SIA Thermal Power Plant Versione Albanese

Termocentrali Facilitetet detare Linja e energjise drejt Tirana 2 Linja e energjise drejt Italise
Kodi i Dokumentit: PRBCATESVL220
Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
Shtator 2008
Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
Termocentrali Facilitetet detare Linja e energjise drejt Tirana 2 Linja e energjise drejt Italise
Kodi i Dokumentit: PRBCATESVL220
Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
Shtator 2008
Environmental Resources Management
ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220
1.
HYRJE..................................................................................................... - 11 1.1. Profili i Propozuesit: ENEL ................................................................. - 12 -
1.1.1. Veprimtaria Nderkombetare............................................................ - 12 1.1.2. Struktura Aksionere ........................................................................ - 13 1.2. 1.3. 2. Procedura per Marrjen e Lejes Mjedisore ........................................... - 14 Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
Qellimi dhe Kriteret e Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis....................... - 15 -
MOTIVIMI I PROJEKTIT TE PROPOZUAR .................................................... - 18 2.1. 2.2. Tregu Shqiptar i Electricitetit ............................................................. - 18 Objektivat e Projektit te Propozuar................................................. - 20 -
2.2.1. Varianti Qymyrgur i Paster ........................................................... - 21 2.2.2. Akumulimi dhe vecimi i CO2 ............................................................ - 23 3. KUADRI LIGJOR, RREGULLATOR DHE I POLITIKAVE .................................. - 25 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. Hyrje................................................................................................ - 25 Te Dhena te Pergjithshme Mbi Kuadrin Institucional dhe Legjislativ Shqiptar........................................................................................... - 25 Ligjet, Vendimet Shqiptare dhe Konventat Nderkombetare Perkatese per Mbrojtjen e Mjedisit ......................................................................... - 25 Ligji Shqiptar per Vleresimin e Ndikmit ne Mjedis............................... - 29 -
3.4.1. Kerkesat per VNM te Thelluara ....................................................... - 29 3.4.2. Procedura e Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis................................... - 31 3.5. 3.6. 3.7. 3.8. 3.9. 4. Direktivat Mjedisore te Bankes Boterore per Vleresimin Mjedisor........ - 31 Legjislacioni Europian per Mbrojtjen Mjedisore ................................. - 32 Poltika Shqiptare per Sektorin e Energjise.......................................... - 33 Planet Lidhur me Token, Mbrojtjen e Ujrave Siperfaqesore dhe Nentokesore .................................................................................... - 33 Plani Hapesinor dhe Urbanistik i Sheshit te Ndertimitt........................ - 34 -
PROJEKTI ................................................................................................ - 36 4.1. 4.2. Vendndodhja ................................................................................... - 36 Alternativat...................................................................................... - 36 -
4.2.1. Vendndodhja.................................................................................. - 36 -
-2Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220
4.2.2. Lendet Djegese ............................................................................... - 37 4.3. Impianti i Energjise me Djegie Qymyrguri .......................................... - 37 -
4.3.1. Pershkrimi i Procesit Kryesor............................................................ - 38 4.3.1.1. 4.3.1.2. 4.3.2.1. 4.3.2.2. 4.3.2.3. 4.3.2.4. 4.3.2.5. 4.3.2.6. 4.3.2.7. 4.3.2.8. Cikli Termal dhe i Djegies ....................................................... - 38 Linja e Trajtimit te Gazit te Oxhakut ....................................... - 40 Trajtimi dhe Ruajtja e Qymyrgurit ........................................... - 42 Furnizimi me Uje dhe Trajtimi i Ujit ......................................... - 43 Sistemi i Grumbullimit dhe Trajtimit te Hirit ............................ - 46 Guri gelqeror dhe Gipsi.......................................................... - 46 Grumbullimi i Urese dhe Sistemi i Prodhimit te Amoniakut ..... - 47 Bolieri Ndihmes...................................................................... - 47 Impianti per Grumbullimin e Karbonit pas Djegies .................. - 47 Sistemet Elektrike................................................................... - 48 -
4.3.2. Sisteme Ndihmese .......................................................................... - 42 Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
4.3.3. Facilitete Shtese ............................................................................. - 48 4.4. Rendimenti Teknik dhe Balanca e Sasise............................................ - 49 -
4.4.1. Rendimenti Teknik .......................................................................... - 49 4.4.2. Bilanci i Sasise ................................................................................. - 50 4.5. Shfrytezimi i Burimeve ...................................................................... - 50 -
4.5.1. Shfrytezimi i Tokes ne vendndodhje dhe ndertesat .......................... - 50 4.5.2. Furnizimi me Uje ............................................................................. - 53 4.5.3. Lendet djegese ............................................................................... - 53 4.5.4. Lendet e para ................................................................................. - 54 4.5.5. Personeli......................................................................................... - 54 4.6. Interferencat Mjedisore .................................................................... - 55 -
4.6.1. Emetimet ne Ajer............................................................................ - 55 4.6.2. Uji i Perdorur .................................................................................. - 56 4.6.3. Zhurma........................................................................................... - 57 4.6.4. Nen-produktet................................................................................ - 57 4.6.5. Mbetje te ngurta ............................................................................ - 58 4.6.6. Trafiku............................................................................................ - 58 4.7. Faza e Ndertimit............................................................................... - 61 -
4.7.1. Pergatitja e Kantierit ....................................................................... - 61 4.7.2. Ndertimi i Impiantit te Energjise ...................................................... - 62 4.7.2.1. Planifikimi i Punimeve ............................................................ - 64 4.7.3. Lendet e Para.................................................................................. - 65 -
4.7.4. Uji i Perdorur .................................................................................. - 65 4.7.5. Periudha Kohore............................................................................. - 65 4.7.6. Personeli......................................................................................... - 66 4.7.7. Trafiku............................................................................................ - 68 4.7.8. Masat Lehtesuese ........................................................................... - 70 4.8. Dalja Jasht Funksioni ........................................................................ - 70 Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
4.8.1. Cmontimi dhe rivendosja e Impiantit dhe Pajisjeve........................... - 70 4.8.2. Prishja e Ndertesave ........................................................................ - 71 4.9. Analiza ne Rast Deshtimi .................................................................. - 71 -
4.9.1. Metodologjia .................................................................................. - 71 4.9.2. Vleresimi i Riskut............................................................................. - 71 4.9.3. Identifikimi i Rreziqeve .................................................................... - 72 4.9.4. Vleresimi i Pasojave ......................................................................... - 73 4.9.5. Shpeshmeria e ndodhjes se ngjarjeve aksidentale ............................ - 75 4.9.6. Matrica e Riskut.............................................................................. - 76 4.9.7. Risqet madhore te lidhura me impiantin e energjise ........................ - 77 4.10. Identifikimi Paraprak dhe Vleresimi i Ndikimeve ................................. - 80 4.10.1. 4.10.2. 4.10.3. 4.10.4. 4.10.5. 4.10.6. 4.10.7. 4.10.8. 4.10.9. Ajri ........................................................................................... - 80 Dheu ........................................................................................ - 81 Ujrat Siperfaqesore dhe Nentokesore ........................................ - 82 Zhurma..................................................................................... - 83 Bimesia, Flora, Fauna dhe Ekosistemet ...................................... - 83 Peizazhi .................................................................................... - 84 Rrjeti Rrugor dhe Trafiku Detar.................................................. - 84 Rrezatimet Jonizuese dhe Jo-Jonizuese...................................... - 85 Kuadri Social-Ekonomik ............................................................ - 85 -
4.10.10. Shendeti Publik ......................................................................... - 85 5. LINJA BAZE MJEDISORE........................................................................... - 88 5.1. Atmosfera dhe Cilesia e Ajrit ............................................................ - 88 -
5.1.1. Klima.............................................................................................. - 88 5.1.2. Cilesia e Ajrit................................................................................... - 89 5.1.2.1. 5.1.2.2. 5.2. Legjislacioni ........................................................................... - 89 Cilesia e Ajrit ne Zonen e Studiuar.......................................... - 91 -
Toka ................................................................................................ - 92 -
5.2.1. Kushtet Gjeologjike dhe Gjeomorfologjike ...................................... - 92 5.2.2. Sizmiciteti ....................................................................................... - 97 5.2.3. Trualli ........................................................................................... - 100 5.2.4. Perdorimi i Tokes .......................................................................... - 101 5.2.5. Cilesia e Tokes .............................................................................. - 103 5.3. Ujrat Siperfaqesore dhe Nentokesore .............................................. - 105 Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
5.3.1. Vendosja e Zones.......................................................................... - 105 5.3.2. Cilesia e Ujrave Nentokesore ......................................................... - 110 5.3.3. Uji i Detit ...................................................................................... - 111 5.4. Studimi i Truallit dhe i Ujrave Nentokesore te Zones ........................ - 113 -
5.4.1. Organizimi i Punes dhe Plani i Rilevimit.......................................... - 114 5.4.2. Gjeologjia ..................................................................................... - 114 5.4.3. Hidrologjia.................................................................................... - 115 5.4.4. Cilesia e Dheut dhe Ujit Nentokesor .............................................. - 116 5.5. Zhurma.......................................................................................... - 117 -
5.5.1. Pershkrimi i Pergjithshem i Zones .................................................. - 117 5.5.2. Kufizimet e Zhurmes ..................................................................... - 117 5.5.3. Matjet .......................................................................................... - 118 5.5.4. Rezultatet ..................................................................................... - 119 5.5.5. Konkluzione ................................................................................. - 122 5.6. Bimesia, Flora, Fauna dhe Ekosistemet ............................................ - 123 -
5.6.1. Bimesia dhe Flora.......................................................................... - 123 5.6.1.1. 5.6.1.2. 5.6.1.3. 5.6.1.4. 5.6.2.1. 5.6.2.2. 5.6.2.3. 5.6.2.4. 5.6.2.5. Metodologjia ....................................................................... - 123 Bimesia e Mundshme ........................................................... - 123 Bimesia e Zones ................................................................... - 124 Perfundimi ........................................................................... - 134 Metodologjia ....................................................................... - 134 Zonat e Mbrojtura dhe Pikat e Nxehta Mjedisore .................. - 135 Habitatet ne Zone ................................................................ - 136 Fauna ne Zone ..................................................................... - 137 Perfundimi ........................................................................... - 142 -
5.6.2. Fauna dhe Ekosistemet ................................................................. - 134 -
5.6.3. Bibliografia ................................................................................... - 143 5.7. Peizazhi ......................................................................................... - 143 -
5.7.1. Metodologjia e Analizes................................................................ - 143 5.7.2. Veshtrim Historik .......................................................................... - 144 -
5.7.3. Kufizimet...................................................................................... - 147 5.7.4. Elementet Aktuale te Peizazhit ..................................................... - 149 5.7.4.1. 5.7.4.2. 5.7.4.3. Komponentet Morfologjike dhe Strukturale ......................... - 152 Komponentet Pamore.......................................................... - 153 Komponentet Simbolike....................................................... - 153 -
5.7.5. Perfundime................................................................................... - 153 5.8. Trafiku Detar dhe Rrjeti Rrugor ....................................................... - 153 Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
5.8.1. Rrjeti Rrugor Ekzistues .................................................................. - 154 5.8.2. Trafiku Detar i Portit te Durresit..................................................... - 157 5.9. Fushat Elektromagnetike Jo-Jonizuese............................................. - 162 -
5.10. Kuadri Social-Ekonomik.................................................................. - 162 5.10.1. 5.10.2. Te Dhenat Demografike .......................................................... - 162 KUadri Social-Ekonomik .......................................................... - 163 -
5.11. Shendeti Publik .............................................................................. - 167 5.11.1. 5.11.2. 5.11.3. 6. Gjendja Kombetare ne Shqiperi............................................... - 167 Gjendja ne Porto Romano ....................................................... - 178 Referenca ............................................................................... - 180 -
VLERESIMI I NDIKIMEVE ........................................................................ - 182 6.1. Ajri ................................................................................................ - 182 -
6.1.1. Faza e Ndertimit ........................................................................... - 182 6.1.1.1. 6.1.1.2. 6.1.2.1. 6.1.2.2. 6.1.2.3. 6.1.2.4. 6.1.2.5. Emetimi i Pluhurave ............................................................. - 182 Ndikimi i Depozitimit te Pluhurit dhe Receptoret.................. - 183 Karakteristikat CALPUFF ....................................................... - 186 Fusha Mbuluese e Modelimit ............................................... - 188 Te dhena Meteorologjike ..................................................... - 190 Plani i Emetimeve ................................................................. - 192 Ndikimet.............................................................................. - 194 -
6.1.2. Faza Funksionimit ......................................................................... - 186 -
6.1.3. Perfundime................................................................................... - 197 6.2. Toka .............................................................................................. - 198 -
6.2.1. Faza e Ndertimit ........................................................................... - 198 6.2.1.1. 6.2.1.2. Faza 1................................................................................. - 198 Faza 2.................................................................................. - 199 -
6.2.2. Faza Funksionimit ......................................................................... - 200 6.3. Ujrat Siperfaqesore dhe Nentokesore .............................................. - 200 -
6.3.1. Faza e Ndertimit ........................................................................... - 201 6.3.1.1. 6.3.1.2. 6.3.2.1. 6.3.2.2. 6.4. Ujrat nentokesore ................................................................ - 201 Ujrat Siperfaqesore .............................................................. - 201 Ujrat Nentokesore................................................................ - 202 Ujrat Siperfaqesore .............................................................. - 202 -
6.3.2. Faza e Funksionimit ...................................................................... - 202 -
Zhurma.......................................................................................... - 209 Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
6.4.1. Faza e Ndertimit ........................................................................... - 209 6.4.1.1. 6.4.1.2. 6.4.1.3. 6.4.2.1. 6.4.2.2. 6.4.2.3. 6.4.2.4. 6.4.2.5. 6.5. Legjislacioni per Akustiken ................................................... - 210 Vleresimi i Ndikimeve te Zhurmes ......................................... - 212 Perfundime .......................................................................... - 213 Modeli Matematikor ............................................................ - 213 Metoda e Llogaritjes ............................................................ - 214 Objektet e Studiuara ............................................................ - 216 Rezultatet ............................................................................ - 217 Perfundime .......................................................................... - 221 -
Bimesia, Flora, Fauna dhe Ekosistemet ............................................ - 222 -
6.5.1. Faza e Ndertimit ........................................................................... - 222 6.5.1.1. 6.5.1.2. 6.5.1.3. 6.5.1.4. 6.5.1.5. 6.5.2.1. 6.5.2.2. 6.5.2.3. 6.5.2.4. Largimi i Habitatit ................................................................ - 222 Ndotja e Tokes dhe e Ujit ..................................................... - 224 Zhurmat............................................................................... - 224 Rritja e Ndikimeve te Mjeteve te Transportit mbi Kafshet ...... - 225 Pushtimi nga Specie te Egra ................................................. - 225 Ndotja e Ajrit ....................................................................... - 226 Shkarkimet e Ujrave ............................................................. - 226 Zhurmat............................................................................... - 228 Rritja e Ndikimeve te Mjeteve te Transportit ndaj Kafsheve ... - 229 -
6.5.3. Bibliografia ................................................................................... - 229 6.6. Peizazhi ......................................................................................... - 229 -
6.6.1. Pershkrimi i Projektit ..................................................................... - 230 6.6.2. Ndikimi ne Peizazh........................................................................ - 231 6.6.3. Perfundime................................................................................... - 231 6.7. Trafiku ........................................................................................... - 232 -
6.7.1. Rrjeti Rrugor ................................................................................ - 232 6.7.1.1. 6.7.1.2. Faza e Ndertimit................................................................... - 232 Faza Operacionale................................................................ - 232 -
6.7.2. Trafiku Detar ................................................................................ - 233 -
6.7.2.1. 6.7.2.2. 6.8. 6.9.
Faza e Ndertimit................................................................... - 233 Faza e Funksionimit.............................................................. - 233 -
Fushat Elektromagnetije Jo-Jonizuese.............................................. - 234 Kuadri Socio-Ekonomik .................................................................. - 234 -
6.9.1. Faza e Ndertimit ........................................................................... - 234 6.9.2. Faza e Funksionimit ...................................................................... - 235 Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
6.10. Shendeti Publik .............................................................................. - 235 6.10.1. Faza e Ndertimit...................................................................... - 235 -
6.10.1.1. Ndotja Atmosferike.............................................................. - 235 6.10.1.2. Zhurma................................................................................ - 235 6.10.2. Faza e Funksionimit................................................................. - 236 6.10.2.1. Ndotja Atmosferike.............................................................. - 236 6.10.2.2. Zhurma................................................................................ - 238 7. 8. MATRICA E VNM-SE ............................................................................. - 240 PLANI I MENAXHIMIT MJEDISOR ........................................................... - 247 8.1. Masat Lehtesuese dhe Kompensimi Gjate Fazes se Ndertimit ........... - 247 -
8.1.1. Udhezime per Planet e Veprimit te Kontraktoreve ......................... - 247 8.1.1.1. 8.1.1.2. 8.1.1.3. 8.1.1.4. 8.1.1.5. 8.2. Menaxhimi i Mbetjeve, Derdhjeve dhe Trafikut..................... - 248 Plan ii Menaxhimit te Trafikut/Aksesit................................... - 248 Plani ne Rastin e Derdhjes se Ndotesve ................................. - 249 Programi per Menaxhimin e Materialeve te Rrezikshme ........ - 249 Menaxhimi i Shendetit dhe Sigurise...................................... - 250 -
Masat Lehtesuese dhe Kompensimi Gjate Fazes Oeracionale ........... - 250 -
8.2.1. Masat Lehtesuese Mjedisore dhe Kompensimet ............................ - 250 8.2.1.1. 8.2.1.2. 8.2.1.3. 8.2.1.4. Toka .................................................................................... - 251 Uji........................................................................................ - 251 Zhurma................................................................................ - 251 Mbetjet................................................................................ - 251 -
8.2.2. Pergjigjia Emergjente dhe Plani i Gadishmerise .............................. - 251 8.3. Monitorimi Mjedisor dhe Raportimi................................................. - 252 -
8.3.1. Faza e Ndertimit ........................................................................... - 252 8.3.1.1. 8.3.1.2. 8.3.1.3. 8.3.1.4. 8.3.1.5. Cilesia e Ajrit........................................................................ - 252 Dheu ................................................................................... - 252 Uji........................................................................................ - 252 Zhurma................................................................................ - 252 Mbetjet................................................................................ - 253 -
8.3.2.1. 8.3.2.2. 8.3.2.3. 8.3.2.4. 8.3.2.5.
Cilesia e Ajrit........................................................................ - 253 Toka .................................................................................... - 253 Uji........................................................................................ - 254 Zhurma................................................................................ - 254 Mbetjet................................................................................ - 254 -
- 10 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220
1. HYRJE Ky Studim i Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis lidhet me nje Termocentral te Ri te propozuar nga ENEL, kompania kryesore elektrike Italiane, ne zonen industriale te Porto Romano-s (Rajoni i Durrsit, Shqiperi). Termocentrali i propozuar eshte pjese e Projektit te quajtur Kompleksi i Energjise dhe perfshin: Nje pontil 950 m i gjate, qe perdoret per shkarkimin dhe si dhe per transportimin e nen-produkteve nga impianti (gipsit dhe hirit); Nje linje energjie 400 kV, rreth 25 km e gjate, qe lidh nje stacion te ri energjie me Stacionin e Rrjetit Energjetik Kombetar Tirana 2; Nje kabell nen-detar 500 kV DC, rreth 210 km i gjate, qe lidh nje stacion te ri AC/DC per shkembimin e energjise me Italine. Impianti i Energjise, Pontili, Linja e Energjise, Kablli Nen-detar dhe facilitetet e aneksuara jane analizuar ne kater Studime te vecanta per Ndikimin Mjedisor. Qellimi i ketij dokumenti eshte analiza e ndikimeve mjedisore te zbatimit te projektit te Termocentralit. Vendodhja e propozuar per nderimin e Termocentralit, shtrihet ne nj zone fushore rreth 10 km ne veri te Durrsit, zone kjo e percaktuar nga Qeveria Shqiptare per perdorime industriale. Termocentrali i ri eshte me djegie qymyri dhe perbehet nga dy njesi, 800 MW secila dhe do te ndertohet ne dy faza. Termocentrali ne Porto Romano eshte projektuar sipas Teknikave me te Mira Ekzistuese te zbatueshme per kete lloj Impianti te Madh per Djegie. Sistemi i trajtimit te gazit te oxhakut perfshin RKP Reduktimin Katalitik te Perzgjedhur sistemin e denitrifikimit, filtrin prej pelhure per heqjen e pluhurit, njesine per ftohjen e gazit dhe impiantin per heqjen e squfurit. Gazrat e oxhakut do te shkarkohen ne atmosfere permes nje oxhaku 150 m te larte, per secilen njesi. Impianti do te pajiset me nje zone te posacme ku mund te instalohet nje Sistem per Grumbullimin dhe Vecimin e Karbonit te Pas-djegies. Uji qe nevojitet per impiantin merret nga deti dhe trajtohet per te gjitha perdorimet ne proces. Sistemi i ftohjes do te perdore uje deti, duke e qarkulluar ne cikel te hapur. Impianti sht projektuar me qellim qe te reduktoje marrjen e ujit te pa-prpunuar per perdorime industriale dhe shkarkimin perkates. Derdhjet e ujrave te prdorura do te grumbullohen, drgohen ne impiantet e trajtimit te ujrave te prdorura dhe me pas do te shkarkohen ne det, ne prputhje me standartet perkatese ne fuqi.
Termocentralin;
1.1. PROFILI I PROPOZUESIT: ENEL Enel eshte kompania me e madhe e energjise ne Itali dhe sherbimi i dyte ne liste ne Europe persa i takon kapacitetit te instaluar. Ajo prodhon, shperndan dhe shet elektricitet dhe gaz ne Europe, Ameriken Veriore dhe Latine. Ne vijim te marrjes se sherbimit Spanjoll Endesa, se bashku me partnerin Acciona, Enel tani eshte i pranishem ne 21 shtete me nje kapacitet prodhues prej 75,500 MW (ne 31 Dhjetor 2007) dhe u sherben me teper se 50 milione konsumatoreve te energjise dhe gazit. E rregjistruar ne bursen e Milanos qe ne 1999, Enel ka numrin me te madh te aksionereve se cdo kompani tjeter Italiane, rreth 1.7 milione investitore komerciale dhe institucional. Enel eshte gjithashtu operatori i dyte me i madh Italian ne tregun e gazit natyror, me afersisht 2.5 milione konsumatore dhe zoteron 10% te tregut persa i perket volumit. Kompania ka 73,500 punonjes dhe vepron ne nje game te gjere stacionesh hidroelektrike, termoelektrike, nukleare, gjeotermale, me energji nga era dhe fotovoltaike. Enel ishte sherbimi i pare ne bote per te zevendesuar matesat elektromekanike tradicionale te konsumatoreve me pajisje elektronike moderne qe bejne te mundur marrjen e leximit te matesit ne kohe reale dhe menaxhojne marredheniet kontraktuale ne distance. Ky inovacion i ka mundesuar Enel-it qe te furnizoje energji elektrike sipas kerkeses, cka ofron kursime per perdoruesit ne mbremje dhe ne fundjave, nje iniciative qe ka terhequr vemendjen e shume sherbimeve ne bote.
1.1.1.
Veprimtaria Nderkombetare
Pasi perfundoi shitjen e aseteve jo-strategjike, Enel u angazhua aktivisht ne shtrirjen nderkombetare ne tregun e energjise dhe gazit. Me afersisht 30,000 MW ne impiante duke perdorur burime energjie te rinovueshme (hidro, gjeotermale, ere, diellore, biomase dhe prodhimi i kombinuar i nxehtesise e energjise - CHP) ne bote, Enel eshte lideri boteror ne kete sektor. Ne pese vitet e ardhshme (2008-2012) Enel do te investoje 7.4 miliarde euro per zhvillimin e burimeve te rinovueshme te energjise dhe per kerkime e zhvillimin e teknologjive te reja mjedisore te favorshme. Enel eshte mjaft i fokusuar ne zhvillimin nderkombetar dhe ka perfaqesite e tij ne Europe (Bullgari, France, Greqi, Itali, Rumani, Rusi, Sllovaki dhe Spanje), Ameriken e Veriut (Kanada dhe Shtetet e Bashkuara) dhe Ameriken Latine (Brazil, Kili, Kosta Rika, El Salvador, Guatemale, Meksike dhe Panama). Me Endesa-n, Enel do te jete i pranishem gjithashtu ne Argjentine, Kolumbi, Moroko, Peru dhe Portugali. Enel vepron ne Spanje permes Enel Union Fenosa Renovables, nje kompani aktive ne sektorin e energjise nga era, hidro dhe prodhimi i kombinuar i nxehtesise e energjise. Ne fillim te Tetorit 2007, Enel dhe partneri i saj Acciona dolen te sukseshem ne Oferten e tyre te Perbashket ne Tender mbi Endesa-n, sherbimi i pare ne Spanje. Enel dhe Acciona aktualisht zoterojne 92% te kapitalit te aksioneve te Endesa-s (Enel 67%, Acciona 25%). Enel eshte nje nga operatoret me te medhenj te pavarur ne Amerike me Enel North America dhe Enel Latin America, dy kompani qe kane mbi 1,100 MW kapacitet te instaluar.
Ne Ameriken Veriore Enel ka 470 MW prodhim energjie hidroelektrike, ere dhe biomase dhe sapo ka firmosur nje marreveshje me kompanine TradeWind Energy ne Shtetet e Bashkuara per te rritur ne mbi 1,000 MW fuqine e re te eres. Ne Mars 2007, Enel, permes varteses se saj Enel North America, njoftoi marrjen e Burimeve AMP. Marrja perfshin nje projekt veprues dhe kater projekte zhvillimi gjeotermale ne faze te avancuar qe pritet te shtojne afersisht 150 MW kapacitet gjate kater viteve te ardhshme ne operimet e Enel North America, si dhe aksesin ne nje numer te caktuar te mundesive per te ardhmen. Ne Ameriken Latine Enel prodhon 660 MW impiante hidroelektrike dhe me energji nga era. Enel Latin America vepron gjithashtu ne El Salvador ne fushen gjeotermale. Ne France, Enel ka marre Erelis, nje kompani qe ka autorizime ne disa fusha te ndryshme per te ndertuar impiante ere deri ne 500 MW. Vec kesaj, ajo ka firmosur nje Memorandum Mirekuptimi me Edf per te marre 12.5% te projektit te ri te energjise berthamore European Pressurized Reactor (EPR). Enel zoteron 5% te burses franceze te energjise Powernext dhe eshte nje nga operatoret kryesore ne tregetimin e energjise ne vend me 1,000 MW shkembyer ne 2006. Ne Bullgari, Enel ka marre kontrollin e impianteve me te medha ne vend, Maritza East III, ne Mars 2003. Impianti me djegie linjiti ka nje kapacitet prej 840 MW. Ne Sllovaki, ne Shkurt 2005, Enel mori 66% te Slovensk Elektrrne (SE), prodhuesi me i madh i elektricitetit ne vend, dhe i dyti ne Europen Qendrore dhe Lindore, me nje kapacitet prodhues prej 6,000 MW, nje perzierje e aseteve berthamore, termale dhe hidro. Ne Rumani, ne Prill 2005, ai mori 51% te dy kompanive te shperndarjes elektrike: Enel Distributie Banat dhe Enel Distributie Dobrogea, qe furnizojne 1.4 milione konsumatore. Ne vijim te marrjes se Electrica Muntenia Sud, te finalizuar ne 5 Qershor 2008, kompania e shperndarjes elektrike qe vepron ne zonen e Bukureshtit, Enel dyfishoi pranine e saj ne Rumani, duke arritur ne rreth 2.5 milione konsumatore. Ne Rusi, Enel menaxhoi nga Qershor 2004 deri ne Shtator 2007 ne partneritet me grupin privat vendas ESN Energo Termocentralin Veri-Perendimor ne St. Petersburg. Enel mori gjithashtu nga ESN Group 49.5% te RusEnergoSbyt, nje tregtues Rus qe u jep elektricitet konsumatoreve me te medhenj industriale. Ne 4 Prill 2007, Enel mori permes SeverEnergia (ish Enineftegaz, nje konsorcium 40% Enel - 60% Eni) nje grup fushash gazi premtuese perfshi 100% te OAO Articgaz, 100% te ZAO Urengoil, 100% te OAO Neftegaztechnologiya. Aktualisht, Enel zoteron 55.8% te JCS Fifth Generation Company te Gjithe Tregut te Elektricitetit (OGK-5).
1.1.2.
Struktura Aksionere
Ministria Italiane e Ekonomise zoteron 21.1% te kompanise ne menyre te drejperdrejte dhe 10.1% te tjera ne menyre jo te drejperdrejte permes nje huadhenesi shteteror Cassa Depositi e Prestiti, duke lene te lira 68.8%. Fale Kodit te Etikes, Raportit Mbeshtetes, politikes se saj per mbrojtjen mjedisore dhe adoptimit te praktikave me te mira nderkombetare per transparence dhe qeverisje korporate, aksioneret e Enel perfshijne fonde investimi nderkombetare, kompani sigurimi dhe fonde pensioni, fonde etike, se bashku me investitoret Italiane te pakices.
1.2. PROCEDURA PER MARRJEN E LEJES MJEDISORE Kuadri ligjor per proceduren e VNM-se ne Shqiperise jepet nga Ligji nr. 8990 mbi Vleresimin e Ndikimit ne Mjedis, aprovuar me 23 Janar, 2003. Procedura per Vleresimin Mjedisor mund te permblidhet ne dy fazat qe vijojne: Miratimi Vendor (Lokal)
Miratimi i MMPAU Qellimi i fazes se Miratimit Vendor duket se eshte marrja prej MMPAU e nje deklarate formale asnje kundershtim nga qeverisja vendore (Komuna Katund i Ri) dhe e nje vleresimi formal te VNM-se nga ARM, me udhezime te mundshme. Rradha e veprimeve dhe periudha kohore per kete faze specifikohen ne Vendimin nr. 994, date 02.07.2008, dhe permblidhet si me poshte: 1. Propozuesi i paraqet ARM-se dhe qeverisjes vendore (Bashkise) dokumentacionin e projektit (Permbledhjen e Projektit Teknik dhe VNM-ne) per miratim. 2. Kryetari i Njesise se Qeverisjes Vendore organizon nje diskutim me publikun vendor te ndikuar (brenda 5 ditesh). 3. Kryetari i Njesise se Qeverisjes Vendore leshon nje dokument zyrtar me miratimin e Komunes dhe e transmeton kete dokument tek MMPAU (bashke me proces-verbalin e diskutimit te publikut te ndikuar). 4. ARM (brenda 5 ditesh) realizon nje shqyrtim fillestar te dokumentacionit te paraqitur nga Propozuesi; kerkesa e mundshme per dokumentacion shtese (shqyrtimi nga ARM nuk fillon me perpara se Propozuesi te paraqese dokumentacionin shtese). 5. ARM (brenda 20 ditesh) kryen inspektime ne terren, konsultohet me njesite e qeverisjes vendore, pergatit opinionin e justifikuar me shkrim per projektin dhe ja dergon ate MMPAU. Qellimi i fazes se aprovimit nga MMPAU eshte pajtueshmeria me parimet e konventes se Aarhusit (ratifikuar nga Shqiperia me Ligjin n. 8672 date 26.10.2000). Qellimi i vleresimit nga te VNM-se nga MMPAU, eshte dhenia e Lejes Mjedisore dhe perkufizmi i udhezimeve perkatese per Propozuesin. Rradha e veprimeve dhe periudha kohore per kete faze percaktohet ne Ligjin n. 8990, date 23.01.2003 dhe ne Vendimin n. 994, date 02.07.2008, dhe permblidhet si vijon: 1. MMPAU merr dokumentacionin e projektit nga ARM bashke me opinionin e saj zyrtar. 2. MMPAU fillon procesin e shqyrtimit, duke perfshire Komisionin Ministrorl. 3. Komisioni paraqet raportin e tij brenda 3 muajsh nga komunikimi i opinionit te ARM. 4. Qeverisja vendore dhe MMPAU organizon nje konsultim me publikun e ndikuar:
Qeverisja Vendore (Bashkia) pergjithshem te ndikuar.
dhe
MMPAU
informojne
publikun
Ne debatin me publikun [e pergjithshem] te ndikuar (shenim: popullsia, shoqata, OJQ, etj.) marrin pjese specialiste te MMPAU, kerkuese, eksperte te certifikuar qe kane pergatitur VNM-ne, dhe specialiste nga Ministrite qe kane lidhje me kete veprimtari. Specialistet e MMPAU mbajne process-verbalin e takimit me publikun, ku shenohen te gjitha sugjerimet, verejtjet dhe propozimet nga publiku. MMPAU pasqyron verejtjet ne projekt-lejen.
5. MMPAU merr vendimin e duhur per projektin dhe leshon deklaraten ose lejen mjedisore, brenda 5 diteve nga paraqitja e raportit te Komisionit. 1.3. QELLIMI DHE KRITERET E VLERESIMIT TE NDIKIMIT NE MJEDIS Studimi i Ndikimit ne Mjedis eshte kryer sipas kerkesave specifike te percaktuara nga Rregullorja Shqiptare per VNM (Ligji nr. 8990 dale me 23/01/2003) dhe udhezimeve te aplikueshme per studimet e ndikimit mjedisor (Direktiva 85/337/CEE, e perbere nga Direktiva KE 97/11/CE dhe 2003/35/CE; Procedurat Operacionale te Bankes Boterore 4.01). Ne Studimin e Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis, pershkrimi i gjendjes ekzistuese per cdo perberes mjedisor mbulon nje zone prej 5 km nga qendra e vendodhjes se Termocentralit (zona e studiuar). Per perberes te vecante shtrirja mund te jete e ndryshme: per shembull per Atmosferen (ajrin) siperfaqja eshte me e madhe (40x40 km), ndersa me Zhurmen eshte me e vogel (rreth 2 km). Zona e studiuar paraqitet ne Figuren 1.3a. Pervec Hyrjes, Studimi i Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis perfshin: Motivimin e Projektit te Propozuar, ne te cilin paraqitet nje skeme e tregut energjetik shqiptar si dhe zgjedhjet kryesore te projektit; Kuadri Ligjor, ne te cilin jepen rregullat kryesore perkatese per projektin specifik; Pershkrimi i Projektit, i cili ben nje pershkrim te projektit te Termocentralit, perfshire teknologjite alternative te marra ne konsiderate, shfrytezimin e burimeve, emetimet dhe mbetjet; Linja Baze Mjedisore, qe perfshin identifikimin e zones se studjuar dhe pershkrimin e linjes baze ekzistuese per cdo komponent mjedisor qe mund te preket nga projekti;
Informacioni publikohet vazhdimisht gjate 20 diteve, pa nderprerje (ne radiot dhe televizionet vendore, ne faqen e internetit te autoritetit publik, ne shtypin e perditshem dhe periodik (nese eshte e mundur), ne tabelen e njoftimeve te njesise(ve) te qeverisjes vendore. Ky kusht i fundit eshte I detyrueshem. Informacioni duhet te perfshije njoftimin e vendit ku eshte depozituar dokumentacioni I projektit per tu lexuar nga publiku, afatin kohor per te paraqitur komente (i cili eshte jo me pak se nje muaj nga data e fundit e shpalljes se njoftimit), percaktimin e dates dhe vendit per debatin me publikun.
Vleresimi i Ndikimit, ne te cilin ndikimet e mundshme ne mjedis per shkak te projektit vleresohen ne aspektin cilesor dhe/ose sasior; kurdo qe eshte e nevojshme, per ndikime te medha, vleresimi kryhet duke perdorur gjithashtu modele shkencore parashikimi; Matrica e VNM-se, qe permbledh ndikimet e analizuara ne Studimin e Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis; Plani i Monitorimit, i cili pershkruan mjetet monitoruese te parashikuara per te kontrolluar impiantin dhe efektet e tij ne mjedis.
2. MOTIVIMI I PROJEKTIT TE PROPOZUAR 2.1. TREGU SHQIPTAR I ELECTRICITETIT Gjate viteve te fundit, Shqiperia ka ruajtur nje stabilitet makroekonomik, si dhe vlera relativisht te larta te zhvillimit ekonomik (shiko Tabelen 2.1a).
Shqiperia shfaq nje dobesi te madhe ne sektorin e energjise. Ne menyre te vecante, ne 2002 nje ngadalesim ne zhvillimin ekonomik u shkaktua nga sasia e vogel e prodhimit te energjise elektrike dhe permbytjet. Tabela 2.1a Zhvillimi Ekonomik ne Shqiperi
Megjithe sasine vogel dhe t pa mjaftueshme te prodhimit te energjise elektrike q perben nje pengese per zhvillimin ekonomik, ne 15 vitet e fundit nuk eshte ndertuar asnje impiant i ri energjie. Elektriciteti mbetet relativisht i shtrenjte per shume konsumatore. Ne Shqiperi, 99% e energjise elektrike prodhohet nga impiantet e hidrocentraleve, megjithate ajo shfrytezon vetem 30% te potencialit hidroenergjitik. Impiantet kryesore te hidrocentraleve perdorin rrjedhen e lumit per te prodhuar elektricitet si dhe kapacitete te caktuara per akumulimin e ujit. Ka nje varesi te larte te prodhimit te energjise nga kushtet hidrologjike. Ne fakt, nese zvogelohen prurjet e lumit, ulet edhe prodhimi i energjise dhe mundesia e sigurimit te eletricitetit ne tregun e brendshem. Tabela qe vijon permbledh shifrat kryesore mbi tregun Shqiptar te elektricitetit.
Tabela 2.1b
Tregu Shqiptar i Elektricitetit
Ne muajt e pikut, Dhjetor e Janar (1,3 GWh) sistemi i energjise mbulon vetem 85-90 % te konsumit total te energjise, cka con ne nderprerje te energjise. Shqiperia importon nje pjese te elektricitetit te nevojshem nga vendet fqinje (Maqedonia, Kosova dhe Greqia), por importi kufizohet nga kapaciteti i ulet i linjave te trasmetimit te energjise. Aktualisht nje termocentral i ri (98 MW) eshte ne ndertim ne Vlore dhe pritet qe linja te reja trasmetimi energjie te lidhin Shqiperine me vendet fqinje, sic tregohet ne Tabelen 2.1c. Tabela 2.1c Linja te reja energjie te Parashikuara ne Shqiperi
2.2. OBJEKTIVAT E PROJEKTIT TE PROPOZUAR Qellimi kryesor i Projektit te propozuar eshte ndertimi i nje impianti te ri per te permiresuar zhvillimin e prodhimit te energjise ne Shqiperi, duke perdorur nje burim energjie me kosto t ulet, ne gjendje qe te perkrahe zhvillimin ekonomik te Shqiperise dhe te permiresoje gjendjen kritike ekzistuese. Tabela vijuese 2.2a paraqet rritjen e parashikuar te konsumit te energjise elektrike ne Shqiperi. Tabela 2.2a Rritja e Konsumit Total te Elektricitetit (GWh)
Aktualisht 2005 6,695 2010 7,802 Parashikimi 2015 9,391 2020 12,490 Rritja Perqindje (%) 4.2
Konsumi Total
Ne Qershor 2003, Ministria e Industrise dhe Energjetikes, permes Agjencise Kombetare te Energjise ne bashkepunim me institucione te tjera, adoptoi nje Strategji Kombetare per Energjine ne Vend. Dokumenti perkates analizon ndryshimet e nevojshme qe duhet te ndodhin per te rritur sigurine e furnizimit me energji dhe per te optimizuar burimet e energjise ne Shqiperi, duke plotesuar keshtu kerkesen dhe arritur nje zhvillim te qendrueshem ekonomik ne vend ne te ardhmen. Strategjia e adoptuar nga Qeveria identifikoi investimet prioritare (bazuar ne rritjen e pritshme te kerkeses dhe ndikimin e masave per ruajtjen e energjise), nevojat per financim dhe reformat e nevojshme per sektorin (perfshire ato te parashtruara ne Deklaraten per Politikat ne Sektorin e Energjise Banka Boterore, 2005). Problemet kryesore, te identifikuar dhe nenvizuar ne analize, lidhen me gjendjen ekzistuese ne aspektin e furnizimit dhe prodhimit, ne vecanti: Kapaciteti aktual i prodhimit eshte i pamjaftueshem per te plotesuar kerkesen ekzistuese, si rrjedhoje, ka nderprerje te furnizimit te konsumatoreve me energji elektrike Humbjet teknike ne transmetim shperndarje jane ende te larta; Nderlidhja elektrike me vendet fqinje perfshin tre linja, me kapacitet te ulet trasmetimi. Sipas gjendjes se pershkruar me siper, jane identifikuar tre strategjite qe vijojne: Rritja e kapacitetit te prodhimit; Zevendesimi i sherbimeve ekzistiese me te tjera me energji me te ulet, perfshi kursimin e elektricitetit; Zgjerimi i sistemeve te transmetimit dhe shperndarjes. Ne lidhje me ceshtjen e fundit, KESH (Korporata Energjetike Shqiptare), ne lidhje te ngushte me Group of Donors dhe ENEL, ka pergatitur nje Plan Investimi, me qellim qe te reduktoje humbjet dhe te rrise shtrirjen e sistemeve te transmetimit dhe shperndarjes. Fale ketyre investimeve, permiresimi i sistemeve te prodhimit, transmetimit dhe shperndarjes eshte ne vazhdimesi dhe shume projekte jane ne zhvillim.
Projekti i propozuar behet pjese e strategjise kombetare te adoptuar nga Qeveria per energjine, qe synon te permiresoje sistemin e transmetimit dhe shperndarjes se energjise ne Shqiperi, me qellim qe te siguroje furnizimin me energji te popullsise, tregtise dhe industrise. Ndertimi dhe venia ne pune e linjes se re te transmetimit do te sjelle perfitime te drejtperdrejte dhe te terthorte ne ekonomine e vendit si dhe mundesi sociale dhe ekonomike per komunitetet lokale qe preken drejtperdrejte nga zhvillimi i Projektit. Perfitimet kryesore sociale dhe ekonomike te identifikuara jane: Permiresimi i infrastruktures dhe sherbimeve; Mundesi per rritje ekonomike ne shkalle lokale dhe ne shkalle vendi. Meqenese projekti do te permiresoje prodhimin e energjise elektrike dhe kapacitetin e shkembimi me vendet fqinje, ky projekt perfaqeson gjithashtu nje partneritet te rendesishem dhe te vlefshem ndermjet kompanive shqiptare dhe kompanive europiane qe veprojne ne sektorin e energjise.
2.2.1.
Varianti Qymyrgur i Paster
Projekti i propozuar duket si varianti kryesor per te rritur kapacitetin e prodhimit elektrik ne Shqiperi me kosto ekonomike dhe mjedisore te pranueshme. Mundesia per te siguruar qymyrgurin ne shume vende ne bote dhe fakti q rezervat qymyrgurit jane mjaft me te medha sesa ato te hidrokarbureve, e ben ate nje lende djegese ekonomikisht te leverdisshme dhe nga pikpamja strategjike mjaft t rendesishem pr t siguruar nje kombinim te pershtatshem dhe t ekuilibruar te burimeve te para te perdorura per prodhimin e energjise elektrike. Gjithashtu, nga kendveshtrimi ekologjik, adoptimi i teknologjive me moderne per reduktimin e shkarkimeve dhe rendimenti me i larte i impianteve, e bejne perdorimin e qymyrgurit te pajtueshem me rregullat mjedisore. Politika e Enelit per ta bere perdorimin e qymyrgurit "te paster" bazohet ne tre linja kryesore veprimi: Menaxhimi korrekt dhe i sigurte i lendes djegese; Rritja e efikasitetit termodinamik; Reduktimi i detyruar i shkarkimeve ndotese. Menaxhimi Korrekt dhe i Sigurte i Lendes Djegese Planifikohet qe qymyrguri te trajtohet duke perdorur struktura krejtesisht te mbyllura dhe te automatizuara, te cilat minimizojne perhapjen e pluhurit. Minerali, i cili mberrin ne impiantin e energjise me anije, merret nga hambari i anijes nepermjet nje rripi te mbyllyr transmetimi, i cili e mbart ate drejperdrejt per ne depozite, pjeserisht e mbrojtur me pritese ere dhe (mbushja me dhe, ne fund me bime) e pajisur me mjete per te kontrolluar perhapjen e pluhurave (p.sh. sperkatesit me uje). Hiri nga djega, i nxjerre nga filtrat prej pelhure, grumbullohet ne kulle silosi dhe, si rrjedhoje, transferohet perseri, duke perdorur nje sistem te mbyllur automatik, ne hambaret e anijeve per transportim ne vendet per ri-perdorim. Ne fakt, hiri eshte
nen-produkt i impiantit, i cili ri-merret dhe ri-perdoret ne industrine e cimentos si lende e pare per prodhimin e saj dhe si lende inerte per betonin. Vec kesaj, gipsi i prodhuar ne desulfurizimi, nje nen-produkt tjeter i impiantit, i nxjere dhe i filtruar, ruhet perkohesisht ne nje makineri hangar, te pajisur me telekomande automatike per shkarkim dhe ne vijim, perpunim per transportim ne zonat e perdorimit. Rritja ne Efikasitetin Termodinamik Planifikohet qe te adoptohen boliere ultra-superkritike per mbeturinat e qymyrgurit, te cilet do te mundesojne nje rritje te rendimentit termodinamik te Termocentralit te Ri te pakten 7 perqind (nga 38% ne rreth 45%) nese krahasohet me nje impiant tradicional. Pluhurizimi i qymyrgurit eshte teknika me e perhapur e djegies dhe po i nenshtrohet zhvillimeve te metejshme. Perdorimi i djegesve te vecante ul gjithashtu emetimin e ndotesve qe ne fillim, ne dhomen e djegies. Me teknologjine ultrasuperkritike (USC), temperatura e avullit ne bolier mund te shkoje mbi 600 C dhe presioni deri ne afersisht 280 bar, nepermjet perdorimit te materialeve te reja per bolierin, turbinen me avull dhe perberesit kryesore te ciklit termodinamik. Praktikisht, parametrat e procesit cohen ne limitet teknike qe pajtohen me teknologjite aktuale, duke rezultuar n nj rendiment te larte t sistemit, gje q ben t mundshem gjithashtu nje kursim te konsiderueshem te lendes djegese (si rrjedhim, reduktim te shkarkimeve dhe nen-produkteve) ne prodhimin ekuivalent te elektricitetit. Reduktimi i Detyruar ne Emetimet Ndotese Filtra pelhure te prodhimeve me te fundit perdoren per te parandaluar perhapjen e pluhurit qe eshte i pranishem ne gazin e oxhakut ne atmosfere. Parimi i punes eshte i thjeshte dhe eshte pak a shume i njejte si per qeset e zakonshme te fshesave me korent. Megjithate, lloji dhe numri i qeseve dhe materialet e perdorura e bejne sistemin mjaft efikas per te filtruar pluhurin e imet. Efikasiteti i largimit te kokrrizave eshte shume i larte, rreth 99.9%. Sistemet e reja e me efikasitet te larte per heqjen e azotit katalitik jane planifikuar per reduktimin e oksideve te azotit (NOx), bazuar ne reaksionin kimik ndermjet NOx, amoniakut dhe oksigjenit dhe pranine e "katalizatoreve perzgjedhes". Efikasiteti i reduktimit te oksidit te azotit eshte me i larte se 85%. Per reduktimin e oksideve te squfurit (SOx) perdoren sistemet e avancuara per heqjen e squfurit tip-gelqere/gips. Mjaft shkurtimisht, sistemi mund te krahasohet me nje "dush" te madh ne te cilin gazet lahen nga nje rryme uji e pasuruar me gelqere. Karbonati i kalciumit qe permban perzierja vepron kimikisht me oksidet e squfurit pervec ajrit, duke dhene gipsin e paster si produkt final, plotesisht i pershtatshem per tu ri-perdorur per ndertime. Sistemi arrin nje efikasitet reduktimi prej 95%.
Ne perfundim, eshte vertete e mundur qe te flasim per perdorimin e paster te qymyrgurit, meqenese teknologjite e adoptuara mundesojne nje reduktim te emetimeve.
2.2.2.
Akumulimi dhe vecimi i CO2
Eshte i mundur akumulimi i dioksidit te karbonit te prodhuar ne impiantet e energjise dhe kthimi i tij ne shtresat me te thella ne toke, duke e izoluar ate atje pergjithmone. Qendrat e kerkimit dhe operatoret industriale kudo ne bote po punojne per te identifikuar sistemin me te mire per ta bere kete. Vecanerisht, ka shume projekte akoma n faze studimi ne Shtetet e Bashkuara dhe ne Bashkimin Europian. Pasi eshte grumbulluar CO2, mund te depozitohet ne formacione gjeologjike, sic jane vendburimet tashme te shfrytezuara te naftes dhe gazit dhe te akuifereve te kripur ne thellesi. Keto formacione gjeologjike ofrojne nje kapacitet te madh akumulimi, i cili eshte i mjaftueshem per te kufizuar shkarkimet njerezore ne bote te CO2 per dhjetra dhe ndoshta qindra mijera vjet. Enel eshte i perkushtuar ne projekte eksperimentale qe lidhen me akumulimin e CO2 te cliruar nga impiantet e energjise me lende djegese tradicionale dhe duke e ruajtur ate ne formacionet gjeologjike. Konstruksioni i projektit parashikon nje impaint per trajtimin e tymrave me nje kapacitet prej 600 mije metra kub/ore, si rrjedhoje, ne gjendje qe te akumuloje pjese te gjithe ngarkeses se tymrave te prodhuar nga nje njesi termoelektrike 600 MW dhe duke vecuar CO2. Perpara se te ndertohet impianti, do te kryhen kerkime laboratorike dhe do te instalohet nje qark pilot ne njerin prej impianteve ekzistuese te Enelit. Ne lidhje me aftesine magazinuese te formacioneve gjeologjike te CO2, Instituti Kombetar Italian i Gjeologjise dhe Vullkanologjise(INGV) po kryen nje studim fizibiliteti per te percaktuar karakteristikat gjeologjike, hidrogjeologjike, gjeokimike dhe gjeomekanike te nje vendi ideal. Ne te njejten kohe, ndersa eshte ne pritje te rezultateve te investimeve perkatese ne kerkim, Enel eshte duke adoptuar tashme nje sistem per akumulimi dhe ruajtjen e CO2, i cili mund te kontribuoje ne reduktimin e emetimeve ne nje shkalle te vogel, por jo te parendesishme. Ne Termocentralin e Porto Romanos, nje zone e pershtatshme do ti dedikohet instalimit te mundshem t nje Impianti per Akumulimin e Dioksidit te Karbonit, sapo teknologjia te jete gati per aplikimet ne shkalle industriale.
Lendet djegese (nafta, gazi natyral, qymyrguri) nxirren nga toka. Kur ato i nenshtrohen proceseve te djegies me qellim qe te prodhojne energji, karboni qe eshte brenda tyre lidhet me oksigjenin e ajrit duke formuar dioksidin e karbonit (CO2), i cili konsiderohet si nje nga pergjegjesit kryesore per efektin sere.
3. KUADRI LIGJOR, RREGULLATOR DHE I POLITIKAVE 3.1. HYRJE Ky kapitull ben nje pershkrim te ceshtjeve qe vijojne: Te dhena te pergjithshme mbi kuadrin institucional dhe legjislativ shqiptar
Ligjet, vendimet shqiptare dhe konventat nderkombetare perkatese per mbrotjen e mjedisit; Legjislacioni shqiptar mbi vleresimin e ndikimit ne mjedis; Nderveprimi ndermjet ligjit kombetar te VNM-se dhe ligjeve te tjera per mjedisin; Udhezimet e Bankes Boterore per Vleresimin Mjedisor; Legjislacioni European i references per mbrojtjen mjedisore; Politika Shqiptare per Sektorin e Energjise; Planet qe lidhet me mbrojtjen e tokes, ujrave siperfaqesore dhe nentokesore; Planifikimi hapesinor dhe urbanistik perkates per vendndodhjen e Projektit.
3.2. TE DHENA TE PERGJITHSHME MBI KUADRIN INSTITUCIONAL DHE LEGJISLATIV SHQIPTAR Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujrave eshte krijuar ne Shqiperi qe nga viti 2005. Deri ne 1991, dokumentat kryesore perkatese te kuadrit legjislativ mjedisor ishin Mbrojtja Mjedisore nga Ndotja, Nr. 5105, dale ne 1973 dhe Vendimi i Keshillit te Ministrave Nr. 205, dale ne 1973, te cilat permbajne masa per mbrojtjen mjedisore dhe pakesimin e ndotjes. Pas 1991,per shkak te ndryshimeve politike dhe nevojave qe linden nga ekonomia e decentralizuar, filloi nje process per hartimin dhe permiresimin e nje numri ligjesh, te cilat ju referuan kryesisht modeleve te vendeve te KE. Ne periudhen 2002-2003, eshte aprovuar nga Parlamenti Shqiptar nje pakete e rendesishme ligjesh ne lidhje me mjedisin. Ne vecanti, bazuar ne aktet legjislative, Qeveria eshte e detyruar qe te garantoje nje mjedis te mire ne aspektin shendetesor dhe ekologjik, per brezat aktual dhe ata te ardhshem dhe nje shfrytezim racional te burimeve natyrore perfshire pyjet, ujrat dhe kullotat, sipas kerkesave perkatese te zhvillimit. Gjithashtu, do te garantohet e drejta e informimit mbi statusin mjedisor dhe mbrojtjen mjedisore. 3.3. LIGJET, VENDIMET SHQIPTARE DHE KONVENTAT NDERKOMBETARE PERKATESE PER MBROJTJEN E MJEDISIT Nje plan i kuadrit legjislativ shqiptar mbi mbrojtjen mjedisore jepet ne Tabelen 3.3a dhe Tabelen 3.3b. Ato i referohen nje game te gjere te ceshtjeve mjedisore dhe ceshtjeve qe lidhen me mjedisin, nder te cilat kryesore jane: reduktimi i ndotjes,
burimet ujore, cilesia e ajrit, kontrolli dhe eleminimi i ndotjes, perdorimi i tokes, mbetjet, legalizimi i proceseve te zhvillimit urban te pa-planifikuar, administrimi i bashkise, aktivitetet e monitorimit mjedisor, pergjegjesite dhe e drejta e informimit. Tabela 3.3a
Numri Ligji Nr. 7501 Ligji Nr. 7623 Ligji Nr. 7665 Ligji Nr. 7895 Ligji Nr. 7917 Ligji Nr. 8094 Ligji Nr. 8093 Ligji Nr. 8102
Ligjet
Data 19/07/1991 13/10/1992 21/01/1993 27/01/1995 13/04/1995 21/03/1996 21/03/1996 28/03/1996 Titulli Per Token (me ndyshimet dhe modifikimet perkatese) Per Pyjet dhe Policine e Sherbimit Pyjor Per Zhvillimin e Zonave qe kane perparesi Turizmin Kodi Penal i Republikes se Shqiperise (Kapitulli IV krimet mjedisore) Per Kullotat dhe Livadhet Per Largimin Publik te Mbeturinave Per Rezervat Ujore Per Kuadrin Rregullator te Sektorit te Furnizimit me Uje dhe te Largimit dhe Perpunimit te Ujerave te Ndotura Per Administrimin e te Ardhurave qe krijohen ne Pyje dhe Kullota Pasuri Shteterore Per Urbanistiken (me amendamentet perkatese) E Drejta per tu Informuar ne lidhje me Dokumentat Zyrtare Per organizimin dhe funksionimin e Qeverisjes Vendore Per Mbrojtjen e Ajrit nga Ndotja Per Mbrojtjen e Mjedisit Detar nga Ndotja dhe Demtimi Per Zonat e Mbrojtura Mbrojtja e Mjedisit, eshte ligji baze, qe vjen pas ligjeve te aprovuara ne 1993 per Mbrojtjen e Mjedisit Per Vleresimin e Ndikimit ne Mjedis Per Administrimin Mjedisor te Mbetjeve te Ngurta Per Substancat dhe Preparatet Kimike Per Trajtimin Mjedisor te Ujerave te Ndotura Per Mbrojtjen e Tokes Bujqesore Per Ratifikimin e Marreveshjes se Koncesionit te tipit BOT, per ndertimin dhe shfrytezimin e pontilit te naftes, gazit dhe nenprodukteve te tyre ne zonen bregdetare te Porto Romanos Per Legalizimin, Urbanizimin dhe Integrimin e Ndertimeve pa Leje Per Administrimin e mbetjeve te rrezikshme Per Mbrojtjen e biodiversitetit Per Fondin Kullosor Per Vleresimin dhe Administrimin e zhurmes ne mjedis
Ligji Nr. 8302
12/03/1998
Ligji Nr. 8405 Ligji Nr. 8053 Ligji Nr. 8652 Ligji Nr. 8897 Ligji Nr. 8905 Ligji Nr. 8906 Ligji Nr. 8934 Ligji Nr. Ligji Nr. Ligji Nr. Ligji Nr. Ligji Nr. 8990 9010 9108 9115 9244
17/09/1998 30/06/1999 31/07/2000 16/05/2002 06/06/2002 06/06/2002 05/09/2002 23/01/2003 13/02/2003 17/07/2003 24/07/2003 17/06/2004 28/10/2004
Ligji Nr. 9298
Ligji Nr. 9482 Ligji Nr. 9537 Ligji Nr. 9587 Ligji Nr. 9693 Ligji Nr. 9774
03/04/2006 18/05/2006 20/07/2006 19/03/2007 12/07/2007
Tabela 3.3b
Numri VKM (1) Nr. 228 VKM Nr. 88 VKM Nr. 420 VKM Nr. 26 VKM Nr. 102
Vendime te Keshillit te Ministrave dhe norma te tjera

