TRUNG TÊM KHOA HOÅC XAÄ HÖÅI VAÂ NHÊN VÙN QUÖËC GIA

BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN

CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001
ÀÖÍI MÚÁI
VAÂ SÛÅ NGHIÏÅP
PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI
(SAÁCH THAM KHAÃO)

NHAÂ XUÊËT BAÃN CHÑNH TRÕ QUÖËC GIA

Haâ Nöåi - 2001
Cuöën saách naây àûúåc xuêët baãn trong chûúng trònh xêy dûång Baáo caáo quöëc gia vïì
phaát triïín con ngûúâi do Trung têm Khoa hoåc Xaä höåi vaâ Nhên vùn Quöëc gia
chuã trò vúái sûå giuáp àúä cuãa Chûúng trònh Phaát triïín cuãa Liïn húåp quöëc (UNDP)
taåi Viïåt Nam. Caác yá kiïën àaánh giaá, phên tñch, kiïën nghõ trong Baáo caáo naây laâ cuãa
caá nhên caác taác giaã chûá khöng nhêët thiïët phaãn aánh quan àiïím chñnh thûác cuãa
Chñnh phuã Viïåt Nam, Chûúng trònh Phaát triïín Liïn húåp quöëc taåi Viïåt Nam hay
Trung têm Khoa hoåc Xaä höåi vaâ Nhên vùn Quöëc gia.

Maä söë:
CTQG (2001)
Lúâi tûåa
K
hi tuyïn böë khai sinh nûúá c Viïå t
Nam Dên chuã Cöå n g hoaâ trong
ngaâ y 2 thaá n g 9 nùm 1945, giûä a
voâ n g vêy cuã a giùå c àoá i , giùå c döë t vaâ giùå c
ngoaå i xêm, Chuã tõch Höì Chñ Minh àaä
long troå n g tuyïn böë rùç n g quyïì n söë n g,
quyïì n àûúå c mûu cêì u haå n h phuá c laâ nhûä n g
quyïì n cú baã n , töë i thûúå n g vaâ bêë t khaã xêm
phaå m cuã a moå i ngûúâ i vaâ moå i dên töå c .
Ngûúâ i khùè n g àõnh vúá i toaâ n thïë giúá i rùç n g
àoá cuä n g laâ muå c àñch töë i cao cuã a moå i haâ n h
àöå n g cuã a têë t caã nhên dên Viïå t Nam vaâ
cuã a nhaâ nûúá c Viïå t Nam Dên chuã Cöå n g
hoaâ non treã .
Lúâ i tuyïn böë cuã a Chuã tõch Höì Chñ
Minh laâ sûå àuá c kïë t tinh hoa truyïì n thöë n g
nhên àaå o xuyïn suöë t lõch sûã mêë y nghòn
nùm àêë u tranh dûå n g nûúá c vaâ giûä nûúá c
cuã a dên töå c Viïå t Nam. Àoá cuä n g laâ sûå kïë t
húå p möå t giaá trõ trûúâ n g töì n cuã a loaâ i ngûúâ i
vúá i truyïì n thöë n g vùn hoaá Viïå t Nam: phaá t
triïí n phaã i vò con ngûúâ i , do con ngûúâ i vaâ
cuã a con ngûúâ i .
Cöng cuöå c àöí i múá i gêì n hai mûúi nùm
qua cuã a Viïå t Nam laâ sûå tiïë p tuå c nhêë t
quaá n triïë t lyá phaá t triïí n mang tñnh dên töå c
truyïì n thöë n g vaâ nhên loaå i àoá . Bùç n g viïå c
thay àöí i cú chïë kinh tïë , thûå c hiïå n chñnh
saá c h múã cûã a vaâ chuã àöå n g höå i nhêå p kinh tïë
quöë c tïë , àöí i múá i àaä múã ra möå t khöng gian
phaá t triïí n múá i àêì y triïí n voå n g cho têë t caã
nhên dên Viïå t Nam. Trong khöng gian
àoá , caá c cú höå i phaá t triïí n àûúå c taå o ra ngaâ y
caâ n g phong phuá ; caá c àiïì u kiïå n thûå c hiïå n
cú höå i ngaâ y caâ n g àûúå c nêng cao; baã n sùæ c
dên töå c vaâ nhûä n g lûå a choå n riïng cuã a Viïå t
Nam kïë t húå p vaâ hoaâ húå p vúá i caá c giaá trõ
vùn hoaá vaâ tinh hoa trñ tuïå cuã a loaâ i ngûúâ i .
LÚÂI TÛÅA
Chñnh nhúâ àoá , trong caá c thaâ n h tûå u to lúá n
maâ àöí i múá i mang laå i , chung quy laå i vaâ nöí i
bêå t nhêë t vêî n laâ caá c thaâ n h tûå u phaá t triïí n
con ngûúâ i .