Data 27/05/1992 01/03/1993 17/08/1993 31/01/1994 15/01/1996 Titulli Mbrojtja e Zonave Urbane nga ndotja dhe Demtimi Miratimi i Zonave qe kane Perparesi Zhvillimin e Turizmit Aprovimi i Pergjithshem i Marreveshjes per Programin e Integruar te Zones bregdetare ne Shqiperi Mbetje dhe teprica te rrezikshme Aprovimi i Pergjithshem i Strategjise per Zbatimin e Projektit mbi Vleresimin Mjedisor nga Zbatimi i Projektit te Pyjeve Dhenia e Informacionit Mjedisor. E Drejta Publike per tu informuar Rregullorja higjieno-sanitare per analizen e cilesise se ujit te pijshem, projektimi, ndertimi dhe monitorimi i sistemeve te furnizimit me uje te pijshem Monitorimi i Mjedisit ne Republiken e Shqiperise Aprovimi i Planit te Administrimit per Zonen e Bregdetit Aprovimi i normave per shkarkimin e ajrit ne Republiken e Shqiperise Shpallja si zone e mbrojtur e monumenteve natyrore ne Shqiperi Aprovimi i dokumentacionit te nevojshem per licensen e mjedisit dhe te komponenteve te licenses se mjedisit Certifikimi i specialisteve per vleresimin e ndikimit mjedisor dhe auditimin mjedisor Administrimi i Zonave te Mbrojtura Procedurat per propozimin dhe shpalljen e zonave te mbrojtura dhe neutrale Mbi normat e cilesise se ajrit Pjesemarrja e publikut ne vleresimin e ndikimit ne mjedis Percaktimi i kushteve lehtesuese per ndertimin e impianteve te reja per prodhimin e energjise elektrike Normat e lejuara te shkarkimeve dhe kriteret per ndarjen ne zona te mjedisit ujor ku do te shkarkohen rrjedhjet Aprovimi i listes se aktiviteteve me ndikimet mjedisore, rregullat dhe procedurat per te nxjerre autorizimin dhe miratimin per agjencite rajonale te mjedisit Mbi pjesemarrjen e publikut ne procesin e vendimmarrjes
Udhezimi VKM Nr. 145
06/01/1998 26/02/1998
VKM Nr. 103 VKM Nr. 364 VKM Nr. 435 VKM Nr. 676 VKM Nr. 249 VKM Nr. 268 VKM Nr. 266 VKM Nr. 267 VKM Nr. 803 Rregullore Nr. 1 VKM Nr. 560 VKM Nr. 177
31/03/2002 18/07/2002 12/09/2002 20/12/2002 24/4/2003 24/4/2003 24/4/2003 24/4/2003 04/12/2003 17/08/2004 27/08/2004 31/03/2005
Udhezimi i Ministrit 21/05/2007 Nr. 2 VKM 02/07/2008
Rregullorja kryesore per mbrojtjen e mjedisit eshte Ligji nr. 8934 dale ne Shtator 2002, i cili ka per synim percaktimin e shfrytezimit racional te burimeve mjedisore dhe reduktimin e ndotjes mjedisore. Objektivat kryesore te ketij ligji jane gjithashtu procedura e Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis dhe lejet mjedisore . Disa akte te tjera legjislative te Tabeles 1 pershkruhen shkurtimisht me poshte: Cilesia e Ajrit Ligji Nr. 8897 per Mbrojtjen nga Ndotja e Ajrit, Maj 2002, synon qe te garantoje cilesine e ajrit duke vendosur kufizime ne emetimet ne ajer. Sipas Ligjit, ndotesit e ajrit duhet te marrin leje mjedisore per te ushtruar aktivitete qe ndotin ajrin nga Ministria e Mjedisit dhe nga qeverisjet vendore.
(1) Vendim i Keshillit te Ministrave
qe lidhen me objektivat e Projektit
Vendimi Nr. 435 ne lidhje me aprovimin e normave per emetimet ne ajer ne Republiken e Shqiperise, Shtator 2002 , percakton nivelet e lejuara te ndotesve ne ajer per cdo fushe veprimtariet. Vendimi Nr. 803 mbi normat e cilesise se ajrit, Dhjetor 2003, percakton vlerat kufitare per ndotesit atmosferike. Derdhjet e Lengshme
Ligji Nr. 9115 ne lidhje me trajtimin mjedisor te ujrave te ndotura, Korrik 2003, kerkon nga entet qe shkakrkojne ujra te ndotura qe te reduktojne ne menyre e vazhdueshme sasine e ujrave te ndotura qe shkarkohen, per te ulur shkallen e ndotjes dhe per te trajtuar ujrat e ndotura. Vendimi Nr. 177 mbi normat e lejuara te shkarkimeve te lengshme dhe kriteret per ndarjen ne zona te mjediseve ujore marrese nga substancat e rrezikshme (Lista I dhe II e Aneksit nr. 1) duke percaktuar nivelet kufitare per nje liste substancash (Anekset 2 dhe 3) dhe kriteret per identifikimin e zonave te ndjeshme dhe me pak te ndjeshme per te cilat do te zbatohen dispozita te ndryshme (Aneksi 5). Mbetjet e Ngurta Ligji Nr. 9010 mbi trajtimin mjedisor te mbetjeve te ngurta, Shkurt 2003, synon te siguroje mbrojtjen e mjedisit dhe shendetit te njerezve nga ndotja dhe demet qe rezultojne nga mbetjet e ngurta permes trajtimit mjedisor e cdo faze nga prodhimi tek hedhja. Prodhuesit e mbetjeve kane detyrimin per: te identifikuar sistemet e duhura per riciklim dhe perpunim ne perputhje me llojin e teknologjise qe ato perdorin dhe natyren e sasine e mbetjeve qe ato krijojne; te akumuluar dhe trajtuar mbetjet per te siguruar qe proceset vijuese te menaxhimit te mbetjeve mjedisore do te manovrohen sic duhet; te bere vecimin e mbetjeve qe ne fillim dhe ti grumbulloje ato vecas; te percaktoje nje sistem monitorimi dhe te publikoje te dhena monitoruese cdo 3 muaj. Prodhuesit e mbetjeve duhet te perpunojne planet teknike, teknologjike dhe organizative te mbetjeve, te cilat do ti nenshtrohen shqyrtimit nga Inspektorati Mjedisor, nga autoriteti licensues dhe nga autoritetet e qeverisjes vendore. Perpunimi dhe hedhja e mbetjeve industrial, duhet bere ne impiante dhe teknologji te projektuara posacerisht per cdo lloj mbetje industriale. Ligji Nr. 9537 per menaxhimin e mbetjeve te rrezikshme, Maj 2006, percakton detyrimet, per plotesimin e te cilave prodhuesi: Do te paraqese nje program te shkruar per te reduktuar volumin, sasine dhe toksicitetin e mbetjeve te rrezikshme; Do te jete pergjegjes per kostot e transportit, heqjen ose perpunimin e mbetjeve te rrezikshme qe ato sjellin;
Do te transferoje mbetjet e rrezikshme vetem te shoqeruara me nje shenim dergese malli dhe vetem nga nje operator i autorizuar; Do te shmange perzierjen e mbetjeve te rrezikshme me mbetje te tjera; Do te mbaje proces-verbal (sasia, natyra, origjina, lloji i transportit dhe metoda e trajtimit) per te gjitha mbetjet e rrezikshme, sipas nje formati qe do te specifikohet nga Ministri dhe do ti dergohet nje kopje e ketyre procesverbaleve Agjencise Rajonale te Mjedisit ne rrethin perkates cdo gjashte muaj. Zhurma Ligji per vleresimin dhe menaxhimin e zhurmes mjedisore Nr. 9774 dale ne Korrik 2007 kerkon qe personat juridike, aktiviteti, pajisjet dhe/ose impiantet e te cileve prodhojne zhurme, te marrin masa parandaluese dhe te verejne vlerat limit te zhurmes. Per aktivitete qe prodhojne zhurme, leja mjedisore percakton kerkesat qe ata duhet te plotesojne per te qene ne perputhje me kete ligj. Gjithashtu, Parlamenti i Republikes se Shqiperise ratifikoi nje seri Konventash e Protokollesh Nderkombetare ne lidhje me ceshtjet mjedisore. Aktet kryesore qe lidhen me mbrojtjen e mjedisit, informimin dhe pjesemarrjen e publikut paraqiten ne Tabelen 3.3c. Tabela 3.3c
Emri Konventa Basel
Konventat Mjedisore Kryesore te ratifikuara nga Republika e Shqiperise

Permbajtja Konventa Basel mbi Kontrollin e Levizjeve pertej Kufirit te Mbetjeve te Rrezikshme dhe Heqja e tyre Konventa per Mbrojtjen e Detit Mesdhe kunder Ndotjes Konventa per Mocalishtet e Rendesise Nderkombetare, vecanerisht per Habitatin e shpendeve te ujit Konventa per te drejten e informimit publik dhe pjesemarrjen ne procesin e vendim-marrjes mjedisore dhe perqasja gjyqesore ne ceshtjet mjedisore Protokolli i Kiotos ne Konventen e Kuadrit te Kombeve te Bashkuara mbi Ndryshimet Klimatike Data e Ratifikimit Maj 13, 1997
Konventa Barcelona Konventa Ramsar
Tetor 26, 2000 Mars 29, 1996
Konventa arhus
Tetor 26, 2000
Protokolli i Kiotos
Prill 1, 2005
3.4. LIGJI SHQIPTAR PER VLERESIMIN E NDIKMIT NE MJEDIS 3.4.1. Kerkesat per VNM te Thelluara
Ligji aktual Nr. 8990 mbi Vleresimin e Ndikimit ne Mjedis u miratua ne 23 Janar 2003. Ky Ligj identifikon listen e projekteve qe duhet te paraqiten ne Vleresimin e Ndikimit ne Mjedis ne dy Anekse te Ligjit. Aneksi 1 identifikon projekte qe duhet ti nenshtrohen nje VNM-je te thelluar, ndersa projektet e perfshira ne Aneksin 2 duhet te paraqiten ne nje VNM te thjeshtuar. Projekti i Termocentralit ne Porto Romano klasifikohet si Termocentrale per prodhimin e energjise dhe impainte te tjera me djegie me nje prodhim nxehtesie me
te larte se 50 MW (Aneksi 1, pika 2) dhe prandaj do ti nenshtrohet nje vleresimi te thelluar te ndikimit ne mjedis. Prandaj kjo VNM eshte pergatitur ne perputhje me kerkesat e nje VNM-je te thelluar sic eshte perkufizuar me lart. Permbajtja e nje VNM-je te thjeshtuar eshte si vijon: Objektivi i projektit; Pershkrimi i detajuar i objektivave; Te dhena mbi mjedisin actual te zones dhe ne afersi te saj ku do te zbatohet projekti; Pershkrim i detajuar i te gjitha instalimeve qe jane pjese e projektit ose qe do te perdoren gjate zbatimit te tij; Plani i ndertimit dhe afatet kohore te zbatimit te tij; Pershkrimi i vlerave inxhinierike qe jane ndertuar ose zgjeruar dhe i punimeve te nevojshme per zbatimin e projektit; Ndikimet e mundshme ne mjedis dhe masat e propozuara per te parandaluar ose zvogeluar keto ndikime; Programi monitories i ndikimit te projektit ne mjedis; Perpuethshmeria e projektit me planin e rregullimit te territorit dhe me planin e zhvillimit ekonomik te zones ku do te zbatohet projekti; Permbledhje e konsultimeve me organet e qeverisjes vendore, publikun dhe organizatat mjedisore jo- fitimprurese; Masat rehabilituese ne rast ndotjeje dhe demtimi i mjedisit, si dhe kostoja e tyre; Nje kopje e licenses e personit fizik ose juridik, i cili ka pergatitur raportin e vleresimit te ndikimit ne mjedis. Sipas Ligjit Nr. 8990 permbajtja shtese e nje VNM-je per projektet e Aneksit 1 perfshin: Procedurat dhe arsyet per perzgjedhjen e vendndodhjes ku do te zbatohet projekti, pershkrimi it e pakten dy opcioneve shtese te vendndodhjes se projektit; Niveli i drejtperdrejte dhe jo i drejtperdrejte i ndikimit ne mjedis; Ndikime te mundshme te opcioneve te projektit ne mjedis dhe shendet; Rreziqet per aksidente me ndikim te rendesishem ne shendet dhe mjedis dhe masat per ti parandaluar ato; Ndikimi pertej kufirit ne mjedis nese ka; Masat/planet teknike per te parandaluar dhe zvogeluar ndikimet negative ne mjedis; Pershkrime te detajuara per perdorimin e energjise, burimeve natyrore dhe minerale duke ruajtur balancen ekologjike; Plane te mundshme negocimi me autoritetet e qeverisjes vendore, publikun dhe organizatat mjedisore jo-fitimprurese gjate fazave te planifikimit, inspektimit dhe zbatimit te projektit.
3.4.2.
Procedura e Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis
Procedura per Vleresimin Mjedisor ne Shqiperi eshte permbledhur ne Paragrafin 1.2.
3.5. DIREKTIVAT MJEDISORE TE BANKES BOTERORE PER VLERESIMIN MJEDISOR Direktivat e Bankes Boterore mbi Vleresimin Mjedisor (VM) jane perkufizuar ne Proceduren Operacionale 04.01. Procedura percakton se ne varesi te projektit, mund te perdoren nje seri instrumentash: vleresimi I ndikimit mjedisor (VNM), VM rajonal dhe i sektorit, auditimi mjedisor, vleresimi I rreziqeve dhe riskut, dhe plani I menaxhimit mjedisor (PMM). Projekti i Porto Romano-s eshte klasifikuar si Kategoria A qe do te thote se eshte nje projekt qe mund te kete ndikime te rendesishme te pafavorshme ne mjedis qe jane te ndjeshme, te ndryshme ose te pa-precedenta. Keto ndikime mund te prekin nje zone me te gjere sesa zonat ose impiantet qe i nenshtrohen punimeve fizike. VM per nje projekt te Kategorise A shqyrton ndikimet e mundshme negative dhe pozitive mjedisore te projektit, i krahason ato me ato te alternativave fizibel (perfshire situaten pa projekt), dhe rekomandon cdo mase te nevojshme per te parandaluar, minimizuar, zvogeluar ose kompensuar ndikimet e pafavorshme dhe permiresuar performancen mjedisore. Per nje project te Kategorise A, aplikanti eshte pergjegjes qe te pergatise nje raport, normalisht nje VNM. Permbajtja e VNM-se per Kategorine A percaktohet si vijon: Permbledhja ekzekutive. Ne menyre te permbledhur diskuton zbulimet e rendesishme dhe veprimet e rekomanduara; Kuadri ligjor, administrative dhe ai i politikave. Diskuton kuadrin ligjor, administrative dhe ate te politikave Brenda te cilit eshte realizuar VM. Shpjegon kerkesat mjedisore te cdo bashke-financuesi. Identifikon marreveshjet nderkombetare mjedisore perkatese ku ben pjese vendi. Pershkruan marredhenien ndermjet projektit te propozuar dhe planeve e programeve territoriale dhe rajonale perkatese; Pershkrimi i Projektit dhe analiza e alternativave. Ne menyre te permbledhur pershkruan projektin e propozuar (dhe alternativat) dhe kontekstin e tij gjeografik, ekologjik, social, dhe kohorl, perfshire cdo investim jashte vendndodhjes qe mund te jete i nevojshem (p.sh. tubacione te posacme, rruge lidhese, impiante energjie, tubacione per furnizimin me uje, strehimi, dhe impiantet per akumulimin dhe lendeve te para dhe prodhimeve); tregon rrjedhen hyrese dhe dalese te materialeve, procesin e perzgjedhur, teknologjine, pika e marrjes se ujit dhe shkarkimit, sisteme per zvogelimin e ndotesve te ajrit, trajtimi i derdhjeve, plani i emergjences ne rastin e keqfunksionimit te sistemit, masat teknike per te reduktuar zhurmen, konsumi i ujit. Tregon nevojen per cdo plan rivendosjeje ose planin e zhvillimit te njerezve vendore. Perfshin nje harte qe tregon vendndodhjen e projektit dhe zonene e influences se projektit. Sistematikisht krahason alternativat fizibel per vendndodhjen e projektit te propozuar, teknologjine, projektin dhe funksionimin, perfshi situaten pa projekt, ne kuader te ndikimeve te tyre te mundshme, fizibilitetin e zvogelimit te ketyre ndikimeve, kostot te tyre kapitale dhe te atyre qe mund te ndodhin,
pranueshmeria e tyre ne kushtet e vendit dhe kerkesat e tyre institucionale, te trajnimit dhe monitorimit. Te dhenat e linjes baze. Vlereson dimensioned e zones se studimit dhe pershkruan kushtet perkatese fizike, biologjike dhe sociale-ekonomike, perfshire cdo ndryshim te parashikuar me pare perpara se te filloje projekti. Gjithashtu, ai merr ne konsiderate aktivitetet e zhvillimit te propozuar brenda zones se projektit, por jo te lidhura ne menyre te drejperdrejte me projektin. Te dhenat duhet te jene ne pershtatje me vendimet per vendodhjen e projektit, projektin, funksionimin ose masat lehtesuese. Seksioni tregon saktesine, sigurine dhe burimet e te dhenave. Ndikimet Mjedisore. Parashikon dhe vlereson ndikimet e mundshme pozitive dhe negative (dhe alternativat), ne aspektin sasior deri ne shtrirjen e mundhsme. Percakton bazen per zgjedhjen e projektit te vecante te propozuar dhe justifikon nivelet e rekomanduar te emetimeve dhe perqasjen per parandalimin dhe zvogelimin te ndotjes. Identifikon masat lehtesuese dhe cdo ndikim negative qe mbetet qe nuk mund te zbutet. Kerkon mundesite per permiresime mjedisore. Identifikon dhe vlereson shtrirjen dhe cilesisne e te dhenave ne dispozicion, hapsirat bosh te te dhenave kryesore, dhe pasigurite e lidhura me parashikimet dhe specifikon temat qe nuk kerkojne vemendje te metejshme. Plani i Menaxhimit Mjedisor (PMM). Mbulon masat lehtesuese, monitorimin dhe perforcimin institucional.
3.6. LEGJISLACIONI EUROPIAN PER MBROJTJEN MJEDISORE Procesi i VNM-se do te marre ne konsiderate gjithashtu standartet Europiane te cilesise, sipas temes perkatese, qe permbahen ne Directivat Europiane qe vijojne: Direktiva 2008/50/EC e Parlamentit Europian dhe e Keshillit e 21 Maj 2008 mbi cilesine e ajrit ne ambient dhe ajer me te paster per Europen; Direktiva 2004/107/EC e Parlamentit Europian dhe e Keshillit e 15 Dhjetor 2004 persa i takon arsenikut, kadmiumit, zhives, nikelit dhe hidrokarburave aromatike policiklike ne ajrin e ambientit; Direktiva e Keshillit 1999/30/EC e 22 Prillit 1999 persa i takon vlerave limit per dioksidin e squfurit, dioksidin e azotit dhe oksidin e azotit, therrmijave dhe plumbit ne ajrin e ambientit; Direktiva 2002/49/EC e Parlamentit Europian dhe e Keshillit e 25 Qershor 2002 persa i takon vleresimit dhe menaxhimit te zhurmes mjedisore; Direktiva 2000/60/EC e Parlamentit Europian dhe e Keshillit qe percakton nje kuader per veprimet e Komunitetit ne fushen e politikes se ujit dhe Propozimi per nje Direktive te Parlamentit Europian dhe te Keshillit per standartet e cilesise se mjedisit ne fushen e politikes se ujit dhe ndryshimi i Direktives 2000/60/EC [COM(2006) 398]; Direktiva 2006/12/EC e Parlamentit Europian dhe e Keshillit 5 Prill 2006 mbi mbetjet dhe Propozimi per nje Direktive te Parlamentit Europian dhe te Keshillit 21 Dhjetor 2005 mbi mbetjet [COM(2005) 667].
3.7. POLTIKA SHQIPTARE PER SEKTORIN E ENERGJISE Gjate viteve 90, Shqiperia firmosi Traktatin per Energjine (1994) dhe Protokollin e Traktatit per Efikasitetin e Energjise dhe Aspektet Mjedisore (1995), te cilat sherbejne te dyja si baze ligjore per bashkepunimin nderkombetar shqiptar ne fushen e energjise dhe per perpunimin e nje strategjie kombetare per energjine. Politika e energjise ne Shqiperi pershkruhet ne nje dokument te adoptuar nga Qeveria Shqiptare ne 2003, Strategjia Kombetare Shqiptare e Energjise. Qellimet specifike te Strategjise Kombetare Shqiptare jane:
Te rrise sigurine dhe saktesine e furnizimit me energji, ne pergjithesi dhe ne vecanti per elektricitetin, ne nivel kombetar dhe rajonal; Te percaktoje nje sector efikas per energjine ne aspektin financiar dhe teknik; Te krijoje nje kuader efikas instituctional dhe rregullator dhe te ristrukturoje kompanite energjetike; Te rrise efikasitetin e energjise ne gjenerimin/prodhimin dhe perdorimin final te burimeve energjetike qe synojne te minimizojne ndotjen mjedisore; Te optimizoje sistemin e furnizimit me burime energjie bazuar ne parimin e planifikimit me koston me te ulet me ndotjen minimale mjedisore; Te rrise ne menyre te konsiderueshme investimet ne sektorin e energjise nepermjet permiresimit te kapitalit nga Institutet Nderkombetare Financiare, si dhe kapitalit privat; Te krijoje nje treg konkurues elektriciteti sipas kerkesave te KE (Direktiva 96/92/EC) dhe detyrimet e Shqiperise sipas Memorandumit te Athines (15 Nentor 2002), per te mbeshtetur integrimin e sektorit te energjise ne Tregun Rajonal te Europes Juglindore dhe interkonjeksionin me rrjetin e Unionit per Bashkerendimin e Transmisionit te Elektricitetit (UCTE).
3.8. PLANET LIDHUR ME TOKEN, MBROJTJEN E UJRAVE SIPERFAQESORE DHE NENTOKESORE Paragrafet japin disa tregues mbi kerkesat ligjore dhe planet e ativitetit qe aplikohen ne zonen e bregdetit ne pergjithesi dhe ne zonen e Porto Romanos ne vecanti. Ligji per Ujrat Nr. 8093 e 21.3.1996, percakton se autoriteti i ujrave do te perfshihet me procesin e autorizimit ne lidhje me projektet qe do te zhvillohehn ne pjesen e tokes qe ndodhet ndermjet bregdetit dhe nje kufiri qe varion ndermjet 100 dhe 200 m nga vija bregdetare, nga autoriteti i ujrave dhe do te perfshihet ne procesin e autorizimit. Zona e Porto Romano-s eshte e perfshire ne Projektin e Integruar per Menaxhimin dhe Pastrimin e Zones Bregdetare, financuar nga Banka Boterore dhe menaxhuar nga Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujrave. Projekti synon qe te mbroje burimet natyrore bregdetare dhe asetet kulturore, dhe te promovoje zhvillimin qe ruan balancen mjedisore dhe menaxhimin e bregdetit shqiptar. Zvogelimi i ndotjes se tokes dhe ujrave entokesore ne impiantin kimik ne Porto Romano nepermjet punimeve te permiresimit dhe pastrimit jane pjese e veprimeve kryesore te projektit.
3.9. PLANI HAPESINOR DHE URBANISTIK I SHESHIT TE NDERTIMITT Paragrafet e meposhtme japin nje permbledhje te gjendjes urbanistike ne vendndodhjen e zbatimit te Projektit. Kuadri ligjor per urbanistiken ne Shqiperi perkufizohet nga Ligji Nr.8405, i 17.9.1998.
Sipas ketij ligji, organi shteteror me i larte per aprovimin e studimeve urbanistike eshte Keshilli i Rregullimit te Territorit te Republikes se Shqiperise (KRRTSH). KRRTRSH eshte nje organ vendim-marres dhe funksionon prane Keshillit te Ministrave. Kryetari i KRRTRSH-se eshte Kryeministri. Menaxhimi i tokes per ndertim do te behet permes planeve rajonale, master plane, planet e pergjithshme te rregullimit, dhe studime te pjesshme te urbanistikes. Planet rajonale dhe master plane do te pergatiten per periudha mbi 20 vjecare, ndersa planet e pergjithshme te rregullimit dhe studimet e pjesshe urbanistike do te pergatiten per periudha te caktuara prej 10 deri 15 vjetesh perfshi perparesine e fazes se pare 5 vjecare. Keto plane nuk jane aprovuar ende per zonen e projektit. Sipas nej Vendimi te 1999, vendndodhja e zbatimit te Projektit ne Porto Romano i takon kompetences hapesinore dhe urbanisike te qytetit te Durrsit (shiko Figuren 3.9a Kufijte Administrative). Vendimi Nr. 703 i dhene ne Prill 2008 aprovon studimet ne Zhvillimin e Integruar te Zones se Energjise dhe zones Industriale te Porto Romanos, Durres (Figura 3.9b). I njejti vendim percakton se KRRTRSH do te perpunoje Master Planin per zonen e Porto Romano-s dhe lidhjen e saj (rrjeti rrugor, rruga hekurudhoe dhe lidhja me rrjetin elekctrik kombetar) brenda tre muajve nga futja ne fuqi. Gjithashtu, Vendimi Nr. 703 kerkon qe Ministria e Ekonomise, Tregtise dhe e Energjise te perpunoje, brenda tre muajve nga hyrja ne fuqi, nje akt ligjor ne kushtet dhe procedurat per te marre lejen perkatese dhe licencen e funksionimit ne zonen e Porto Romano-s.
4. PROJEKTI 4.1. VENDNDODHJA Impianti i propozuar do te shtrihet ne Veri-Perendim te Shqiperise, ne bregun Lindor te Detit Adriatik.
Vendndodhja e propozuar gjendet ne nje fushe te gjelber e te rrafshet qe ndodhet rreth 10 km ne veri te Durresit, 25 km ne veri-perendim te Tiranes. Zona eshte rurale, por prane disa impianteve industriale (p.sh. depo nafte dhe gazi te lidhura me nje pontil per te marre material). Ngritja mesatare e vendndodhjes eshte afersisht ne te njejtin nivel si niveli i detit. Vendndodhja mbulon nje zone rreth 80 hektare. Lidhja me vendndodhjen do te behet permes rrugeve ekzistuese, te zgjeruara sic eshte e nevojshme, te cilat lidhin zonen me autostraden Durrs Tiran. Disa rruge te reja jane parashikuar prane vendndodhjes. Figura 1.3a tregon vendndodhjen. Impianti i Energjise do te lidhet me rrjetin ekzistues kombetar te energjise ne Nenstacionin Tirana 2 nepermjet nje linje energjie 25 km te gjate e 400 kV. Impianti do te djege qymyrguri, i cili do te transportohet per ne vend nepermjet platformave lundruese dhe duke perdorur nje pontil te ri 950 m te gjate, qe do te ndertohet prane rrethimit te Impiantit.
4.2. ALTERNATIVAT 4.2.1. Vendndodhja
Enel beri vleresimin e vendndodhjes se projektit nepermjet nje analize paraprake ekzaminimi te vendeve te ndryshme ne Shqiperi. Analiza perfundimtare beri krahasimin e vendeve te mundshme qe vijojne: Porto Romano; Shengjin; Vlore. Porto Romano eshte nje vend rural, prane aktiviteteve industriale. Nje plan per zhvillimin industrial ne zonen e Porto Romano eshte duke u zhvilluar nga Ministria e Ekonomise, Tregtise dhe Energjetikes. Projekti eshte ne koordinim me nje plan per ndarjen ne zona, i cili eshte ende ne diskutim, sipas te cilit vendodhja e Porto Romanos shtrihet ne zonen qe i dedikohet zhvillimti te nje Parku Energjetik. Per vendndodhjen ne Vlore eshte parashikuar nje park industrial, por eshte perjashtuar mundesia e nje parku te ri energjetik. Kjo vendndodhje eshte vetem 1 km nga qyteti i Vlores. Per me teper, aktualisht nje termocentral i ri (98 MW) eshte ne ndertim ne Vlore.
Per vendndodhjen ne Shengjin eshte parashikuar nje zhvillim turistik dhe rritje e industrise se lehte. Gjithashtu, vendndodhjet ne Vlore dhe Shengjin jane prane zonave te mbrojtura. Per keto arsye kryesore, Enel vendosi qe te zhvilloje projektin ne vendndodhjen ne Porto Romano.
4.2.2.
Lendet Djegese
Lendet djegese te mundshme per dimensionin e planifikuar te Impiantit te Energjise tradicionalisht jane : qymyrguri, nafta dhe gazi natyror. Zgjedhja e Enel per te propozuar nje Impiant me djegie qymyrguri varet nga faktoret kryesore qe vijojne qe gati e imponojne vendimin: Qymyrguri gjendet ne sasi te medha ne tregun nderkombetar dhe disponueshmeria e tij eshte vetem minimalisht e influencuar nga faktoret gjeopolitike, sepse ka disa vende prodhuese ne bote. Cmimi i tij e ben investimin te perballueshem; sic pershkruhet ne Kapitullin 2, nga kendveshtrimi ekologjik, adoptimi i teknologjive me moderne per grumbullimin e emetimeve dhe efikasiteti me i madh i impianteve e bejne perdorimin e qymyrgurit te pajtueshem me rregullat aktuale me strikte per mjedisin; Nafta gjendet ne sasi te medha ne tregun nderkombetar, por disponueshmeria e saj dhe cmimi i saj influencohen jashtezakonisht nga faktoret gjeopolitike dhe financiare sepse prodhuesit ne bote jane te kufizuar. Cmimi i saj per momentin eshte shume i larte dhe investimi mund te mos perballohet; Gazi natyror nuk gjendet ne Shqiperi dhe nevoja per nje tubacion te gjate gazsjelles eshte nje investim i pa-perballueshem. Gjithatu, ndikimi i mundshem i ketij gazsjellesi do te ishte shume i madh.
4.3. IMPIANTI I ENERGJISE ME DJEGIE QYMYRGURI Termocentrali i Porto Romanos bazohet ne dy njesi ultra-superkritike me djegie qymyrguri, secila prej tyre me dimensione per prodhimin e fuqise bruto 800 MWe (sipas kushteve te referimit). Projekti eshte hartuar sipas Teknikave me te Mira Aktuale te aplikueshme per kete lloj Impianti te Madh me Djegie. Djegia me faza do te adoptohet per te kontrolluar perqendrimin NOx ne furre. Sistemi per trajtimin e gazit te oxhakut perfshin per cdo njesi sistemin e Reduktimit Katalitik Perzgjedhes per pluhurat me qellim reduktimin e NOx, filtrin e pelhures per heqjen e pluhurave, njesine per ftohjen e gazit dhe impiantin per heqjen e squfurit (Absorbuesi gelqere-gips). Gazet e oxhakut do te shkarkohen ne atmosfere permes nje oxhaku 150 m te larte per cdo njesi. Sistemi ftohes do te perdore uje deti, duke e qarkulluar me cikel te hapur. Impianti do te jete gati ne te ardhshem per instalimin e nje Sistemi per Grumbullimin dhe Vecimin e Karbonit pas Djegies.
Impianti eshte projektuar me qellim qe te reduktoje marrjen e ujit te paperpunuar per perdorime industriale dhe shkarkimet perkatese, permes nje kaskade te pjesshme per ri-perdorimin e ujit. Uji Industrial perftohet nga shkripezimi dhe demineralizimi i ujit te detit. Ujrat e perdorura do te grumbullohen, dergohen ne impiantet e trajtimit te ujrave te perdorura dhe ne fund shkarkohen ne det, ne perputhje me normat n fuqi. Te dy njesite, secila 800 MWe, do te ndertohen ne dy faza. Cdo njesi e impiantit do te kete pajisjet kryesore qe vijojne: Bolier avulli; Turbine avulli; Kondensator; Bolier ndihmes; Gjenerator; Transformator kryesor; Sistem per Reduktimin e Perzgjedhur katalitik (SCR) Filter pelhure; Ftohes gazi; Sistem FGD; Oxhaku. Qymyri do te vije me anije, te cilat do te ankorohen 2-3 milje larg bregut. Qymyri do te transferohet ne platforma lundruese dhe pastaj shkarkohet ne breg nepermjet nje pontili 950 m te gjate. Qymyri do te ruhet ne sheshin e qymyrit ne dy zona te vecanta, nje per secilen njesi. Skema e Impiantit paraqitet ne Aneksin 1. 4.3.1. Pershkrimi i Procesit Kryesor
4.3.1.1. Cikli Termal dhe i Djegies Bolieri me Avull Bolieri me avull do te jete ultrasuperkritik, ku uji rrjedh ne menyre te vazhduar, pa riqarkullim, me nje ri-nxehje dhe do te funksionoje ne menyren me presion te levizsshem. Do te jete i llojit kulle. Kushtet e avullit ne daljen e bolierit do te jene: 605/620 C (SH/RH) dhe 280/52 bara (SH/RH). Temperatura e ujit qe futet ne bolier do te jete 312 C. Rendimenti i bolierit do te jete afersisht 95.2% me reference qymyrgurin, ne kushtet e ambientit te referuar. Vlera minimale teknike do te jete rreth 30% e ngarkeses nominale. Nje product i lehte nafte do te perdoret per ndezjen e boliereve, ndersa nje product i rende nafte do te perdoret per ti vene ne pune (deri ne VLM Vlera Teknike Minimale), per e zevendesuar produktin e lehte te naftes. Nje system shkarkimi i posacem, magazine dhe stacion pompimi do te jene ne dispozicion per produktin e lehte dhe te rende te naftes.
Djegia me faza do te adoptohet per te kontrolluar NOx perqendrimi ne furre poshte 3 400 mg/Nm dhe nje sistem Reduktimi Katalitik Perzgjedhes per pluhurat ne nivel te larte do te reduktoje NOx poshte limitit te garantuar. Bolieri do te pajiset me ventilatore per blozen me avull ose uje. Sistemi per nxjerrjen e hirit ne pjesen e poshtme do te jete i nje tipi te thate. Hiri i rende do te bluhet dhe ose do te ri-qarkullohet per ne furre, ose do te ruhet ne nje sillos te duhur ditor, qe ndodhet prane bolierit, se bashku me hirin qe fluturon. Kapaciteti i depos se bolierit do te jete afersisht 4,000 t, me qellim qe te garantoje 16 ore autonomi. Turbina dhe Ndertesa me Avull Turbina me avull do te instalohet brenda hollit te makines; ai do te jete i vetem RN (Ri-Nxehur) dhe lloji kondensues. Ajo do do te jete me projekt modern me efikasitet dhe siguri te larte. Turbina me avull do te kete nje aranzhim me perberje varg, duke pasur ne nje aks te vetem nje seksion HP, nje seksion IP dhe dy seksione LP, me shkarkim poshte. Turbina me avull do te kete nente dalje te pa-rregulluara avulli per ne kondensator, ne para-nxehesit e ujit qe futet ne bolier dhe ne pompen qe shtyn ujin ne bolier. Ndertesat e dy njesive te turbines me avull do te lidhen permes lidhjeve strukturore dhe duke komunikuar ne menyre te brendshme. Cdo ndertese do te kete nje vinc ure. Kondensatore Tubat e ujit qarkullues do te ushqejne dy kondensatore prej alumini tunxhi qe ftohen me uje deti (nje per cdo njesi), secili i perbere nga dy trupa te vecante. Cdo trup, ne konfigurim me nje kalim, do te marre avullin qe vjen nga nje seksion LP turbine me avull. Sifoni i rrjetit te ujit ftohes do te aktivizohet me pompa te posacmea. Jane parashikuar kushtet per nje sistem pastrimi te mundshem me kondensator ne te ardhme. Ne kushtet e ambientit qe i referohemi (temperature mesatare e ujit te detit 18 C), mund te arrihet nje presion kondensues prej afersisht 50 mbar. Cikli Termal Avulli, qe vjen nga bolieri ultrasuperkritik, afersisht 605 C dhe 280 bar, do te dergohet ne Gjeneratorin me Avull per Rikuperimin e Nxehtesise, (GJARN), i cili eshte me presion te larte, te turbines me avull. Sic eshte pershkruar tashme, turbine me avull do te jete e vetme RN (Ri-Nxehur) dhe tip kondensues. Avulli i ri-nxehur do te marre presionin mesatar GJARN ne nje temperature prej afersisht 620 C.
Ne fund te perhapjes se tij, avulli me presion te ulet do te dergohet ne sistemin ftohes me uje deti. Sistemi i ujit do te jete me cikel te hapur dhe uji i rrjetit do te ngrohet deri ne rreth 8 C. Figura qe vijon tregon ciklin e termocentralit. Figura 4.3.1.1a Cikli i Termocentralit
4.3.1.2. Linja e Trajtimit te Gazit te Oxhakut Nje linje trajtimi gazi e nje oxhaku te vetem eshte parashikuar per cdo njesi: nje para-nxehes ajri, nje njesi per largimin e pluhurave (filter pelhure), nje ventilator aksial i induktuar, nje absorbues per heqjen e squfurit nga gazi i oxhakut (HSGO). Ne rrjedhen e siperme te absorbuesit HSGO, do te instalohet nje njesi per ftohjen e gazit. Te gjithe komponentet e lart-permendur do te instalohen ne te njejten linje, me qellim qe te reduktojne humbjet e presionit. Temperaturat gjate linjes se trajtimit te gazit te oxhakut do te jene: T ne rrjedhen e poshtme te para-nxehesit: 122 C; T ne rrjedhen e poshtme te filtrit prej pelhure: 117 C; T ne rrjedhen e poshtme te ventilatorit te induktuar: 130C; T ne rrjedhen e siperme te absorbuesit (HSGO): 105 C; T ne rrjedhen e poshtme te the FGD absorber: 48C; T ne trungun e oxhakut: 48 C. Gazet e oxhakut, ne kushte te ngopura (konfigurimi trung i lagur i oxhakut), do te shkarkohen ne atmosfere permes nje oxhaku te larte 150 m per cdo njesi. Ftohesi i Gazit te Oxhakut Per te lehtesuar reduktimin e oksideve te squfurit ne absorbuesin FGD (HSGO), gazet e oxhakut do te ftohen ne nje Ftohes Gazi te Oxhakut.
Ai konsiston ne nje karkase dhe tub per ftohjen e gazit, i cili do te zbrese temperature gazit te oxhakut nga rreth 130 C ne afersisht 105 C, dhe nje ngrohes ajri ne rrjedhen e poshtme te ventilatorit te ajrit dytesor, duke rritur temperaturen e ajrit te djegies dytesore nga afersisht 20 C ne rreth 60 C. Shkembyesi i nxehtesise anesore te gazit te oxhakut eshte i nje tipi U dhe modular. Uji i de-mineralizuar eshte ambjenti per transferimin e nxehtesise. Per shkak te nje atmosfere pune me acid te kondensuar e agresiv, do te perdoren materiale fluoroplastike (ose ekuivalente) per tubat per ftohjen e gazit.
Shkembyesi i nxehtesise anesore te ajrit do te jete i perbere nga hekur i forte qe permban karbon. Filteri prej Pelhure Termocentrali do te pajiset me dy filtra pelhure (nje per cdo njesi) per heqjen e 3 pluhurit. Filtrat prej pelhure do te trajtojne deri ne 2,4 MNm /h (wet), ndersa djeg qymyrguri me nivel te larte hiri (permbajtja e hirit 14.66 %/peshe). Filtrat do te jene te tipit pulse-jet dhe do te aranzhohen ne ndarje te pavarura, secila prej tyre e pajisur me dyer per njerezit dhe kllapa izolimi, me qellim qe te lejojne aktivitetet e mirembajtjes edhe gjate funksionimit. Nje sistem by-pass, me kllapa by-pass pa-rrjedhje te tipit me valvule zbritese, me system me taposje me ajer dhe para-veshje, do te jete ne gadishmeri per te lejuar nje fillim te sigurte funksionimi. Sistemi i pastrimit te ndarjeve do te jete i tipit me ajer te kompresuar; ajri i kompresuar per pastrimin e ndarjeve do te sigurohet nga kompresoret e posacme. Sistemi per Heqjen e Squfurit nga Gazi i Oxhakut Cdo njesi do te pajiset me nje absorbues me gelqere-gips HSGO, i cili do te siguroje SO2 dhe heqjen e pluhurave ne perputhje me kufizijte e emetimeve te raportuara ne Paragrafin 4.6.1. Dozimi me aditive kimike (Perzjerjet Acid Adipik ose Acid Dikarboksilik) eshte parashikuar per te qene ne perputhje me vlerat limite te emetimit ne raste piku ne permbajtjen e pikes se hyrjes SO2 dhe nje pompe jashte sherbimit. Perdorimi i aditiveve nuk eshte parashikuar perte arritur performance projektimi ne kushtet e projektit. HSGO do te funksionoje pak me lart se presioni atmosferik. Per te qene ne perputhje me kufijte e emetimit te pluhurave, cdo HSGO do te pajiset me tre faza te largimit te shtellunges. Cdo HSGO do te perdore nje perzjerje me gure gelqerore te therrmuar 30% w/w , te prodhuar nga bluarja e nje sasie, qe eshte shperndare nga nje lak ne forme unaze dhe qe do te prodhoje gipsin e nivelit komercial. Karakteristikat e materialit do te pajtohen me pershkrimet qe vijojne: Materiali < rreth 20 mg/Nm ;
3
96% e materialit < rreth 20 mikron. Nje ndertese ndihmese HSGO do te ndodhet prane cdo absorbuesi per pompat e procesit dhe per sistemin e heqjes se ujit nga gipsi.
Nje serbator i zakonshem i perkohshem 3,500 m do te vendoset per rikuperimin e perzjerjes gjate periudhave afatgjata te pushimit (nderprerjes). Uji industrial do te perdoret per pergatitjen e HSGO dhe per larje per heqjen e gipsit dhe shtellunges; per te reduktuar vleren e rrjedhes ne to te ujit per pergatitje, absorbuesit do te marrin gjithashtu rryma uji larese nga ftohesit e gazit. Trungu i Oxhakut
Trungu i oxhakut do te perbehet nga Polimere xhami me Fiber te Perforcuar (GFRP), i mbeshtetur ose ne strukture celiku ose ne nje structure beton arme. Nje alternative tjeter, tashme ne zhvillim e siper, eshte nje trung beton arme me shtrese te bdrendshme qe i reziston acidit. Do te adoptohen kushte specifike me qellim qe te parandalohet renia e piklave, vecanerisht gjate funksionimit fillestar (ndezjes) (p.sh. kolektoret e piklave ne maje dhe ne pjesen e poshtme te trungut te oxhakut). Diametri i trupit te oxhakut do te jete 7,5 m dhe shpejtesia e levizjes se gazeve te oxhakut do te jete rreth 18 m/s. Lartesia e oxhakut do te jete 150 m.
4.3.2.
Sisteme Ndihmese
4.3.2.1. Trajtimi dhe Ruajtja e Qymyrgurit Do te adoptohet nje sistem transporti me qellim qe te trasportoje qymyrgurin ne Impiantin e Energjise nga platformat detare. Qymyrguri do te transportohet nga platformat detare ne anije te posacme, rreth 2-3 milje nga bregu. Anijet nuk do te kene me teper se 7 m terheqese ngarkese dhe do te jene te pajisura me nje sistem vete-shkarkimi me kapacitet rreth 1,200 t/h . Nga anijet qymyrguri do te trasferohet ne dy karkaleca te vendosur ne krye te pontilit (eshte parashikuar vete-shkarkimi i bashkohor i dy platformave detare) dhe pastaj ne nje rrip transportues te mbuluar 2,500 t/h, qe lidh kreun e pontilit me sistemin e ushqimit te bolierit dhe me vendndodhjen per grumbullimin e qymyrgurit. Qymyrguri do te ruhet ne dy grumbullime ne ajer te hapur, secila prej tyre rreth 450 x 60 m, me nje kapacitet prej afersisht 220,000 t. Do te vendosen dy makineri te tipit portal dhe nje makineri ngritese (pirun). Makineria ngritese do te vendoset ndermjet dy grumbullimeve prej qymyrguri, ndersa dy makineri per rivendosje do te vendosen ne pjesen e jashtme te te dyja grumbullimeve. Sic tregohet ne Aneksin 1, ne tre ane te vendndodhjes ku ruhet qymyrguri, parashikohen mbushje te medha me lartesi 6 m, te cilat zene pjese te tokes qe tashme perdoret per para-ngarkimin ne zonen ku grumbullohet qymyrguri. Makinerite do te kene nje kapacitet prej afersisht 2,500 t/h per operimet e grumbullimit dhe 1.000 t/h per operimet e rivendosjes. Sistemi i rripit te transportimit qe ushqen bolierin do te kete nje kapacitet prej 2x1,000 t/h.
4.3.2.2. Furnizimi me Uje dhe Trajtimi i Ujit Sistemi Qarkullues i Ujit Pika e marrjes se ujit do te ndodhet ne kreun e pontilit te Impiantit te Energjise, 950 m larg bregut. Ai do te perbehet prej celiku, me 8 hapje per pika hyrese, 4.00x2.50 m secila, te ndodhura 6.00 m poshte nivelit mesatar te detit. Uji ftohes do te rrjedhe nga pika e marrjes ne basenin e pompimit, te ndodhur afer rrethimit te impiantit, permes kater tubacione nentokesore (dy per cdo njesi =2,800 mm) prej Plastike te Perforcuar me Xham (PPXH) . Uji do te ri-leshohet nga dy basene prej betoni, nje per cdo njesi. Cdo basen do te permbaje dy pompa qarkulluese dhe do te pajiset me panele celiku qe mund te hiqen per inspektimin e mirembajtjen e ujit ne basen. Rrjeti i kthimit, pas pikes se daljes te kondensatorit, do te perbehet nga dy kanale betoni nentokesore (3.00x2.50 m) per cdo njesi, poshte deri ne shkarkimin perfundimtar, te ndodhur ne vijen bregdetare, prane Pontilit (sic tregohet ne Aneksin 1). Impianti i Shkripezimit te Ujit te Detit Impianti per heqjen e kripes per prodhimin e ujit industrial perfshin sa vijon: Para-trajtimin me pluskim, pastrimi me UV (Ultra Violet), ultra/mikcro-filtrim me pajisjet ndihmese perkatese dhe stacionin e ri-leshimit te ujit; Stacioni i ri-leshimit te llumit te pluskimit drejt pjeses me te trashe dhe heqjes se ujit nga struktura metalike me filter Osmoza e kthimit te ujit te detit me nje faze. Uji industrial do te ruhet ne depozita 2 x 3,000 m te pajisur me stacione pompimi per ushqimin e: Rrjetit te ujit industrial; Rrjetit zjarr-uje; Impiantit te demineralizimit. Impianti i Demineralizimit Impianti i demineralizimit, kapaciteti neto i prodhimit te te cilit do te jete afersisht 120 t/h, do te kete shfrytezoje dukurin e osmoses. Impianti do te jete i pajisur gjithashtu me stacione shkarkimi, grumbullimi dhe dozimi acidi sulfurik dhe sode kaudtike (rigjenerues). Rrymat e cliruar te rigjenerimit do te grumbullohen ne nje grope dhe neutralizohen ose nga acidi, ose kaustika, perpara se te dergohen ne depozitat e impiantit per trajtimin e derdhjeve. Uji i de-mineralizuar do te grumbullohet ne depozita 2 x 2,000 m , te pajisur me nje stacion pompimi per te ushqyer rrjetin e ujit te de-mineralizuar. Projekti parashikon
3 3
qe te perdore uje te de-mineralizuar si pergatitje jo vetem per ciklin e avullit me uje, por gjithashtu per rrjetin e mbyllur ftohes dhe per anen ftohese te ujit. Impianti i Trajtimit te Kondesatit (Produktit qe rezulton nga kondensimi) te Avullit Impianti i trajtimit te kondesatit te avullit per cdo Njesi do te perfshije: 100% njesine e para-filtrimit me uje ne pjesen e pasme; 100% shtrat me ngarkese te perzjere rreshire te thate dhe system rigjenerimi. Impianti do te jete i pajisur gjithashtu me me stacione shkarkimi, grumbullimi dhe dozimi acidi sulfurik dhe sode kautike (rigjenerues). Rrymat e cliruar te rigjenerimit do te grumbullohen ne nje grope dhe neutralizohen ose nga acidi, ose soda kaustike, perpara se te dergohen ne depozitat e impiantit per trajtimin e derdhjeve. Impianti i Trajtitmit te Ujrave te Perdorura Impianti i Trajtitmit te ujrave te Perdorura do te perfshije sa vijon: Basenet e grumbullimit te ujrave te vales se pare nga rreshjeet; Separatoret e vajit; Impianti i trajtimit te derdhjeve; Impianti i trajtimit te ujrave te zeza. Basenete per grumbullimin e ujrave te vales se pare nga rreshjet Jane parashikuar dy basene per ujrat nga rreshjeet: nje per grumbullimin e ujrave te vales se pare nga zonat e ishujve te energjise, tjetri per grumbullimin e ujit nga zonat e mundshme te ndotura me vaj. Uji i paster nga rreshjeet do te grumbullohet dhe derdhet ne det i patrajtuar. Derdhja e pompuar nga keto basene do te dergohet ne depozitat e impiantit per trajtimin e derdhjeve. Separatoret e Vajit Basenet e vajit do te vendosen ne zonat e transformatoreve dhe ne ndertesat e hollit te makinerive, per te larguar vajin nga rrymat e ujit qe nuk perthithen nga toka. Periodikisht, do te largohet vaji i grumbulluar ne siperfaqen e baseneve. Derdhja e pompuar nga keto basene do te dergohet ne depozitat e impiantit te trajtimit te derdhjeve. Impianti i Trajtimit te Derdhjeve Trajtimi kimik i perdorur eshte: Heqja e lendeve nepermjet FGD;
Drenazhime industriale dhe uje i de-mineralizuar; Uji lares Ljungstrm; Kampione kimike; Uje rigjenerues per rreshira ne impiante te trajtimit te kondensates dhe ujit te demineralizuar. Rrymat e ujti te perdorur kimik, se bashku me derdhjet e lart-permendura, do te 3 grumbullohen ne depozita perpunimi uji te perdorur 2x2,000 m dhe pastaj do te dergohen ne impiantin e trajtimit. Ky impiant, kapaciteti i trajtimit te te cilit do te jete 150 t/h, do te kete tre basene per qumeshtin e aditivit te gelqeres, dozim sulfuri dhe polielektrolit dhe/ose klorur hekuri perkatesisht. Nje pastrues do te beje ndarjen e ujit nga llumi. Ky i fundit do te dergohet ne nje sistem me te trashed he per heqjen e ujit dhe ne fund do te beje largimin e duhur. Uji, do te dergohet ne nje faze te dyte pastrimi, me pH neutral me klorur hekuri dhe hidroksid natriumi, dhe pastaj ne filtrat e reres 50%, basenet e neutralizimit dhe kontrollit perfundimtar. Impianti i trajtimit per perpunimin e ujrave te perdorura do te jete i pajisur me stacione shkarkimi, grumbullimi, pergatitje dhe dozimi per cdo kimikat qe shtohet. Impianti i Trajtimit te Ujrave te Zeza Impianti i Trajtimit te Ujrave te Zeza do te grumbulloje te gjitha rrymat e ujrave civile te shkarkuara nga menca, dushet, tualetet, etj. Kapaciteti i projektuar eshte i barabarte me 75 m /dite. Impianti do te perfshije sa vijon: Ndaresja rotative; Ndarja me rrjete; Zbutesi i Depozites Denitrififikimi (heqja e azotit); Ajrimi; Pastrimi dhe ri-qarkullimi i llumit; Dizinfektimi UV; Kontrolli perfundimtar dhe ri-derdhja per ne basenin perfundimtar te ujit te perdorur; Llumi qe e mban serbatorin me nje stacion ri-derdhje ne strukturen metalike me filter te perpunimit te ujit te perdorur per nje heqje te perbashket te ujit. Rryma e ujrave te zeza te trajtuara do te jene ne perputhje me kerkesat rregullatore ne fuqi.
3
Shkarkimi i Ujrave te Perdorura Te gjitha rrymat e lart-permendura te trajtuara do te grumbullohen se bashku ne nje basen perzjeres, ku nje sistem automatik monitorimi do te verifikoje pajtueshmerine me kufijte e garantuara te shkarkimeve te lengeta, perpara se te shkarkohen ne det. 4.3.2.3. Sistemi i Grumbullimit dhe Trajtimit te Hirit Sistemi i poshtem per nxjerrjen e hirit do te jete i nje tipi te thate. Hiri i poshtem do te jete i bluar dhe ose do te ri-qarkullohet per ne furre ose do te grumbullohet ne nje sillos te duhur ditore, te ndodhur prane bolierit, se bashku me hirin qe leviz me shpejtesi. Jane parashikuar kater sillose per grumbullimin e hirit, secili me nje kapacitet grumbullimi prej 6,000 t. Hiri mund te largohet me kamione ose transferohet me rrip transportues per ne kreun e pontilit, per tu ngarkuar ne anije. Sillot e grumbullimit do te pajisen me nje system per lagien e hirit per te reduktuar prodhimin e mundshem te pluhurave. Uji qe lag (20% e sasise totale te hirit) do te merret nga rrymat e zgjedhura ujrave me kripesi te vogel dhe nga rrjeti i ujit industrial. Hiri dhe gipsi do te transportohen per ne kreun e pontilit me te njejtin rrip transmportues te mbuluar, me dimension rreth 600 t/h. 4.3.2.4. Guri gelqeror dhe Gipsi Grumbullimi dhe Bluarja e Gurit Gelqeror Trajtimi i gurit gelqeror do te kete nje pajisje per kontroll automatik. Guri gelqeror do te para-therrmohet nga mullinj me tre cekice, secli me dimension per kapacitet 12,5 t/h, dhe grumbullohet ne nje hinke me terheqje te dyfishte perpara se te dergohet per bluarje, secili me dimension per kapacitet 12,5 t/h. Sistemi i therrmimit dhe bluarjes do te vendoset ne nje ndertese te posacme, prane vendit ku grumbullohet guri gelqeror. Llumi i gurit gelqeror do te grumbullohet ne dy depozita 150 m dhe ri-qarkullohet nga unaza 2X100% rper te ushqyer absorbuesit. Nje rrip transportues 1 x 300 t/h do te sjelle gelqeren ne dhomen e therrmimit dhe bluarjes. Trajtimi i Gipsit, Sistemi i Grumbullimit dhe Trajtimit Gipsi i prodhuar nga sistemi FGD do te trajtohet ne nje sistem per heqjen e ujit bazuar ne 2+2 x 100% (1+1 per cdo FGD) qe konsiston ne sistemin hidrocilon dhe filtrit te rripit te vakumit, secili me dimension per kapacitet 25 t/h, me qellim qe te perftohet gips me nje permbajtje lageshtie me te vogel se 10%. Gipsi do te lahet me qellim qe te reduktoje permbajtjen e klorurit me poshte se 100 ppm. Duke ju referuar perberjes se llogaritur te gurit gelqeror, pastertia e gipsit eshte parashikuar 95%.
3
Uji i filtruar do te grumbullohet ne dy depozita te posacme, se bashku me vakumin e krijuar nga pompimi, dhe ri-perdoret per bluarjen e gurit gerlqeror. Cilesia e gipsit te prodhuar do ta beje ate te perdorshem per panelin e brendshem prej gipsi ose prodhimin e cimentos. Gipsi do te ruhet ne nje ndertese te posacme 10,000 t, ne zonen e treguar ne Aneksin 1. Sistemi i trajtimit te gipsit do te kete nje pajisje kontrolli automatike.
Nga ndertesa e magazinimit, gipsi do te ngarkohet ne nje rrip transportues per dergimin per ne kreun e pontilit. Kreu i pontilit do te pajiset me nje makineri me rrip ngarkimi. Sic pershkruhet me lart, hiri dhe gipsi do te transportohen ne kreun e pontilit me te njejtin rrip transportues, me dimension afersisht 600 t/h, dhe do te perdoren ne periudha te alternuara (mund te kerkohet larja, ku nderrohen produktet). Do te jete i mundur gjithashtu qe te merret gipsi nga nga ndertesa e magazinimit me kamione. Permbajtja e lageshtise se gipsit nuk do te lejoje emetimin e pluhurave gjate perpunimit. 4.3.2.5. Grumbullimi i Urese dhe Sistemi i Prodhimit te Amoniakut Amoniaku per sistemin NOx SCR do te prodhohet nepermjet nje hidrolize me presion temperature te larte te solucionit te ujit te urese. Eshte e preferueshme qe ureja te furnizohet ne forme te ngurte dhe te transportohet ne konteniere, 3 dergohet ne depozita tretes 2 x 100% dhe grumbullohet ne nje depozite 150 m 2 x 100 % hidrolizuesit do te prodhojne amoniak te gazte per SCR. 4.3.2.6. Bolieri Ndihmes Nje bolier ndihmes do te perdoret per prodhimin e avullit gjate ndezjes se Impaintit te Energjise. 4.3.2.7. Impianti per Grumbullimin e Karbonit pas Djegies Eshte i mundur grumbullimi i dioksidit te karbonit te prodhuar gjate djegies se qymyrgurit dhe mbyllja e tij ne shtresat me te thella te tokes. Qendrat kerkimore dhe operatoret industriale kudo ne bote po punojne per identifikimin e sistemit me te mire per ta bere kete. Ne menyre te vecante, ka shume projekte kerkimore ne process ne Shtetet e Bashkuara dhe ne Bashkimin Europian. Pasi eshte grumbulluar CO2, ai mund te mbyllet ne formacione gjeologjike, sic jane tashme depozitimet e shfrytezuara te naftes dhe gazit dhe akuiferet e thelle te kripur. Enel merr persiper projekte eksperimentale qe synojne demonstrimin industrial te teknologjise per grumbullimin e CO2 te cliruar nga impiantet tradicionale te energjise me lende djegese dhe ruajtjen e tij gjeologjikisht.
Kjo teknologji nuk eshte e aplikueshme per momentin ne shkalle industriale. Megjithate, ne Termocentralin ne Porto Romano, nje zone e pershtatshme do ti dedikohet nje instalimi te mundshem ne te ardhmen te nje Impianti per Grumbullimin e Dioksidit te Karbonit, sapo kjo teknologji te jete gati per aplikime ne shkalle industriale. 4.3.2.8. Sistemet Elektrike
Gjeneratori I secilit Impiant te Energjise do te lidhet me rrjetin HV me transformator 3 x 297 MVA me nje faze te vetme per rritjen e tensionit. Sistemi elektrik i Impiantit te Energjise do te perfshije nje prishes qarku MV. Sistemi ndihmes elektrik do te jete 10 kV (n. 2 bus-bars: AU1, AU2), tip I dyfishte radial, i lidhur me 2 transformatore ndihmes me bobina me tre faza TU1, me konsumatore te shperndare ne dy kontrollpre te energjise te njesise MV. Prane rrethimit te Impiantit te Energjise jane parashikuar gjithashtu: Nje Stacion Energjie per linjen e energjise 400 kV qe lidh Impiantin e Energjise me Stacionin e Rrjetit Kombetar te Energjise Tirana 2; Nje Stacion Energjie per kabllin nen-ujor 500 kV DC me Italine. Analiza e Stacioneve te Energjise, Linja e Energjise me Stacionin Tirana 2 dhe kabllin nenujor per ne Itali paraqitet ne Studime te vecanta per Vleresimin e Ndikimit ne Mjedis.
4.3.3.
Facilitete Shtese
Sic pershkruhet ne Kapitullin 1, Termocentrali i propozuar eshte pjese e projektit te quajtur Kompleksi i Energjise perfshi: Termocentralin; Nje pontil 950 m i gjate, qe perdoret per shkarkimin dhe si dhe per te transportimin e nen-produkteve nga impianti (gips, hi); Nje linje energjie 400 kV, rreth 25 km e gjate, qe lidh nje stacion te ri energjie me Stacionin e Rrjetit Energjetik Kombetar Tirana 2; Nje kabell nen-det 500 kV DC, rreth 210 km i gjate, qe lidh nje stacion te ri AC/DC per shkembimin e energjise me Italine. Termocentrali, Pontili, Linja e Energjise, Kablli Nenujor dhe Facilitetet e aneksuara jane analizuar ne kater Studime te vecanta per Vleresimin e Ndikimit ne Mjedis. Facilitetet e Aneksuara te termocentralit jane: Rripat transportues per qymyrgurin, gipsin dhe hirin e vendosur ne Pontil; Pika e marrjes se ujit dhe facilitetet e shkarkimit; rruget.
Rripat transportues dhe pika e marrjes se ujit/facilitetet e shkarkimit jane pershkruar ne Paragrafet e mesiperme. Sic tregohet ne Figuren 4.3.3a projekti i Termocentralit parashikon rruge te reja me gjeresi 6 meter ne zonen prane rrethimit te impiantit dhe zgjerimin e disa rrugeve ekzistuese. Gjithashtu, rruga qe lidh Impiantin e Energjise me Durresin do te modifikohet sic duhet. Keto rruge do te perdoren per levizjen e kamioneve gjate fazes se ndertimit dhe funksionimit.
Figura 4.3.3a
Rruge qe do te zgjerohen dhe Rruge te Reja
4.4. RENDIMENTI TEKNIK DHE BALANCA E SASISE 4.4.1. Rendimenti Teknik
Rendimenti Teknik i cdo njesie sipas kushteve referuese te ambientit raportohet ne Tabelen 4.4.1a. qe vijon: Tabela 4.4.1a Rendimenti Teknik i Impiantit (Cdo Njesit)
M.U. MWth % MWe % MWe MWe % Nje Njesi 1,697 95.2 800 47.1 41 759 44.7 Dy Njesi 3,394 95.2 1,600 47.1 82 1,518 44.7
Parametri Fuqia termike Efiksaiteti i Bolierit Prodhimi bruto i energjise Efikasiteti bruto Konsumi i Mjeteve Ndihmese Prodhimi neto i energjise Efikasiteti Neto
4.4.2.
Bilanci i Sasise
Bilanci i llogaritur i Sasise per cdo njesi sipas kushteve referuese te ambientit raportohet ne Tabelen 4.4.2a. Tabela 4.4.2a Bilanci i llogaritur i Sasise per Impiantin (Cdo Njesi)
M.U. t/h t/h t/h t/h t/h Nje Njesi 243.0 4.7 8.0 2.8 25.1 Dy Njesi 486.0 9.4 16.0 5.6 50.2
Parametri Konsumi i qymyrgurit Konsumi i gurit gelqeror Prodhimi i gipsit Prodhimi i hirit ne pjesen e poshtme Prodhimi i hirit qe leviz lart
4.5. SHFRYTEZIMI I BURIMEVE 4.5.1. Shfrytezimi i Tokes ne vendndodhje dhe ndertesat
E gjithe zona qe mbulohet nga projekti do te jete rreth 80 hektare, ndersa hapesira qe mbulohet direct nga impianti i energjise do te jete rreth 62 hektare (Impianti i Energjise dhe stacionet e Energjise). Hapesira qe mbetet do te mbahet me gjelberim ose e papershkueshme nga uji. Figura 4.5.1a tregon hapesirat qe mbulohen nga impianti ne fazen e pare dhe te dyte te ndertimit.
Figura 4.5.1a Faza e pare
Hapesirat e Zena
Faza e dyte
Tabela 4.5.1a vijuese tregon dimensionet e nderteses/faciliteteve kryesore te Impiantit te Energjise. Numrat e zerave dhe programi kohor I ndertimit te gjithe nderteses/faciliteteve raportohen ne Aneksin 1. Tabela 4.5.1a
Zeri 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 24 26 27 28 29 30 31 33 33 33 35 36 37 38 39 40
Dimensioni i Nderteses/Faciliteteve kryesore te Impaintit te Energjise

Gjatesia 1 (m) 27 31 27 20 80 80 55 45 42 15 19 23 22 9 8 8 91 8 6 22 20 30 17 (diametri) 10 10 9 450 30 16 15 20 (diametri) 14 28 29 10 (diametri) 30 Gjatesia L2 (m) 27 40 21 60 20 26 63 14 30 30 16 0 39 0 41 0 40 12 8 32 16 30 21 15 13 60 15 16 14 27 60 21 23 H (m) 4.5 4.5
Pershkrimi Roja/kabina e portierit, infermieria dhe ura e peshimit Menca Dhomat e zhveshjes dhe infermieria Ndertesa e administrates Oficina Magazina Bolieri ultrasuperkritik Depot e qymyrgurit Filtri prej pelhure Ventilatori i induktuar Ftohesi i gazit Njesia per heqjen e squfurit nga gazi i oxhakut (HSGO) Ndertesa ndihmese HSGO Serbatori per grumbullimin e nxjerrjes se llumit HSGO Tubacioni i gazit te oxhakut Trungu i oxhakut ku kalon gazi Ndertesa e hollit te makinerive kryesore Transformatoret kryesore Transformatoret ndihmes Ndertesa e sherbimeve ndihmese Ndertesa dhe baseni me pompa me uje ftohes Ndertesa e zjarrfikeses (pompat e ujit te detit) Depozitat me nafte te lehte dhe te rende Ndertesa e kompresoreve te ajrit Bolieri ndihmes Ndertesa per ruajtjen e CO2 dhe depoja e H2 Depo e qymyrgurit Kullat e qymyrgurit (t1) Kullat e qymyrgurit (t2) Kullat e qymyrgurit (t3) Sillote e hirit (secili) Impianti dhe ndertesa e urese tek amoniaku Hapesira per grumbullimin e gurit gelqeror Dhoma e therrmimit dhe bluarjes se gurit gelqeror Serbatori i llumit te gurit gelqeror Ndertesa per heqjen e ujit nga gipsi
4.5 4.5 7.5 7.5 110-55 70 35 12 25 45 12 10 ~ 42 150 38 8 8 16 8 7.5 10 12 15 3.5 23 (ne krye) 35 25 70 32 4 11 18 ~ 10 m 18
Zeri 41 44 45 46 48 49 50 51 53 54 57 58 59 60
16 (diametri) 18 (diametri) 21 9 42 17 10 (diametri)
20 18 19 11 -
12 2.5 ~8 3 7.5 4 ~ 10
4.5.2.
Furnizimi me Uje
Uji i detit do te furnizoje Impiantin e Energjise permes nje tubi qe ndodhet ne ane te pontilit me nje pike hyrese ne fillim te pontilit. Uji i detit do te grumbullohet dhe trajtohet ne impiantin shkripezimit dhe demineralizimit (Impiant Osmoze Kembim), qe do te jape uje per sherbime sanitare dhe per perdorime industriale. Konsumi i ujit do te jete rreth 1,140 t/ore per te dyja njesite e operimit (rreth 646 t/ore per nje njesi operimi). Sistemi ftohes do te perdore gjithashtu rreth 26.5 m /s uje deti per cdo njesi, duke qarkulluar me cikel te hapur. Anekset 2-3 tregojne ekuilibrin e ujit ne Impiantin e Energjise ne te dyja konfigurimet (nje njesi, dy njesi).
3
4.5.3.
Lendet djegese
Impianti I Energjise eshte i projektuar I tille qe te ushqehet me qymyrgur te importuar me permbajtje squfuri deri ne 1,5% w/w. Qymyrguri do te perdoret per bolierin e avullit dhe bolierin ndihmes. Lende djegese e lehte do te perdoret per ndezjen e boliereve (deri ne Vleren Teknike Minimale - VTM). Konsumi I qymyrgurit do te jete afersisht rreth 240 t/h per cdo njesi ne kushtet e referimit. Duke marre ne considerate rreth 8,000 ore kohe funksionimi ne vit, sasia totale e qymyrgurit qe perdoret cdo dite nga Impianti i Energjise do te jete rreth 3,850,000 t (konsumi per dy njesi).
Pershkrimi Ndertesa per grumbullimin e gipsit Impianti i trajtimit te ujit te perdorur biologjik Baseni i ujit te pa-perpunuar Sistemi i trajtimit te ujit industrial industrial water tanks Impianti i demineralizimit Depozitat e grumbullimit te ujit te demineralizuar Depozitat e grumbullimit te ujit te perdorur Impianti i trajtimit te ujit te perdorur Ndertesa me pajisje ndihmese per trajtimin e ujit Grumbullimi i kimikateve Magazina e pajisjeve te renda Magazina e vajit lubrifikant Silloja ditore per hi
Gjatesia 1 (m) 30 13 18 11 (diametri) 20 (diametri) 40 6
Gjatesia L2 (m) 90 8 8 60 32
H (m) 25 6 12 6 10 7.5 10
Qymyrguri Jug-Afrikan eshte konsideruar si lende djegese referuese. Llogaritjet e rendimentit teknik bazohen ne kete lende djegese. Tabela 4.5.3a
Parametri LHV Lageshtia Hiri Karboni Hidrogjeni Azoti Squfuri Oksigjeni
Lenda Djegese e Referuar

U.M. kcal/kg %w %w %w %w %w %w %w Vlera 6,000 9.30 11.10 65.73 4.08 1.64 0.66 7.49 Interval 5,955 6,911 6.53 - 15.53 3.53 - 16.00 63.39 - 71.93 3.54 - 4.81 1.19 - 1.69 0.1 - 1.5 5.92 - 11.47
Eshte marre ne konsiderate qymyrgur hipotetik me permbajtje 1.5% S per projektin HSGO dhe duke pasur parasysh dimensionet gips/gur gelqeror. Qymyrguri me permbatje te larte hiri (permbajtja e hirit 14.66 %/peshe) eshte perdorur duke pasur parasysh dimensionet e filtrit prej pelhure.
4.5.4.
Lendet e para
Lendet e para kryesore do te jene guri gelqeror dhe ureja. Guri gelqeror do te perdoret ne impiantin per heqjen e squfurit (absorbuesi gur gelqeror-gips). Konsumi I tij do te jete afersisht 4,7 t/h per cdo njesi. Duke marre ne considerate 8,000 ore kohe funksionimi ne vit, sasia totale e gurit gelqeror te perdorur cdo vit nga impianti do te jete 75,000 t (konsumi per dy njesi). Cilesia e llogaritur e gurit gelqeror tregohet ne Tabelen qe vijon. 4.5.4a
Guri gelqeror CaCO3 MgO SiO2 Fe2O3 Al2O3 Moisture Size
Cilesia e Llogaritur e Gurit Gelqeror

U.M. % % % % % % mm Vlera e llogaritur 97,74 0,34 0,90 0,09 0,36 3 10 50 Kerkesa minimale > 92,00 < 3,00 < 3,00 < 1,00 < 1,50 < 5,00 < 8% below 10 mm
Ureja do te perdoret ne sistemin e Reduktimit Perzgjedhes Katalitik per reduktimin e NOx ne gazin e oxhakut. Konsumi I tij do te jete afersisht 4,500 t/vit per dy njesite.
4.5.5.
Personeli
Gjate funksionimit Impianti i Energjise do te punesoje afersisht 140 punonjes per njesine e pare. Ky numer do te rritet deri ne 220 punonjes kur njesia e dyte te vihet ne funksionim.
Do te punesohet fuqi punetore shtese nga kontraktoret, e cila do te punoje ne menyre konstante ne vendndodhje per te realizuar sherbime te tilla sic jane: menca, pastrami, gjelberimi, sigurimi.
4.6. INTERFERENCAT MJEDISORE 4.6.1. Emetimet ne Ajer

Gazi ne oxhakun e Bolierit me Avull perfaqeson burimin kryesor te emetimit te ndotesve te ajrit; bolieri ndihmes duhet te konsiderohet ne fakt si nje burim rastesor emetimi. Gazet e oxhakut do te shkarkohen ne atmosfere permes nje trungu 150 m te larte per cdo njesi. Djegia me faza dhe sistemi per trajtimin e gazit te oxhakut do te garantojne limitet e emetimit te paraqitur Tabelen 4.6.1a. qe vijon. Sic tregohet ne Tabele kufijte e garantuara te emetimeve do te jene me te ulta se kufijte e emetimeve te KE (Direktiva 2001/80/CE) per kete lloj Impianti Energjie. Tabela 4.6.1a
Ndotesi
Emetimet ne Oxhak Vlera Nominale e Energjise Gazi Natyror