Sau möå t thúâ i gian àöí i múá i chûa daâ i ,
Viïå t Nam àaä nhanh choá n g thoaá t khoã i tònh
traå n g khuã n g hoaã n g vaâ bûúá c vaâ o quyä àaå o
tùng trûúã n g kinh tïë nhanh vaâ bïì n vûä n g,
söë ngûúâ i coâ n phaã i söë n g trong caã n h àoá i
ngheâ o giaã m xuöë n g nhanh choá n g; àúâ i söë n g
vùn hoaá vaâ tinh thêì n cuã a ngûúâ i dên àûúå c
caã i thiïå n roä rïå t ; moå i ngûúâ i àûúå c tiïë p cêå n
dïî daâ n g hún vúá i caá c cú höå i phaá t triïí n vaâ
àûúå c tham gia àêì y àuã vaâ coá chêë t lûúå n g
hún vaâ o quaá trònh hoaå c h àõnh vaâ thûå c
hiïå n caá c chñnh saá c h. Nhaâ nûúá c cuâ n g vúá i
caá c töí chûá c xaä höå i chia seã vúá i dên traá c h
nhiïå m vaâ nghôa vuå phaá t triïí n quöë c gia vúá i
sûå tin cêå y ngaâ y caâ n g àûúå c cuã n g cöë úã caã hai
phña. Viïå c múã röå n g caá c möë i giao lûu quöë c
tïë àaä laâ m cho thïë giúá i hiïí u Viïå t Nam hún
vaâ nhúâ àoá , hai bïn coá thïí chia seã vúá i nhau
töë t hún caá c thaâ n h tûå u phaá t triïí n . Kïë t quaã
noá i trïn cuã a sûå lûå a choå n con àûúâ n g phaá t
triïí n cuã a Viïå t Nam trong thúâ i àaå i ngaâ y
nay phaã n aá n h thûå c chêë t àõnh hûúá n g xaä
höå i chuã nghôa cuã a quaá trònh àöí i múá i .
Chuá n g ta tûå tin noá i rùç n g àöí i múá i laâ möå t sûå
lûå a choå n àuá n g àùæ n cuã a Viïå t Nam.
Àöí i múá i àaä taå o ra thïë vaâ lûå c múá i cho sûå
phaá t triïí n àêë t nûúá c , giuá p giaã i quyïë t töë t
hún, troå n veå n hún caá c nhiïå m vuå phaá t
triïí n con ngûúâ i . Tuy nhiïn, cêì n nhêå n roä
rùç n g àêë t nûúá c Viïå t Nam àang bûúá c vaâ o
möå t giai àoaå n phaá t triïí n múá i . Trûúá c möå t
thïë giúá i àang trong xu hûúá n g toaâ n cêì u
hoaá kinh tïë vaâ chuyïí n sang kinh tïë tri
thûá c , nhûä n g cú höå i vaâ thaá c h thûá c àöë i vúá i
iii
 Viïå t Nam caâ n g böå c löå roä hún. Trong böë i
caã n h àoá , phaá t huy sûá c maå n h toaâ n dên töå c ,
tiïë p tuå c àöí i múá i , chuã àöå n g höå i nhêå p kinh
tïë quöë c tïë , àêí y maå n h cöng nghiïå p hoaá ,
hiïå n àaå i hoaá àêë t nûúá c laâ cûå c kyâ quan
troå n g àïí cuã n g cöë vaâ nêng cao chêë t lûúå n g
cuã a sûå phaá t triïí n con ngûúâ i úã Viïå t Nam.
“Baáo caáo Phaát triïín Con ngûúâi Viïåt
Nam nùm 2001” laâ baá o caá o àêì u tiïn cuã a
Viïå t Nam do chñnh ngûúâ i Viïå t Nam viïë t
àaä àïì cêå p möå t caá c h coá hïå thöë n g, tûúng àöë i
toaâ n diïå n vaâ sêu sùæ c caá c vêë n àïì cú baã n
nhêë t vïì phaá t triïí n con ngûúâ i hiïå n nay úã
Viïå t Nam. Töi hy voå å n g vaâ tin tûúã n g rùç n g
àêy laâ möå t sûå khúã i àêì u töë t àeå p , cuä n g laâ
möå t sûå thuá c àêí y àöë i vúá i têë t caã chuá n g ta vïì
nhiïå m vuå phaá t triïí n con ngûúâ i Viïå t Nam,
nhû àaä àûúå c ghi trong vùn kiïå n Àaå i höå i
Àaã n g lêì n thûá IX.
Xin trên troå n g giúá i thiïå u “Baáo caáo
Phaát triïín Con ngûúâi Viïåt Nam 2001” vúá i
têë t caã caá c àöå c giaã trong vaâ ngoaâ i nûúá c , têë t
caã nhûä n g ai àang cuâ n g chung nöî lûå c phêë n
àêë u vò sûå nghiïå p PHAÁ T TRIÏÍ N CON
NGÛÚÂ I .

PHAN VÙN KHAÃI

Thuã tûúáng Chñnh phuã
nûúác Cöång hoaâ Xaä höåi chuã nghôa Viïåt Nam

iv BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001

LÚÂI NOÁI ÀÊÌU v
Lúâi Nhaâ xuêët baãn
T
rong suöë t quaá trònh xêy dûå n g vaâ
baã o vïå àêë t nûúá c , Àaã n g vaâ Nhaâ
nûúá c Viïå t Nam luön luön khùè n g
àõnh: Con ngûúâ i laâ trung têm cuã a phaá t
triïí n , con ngûúâ i laâ muå c tiïu vaâ cuä n g laâ
àöå n g lûå c cuã a sûå phaá t triïí n . Tû tûúã n g naâ y ,
möå t lêì n nûä a àûúå c nhêë n maå n h vaâ cuå thïí
hoaá taå i Àaå i höå i àaå i biïí u toaâ n quöë c lêì n thûá
IX cuã a Àaã n g "Nêng lïn àaá n g kïí chó söë
phaá t triïí n con ngûúâ i (HDI) cuã a nûúá c ta".
"Chêë t lûúå n g àúâ i söë n g vêå t chêë t , vùn hoaá ,
tinh thêì n àûúå c nêng lïn roä rïå t trong möi
trûúâ n g xaä höå i an toaâ n , laâ n h maå n h; möi
trûúâ n g tûå nhiïn àûúå c baã o vïå vaâ caã i
thiïå n ".
Àïí cung cêë p cho baå n àoå c nhûä n g thöng
tin vaâ taâ i liïå u tham khaã o böí ñch vïì àöí i múá i
vaâ sûå nghiïå p phaá t triïí n con ngûúâ i Viïå t
Nam trong hún nùm thêå p kyã qua, Nhaâ
xuêë t baã n Chñnh trõ quöë c gia vúá i sûå cöå n g
taá c cuã a Trung têm Khoa hoå c xaä höå i vaâ
Nhên vùn Quöë c gia xuêë t baã n cuöë n saá c h
Baáo caáo phaát triïín con ngûúâi Viïåt Nam
2001 - Àöíi múái vaâ sûå nghiïåp phaát triïín
con ngûúâi.
Nöå i dung chuã yïë u cuã a cuöë n saá c h nïu
lïn nhûä n g thaâ n h tûå u phaá t triïí n con ngûúâ i
LÚÂI NHAÂ XUÊËT BAÃN
àaä àaå t àûúå c trong quaá trònh àöí i múá i úã
nûúá c ta trong thúâ i gian qua. Bïn caå n h
nhûä n g thaâ n h tûå u , cuöë n saá c h cuä n g chó ra
nhûä n g thaá c h thûá c gay gùæ t maâ Viïå t Nam seä
phaã i àöë i mùå t vaâ nhûä n g nhiïå m vuå phaã i tiïë p
tuå c giaã i quyïë t trong quaá trònh tiïë p tuå c àöí i
múá i vò muå c tiïu phaá t triïí n con ngûúâ i . Lêì n
àêì u tiïn, cuöë n saá c h àûa ra caá c chó söë phaá t
triïí n con ngûúâ i cú baã n cuã a Viïå t Nam nhû
chó söë HDI, HPI, vaâ GDI cuã a 61 tónh,
thaâ n h trong caã nûúá c .
Nöå i dung cuã a cuöë n saá c h àïì cêå p àïë n
möå t chuã àïì röå n g, yïu cêì u sûå phöë i húå p liïn
ngaâ n h cao, vaâ àûúå c thûå c hiïå n trong àiïì u
kiïå n nùng lûå c vaâ kinh nghiïå m coâ n haå n
chïë , caá c nguöì n dûä liïå u chûa thêå t àêì y àuã
nïn khoá traá n h khoã i nhûä n g khiïë m khuyïë t .
Chuá n g töi mong nhêå n àûúå c nhûä n g yá kiïë n
àoá n g goá p cuã a baå n àoå c àïí lêì n xuêë t baã n sau
àûúå c töë t hún.
Vúá i nhûä n g thöng tin vaâ phûúng phaá p
tiïë p cêå n múá i , hy voå n g cuöë n saá c h seä laâ möå t
taâ i liïå u tham khaã o böí ñch vïì nhûä n g vêë n àïì
phaá t triïí n hiïå n nay cuã a àêë t nûúá c ta.
Xin trên troå n g giúá i thiïå u cuöë n saá c h vúá i
baå n àoå c .
Haâ Nöå i , thaá n g 11 nùm 2001
NHAÂ XUÊË T BAÃ N CHÑNH TRÕ QUÖË C GIA
v
Lúâi noái àêìu
L
õch sûã nhên loaå i laâ lõch sûã phaá t
triïí n cuã a con ngûúâ i . Trong quaá
trònh àoá , ûúá c mú coá möå t cuöå c
söë n g tûå do, döì i daâ o vïì vêå t chêë t , phong
phuá vïì tinh thêì n , khöng ngûâ n g àûúå c
nêng cao vïì tri thûá c cuã a möî i ngûúâ i luön
àûúå c êë p uã vaâ theo àuöí i qua moå i thïë hïå ,
moå i thúâ i àaå i . Tuy nhiïn, trong nhûä n g giai
àoaå n lõch sûã khaá c nhau, khi theo àuöí i
muå c àñch àoá , troå n g têm vaâ muå c tiïu phaá t
triïí n laå i khöng hoaâ n toaâ n nhû nhau.