Perqendrimi * [mg/Nm3] Rrjedhja Totale e Mases per cdo trung [kg/h] 360 360 24 Rrjedhja Totale e Mases per dy trungje [kg/h] 720 720 48 Limitet KE [mg/Nm3]
NOx (**) SO2 Pezulli
150 150 10
200 200 30
Shenime: Perqendrimet vleresohen si rrjedhe e thate ne 6% O2 ne Kushtet Normale (*) Mesatarja mujore. Cdo vlere mesatare ditore e emetimeve nuk do te jete me e larte se 110% ne lidhje me vlerat mesatare mujore te emetimeve. 95% e te gjitha vlerave mesatare orare te emetimeve nuk do te jene me te larta se 200% ne lidhje me vlerat mesatare mujore te emetimeve (**) vleresuar si NO2
Emetimet e parashikuara CO2 jane te barabarta me 583 t/h (per nje njesi operimi) ne kushtet e referimit dhe qymyrgurin e referuar. Ne Tabelen qe vijon jane raportuar karakteristikat e gazit te oxhakut ne trungun 1 dhe 2. Tabela 4.6.1b Karakteristikat e Gazit te Oxhakut
Trungu 1 2,904,286 2,400,000 7.5 18 48 Trungu 2 2,904,286 2,400,000 7.5 18 48
Parametri Vlera e rrjedhes se emetimit ne trung (m3/h) Vlera e rrjedhes se emetimit ne trung (Nm3/h) te thate me 6% O2 Diametri i trungut (m) Shpejtesia e rrjedhes ne trung(m/s) Temperatura ne trung (C)
4.6.2.
Uji i Perdorur
Impianti ka tre lloje ujrash qe shkarkohen: Shkarkimin e ujrave te perdorura nga impianti i trajtimit; Shkarkimin e ujrave te shiut; Shkarkimin e ujit te kripur. Vlera mesatare e derdhjes se ujrave te perdorura ne det do te jete rreth 123 t/ore per dy njesite e operimit (66 t/ore per nje njesi operimi), e ndare si me poshte: 60 t/ore nga impianti per heqjen e squfurit (30 t/ore per nje njesi operimi); 60 t/ore nga zonat e vecuara te energjise, qe vjen nga impianti i trajtimit te rrjedhes (33 t/ore per nje njesi operimi); 3 t/ore nga impianti i trajtimit te ujrave te zeza (per nje njesi dhe dy njesi operimi). Do te ndertohen dy basene per ujin e shiut: nje per zonat e ishujve te energjise per grumbullimin e ujit te vales se pare (first flush water) (5 mm e para te shiut), tjetri per grumbullimin e ujrave nga zona qe mund te ndoten nga nafta. Uji i paster i shiut qe e tejkalon volumin mbajtes do te grumbullohet dhe derdhet ne det i pa trajtuar. Derdhja e pompuar nga keto basene do te dergohet ne depozitat e impiantit te trajtimit te derdhjeve. Shkarkimi i ujrave te impiantit te trajtimit te ujrave te perdorura ne rrjedhen e poshtme do te jete ne perputhje me vlerat kufi te paraqitura ne Tabelen qe vijon. Tabela 4.6.2a
Parametri
Vlerat Limit te Shkarkimit te Ujit

M.U. Vlerat Limit te Impiantit te Energjise 6-9 10 0.5 0.5 1.0 1.0 0.2 Limitet e Rregullores* 6-9 10 0.5 0.5 1.0 1.0 0.2
pH Produkte nafte Krom Baker Zink Hekur Klor * Vendimi 177/2005 Aneksi 3
3 mg/dm mg/dm3 mg/dm3 mg/dm3 mg/dm3 mg/dm3
Sistemi ftohes do te shkarkoje gjithashtu rreth 53 m /s (26,5 m /s per cdo njesi) uje deti, duke e qarkullar ne cikel te hapur. Ky uje do te shkarkohet ne det me nje rritje temperature prej afersisht 8 C. Per te lehtesuar shkarkimin e ujrave dhe shperndarjen e nxehtesise ne ujin e detit, jane parashikuar kurrizore 140 m te gjate. Gjithashtu pas trajtimit ne Impiantin Osmoze per Shnderrimin e Ujit te Detit, do te kete nje shkarkim te ujit te kripur ne det ne rreth 411 t/h mesatarisht (operimi i 1
njesie) dhe rreth 725 t/h mesatarisht (2 njesi operimi). Ky shkarkim nuk eshte i ndotur, por ka vetem nje rritje ne perqendrimin e kripes.
4.6.3.
Zhurma
Aktiviteti i impiantit te energjise do te sjelle lindjen e burime te reja te zhurmes. Burimet kryesore gjate periudhes se funksionimit do te jene: Depot e qymyrgurit (bluarja e qymyrgurit); Ndertesa e hollit te makinerive kryesore; Filtri prej pelhure; Transformatoret kryesore; Ndertesa e kompresoreve te ajrit; Transportier qymyrguri; Kullat e qymyrgurit; Impianti i demineralizimit; Trupi i oxhakut; Sistemi i Transportimit te qymyrgurit qarkullues. Ne Kapitullin 6 jepen nivelet e fuqise se zhurmave te burimeve te termocentralit dhe vleresohet ndikimi i tyre i mundshem ne zonat prane.
Bolieri Ultrasuperkritik (usc);
4.6.4.
Nen-produktet
Nen-produktet nga funksionimi i Impiantit te Energjise do te jene gipsi, hiri ne pjesen e poshtme dhe hiri qe ngrihet ne ajer. Gipsi do te prodhohet ne impiantin e heqjes se squfurit (absorbuesi gur gelqeror gips). Hiri qe mbetet poshte dhe ai qe ngrihet lart do te prodhohen per shkak te djegies se qymyrgurit. Hiri qe ngrihet lart do te grumbullohet ne filtrat prej pelhure dhe pastaj ruhet ne sillose perkatese. Hiri i pjeses se poshtme do te bluhet dhe ose do te riqarkullohet per ne furre, ose do te ruhet ne nje sillos ditor perkates. Prodhimi i gipsit dhe hirit qe ngrihet lart do te jete respektivisht rreth 8.5 t/h dhe rreth 27.5 t/h per cdo njesi. Duke marre ne konsiderate 8,000 ore kohe funksionimi ne vit, sasia totale e prodhuar cdo vit nga impianti do te jete respektivisht rreth 140,000 t dhe 440,000 t (konsumi per dy njesi). Nen-produktet do tu shiten kompanive te autorizuara dhe dergohe kryesisht me platforma detare nga pontili i Impiantit te Energjise; nje pjese e nen-produkteve mund te mbeten ne gadishmeri per tregun e mundshem shqiptar dhe do te transportohen me rruge tokesore.
4.6.5.
Mbetje te ngurta
Funksionimi i Impiantit te Energjise do te prodhoje sasi te vogla mbetjesh. Tipologjite kryesore te mbetjeve do te jene filtrat, baterite, grumbullatoret, rreshirat e ngopura dhe lenda djegese e shkarkuar. Mbetjet do te largohen nga kompani te autorizuara ne perputhje me rregulloret shqiptare.
4.6.6.
Trafiku
Funksionimi i Impiantit te Energjise do te sjelle trafik tokesor dhe detar kryesisht per te marre lende te para dhe per te transportuar nen-produkte. Trafiku tokesor do te lidhet kryesisht me furnizimin me gure gelqeror, qe do te sillen me kamione nga guroret lokale (rreth 120 kamione/muaj per cdo njesi, e barabarte me rreth 5 kamione per cdo dite pune). Trafiku detar do te lidhet kryesisht me furnizimin me qymyrguri dhe transportin e nen-produkteve. Sic paraqitet ne Paragrafin 4.3, qymyrguri do te arrije nepermjet anijeve, qe do te ankorohen 2-3 milje larg nga bregu. Zona e ankorimit do te vendoset jashte pasazhit detar te Adriatikut dhe do te percaktohet ne perputhje me autoritetet kompetente. Kjo zone duhet te jete te apkten ne nje thellesi 20 m nga shtrati i detit, e pershtatshme per platformat detare, dhe nuk do te kete facilitate te perhershme. Qymyrguri do te transportohet ne platformat detare dhe pastaj do te shkarkohet ne breg nepermjet nje pontili 950 m te gjate. Per furnizimin me qymyrguri te cdo njesie jane parashikuar rreth 1-2 anije dhe 14 levizje (vajtje-ardhje) ne muaj te platformave detare per transportin e qymyrgurit dhe shkarkimin e tij. Hiri qe ngrihet lart dhe gipsi do te transportohen gjtihashtu me platforma ate vogla detare nga pontili i Impiantit te Energjise. Per ta, gjate funksionimit te dy njesive, jane parashikuar 7 dhe 1.5 platforma respektivisht per cdo muaj. Ne Figurat qe vijojne jane raportuar skema dhe nje pamje e transportit.
Figura 4.6.6a
Skema e Transportit
4.7. FAZA E NDERTIMIT Te dy njesite, nga 800 MWe secila, do te ndertohen ne dy faza. Kantieri i ndertimit (sic raportohet ne Figuren 4.5.1a) do te ndodhet brenda rrethimit te te impiantit dhe do te pajiset me te gjitha sherbimet e nevojshme per punetoret. Strehimi i perkohshem i punetoreve do te behet ne kantierin e ndertimit.
Hyrja ne kantierin e ndertimit do te behet nepermjet rrugeve te reja, pervec rrjetit te rrugeve ekzistuese, ndonjehere i zgjeruar pjeserisht. Aktivitetet e ndertimit jane pershkruar ne Paragrafet qe vijojne: pergatitja e kantierit; ndertimi i Impiantit te Energjise; Lendet e para; Shkarkimi i ujrave; Periudha kohore; personeil; trafiku; masat lehtesuese.
4.7.1.
Pergatitja e Kantierit
Gjate fazes paraprake te ndertimit, shtresa e siperme e dheut do te hiqet deri ne 0.50 m thellesi afersisht (ne te gjithe hapesiren e kantierit). Ky dhe do te hiqet nga kantieri ose do te perdoret per sistemin e peizazhit pas ndertimit te Impiantit te Energjise. Me pas, kantieri do te shtrohet me nje mbushje te madhe me material te ngjeshur per te arritur nje nivel perfundimtar prej 3 mbi nivelin e detit ne zonen e operimit dhe 1.0-1.5 m mbi nivelin e detit ne zonen e ndertimit. Nevojat per uje te pijshem dhe industrial gjate fazes se ndertimit do te mbulohen nga impiantet e perkohshme te shkripezimit. Nje impiant per trajtimi e ujrave te zeza do te instalohet per te pastruar ujrat e perdorura ne kantierin e ndertimit, perpara se ato te shkarkohen ne det. Ne kete faze do te modifikohet rrjeti i sistemit ekzistues te drenazhimit, me qellim qe te funksionoje edhe gjate fazes se ndertimit, edhe gjate fazes se operimit. Nje lidhje elektrike me tension mesatar per aktivitetet e ndertimit (vetem per ndertimin e njesise se pare) eshte parashikuar nga nenstacioni elektrik ekzistues me nj kapacitet afersisht 6 - 8 MW. Facilitetet kryesore te parashikuara ne hapesiren e ndertimit jane si vijon: rruge, hapesira per ngarkim dhe grumbullim, te lidhura me rrjetin e jashtem te rrugeve;
rrethimi; te ushqyerit me uje civil dhe industrial; rrjeti I ujrave nga rreshjei dhe shkarkimi; rrjeti I ujrave te perdorur biologjik, impianti I trajtimit dhe shkarkimit; lidhja elektrike MV dhe tokezimi; ndricimi; zonat e parkimit; zyra e portierit, roja, infermieria dhe dhomat e zhveshjes; zyrat, laboratoret, menca; magazinat.
rrjeti I te dhenave dhe ai telefonik;
4.7.2.
Ndertimi i Impiantit te Energjise
Fazat kryesore te ndertimit te Impiantit te Energjise do te jene si vijon: Punime kryesore civile; Montimet elektromekanike; Bojatisja dhe izolimet. Per shkak te karakteristikave te vecanta te tokes dhe sizmicitetit te zones, do te adoptohen lloje te ndryshme themelesh. Ne vecanti, themele te thella jane parashikuar per disa facilitete (p.sh. ishulli i energjise). Themele te ceketa do te perdoren per ndertesa dhe makineri te vogla, te perbera nga kasa betoni te thelluara ne forme kutie. Meqenese siperfaqja e ujrave nentokesore eshte prane nivelit te tokes, mund te jete perkohesisht e nevojshme ulja e nivelit te ujrave. Kurdohere qe do te jete e mundur, do te perdoren elemente te para-fabrikuar (p.sh. tunele, plintuse themelesh, trare, dysheme, etj.). Per montimin e bolierit jane te nevojshme mekanizma ngritese me kapacitet te larte (400-800 ton). Punimet kryesore civile te parashikuara jane si vijon: Facilitete te perkohshme ndertimi; Sistemi i marrjes se ujit te detit; Kanalet nentokesore per marrjen e ujit te detit; Ndertesa dhe Basenet me pompa per qarkullimin e ujit te detit (dy basene te vecanta, nje per cdo njesi) ; Kanalet nentokesore per shkarkimin e ujit te detit dhe difuzori; Ishulli i energjise dhe themelet e makinave te trajtimit te qymyrgurit ne pilot ate thella;
Ndertesa kryesore e makinave; Bolieri; Sistem per Reduktimin e Perzgjedhur katalitik (SCR); Filteri prej pelhure; Ftohesi i gazit; DeSOx; Themelet e ishullit me pajisjet ndihmese dhe zones administrative; SHtrirja e brendshme dhe struktura e oxhakut; Sheshi i gelqeres me gropen e shkarkimit; Ndertesa per grumbullimin e gipsit; Themelet per rripat e transportuest per qymyrgurin, gelqeren, hirin dhe gipsin; Kullat prej hekuri te rripave te transportues per qymyrgurin, gelqeren, hirin dhe gipsin; Mbeshtetja e sistemit transportues pneumatic te hirit (nga bolieri tek sillote e grumbullimit) dhe themelet e pajisjeve; Dhoma per therrmimin dhe bluarjen e gelqeres me gropen emergjente te shkarkimit; Gropa e shperndarjes se ujit te detit; Basenet, depozitat per trajtimin e ujrave industrial dhe ujit te de-mineralizuar dhe ndertesat perkatese; Ndertesa ndihmese per trajtimin e ujrave industrial dhe ujrave te de-mineralizuar; Tubacionet, gropat per grumbullimin e ujrave te zeza dhe basenet e trajtimit; Basenet, depozitat, impiantet per trajtimin e ujrave te perdorura dhe ndertesat perkatese; Ndertesa ndihmese per trajtimin e ujrave te perdorura; Basenet per mbajtjen e kimikateve; Gropat e separatoreve te vajit; Basenet e ujit nga rreshjet te vales se pare; Themelet e Transformatoreve dhe basenet; Depozitat e vajit dhe gazoilit per ndezje, themelet dhe basenet per mbajtjen e vajit; Punime civile nentokesore (tombinot, kanalet, vijat e kabllit, tubat, drenazhimi, ujrat e zeza, etj.); Punime civile perkatese per: Sistemin e marrjes se kampioneve nga gazi i oxhakut; Sistemi i trajtimit te kondensates;
Sillote e hirit;
Sistemi zjarrfikes; Themelet e pjeses mbeshtetese te tubave dhe struktura prej hekuri; Depoja e grumbullimit te H2; Ndertesa e grumbullimit te CO2 Gjeneratori elektrik; Ndertesa me pajisje ndihmese e impiantit nga ureja tek amoniaku; Magazina dhe magazina e pajisjeve te renda; Kabina e Portierit; Ndertesa e Administrates; Menca; Laboratori; Ndertesa e grumbullimit te kimikateve; Streha e bolierit ndihmes; Ndertesa e kompresoreve te ajrit; Rrethimi; Zonat e parkimit; Rruget dhe ndricimi; Konturimi i peizazhit. 4.7.2.1. Planifikimi i Punimeve Me qellim qe te arrihet optimizimi i kostove dhe te shmangen detyrimet e ardhshme te ndertimit, disa facilitate te nevojshme per fazen e pare do te llogariten ose projektohen me qellim qe te perdoren per konfigurimin perfundimtar te impiantit (pas fazes se dyte). Ne menyre te vecante, facilitetet qe vijojne do te ndertohen ne fazen e pare duke marre ne konsiderate gjithashtu nevojat e njesise se dyte (konfigurimi final) Ndertesa me pajisje ndihmese; Ndertesa e Kompresorit; Depozita e grumbullimit te perkohshem te llumit FGD; Te gjitha themelet e tipit te ceket ; Grumbullimi i gelqeres dhe sistemi i trajtimit; Grumbullimi i gipsit dhe sistemi i trajtimit; Te gjitha ndertesat me sisteme ndihmese (te perbashketa per te dyja njesite); Bolieri ndihmes; Pompat per fikjen e zjarrit me uje industrial;
Oficina;
Pompat zjarrfikese me uje deti; Depozitat e vajit dhe gazoilit per ndezje. Sistemi per rripin transportues nga kreu i pontilit ne sheshin e grumbullimit (i perbashket per te dyja njesite); Sistemi per marrjen e ujit ne kreun e pontilit (i perbashket per te dyja njesite); Kanali i shkarkimit (i perbashket per te dyja njesite); Difuzori i shkarkimit (i perbashket per te dyja njesite). Aneksi 1 tregon ndertesat/facilitetet e ndertuara ne fazen e pare dhe te dyte.
4.7.3.
Lendet e Para
3
Pergatitja e kantierit do te kete te nevojshme rreth 1,600,000 m material inerti, qe do te sigurohen nga guroret vendase, ndoshta ato qe ndodhen ne Rajonin e Krujes rreth 45 km nga Porto Romano. 400,000 m material shtese do te jete ne dispozicion nga largimi paraprak i shtreses se siperme te dheut (top soil). Per punimet civile te cdo njesie do te duhen 125,000 m beton dhe 12,000 ton shtylla metalike. Per cdo njesi, elementet elektromekanike do te jene 60,000 ton, materiali izolant do 3 te jete rreth 150,000 m . Nevojat per uje gjate fazes se ndertimit do te jene mesatarisht rreth 500 m /dite. Per furnizimin me uje gjate ndertimit do te perdoren puse arteziane dhe nje impiant trajtimi. Uji i pijshem do te furnizohet gjithashtu nepermjet nje impianti trajtimi dhe shkripezimi.
3 3 3
4.7.4.
Uji i Perdorur
Uji i perdorur do te prodhohet kryesisht nga perdorimi i tij per nevojat e personelit (uji i perdorur biologjik) dhe nga rreshjet. Afersisht 150 m /dite uji i perdorur do te dergohet ne impiantin e trajtimit dhe, me pas, shkarkohet ne det, ne perputhje me normat ne fuqi.
3
4.7.5.
Periudha Kohore
Per organizimin paraprak te fazes se ndertimit do te jene te nevojshem 3 muaj. Me pas, cdo faze ndertimi (nje per cdo njesi Impiantit te Energjise) do te zgjase afersisht 49 muaj. Faza e ndertimit te njesise se dyte mund te filloje te pakten 6 muaj pas fillimit te ndertimit te njesise se pare.
4.7.6.
Personeli
Gjate fazes se ndertimit te njesise se pare afersisht 1,000 punetore do te punojne mesatarisht ne kantier, me nje numer piku prej afersisht 1,650 punetore. Nese faza e ndertimit te njesise se dyte do te filloje 6 muaj pas fillimit te fazes se pare (te pakten sic eshte parashikuar), afersisht 1,400 punetore do te punojne mesatarisht ne kantier, me nje numer piku prej afersisht 2,500 punetore. Nje volum total oresh pune prej rreth 8,000,000 eshte parashikuar per ndertimin e njesise se pare, ndersa nje volum oresh pune prej 4,000,000 eshte parashikuar per ndertimin e njesise se dyte. Ne Figurat qe vijojne jepet numri mujor i punetoreve te parashikuar.
Figura 4.7.6a Faza e Pare
Fuqi Punetore dhe Ore e Punes
Faza e Dyte
Ne Figurat qe vijojne tregohet shperndarja e oreve te punes per llojet e ndryshme te punimeve ne fazen e pare dhe te dyte te ndertimit. Sic vihet re, aktivitetet kryesore do te lidhen me punimet mekanike dhe civile.
Figura 4.7.6b Faza e Pare
Shperndarja e Oreve te Punes sipas Tipologjive
Faza e Dyte
4.7.7.
Trafiku
Gjate ndertimit te Impiantit te Energjise jane parashikuar 350 makina/dite dhe 8-10 automjete kolektive per transportin e punetoreve. Automjetet e renda ditore te parashikuara per te dyja fazat e ndertimit per transportin e materialeve paraqiten ne Figurat qe vijojne.
Sic tregohet ne Figura, per ndertimin e njesise se pare maksimumi do te jene rreth 60 automjete te renda/dite, ndersa per ndertimin e njesise se dyte maksimumi do te jene me pak se 40 automjete te renda/dite. Duhet te theksohet se per pergatitjen paraprake te kantierit, zona e Impiantit te Energjise duhet te ngrihet ne + 3.00 m bi nivelin e detit, ndersa sheshi i ndertimit ne 1.0-1.5 m mbi nivelin e detit.. Ky aktivitet ka nevoje per rreth 200 kamione/dite per te pakten 10 muaj, per transportimin e lendes minerale inerte. Duhet te theksohet gjithashtu se ky aktivitet mund te planifikohet perpara fillimit te aktiviteteve te ndertimit. Ne kete rast do te jete e mundur te arrihet nje stabilizim paraprak i dheut dhe reduktimi i pikut te trafikut. Figura 4.7.7a Faza e Pare Shperndarja e Automjeteve te Renda
Faza e Dyte
4.7.8.
Masat Lehtesuese
Gjate fazes se ndertimit do te adoptohen masa lehtesuese per te minimizuar ndikimet e mundshme ne mjedis. Ne menyre te vecante, jane parashikuar masat lehtesuese qe vijojne: Rruge dhe asfaltimi i zonave te ngarkimit; Lagia e rrugeve te pashtruara dhe siperfaqes se grumbullimeve; Kufizimi i shpejtesise se automjeteve. Gjate fazes se ndertimit, jane planifikuar matje periodike te ndotesve kryesore te ajrit qe rezultojne nga aktivitetet e ndertimit (Pluhuri) ne zona prane kantierit te ndertimit. Keto matje do te perdoren per te verifikuar pajtueshmerine me normat ne fuqi.
4.8. DALJA JASHT FUNKSIONI Jetegjatesia e Impiantit te Energjise, nga kendveshtrimi industrial dhe ekonomik, vleresohet qe te jete 40 vjet. Dalja jasht funksioni e Impiantit mund te modifikohet ose vonohet, duke marre ne konsiderate perfitimet ekonomike dhe teknike, nepermjet cikleve te ndryshimit. Aktivitetet e funksionimit lidhen vetem me prodhimin elektrik nepermjet djegies se qymyrit. Duke pasur parasysh kete lloj perdorimi te Impiantit, shfrytezimi i tokes nuk do te kompromentohet per ri-perdorime te tjera eventuale. Duke marre ne konsiderate mundesine per te pushuar impiantin ne fund te jetegjatesise se tij teknike jane parashikuar fazat qe vijojne: Cmontimi dhe rivendosja e impiantit dhe pajisjeve; Prishja e ndertesave. Plani i zbatimit do te hartohet dhe percaktohet nga autoritetet, rreth 3 vite perpara perfundimit te funksionimit te Impiantit te Energjise. 4.8.1. Cmontimi dhe rivendosja e Impiantit dhe Pajisjeve
Kjo faze e pare do te perfshije te gjitha aktivitetet e nevojshme me qellim qe te cmontohen komponentet e impiantit dhe te sigurohet rivendosja e njesive qe mund perfaqesojne disa rreziqe. Ky veprim do te kryhet nga nje kompani e kualifikuar dhe do te konsistoje ne pastrimin e pjeseve te impiantit qe jane prekur nga agjente ndotes dhe ne largimin e mbetjeve te grumbulluara, ne perputhje me rregullat ne fuqi. Impiantet dhe pajisjet e pastruara do lihen me pas ne vendndodhje me qellim qe te verifikohen nga autoritetet kompetente. Vajrat lubrifikante brenda impiantit do te dergohen tek kompanite e autorizuara per hedhjen e tyre. Materialet e tjera te konsumit do te kthehen tek furnitoret e tyre. Depozitat e lendes djegese (e certifikuar pa gaz), te cmontuara dhe te ndara ne pjese te transportueshme do te largohen drejt vendeve te caktuara. Hekuri do te
riciklohet dhe dheu brenda baseneve mbartese do ti nenshtrohet analizave perkatese. Nese do te zbulohet ndotje, dheu do te rivendoset dhe nese eshte e nevojshme, do te hidhet nga kompanite e autorizuara.
4.8.2.
Prishja e Ndertesave
Pas aprovimit te tij, do te cmontohen strukturat metalike do te cmontohen dhe do te prishen ndertesat prej betoni. Keto operime, te kryera nga nje kompani e kualifikuar, do te kosnistojne ne cmontimin e strukturave metalike, ne reduktimin e tyre ne pjese me te vogla, te pershtatshme per transportim, dhe ne prishjen mekanike te punimeve prej betonarmeje, duke perdorur makina operacionale specifike. Themelet do te prishen deri ne 0.50 meter thellesi nga siperfaqja. Te gjitha materialet qe rezultojne nga prishja do te ndahen sipas tipologjise se tyre dhe riciklohen sipas nevojes dhe mundesise. Materialet metalike, perfshire komponentet e impiantit dhe pajisjet e rivendosura, do te riciklohen, p.sh. skrapi do tu cohet fonderive. Betoni do ti dorezohet kompanive te kualifikuara, te cilat do te bejne ndarjen e hekurit armues nga betoni i therrmuar. Hekuri armues do te riciklohet pastaj si material metalik, ndersa ai i thermuar mund te riciklohet si lende inerte per ndertesa.
4.9. ANALIZA NE RAST DESHTIMI 4.9.1. Metodologjia
Analiza actuale ne rast deshtimi ka per qellim identifikimin e rreziqeve dhe risqeve te lidhura me to, qe lindin nga aktivitete te kryera brenda Impiantit te Energjise ne Porto Romano dhe efektet e tyre te mundshme ne shendetin e sigurine e punetoreve dhe ne mjedis. Per cdo rrezik te mundshem te identifikuar, merren ne kosndierate kontrolli ose masat lehtesuese. Rreziku, atehere, percaktohet si nje kombinim I mundesise se nje pasoje te dhene dhe nje pershkallezimi te ashpersise te te njejtes pasoje. 4.9.2. Vleresimi i Riskut
Risku percaktohet si nje kombinim te mundesise se nje pasoje te dhene dhe nje pershkallezimi te ashpersise te te njejtes pasoje nepermjet matrices se riskut te dhene ne Tabelen 4.9.6a. Procedura e vleresimit te riskut konsiston ne aktivitetet qe vijojne: Identifikimin dhe perkufizimin e rreziqeve dhe efektet e tyre te mundshme;
Sapo te merret deklarata per prishjen e impiantit dhe te pajisjeve nga autoritetet kompetente dhe pas keshillimit pozitiv per kushtet sanitare, do te jete e mundur qe te paraqitet plani specific i prishjes tek autoritetet kompetente.
Vleresimi i risqeve dhe efekteve qe lindin nga rreziqet e identifikuara ose cilesore, ose sasiore ne aspektin e mundesise per te ndodhur nje ngjarje dhe shkalla e pasojave; Vleresimi i tolerances se rrezikut per personelin, mjedisin, asetet dhe publikun duke krahasuar nivelin e riskut me kriteret perkatese te pranimit te projektit. Procesi i Menaxhimit te Riskut paraqitet grafikisht ne Figuren qe vijon. Jepet udhezim ne cdo hap ne seksionet qe vijojne.
Figura 4.9.2a
Procesi i Menaxhimit te Riskut
4.9.3.
Identifikimi i Rreziqeve
Perpara se te vleresohen rreziqet e lidhura me nje aktivitet te caktuar, fillimisht eshte e nevojshme qe te identifikohen ne menyre sistematike rreziqet qe mund te prekin, ose te dalin nga funksionimi i caktuar i marre ne kosniderate. Per cdo aktivitet, rreziqet me te medha duhet te identifikohen ne aspektin e:
Burimeve te mundshme te incidenteve; Rreziqeve te shendetit te njeriut; Rreziqeve mjedisore; Burimeve te mundshme te humbjes ekonomike. Shembull i aspekteve te HSE qe do te merren ne considerate jane: Zjarri dhe shperthimet; Asfiksimi dhe electrokucioni; Faktoret humane; Emetimet; Mbetjet; Zhurma; Vibrimi; Uji; Atmosfera; Ndryshime ne Ekosisteme. Sapo te identifikohen rreziqet, vleresohem risqet qe ato paraqesin per personelin, mjedisin, asetet dhe njerezit. Vleresimi i riskut kerkon marrjen ne considerate te ashpersise se pasojave te rrezikut te mundshem dhe gjasat qe ato te ndodhin.
Ekspozimi ndaj kimikateve;
4.9.4.
Vleresimi i Pasojave
Pasojat jane ato ngjarje te besueshme (duke marre ne considerate rrethanat dominuese) qe mund te ndodhin nga shkarkimi i nje rreziku. Vleresimet e pasojave bazohen ne ngjarje te parashikuar te asaj cka mund te ndodhe. Rreziqet mund te kene pasoja ne te kater kategorite e pasojave: Personeli: Deme ne shendetin dhe sigurine e personelit te perfshire ne operimet dhe aktivitetet e Impiantit te Energjise; Demtimi I Prones dhe/ose Humbja e te Ardhurave: Deme ne asetet fizike te ENEL dhe/ose ndikime ne projekte (mos-plotesimi I objektiavve te projektit) dhe/ose humbje prodhimi; Mjedisore: Deme ne mjedis qe rrjedhin nga aktivitetet operacionale te ENEL ose nga incidente. Publike: Deme ne publikun e pergjithshem. Eshte e rendeishme te mbahet mend se shumica e aktiviteteve qe mbartin nje shkalle rreziku, shkakton rrezik ne me shume se njeren nga kategorite e mesiperme. Te gjitha efektet e mundshme te nje rreziku duhet te merren ne considerate se bashku. Referojuni Tabeles 4.9.4a per perkufizime te detajuara te kategorive te pasojave.
Pasojat klasifikohen, sipas llojit, nepermjet pese shkalleve te ashpersise: te vogla; te moderuara; te medha; kritike; katastrofike. Tabela 4.9.4a
Kategoria Grada Personeli Te vogla (Mi) 1 Demtime te vogla ne kantier (ndihma e pare dhe demtime jo-gjymtuese, te raportueshme) Demtimi i prones dhe/ose humbja e te ardhurave me pak se 500 K$ Asnje permiresim
Vleresimi i Pasojave
Pasoja e Rrezikut Te moderuara (Mo) 8 Demtime serioze ne kantier (demtime te punonjesit qe te gjymtojne perkohesisht) Madhore (Ma) 16 Nje demtim ne kantier qe te gjymton pergjithmone ose aksident me vdekje. Kritike (Cr) 50 Dy ose tre aksidente me vdekje ne kantier ose kater demtime me gjymtim te perhershem. Katastrofike (Ca) 100 Kater ose me teper aksidente me vdekje dhe ose demtime gjymtuese. Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
Demtimi i prones dhe/ose humbja e te ardhurav e Mjedisore
Demtimi i prones dhe/ose humbja e te ardhurave nga 500 K$ ne 10 M$.
Demtimi i prones dhe/ose humbja e te ardhurave nga 10 M$ ne 25 M$.
Demtimi i prones dhe/ose humbja e te ardhurave nga 25 M$ ne 100 M$.
Demtimi i prones dhe/ose humbja e te ardhurave pertej 100 M$.
Pastrimi/permiresimi eshte i menjehershem; asnje ndikim te vazhduar ne zinxhirin e ushqimit, jeten tokesore dhe/ose jeten ujore. Ndikime te vogla jashte vendndodhjes (zhurma, tymi, era, etj.) Reaksione te mundshme publike e te pafavorshme.
Pastrimi/permiresimi i perfunduar brenda 1 viti; ndikim me i vogel zinxhirin e ushqimit, jeten tokesore dhe/ose jeten ujore. Ndikime te moderuara jashte vendndodhjes te kufizuara ne demtim pronash dhe/ose efekte te vogla shendetsore. Reaksione te pafavorshme ne publik.
Pastrimi/permiresimi kerkon me teper se 1 vit; ndikim i moderuar ne zinxhirin e ushqimit, jeten tokesore dhe/ose jeten ujore.
Pastrimi/permiresi mi mund te mos jete i mundur; demtime madhore ne zinxhirin e ushqimit, jeten tokesore dhe/ose jeten ujore Vdekje ne publik dhe / ose demtime serioze; ose demtime shume te medha ne pronat jashte vendndodhjes. Reaksione te renda ne publik qe kercenojne funksionimin e facilitetit.
Publike
Asnje ndikim/demtim jashte vendndodhjes
Demtime madhore ne pronat jashte kantierit ose ndikime afat-shkurtra shendetsore ne publik. Reaksione/shqetesime madhore ne publik.
Shenime: 1. 2. Me asete kuptojme: rezervuaret e vajit dhe te gazit, tubacionet, parate, kapitalin dhe pronat e kompanise, kontraktorit dhe pales se trete. Incidentet ne lidhje me ajrin, zhurmen, ndricimin dhe vibrimet ne toke dhet te vleresohen mbi bazen e gjykimit te ekspertit dhe, ne rast te ndonje pasigurie, mund te therritet ekspertiza lokale.
4.9.5.
Shpeshmeria e ndodhjes se ngjarjeve aksidentale
Vleresimet e shpeshmerise bazohen ne informacionin historik ne te cilin ka ndodhur kjo ngjarje ne kushte te ngjashme ne te njejtin biznes dhe/ose brenda ENEL-it, duke ditur mjaft mire se rrethanat nuk mund te jene asnjehere krejtesisht te njejta. Me qellim qe te sigurohet nje shkalle e caktuar qendrueshmerie ne vleresimin e gjasave per nje ngjarje, perkufizimet e shkalles se mundesise jepen ne Tabelen 4.9.5a. Tabela 4.9.5a Gjasat e Kategorizimit te Ngjarjes se Aksidenteve
Gjasat per te ndodhur Kategoria Grada Sasiore Te parendesishme (Is) 0.5 Me pak se 1 x -6 10 pa Pak te mundshme (R) 1 Ndermjet 1 x 10-6 -4 dhe 1 x 10 pa (p.sh. mosfunskionim i instrumentit te shumefishte ose valvules; ose gabime njerezore ose mosfunksionime rastesore te serbatorit ose eneve) Tre siguresa te pavarura dhe shume te sigurta; mosfunskionimi i dy siguresave nuk do te shkaktonte nje ngjarje te padeshiruar Jo te shpeshta (If) 2 Ndermjet 1 x -4 10 dhe 1 x -3 10 pa (p.sh. mosfunskioni mi i instrumentav e te kombinuar dhe gabime njerezore; ose cpime ne linjat e procesit) Dy siguresa te pavarura dhe shume te sigurta; mosfunskioni mi i njeres prej siguresave nuk do te shkaktonte nje ngjarje te padeshiruar Ka gjasa qe te ndodhe brenda kesaj industrie gjate jetegjatesise se ketij tipi te pergjithshem te procesit Rastesore (O) 5 3 Ndermjet 1 x 10 -2 dhe 1 x 10 pa (p.sh. mosfunksionim i instrumentit te dyfishte ose mosfunksionim i valvulave ose gabime njerezore; carje tubash; vrima nga mund te shkaktohen rrjedhje) Nje sigurese e pavarur dhe shume e sigurte ne vend per te parandaluar nje ngjarje te padeshiruar Te shpeshta (F) 10 Me shume se 1 -2 x 10 pa (p.sh. mosfunksionim i valvules se nnje instrumenti te vetem; carjew tubash, ose gabime njerezore ne aktivitetet e perditshme) Procedurat dhe/ose nderhyrja e operatorit per te parandaluar nje ngjarje te padeshiruar
Shtresat e mbrojtjes
Plani rrezikut
Kater ose me teper siguresa te pavarura dhe shume te sigurta; mosfunskioni mi i tre siguresave nuk do te shkaktonte nje ngjarje te padeshiruar Nuk duhet te ndodhe gjate procesit, dhe nuk ka asnje eksperience ne industri qe te sugjeroje se ai do te ndodhe
Ngjarje te ngjashme qe do te ndodhin brenda kesaj industrie gjate jetegjatesise se ketij tipi te pergjithshem te procesit
Do te ndodhe sigurisht brenda kesaj industrie gjate jetegjatesise se ketij tipi te pergjithshem te procesit (por jo patjeter ne kete vendndodhje)
Ka ndodhur diku brenda kesaj industrie ne kete tip specifik te procesit dhe/ose mund te ndodhe ne kete vendndodhje gjate jetegjatesise se ketij faciliteti.
Shenime: 1. Per studimet sasiore, perdorni ose planin e rrezikut ose kriteret e shtresave mbrojtese 2. Per studime gjysem-sasiore ose sasiore, perdorni kriteret sasiore 3. Siguresat e pavarura dhe mjaft te besueshme duhet te marrin ne konsiderate mosfunksionimet per arsye te zakonshme, vlerat e mosfunksionimit, koha mesatare ndermjet mosfunksionimeve, eksperienca e impiantit dhe mirembajtja ose mjetet mbrojtese.
4.9.6.
Matrica e Riskut
Duke pasur te percaktuar gjasat e ngajreve te ndryshme dhe pasojat qe lindin nga ajo ngjarje, eshte e mundur qe te perfaqesohet ashpersia e riskut ne menyre grafike duke perdorur Matricen e Riskut. ENEL, mbi bazen e parimit te paraqitur me lart, ka hartuar Matricen e Vleresimit te Riskut si vijon (Tabela 4.9.6a) ku: Aksi vertikal perfaqeson shkallen e mundesise qe te ndodhe nje ngjarje e padeshiruar. Shkalla e mundesise nga 0.5 ne 10 perdoret per te treguar mundesi ne rritje; aksi horizontal perfaqeson ashpersine e pasojave qe mund te ndodhin en ate ngjarje. Shkalla e pasojave nga "1" ne "100" perdoret per te treguar ashpersine ne rritje. Kryqezimi i kolones se zgjedhur me rreshtin e zgjedhur eshte niveli i riskut. I gjithe risku klasifikohet sipas atyre pasojave qe kane vleren me te larte. Numri ne secilen kuti te matrices jep nje indeks te ashpersise te risqeve te percaktuara dhe nje rradhe prioriteti per menaxhimin e tyre. Numrat me te medhenj u korrespondojne risqeve me te medha, te cilat duhet te menaxhohen ne rradhe te pare.
Tabela 4.9.6 a
Matrica e Riskut
1 E vogel A A A A B Kategoria e Pasojes 8 16 50 E Moderuar Madhore Kritike A B B C C B B C C D B C D D D 100 Katastrofike C D D D
Mundesia qe te ndodhe nje aksident 0,5 1 2 5 10 Parendesishme Pak e mundshme Jo e shpeshte Rastesore E shpeshte
Secila nga tre rajonet me ngjyre ne Matricen e Riskut identifikon limitet e pranueshemrise/tolerances se riskut. Te treja ngjyrat e ndryshme klasifikojne risqet si Te Vogla, Mesatare ose te Larta. Tabela 4.9.6b Kriteret e Pranueshmerise se Riskut
RISK I VOGEL (Permiresim i vazhdueshem) RISK MESATAR (Masat per Reduktimin e Riskut /ALARP)
KLASA A: Niveli i riskut eshte i pranueshem dhe jane te nevojshme qe te merren masa kontrolli te pergjithshme per te shmangur perkeqesimin. KLASA B C: Niveli i riskut mund te jete i pranueshem sapo te identifikohen dhe zbatohen masat per redutkimin e riskut. Risku eshte i pranueshem nese tregohet se ai eshte aq i vogel sa mund te jete i praktikueshem ne menyre te mjaftueshme (ALARP). KLASA D: Niveli i riskut nuk eshte i pranueshem dhe jane te nevojshme masat per kontrollin e riskut per te zvogeluar ndikimet dhe per te larguar nivelin e riskut ne zonen e verdhe. Eshte e nevojshme analiza shtese e riskut (QRA, HAZOP etc.)
RISK I LARTE (Risk I patolerueshem)
4.9.7.
Risqet madhore te lidhura me impiantin e energjise
Pas identifikimit te rreziqeve te mundshme qe mund te ndodhin ne Impiantin e Energjise, me perfaqesueset te ashtuquajturat ngjarje kryesore jane te shenuara ne liste ne Tabelen 4.9.7a , se bashku me vleresimin e rreziqeve te lidhura me to, bazuar ne aplikimin e procedures se pershkruar me pare. Sic mund te shikohet, shumica e ngjarjeve te aksidenteve te identifikuara jane klasifikuar si kategori rreziku A ose B ose C. Per rreziqet e kategorizuara si rrezik B dhe C, do te merren te gjithat masat e kontrollit dhe masat lehtesuese me qellim qe te minimizojne, respektivisht mundesine dhe pasojat qe vijne nga ngjarje te tilla. Projekti i zbatimit do te hartohet ne perputhje me te gjitha kerkesat e aplikueshme dhe standartet nderkombetare.
4.10. IDENTIFIKIMI PARAPRAK DHE VLERESIMI I NDIKIMEVE Duke analizuar projektin, jane identifikuar aspekte te ndryshme qe kane nderhyrje te mundshme ne mjedis per fazat e ndertimit dhe funksionimit. Me qellim qe te thjeshtohet lexueshmeria e interferencave te parashikuara, jane paraqitur tabela te ndryshme me ndikime te mundshme per shkak te fazave te ndertimit dhe funksionimit ne Paragrafet qe vijojne. Nje pershkrim i detajuar i ndikimeve te mundshme jepet ne Kapitullin 6. Ajri; Dheu; Ujrat siperfaqesore dhe nentokesore; Zhurma; Vegjetacioni, Flora, Fauna dhe Ekosisteme; Peizazhi; Trafiku; Fushat Elektromagnetike Jo-Jonizuese; Kuadri Socioekonomik; Shendeti Publik.
Aspektet mjedisore te analizuara ne kete studim jepen si me poshte:
4.10.1. Ajri Gazi ne vrimen e oxhakut te Bolierit me Avull perfaqeson burimin kryesor te emetimit te ndotesve te ajrit. Bolieri ndihmes duhet te konsiderohet sin je burim rastesor emetimi. Gazet e oxhakut do te shkarkohen ne atmosphere permes nje oxhaku 150 m te larte per cdo njesi. Gjithashtu, grumbujt me qymyrguri dhe gure gelqerore perfaqesojne nje burim te mundshem pluhuri, te shkaktuar nga erozioni i shkaktuar nga era tek keto grumbullime dhe nga trajtimi i tyre. Gjate fazes se ndertimit aspektet kryesore ne lidhje me emetimet e pluhurave jane trajtimi i materialeve dhe erozioni nga era.
Tabela 4.10.1a
Faza e Projektit
Interferencat e Mundshme te Ajrit

Hapesira e Influences R/K/Q* Metodat e Parandalimit PR P K PR P K R V K R V K Siperfaqet e grumbullimeve do te lagen per te minimizuar gjithe emetimet e pezullit nga magazinimi i materialeve Rruget kryesore do te asfaltohen Perdorimi i Teknikave me te mira qe ekzistojne Transportiere te mbyllur per te levizuar qymyrgurin dhe nenproduktet, sperkatesit me uje per te lagur qymyrgurin e grumbulluar
Interferenca e Mundshme
Faza e Ndertimit
Kantieri i Prodhimi i Pluhurave i Ndertimit dhe shkaktuar nga trajtimi i rrjeti i rruges materialit dhe erozioni nga era lidhese Prodhimi i Pluhurave i shkaktuar nga levizjet dhe transporti i materialeve Ndotesit e Ajrit nga oxhaku i impiantit Kantieri i Ndertimit dhe rrjeti i rruges lidhese Zona e investiguar
Faza Operacionale
Emetimi i Pluhurave nga Zona e Trajtimi i Qymyrgurit dhe Neninvestiguar Produkteve
Shenim: * R/K/Q: Rendesia, Kohezgjatja, Qendrueshmeria R = E Rendesishme; PR = e Pa-Rendesishme P = E Perkohshme; V =E Vazhdueshme; K = E kthyeshme; PK =E Pa-kthyeshme
4.10.2. Dheu Ndertimi i Termocentralit ne Porto Romano mund te kete ndikime te mundshme ne shtresen e tokes dhe ne taban, kryesisht te lidhura me heqjen e shtreses se siperme te dheut dhe germimin ne thellesi, heqjen e dheut per perdorime te tjera. Gjate funksionimi, ndikimet kryesore te mundshme jane te lidhura me ndotjen e dheut per shkak te derdhjen rastesore te ndotesve, shkarkimit te llumrave, lengut hidraulik, bojes, solventeve dhe materialeve te tjera te ngjashme.
Tabela 4.10.2a
Faza e Projektit
Interferencat e mundshme ne Dhe

Hapesira e Influences R/K/Q* Metodat e Parandalimit Materiali do te perdoret per te ngritur kantierin, per te ndertuar nje prites ere per te mbrojtur pjeserisht zonen ku grumbullohet qymyrguri dhe per konturimin e peizazhit Te gjitha zonat e magazinimit (depozitat kimike, depozitat e lendes degese te rende dhe te lehte, zona e sillove te hirit, zona e grumbullimit te gurit gelqeror, zona e grumbullimit te gipsit, hapesira e grumbullimit te ujit te perdorur) do te shtrohet ose pajiset me basene mbartese te kapacitetit te nevojshem Zonat e kufizuara te perfshira ne aktivitete te kullotjes dhe ato bujqesore
Heqja e Top soil (shtreses se siperme te dheut) dhe germime ne thellesi
Kantieri i Ndertimit
PR P K
Shkarkimi i llumrave, vajit, lengut hidraulik, bojes, solventeve dhe materialeve te tjera te ngjashme
Kantieri i Ndertimit
PR P K
Faza Operacionale
Heqja e dheut
Zona e Impiantit te Energjise
PR V K
4.10.3. Ujrat Siperfaqesore dhe Nentokesore Ndikimi kryesor i mundshem dhe i rendesishem ne ujrat nentokesore gjate fazes se ndertimit eshte i lidhur me themelet. Meqenese ujrat nentokesore gjenden ne nje thellesi prane nivelit te tokes, mund te jete e nevojshme ulja e perkohshme e nivelit te ujit. Gjate fazes se funksionimit prania e sistemeve mbartese, siperfaqeve te shtruara dhe grumbullimit te ujrave te shiut do te minimizoje ndikimet e mundshme ne ujrat nentokesore. Ndikimet kryesore te mundshme gjate fazes se ndertimit lidhen me: shkarkimin e llumit, vajit, lengut hidraulik, bojes, solventeve dhe materialeve te tjera te ngjashme, ndikimet e mundshme ne ujin e detit lidhen me trafiku detar . Gjate fazes se funksionimit te termocentralit ndikimet e mundshme lidhen me shkarkimin e ujrave termale, perdorimin e ujit dhe shkarkimin e ujrave te perdorura.
Faza e Ndertimit
Tabela 4.10.3a
Faza e Projektit
Interferencat Nentokesore
mundshme
Hapesira e Influences
te
Ujrave
Siperfaqesore
dhe
Interferenca e Mundshme Perdorimi i Ujit. Shkarkimi i llumrave, vajit, lengut hidraulik, bojes, solventeve dhe materialeve te tjera te ngjashme. Shkarkimi i ujrave te perdorura. Trafiku Detar. Shkarkimi Termal; Perdorimi i ujit dhe shkarkimi i ujit te perdorur.
R/K/Q* Metodat e Parandalimit
Faza e Ndertimit
Kantieri i Ndertimit, Deti prane kantierit te ndertimit
PR P K
Uji i perdorur do te trajtohet perpara se te shkarkohet ne det. Do te aplikohen procedurat e sigurise.