Nùm mûúi nùm trúã laå i àêy, phaá t triïí n
àaä trúã thaâ n h möå t cú höå i thûå c sûå cho nhiïì u
quöë c gia, nhiïì u cöå n g àöì n g trïn thïë giúá i .
Xuêë t phaá t tûâ tònh traå n g ngheâ o naâ n , laå c
hêå u , bõ phuå thuöå c nùå n g nïì vïì kinh tïë ,
nhiïì u quöë c gia àaä coi viïå c múã röå n g nùng
lûå c saã n xuêë t cuã a caã i , thuá c àêí y tùng trûúã n g
kinh tïë laâ muå c tiïu haâ n g àêì u trong chiïë n
lûúå c phaá t triïí n cuã a mònh. Phuâ húå p vúá i sûå
lûå a choå n àoá , tùng trûúã n g kinh tïë àûúå c
xem laâ chòa khoaá cuã a moå i sûå phaá t triïí n .
Tuy caá c h nhòn nhêå n naâ y khöng phaã i laâ
hoaâ n toaâ n bêë t húå p lyá , song sûå thiïn lïå c h
quaá mûá c túá i muå c tiïu tùng trûúã n g àaä chi
phöë i àaá n g kïí tû duy phaá t triïí n cuã a àöng
àaã o caá c quöë c gia trong caã möå t thúâ i gian
daâ i . Vúá i caá c h nhòn àoá , con ngûúâ i , vúá i tû
caá c h laâ muå c tiïu àñch thûå c cuã a sûå phaá t
triïí n , àöi khi àaä bõ xem nheå . Nhiïì u núi,
nhiïì u luá c con ngûúâ i thuêì n tuyá àûúå c coi laâ
möå t yïë u töë saã n xuêë t , cho duâ laâ yïë u töë quan
troå n g nhêë t trong viïå c thuá c àêí y tùng
trûúã n g kinh tïë vaâ phaá t triïí n . Tûúng ûá n g
vúá i sûå thiïn lïå c h àoá , nhûä n g khña caå n h xaä
höå i cuã a sûå phaá t triïí n , nïë u coá àûúå c chuá yá ,
thò cuä n g thûúâ n g chó àûúå c nhêë n maå n h úã
LÚÂI NOÁI ÀÊÌU
khña caå n h phên phöë i laå i caá c kïë t quaã saã n
xuêë t thöng qua Nhaâ nûúá c . Bêë t bònh àùè n g
vïì cú höå i , sûå ngheâ o khoá cuã a möå t böå phêå n
khöng nhoã dên cû nhiïì u khi àûúå c coi nhû
caá i giaá têë t yïë u phaã i traã cho tùng trûúã n g vaâ
phaá t triïí n kinh tïë .
Caá c h nhòn thiïn lïå c h vïì phaá t triïí n , vïì
con ngûúâ i trong phaá t triïí n nhû vêå y àaä
tûâ n g laâ möå t yïë u töë caã n trúã maå n h meä quaá
trònh phaá t triïí n bïì n vûä n g. Vò vêå y , möå t
caá c h tiïë p cêå n múá i vïì phaá t triïí n , coá tñnh hïå
thöë n g, mang àêå m chêë t nhên vùn àaä àõnh
hònh ngaâ y caâ n g roä neá t trong tû duy phaá t
triïí n cuã a nhiïì u quöë c gia: Phaá t triïí n laâ sûå
múã röå n g phaå m vi lûå a choå n cuã a con ngûúâ i
àïí àaå t àïë n möå t cuöå c söë n g trûúâ n g thoå khoeã
maå n h, coá yá nghôa vaâ xûá n g àaá n g vúá i con
ngûúâ i àaä nhêå n àûúå c sûå uã n g höå ngaâ y caâ n g
röå n g khùæ p . Quan àiïí m naâ y bao haâ m hai
khña caå n h chñnh laâ múã röå n g caá c cú höå i lûå a
choå n vaâ nêng cao nùng lûå c lûå a choå n vaâ
thûå c hiïå n sûå lûå a choå n cuã a con ngûúâ i àïí hoå
thûå c sûå àûúå c hûúã n g thuå möå t cuöå c söë n g
haå n h phuá c , bïì n vûä n g. Quan niïå m múá i vïì
phaá t triïí n àaä àûúå c thïí hiïå n ngaâ y caâ n g
toaâ n diïå n vaâ hoaâ n chónh hún trong caá c
Baá o caá o Phaá t triïí n con ngûúâ i hùç n g nùm
cuã a Chûúng trònh Phaá t triïí n Liïn húå p
quöë c (UNDP). Noá àaä coá aã n h hûúã n g sêu
röå n g trïn phaå m vi toaâ n thïë giúá i . Tûâ lêì n
xuêë t baã n àêì u tiïn nùm 1990, Baá o caá o
Phaá t triïí n Con ngûúâ i cuã a UNDP, vúá i caá c
chuã àïì khaá c nhau, àaä trúã thaâ n h möå t taâ i
liïå u àûúå c thaã o luêå n söi nöí i úã nhiïì u diïî n
àaâ n . Caá c Baá o caá o àïì u àûa ra nhûä n g phên
tñch sêu sùæ c , toaâ n diïå n vïì nhûä n g thaá c h
thûá c vaâ cú höå i múá i àöë i vúá i quaá trònh phaá t
vii
 triïí n con ngûúâ i , tûâ àoá àïì xuêë t caá c kiïë n
nghõ chñnh saá c h trïn phaå m vi toaâ n cêì u
cuä n g nhû trong khuön khöí tûâ n g quöë c gia
hûúá n g túá i sûå phaá t triïí n bïì n vûä n g, cöng
bùç n g, àêå m tñnh nhên vùn.
Nhiïì u quöë c gia trïn thïë giúá i , vúá i sûå
húå p taá c höî trúå cuã a Chûúng trònh Phaá t
triïí n cuã a Liïn húå p quöë c , àaä lêì n lûúå t cho
xuêë t baã n caá c Baá o caá o Quöë c gia vïì Phaá t
triïí n Con ngûúâ i . Vúá i caá c chuã àïì , nöå i dung
phong phuá , àïì cêå p nhûä n g vêë n àïì phaá t
triïí n bûá c xuá c nhêë t cuã a möî i quöë c gia, caá c
Baá o caá o Phaá t triïí n con ngûúâ i àaä coá àoá n g
goá p àaá n g kïí vaâ o viïå c thaã o luêå n vaâ xêy
dûå n g caá c chñnh saá c h phaá t triïí n , nêng cao
nhêå n thûá c vaâ cú höå i tham gia cuã a caá c têì n g
lúá p dên cû vaâ caá nhên vaâ o quaá trònh phaá t
triïí n chung. Hïå thöë n g chó tiïu phaá t triïí n
con ngûúâ i àûúå c Chûúng trònh Phaá t triïí n
cuã a Liïn húå p quöë c xêy dûå n g vaâ khöng
ngûâ n g hoaâ n thiïå n cuä n g àoá n g goá p àaá n g kïí
vaâ o viïå c nhêå n thûá c roä raâ n g, cuå thïí hún
caá c ûu tiïn phaá t triïí n , giaá m saá t theo doä i
quaá trònh phaá t triïí n úã caã têì m quöë c gia vaâ
so saá n h quöë c tïë .
Quaá trònh xêy dûå n g Baá o caá o Phaá t
triïí n con ngûúâ i úã Viïå t Nam àûúå c triïí n
khai chêå m hún so vúá i nhiïì u nûúá c . Caá c h
àêy hai nùm, Chûúng trònh Phaá t triïí n
cuã a Liïn húå p quöë c àaä chñnh thûá c thaã o
luêå n vúá i Chñnh phuã Viïå t Nam vïì viïå c
triïí n khai xêy dûå n g Baá o caá o Phaá t triïí n
Con ngûúâ i àêì u tiïn úã Viïå t Nam. Trung
têm Khoa hoå c Xaä höå i vaâ Nhên vùn Quöë c
gia Viïå t Nam vinh dûå àûúå c giao nhiïå m vuå
laâ m àêì u möë i phöë i húå p triïí n khai xêy
dûå n g Baá o caá o naâ y . Trong quaá trònh xêy
dûå n g Baá o caá o , caá c böå ngaâ n h coá liïn quan,
Chûúng trònh Phaá t triïí n cuã a Liïn húå p
quöë c taå i Haâ Nöå i vaâ nhiïì u cú quan nghiïn
cûá u khaá c àaä tñch cûå c phöë i húå p hoaå t àöå n g,
uã n g höå vaâ giuá p àúä nhiïå t tònh.
Chuã àïì cuã a Baá o caá o naâ y laâ "Àöíi múái vaâ
Sûå nghiïåp phaát triïín con ngûúâi úã Viïåt
Nam". Baá o caá o àaä cöë gùæ n g nïu bêå t nhûä n g
quan niïå m vïì phaá t triïí n con ngûúâ i cuã a
Viïå t Nam vaâ nhûä n g thaâ n h tûå u phaá t triïí n
con ngûúâ i maâ Viïå t Nam àaä àaå t àûúå c
viii BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001
trong nhiïì u thêå p kyã qua, àùå c biïå t trong
quaá trònh àöí i múá i . Baá o caá o nhêë n maå n h
rùç n g àöí i múá i chñnh laâ quaá trònh múã röå n g
cú höå i lûå a choå n vaâ nêng cao nùng lûå c cuã a
möî i ngûúâ i dên trong caá c hoaå t àöå n g kinh
tïë , chñnh trõ, xaä höå i , vùn hoaá àa daå n g
nhùç m àaå t àûúå c möå t cuöå c söë n g êë m no, àêì y
àuã hún, maå n h khoeã , tûå do vaâ giaâ u trñ thûá c
hún. Àöí i múá i cuä n g goá p phêì n nêng cao võ
thïë cuã a ngûúâ i dên trong quaá trònh xêy
dûå n g, hoaå c h àõnh caá c chñnh saá c h phaá t
triïí n vò con ngûúâ i . Vaâ àïë n lûúå t mònh,
chñnh caá c kïë t quaã àoá laå i trúã thaâ n h nguyïn
nhên mang laå i nhûä n g thaâ n h cöng àêì y êë n
tûúå n g cuã a quaá trònh àöí i múá i trong moå i
lônh vûå c cuã a àúâ i söë n g xaä höå i .