Faza Operacionale
Deti prane kantierit te ndertimit
R V K
Impianti i Trajtimit te Ujit te Perdorur, Serbatori i Grumbullimit te Ujit te Perdorur, Impianti i Trajtimit te Ujit te Perdorur Biologjik
4.10.4. Zhurma Gjate fazes se ndertimit, ndikimet kryesore te mundshme lidhen me emetimet e zhurmes nga makinerite. Burimet e zhurmes ne kete faze nuk do te jene te vazhdueshme dhe ato do te varen nga numri dhe lloji i makinerive se perdorur per cdo aktivitet. Gjate fazes funksionale pritet nje rritje e nivelit te zhurmes. Nuk priten ndikime te lidhura me vibrimet. Tabela 4.10.4a
Faza e Projektit
Interferencat e Mundshme te Zhurmes

Hapesira e Influences Zona prane kantierit te ndertimit R/K/Q* Metodat e Parandalimit PR P K PR V K Udhezime per kontraktoret per rendimentin e zhurmes se makinerive Sondazhi per zhurmen do te realizohet per te verifikuar pajtueshmerine me rregullat ne fuqi
Faza e Ndertimit
Zhurma per shkak te makinerive
Faza Operacionale
Zhurma qe vjen nga aktivitetet Zona prane dhe funksionimi i Impiantit te kantierit te ndertimit Energjise
4.10.5. Bimesia, Flora, Fauna dhe Ekosistemet Zona qe mbulohet nga Impianti i Energjise karakterizohet nga prania e kripes dhe bimesise ruderale. Per shkak te perhapjes se kufizuar te zones natyrore te perfshire
ne projekt, mund te konsiderohet se zenia e habitateve natyrore nuk do te kete nje ndikim te ndjeshem ne ekosistemin natyror te zones. Ndikimet kryesore te mundshme te Impiantit te Energjise ne ekosisteme lidhen me emetimin ne ajer dhe shkarkimet e ujrave termale. Tabela 4.10.5a
Faza e Projektit
Interferencat e mundshme ne Vegjetacionit, Flores, Faunes dhe Ekosistemeve

Hapesira e Influences Kantieri i Ndertimit Zona e Investiguar Ne shkalle te gjere R/K/Q* Metodat e Parandalimit PR P K R V K PR V K
Emetimi ne Ajer: depozitimi i ndotesve ne toke Faza Operacionale Shkarkimi i Ujrave Termale Shenim: * R/K/Q: Rendesia, Kohezgjatja, Qendrueshmeria R = E Rendesishme; PR = e Pa-Rendesishme P = E Perkohshme; V =E Vazhdueshme; K = E kthyeshme; PK =E Pa-kthyeshme
Perdorimi i Teknikave e te mira qe ekzistojne Matjet e temperatures se ujit te detit d te kryhen per te verifikuar pajtueshmerine me rregullat ne fuqi
4.10.6. Peizazhi Ndikimet e mundshme lidhen me ndertimin ne nje fushe te gjelber te Ndertesave dhe Faciliteteve te Impiantit te Energjise. Tabela 4.10.6a
Faza e Projektit Faza Operacionale
Interferencat e Mundshme ne Peizazh

Hapesira e Influences Zona e Investiguar R/K/Q* Metodat e Parandalimit R V K
Prania e Impiantit
Mbartja e Volumeve
4.10.7. Rrjeti Rrugor dhe Trafiku Detar Gjate fazes se ndertimit rrjeti rrugor lokal do te modifikohet dhe permiresohet me qellim qe te lehtesohet aksesi ne kantierin e ndertimit. Gjate fazes se ndertimt rreth 1,600,000 m material do te transportohet me kamione ne kantier. Transportimi do te jete a i nevojshem, por i shperndare ne nje periudhe te gjate. Gjate fazes operacionale rruget lokale do te karakterizohen nga nje rritje e trafikut per shkak te automjeteve te punetoreve dhe transportimit te materialeve.
3
Faza e Ndertimit
Shfrytezimi i dheut
Gjate fazes se ndertimit nuk eshte parashikuar asnje trafik detar i rendesishem, ndersa gjate fazes funksionale pritet nje trafik detar me i qendrueshem per shkak te transportit te qymyrgurit, gipsit dhe hirit. Table 4.10.7a
Faza e Projektit
Interferancat potenciale te trafikut

Hapesira e Influences Rjeti rrugor prane kantierit te ndertimit R/K/Q* Metodat e Parandalimit R P K PR V K
Faza e Ndertimit
Rritja e numrit te kamioneve
Modifikimi dhe zgjerimi i rrjetit te rruges ekzistuese

Faza Operacionale
Rritja e trafikut te personelit qe Rjeti rrugor punon ne vendndodhje prane kantierit Rritja e numrit te kamioneve te ndertimit Rritja e trafikut detar
Modifikimi dhe zgjerimi i rrjetit te rruges ekzistuese
4.10.8. Rrezatimet Jonizuese dhe Jo-Jonizuese Nuk eshte parashikuar asnje ndikim i rendesishem i lidhur me ndertimin dhe funksionimin e Impiantit te Energjise. Te vetmet burime te jashtme elektromagnetike te Impiantit te Energjise jane: Nje linje energjie 400 kV, rreth 26 km e gjate, e cila lidh stacionin e energjise me Stacionin e Rrjetit Kombetar te Energjise Tirana 2; Nje 500 kV DC kabell nen-ujor, rreth 210 km i gjate, i cili shkon ne Itali, qe nuk perfshihet ne kete Studim. Analiza e Stacioneve te Energjise, Linjes se Energjise per ne Stacionin Tirana 2 Station dhe kabllit nenujor per ne Itali paraqitet ne Studime te vecanta te Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis.
4.10.9. Kuadri Social-Ekonomik Gjate fazes se ndertimit dhe funksionimit do te jete i nevojshem nje numer i madh personeli vendas me ndikime pozitive te rendesishme ne kuadrin socioekonomik. Mundesia e sigurimit te elektricitetit nga Impiantit te Energjise ne Porto Romano do te promovoje gjithashtu zhvillimin industrial shqiptar.
4.10.10. Shendeti Publik Ndikimet ne shendetin public lidhen me efektet dytesor ete ndikimeve ne cilesine e ajrit dhe zhurmes. Gjate ndertimit te Impiantit te Energjise, ndikimet e mundshme ne Shendetin Publik mund te lidhen me zhurmen e prodhuar nga automjetet dhe makinerite, dhe emetimin e pluhurave te shkaktuara kryesisht nga levizja e materialeve.
Ndikimet e mundshme ne Shendetin Publik gjate fazes se funksionimit mund te lidhen me emetimet e gazrave nga oxhaku dhe me emetimet e zhurmes se Impiantit te Energjise. Tabela 4.10.10a Interferencat e Mundshme ne Shendetin Publik
Faza e Projektit Interferenca e Mundshme Hapesira e Influences Kantieri dhe zonat prane tij Zona e investiguar Zonat prane Impiantit te Energjise R/K/Q* Metodat e Parandalimit PR P K PR V K PR V K
Faza e Ndertimit
Ndotja e ajrit dhe emetimi i zhurmave
Procedurat e Sigurise gjate aktiviteteve ne kantier Perdorimi i teknikave me te mira ekzistuese Sondazhi i zhurmes do te kryhet per te verifikuar pajtueshmerine me rregullat ne fuqi
Ndotja e ajrit Faza Operacionale Emetimet e Zhurmes Shenim: * R/K/Q: Rendesia, Kohezgjatja, Qendrueshmeria R = E Rendesishme; PR = e Pa-Rendesishme P = E Perkohshme; V =E Vazhdueshme; K = E kthyeshme; PK =E Pa-kthyeshme
5. LINJA BAZE MJEDISORE 5.1. ATMOSFERA DHE CILESIA E AJRIT Analiza e atmosferes perfshin dy aktivitete: Karakterizimin e klimes;
Analiza e cilesise se ajrit ne vend.
5.1.1.
Klima
Klima e Bregdetit shqiptar eshte tipike Mesdhetare me dimmer te bute, te lagesht dhe vere te ngrohte, me diell dhe mjaft te thate. Kushtet ne zonat e ulta varen nga lartesia, por zonat me te larta jane mjaft te ftohta dhe mbulesa me debore mund te zgjase deri ne pranvere. Krahasuar me zonat mesdhetare, rreshjet ne vend jane mjaft te dendura, toka bregdetare eshte mjaft e lagesht ne dimer dhe zonat malore jane nder rajonet me te lageshta ne Europe. Muajt e veres jane pergjithesisht me diell, por koha e mire mund te nderpritet nga rreshje te stuhishme te rastit. Kushtet jashtezakonisht te nxehta hasen rralle ne bregdet dhe zbuten nga flladet detare. Kushtet e dimrit ne bregdet jane pergjithesisht te buta, por ererat e ftohta te rastit nga veriu dhe lindja mund te ulin temperaturat per pak dite kur malet jane te mbuluara me debore. Kur nje ere e ngrohte me lageshtire shiroka fryn nga juglindja ose jugu, kushtet mund te jene shtypese. Ky eshte vecanerisht rasti ne vjeshte kur temperaturat ne Detin Mesdhe jane me te larta. Shiroka paraprin kohen e lagesht dhe nje kthim te temperaturave me te ulta. Ne zonat e ulta dhe malore ecuria vjetore e kushteve te motit eshte e ngjashme me ato te bregdetit, por stina e veres eshte me e fresket dhe me me pak lageshtire. Gjate diteve me mot te keq ne vjeshte dhe dimer, mund te takohen shira dhe debore e dendur. Me qellim qe te karakterizohet ne menyre sa me sakte klima e zones se Impiantit te Energjise, te dhenat e perdorura ne kete Paragraf jane marre nga Instituti i Hydrometeorologjise se Akademise se Shkencave Tirane. Periudha mesatare eshte 30 vjet (vitet e fillimit dhe perfundimit te periudhes se monitorimit nuk jane te specifikuara). Ka vetem nje stacion meteorologjik ne zonen e studiuar, i cili ndodhet ne Durrs dhe mat parametrat qe vijojne: Temperaturen, Lageshtine Relative, Rreshjet dhe Shpejtesine e Eres. Keto parametra, te mesatarizuar per cdo muaj, jepen ne tabelat qe vijojne.
Tabela 5.1.1a
Stacioni Drres 1 8,3
Temperaturat Mujore te Ajrit [C]

2 9,0 3 11,0 4 14,2 5 18,2 Muaji 6 7 21,8 24,0 8 23,9 9 21,4 10 17,6 11 13,4 12 9,8 Year Average 16,0
Tabela 5.1.1b
Stacioni Drres 1 69 2 68
Lageshtia Relative Mujore [%]

Muaji 3 68 4 71 5 72 6 70 7 68 8 68 9 70 10 68 11 72 12 70
Year Average 70
Tabela 5.1.1c
Rreshjet Mujore [mm]

4 76,3 5 50,8 Muaji 6 7 38,7 23,9 8 34,8 9 10 11 12 62,5 101,1 132,9 113,0 Year Average 931,2
Stacioni 1 2 3 Drres 110,6 91,4 95,2
Tabela 5.1.1d
Stacioni Drres 1 3,9 2
Shpejtesia Mujore e Eres [m/s]

Muaji 3 4,2 4 4,0 5 3,5 6 3,4 7 3,3 8 3,2 9 3,1 10 3,3 11 3,9 12 4,0 4,1 Year Average 3,7
Vlerat ne Tabelat e mesiperme konfirmojne klimen tipike mesdhetare, me temperature mesatare rreth 8/9 C ne muajt e dimrit dhe vlera me te larta ne Korrik. Lageshtia relative eshte pergjithesisht rreth 70%, ndersa shirat me te dendur bien nga Tetori deri ne Janar. Tabela 5.1.1d tregon pranine konstante te eres, gjate gjithe vitit ku vlera mesatare mujore e shpejtesise se eres eshte gjithmone me e madhe 3 m/s.
5.1.2.
Cilesia e Ajrit
Ky paragraf hedh nje veshtrim ne Legjislacionin Shqiptar dhe Europian mbi cilesine e ajrit, lidhur me Impiantin e Energjise ne Porto Romano. Vlerat kufitare krahasohen me perqendrimet e ndotese te matur ne stacionin per cilesine e ajrit ne Durres. 5.1.2.1. Legjislacioni Rregulloret kryesore qe lidhen me cilesine e ajrit, sic jepen ne Kapitullin 3, jane: Direktiva 1999/30/EC e Keshillit Europian 22 Prill 1999 persa i takon vlerave kufitare ne ajer per dioksidin e squfurit, dioksidin e azotit dhe oksidet e azotit, pluhurin dhe plumbin; Direktiva 2008/50/EC e Parlamentit Europian dhe Keshilit te Europes te 21 Maj 2008 per cilesine dhe ajer me te paster ne Europe;
Vendimi Shqiptar Nr. 803 mbi normat per cilesine e ajrit, Dhjetor 2003 qe percakton vlerat kufitare per ndotesit atmosferike. Persa i takon dioksidit te squfurit, dioksidit te azotit dhe pluhurit, Direktiva 2008/50/EC ruan vlerat kufitare te Direktives se meparshme 99/30/EC. Perqendrimet Kufitare ne Tabelen 5.1.2.1a u referohen nje temperature 293 K dhe presioni 101,3 kPa. Tabela 5.1.2.1a
Ndotesi SO2 SO2 SO2 SO2 NO2
Vlerat Kufitare Europiane

Vlera 500 g/m 1 Janar 2005: 350 g/m
1 Janar 2005: 125 g/m 19 July 2001: 20 g/m 400 g/m 1 Janar 2005: 250 g/m 1 Janar 2006: 240 g/m 1 Janar 2007: 230 g/m 1 Janar 2008: 220 g/m 1 Janar 2009: 210 g/m 1 Janar 2010: 200 g/m 1 Janar 2005: 50 g/m 1 Janar 2006: 48 g/m 1 Janar 2007: 46 g/m 1 Janar 2008: 44 g/m 1 Janar 2009: 42 g/m 1 Janar 2010: 40 g/m 1 Janar 2005: 50 g/m
NO2
Vlera kufitare orare per mbrojtjen e shendetit te njeriut te mos kalohet me shume se 18 here ne nje vit kalendarik
NO2
Vlera kufitare per mbrojtjen e shendetit te njeriut. Vit kalendarik
PM10 Stage 1 PM10 Stage 2** PM10 Stage 1
Vlera kufitare ne 24-ore per mbrojtjen e shendetit te njeriut te mos kalohet me shume se 35 here ne nje vit kalendarik Vlera kufitare ne 24-ore per mbrojtjen e shendetit te njeriut te mos kalohet me shume se 7 here ne nje vit kalendarik Vlera kufitare per mbrojtjen e shendetit te njeriut. Vit kalendarik
1 Janar 2010: 50 g/m 1 Janar 2005: 40 g/ m 1 Janar 2005: 30 g/m 1 Janar 2006: 28 g/m 1 Janar 2007: 26 g/m 1 Janar 2008: 24 g/m 1 Janar 2009: 22 g/m 1 Janar 2010: 20 g/m
PM10 Stage 2**
Vlera kufitare per mbrojtjen e shendetit te njeriut. Vit kalendarik
* matur tre ore rresht ne vendndodhjen perfaqesuese per cilesine e ajrit te pakten 100 2 km ose ne gjithe zone ose ne nje pike grumbullimi, cili te jete me i vogel. ** Vlerat treguese kufitare te rishikohen ne kuadrin e informacionit te metejshem per efektet mjedisore; fizibilitetin teknik dhe eksperiencen ne aplikimin e vlerave kufitare te Fazes I ne Shtetet Anetare .
Direktiva 99/30/EC percakton gjithashtu kriteret per vendndodhjen me te pershtatshme te pikave per marrjen e kampioneve te aplikuara ne matje fikse. Per pozicione ne shkalle te madhe, per mbrojtjen e shendetit te njeriut pika e marrjes se kampioneve duhet te jete perfaqesuese e cilesise se ajrit ne nje siperfaqe rrethuese 2 jo me te vogel se 200 m dhe disa kilometra katrore per vendet e monitorimit te ndotjes nga trafiku si dhe ne vende monitorimi ne kushte urbane. Pikat per marrjen e kampioneve qe synojne mbrojtjen e ekosistemeve ose vegjetacionin duhet te vendosen me shume se 20 km larg nga vendbanimet ose me
Tipologjia Pragu i alarmit* Vlera kufitare orare per mbrojtjen e shendetit te njeriut te mos kalohet me shume se 24 here ne nje vit kalendarik Vlera kufitare ditore per mbrojtjen e shendetit te njeriut te mos kalohet me shume se 3 here ne nje vit kalendarik Vlera kufitare per mbrojtjen e ekosistemit. Vit kalendarik dhe dimri (1 Tetor deri ne 31 Mars) Pragu i alarmit *
shume se 5 km nga zonat e tjera te ndertuara, nga instalimet industriale ose autostradat. Si udhezim, nje pike per marrjen e kampioneve duhet te jete perfaqesuese e cilesise se ajrit ne nje siperfaqe rrethuese qe eshte te pakten 1.000 2 km . Ne fund, Aneksi VII tregon kriteret per te percaktuar numrin minimal te pikave te kampioneve per matjet fikse te perqendrimeve te dioksidit te squfurit, dioksidit te azotit dhe oksideve te azotit, pluhurit dhe plumbit ne ajer. Mbrojtja e shendetit te njeriut perfshin kritere te ndryshme per burimet e shperndarjes dhe te pikave te monitorimit. Per vleresimin e ndotjes, numri i pikave te kampionimit per matjet fikse duhet te llogaritet duke marre ne konsiderate sasine e emetimeve te mundshme te ndotesve te ajrit dhe ekspozimin e mundshem te popullsise. Aneksi i Vendimit te Shqiptar Nr. 803 percakton perqendrimet maksimale te lejuara per ndotesit atmosferike ne mjediset me ajer te hapur. Vlerat kufitare mund te klasifikohen si Standard Paresor ose Dytesor, i pari zbatohet per grupet e ndjeshme te popullsise si: femijet, te moshuarit, etj., ndersa i dyti ka per qellim mbrojtjen dhe ruajtjen e shendetit publik, kafsheve, ndertimeve, etj. Vlerat kufitare shqiptare persa i takon ndotesve te marre ne konsiderate ne kete studim (SO2,NO2,SPM) tregohen ne Tabelen 5.1.2.1b. Tabela 5.1.2.1b
Ndotesit SO2 SO2 SO2 NO2 NO2 NO2 PM10 PM10 PM2,5 PM2,5
( ( )
Vlera Kufitare Shqiptare

Vlera 35 g/m 360 g/m 120 g/m 60 g/m 250 g/m 95 g/m 60 g/m 150 g/m 15 g/ m 65 g/ m Lloji i Standartit Dytesore(**) Dytesore (**) Paresore(*) Paresore dhe Dytesore (*) (**) Paresore (*) Dytesore (**) Paresore dhe Dytesore (*) (**) Paresore dhe Dytesore (*) (**) Paresore dhe Dytesore (*) (**) Paresore dhe Dytesore (*) (**)
Tipologjia Vlera mesatare vjetore Vlera mesatare orare Vlera mesatare ditore Vlera mesatare vjetore Vlera mesatare orare Vlera mesatare cdo 4 ore Vlera mesatare vjetore Vlera mesatare ditore Vlera mesatare vjetore Vlera mesatare ditore
* zbatohet per grupet e ndjeshme te popullsiise si: femije, te moshuar, etj. ) ** ka per qellim mbrojtjen dhe ruajtjen e mireqenies publike, te kafsheve, ndertimeve, etj.
5.1.2.2. Cilesia e Ajrit ne Zonen e Studiuar Ka vetem pak te dhena te matura ne zone. Te vetmet te dhena te shfrytzueshme jepen ne dokumentin Cilesia e Ajrit ne Qytetin e Durrsit gjate viteve 2005 2007 te nxjerra nga Instituti i Studimeve Mjedisore (ISA) dhe i referohen matjeve te rregjistruara nga stacioni per cilesine e ajrit ne Durrs, i cili ndodhet ne qender te qytetit, prane poliklinikes (shiko Tabelen 5.1.2.2a). VKM nr. 803/2003 vendos kufij per perqendrimet mesatare vjetore te te gjithe ndotesve te shenuar ne liste ne Tabelen 5.1.2.2a.
Tabela 5.1.2.2a
Viti
Durrs Perqendrimet Mesatare Vjetore te Ndotesve ne Stacionin e Poliklinikes

SPM [g/m] PM10 [g/m] 91 93 100 60 40 SO2 [g/m] 16 19 15 35 20 NO2 [g/m] 22 24 23 60 40 O3 [g/m] 98 106 99 65 Pb [g/m] 0,29 0,28 0,26 140 0,5
2005 2006 2007 Kufijte Shqiptare Kufijte KE
201 201 211 140 -
Sipas raportit Cilesise se Ajrit ne Qytetin e Durrsit gjate viteve 2005 2007, i cila fokusohet ne problemin e permbajtjes se larte te lendeve pezulli ne ajrin urban te Durrsit, gjate periudhes 2005-2007, perqendrime mesatare vjetore me te larta sesa vlerat maksimale te lejuara u maten vetem per Ozonin, SPM (pluhur) dhe PM10. Direktiva 1999/30/EC jep vlerat mesatare vjetore vetem per PM10, SO2 dhe NO2. Per te dyja SO2 dhe NO2 niveli per mesataren vjetore eshte ne perputhje me vleren kufi, ndersa per PM10 u maten vlera me te larta gjate 2005-2006-2007. Nivelet e larta te perqendrimeve te SPM jane te lidhura me emetimet e trafikut (PM10 dhe therrmija te tjera te imta si PM2,5) dhe therrmija te tjera qe vijne nga pluhuri i rruges (therrmija me diameter me te madh se 10 mikrone), ndersa formimi i ozonit troposferik eshte rezultat i ndotjes se ajrit nga motorret me djegie te brendshme dhe impiantet e energjise qe clirojne okside azoti (NOx) dhe perberje organike te paqendrueshme (VOC), nen-produkte te gazolines dhe qymyrit te djegur. NOx dhe VOC veprojne kimikisht me oksigjenin per te formuar ozonin gjate diteve me diell e temperatura te larta, te cilat jane te shpeshta ne zonen e Durresit.
5.2. TOKA 5.2.1. Kushtet Gjeologjike dhe Gjeomorfologjike
Zona e Durrsit prfshihet ne Zonen Jonike, e cila karakterizohet nga depozitime qe perfshijne nje diapazon kohor nga Triasi deri ne ditet e sotme. Pjesa qendrore dhe perendimore e Zones Jonike perfaqesohet nga Ultesira Prane Adriatike, ne te cilen prfshihet edhe zona e gjere te Durrsit. Ne Ultesiren Prane Adriatike takohen disa kodra, te cilat perfaqesojne struktura antiklinale dhe disa zona te rrafshta qe perfaqesojne struktura sinklinale. Ultsira ndertohet nga depozitimet Neogjenike te cilat perfaqesohen nga shkmbinj argjilore, alevrolite, konglomerate dhe ranore. Ne zonen e studimit takohen dy struktura te rendesishme gjeologjike (Figura 5.2.1a): antiklinali i Durrsit dhe sinklanali i Spitalles te lidhur perkatesisht me kodrat e Durrsit dhe fushen e Durrsit. Nje thyerje tektonike gjatesore aktive i ndan te dyja strukturat dhe eshte shkaktare e aktivitetit te larte sizmik ne kete zone. Kjo thyerje tektonike konsiderohet si nje nga thyerjet me aktive shqiptare, sic tregohet ne Figuren 5.2.1.b. Pozicioni i sakte i thyerjes tregohet ne harten gjeologjike (Figura 5.2.1a).
Figura 5.2.1a
Harta Gjeologjike
Figura 5.2.1b
Thyerjet kryesore aktive ne Shqiperi
Antiklinali i Durrsit ndertohet nga depozitimet e Miocenit dhe Pliocenit te cilet zhyten ne lindje me kende rreth 60 deri ne 70. Depozitimet e e Miocenit 3 formohen nga mollasat Mesiniane (N1 m) dhe takohen ne siperfaqe ne pjesen perendimore te kodrave te Drresit, si dhe ne kodrat e Bishtit te Palles. Ato perbehen nga argjila, alevrolite, ranore dhe gipse. Trashesia maksimale e tyre eshte rreth 3000 m. Sinklinali i Spitalles zhvillohet ne zonen fushore te ish-kenetes se Durresit. Pjesa e siperme e sinklinalit ndertohet nga depozitimet e Pliocenit (Suita Helmesi) dhe depozitimet e Kuaternarit.
Depozitimet e Suites Helmesi (N2 h) perfaqesojne pjesen e poshtme te depozitimeve te Pliocenit. Keto depozitime ndertojne pjesen me te madhe te pjeses qendrore dhe lindore te kodrave te Durresit dhe ndahen ne tre horizonte: horizonti i poshtem (N2 ha), i perbere nga ranore, konglomerate dhe argjile, horizonti i mesem (N2 hb) dhe horizonti i siperm (N2 hc) i perbere nga argjile me thjereza ranoresh. Trashesia maksimale e depozitimeve te Suites Helmesi eshte rreth 1200-1300 m. Depozitimet e Kuaternarit, te perfaqesuar nga suargjila dhe surera me trashesi maksimale prej rreth 3.0 m, mbulojne shkembinjte e vjeter te kodrave te Drresit. Keto depozitime jane te gjenezave te ndryshme, si: depozitime aluviale, kenetore dhe depozitime detare. Trashesia maksimale e depozitimeve kuaternare ne sinklinalin e Spitalles eshte rreth 130 m. Depozitimet aluviale (alQh) vendosen mbi depozitimet e Suites Helmesi dhe ne pjesen me te madhe te Sinklinalit te Spitalles dhe arrijne deri ne thellesine 50-60 m. Trashesia maksimale e depozitimeve zhavorore, rerore, surerore dhe suargjilore eshte rreth 70 m, ndersa trashesia e shtresave te zhavorit varion nga 1-2 m deri ne afersisht 20 m. Mbi depozitimet aluviale vendosen depozitimet kenetore te Holocenit (lQ4h2), te cilat dalin ne fushen e Spitalles (ish Keneta e Durresit). Ato perfaqesohen kryesisht nga sedimente me kokerr imet si argjila, suargjila, rera dhe lende organike. Trashesia maksimale e tyre ne qender te Ish-kenetes se Durresit eshte rreth 50 m. Depozitimet detare te Holocenit (dQ4h2) takohen pergjate Plazhit te Porto Romanos dhe Gjirit te Lalzit. Ato perbehen nga depozitime rerore dhe argjilore-rerore, trashesia maksimale e te cilave eshte rreth 20 m. Keto depozitime mbulojne gjithashtu te gjithe zonen e akuiferit ne Bishtin e Palles. Hapesira bregdetare ne veri te Durresit prane Porto Romanos paraqet dy aspekte te ndryshme. Ne veri te Porto Romano-s, ne gjirin e Lalzit ajo eshte e ulet dhe kryesisht rerore. Delta e lumit te Erzenit paraqet shenja te qarta te proceseve te erozionit. Bregdeti ne kete pjese te gjirit eshte i terhequr rreth 800 metra. Nga fotografite ajrore verehet nje zhvendosje drejt Jugut i Deltes se Erzenit (Figura 5.2.1c).
1 1 1
Figura 5.2.1c
Erozioni bregdetar prane Deltes se Lumit te Erzenit (vija e bardhe perfaqeson vijen e meparshme bregdetare)
Ne Veri-Perendim dhe Jug-Perendim te Porto Romano-s, fenomeni i erozionit con ne avancim te detit sic verehet edhe nga pozicioni i bunkereve (Figura 5.2.1d).
Figura 5.2.1d
Fenomeni i Erozionit ne Lindje te Porto Romano-s
5.2.2.
Sizmiciteti
Shqiperia eshte nje vend me nje shkalle te larte sizmiciteti. Sizmiciteti i Shqiperise lidhet me levizjen konvergjente midis orogjenit shqiptar ne JL dhe mikropllakes se Adrias ne VP. Orogjeni shqiptar ndahet ne dy zona me regjim te ndryshem tektonik: zona bregdetare ne kompresion (ngjeshje), e dominuar nga thyerjet VP-JL, dhe zona e brendshme ne terheqje e dominuar nga thyerjet normale me drejtim verior (Figura 5.2.2a). Sizmiciteti rajonal i Shqiperise lidhet me 7 nenzona sizmogjene: Lezhe-Ulqin (LU), eshte nje zone bregdetare qe karakterizohet nga thyerje paraPliocenike PVP , ne kompresion, qe shtrihen paralel me vijen bregdetare Dalmate. Thyerjet nderpriten nga disa thyerje dytesore terthore me drejtim L-VL; Ultesira Prane adriatike (PL), pershkohet nga nje seri shkeputjesh tektonike gjatesore post-pliocenike qe jane vazhdim i drejtperdrejte i i shkeputjeve te zones malore jugore. Edhe nga veriu shume thyerje qe vijne nga bregdeti dalmat e gjejne vazhdimin e vet ne juglindje. Ultesira perendimore pershkohet edhe nga disa dislokacione terthore me drejtim verilindor; Bregdeti Jonian (IC), perfshin zonen bregdetare te dominuar nga thyerje gjatesore para-pliocenike me drejtim VP, te cilat nderpriten nga disa shkeputje terthore te rralla; Peje-Prizren (PP), eshte nje zone e brendshme, qe pershkohet nga tre sisteme thyerjesh normale, me tendence V - LVL dhe PVP, pergjate kufijve te Depresionit Plio-Kuaternar te Dukagjinit;
Kukes-Peshkopi (KP), eshte nje zone e brendshme, qe permban lugina PlioKuaternare te kufizuara me thyerje normale me tendence drejt Veriut,; Oher-Korce (KO), eshte nje zone e brendshme qe lidhet me grabenet PlioKuaternare te Ohrit, te Kores dhe Ersekes te kufizuar nga thyerje normale me drejtim thuajse verior; Shkoder-Tropoje (ST), eshte nje zone e brendshme ne trajten e nje rripi me drejtim verilindor me thyerje normale, kryesisht pergjate kufirit te zones Mirdita. Ajo ze vend pergjate vijes sizmogjene me te njejtin emer.
Sheshi i ndertimit ndodhet brenda nenzones Sizmike te PL, prane Zones LU, sic tregohet ne Figuren 5.2.2a. Figura 5.2.2b paraqet thellesine dhe magnituden e termeteve te rene ne Shqiperi. Magnituda maksimale e regjistruar ne kete zone eshte 7.2. Deri ne vitin 2000 termeti me i forte i regjistruar ne zonen e studimit kishte nje magnitude ndermjet 6 dhe 7 grade Rihter.
Figura 5.2.2a
Sizmiciteti Rajonal
Site Area
Figura 5.2.2b
Thellesia dhe magnituda e Termeteve Shqiptare deri ne 2000
vitin
Site Area
5.2.3.
Trualli
Shtresat e siperme me te perhapura te Fushes Durresit jane si me poshte:
Suargjilat kenetore; Surerat kenetore; Rerat detare. Suargjila kenetore jane te zhvilluara ne pjesen qendrore dhe jugore te Fushes se Durresit. Trashesia maksimale e tyre eshte rreth 12 m. Ne keto depozitime takohen gjithashtu shtresa ose lente rere, trashesia e te cilave zakonisht nuk i kalom 2-3 m si dhe shtresa te holla torfike. Keto depozitime karakterizohen nga nje pershkueshmeri e ulet dhe veti te dobeta fiziko-mekanike. Surerat kenetore jane gjeresisht te perhapura ne ish keneten e Durresit. Zakonisht ato permbajne material argjilor dhe kane trashesi rreth 2 deri ne 8 m. Ato kane permbajtje te larte te kripes dhe veti te dobeta fiziko-mekanike. Rerat detare jane te zhvilluara pergjate bregdetit te Adriatikut dhe pjeserisht poshte depozitimeve kenetore. Thellesia e shtreses se pare ujembajtese eshte me teper se 50 m nga siperfaqja e tokes dhe mbulohet nga shtresa me pershkueshmeri te ulet,. Ne keto kushte shtresat ujore nentokesore jane te mbrojtura nga infiltrimi i mundshem i ndotjes siperfaqesore.
5.2.4.
Perdorimi i Tokes
Vendi i zgjedhur per Impiantin e ri te Energjise Termale eshte vendosur ne veri te Durresit afer me Kepin e Palit. Kjo zone karakterizohet nga nje lartesi mesatare, me e ulet se niveli i detit. Ne vitet 50-60 u ndertua nje sistem drenazhimi per te ndaluar permbytjet. Perpara viteve 60 e gjithe zona ka qene mocalishte. Shfrytezimi aktual i tokes ne zonen ne veri te Durresit eshte si me poshte (Figura 5.2.4a): Toka bujqesore: kultivimet kryesore jane misri dhe perimet. Ne relievin kodrinor ne jug te Porto Romanos dhe ne Veri Lindje te Durresit jane te pranishme disa vreshta dhe drure frutore; Fushat me Bar dhe Shkurre: jane shume te perhapura. Keto zona perdoren per mbareshtim jo intensiv (bageti, dhen dhe pula); Zonat Urbane: Me perjashtim te Durresit, zonat e banuara paraqesin nje perqindje te vogel ne zonen ne veri te Durresit. Zona e Porto Romanos karakterizohet nga prania e zonave industriale, kryesisht zona grumbullimi, zona ankorimi dhe impiante/uzina kimike te prishura. Nje Uzine Sulfuri eshte vendosur 6.5 km ne veri te qendres se qytetit te Durresit. Uzina mbulon nje siperfaqe rreth 7.8 ha dhe eshte e vendosur ne anen lindore te kodrave te Durresit, qe lidhet me qytetin nepermjet nje rruge te shtruar, ne anen perendimore te tij. Nje uzine Lindani/kripe e kromuar eshte e lokalizuar 200 m nga veriu i Uzines se Squfurit. Uzina mbulon nje zone prej afersisht 8.2 ha dhe eshte vendosur ne anen lindore te kodrave te Durresit, e lidhur me qytetin nepermjet nje rruge te shtruar, ne anen lindore te tij. Venddepozita e mbetjeve ndodhet 15 m nga Stacioni i Pompave qe perdoret per shkarkimin ne det te ujit qe merret nga sistemi 2 kanalizimeve. Zona eshte rreth 1.000 m dhe ndodhet ne anen lindore te rruges qe lidh Porto Romanon me Bishtin e Palles. Nje tjeter vend depozite ndodhet 2 2.5 km nga Stacioni i Pompave. Zona eshte afersisht 7.600 m dhe eshte vendosur mbi Bishtin e Palles, ne anen perendimore te rruges.
Figura 5.2.4a
Shfrytezimi i tokes ne Shqiperi
5.2.5.
Cilesia e Tokes
Pjesa Veri-Perendimore e fushes se Durresit karakterizohet nga prania e zonave industriale. Pergjate javes 17-24 Shtator 2000, nje mision i UNEP vizitoi Shqiperine per te vleresuar kushtet mjedisore si pasoje e konfliktit te Kosoves. Ne fushen e Durresit u identifikuan dy pika te nxehta dhe dy vende me ndotje te larte. Dy pikat te nxehta ishin ish impiante industriale. Njeri krater ishte venddepozite e mbeturinave kimike, i vendosur perafersisht 10 km ne veri te qytetit te Durresit, ne juglindje te Bishtit te Palles. Ne kete pike te nxehte ishin tre ndertesa grumbullimi te mbushura plot me lende kimike si disulfid karboni, metanol, dimetilamine, mbetje HCH etj. Pika e dyte e nxehte ishte uzina e kromitit, zona e grumbullimit te mbeturinave te kromit dhe lindani ne ish uzinen kimike te Durresit, e vendosur rreth 6.5 ne veri te qendres se qytetit te Durresit dhe me pak se 1 km ne jug te Porto Romanos. Zona ishte vendosur ne Fushen e Durresit, ne fund te Kodrave te Durresit. Mbetjet e kromit ishin depozituar ndermjet ish uzines kimike dhe kanaleve te drenazhimit, ne nje shtrese rreth 1.5-2 m te trashe. Deri ne vitin 1990, ish uzina kimike ne Durres prodhonte dikromat natriumi, per trajtimin dhe ngjyrosjen e lekures, dhe pesticide si lindani (gamma-HCH) dhe thiram. Te dyja proceset e prodhimit jane nderprere qe nga ajo kohe dhe ndertesat e uzinave jane prishur totalisht. Kur uzina ishte ne pune, ajo prodhonte 6-10 ton lindan ne vit. Analiza e UNEP tregoi nivele shume te larta te perzierjeve teknike te HCH ne zonen e uzines dhe ne pajisjet e grumbullimit te vendosura dy kilometra me tej. Kampionet e UNEP identifikuan tetra-penta-, hexa- dhe hepta-Ciklohekzan te Klorinuar, ne te cilin izomeret e hekzaklorinuar ishin mbizoterues. Nje kampion i dheut te UNEP i marre nga zona e prodhimit te lindanit permbante 8.79 g/kg te izomereve te HCH (2.4 g/kg te a-HCH; 2.0 g/kg te b-HCH; 3.14 g/kg te g-HCH; 1.29 g/kg te d-HCH). Permbajtja e ciklohekzanit te heptaklorinuar ishte 10%, ciklohekzan 5 % te tetra- dhe pentaklorinuar. Kampionet gjithashtu permbanin 0.172 g/kg te benzenit te tri- dhe tetraklorinuar. Nje kampion dheu i marre ne zonen e ish uzines se dikromatit (rreth 20 m nga procesi i prodhimit te lindanit) permbante izomere te HCH ne sasite e meposhtme: 1.1 mg/kg te a-HCH, 0.71mg/kg te g-HCH dhe 0.4 mg/kg te d-HCH. Nje analize inorganike e kryer mbi te njejtin kampione verejti 317 mg/kg krom. Rreth 1 km larg nga uzina ka nje grumbullim dheu. Nje kanal qe rrjedh nga ish uzina kalon kete grumbullim dheu dhe rrjedh nepermjet stacionit te pompave ne Detin Adriatik. Sedimenti i kampionit te marre nga kanali (15 m nga deti) kishte nje permbajtje te: Cr: 24 mg/kg; Cr(VI): < 1 mg/kg. Nje kampion sedimenti i marre nga zona e permbytur kishte 264 mg/kg te Cr dhe < 1 mg/kg te Cr(VI). Ne vitin 2005 GKW Consulting realizoi nje studim qe perfshiu ujrat nentokesore, ujrat siperfaqesore, truallin, gazin, materialet ndertuese dhe biomasen me kampione ne pjese te ndryshme te zones. Rezultatet e kampioneve te dheut dhe te sedimentit te kampionit te marre ne 2005 treguan nivele te HCH mbi vleren kritike per heqjen e ndotjeve (PRL= 50 mg/kg) ne zonen e Lindanit/dikromatit, grumbullimet perreth, zonen e sulfurit, zona e depozitimit te mbeturinave afer stacionit te pompave, kanalet e drenazhimit dhe rruga ne lindje te zones se sulfurit. Kampionet me te larte u gjeten ne zonen e Lindanit/dikromatit (428,908 mg/kg dhe 673,800 mg/kg) dhe ne vendin e sulfurit (13460 mg/kg).
Kromi total u gjet gjithashtu mbi vleren kritike te standartit mjedisor (PRL= 1,000 2,000 mg/kg) ne uzinen e Lindanit/dikromatit (perqendrimi me i larte i kromit total: 18,780 mg/kg) dhe ne kanalet e drenazhimit sedimenti (2,216.8 mg/kg). Kromi Hexavalent (gjashtevalent) u gjet mbi standartet mjedisore (PRL= 10 mg/kg) ne uzinen e Lindanit/dikromatit me nje perqendrim maksimal prej 5,270 mg/kg. Ne 2007, studimet u kryen nga ERM S.p.A. dhe SWS srl ne zonat e pikes se nxehte ne Porto Romano (Figura 5.2.5a), per te karakterizuar truallin, urjat nentokesore dhe cilesine e materialeve ndertuese. Figura 5.2.5a Vendndodhjet e pikave te nxehta, rilevim i vitit 2007
Ne kantierin e Squfurit, permbajtja e squfurit ne kampionet e dheut varion ndermjet 0.04 dhe 71 mg/kg dhe nuk eshte asnjehere shume e larte. Permbajtja e pesticideve (<0.50mg/kg) eshte gjithashtu e paperfillshme me perjashtim te nje ish stacioni perzierje dhe ngarkimi, ku jane regjistruar vlera shume te larta (18 mg/kg) te Lindanit. Ne lidhje me vendin e Lindanit, permbajtja me e larte e Kromit (III) ne kampionet e dheut ishte e barabarte me 10000mg/kg. Perqendrime qe variojne nga 4100 mg/kg deri ne 7800 mg/kg u gjeten ne veri te zones se lindanit, jashte te ashtuquajturit mur i betonuar, ne nje thellesi qe varion nga 0 deri ne 0.6 m. Permbajtja me e larte e Cr (VI)-ishte rreth 230 mg/kg ne siperfaqe. Vlera shume te larta te HCH u gjeten ne nje kampion dheu, ne thellesite nga 0,0 to 0,8 m, dhe ne nje kampion sedimenti (45 mg/kg -HCH). Vlera shume te larta te DDE dhe DDT jane gjetur gjithashtu ne
nje kampion dheu prej 0,8 m nga siperfaqja. Per me teper, perqendrime shume te larta te HC (14000 mg/kg) jane gjetur ne nje thellesi prej 0.5 -0.9 m. Kampionet nga vendet e depozitimit te mbeturinave jane pa ndotje me perjashtim te permbajtjeve te larta te hekurit dhe magnezit. Vlerat e kromit jane me te larta se normalja dhe mund te vijne nga aktivitetet e depozitimit te mbeturinave. Zona e grumbullimit te mbeturinave paraqet vendin me te afert me zonen e studimit. Studimet ne vitin 2007 treguan perqendrime te larta te DDE, DDT dhe HCH (vecanerisht Lindani)).
5.3. UJRAT SIPERFAQESORE DHE NENTOKESORE 5.3.1. Vendosja e Zones
Ujrat paraqesin nje burim te konsiderueshem per Shqiperine. Rrjeti lumor eshte shume kompleks, me nje siperfaqe te pellgut ujembledhes prej 2 2 rreth 43,305 km (28,748 km nga te cilet Brenda territorit te Shqiperise). Te gjithe lumenjte shkarkojne ne Detin Adriatik dhe kane pergjithesisht drejtim LindjePerendim. Lumenjte kryesore jane Buna, Drini, Mati, Ishmi, Erzeni, Shkumbini, Semani dhe Vjosa (Figura 5.3.1a). Sasia e ujrave rrjedhese siperfaqesore ulet shume gjate muajve te veres. Vetem 69% te rreshjeve vjetore jane verejtur gjate stines se thate (Korrik Shtator).
Figura 5.3.1a
Lumenjte dhe Ujembledhesit Kryesore te Shqiperise
Lumenjte Shqiptare karakterizohen nga prurje te medha. Prurja mesatare e 3 pergjithshme eshte rreth 1,308 m /s, nderkohe qe prurjet maksimale jane shume me te larta. Prurjet mesatare trasportojne 53,250,000 ton aluvione ne vit, e barabarte me 1,650 kg/s. Prurjet maksimale takohen gjate periudhes se lagesht te vitit dhe perfaqesojne 82% te volumit vjetor. Vlerat me te larta te prurjeve te ngurta jane 3 3 regjistruar ne lumenjte Erzeni (5,635 g/m ), Devolli (5,575 g/m ) dhe Semani (4,367 3 g/m ). Zona e Durresit ka burime te rralla ujore, si siperfaqesore ashtu dhe nentokesore. Nuk ka ndonje lum me rrjedhje te vazhdueshme ne kete zone. Lumi me i afert esht Lumi i Erzenit, ne perendim te zones. Keshtu qe zhvillimi i kesaj fushe eshte i ulet, pjerresia natyrale nuk eshte e mjaftueshme per te krijuar rrjedhje ne drejtim te Deti Adriatik. Ky ka qene shkaku i krijimit te kenetes para ndertimit te sistemit te drenazhimit ne fushen e Durresit. Sistemi i drenazhimit paraqet burimin e vetem ujor te zones. Ky sistem i hapur drenazhimi ka qene ndertuar per bonifikimin e ish kenetes ne fushen e Durresit. Derdhja ne kanale kryhet nepermjet stacionit te pompimit i vendosur ne skajin me verior te Kodrave te Durresit, ne Porto Romano.
Stacioni i pompimit shkarkon ujin e drenazhuar ne Detin Adriatik. Nese stacioni i pompimit nuk do te funksionoje, pjese e fushes se Durresit do te permbytet. Per me teper ky sistem, eshte i lidhur me Lumin e Erzenit nepermjet nje kanali, qe mban ujrat lumore ne zonen e fushes ne jug te zones. Lumi i Erzenit paraqet lumin me te rendesishem ne zone qe i derdh ujrat e tij ne Gjirin e Lalezit, ne veri te Porto Romanos. Sistemi kompleks i ujrave rrjedhese siperfaqesore paraqitet ne Figuren 5.3.1b. Figura 5.3.1b Rrjeti Hidrologjik i Fushes se Durresit
Sipas rezultateve te shume puseve te shpuara, shtresat konglomeratike te Suites Rrogozhina paraqesin akuiferin me te rendesishem ne zonen e Durresit (Figura 5.3.1c). Figura 5.3.1c Ujrat Nentokesore ne Zonen e Durresit
Figura 5.3.1c tregon drejtimin veriperendimor (VP) te rrjedhjes te ujrave nentokesore ne zonen e Durresit. Bazuar ne nje studim te kryer ne vitin 2007 ngjitur me zonen e grumbullimit te mbeturinave ne pjesen veri perendimore te Fushes se Durresit (prane zones se studimit) rrjedhja e ujit nentokesor ndjek nje drejtim juglindor ashtu sikurse tregohet ne Figuren 5.3.1d.
Figura 5.3.1d
Rrjedha e Ujrave Nentokesore pranes Zones ne Studim
Ne te kaluaren, ne menyre te vecante gjate dekadave te viteve 80-90 te shekullit te kaluar, ish Ndermarrja Hidrologjike e Shqiperise realizoi nje studim intensiv hidrologjik ne zonen e fushes se Spitalles. Qellimi i studimit ishte te siguronte uje per ish Fabriken Kimike. Me vone, disa puse te thelle u shpuan ne pjesen veriore te fushes se Spitalles, per furnizimin e impianteve industriale ne ndertim e siper ne kete zone. Sipas ketyre studimeve, fusha e Spitalles rezultoi te ishte nje basen artezian, duke perbere akuiferin me te rendesishem te zones se studimit. Ujembajtja e akuiferit te Spitalles lidhet me shtresat ranorike dhe konglomeratike te Pliocenit dhe me shtresat zhavorore te Kuaternarit. Kuadri hidrogjeologjik regjional i zones se Porto Romanos tregohet ne harten hidrogjeologjikelogjike(Figura 5.3.1e). Duhet te theksohet qe shtresa argjilore e depozitimeve Kuaternare te basenit artezian te Spitalles sigurojne nje izolim te mire dhe te mbrojne akuiferin ranoro konglomeratik nga infiltrimet e mundshme te ujit te ndotur siperfaqesor. Karakteristikat kryesore te shtreses ranoro konglomeratike rezultojne si me poshte: Thellesia e puseve: 160 -300 m; Thellesia e shtreses se siperme ujembajtese: zakonisht me shume se 100 m; Niveli Piezometrik : rreth 1 deri ne 2 m a.g.s.; Prurjet specifike te puseve: rreth 1 l/s/m; Koeficenti i filtrimit: rreth 2 deri ne 3 m/dite; Ujepercjellshmeria e shtreses: rreth 100 deri ne 200 m /d;
2
Kapaciteti i puseve me pompa zhytese: rreth 5 deri ne 10 l/s Per me teper, ne zonen kodrinore shtresa te holla me ujembajtje te ulet sigurojne uje per popullsine lokale. Keto shtresa lidhen me depozitimet eluvialo-deluviale te Kuaternarit te zhvilluara ne shpatet e kodrave te Porto Romanos. Me teper se 30 puse te ceket, me thellesi qe varion nga rreth 5 deri ne rreth 13 m, jane germuar ne keto depozitime nga popullsia lokale. Shumica e puseve thahen gjate periudhes se veres. Percjellshmeria e ujrave nentokeseore te puseve te germuara ndryshon nga rreth 500 S/cm ne me teper se 2000 S/cm. Figura 5.3.1e Harta Hidrogjeologjike e Zones
5.3.2.
Cilesia e Ujrave Nentokesore
Cilesia e ujrave nentokesore te Suites Rrogozhina nuk eshte e kenaqshme. Shumica e puseve arteziane kane dhene uje brenda kufijve te standarteve te ujit te pijshem. Uji eshte zakonisht i rende, permbajtjet e klorit dhe natriumit jane ne kufijte e pranueshmerise dhe perqendrimi i hekurit zakonisht e kalon kufirin e standartit te ujit te pijshem prej 0.2 mg/l.
Meqenese cilesia e ujit eshte e dobet, uji nentokesor i zhavoreve Kuaternare nuk perdoret per qellime te furnizimit me uje. Popullsia vendase furnizohet me puse me vetderdhje. Gjate shtatorit 2000 studimi i (UNEP) ne nje kampion uji u maten substancat kimike te meposhtme: 4.4 mg/l klorbenzen (tretshemria ne uje: 500 mg/l), 60 g/l te 1,3dhe1,4-diklorbenzen (tretshemria ne uje: 120 mg/l dhe 70 mg/l), 7 g/l te 1,2,3dhe 1,2,4-triklorobenzen (tretshmeria ne uje: 30 mg/l) dhe 4 g/l HCH. Gjate studimit te GKV ne vitin 2005, puset e germuara ne menyre private ashtu sikurse tre puse te reja monitoruese te ndertuara ishin marre si kampion per te mbledhur informacion per ujrat nentokesore ne Uzinen e Lindanit/Dikromatit. Rezultatet treguan perqendrimet totale te HCH mbi standartin e lejuar te ujit te pijshem (MADWS per Lindane= 2 g/l) ne dy puse private, qe kane perqendrime te barabarta me 12.266 g/l dhe 8.87 g/l, dhe ne te treja puset hidrologjike , me vlera te barabarta me 47.22 g/l, 7.07 g/l dhe 9.08 g/l. Vlerat e larta te Kromit Total ishin matur mbi standartet e ujit te pijshem (MADWS per kromin total = 50 g/l): 28,300 g/l, 145 g/l dhe 200 g/l. Kromi total u gjet gjithashtu qe te ishte i larte ne kampionin e ujit siperfaqesor (484 g/l). Gjate studimit te vitit 2007 (ERM dhe SWS) vlerat e HCH dhe HCB kalojne kufijte e Pikes se nxehte 2 (Vend i Lindanit). Vendodhja e burimit kryesor nuk mund te percaktohet ne menyre te sakte dhe ka nje evidence qe shtrihet pertej Kraterit 2. Ne Kraterin 3 vlerat e matura te materialit te ndotur tregojne nje pamje tjeter. Pjesa jugore e lumit eshte pothuajse e paster, nderkohe qe pjesa veriore eshte minimalisht e ndotur. Zona me e gjere Krateri 1 dhe 2 eshte e ndotur per shkak te mbeturinave te Kraterit 2. Ndotesi me i zakonshem eshte HCB, por HCH dhe Chromium(VI) jane te pranishem gjithashtu. Ne pese pika te marra kampion mund te shikohet ndotja e forte nga HCH dhe HCB. Vlerat me te larta te HCH jane 171 g/l dhe 377 g/l. Vlerat me te larta te HCB se analizuar ishin 40316 g/l, 733 /l dhe 171 g/l. Kampionet e ujit te marre ne Vendin e depozitimit te Mbeturinave dhe ne vendin e grumbullimit te mbeturinave nuk treguan ndonje vlere te rendesishme per tu shenuar.
5.3.3.
Uji i Detit
Rajoni bregdetar i Shqiperise perbehet nga dy njesi gjeografike: zonat bregdetare e Adriatikut dhe ajo e Jonit. Gjatesia totale e bregdetit eshte rreth 429 km. Shelfi kontinental shtrihet teresisht brenda zones eskluzive. Shelfi kontinental eshte i gjere ne veri (deti Adriatik), deri ne 25 milje i gjere, dhe me i ngushte ne Jug (Deti Jon), 2-3 milje i gjere. Pertej 25 miljeve, thellesia e detit i kalon 1000 m ne ujrat nderkombetare. Ne detin Adriatik takohen tre lloje te rrymash te ulta: rryma te vazhdueshme, rryma te batice-zbatices, dhe rryma te shkaktuara nga era. Ererat e forta vazhdojne per disa dite dhe mund te krijojne rryma te perkohshme qe kalojne ne drejtim te kundert me rrymat e vazhdueshme dhe ato te batice-zbatices. Zona bregdetare e Adriatikut (pjesa veriore e bregdetit Shqiptar) eshte pergjithesisht e karakterizuar nga toka te ulta bregdetare (fusha aluviale) te nderprera nga lumenj dhe te rrethuara nga kodra. Bregdeti eshte i ndertuar nga plazhe rerore te gjate, grykederdhje lumore deltaike dhe laguna. Ujrat bregdetare jane te ceketa, furnizohen me uje nga lumenjte dhe nga kanalet e ndryshem te drenazhimit. Ne
det, thellesia rritet ngadale, duke filluar nga fundi reror, me biocenoza shoqeruese, te cilat behen te turbullta me rrijen e thellesise. Sheshi i ndertimit ndodhet ne pjesen qendrore te Shqiperise qe i takon bregdetit Adriatik. Nje studim mbi batimetrine prane zones se studiuar ka percaktuar se izobati 18 m ndodhet 2 km larg nga bregu ne jug te zones dhe 800 m larg nga bregu ne veri te zones (Figura 5.3.3a). Figura 5.3.3a Niveli Batimetrik i Matjes se Thellesise ,Zona e Durresit
Ne zonen e Porto Romanos, e cila ndodhet poshte gjeresise gjeografike N (veri) 41 23, qarkullimi aktual eshte pothuaj plotesisht i varur nga ererat. Gjate veres, rrymat
ajrore siperfaqesore mesatare jane te drejtuara ne Jug per shkak te ererave mbizoteruese Veriore; nga Tetori ne Prill ererat kthehen dhe rrymat rrjedhin ne drejtim veri- veri perendim. Shpejtesia aktuale eshte pergjithesisht me pak se 0.02 m/s, megjithate lokalisht ato mund te kalojne 0.20 m/s per shkak te pranise se dallgeve te shkakuara nga sistemi bregdetar me shkembinj nenujore. Kripesia e Ujit ne zonen e studiuar ndryshon nga vlera prej 37 g/l ne pjesen jugore dhe rritet ne menyre progresive deri ne vleren 39 g/l. Ne Porto Romano, vlera mesatare eshte 38.2 g/l, me diferenca te vogla gjate vitit: ne dimer kripesia mesatare eshte rreth 38.0 g/l nderkohe qe ne vere eshte rreth 38.34 g/l.
Nivelet maksimale dhe minimale te detit ne dekaden e kaluar jane respektivisht 92 dhe -48 cm. Ne tabelen 5.3.3a jepet niveli mesatar mujor i detit. Tabela 5.3.3a
Jan 15 Shk 14 Mar 11 Pri 9
Niveli Mesatar i Detit (cm)

Maj 9 Qer 10 Korr 9 Gush Shta 10 12 Tet 16 Nen 19 Dhje 17 Niveli Mesatar Vjetor 12
Lartesia e Dallgeve me pak se 0.5 m ka nje frekuence prej 75%. Drejtimit te dallgeve qe kane lartesi me te madhe se 0.5 eshte kryesisht Jug Jugperendim JJP dhe Jugperendim JP (Tabela 5.3.3b). Tabela 5.3.3b
LJL/ESE 0.1 JL/SE 0.17
Frekuenca e Dallgeve > 0.5 m (%)afer Durresit

JP/SW 5.15 PJP/WSW 3.24 P/W 2.65 PVP/WNW 0.78 VP/NW 0.24 Dallge < 0.5 m 74.81
JJL/SSE J/S JJP/SSW 1.37 5.31 6.18
Temperatura mesatare vjetore e ujit te detit eshte 17.8 C (Tabela 5.3.3c). Tabela 5.3.3c
Jan Shk Mar 12.0 11.8 13.1 Pri 15.8
Temperatura Mesatare Mujore e Ujit te Detit (C)

Maj 19.2 Qer 21.9 Korr Gush Shta Tet Nen 23.0 23.4 22.8 19.9 16.7 Dhje Mesatare 13.8 17.8 Min Max 7.9 28.0
Temperatura mesatare mujore e ujit te detit ndryshon nga 12 C ne Shkurt ne rreth 23 C ne Korrik, Gusht dhe Shtator, por eshte akoma e rendesishme te theksohet qe uji i ceket ne breg ngrohet nga dielli ne rreth 1.5C deri ne 2.0C me shume se uji me i thelle. Per me teper nuk ka shtresezim te temperatures ne me teper se 20 m, per shkak te perzierjes se ujit nga dallget.
5.4. STUDIMI I TRUALLIT DHE I UJRAVE NENTOKESORE TE ZONES Menaxhimi i Burimeve Mjedisore (ERM) per llogari te Enel ka ndermarre Studime te Truallit dhe te Ujrave Nentokesore ne zonen qe synohet per Projektin e Energjise se Porto Romanos, ne menyre qe te percaktoje statusin mjedisor te kesaj zone. Aktiviteti eshte kryer ne prani dhe ne bashkepunim te ngushte me Institutin Shqiptar te Studimeve Gjeologjike, te perfaqesuar nga nje gjeolog i vjeter ne fushen e gjeologjise. Ne Aneksin 5.4 eshte paraqitur Raporti i Studimit te Truallit dhe te Ujrave Nentokesore.
5.4.1.
Organizimi i Punes dhe Plani i Rilevimit
Ne vend jane kryer aktivitetet e meposhtme: Rikonjicioni paraprak ne zone perpara fillimit te punimeve ne menyre qe te verifikohej prania e pengesave fizike te cilat mund te ndikonin pozicionin perfundimtar te shpimeve; Hapja e gropave per marrjen e provave paraprake me thellesi maksimale prej 2,5 m b.g.l. te realizuar me eskavator me kove per te mbledhur kampione trualli ne nje rrjete 100x100 m; Mbledhja e kampioneve te dheut per cdo grope prove. Provat u morren ne dy nivele te ndryshme thellesie. Nje kampion u morr ne shtresen siperfaqesore (ndermjet 0 dhe 1 m b.g.l.), dhe i dyti u morr ne thellesine me te madhe (thellesia maksimale 2,5 m); Vendosja 10 puseve monitorues ne nje thellesi maksimale prej 10 m b.g.l. mbi dhe nen nivelin e ujit nentokesor; U morren kampione uji nga te gjithe puset monitorues; Percaktimi i parametrave fiziko kimike te ujit nentokesor (pH, oksigjeni, percjellshmeria, temperatura dhe redoksi i mundshem); Marrja e 10 kampioneve nga shtresa e siperme (toka bujqesore 0-20 cm); Testimi analitik i kampioneve te dheut dhe ujit nentokesor per perberesit perkates; Gjeoreferenca nga sistemi GPS i te gjitha pikave te studiuara (gropat prove) dhe monitorimi i puseve.
5.4.2.
Gjeologjia
Bazuar ne te dhenat e terrenit, te mbledhura gjate studimit me Gropa Prove (0.0 2.5 m.b.g.l.) dhe studimit te puseve monitoruese (0.0 10.0 m .g.l.), jane percaktuar dy skema te ndryshme stratigrafike: Ne pjesen jugore dhe veri perendimore te zones, duke filluar nga siperfaqja e tokes: - 0.5 m: suargjile e lehte me ngjyre kafe/gri 0.5 - 1.3/1.8 m: suargjile plastike me ngjyre bezhe jeshile-gri, (plastik) 1.3/1.8 10.0 m surere (qe permban lende organike dhe guacka) dhe rere kokerrimet deri kokerrmesme me ngjyre, gri ne gri te erret, (qe permban lende organike, guacka dhe ndershtresa te holla torfe); Ne pjesen veriore te zones, nga siperfaqja deri ne fund: - 0.5 m: rere kafe, surera, suargjila: 0.5 1.5m: rere kokerrimet deri kokerrmesme me ngjyre bezhe ne te bardhe, vende-vende surera.
1.5 10.0 m: rere kokerrimet me ngjyre gri ne gri te erret (qe permban lende organike dhe shtresa te holla torfe), ne disa raste me permbajtje fraksioni zhavoror. Ujra nentokesore jane takuar, mesatarisht, nga 2.0 ne 2.2m.b.g.l.
5.4.3.
Hidrologjia drejtim rrjedhjeje

Sipas studimit te zones, ujrat nentokesore jane freatike me pergjithesisht juglindor.
Thellesia e ujrave nentokesore, e percaktuar gjate rilevimeve fushore, jepet ne Tabelen e meposhtme 5.4.3a. Tabela 5.4.3a
Pusi monitorues WT (m. a. or b.s.l.)
Thellesia ne Nivelet e Ujrave Nentokesore

Niveli i Ujit Niveli i ujit nentokesor te nentokesor matur (m. a. ose (m. poshte b.s.l.) 1 WT) 15/07/08 3.00 p.m. 1.76 -1.630 1.72 -1.891 1.48 -1.942 1.49 -1.733 1.68 -1.427 1.18 -1.465 1.48 -2.123 1.30 -1.637 1.18 -1.333 1.88 -1.071 Niveli i matur Niveli i ujit i ujit nentokesor nentokesor (m. a. or (m. poshte b.s.l.) WT) 17/07/08 9.00 a.m. 1.77 1.78 1.52 1.51 1.69 1.20 1.49 1.26 1.19 1.88 -1.640 -1.951 -1.982 -1.758 -1.437 -1.485 -2.133 -1.597 -1.348 -1.071 Niveli i matur Niveli i ujit i ujit nentokesor nentokesor (m. a. Ose (m. poshte b.s.l.) 1 WT) 17/07/08 3.00 p.m. 1.78 1.77 1.53 1.52 1.69 1.20 1.50 1.31 1.19 1.88 -1.650 -1.946 -1.992 -1.763 -1.437 -1.485 -2.148 -1.647 -1.348 -1.071
MW1 0.13 MW2 0.171 MW3 0.462 MW4 0.243 MW5 0.253 MW6 0.285 MW7 0.643 MW8 0.337 MW9 0.153 MW10 0.809 Shenime: m a.s.l.: metra mbi nivelin e detit m a. ose b.s.l.: metra mbi ose nen nivelin e detit WT: niveli i ujit nentokesor 1 : matje te marra nga koka e pusit
Parametrat kimike dhe fizike te ujrave nentokesore jane matur ne cdo pus gjate pastrimit perpara marrjes se kampioneve. Vlerat e matura jepen ne Tabelen e meposhtme.
Tabela 5.4.3b
Puset Monitorues MW1 MW2 MW3 MW4 MW5 MW6 MW7 MW8 MW9 MW10 Uji i Detit
Matjet ne Fushe te Parametrave Kimike dhe Fizike te Ujit Nentokesor

O2 i zbuluar (mg/l) 0.33 0.56 0.26 0.22 0.40 0.40 0.20 0.30 0.30 0.25 5.80 Percueshmeria (mS/cm) 80.7 60.4 68.9 58.5 20.4 13.5 72.3 25.1 7.30 16.0 56.0 pH 6.89 6.70 6.96 7.13 6.90 7.40 6.85 7.40 7.75 7.20 8.10 Temperatura (C) 18.7 20.5 17.7 18.3 21.4 18.2 18.3 19.5 17.9 20.0 28.5 Eh (mV) -228 10 -313 -316 -121 -104 -73 -318 -65 -25 100
Uji nentokesor ne kete zone paraqet vlera te ulta te oksigjenit, qe variojne nga 0.22 ne 0.56 mg/l; vlera neutrale deri lehtesisht bazike te pH, qe variojne nga 6.70 ne 0 8.10; temperatura midis 19 dhe 21 C. Percjellshmeria e ujit nentokesor ne pjesen veriore te zones (nga 7 mS/cm ne 25 mS/cm) paraqet vlera me te ulta sesa percjellshmeria e ujit te detit (50 mS/cm). Ne pjesen jugore te zones takohen vlerat me te larta te percjellshmerise, nga rreth 58 mS/cm ne 80 mS/cm.
5.4.4.
Cilesia e Dheut dhe Ujit Nentokesor
Gjate studimit te kryer ne zone nuk jane verejtur shenja te dukshme te ndotjes. Nuk eshte vene re asnje mbushje ne asnjeren prej 78 gropave dhe nuk jane verejtur material te ndotura ne siperfaqen e tokes. Studimet fushore zbuluan prezencen e ujit te paster ne te gjitha fazat e pastrimit. Te dhenat analitike per dheun dhe ujin nentokesor u krahasuan me vlerat e permbajtjes kufitare korresponduese sipas ligjit italian (D.lgs. n. 152/06), i cili mbeshtetet ne Direktivat Europiane. U zbuluan vlera kufitare (CSCs-Perqendrimi i ndotur) ne token qe perdoret per qellime industriale. Ne pergjithesi, perqendrimet e zbuluara ne dheun dhe kampionet e ujit nentokesor te mbledhur ne zonen qe synohet per Kompleksion Energjitik te Porto Romanos jane nen nivelet zbuluese analitike dhe/ose poshte CSCs korresponduese. Ne disa zona, tejkalimet e kufirit te Fluorit, Sulfurit, Hekurti dhe Magnezit jane zbuluar ne ujrat nentokesore, te cilat lidhen me gjendjen e ish kenetes natyrore me uje te kripur perpara permiresimit te tokes. Permbajtje te larta te Hekurit dhe Magnezit jane te pranishme ne kampionet e ujrave nentokesore dhe jane ndoshta per shkak te aktivitetit biologjik te bakterieve ne shtresat e ceketa ujore. Rezultatet e studimeve te dheut dhe te ujit nentokesor te kryera ne vend tregojne se zona nuk eshte e ndotur nga aktiviteti njerezor dhe nuk nevojiten aktivitete te permiresimit te mjedisit perpara ndertimit te Kompleksit te propozuar te Energjise.
5.5. ZHURMA Ky paragraf pershkruan nivelet ekzistuese te niveleve te zhurmes ne zonen e studiuar. Lekundjet, nuk jane marre ne konsiderate, perderisa per shkak te pjeseve te projektit specifik, nje komponent i tille nuk eshte i rendesishem. Ky paragraf paraqet: nje pershkrim te pergjithshem te zones, ne te cilen jane vendosur burimet e zerit dhe receptoret; Rezultate te studimit te zhurmes, te kryera ne Korrik 2008 ne menyre qe te provohet zhurma ekzistuese ne zone; konkluzione.
kufizimet e zhurmes qe jane ne fuqi ne zone;
5.5.1.
Pershkrimi i Pergjithshem i Zones
Zona e studiuar ndodhet ne fushen e gjere bregdetare, ne veri te Porto Romanos. Zona qe mund te ndikohet nga zhurmat e Impiantit te Energjise eshte brenda 1000 metra nga rrethimi.
Zona e gjere paraqet perdorime te ndryshme te tokes: industriale, tregetare, banim dhe bujqesor. Ne rrethinat e Impiantit te Energjise jane disa ndertesa:
ne anen veri perendimore, nje shtepi e banuar dhe nje stabiliment larje 250 metra nga rrethimi; ne anen veri lindore, disa shtepi te banuara dhe nje shkolle me larg se 1000 metra; ne anen jugore shtepi te tjera te banuara (me e aferta, nje ndertese e cila strehon njerez qe aktualisht punojne ne doganen e ardhshme, qe eshte 500 metra nga vendi). Asnje burim i rendesishem zhurme nuk eshte i pranishem ne zone; burimet kryesore jane makinat, era, deti, zogjte dhe kafshe shtepiake (dem, gjela, dele etj).
5.5.2.
Kufizimet e Zhurmes
Legjislacioni Shqiptar nuk ka vendosur vlera kufizuese per zhurmen ne territorin e tij. Prandaj, pervec ligjit te pergjithshem Shqiptar n. 9774 te 12 Dhjetorit 2007, gjithashtu jane marre ne konsiderate disa udhezime nderkombetare. Ne menyre te vecante, Raporti i EIA merr ne konsiderate, si vlera kufi ato te fiksuara nga Organizata Boterore e Shendetesise ne dokumentin Udhezues te pergjithshem EHS - Mjedisore, te Shendetit, dhe Sigurise - , ashtu si raportohet ne Tabelen e meposhtme.
Tabela 5.5.2a
Receptori
Udhezues per Nivelet e Zhurmes
Nje Ore LAeq (dB(A)) Day time (07.00 22.00) Night time (22.00 07.00) Zone e banuar; institucional; edukativ 55 45 Industrial; komercial 70 70 Burimi: Udhezime per Zhurmen ne Komunitet, Organizata Boterore e Shendetesise - WHO, 1999
5.5.3.
Matjet
Nje studim i zhurmes eshte kryer nga Enel ne 7, 8, 9 dhe 10 Korrik 2008, ne menyre qe te percaktoheshin nivelet e zhurmes ekzistuese ne zone. Nivelet e zhurmes u maten ne shtate pika te vendosura prane receptoreve ngjitur me zonen, gjate periudhes se dites dhe gjate periudhes se nates. Ne cdo pike, u kryen 3 matje gjate dites dhe 2 gjate nates, per 15-25 minuta. Ne piken P6, qe ishte nje shkolle, u kryen vetem 3 matje gjate dites. Instrumenti i perdorur gjate studimit kishte karakteristikat e meposhtme: fonometer precizioni Larson Davis 824; sipas stdheartit IEC651 lloji 1 dhe IEC 804 lloji 1; mikorfon i fushes se lire lloji 2541; kalibrator i nivelit te zhurmes CAL 2000 sipas IEC 942 klasa 1; program N&V qe punon per LD824. Pikat e references, te shenuar si P1-P7, tregohen ne Figuren 5.5.3a dhe jane paraqitur ne Tabelen tjeter. Tabela 5.5.3a Vendodhjet e Monitorimit te Zhurmes
Pika e Matjes P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7
Pershkrimi Stabilimenti i Larjes, kati 1 Shtepia e Banuar, kati 1 Dogana e ardhshme, 4 kateshe Shtepite e banuara, 1-2 kate Shtepi te banuara, 1 kat Shkolle, 2 kate Shtepi te banuara, 1 kat
Gjithashtu, sipas udhezimeve, emetimet e zhurmes ne mjedis (te gjitha burimet) ne receptore nuk duhet te tejkalojne zhurmen e mbetur (jo emetimin e impiantit) prej me teper se 3 dB.
Figura 5.5.3a
Vendodhjet e Monitorimit te Zhurmes
Plant Location
Pese nga shtate pikat monitoruese te identifikuara (P2 dhe nga P4 ne P7) jane afer me receptoret e banimit, institucionale, edukative; prdheaj ato kane nje vlere limit prej 55 dB gjate dites dhe 45 dB gjate nates. Per me teper, P6 eshte nje shkolle, prdheaj duhet qe te jete ne pajtim me kufizimet e dites. Vetem pikat P1 dhe P3 jane afer nje receptori industrial tregetar, qe ka nje vlere limit prej 70 dB gjate dites dhe gjate nates.
5.5.4.
Rezultatet
Tabelat 5.5.4a dhe 5.5.4b paraqet vrojtimet kryesore te studimit, ne menyre respektive per periudhen e dites dhe te nates. Tabelat paraqesin pikat monitoruese, diten, oren dhe kohezgjatjen e matjes, nivelin ekuivalent (Leq) te matur dhe disa shenime mbi burimet e zhurmes. Figura 5.5.4a tregon disa foto te pikave monitoruese; Aneksi 5.5.4a paraqet, per cdo pike, parametrat, nivelet statistikore dhe analizen e frekuences.
Figura 5.5.4a
Fotografi te Pikave Monitoruese
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
Tabela 5.5.4a
Pika P1/1 P1/2 P1/3 P2/1 P2/2 P2/3 P3/1 P3/2 P3/3 P4/1 P4/2 P4/3 P5/1 P5/2 P5/3 P6/1 P6/2 P6/3 P7/1 P7/2 P7/3 Dita 07/07/08 08/07/08 10/07/08 07/07/08 08/07/08 10/07/08 07/07/08 08/07/08 09/07/08 07/07/08 08/07/08 08/07/08 08/07/08 08/07/08 09/07/08 08/07/08 08/07/08 10/07/08 08/07/08 09/07/08 10/07/08 Ora
Rezultatet e Studimit te Zhurmes gjate Dites

Kohezjgatja Burimi i zhurmes (min.) 23 Bulkth, zogj, deti, femije, zhurma ne stabilimentin e larjes, makina ne tranzit (6) 20 Bulkth, deti, makina ne tranzit (3) 20 Bulkth, gjinkalla, gjel, deti, zerat e femijeve dhe zerat ne stabilimentin e larjes 20 Bulkth, gjel, dem, zogj, karkaleca,deti, punime afer konteniereve gri 20 Dema,bulkth, qen, zhurme nga shtepite (zera), makina ne tranzit (1) 28 Bulkth,zogj,pula, era 20 Deti, femije, rruga 22 Deti, laresit, makina ne tranzit (1) 20 Era,deti,zerat e femijeve,zhurma nga firma GAS, makina ne tranzit (3) 20 Bulkth, gjethe qe levizin nga era 20 Bulkth, era,gjethe qe levizin nga era 20 Bulkth, era, gjethe qe levizin nga era 20 Dem, bulkth, trafiku nga rruga, era 20 Bulkth, dhi, dem, femije 25 Bulkth, era, puna afer molit, femije 20 Bulkth, zera ne tranzit (3) 20 Bulkth, zerat e gjelave nga shtepite 20 Gjinkalla, gjethe qe levizin nga era, zhurma nga rruga, zerat 20 Bulkth, era 20 Bulkth, bori, zera nga shtepite, makina ne tranzit (2) 20 Gjinkalla, era
16.10 10.07 14.35 16.41 9.32 15.02 17.15 10.37 15.39 18.00 12.35 15.25 11.29 17.04 15.01 12.10 15.52 15.50 16.24 8.59 16.18
Leq dB(A) 57,2 54,7 48,6 51,6

48,8 53,2 50,6 56,2 61,6 48,6 48,6 50,9 63,7 66,5 60,6 55,0 55,2 55,1 51,0 48,6 57,1
Tabela 5.5.4b
Pika P1/1 P1/2 P2/1 P2/2 P3/1 P3/2 P4/1 P4/2 P5/1 P5/2 P7/1 P7/2 Dita 10/07/08 10/07/08 10/07/08 10/07/08 10/07/08 10/07/08 10/07/08 10/07/08 09/07/08 10/07/08 09/07/08 10/07/08 Ora
Rezultate te Studimit te Zhurmes gjate Nates

Kohezjgatja (min.) 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 26 15 Burimet e Zhurmes Bulkth, qen, deti, zera bulkth,qene,deti Dema, bulkth Bulkth Bulkth, qen, deti Bulkth, qen, zogj, deti Bulkth, qen Bulkth, qen Bulkth, qen bulkth, qen, deti Bulkth, qen bulkth, qen Leq dB(A) 48,0 41,8 46,4 43,5 55,7 57,2 42,8 40,4 47,9 45,9 58,9 46,8
Gjate dites, vlerat Leq ne pikat monitoruese ndryshojne nga nje minimum prej 48,6 dB(A), ne piken P4, ne nje maksimum prej 66,5 dB(A), ne piken P5. Gjate nates, vlerat Leq ndryshojne nga 40,4 dB(A), ne piken P4, ne 58,9 dB(A), ne piken P7. Tabela 5.5.4c paraqet rezultatet kryesore te studimit te zhurmes, duke treguar vlerat mesatare gjate dites dhe nates ne cdo pike krahasuar me vlerat limit ne fuqi ne cdo pike. Tabela 5.5.4c Krahasimi ndermjet Vlerave te Matura gjate Dites dhe Nates dhe Vlerat limit ne Fuqi
Periudha e Dites Leq (dBA) 54,7 51,6 58,2 49,5 64,2 55,1 53,7 Vlera limit (dBA) 70 55 70 55 55 55 55 Periudha e Nates Leq (dBA) 45,9 45,2 56,5 41,8 47,0 56,1 Limit value (dBA) 70 45 70 45 45 E pa aplikueshme 45
Pika P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7
Gjate periudhes se dites, vlera me e larte Leq eshte rregjistruar ne piken P5 (64,2 dB(A)), nderkohe qe vlera me ulet eshte rregjistruar ne piken P4 (49,5 dB(A)). Gjate periudhes se nates, vlerat me te larta jane rregjistuar respektivisht ne piken P7 (56,1 dB(A)) dhe piken P4 (41,8 dB(A). Nivelet e rregjistuara te zhurmes kalojne vlerat kufi ne pikat P5 dhe P6 gjate dites (per shkak te zhurmes natyrore dhe zerave te femijeve) dhe ne pikat P2, P5 dhe P7 gjate nates (per shkak te zhurmes natyrore).
5.5.5.
Konkluzione
Ne zonen e vezhguar nivelet e matura te zhurmes jane mbi te gjitha me te ulta se sa vlerat kufi te fiksuara nga ligji ne fuqi. Vlerat qe kalojne kufizimet jane per shkak te zhurmes natyrore (era, deti, zogjte dhe kafshet shtepiake) pak makina ne tranzit dhe zerat.
1.13 4.08 0.51 3.47 1.40 4.33 0.15 3.12 22.48 2.11 23.27 2.47
5.6. BIMESIA, FLORA, FAUNA DHE EKOSISTEMET Zona e studimit eshte e vendosur ne Porto Romano afer Durresit. Bimesia dhe fauna jane studiuar brenda 5 km nga zona (Figura 5.6.1.3a). Zona eshte kryesisht e karakterizuar nga bregdet ranor, toke kenetore me kripe, zone me bar, toka te kultivuara dhe drure frutore.
5.6.1.
Bimesia dhe Flora