Baá o caá o cuä n g àïì cêå p àïë n nhûä n g thaá c h
thûá c gay gùæ t maâ Viïå t Nam phaã i àöë i mùå t
trong quaá trònh tiïë p tuå c àöí i múá i ; àêí y
maå n h cöng nghiïå p hoaá , hiïå n àaå i hoaá ; chuã
àöå n g höå i nhêå p kinh tïë quöë c tïë dûúá i taá c
àöå n g cuã a toaâ n cêì u hoaá kinh tïë nhùç m muå c
tiïu "dên giaâ u , nûúá c maå n h, xaä höå i cöng
bùç n g, dên chuã , vùn minh". Àöë i mùå t vúá i
caá c thaá c h thûá c àoá , nhûä n g nhiïå m vuå phaã i
tiïë p tuå c giaã i quyïë t trong cöng cuöå c xoaá
àoá i giaã m ngheâ o , taå o ra vaâ baã o àaã m cöng
ùn viïå c laâ m cho haâ n g triïå u ngûúâ i lao
àöå n g, nêng cao chêë t lûúå n g tùng trûúã n g,
phaá t huy caá c lúå i thïë phaá t triïí n sùé n coá , xêy
dûå n g vaâ tùng cûúâ n g caá c nùng lûå c caå n h
tranh múá i , chuã àöå n g höå i nhêå p kinh tïë
quöë c tïë thaâ n h cöng, nhanh choá n g caã i
thiïå n àúâ i söë n g vêå t chêë t vaâ tinh thêì n cuã a
moå i ngûúâ i dên vaâ baã o vïå möi trûúâ n g laâ rêë t
nùå n g nïì .
Lêì n àêì u tiïn, Baá o caá o cuä n g aá p duå n g
caá c phûúng phaá p tñnh toaá n caá c chó söë
phaá t triïí n con ngûúâ i cú baã n nhû chó söë
HDI, chó söë HPI (chó söë ngheâ o khöí töí n g
húå p ), chó söë GDI (chó söë phaá t triïí n giúá i )
cho toaâ n böå 61 tónh thaâ n h trong caã nûúá c .
Àêy laâ möå t nöî lûå c khöng nhoã , àùå c biïå t
trong tònh hònh caá c nguöì n dûä liïå u khöng
àêì y àuã vaâ thiïë u nhêë t quaá n .
Vò àêy laâ baã n Baá o caá o àêì u tiïn, laå i àïì
cêå p möå t phaå m vi vêë n àïì röå n g, mang tñnh
liïn ngaâ n h cao, àûúå c thûå c hiïå n trong àiïì u
kiïå n nùng lûå c vaâ kinh nghiïå m xêy dûå n g
Baá o caá o coâ n chûa àêì y àuã nïn Baá o caá o seä
khoá traá n h khoã i nhûä n g khiïë m khuyïë t . Rêë t
nhiïì u vêë n àïì vïì phaá t triïí n chûa àïì
cêå p hoùå c àïì cêå p chûa àêì y àuã , chûa gùæ n
kïë t vúá i nhau àuã chùå t cheä . Hy voå n g nhûä n g
vêë n àïì trïn seä àûúå c xûã lyá möå t caá c h töë t hún
trong nhûä n g Baá o caá o sau.

Haâ Nöå i , thaá n g 11 nùm 2001

ÀÖÎ HOAÂI NAM,

Phoá giaám àöëc Trung têm
Khoa hoåc Xaä höåi vaâ Nhên vùn Quöëc gia,
Trûúãng ban Chó àaåo Baáo caáo Phaát triïín con ngûúâi
Viïåt Nam

LÚÂI NOÁI ÀÊÌU ix

x BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001
Lúâi giúái thiïåu cuãa UNDP Viïåt Nam
T
hay mùå t Chûúng trònh Phaá t triïí n
Liïn húå p quöë c (UNDP), töi xin
hên haå n h giúá i thiïå u vúá i baå n àoå c
Baá o caá o phaá t triïí n con ngûúâ i àêì u tiïn cuã a
Viïå t Nam. Baá o caá o naâ y trònh baâ y möå t
caá c h toaâ n diïå n vaâ sêu sùæ c quaá trònh àöí i
múá i àang diïî n ra úã Viïå t Nam trong böë i
caã n h toaâ n cêì u hoaá . Caá c thaâ n h viïn cuã a
nhoá m xêy dûå n g Baá o caá o àaä thaâ n h cöng
trong viïå c lûå a choå n nöå i dung vaâ phûúng
phaá p xêy dûå n g Baá o caá o phaã n aá n h quan
àiïí m tiïë p cêå n vaâ giaã i quyïë t nhûä n g vêë n àïì
vïì phaá t triïí n con ngûúâ i cuã a Viïå t Nam, coá
àöë i chiïë u , so saá n h, sûã duå n g vaâ coá bûúá c
phaá t triïí n khuön khöí lyá luêå n chung cuã a
quan àiïí m phaá t triïí n con ngûúâ i cuã a
UNDP.