5.6.1.1. Metodologjia Flora dhe Bimesia jane studiuar si me poshte: kerkim bibliografik mbi floren dhe bimesine ne Zonen e Studimit dhe ne Jug te Shqiperise; analiza te imazheve ajrore dhe satelitore te zones; regjistrime te flores; skica te bimesise dhe harta te habitateve dhe raportimi. Studimet e fushes jane kryer ne Korrik 2008 nga data 7 deri me 11. Bimesia e zones u studiua nepermjet analizes te specieve kryesore te flores qe mbulon zonat homogjene te bimesise. Gjithashtu ishte karakterizuar shperndarja e specieve te ndryshme te flores. 5.6.1.2. Bimesia e Mundshme Zona e studimit eshte brenda ekorajoneve te pyjeve gjethore Ilire, e cila shtrihet pergjate bregdetit nga bregdeti Lindor Adriatik, nga Alpet Lindore ne bregdetin verior te Jonit ndermjet Shqiperise dhe Greqise. Ekorajoni karakterizohet nga rreshje vjetore mesatare prej 1,500-2,000 mm, e cila mund te kaloje lokalisht 3,000 mm. Temperaturat mesatare te Janarit jane nen temperaturat e ngrirjes (nga -10 C ne 0 C). Temperaturat mesatare te Korrikut jane ndermjet 15 ne 20 C. Lartesia e perhapur e ketij ekorajoni renditet ne dy zona pyjore: zona halore, qe ka zhvillimin me te larte, (lartesia mesatare shkon nga 1,200-2,500 m), dhe nje zone te perzier gjethegjere, qe mbulon gjysmen e lartesive dhe te tokave te ulta. Ah gjethegjere dhe pyjet e lisit dominojne ne lartesite mesatare dhe te ulta ne dhe te thelle dhe lartesi te lageshta, lendina dhe kaniore. Nje diversitet i dalluar i specieve te lisit (Quercus frainetto, Q. pubescens, Q. cerris, Q. virgiliana, Q. dalechampii) dhe specie te tjera gjethegjere (Carpinus orientalis, Castanea sativa, Ostrya carpinifolia, Tilia spp., Sorbus spp., Acer spp.) karakterizojne pjerresite bregdetare. Pemet gjithmone te gjelbra, kryesisht lisi (Quercus ilex) dhe pisha Aleppo (Pinus halepensis), dhe gemusha (Pistacia terebinthus, Rhamnus alaternus, Phillyrea latifolia, Arbutus unedo) behen mbizoteruese ne lartesi te ulta afer bregut (www.worldwildlife.org). Zona e studimit eshte vendosur brenda zones se planit te Mesdheut (nen zona qendore). Temperatura mesatare vjetore eshte 15C dhe temperaturat me te ulta te
rregjstruara jane ndermjet 6,5C dhe 7,5C. Rreshjet vjetore jane rreth 1,500 1,700 mm. Bimesia klimatike e pritshme eshte shkurrja Mesdhetare dhe pyjet e lisit qe i perkasin rendit te Quercetalia ilicis. Figura 5.6.1.2a Harta Klimatike (Zona e studimit ndodhet brenda drejtkendeshit te zi)
Source: VAngjeli et al. 1997 (from: C. Colacino)
5.6.1.3. Bimesia e Zones Komunitetet e bimeve te investiguara ne zone i perkasin kryesisht tokes mocalore te kripur, habitatit rural, siperfaqeve ranore dhe shkurreve mesdhetare.
Bimesia e zones ndikohet me menyre strikte nga prania e ujrave nentokesore te kripur, nivelet e te cileve rriten deri ne shtresen e siperme te tokes gjate stines se dimrit, dhe nga veprimtarite e njeriut (p.sh. kullotja e gjese se gjalle). Komunitetet e bimesise te rregjistruara ne zonen ne studim jane te shenuara ne liste ne Tabelen 5.6.1.3a dhe ne harte ne Figuren 5.6.1.3a. Tabela 5.6.1.3a Komunitetet e Bimesise
Vecori Spartium junceum me shkurre Ulmus minor Pinus pinea Dictrichia viscose Grure, miser, etj. Salicornia europea Phragmites australis, Thypa latifolia dhe Arundo donax Cakilo-Xanthietum italici Posidonia ocenica -
Bregdet ranor Deti Zona te banuara
Shkurret Mesdhetare Formacione me shkurre Mesdhetare qe gjenden brenda zones se studimit, ndodhen ne nje siperfaqe te vogel Brenda gadishullit dhe pjesa me e madhe e etij formacioni rritet ne nje zone ushtarake ku hyrja eshte e ndaluar. Jashte zones ushtarake formacioni i shkurreve mesdhetare paraqet kryesisht Spartium junceum e cila eshte e lidhur me Ulmus minor, Arbutus unendo, Pistacia lentiscus, Cistus incanus dhe Phyllirea latifolia. Prania e Ulmus minor eshte e pazakonte.
Komuniteti i Bimesise Shkurre Mesdhetare Drure Kullota gjysem-natyrore(toke e pa-mbjelle/Toke me bar) Toke e mbjelle Toke mocalore e kripur Uji ne toke
Figura 5.6.1.3b
Spartium Junceum dhe Ulmus Minor
Druret Formacioni drusor ndodhet prane vijes bregdetare ne very-lindje te zones ne studim dhe eshte rrjedhoje e pyllezimit me Pinus pinea. Palinurus spina christi, Rubus hulmifolius, Dittrichia viscose dhe Spatium junceum rriten nen Pinus pinea. Kjo zone preket nga gjeja e gjalle qe kullot cka kufizon rritjen e bimesise. Pylli me pisha eshte paralel me vijen bregdetare. Keto pyje u kultivuan (30-40 vjet me pare) me qellim qe te stabilizonin dunat me rere dhe per te mbrojtur tokat bujqesore.
Figura 5.6.1.3c
Druret Pinus Pinea
Toka me bar Gjysem-Natyrore Tokat me bar gjysem-natyrore jane formuar si rezultat i efekteve te kombinuara te proceseve natyrore dhe aktiviteteve antropogjenike. Proceset per perdorimin e tokes, sic jane kulltoja tregohen per te influencuar shumellojshmerine e specieve. SIperfaqet e pa-mbjella, per momentin, perfshihen Brenda kesaj kategorie. Brenda zones ne studim mund te identifikohen dy lloje toke me bar ne lidhje me influencen e ujrave siperfaqesore te kripur. Bimesia e zones me te ulet karakterizohet pergjithesisht nga prania e flores qe normalist rritet ne toke mocalore te kripur, sic jane Juncus acutus, Salicornia europea, Limonium vulgare, Hardeum marinum dhe Halimione portulacoides, ndersa toka me bar e zones tjeter karakterizohet pergjithesisht nga Dittrichia viscosa, Scalymus hispanicus, Phenicula vulgaris, Daucus carata, Eryngium spp., Linaria spp., Trifolium campestris, Avena sterilis, Hardeum murinum, Cynosurus echinatus, Achantus spp., Pteridium aquilinum, Rubus hulmifolius.
Figura 5.6.1.3d
Dittrichia Viscosa dhe Rubus Hulmifolius
Toka e Mbjelle/Drure Frutore Gruri eshte prodhimi kryesor. Kultivohen gjithashtu misri, tershera, melekuqja, hardhite, perimet, luledielli dhe frutat. Ka plantacione ulliri dhe qitroje ndermjet drureve frutore. Te gjitha keto kultivime jane te shoqeruara nga narera te keqia dhe me te njejtat lloje te tokes me bar gjysem-natyrore. Mocalishtet e Kripura Mocalishtet me kripe dhe popullsia bimore qe lidhen me to gjenden pergjate vijes bregdetare nga gadishulli i Porto Romanos-s ne gryken e lumit Erzen dhe ne pjesen e poshtme te kanaleve te kullimit ku ka ujra nentokesore siperfaqesor te kripur (menjehere prane rruges qe pergjate vijes bregdetare nga stacioni i pompimit tek baza e gadishullit). Mocalishtet me kripe jane komponente te rendit te komuniteteve bimore tolerante ndaj shkalleve te ndryshme te permbytjes nga batica. Perberja e specieve te ketyre komuniteteve bimore eshte relativisht e thjeshte me vetem pak specie qe mund te tolerojne kushtet stresuese. Speciet kryesore, qe hasen ne kete zone, sic jane Salicornia spp., Arthrocnemum spp., Salsola soda, Limonium spp., jane shpesh te pranishme ne vendqendrime mono-specifike. Megjithate, kur numri i baticave qe mbulojne mocalishtet reduktohet ndersa lartesia rritet, perberja e specieve behet gjithnje e me teper komplekse dhe me variabel. Shperndarja e popullsive bimore nuk ndjek nje skeme lineare sic eshte ne bimesine e dunave me rere. Bashkesite bimore te klasave Thero- Salicornietea dhe Juncetea
maritimi mbulojne nje siperfaqe te madhe; specie qe dominojne jane Arthrocnemum fruticosum, A. perenne, A. glaucum, Salicornia europea, Salsola soda, Juncus acutus, Juncus maritimus, Inula crithmoides, Limonium vulgare dhe Halimione portucaloides. Figura 5.6.1.3e Salicornia
Uji ne Toke Kjo lloj bimesie eshte e perhapur kryesisht pergjate kanaleve te kullimit. Llojet kryesore te vegjetacionit hidro higrofilike jane Phragmites australis, Typha angustifolia dhe T. latifolia. Populus albae dhe Salix spp jane me pak te shpeshta. Bashkesite qe dominohen nga Phragmites australis karakterizohen nga nje amplitude me e gjere ekologjike ne drejtimin e shkalles se kripes. Shperndarja e tyre eshte fragmentare dhe shpesh pa asne rol te dukshem ne fizionomine e pergjithshme bimore te ekosistemit natyror te zones. Bashkesite bimore te dominuara nga llojet e permendura me lart jane: Phragmitetum communis, Typhetum angustifoliae hed Typhetum latifoliae dhe i perkasin klases Phragmitetea dhe Salicetea purpureae.
Figura 5.6.1.3f
Phragmites Australis
Bregdeti ranor Brezi ranor pergjate vijes bregdetare eshte krejtesisht i zhveshur nga bimesia ne nje gjatesi qe ndonjehere shtrihet deri ne 30 m. Llojet qe rriten ne brezin e pare prane detit jane pioner dhe jane si vijon: Cakile maritima, Xanthium strumarium subsp. italicum, Salsola kali. Bimesia e ketij brezi ranor i perket grupit pioner association Cakilo-Xanthietum italici. Duke u larguar gradualisht nga vija bregdetare dhe ndersa dunat me rere rriten, fizionomia e bimesise ndahet nga speciet Ammophila arenaria subsp arundinaceae,
Elymus farctus, Echinophora spinosa etj. Ne dunat ranore, keto lloje jane te rendesishme per shkak te impianteve te ndertimit (grupi Ammophiletum). Grupi Schoeno- Erianthetum, i dominuar nga Erianthus ravennae, dhe ViticiTamaricetum dalmaticae, i dominuar nga Tamarix dalmatica, haste gjithashtu ne vijat bregdetare ranore dhe ne skajet e zonave qe dominohen nga Juncus spp.. Ky grup eshte ne menyre tipike ndermjet tokes me kripe dhe komuniteteve pa kripe te tokes. Ka gjithashtu disa mostra te Juniperus spp.. Bimesia e vijes bregdetare ranore preket drejtperdrejte nga aktivitetet e njeriut (p.sh. shlodhje, germim, etj.). Figura 5.6.1.3g Cakile Maritima dhe Xanthium Strumarium
Deti Pak metra nga vija bregdetare, perreth gadishullit te Porto Romano-s, ka nje kullote me Posidonia oceanica. Prania e P. oceanica mund te shfrytezohet nga pjese te impiantit ne bregun e detit. Shperndarja e P.ocenica u studjua nga Geosat, per Enel, me ndihmen e zhytesve, te cilen mbajten shenime per pranine e bimesise ne 185 pika te marrjes se kampioneve (majat e rrjetes se kampioneve). Harta e shperndarjes se Posidonia oceanica paraqitet ne Figuren 5.6.1.3h.
Posidona oceanica nuk perben nje kullote te panderprere, por ajo krijon disa formacione me dimensione te ndryshme. Statusi i P. ocenica eshte vleresuar nga observimet e zhytesve pergjate dy prerjeve terthore: u krahasua dendesia e 2 bimezave (numri i bimezave/m ). Grupet P.ocenica pergjate prerjeve terthore karakterizohen nga gjethe te gjata dhe dendesi te bimeve te larta me te vogel se 2 300 bimeza/m . Sipas klasifikimit Giraud (Tabela 5.6.1.3b, Giraud 1997 nga APAT 2004) keto formacione te P.ocenica i perkasin Klases IV. Tabela 5.6.1.3b
Klasa I II III IV V
Klasifikimi i kullotave Posidonia ocenica ne lidhje me dendesine te bimezave

Numri i bimezave > 700 bimeza/m2 400< bimeza /m2<700 300< bimeza /m2<400 150< bimeza /m2<300 50< bimeza /m2<150 Vleresimi i Dendesise Kullota me Dendesi te Larte Kullote me Dendesi Kullote e Rralle Kullote Shume e Rralle Gjysem-Kullote
Megjithate studime te tjera (Republika e Shqiperise Ministria e Rregullimit te Territorit dhe Turizmit" Projekti i Integruar i Menaxhimit te Ujit dhe Ekosistemeve"Shtator 2003) raportojne nje regres te kullotave te Posidonia oceanica ne zonen e Porto Romano-s. Ky regres eshte per shkak te shkarkimeve te ndotura industriale dhe urbane, qe shkaktojne nje rritje ne turbulliren e ujit (Secchi disc. 1.25-1.50 m), dhe reduktimit ne ekspozimin ne drite ne shtratin e detit, qe shkaktuan nje regres te kullotave te Posidonia oceanica gjate dekadave te fundit (Kashta L., 1998). Cymodocea nodosa e rralle eshte verejtur gjithashtu gjate inspektimit detar. Cymodocea nodosa ashtu si P.ocenica eshte nje fanerogam detare, por kjo specie jeton ne pjesen e poshtme te detit me rere me ndricim te larte. Ne Gjirin e Porto Romano-s, gjithashtu, u be vleresimi i zhvillimit te disa popullatave te algave nitrofile (Ulva rigida dhe Enteromorpha spp.). Ky eshte nje demonstrim tjeter i eutrofikimit ne keto ujra. Amoniaku mund te konvertohet ne azot organik nga keto alga (Ulva, Enteromorpha). Luleziemt Ulva mund te behen kaq anormale sa produktet e kalbjes se algave jane me te pakendshme se sa vete ujrat e zeza.
Figura 5.6.1.3i
Kullota Posidonia oceanica
Figura 5.6.1.3
Pelote de Mer (nga Posidonia oceanica)
Zonat e Banuara Zonat e banuara jane pak dhe ne rrethinat e tyre ndodhet i njejti lloj bimesie si ne token me bar gjysem-natyrore, me tre lloje sic eshte Eucalyptus spp.. 5.6.1.4. Perfundimi Zona e gjirit te Porto Romano-s eshte nje pjese e ngushte, e ri-vendosur e fushes bregdetare. Ka disa habitate natyrore qe kane mbetur pergjate vijes bregdetare, sic eshte nje brez i pemeve me pisha, mocalishtet e perkohshme dhe mocalishtet me kripe. Pervec humbjes se pjeseve te medha me tokes te lagur per shkak te rivendosjes se tokes, cilesia e mjedisit natyror ne zone vazhdon te perkeqesohet per shkak te rritjes se aktiviteteve te njeriut, sic eshte shkarkimi i drejtperdrejte i ujrave te perdorura te pa-trajtuara urbane dhe industriale ne gjirin e Porto Romano-s, prerja e tejskajshme e pemeve per lende djegese, fenomeni i tejskajshem i erozionit, kullotja, largimi i vegjetacionit natyror, etj. Lloji me i ndjeshem ne zone eshte Posidonia oceanica (mbrojtur nga Direktiva 92/43/CEE) e cila eshte ne regres ne te gjithe detin Adriatik. Vegjetacioni i vijes bregdetare ranore eshte i rrezikuar gjithashtu per shkak te presionit te njeriut (p.sh. largimi i dheut per aktivitete shlodhese).
5.6.2.
Fauna dhe Ekosistemet
5.6.2.1. Metodologjia Fauna dhe ekosistemet jane studjuar permes: Kerkimeve bibliografike mbi faunen dhe habitatet ne Zonen e Studimit dhe zonat perreth; Inspektimi per te verifikuar te dhenat bibliografike; Analiza e zonave te rendesishme per faunen; Studimi i faunes ne lidhje me habitatin; Karakterizimi i specieve te rrezikuara; raportimi. Prania/mungesa e specieve u vleresua ne lidhje habitatin e pranishem ne zonen e studimit dhe ne rrethina. Vezhgimet ne vend u realizuan ne Korrik 2008, nga 7 ne 11. Studimi u realizua vetem per faunen vertebrore te shfrytezuar zakonisht si tregues per vleren e biocenozes. Rendesia e specieve u vleresua ne lidhje me perkatesine e tyre ne: Kategorine e Listes se Kuqe te IUCN; Aneksin I Direktiva Europiane 79/409; Aneksin II Direktiva Europiane 92/43.
5.6.2.2. Zonat e Mbrojtura dhe Pikat e Nxehta Mjedisore Nuk ka asnje zone te mbrojtur ose pike te nxehte mjedisore brenda zones se studimit. Zona me e afert e mbrojtur eshte mocalishtja e Rrushkullit Nje Rezerve e Menaxhuar Natyrore (ligji n8906 06/06/2002) i cili eshte rreth 7 km nga vendndodhja, mbi gryken e lumit Erzen. Figura 5.6.2.2a Harta e Zonave te Mbrojtura te Shqiperise Zona e Studimit ndodhet Brenda Katrorit te Kuq
LEZHA
RESHENI
LEGEND
SITE
PROTECTED AREAS (Law n 8906 of 06/06/2002) NATIONAL PARK
BURRELI
HABITAT/SPECIES MANAGEMENT AREA
KRUJA
DURRESI
TIRANA
10
20 km
KAVAJA
Mocalishtja e Rrushkullit Zona e daljes se lumit Rrushkull-Erzeni River nis nga sedimentet aluviale te lumit Erzen, i cili gjarperon permes zones. Zona e mbrojtur shtrihet ne gjirin e Lalzit, nga gryka e lumit Erzeni ne Jug dhe ne mbi-rrjedhen e perroit Tarini drejt veriut. Ne Lindje zona e mbrojtur kufizohet nga toke bujqesore. Mocalishtja e Rrushkullit klasifikohet gjithashtu ndermjet Zonave te Rendesishme Europiane me Zogj (IBA), sepse jane numeruar mbi 10,000 zogj uji dhe zogj ne token e lagesht brenda zones. Zona karakterizohet nga disa habitate sic jane: Pylli aluvial Mesdhetar i Alnus glutinosa, Ulmus campestris dhe Fraxinus angustifolia; Dunat ranore relativisht te zhvilluara mire; Vegjetacioni halofit dhe higrofit (toke e lagesht, mocalishte); Nje pyll i mbjelle me pisha. Brezi i dunave me rere eshte nga 10 ne 50 m i gjere dhe shtrihet pergjate gjithe vijes bregdetare. Vegjetacioni i dunave ranore karakterizohet nga grupi i bimeve Cakile
maritima, i cili rritet ne pika te izoluara 4-5 m larg nga njera-tjetra, me prane vijes bregdetare, dhe nga grupi i bimeve Elymus farctus, i cili rritet ne dunat e perhapura. Lloje te tjera qe i perkasin ketij grupi jane Eryngium maritimum, Echinophora spinosa dhe Euphorbia paralias. Bimesia qe e toleron kripen karakterizohet nga llojet qe vijojne: Arthrocnemum fruticosum, A. perenne, Salicornia europaea, Halimione portulacoides, Limonium vulgare, Inula crithmoides etj. Llojet me te dendura te pemeve jane Pinus pinaster dhe P. Halepensis, formimi i te cilave eshte pergjithesisht jo shume i dendur. Ka formacione te tjera me peme ne zone, te cilat permbajne gjithashtu disa lloje bimesh te rralla dhe te rrezikuara, sic jane: Quercus robur, Fraxinus excelsior, Juniperus oxycedrus, Matthiola tricuspidata, Pancriatium maritimum, Quercus ilex, Adiantium capillus-veneris, Butomus umbellatus, Salix tridhera. Zona eshte gjithashtu nje vend i rendesishem per peshkim. Ndermjet llojeve te peshqve, permendim: Mugil spp., Liza spp., Dicentrachus labrax, Umbrina. cirrosa, Lichia amia, Sparus spp., Alosa phalax, Anguila anguila, ndermjet butakeve Paeneus ceraturus dhe ndermjet bivalvave Venus galina dhe Donax trunculus. Zona eshte vecanerisht e rendesishme per zogjte dimerore dhe rosat qe lahen. Ndermjet tyre, ja vlen te permendim pranine e Golden Plover (Pluvialis squatarola), European Curlew (Numenius arquata), Little Stint (Calidris alpine), Wigeon (Anas Penelope), Teal (Anas crecca), ferruginous duck (Aythya nyroca), pygmy cormorant (Phalacrocorax pygmaeus) dhe pallid harrier (Circus macrourus). Ndermjet gjitareve, llojet me te rendesishem qe jetojne Brenda zones Myotis myotis dhe vidra (Lutra lutra). 5.6.2.3. Habitatet ne Zone Habitatet e identifikuara ne zonen e studimit merren nga harta e bimesise. Niveli i rrezikuar i habitateve eshte vleresuar nepermjet perkatesise se tyre ne Aneksin I te Direktives Europiane 92/43 dhe listes se specieve dhe habitatit te rrezikuar ne Shqiperi (B.Ruci et al.) Habitatet qe vijojne jane identifikuar ne zonen e studimit: Shkurret Mesdhetare; Pylli me Pisha; Toka mocalore me kripe; Vija bregdetare me rere; Toka me bar gjysem-natyrore; Uji ne Toke; Toke e mbjelle; Deti. Vendndodhja e ketyre habitateve paraqitet ne Figuren 5.6.1.3a.
Tabela 5.6.2.3a
Habitati/Bimesia Shkurret Mesdhetare Pylli me Pisha
Habitati ne Zonen e Studimit

Vecori Direktiva Europiane 92/43 Cod. 9540 Cod. 1310 Cod. 1410 Cod 1420 Cod. 1640 Habitati Shqiptar i Rrezikuar -
1120* (habitat me prioritet)
Posidonion oceanicae (ne rrezik)
Posidonia oceanica eshte i vetmi habitat Brenda zones se studimit i perfshire ne habitatet ne rrezik te Shqiperise (B. Ruci et al.) dhe ne habitatet me prioritet ne Europe (habitate qe kane nevoje per veprime mbrojtese te posacme). 5.6.2.4. Fauna ne Zone Habitatet ne zonen e studimit jane modifikuar nga aktivitetet e njeriut, kryesisht rivendosja e tokes, qe ka shkaktuar humbjen e nje pjese te madhe te zones se lagesht. Habitatet natyrore qe mbeten shtrihen pergjate vijes bregdetare, sic jane nje brez pemesh pishe, mocalishte te perkohshme dhe mocalishte me kripe. Habitatet qe mbeten mund te mbartin kryesisht specie te faunes ne shkalle te vogel sic jane amfibet, zvarraniket dhe zogjte. Ndermjet specieve gjitare mishngrenese, specia me e rendesishme qe mund te haset ne zonen e studimit eshte Lutra lutra (Figura 5.6.2.4a).
Spartium junceum Pyllezimi me Pinus pinea Toka mocalore me Klasa Therokripe Salicornietea dhe Juncetea maritimi Vija bregdetare me rere Grupi CakiloXanthietum italici Grupi Ammophiletum Grupi SchoenoErianthetum Tamarix dalmatica Toka me bar gjysemToke me bar te thate natyrore Uji ne Toke Phragmitetum communis Toke e mbjelle Deti Posidonia oceanica meadows
Figura 5.6.2.4a
Perhapja e Lutra Lutra
Nga: Prigioni 1996
Ne lidhje me faunen e peshqve, ne Gjirin e Porto Romano-s ka zona shume te rendesishme per riprodhimin e disa lloje peshqish sic jane Dicentrarchus labrax. Llojet e tjera te peshqve qe hasen ne zone jane: Mugil spp., Sparus aurata, Solea vulgaris dhe Anguilla anguilla. Speciet e pritshme ne zonen e studimit jane paraqitur ne tabelen qe vijon, se bashku me habitatin e tyre dhe nivelin e rrezikuar te tyre. Peshqit takohen ne nje thellesi nga 10 ne 50 metra.
Tabela 5.6.2.4a
Speciet
Lista e Specieve te Pritshme ne Zonen e Studimit

Habitati Peshqit Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Deti Zogjte Shkurret Mesdhetare Toke me bar gjysemnatyrore/Toke e kultivuar Toke mocalishte me kripe Toke mocalishte me kripe Toke mocalishte me kripe Toke mocalishte me kripe Toke mocalishte me kripe Drure frutore/Toke e Kultivuar Drure frutore / Toke e Kultivuar Toke me bar gjysem-natyrore / Shkurret Mesdhetare Toke me bar gjysem-natyrore / Shkurret Mesdhetare Te gjitha Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar /Kreshta shkembi Toke me bar gjysem-natyrore Niveli i Rrezikuar IUCN LR Aneksi 2/I Dir. 79/409 Aneksi 2/I Dir. 79/409 Aneksi 2/I Dir. 79/409 Aneksi 1 Dir. 79/409 IUCN VU A1 Aneksi 1 Dir.79/409
Arnoglossus laterna Anguilla anguilla Boops boops Citharus linguatula Dicentrarchus labrax Deltentosteus quadrimaculatus Dentex dentex Diplodus annularis Gobius niger jozo Lepidopus caudatus Lepidotrigla cavillone Lophius budegassa Merluccius merluccius Mugil spp. Mullus barbatus Pagellus acarne Pagellus erythrinus Scorpoena notata Serranus cabrilla Serranus hepatus Solea vulgaris Sparus aurata Spicara flexuosa Trigla lucerna Trigloporus lastoviza Trisopterus minutus Raja asterias Raja miraletus Scyliorhinus canicula Alectoris graeca Coturnix coturnix Anas crecca Anas platyrhynchos Aythia ferina Aythia nyroca Podiceps cristatus Dendrocopos syriacus Jynx torquilla Upupa epops Merops apiaster Cuculus canorus Apus apus Tyto alba Athene noctua Otus scops
Speciet Streptopelia decaocto Galinula chloropus Fulica atra Tringa erythropus Himantopus himantopus Tringa totanus Actitis hypoleucus Charadrius dubius Vanellus vanellus Chlidonias niger Gavia artica Sterna albifrons Sterna hirundo Sterna caspica Accipiter gentilis Accipiter nisus Buteo buteo Circus aeruginosus Circus macrourus Hieraaetus fasciatus Milvus migrans Falco peregrinus Falco tinnunculus Falco vespertinus Egretta alba Ardea cinerea Egretta garzetta Phalacrocorax carbo Phalacrocorax pygmeus Pelicanus crispus Lanius collurio Lanius excubitor Lanius minor Lanius senator Corvus corax Corvus frugilegus Corvus monedula Garrulus gldhearius Pica pica
Det/ Toke e lagesht Det/ Toke e lagesht Toke me bar gjysem-natyrore /pyll Toke me bar gjysem-natyrore /pyll Toke me bar gjysem-natyrore / Pyll/Toke e Kultivuar Toke e lagesht Pyll me Pisha/toke e hapur Toke me bar gjysem-natyrore / Pyll/Toke e Kultivuar Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar /River Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar /kreshte shkembi Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar Toke e hapur Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar /Lume/ Bregore Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar / Lume/ Bregore Lume/ Bregore Toke e lagesht Toke e lagesht Toke e lagesht Shkurret Mesdhetare Shkurret Mesdhetare /pyll Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar Shkurret Mesdhetare Shkurret Mesdhetare Te gjitha Toke e Kultivuar Shkurret Mesdhetare / Toke me bar gjysem-natyrore Te gjitha Te gjitha
IUCN LC Aneksi 1 Dir.79/409 IUCN LC Aneksi 1 Dir.79/409 IUCN NT Aneksi 1 Dir.79/409 Aneksi 1 Dir.79/409 Aneksi 1 Dir.79/409 Aneksi 1 Dir.79/409 Aneksi 1 Dir.79/409 Aneksi 1 Dir.79/409 IUCN LR Aneksi 1 Dir.79/409 Aneksi 1 Dir.79/409 -
Habitati Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar Toke mocalishte me kripe / Toke e Kultivuar Lume Toke mocalishte me kripe Toke mocalishte me kripe Toke mocalishte me kripe Toke mocalishte me kripe Fushe e permbytur Toke e Kultivuar Toke e lagesht Det/ Toke e lagesht Det/ Toke e lagesht
Niveli i Rrezikuar Aneksi 2/II Dir. 79/409 Aneksi 2/II Dir. 79/409 Aneksi 2/II Dir. 79/409 Aneksi 1 Dir. 79/409 Aneksi 2/II Dir. 79/409 Aneksi 2/II Dir. 79/409 Aneksi 1 Dir.79/409 Aneksi 1 Dir.79/409 Aneksi 1 Dir.79/409 IUCN LC Aneksi 1 Dir.79/409 Aneksi 1 Dir.79/409 IUCN LC
Speciet Erithacus rubecula Oenanthe hispanica Oenanthe oenanthe Delichon urbica Hirundo rustica Riparia riparia Sylvia spp. Galerida cristata Motacilla flava Motacilla alba Bombina variegata Bufo bufo Pseudepidalea viridis Rana dalmatina Rana graeca Pelophylax ridibundus Pelophylax kurtmuelleri Salamdhera salamdhera Lissotriton vulgaris Triturus cristatus
Habitati Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar Toke me bar gjysem-natyrore / Toke e Kultivuar Toke me bar gjysem natyrore/ Toke e Kultivuar Toke me bar gjysem natyrore/ Toke e Kultivuar Toke me bar gjysem natyrore/ Toke e Kultivuar Lume/Rere Pyll Toke me bar gjysem natyrore Toke me bar gjysem natyrore/ Toke e Kultivuar Toke me bar gjysem natyrore/ Toke e Kultivuar Amfibet Pellgje me uje Pellgje me uje Pellgje me uje Pyll/ Toke me bar gjysem natyrore Pellgje me uje Pyll / Pellgje me uje Pyll / Pellgje me uje Pyll / Pellgje me uje Pyll / Pellgje me uje Pyll / Pellgje me uje Zvarraniket Toke me bar gjysem natyrore / Toke e Kultivuar / Shkurret Mesdhetare /Pyll Wetldhe Wetldhe All Toke me bar gjysem natyrore / Toke e Kultivuar / Shkurret Mesdhetare /Pyll Toke me bar gjysem natyrore / Toke e Kultivuar / Shkurret Mesdhetare /Pyll Shkurret Mesdhetare Toke me bar gjysem natyrore / Shkurret Mesdhetare Toke me bar gjysem natyrore / Shkurret Mesdhetare Toke me bar gjysem natyrore / Shkurret Mesdhetare Toke me bar gjysem natyrore / Shkurret Mesdhetare Te gjitha Toke me bar gjysem natyrore / Shkurret Mesdhetare Toke me bar gjysem natyrore / Shkurret Mesdhetare Toke me bar gjysem natyrore / Shkurret Mesdhetare Shkurret Mesdhetare
Niveli i Rrezikuar Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
IUCN LC, Aneksi II,IV Dir.92/43 IUCN LC IUCN LC, Aneksi IV Dir.92/43 IUCN LC, Aneksi IV Dir.92/43 IUCN LC IUCN LC
Testudo hermanni Emys orbicularis Mauremys rivulata Hemidactylus turcicus Mediodactylus kotscyi
Aneksi II,IV Dir.92/43 Aneksi II,IV Dir.92/43 IUCN LR -
Ablepharus kitaibelii Anguis fragilis Pseudopus apodus Algyroides nigropunctatus Lacerta trilineata Lacerta viridis Podarcis muralis Dolichophis caspius Elaphe quatuorlineata Hierophis gemonensis Malpolon insignitus
IUCN LC Aneksi IV Dir.92/43 IUCN LC Aneksi IV Dir.92/43 Aneksi IV Dir.92/43 IUCN LC Aneksi IV Dir.92/43 Aneksi II,IV Dir.92/43 -
Speciet Natrix natrix Natrix tessellata Platyceps najadum Telescopus fallax Zamenis longissimus Zamenis situla Vipera ammodytes
Erinaceus concolor
Suncus etruscus Talpa caeca Talpa stankovici Myotis myotis Myotis mystacinus Pipistrellus kuhlii Pipistrellus nathusii Pipistrellus pipistrellus Lepus europaeus Microtus felteni Microtus thomasi Mus spicilegus Vulpes vulpes Mustela nivalis Mustela putorius Martes foina Lutra lutra
Aneksi II,IV Dir.92/43 Aneksi IV Dir.92/43
Shkurret Mesdhetare /Kreshtat e shkembit Pyll Toke e kultivuar Toke e kultivuar Toke me bar gjysem natyrore Toke me bar gjysem natyrore Toke me bar gjysem natyrore / Toke e kultivuar Pyll/ Toke me bar gjysem natyrore / Toke e kultivuar Toke me bar gjysem natyrore / Toke e kultivuar / Shkurret Mesdhetare /Pyll Pyll(bregore)/ Toke me bar gjysem natyrore Toke me bar gjysem natyrore / Toke e kultivuar / Shkurret Mesdhetare /Pyll Pyll(bregore)/Lume
Aneksi IV Dir.92/43 Aneksi IV Dir.92/43 Aneksi IV Dir.92/43 Tipike per Ballkanin Perendimor Tipike per Ballkanin Perendimor Aneski V Dir.92/43 Aneksi II,IV Dir.92/43
5.6.2.5. Perfundimi Ndermjet specieve qe pritet te hasen ne zonen e studimit, disa prej tyre jane te rrezikuara dhe kane nevoje per mbrojtje. Speciet me te rendesishme tokesore jane Lutra lutra dhe Myotis myotis, te cilat kane nevoje per habitate me cilesi te mire. Prania e faunes ne zonen e studimit eshte e lidhur ngushte me cilesine e habitateve natyrore, te cilat mund te prishen nga shkarkimi i drejtperdrejte i ujrave te perdorura te pa-trajtuara urbane dhe industriale, prerjen e tejskajshme te pemeve per djegie, fenomenin e erozionit te tejskajshem, gjuetine e pakontrolluar dhe peshkimin dhe shqetesimin e njerezve. Per fat te keq, mangesite e shumta ne te dhenat per perberjen e specieve ne zonen e studimit dhe ne zonat perreth nuk lejojne qe te vleresohet me kujdes rendesia e faunes qe jeton ne zonen e studimit.
Habitati Pyll/Pellgje me uje Toke e lagesht Shkurret Mesdhetare Shkurret Mesdhetare Toke me bar gjysem natyrore / Shkurret Mesdhetare Toke me bar gjysem natyrore / Shkurret Mesdhetare Pyll/ Shkurret Mesdhetare Gjitaret Toke me bar gjysem natyrore /Toke e kultivuar/ Shkurret Mesdhetare /Pyll Toke me bar gjysem natyrore / Toke e kultivuar / Shkurret Mesdhetare /Pyll Shkurret Mesdhetare Shkurret Mesdhetare Toke me bar gjysem natyrore / Toke e kultivuar
Niveli i Rrezikuar IUCN LC Aneksi IV Dir.92/43 Aneksi IV Dir.92/43 Aneksi IV Dir.92/43 Aneksi II,IV Dir.92/43 Aneksi IV Dir.92/43
5.6.3.
Bibliografia
Albania Convention on Biological Diversity National Report Biodiversity Strategy dhe Action Plan Sponsor: Global Environmental Facility Tirana November 1999 Alfred Mullaj, Jani Vangjeli, Dhimitr Pei General considerations on the flora dhe vegetation of Albanias rivers C. Colacino Brioflora dellalbania: situazione attuale e considerazioni in relazione ad una possibile utilizzazione nel biomonitoraggio ambientale S.I.S.E.F. Atti 4 : 357-364 J. Vangjeli, B. Ruci, A. Mullaj, M. Xhulaj Flora dhe Vegetation of Albania Cahiers Options Mditerranennes v. 53 - 2000 Pignatti La Flora dItalia Ed.Agricole 1983 Prigioni Distribution of Mammals in Albania Hystrix (n.s.) 8 (1-2) (1996): 67 - 73 Proko A.; Dida M. Caratteristiche della vegetazione e dinamismo degli ecosistemi forestali nella regione costiera di Valona Cahiers Options Mditerranennes v. 53 2000 Republic of Albania Ministry of Territory Adjustment dhe Tourism Integrated Water dhe Ecosystems Management Project Environmental Impact AssessmentSeptember 2003 Ruci B.; Vangjeli J.; Mullaj A.; Hoda P.; Buzo K. Specie vegetali e habitat rari e minacciati in Albania Cahiers Options Mditerranennes v. 53 - 2000 Ungaro, Marano, Marsan Demersal fish assemblage biodiversity as an index of fishery resources exploitation Ital. J. Zool., 65. Suppl.: 511-516 (1998)
Bego F. On the status dhe distribution of the large carnivores in Albania
5.7. PEIZAZHI Analiza aktuale e cilesise se peizazhit te vendndodhjes se Impiantit te Energjise eshte realizuar duke aplikuar metodologjine qe vijon: Veshtrimin Historik, qe ka pasur si synim identifikimin e ngjarjeve kryesore qe lidhen me zhvillimin historik; Identifikimin e Peizazhit te zones ne studim dhe Kufizimet e Mbrojtjes Territoriale; Karakterizimi i peizazhit aktual, mbi vecorite e peizazhit ne vendndodhje; Zona e Studimit Analiza e Ndjeshmerise se Peizazhit.
5.7.1.
Metodologjia e Analizes
Metodologjia e adoptuar per analizen e ndikimit ne peizazh perfshin identifikimin e ndjeshmerise se zones ne studim dhe vleresimin vijues se ndikimit te projektit te
propozuar (p.sh. nivelin e ndikimit specific per mjedisin e zgjedhur). Niveli i ndikimit ne peizazh percaktohet nga kombinimi i rezultateve te marra per Sensitivitetin e Zones ne Studim dhe Incidencen e Projektit. Ndjeshmeria e peizazhit vleresohet bazuar ne komponentet qe vijojne: Komponenti Morfologjik dhe Struktural, vleresimi i ndjeshmerise se peizazhit realizohet duke perpunuar dhe grumbulluar vlerat e brendshme dhe specifike te modeleve baze te peizazhit si vijon: morfologjia, vecorite natyrore, niveli i mbrojtjes, vlerat e trashegimise;
Komponenti vizual, merr ne considerate perceptimin e peizazhit te vlerave panoramike dhe pamjeve te rendesishme. Elementi karakterizues i ketij komponenti eshte kendveshtrimi skenik i identifikuar, i njohur, i shfrytezuar nga turistet ose vdheasit sin je pike e privilegjuar observimi per qellime panoramike; Komponenti simbolik, qe i referohet vleres simbolike te peizazhit, sic eshte perceptuar nga komunitetet vendore. Ky element karakterizues i ketij komponenti eshte Vecoria e Peizazhit. Tabela 5.7.1a Vleresimi i Ndjeshmerise se Peizazhit Sinteza e Elementeve te marre ne Konsiderate
Karakteristikat e Peizazhit Morfologjia Kriteret e Vleresimit
Komponente
Morfologjike dhe Strukturale
Vizual Simbolik
Elemente me kontore sipas formes se tokes te dukshem dhe karakteristik Vecorite Sisteme te dukshme peizazhi me interes natyror natyrore (prania e rrjetit ekologjik ose e zonave natyrore te rendesishme) Niveli dhe numri i peizazheve te mrbojtura dhe elementeve Mbrojtja kulturore Prania e elementeve te dukshem te vendbanimeve me interes Vlerat e historik trashegimise Shenja te dukshme te elementeve kulturore te peizazhit Kendveshtrime Shikueshmeria e nje zone te gjere peizazhi/prfshirja ne pamje skenike skenike Vecorite e Rallesia e elementeve te peizazhit peizazhit Emri per arsye artistike, historike ose letrare (pike turistike)
Klasifikimi qe vijon eshte aplikuar per vleresimin sintetik te ndjeshmerise se peizazhit: Ndjeshmeri peizazhi Shume e Ulet; Ndjeshmeri peizazhi E ulet; Ndjeshmeri peizazhi Mesatare; Ndjeshmeri peizazhi E larte; Ndjeshmeri peizazhi Shume e Larte.
5.7.2.
Veshtrim Historik
Vendndodhja e projektit eshte prane qytetit te Durrsit, nje nga qytetet me te rendesishme te Shqiperise ne aspektin ekonomik dhe historik. Durrs u themelua si Epidamnos ne 627 Para Krishtit nga kolonet Greke nga Korinti dhe Korfuzi. Pozicioni i tij gjeografik ishte mjaft i favorshem, duke qene se ndodhet
perreth nje limani shkembor natyror, i cili eshte i rrethuar nga mocale ne toke dhe kreshta te larte ne pjesen drejt detit, duke e bere qytetin shume te veshtire per sulmuar qofte nga toka, qofte nga deti. Epidamnos u pushtua nga Glaukias, mbreti i Ilirise ne312 Para Krishtit, por pas nje lufte me Republiken Romake ne 229 Para Krishtit perfundoi ne nje deshtim perfundimtar per Iliret dhe qyteti i kaloi Sundimit Romak. Romaket i vendosen atij emrin Dyrrachium. Ne shekullin e 4 Pas Krishtit, Dyrrachium u be kryeqyteti i provinces Romake te Epirus nova. Ca kohe me pas ne ate shekull, Dyrrachium u godit nga nje termet i fuqishem, i cili shkaterroi mbrojteset e qytetit. Anastasius I rindertoi dhe perforcoi muret e qytetit, duke krijuar keshtu fortifikimet me te forta ne Ballkanin Perendimor. Muret e larta 12m (36ft)-ishin kaq te trasha sa kater kalores mund te vendoseshin perkrah njeri-tjetrit. Pjese te rendesishme te mbrojtjeve antike te qytetit mbeten ende, megjithese ato jane reduktuar shume me teper gjate shekujve. Pas renies se Perandorise romake, qyteti i kaloi Perandorise Bizantine dhe vazhdoi te ishte nje port i rendesishem dhe nje lidhje e rendesishme ndermjet perandorise dhe Europes Perendimore. Per shkak te vendndodhjes strategjike te Durrsit, pergjate shekujve, qyteti u pushtua disa here, duke i kaluar disa perandorive: Normaneve, Republikes se Venecias, Serbise. Kohe me pas, Durrsi ka qene nje qytet aktiv ne levizjen kombetare per liberalizimin e Shqiperise ne periudhat 1878-1881 dhe 1910-1912. Qyteti u be kryeqyteti i pare shqiptar ne 7 Mars 1913. Gjate Luftes se Pare Boterore, qyteti u pushtua nga Italia ne 1915 dhe nga AustroHungaria ne 1916-1918. Ai u pushtua nga Aleatet ne Tetor 1918. Kur ju kthyer sovranitetit shqiptar, Durrsi u be kryeqyteti i perkohshme i vendit ndermjet 1918 dhe Mars 1920. Ai pati nje lulezim ekonomik fale investimeve italiane dhe u zhvillua si nje port detar te madh, me nje liman modern te ndertuar ne 1927. Nje termet ne 1926 prishi nje pjese te qytetit dhe rindertimi i dha qytetit nje pamje me moderne. Lufta e dyte Boterore e gjeti Durrsin (i quajtur perseri Durazzo ne Italisht) dhe pjesen tjeter te Shqiperise te aneksuar ne Mbreterine e Italise ndermjet 1939-1943, pastaj te pushtuar nga Gjermania Naziste deri ne 1944. Vlera strategjike e Durrsit sin je port detar e beri ate nje qellim ushtarak te shkalles se larte per te dyja palet. Qyteti u demtua rende nga bombardimi i aleateve gjate luftes dhe pajisjet ne port u hodhen ne ere nga Gjermanet qe u larguan ne 1944. Regjimi Komunist i Enver Hoxhes rindertoi me shpejtesi qytetin pas lufte, duke themeluar nje shumellojshmeri industrish te renda ne zone qe shtriheshin deri tek porti. Ai u be stacioni final i hekurudhes se pare shqiptare, te filluar ne 1947. Ne vijim te renies se rregjimit komunist ne 1990, Durrsi u be fokusi i emigrimeve ne mase nga Shqiperia me anije te rrembyera ne port dhe qe kishin si destinacion Italine. Ne 1997, Shqiperia rreshqiti ne anarki ne vijim te kolapsit te skemave piramidale, te cilat shkaterruan ekonomine ne vend. Nje fuqi paqeruajtese e drejtuar nga italia u pozicionua ne Durrs dhe qytete te tjera shqiptare per te rivendosur rregullin, megjithese kishte mjaft sugjerime se qellimi i vertete i "Operation Alba" ishte parandalimi i refugjateve ekonomike qe vazhdonin ti perdornin portet e Shqiperise si nje rruge per te migruar ne Itali.
Gjate luftes se Kosoves ne 1999 qyteti strehoi 110,000 refugjate qe i shpetuan luftes ne Kosove dhe u be baze e operimeve per shume prej atyre qe ju pergjigjen refugjateve, agjencite e ndihmave ne Shqiperi. Edhe ne pjese te tjera te Shqiperise, bunkere te shumte prej betoni te ndertuar nen diktaturen e vjeter ndodhen ne Durrs dhe perreth tij. Ata mund te gjenden cdo 100 deri 150 metra pergjate plazhit te qytetit. Ata u ndertuan per te mbrojtur vendin nga nje sulm i huaj i para-menduar nga Pakti Perendimor apo ai i Varshaves, qe nuk ndodhi asnjehere.
Sic tregohet ne Figuren 5.7.2a, Zona e Studimit karakterizohet nga prania e nje numri te madh bunkeresh. Figura 5.7.2a Bunkere prej Betoni, te ndertuar nen diktaturen e vjeter ne zonen e vendndodhjes
Ne menyre me specifike, historia e fshatit te Porto Romano, duket se qe nga kohet e hershme helene, e gjithe zona ne lindje te vargut bregdetar ndermjet Durrsit dhe Porto Romanos eshte perdorur per qellime bujqesore (2) .Ne kete kohe, nje vendbanim i vertete gjithashtu duket se ka ekzistuar ne Porto Romano. Nje numer i madh varresh dhe shenjash varri te datave nga ato Arkaike ne ato Romake te Hershme jane vendosur ne lugina ne veri dhe veri-perendim te Durrsit. Disa varre jane zbuluar prane mocalishtes ne zonen ndermjet Spitalla dhe Porto Romano.
(2) Burimi: The Durrs Regional Archaeological Project: Archaeological Survey in the Territory of Epidamnus/Dyrrachium in Albania Jack L. Davis; Afrim Hoti; Iris Pojani; Sharon R. Stocker; Aaron D. Wolpert; Phoebe E. Acheson; John W. Ha - Hesperia, Vol. 72, No.1 (Jan. Mar. 2003).
5.7.3.
Kufizimet
Kufizimet Mjedisore dhe Kulturore ne Zonen e Studimit jane identifikuar duke analizuar burimet qe vijojne: Zonat e Mbrojtura identifikuar nga Ligji Shqiptar (Ligji n8906, 6 Qershor 2002), klasifikjuar sipas IUCN (Unioni Boteror i Konservimit), 1994 Udhezimet (Figura 5.6.2.2a);
th
Trashegimite Kulturore: permes analizes historike te vendndodhjes, analizimit te dhenave te literatures (sic jane studime arkeologjike) dhe identifikimit te trashegimive kulturore te rendesishme prane vendndodhjes se perzgjedhur, nese ka. Zonat e mbrojtura qe ndodhen prane vendndodhjes se perzgjedhur jane shenuar ne th liste ne Tabelen 5.7.3a. qe vijon. Sipas Ligjit n8906, 6 Qershor 2002 dhe Udhezimeve IUCN, Zonat e Mbrojtura klasifikohen si me poshte: Kategoria I: Rezerva Strikte Natyrore; Kategoria II: Parku Kombetar; Kategoria III: Monument Natyror; Kategoria IV: Zona e Menaxhimit te Habitateve/Specieve; Kategoria V: Peizazhi/Panorama detare e mbrojtur; Kategoria VI: Zona e Mbrojtur e Burimeve te Menaxhuara. Tabela 5.7.3a
Kategoria I II III IV V VI
Zonat e mbrojtura (sic jane identifikuar nga Ligji 8906, date 6 Qershor 2002) ne Zonen e Studimit
Rajoni Provinca Zona e Percaktimi Siperfaqja Distanca (Prefektura) (Rrethi) Mbrojtur (ha) (km) Asnje lloj zone e Kategorise I nuk eshte e pranishme prane zones se perzgjedhur Asnje lloj zone e Kategorise II nuk eshte e pranishme prane zones se perzgjedhur Asnje lloj zone e Kategorise III nuk eshte e pranishme prane zones se perzgjedhur th 650,0 ~7 Durrs Durrs Rrushkull Urdhr MB Nr.2, dated 26 Dhjetor 1995 Asnje lloj zone e Kategorise V nuk eshte e pranishme prane zones se perzgjedhur Asnje lloj zone e Kategorise VI nuk eshte e pranishme prane zones se perzgjedhur
Sic eshte raportuar ne Tabelen e meparshme vetem nje zone e Mbrojtur ndodhet ne rethinat e vendndodhjes se Impiantit te Energjise ne Porto Romano, dhe ne menyre te sakte 7 km ne veri te vendndodhjes, ne veri te grykes se lumit Erzen, dhe mbrohet qe nga 1995 si Zone e Menaxhimit te Habitateve/Specieve. Zona me toke te lagesht e Rrushkullit klasifikohet gjihashtu si Zone e Rendesishme e Zogjve (IBA) 3 fale pranise se mbi 10,000 zogjve te ujit .
(3) Burimi: Integrated Safeguards Data Sheet - Integrated Water & EcoSystems Management Project World Bank
Katalogu i Monumenteve mjedisore: sipas Vendimit n676 te 2002, vendndodhjet tashme te perfshira ne katalogun e 1981 Monumenti Mjedisor, i eshte nenshtruar te njejtit regjim mbrojtjeje te parashikuar per Monumentin th Mjedisor te identifikuar nga Ligji n8906, 6 Qershor 2002 (Ligji per Zonat e Mbrojtura);
Nuk ndodhet asnje monument mjedisor (4) ne Zonen e Studimit. Sipas informacionit historik te raportuar me lart nuk pritet te kete vlera arkeologjike. Zbulimet me te aferta te trashegimise kulturore jane: Segmenti i nje muri Romak me tulla qe ndodhet ne vargmalin bregdetar ne Porto Romano (rreth 1,5 km ne jug te vendndodhjes se Impiantit te Energjise); Zbulimet Arkeologjike qe ndodhen ne pjesen jugore te kepit te Spitalla. Duke ju referuar vlerave arkeologjike ne zonen e investiguar, ICAA (Qendra Nderkombetare per Arkeologjine Shqiptare), ne partneritet me muzeun e Durrsit dhe nje ekip arkeologjik italian, po punon per te rindertuar historine e kompleksit te kesaj qendre te madhe ne Adriatik. Sic pershkruhet ne Figuren 5.7.3a, qe vijon, ne pjesen jugore e kepit te Spitalla, eshte zbuluar nje vend para-historik, nje tempull arkaik dhe dy vendndodhje te reja nekropolis (Burimi: Raporti i Studimit ICAA 2006). Figura 5.7.3a Pikat arkeologjike ne Porto Romano
Nje segment muri me tulla e me allci i stilit Romak eshte zbuluar ne pjesen veriore te vargmalit bregdetare te Porto Romano -s (Burimi: Projekti Arkeologjik rajonal i Durrsit: Studimi arkeologjik ne Territorin e Epidamnus/Dyrrachium ne Shqiperi). Muri Porta Romana , fshati i zhytur Heleni dhe pikat arkeologjike sic jane Tempulli Arkaik, vendndodhja e mundshme emporion dhe e vendndodhjes para-historike u propozuan per percaktimin si park kombetar arkeologjik.
(4) Natural formation - including peculiar trees - of a surface up to 50 hectares, particular geological dhe geo-morphological formation, a mineral deposit or a rare dhe endangered species or of a special, scientific, aesthetic value dhe importance shall be declared Natural monuments
Ne zonen ne jug te zbulimeve te Porto Romano-s ka nje Impiant municionesh te pas-luftes se dyte boterore. Zonat arkeologjike te siper-permendura ndodhen prane zones se Impiantit te Energjise (Figura 5.7.3a), por jashte perimetrit te zones sone. 5.7.4. Elementet Aktuale te Peizazhit
Siperfaqja eshte e mbuluar nga mocali dhe i eshte nenshtruar ri-vendosjes se viteve 60. Nje rrjet i rregllt kanalesh ri-vendosjeje dhe kanalesh kulluese karakterizon zonen (Figura 5.7.4a). Figura 5.7.4a Rrjeti i Kanaleve te Ri-vendosjes
Perdorimi i tokes karakterizohet kryesisht nga bimesia spontane (kryesisht shkurre mesdhetare, karakerizuar nga shkurre te vogla) dhe toke me bar gjysem-natyrore (Figura 5.7.4b). Tokat me bar gjysem-natyrore jane rezulatet e efekteve te kombinuara te proceseve natyrore dhe aktiviteteve antropogjenike (sic eshte kullotja e lopeve).
Vendndodhja e projektit shtrihet ne fushen e gjere bregdetare drejt Veriut te Durrsit. Nje koder e ulet (lartesia maksimale 49 m mbi nivelin e detit), qe ndodhet menjehere ne very i Impiantit te Energjise ne Porto Romano ndan Gjirin e Porto Romanos nga Gjiri i Lalzit. Ne jug te vendondodhjes nje reliev i ulet (lartesia maksimale rreth 100 m mbi nivelin e detit) ngrihet pergjate vijes bregdetare, duke mbrojtur Porto Romano-n nga deti.
Figura 5.7.4b
Toke me bar gjysem natyrore
Shtresat e ndryshme te peizazhit pergjate vijes bregdetare jane dukshmerisht te karakterizuara nga prania e pikave te grumbullimit te hidrokarbureve dhe instalimeve te tjera.
Figura 5.7.4c
Pamje nga Kodra e Porto Romanos
Figura 5.7.4d
Pamje nga Kepi i Spitalla
Sic tregohet ne Figurat e meparshme peizazhi perreth zones ne studim mund te perkufizohet si nje mjedis gjysem-natyror. Ne fakt, ne fushen bregdetare ne Porto Romano ka vetem pak shtepi dhe pak ferma. Disa objekte nderhyjne ne cilesine e peizazhit, te cilat ndodhen ne zonen e studimit dhe qe pershkruhen si me poshte: Serbatore per hidrokarbure dhe akumulim gazi, sic tregohet ne Figuren 5.7.4c dhe Figuren 5.7.4e; Pontili i ngarkimit dhe shkarkimit te hidrokarbureve dhe gazeve ndodhet ne mes te gjirit te Porto Romano-s; Nje stacion pompues drenazhimi, ndodhet prane qytezes se Porto Romano-s, ne pjesen jugore te gjirit. Figura 5.7.4e Depozitat
5.7.4.1. Komponentet Morfologjike dhe Strukturale Komponenti morfologjik i zones se studimit karakterizohet nga fusha e gjere bregdetare. Vetem nje koder e ulet (lartesia maksimale 49 m mbi nivelin e detit), qe ndodhet menjehere ne very i Impiantit te Energjise ne Porto Romano ndan Gjirin e Porto Romanos nga Gjiri i Lalzit. Ne jug te vendondodhjes nje reliev i ulet (lartesia maksimale rreth 100 m mbi nivelin e detit) ngrihet pergjate vijes bregdetare, duke mbrojtur Porto Romano-n nga deti Megjithese zonen e karakterizon nje rrjet i rregullt kanalesh drenazhimi, duke i dhene nje structure gjeometrike, per shkak te mungeses se elementeve vertikale (sic jane rreshtat me peme ose brezat me bregore) nuk arrin te dallohen komponente structural peizazhi.
Duke marre ne considerate sa me lart, zona klasifikohet si me Ndjeshmeri te Ulet Peizazhi. 5.7.4.2. Komponentet Pamore Ne zonen ne studim nuk ka kendveshtrime skenike dhe mungesa e pikave te ngritura kufizon mundesite per realizimin e peizazhit. Te vetmit perdorues te mundshem te cilesive estetike te gjirit te Porto Romano-s mund te jene turistet e detit lido, qe ndodhet ne pjesen me veriore te Gjirit te Porto Romano-s, menjehere ne jug nga kepi i Spitalla (realizimi i kufizuar persa i takon numrit te perdoruesve dhe sezonit). Duke marre ne considerate sa me lart, zona klasifikohet si Mesatare. 5.7.4.3. Komponentet Simbolike Vendndodhja gjendet brenda nje zone me karakteristika simbolike te varfra. Simbolizmi unik qe karakterizon fushen bregdetare te Porto Romanos jane vijat e shperndara te bunkereve prej betoni, si deshmi e nje territori te shtypur nga konfliktet e shekullit te kaluar. Duke marre ne konsiderate sa me lart, zona klasifikohet si me Ndjeshmeri te Ulet Peizazhi.
5.7.5.
Perfundime
Tabela 5.7.5a qe vijon jep sintezen e vleresimit te ndjeshmerise se peizazhit te realizuar duke marre ne kosnderate vleresimet dhe analizat e lart-permendura. E gjithe ndjeshmeria e zones ne studim klasifikohet si i Ulet. Tabela 5.7.5a
Komponente
Vleresimi i sensitivitetit te peizazhit ne zonen e studiuar