Quan àiïí m phaá t triïí n con ngûúâ i , àûúå c
àïì cêå p vaâ phên tñch khaá kyä lûúä n g trong
Baá o caá o naâ y laâ möå t chuã àïì àûúå c thaã o luêå n
söi nöí i . Nhiïì u ngûúâ i Viïå t Nam àaä chia seã
quan àiïí m phaá t triïí n chuá troå n g khöng
chó riïng àïë n sûå phaá t triïí n kinh tïë . Roä
raâ n g Quan àiïí m phaá t triïí n con ngûúâ i rêë t
phuâ húå p vúá i nhûä n g àiïì u nïu ra trong Baã n
Tuyïn ngön Àöå c lêå p , trong Tû tûúã n g Höì
Chñ Minh, vaâ àõnh hûúá n g xaä höå i chuã
nghôa maâ hiïå n nay Viïå t Nam àang theo
àuöí i vúá i muå c tiïu “dên giaâ u , nûúá c maå n h,
xaä höå i cöng bùç n g, dên chuã vaâ vùn minh",
vúá i quan àiïí m phaá t triïí n lêë y con ngûúâ i
laâ m trung têm nhû laâ möå t muå c tiïu töë i
thûúå n g.
Phaá t triïí n con ngûúâ i khöng àún thuêì n
LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU CUÃA UNDP VIÏÅT NAM
laâ möå t thaá c h thûá c mang tñnh kyä thuêå t , àoâ i
hoã i nhûä n g giaã i phaá p kyä thuêå t . Phaá t triïí n
con ngûúâ i laâ caã möå t quaá trònh thay àöí i
sêu sùæ c , maå n h meä , liïn quan àïë n caã
nhûä n g vêë n àïì thïí chïë , cú chïë , do vêå y cêì n
àûúå c sûå uã n g höå vaâ giaá c ngöå röå n g raä i cuã a
quêì n chuá n g nhên dên. Vò thïë , möå t Baá o
caá o phaá t triïí n con ngûúâ i , hay noá i röå n g
hún, möå t chiïë n lûúå c phaá t triïí n con ngûúâ i ,
phaã i àûúå c chñnh nhûä n g chuã nhên cuã a àêë t
nûúá c àoá xêy dûå n g, soaå n thaã o , chuã trò thò
múá i coá hiïå u quaã thûå c sûå .
Vò nhûä n g lyá do nhû vêå y , viïå c xêy dûå n g
Baá o caá o naâ y àaä aá p duå n g caá c h tiïë p cêå n àoá
ngay tûâ àêì u . UNDP laâ möå t àöë i taá c tham
gia quaá trònh xêy dûå n g Baá o caá o naâ y ,
nhûng sûå àoá n g goá p àoá laâ ñt oã i , chó dûâ n g úã
mûá c àöå tû vêë n , goá p yá vaâ hiïå u chónh. Àêy
thûå c sûå laâ möå t quaá trònh cuâ n g nhau hoå c
hoã i , cuâ n g nhau xêy dûå n g nùng lûå c . Àiïì u
quan troå n g úã àêy laâ xêy dûå n g àûúå c möå t
baã n baá o caá o àûúå c moå i ngûúâ i cuâ n g tham
khaã o , thaã o luêå n vaâ coá taá c àöå n g lêu daâ i .
Àêy cuä n g laâ àõnh hûúá n g cho caá c hoaå t
àöå n g nghiïn cûá u vïì phaá t triïí n con ngûúâ i
úã Viïå t Nam trong tûúng lai maâ UNDP
chuá n g töi seä nhiïå t thaâ n h uã n g höå .
Mùå c duâ xeá t vïì nhiïì u phûúng diïå n ,
quaá trònh xêy dûå n g Baá o caá o coâ n quan
troå n g hún caã nöå i dung Baá o caá o , töi tin
tûúã n g rùç n g baå n àoå c seä tòm thêë y nhiïì u
àiïì u lyá thuá trong baã n Baá o caá o naâ y . Theo
möå t caá c h nhòn nhêå n mang àêå m neá t Viïå t
Nam, Baá o caá o naâ y àaä nïu bêå t nhûä n g
xi
 thaâ n h tûå u trong quaá khûá , phên tñch
nhûä n g thaá c h thûá c trong tûúng lai vaâ àïì
xuêë t möå t loaå t nhûä n g kiïë n nghõ chñnh
saá c h nhùç m tiïë p tuå c múã röå n g cú höå i vaâ
nùng lûå c lûå a choå n cho moå i ngûúâ i dên.
Lêì n àêì u tiïn, Baá o caá o cuä n g àûa ra caá c
chó söë phaá t triïí n con ngûúâ i cuã a têë t caã caá c
tónh thaâ n h trong caã nûúá c . Nhûä n g söë liïå u
àoá cho chuá n g ta möå t bûá c tranh vïì sûå
chïnh lïå c h trong lônh vûå c phaá t triïí n con
xii BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001
ngûúâ i giûä a caá c vuâ n g trong caã nûúá c àöì n g
thúâ i cuâ n g laâ m cú súã cho viïå c àaá n h giaá
nhûä n g tiïë n böå vaâ taá c àöå n g chñnh saá c h cho
tûúng lai.
Cuöë i cuâ n g, töi xin hïë t sûá c caã m ún
nhûä n g ngûúâ i àaä tham gia àoá n g goá p cöng
sûá c , yá tûúã n g, vaâ khñch lïå quaá trònh xêy
dûå n g àêì y lyá thuá nhûng cuä n g rêë t khùæ t khe
Baá o caá o Phaá t triïí n con ngûúâ i Viïå t Nam
nùm 2001.
E.A. WATTEZ
Àaåi diïån thûúâng truá,
Chûúng trònh Phaát triïín Liïn húåp
quöëc taåi Viïåt Nam
Lúâi caám ún
B
aá o caá o quöë c gia vïì phaá t triïí n con
ngûúâ i naâ y àûúå c thûå c hiïå n búã i sûå
húå p taá c cuã a rêë t nhiïì u caá nhên vaâ
caá c töí chûá c khaá c nhau. Baá o caá o naâ y
khöng thïí hoaâ n thaâ n h àûúå c nïë u khöng coá
sûå höî trúå vaâ laâ m viïå c tñch cûå c cuã a caá c
thaâ n h viïn tham gia xêy dûå n g Baá o caá o .
Chuá n g töi vö cuâ n g caã m ún sûå húå p taá c quyá
baá u àoá .
Caác thaânh viïn cuãa Ban Chó àaåo
P G S. TS. Àöî Hoaâ i Nam, Phoá giaá m àöë c
Trung têm Khoa hoå c Xaä höå i vaâ Nhên
vùn Quöë c gia
GS. VS. Phaå m Minh Haå c , Phoá trûúã n g
ban thûá nhêë t Ban Khoa giaá o Trung
ûúng
TSKH. Phan Quang Trung, Thûá trûúã n g
Böå Kïë hoaå c h vaâ Àêì u tû
TS. Nguyïî n Têm Chiïë n , Thûá trûúã n g Böå
Ngoaå i Giao
TS. Àöî Nhû Àñnh, Thûá trûúã n g Böå
Thûúng maå i
TS. Phaå m Maå n h Huâ n g, Thûá trûúã n g Böå Y
tïë
TS. Nguyïî n Têë n Phaá t , Thûá trûúã n g Böå
Giaá o duå c vaâ Àaâ o taå o
GS. TSKH. Taâ o Hûä u Phuâ n g, Phoá chuã
nhiïå m Uyã ban Kinh tïë vaâ Ngên saá c h
cuã a Quöë c höå i .
GS.TSKH. Nguyïî n Hûä u Tùng, Phoá
trûúã n g ban Ban Khoa giaá o Trung
ûúng
TS. Nguyïî n Vùn Tiïë n , Phoá töí n g cuå c
trûúã n g, Töí n g cuå c Thöë n g kï.
TS. Trêì n Quöë c Toaã n , Phoá chuã nhiïå m
Vùn phoâ n g Chñnh phuã
LÚÂI CAÁM ÚN
TS. Nguyïî n Hûä u Duä n g, Viïå n trûúã n g Viïå n
Khoa hoå c lao àöå n g vaâ caá c vêë n àïì xaä
höå i , Böå Lao àöå n g - Thûúng binh - Xaä
höå i .
TSKH. Phan Höì n g Giang, Viïå n trûúã n g
Viïå n Nghiïn cûá u vùn hoaá . Böå Vùn hoaá
thöng tin.
Caác thaânh viïn Nhoám tham gia viïët baáo
caáo chuyïn àïì.
TS. Nguyïî n Àònh Cûã , Trung têm Dên söë
Àaå i hoå c Kinh tïë quöë c dên Haâ Nöå i
Ths. Nguyïî n Maå n h Cûúâ n g, Böå Lao àöå n g
- Thûúng binh vaâ Xaä höå i
TS. Phaå m Xuên Àaå i , Viïå n Xaä höå i hoå c ,
Trung têm KHXH vaâ Nhên vùn Quöë c
gia
TS. Lï Baå c h Dûúng, Viïå n Xaä höå i hoå c ,
Trung têm KHXH vaâ Nhên vùn Quöë c
gia
ThS. Trêì n Haâ n Giang, Trung têm
Nghiïn cûá u Phuå nûä vaâ Gia àònh,
Trung têm KHXH vaâ Nhên vùn Quöë c
gia
TS. Phñ Maå n h Höì n g, Khoa Kinh tïë , Àaå i
hoå c Quöë c gia
TS.Vuä Xuên Nguyïå t Höì n g, Viïå n Quaã n lñ
Kinh tïë Trung ûúng
TS. Vuä Quöë c Huy, Àaå i hoå c Kinh tïë Quöë c
dên Haâ Nöå i /UNDP
Ths. Vuä Quang Minh, Böå Ngoaå i giao
TS. Àùå n g Kim Sún, Giaá m àöë c Trung
Têm Thöng tin , Böå NN vaâ PTNT
TS. Nguyïî n Àònh Taâ i , Viïå n Quaã n lñ Kinh
tïë Trung ûúng
TS. Buâ i Têë t Thùæ n g, Viïå n Kinh tïë hoå c ,
xiii