Karakteristikat e Peizazhit Morfologji Cilesia Ekologjike Mbrojtja Vlerat e trashegimise Kendveshtrimet skenike Vecorite e peizazhit Pesha e caktuar
Morfologjike dhe Strukturale Vizuale Simbolike
E ulet Mesatare E ulet
5.8. TRAFIKU DETAR DHE RRJETI RRUGOR Ky paragraf paraqet nje pershkrim te shkurter mbi ceshtjet si: Pershkrimi i rrjetit rrugor ekzistues; Aktivitetet dhe situate ne Portin Detar te Durresit.
5.8.1.
Rrjeti Rrugor Ekzistues
Rrjeti rrugor ne Shqiperi eshte afersisht 18,000 km perfshi te gjitha klasat e rrugeve, qe do te thote 3,136 km Rruge kombetare, 10,500 deri ne 11,000 km rruge Bashkie dhe Komune 4,000 km rruge te tjera nen juridiksionin e autoriteteve, ndermarrjeve ose kompanive te ndryshme autonome (Figura 5.8.1a).
Figura 5.8.1a
Rrjeti Rrugor Kryesor dhe Dytesor ne Shqiperi
Vetem 12.4 % e rrugeve jane te shtruara dhe rrjeti rrugor ka nje dendesi prej rreth 2 0.62 km/km . Ne pergjithesi cilesia e rrugeve eshte e dobet (Figura 5.8.1b). Figura 5.8.1b Cilesia e Rrjetit Rrugor Kombetar
Rruga kryesore ne zonen e vendndodhjes se projektit eshte rruga kryesore qe Durresin me Tiranen. Eshte nje rruge me dy korsi per cdo drejtim. Dy rruge te tjera te rendesishme jane te pranishme ne zonen fushore ne veri te Durresit (Figura 5.8.1c): Durres Rinas Durres Porto Romano. Te dyja jane rruge dytesore, me nje korsi per cdo drejtim, te cilat jane ndertuar per lidhur ish kompleksin kimik te Porto Romano-s me portin e Durresit. Duke marre ne considerate se industrite kimike te meparshme jane shkarkuar, trafiku tani eshte kufizuar vetem tek banoret vendas qe bejne tutje-tehu per ne Durres dhe tek disa kamione qe levizin drejt zones se re industriale te Porto Romano-s. Te gjitha rruget e tjera te pranishme ne zone jane rruge te pa-shtruara rurale apo rruge pa rruge.
Figura 5.8.1d
Rrjeti rrugor ne zonen fushore ne veri te Durresit
5.8.2.
Trafiku Detar i Portit te Durresit
Ka kater porte kryesore ne Shqiperi. Kapaciteti mesatar i trafikut te mallrave permes porteve te Shqiperise eshte rreth 5 milione ton ne vit. Porti i Durrsit ndodhet ne jug te Detit Adriatik, drejt Jugut te qytetit te Durrsit, qe ndodhet ne pjesen veriore te gjirit te Durresit. Gjiri i Durresit eshte i mbrotur mire nga Kepi i Durresit, i cili perben nje barrier natyrore nga dallget. Valepritesi kryesor eshte ndertuar ne drejtim jug-lindor per te mbrojtur skelen nga ana jugore. Porti eshte i mbyllur nga nje mol jugor ne forme valepritesi. Durrsi eshte porti kryesor ne Shqiperi me 77% te importeve te vendit dhe 89% te tonazhit te eksportit te vendit qe kalon ne te, ne nje total prej 78% te trafikut detar te Shqiperise. Niveli faktik i trafikut eshte rreth 3.1 milione ton ne vit. Trafiku i mallrave eshte mjaft i pa-ekuilibruar ndermjet importeve, mbi 91% e volumit total te mallrave te perpunuar, dhe eksportet, me pak se 9% te totalit. Nje pjese, gjithnje e ne rritje, megjithese ende e vogel, e trafikut total transportohet me konteniere. Faktori i trafikut te tejskajshem ne port eshte reduktuar ndjeshem gjate viteve nga 1.00, gjashte vjet me pare, ne 0.39, ne 2003 cka nuk eshte arritur nga rritja e efikasitetit dhe produktivitetit, por nga praktika e ankorimit (deri ne tre anije prane njera-tjetres ne te njejtin vend ankorimi). Parashikimi i trafikut per portin e Durrsit
llogarit 8.5 milione ton ne vitin 2023, qe perfaqeson nje rritje mesatare vjetore prej 5.9 % qe nga 2003. Porti i Durrsit perpunon te gjitha llojet e ngakesave perfshi ngarkesat e mallrave, pakove, produkteve te lengshme, ngarkesat e pergjithshme, kimikatet, ngarkesat e rrezikshme, konteniere, etj. Ai konsiston ne importe te llojeve te ndryshme te mallrave sic jane: grure, cimento, material ndertimi, artikuj ushqimore, konteniere, etj., dhe eksporte te mineraleve sic jane: xeheror kromi, hekur-krom, skrap, konteniere, etj., dhe eksporton minerale si krom, hekur-krom, etj. Figura 5.8.2a,b tregon te dhena per volumin e trafikut dhe shperndarjen import/eksport ne Portin e Durresit. Te dhenat tregojne nje rritje ne Volumin e Punimeve me afersisht 60% ndermjet 2001 dhe 2005. Trafiku i importit perfaqeson me shume se 85% te te gjitha aktiviteteve. Trafiku i eksportit ka qene gjithnje e ne rritje qe nga viti 2003. Figura 5.8.2a
3500000
Volumi i Punes ne Portin e Durresit
3000000
2500000
2000000
Tons
1500000
1000000
500000
0 2001 2002 2003 2004 2005
Year
Figura 5.8.2b
100
Perqindja e Aktiviteteve ne Portin e Durresit
80
Percentage
60
40
20
0 2001 2002 2003 2004 2005
Year Export Import Internal Transport
Figurat 5.8.2c,d tregojne te dhena mbi prirjen ne ndarjen e llojeve te mallrave te transportuara ne Portin e Durresit.
Figura 5.8.2c
Importe, Porti i Durresit

2001
Cereal Gas Oil
Chemical Fertilizer General Cargo
Cement Clinker
Import Coal Containers
2002
Cereal Gas Oil
Cement Clinker
2003
Cereal Gas Oil
Cement Clinker
2004
Cereal Gas Oil
Cement Clinker
2005
Cereal Gas Oil
Cement Clinker
Figura 5.8.2d
Eksporte, Porti i Durresit

2001
Iron Chrome General Cargo
Chrome Ore Scrap

2002
Chrome Conc. Container
Chrome Ore Scrap

2003
Chrome Ore Scrap

2004
Chrome Ore Scrap

2005
Chrome Ore Scrap
Duke marre ne konsiderate aktivitetet e importit, sektoret kryesore jane mallrat e zakonshme dhe cimentoja, ndersa ndermjet aktiviteteve te eksportit sektoret kryesore perfaqesohen nga Kromi dhe mineralet e hekurit. Keto shenime konfirmojne prirjen e pergjithshme te evidentuar ne Planin e Transportit Kombetar te Shqiperise. Ky dokument raporton se ne aspektin e volumeve, mallrat qe vijojne po dominojne transportin e mallrave ne Shqiperi: Tregtia me jashte: (76% e trafikut aktual te portit te Durresit) Importet : materialet e ndertimit (cimentoja dhe qymyri i perdorur, tullat dhe pllakat, shufrat e hekurit dhe fletet metalike), gruri dhe mielli, plehrat kimike, produktet e naftes, Tregtia ne vend: drithra, pije, perime dhe fruta (te transportuara ne distance te shkurtra, shpesh Brenda qytetit) Trafku tranzit: materialet e ndertimit, prodhimet bujqesore.
Eksportet : minerale (ferro-kromi)
5.9. FUSHAT ELEKTROMAGNETIKE JO-JONIZUESE Linjat e energjise, stacionet elektrike dhe gjeneratoret elektrike nuk prodhojne rrezatime jonizuese. I vetmi lloj rrezatimi qe mund te shoqerohet me keto instalime jane rrezatimet jo-jonizuese. Keto formohen nga fusha elektrike dhe induksioni magnetik me frekuence te ulet (50Hz), prodhuar nga tension ii linjes se energjise, makinerite elektrike dhe nga elektriciteti. Burime te tjera rrezatimi jo-jonizues jane radio, antenat radiotelefonike dhe sistemet e radarit. Frekuencat e emetimit te ketyre instrumentave jane shume te larta krahasuar me frekuencat industriale. Per kete qellim, efektet mbi lende dhe trupin e njeriut, jane te ndryshme. Rrezatimet me frekuence te larte kryesisht prodhojne efekte termale, ndersa rrezatimet me frekuence te ulet nderveprojne me mekanizmat biologjike te transmetimit te sinjalit ne trupin e njeriut. Asnje linje energjie nuk kalon aktualisht ne zonen e vendndodhjes sone. Nuk eshte e pranishme asnje fushe e induktuar elektromagnetike.
5.10. KUADRI SOCIAL-EKONOMIK 5.10.1. Te Dhenat Demografike Popullsia shqiptare ka nje moshe mesatere te ulet (rreth 32 vjec). Ne fillimet e viteve 90, ndryshimet politike u shoqeruan me levizjen e popullsise ne gjithe Shqiperine, Popullsia qe jetonte ne vendet e pa-zhvilluara malore, kryesisht ne Veri te vendit, u zhvendos ne zona me te zhvilluara duke perfshire Durrsin dhe periferine e tij. Keto levizje te popullsise nuk jane rregjistruar. Per shkak te kesaj levizjeje te pa-kontrolluar te njerezve, raporti i popullsise rurale me ate urbane ndryshoi. Dhjete qendrat me te medha urbane llogarisin 20% te
popullsise totale ne fund te 1990 dhe 36 % ne 1999. Ne fund te 2001 popullsia urbane eshte rritur ne 42.1%. Zona e Porto Romano fillimisht ka qene shume rralle e populluar dhe pjesa me e madhe e njerezve jetonte prane kodrave. Pas ri-vendosjes se mocalishtes rreth 1980, popullsia u rrit per shkak te pranise se fabrikave dhe mundesive ne rritje per te jetuar dhe marre me bujqesi ne kete ultesire. Ne dekaden e fundit, zona e Durrsit ka pasur nje rritje te shpejte e te pa-kontrolluar te popullise, kryesisht nga imigrimi i njerezve nga Shqiperia veriore dhe rajone te tjera, te cilet kerkojne pune dhe te ardhura. Aktualisht 5,000 deri ne 7,000 njerez kane vendbanimet e tyre prane kodrave te Durrsit dhe ne fushen e Durrsit. Te dhena te perditesuara per statistikat e popullsise ne zonen e Porto Romano-s jane mbledhur gjate investigimeve te kryera ne zone, ne kuadrin e projekteve te permiresimit. (UNEP, Feasibility Study for Urgent Risk Reduction Measures at Hot Spots in Albania, 2001) dhe jane korrigjuar perms delaratave te Zyres se Gjendjes Civile ne rrethe te ndryshme, te cilat jane hartuar bazuar ne rregjistrimet e tyre administrative. Ato rregjistra nuk reflektone plotesisht levizjen e popullsise Brenda dhe jashte vendit, per shkak te levizjeve te parregjistruara te ri-vendosjes. Nuk ka asnje te dhene per popullsine e koheve te fundit apo aktuale per zonen e Porto Romano-s sepse nje pjese e madhe e vendbanimeve jane te parrregjistruara. Nje vleresim i popullsise se Porto Romano eshte kryer ne Studimin e Fizibilitetit UNEP dhe raportohet ne Tabelen 5.10.1a. qe vijon: Tabela 5.10.1a
Klasa e Popullsise Total Femije (age 0-1) Femije (age 1-14) Te rritur
Popullsia e Porto Romanos ne 2003

Numri 2,384 35 115 2,234
Te dhenat jane llogaritur bazuar ne numrin e shtepive te verejtura me imazhet e satelitit te kombinuara me nje numer mesatar banoresh per cdo shtepi dhe te dhenat per moshen jane mbledhur ne nje studim te popullsise ne 86 shtepi ka 473 persona. Nje tjeter vendbanim ndodhet afersisht 1 km distance ne Lindje te vendit (fshati Rinia), me nje numer shtepish banimi rreth 350. Nuk eshte dhene numri i banoreve. Sipas intervistave me ALUIZMI (Agjencia per Legalizimin, Urbanizimin, Integrimin e Zonave Informale) vendbanimet informale ne Porto Romano, ne kufi me lokalitete e identifikuara si "Varrezat e Reja" dhe "Hidrovori", kane 760 shtepi qe i perkasin Bashkise se Durresit, dhe vendbanimet e fshatit Rinia, perfshijne afersisht 200 ndertesa. ALUIZMI konfirmoi se te gjitha ndertesat ne zone jane ilegale.
5.10.2. KUadri Social-Ekonomik Sipas Profilit te Vendit ne Sektorin e Strehimit (UN, 2002) statistikat zyrtare treguan se 29.6% e shqiptareve jane te varfer, gjysma e tyre jetojne ne kushtet e varferise ekstreme. Nje ne tre familje nuk ka shtepine e duhur, perqindja e vdekshmerise se femijve dhe e nenes eshte e larte, 14% e femijeve nen 5 vjec jane te keq-ushqyer,
12% e femijeve nen 15 vjec jane analfabete. Varferia eshte me e larte ne very, ne familjet e medha, qe drejtohen nga te rinj ose njerez me arsim te paket. Ne 1996, 90% e te varferve jetonin ne zonat rural. Gjysma e te verferve jane te vete-punesuar ne bujqesi; 20% jane pensioniste. Ka nje nivel te larte te pabarazise ne shperndarjen ne vend te te ardhurave familjare. Ne 1998, 20% e familjeve ne gjendje te mire ekonomike merrnin 48% te te ardhurave totale familjare, ndersa 20% e familjeve te varfra merrnin vetem 5%. Ne Tirane 26% e popullsise jeton me me pak se nje dollar ne dite, nersa ne periferine e Tiranes perqindja e tyre shkon ne 36% .
Papunesia eshte nje nga arsyet kryesore te varferise ne zonat urbane, ndersa punesimi i fshehur eshte karakteristik per zonat rurale. Papunesia eshte mbi mesataren ne qytetet e Beratit, Elbasanit, Kurbinit, Shkodres, Permetit dhe Kucoves. Papunesia ne Shqiperia eshte specifike e gjinise dhe moshes, me 21% te grave pa pune dhe 16% te burrave. 60% e te rinjve te moshes 16 deri ne 34 jane te papune dhe situata eshte me e keqe ne qytetet: Vlore (86%), Mat (82%), Tirane (66%), Puke (65%) dhe Shkoder (63%). Pasojat sociale jane perkeqesuar nga fakti se dy te tretat ose me teper e te papuneve nuk kane me te drejte per te marre perfitime (asistence) papunesie. Treguesit kryesore ekonomike per Shqiperine raportohen ne Tabelen 5.10.2a. Ne 1998 te ardhurat mesatare per nje familje ishin 16,620 leke ne muaj. Ne zonat me me pak se 10,000 banore, te ardhurat per nje familje rane ne 14,250 leke ne muaj, ndersa ne zonat me me shume se 10,000 banore, te ardhurat jane 21,240 leke ne muaj. Ky kontrast rural-urban tregohet qarte ne te ardhurat per zonat rurale dhe urbane dhe ai shpjegon pjeserisht tendencat drejt migrimit urban (Figura 5.10.2a). Figura 5.10.2a Treguesit Kryesore Ekonomike per Shqiperine
Figura 5.10.2a
Perqindja e Popullsise ne Zonat Rurale dhe Urbane sipas te Ardhurave. Ndarja sipas Statistikes ne 1998 (Ndarja sipas Statistikes 1: Te Ardhurat me te Ulta, Ndarja sipas Statistikes 5: Te ardhurat me te Larta)
Tendencat e pa-punesise dhe te punesimit ne Shqiperi ne dekaden e fundit tregohen ne Figurat 5.10.2b dhe 5.10.2c. Figura 5.10.2b Papunesia ne Shqiperi
Source: www.instat.gov.al
Figura 5.10.2c
Punesimi ne Shqiperi
Source: www.instat.gov.al
Sipas Vleresimit te Shpejte Mjedisor per Parqet Industriale dhe Energjetike ne Porto Romano (Ldheell Mills, Jun 2008) mund te kete deri ne 21,000 njerez te papune ne qytetin e Durresit dhe ne vendbanimin informal te Porto Romano dhe 9.000 te tjere ne komunat fqinje. Numri total i njerezve te papune ne zone do te ishte atehere afersisht 30,000 nga nje zone me 100,000 njerez. Zona e Porto Romanos eshte shfrytezuar historikisht per qellime industrial qe nga vitet 40s. Historia e instalimeve industriale ne vend eshte si vijon: Vendndodhja e Squfurit 1982 deri ne 1987 Prodhimi i klorurit te zinkut, mungesa e Lindanit me pluhur gelqeror dhe nje vend per hedhjen e squfurit. Impianti i Lindanit/Dikromatit 1944 deri ne 1967 Nje fabrike lekure 1967 deri ne 1987 Prodhimi i Dikromatit, sulfatit te magnezit dhe sulfatit te aluminit qe perdoren ne perpunimin e lekures 1982 deri ne 1987 Prodhimi i Lindanit dhe pesticideve te tjera sic jane trikromatit i natriumit dhe Thiram Disa pjese te tokes brenda zones se pikes se nxehte 1 jane privatizuar dhe do te perdoren per aktivitetin e prodhimit ne te ardhmen e afert. Nje njesi paketimi kartonash eshte aktualisht aktive brenda territorit te Pikes se nxehte 1. Hedhja e mbetjeve ne Stacionin e Pompimit Data te pa-precizuara Perfshihet hedhja e mbeturinave, por nuk kufizohet vetem ne mbetjet e Lindanit. Zona e akumulimit te ujit prane Kepit te Bishti Palles
1989 deri ne 1998 Akumulimi i mbetjeve nga procesi i prodhimit te Lindanit perfshi Disulfidin e Karbonit, Dikromatin e Natriumit, Metanolin, MonoMetilaminen, Dimetilaminen, Etilenediaminen, Trimetilaminen, mbetjet e hekzaklorocikloheksanin (HCH), pluhur squfuri. Keto veprimtari ekonomike kane lene nje ngarkese te madhe ndotjeje ne zonen se ciles i adresohen projekte permiresimi, te cilat jane ne proces dhe financohen nga PNUD, Banka Boterore dhe donatore nderkombetare. Aktualisht aktivitete te vogla ekonomike jane ne proces ne zone. Megjithate, planet kombetare territorial per zonen parashikojne Zhvillimin Industrial dhe Energjetik ne vende te Zones se Projektit dhe ne jug te saj. Depot e naftes dhe te gazit jane te pranishme ne zone dhe ndodhen kryesisht brenda 1 km nga bregdeti Perendimor ne zonen ndermjet Kepit te Bishtit te Palles dhe Porto Romano-s. Nje pike e rendesishme e akumulimit te naftes dhe gazit eshte ende ne ndertim dhe perfshin nje infrastructure porti me sistem ngarkim-shkarkimi te produkteve te naftes nga serbatoret e saj tek instalimet perkatese si dhe nje sistem ngarkim/shkarkimi nepermjet autoboteve. Kapaciteti i tij i pergjithshem eshte 3 24,000 m. FAza e pare e investimit prej rreth 14,000 m eshte perfunduar (5 rezervuare). Siperfaqja e ndertuar eshte rreth 29,100 m, ndersa komplet ngastra e 2 tokes se blere eshte 36,000 m (www.riraoil.com). Veprimtarite e tjera te pranishme ne zone perfshijne: Plazhet dhe rastorantet, ne bregdet ne perendim te vendndodhjes sone Restorant ne bregdet ne veri te vendndodhjes sone Ferma dhe kullota. Nje ferme ndodhet ne kufirin veri-perendimor te vendndodhjes sone, tre te tjere brenda 1 km nga kufiri i zones. Toka ne pjesen brenda te siperfaqes se vendndodhjes duket e pa-kultivuar gjate studimeve ne terren.
5.11. SHENDETI PUBLIK 5.11.1. Gjendja Kombetare ne Shqiperi Gjendja kombetare mbi Shendetin Publik eshte vleresuar bazuar ne raportin Reflektime mbi Shendetin ne Shqiperi, 2005, publikuar nga Organizata Boterore e Shendetesise (WHO), dhe ne te dhenat e grumbulluara nga Instituti i Statistikave ne Shqiperi (INSTAT). Reflektime mbi Shendetin ne Shqiperi nga WHO Ky dokument hedh nje veshtrim mbi statusin e shendetit ne Shqiperi, duke paraqitur te dhenat me te fundit mbi vdekshmerine, semundshmerine dhe exkspozimin ndaj faktoreve kryesore te riskut se bashku me tendencat e kohes. RAporti gjithashtu ben krahasimin e grupeve te referimit ne vend, qe perfshijne vendet me prirje/zhvillime te ngjashme te shendetit dhe tendenca sociale-ekonomike te ngjashme dhe/ose grupime gjeopolitike.
Shqiperia klasifikohet nga WHO Brenda grupit Eur-B+C , i cili perfshin 25 vende me vdekshmeri te ulet foshnjore dhe vdekshmeri te ulet ose te larte tek te rriturit. Vendet me me vdekshmeri te ulet foshnjore klasifikohen si Eur A. Kjo klase perfshin 27 vende, shumica e te cilave jane shtete anetare te BE. Kuadri i shendetit public paraqitet ne paragrafet qe vijojne duke ju referuar tre tregueseve epidemiologjike: Jetegjatesia e pritshme; Ngarkesa e semundjes;
Shkaqet kryesore te vdekjes. Jetgjatesia e Pritshme Sipas vleresimeve te WHO, nje person i lindur ne Shqiperi ne 2002 mund te prese qe te jetoje 70,4 vjet mesatarisht: 74,1 vjet per grate dhe 67,3 vjet per burrat. Kjo llogaritje eshte dy vjet me e gjate se sa mesatarja Eur-B+C , por me shume se tete vjet me e shkurter se sa mesatarja Eur-A. Ne 2002 statistikat kombetare mbi vdekshmerine, ne te cilat bazohet shifra e jetegjatesise se pritshme zyrtare (LE), jep vleresimin: gjashte vjet me shume ne lindje sesa llogaritja e WHO. Raportimi me i vogel i vdekjeve dhe veshtiresite ne mbledhjen e statistikave te popullsise shpjegojne pak a shume keto ndryshime. Sipas shifrave kombetare, shqiptaret fituan rreth 3,6 vite ne jetegjatesine e pritshme ndermjet 1987 dhe 2003. Kjo rritje ishte pak me e madhe per burrat (3,8 vite) se sa per grate (3,3 vite). Figura 5.11.1a Jetegjatesia e Pritshme ne Lindje per Meshkujt 1980 deri ne Vitet e Fundit
Source: Highlights on Health in Albania, 2005
Figura 5.11.1b
Jetegjatesia e Pritshme ne Lindje per Femrat, 1980 deri ne Vitet e Fundit
Pervec jetegjatesise se pritshme, eshte gjithnje e me teper e rendesishme te dihet jetegjatesia e pritshme kur ke shendet te mire. WHO perdor nje tregues per kete qellim, te quajtur jetegjatesia e pritshme e shendetshme (HALE), duke zbritur vitet e llogaritura te jetes se kaluar me semundje dhe pa-aftesi nga jetegjatesia e pritshme e llogaritur. Per Shqiperine, WHO vlereson se njerezit mund te presin te jene te shendetshem per afersisht 87% te jetes se tyre. Ata humbasin mesatarisht 9 vite me semundje. Kjo humbje eshte me e madhe se sa mesatarja Eur-A average (7,3 vjet) dhe mesatarja Eur-B+C (7,6 vjet).
Figura 5.11.1c
Jetegjatesia e Pritshme (LE) dhe Jetegjatesi e Pritshme e Shendetshme (HALE), 2002
Meqenese grate jetojne me gjate dhe meqense mundesia e perkeqesimit te shendetit rritet me moshen, grate humbasin me teper vite te shendetshme te jetes (10,8 vjet) se sa burrat (7,8 vjet). Megjithate grate ne Shqiperi kane 3,8 vite me teper te jetegjatesise se pritshme te shendetshme. Gjithashtu ndermjet 60 vjecareve, grate jetojne me te shendetshme me shume se tre vjet me gjate krahasuar me burrat (13,9 kundrejt 10,5 vjet) sipas vleresimeve te WHO. Ngarkesa e Semundjes Ngaresa e semundjes ne nje popullsi mund te shikohet si nje hapsire ndermjet statusit actual te shendetit dhe nje situate ideale ne te cilen cdo njeri jeton deri ne moshe te madhe, pa semundje dhe pa-paftesi. Ato qe shkaktojne kete hapesire jane
vdekshmeria e parakohshme, pa-aftesia dhe faktore te caktuar risku qe ndikojne ne semundje. Analzia qe vijon ben perpunimin e ngarkeses se semundjes ne popullsi. Vitet e pa-aftesise-jete e pershtatur(DALY) eshte nje matje e permbledhur qe kombinon ndikimet e semundjes, pa-aftesine dhe vdekshmerine ne shendetin e popullsise. Tabela 5.11.1a tregon dhjete kushtet paresore, ne rradhe zbritese, qe llogarisin afersisht 90% te ngarkeses se semundjeve ndermjet meshkujve dhe femrave ne Shqiperi. Goditjet padashje tek meshkujt dhe semundjet kardiovaskulare dhe kushtet neuropsikiatrike tek meshkujt dhe femrat perbejne ngarkesen me te madhe te semundjeve. Per shkak se vdekshmeria nga kushtet neuropsikiatrike eshte e vogel, pa-aftesia ne jeten e perditshme perben shumicen e ngarkeses se tyre ne shendetin e popullsise. Tabela 5.11.1a Dhjete Grupet Kryesore te Pa-aftesise si Perqindje te DALY totale per te dyja sekset en Shqiperi, 2002
Femra Total DALYs (%) 22.1 19.3 16.5 9.0 4.4 3.9 3.7 3.4 Grupet e pa-aftesise Kushtet Neuropsikiatrike Semundjet Kardiovaskulare Neoplazma malinje Goditjet pa dashje Semundje Muskuloskeletale Semundje te organeve ndijore Kushtet Perinatale Infeksionet ne Rruget e Frymemarrjes Mangesite ne te ushqyer Semundje ne aparatin tretes Total DALYs (%) 24.1 19.6 9.0 7.0 5.8 4.3 4.1 4.0 3.5 2.9
Meshkuj Grupet e pa-aftesise Goditjet pa dashje Semundjet Kardiovaskulare Kushtet Neuropsikiatrike Neoplazma malinje Kushtet Perinatale Infeksionet ne Rruget e Frymemarrjes Semundje ne aparatin tretes Semundje Muskuloskeletale
Semundje te organeve ndijore 3.1 Goditje te qellimshme 2.7 Source: Highlights on Health in Albania, 2005
Tabela 5.11.1b, tregon, nga ana tjeter dhjete faktoret me te rendesishem te riskut me ndikimet e tyre perkatese, ne rend zbrites, ne ngarkesen e semundjes ne popullsine mashkullore dhe femerore ne Shqiperi. Sipas DALY, duhani, alkooli dhe presioni i larte i gjakut perbejne ngarkesen me te madhe tek meshkujt shqiptare, dhe presioni i larte i gjakut dhe BMI e larte tek grate.
Tabela 5.11.1b
Dhjete faktoret kryesore te riskut te Ngarkeses se Seumndjes se matur ne DALY ne Shqiperi, 2002
Femra Total DALYs (%) 12.6 10.4 7.7 4.7 4.5 Grupet e pa-aftesise Presioni i Larte i Gjakut BMI e larte Duhani Kolesteroli i larte Marrja e paket e frutavezarzavateve Mungesa e aktivitetit fizik Seks i pasigurte Tymi ne ambjent te mbyllur nga lendet djegese Alkooli Qenia nen-peshe ne femijeri dhe gjate memesise Total DALYs (%) 7.2 6.0 4.9 4.0 2.2
Meshkuj Grupet e pa-aftesise Duhani Alkooli Presioni i Larte i Gjakut Kolesteroli i larte BMI e larte
Marrja e paket e frutave2.7 zarzavateve Mungesa e aktivitetit fizik 2.2 Faktoret profesionale te riskut 1.8 per demtime Plumbi 1.4 Tymi ne ambjent te mbyllur nga 1.4 lendet djegese Source: Highlights on Health in Albania, 2005
2.2 1.9 1.6 1.5 1.4
Shkaqet kryesore te Vdekjes Ne 2003, semundjet jo infektive te perzgjedhura llogariteshin ne rreth 76% te te gjitha vdekjeve en Shqiperi, Kushtet eperkufizimit te gabuar rreth 13,5%, shkaqet e jashtme rreth 5% dhe semundjet infektive rreth 0,5%. Ne total 52% e te gjitha vdekjeve jane shkaktuar nga semundje te sistemit te qarkullimit, 14% nga kanceri, 5% nga semundjet e aparatit te frymemarrjes, 3% nga crregullimet neuropsikiatrike dhe 2% nga semundjet e apartit tretes. Shqiptaret jane ne rrezik me te vogel ndaj vdekjes per shkak te CVD-ve (semundjeve kardiovaskulare) sesa mesatarja Eur-B+C, perjashto grate nen 15 dhe burrat nen 30. Per femijet dhe adoleshentet, risku i tepert per te vdekur nga CVDs eshte tete here me shume se mesatarja Eur-B+C, dhe Shqiperia, se bashku me Turkmenistanin, kane vleren me te larte te vdekshmerise ne kete grupmoshe. Kjo mund te jete, megjithate, te pakten pjeserisht e shpjegueshme nga ndryshimet ne klasifikimin dhe rregjistrimin e shkaqeve te vdekjes. Risku per vdekje nga kanceri eshte me i ulet per te gjithe burrat dhe grate ne moshe 15-vjecare ose me teper. Sipas ketyre shifrave ne vend, shqiptaret kane gjithashtu nje risk te vogel vdekjeje per shkaqe te jashtme dhe helmime ne te gjitha grupmoshat dhe per te dyja sekset krahasuar me mesataren Eur-B+C .
Figura 5.11.1d
Shkaqet kryesore te Vdekshmerise sipas Seksit dhe Grupmoshes
Semundjet kardiovaskulare shkaktojne me shume se gjysmen e te gjitha vdekjeve ne Shqiperi. Vrasesit e vetem me te medhenj jane semundjet cerebrovaskulare (18,7% e te gjitha vdekjeve te 2003), semundjet ishemike te zemres (15,1%) dhe semundjet e qarkullimit pulmonar dhe semundje e tjera te zemres (12,5%). Vdekshmeria nga semundje kardiovaskulare eshte rritur si per te rinjte, edhe per ata te moshes mesatare (nen 45 vjec) dhe per te moshuarit (75 dhe me teper), ndersa nje prirje zbritese mund te verehet ne grupmoshat e tjera qe mbeten. Zhvillimi eshte i ngjashem per te dyja sekset dhe per semundjet ishemike te zemres dhe semundjet cerebrovaskulare. Kanceri shkaton vetem nje ne shtate vdekje ne Shqiperi. Vdekshemria poshte moshes 30 vjec eshte ne ulje dhe po ndjek mesataren Eur-B+C average. Meshkujt 3074 vjec gjithashtu kane shifra ne zbritje te vdekjes, ne menyre te ndjeshme poshte mesatares Eur-B+C. Meshkujt e moshuar kane nje rrezik ne rritje per te vdekur nga kanceri, e barabarte me mesataren Eur-B+C . Shifrat e vdekjes nga kanceri per femrat jane ne rritje, por ato jane ende poshte mesatares Eur-B+C. Persa i takon vdekshmerise nga kanceri ne pergjithesi, shifrat per shkaqet specifike te vdekjes ne Shqiperi jane te ulta krahasuar me nivelet Eur-B+C , dhe jane ose ne ulje (kanceri i buzes, kanceri i fshikezes se urines, kanceri i ezofagut, kanceri i lekures, kanceri uterin dhe ovarian) ose pezull (kanceri kolorektal dhe kanceri indit limfoid dhe hematopoietik). Vdekshmeria nga kanceri i laringut, trakese, bronkeve dhe mushkerive eshte e ndryshme per burrat dhe grate. Per burrat, numri i vdekjeve mbetet i qendrueshem, dhe poshte mesatareve ne zbritje Eur-A dhe Eur-B+C . Per grate, po rritet me njejtin ritem si mesatarja Eur-A average dhe ajo tashme ka kaluar mesataren Eur-B+C. Keto te djhena mbi vdekshmerine reflektojne tendencat e meparshme ne pirjen e duhanit, te cilat u bene me te zakonshme ne Shqiperi ndermjet 1990 dhe 2000.
Sipas te dhenave me te fundit, 60% e burrave dhe 18% e grave 15 vjec e lart jane duhanpirese ditore te rregullta. Figura 5.11.1e Numri i Standartizuar i Vdekjeve per Kancerin e Stomakut ne Njerezit e te gjitha moshaves, 1980 deri ne vitin me te fundit
Figura 5.11.1f
Numri i Standartizuar i Vdekjeve per Kancerin e Laringut, Trakese, Bronkeve dhe Mushkerive tek Femrat, te gjitha moshat, 1980 deri ne vitin me te fundit
Te Dhenat e Institutit te Statistikes se Shqiperise (INSTAT) Gjendja shendetsore ne Shqiperi eshte studiuar nga Instituti i Statistikes se Shqiperise (INSTAT) nepermjet tregueseve statistikore. Treguesit kryesore shfaqin nje prirje te qendrueshme te permiresimit per kujdesin shendetesor paresor dhe sherbimeve spitalore. Niveli i disa tregueseve te rendesishem sic jane: jetegjatesia, vdekja dhe semundjet kronike jane te krahasueshem me ato te vendeve te zhvilluara, ndersa vdekshemria foshnjore, vdekshmeria maternal dhe semundjet akute infektive jane te krahasueshme me ato te vendeve ne zhvillim. Statistikat tregojne se nje numer relativisht i larte vdekjesh dhe semundjesh ne Shqiperi eshte rezultat i pirjes se duhanit, alkoolit, pakujdesise ne rruge, perdorimit te drogave ilegale, ushqimit dhe stresit si nje dukuri e re modern e shoqerise. Te jetuarit ne pasivitet eshte nje faktor risku sepse ai paraqet nje problem te mundshem per hipertensionin, semundjet e zemres, ataket, etj. Figura 5.11.1g
350
Shkaqet kryesore te Vdekjes sipas Grupeve te Semundjeve

Endocrin,metabolic,nutricional Nervous system Respiratory system diseases Genitourinary system diseases External injury, poisoning
300
Neoplasm Blood, blood-forming organ diseas Circulatory system diseases Digestive system diseases Ill-defined conditions
Num. per 100.000 inhabitants
250
200
150
100
50
0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Year
Source INSTAT
5.11.2. Gjendja ne Porto Romano Hyrje Ky seksion bazohet ne permbajtjen e raportit Vleresimi i ndikimit te ndotjes mjedisore ne shendetin e banoreve te zones se Porto-Romano-s publikuar nga Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujrave e Shqiperise ne 2005. Prania ne Porto Romano e prodhimit te meparshem industrial te lindanit dhe dikromatit si dhe e nje impianti per prodhimin e kimikateve me baze squfuri dhe e nje vendi mbeturinash per kimikate dhe mbetje, ka shkaktuar degradim serioz te mjedisit. Ndotja vazhdon akoma per shkak te migrimit te ndotesve nepermjet ujrave nentokesore te ceketa, largimit te ujrave te shiut dhe transportit illegal te dherave te ndotur. Vendondodhja dhe rrethinat menjehere prane saj perbejne rreziqe te medha per shendetin e njeriut. Ministria Shqiptare e Mjedisit ka autorizuar Projektin e Permiresimit ne Porto Romano, duke pasur si qellim permiresimin e kushteve mjedisore duke reduktuar ndotjen e dheut dhe ndikimet ne ujrat nen tokesore dhe duke reduktuar ndjeshem rreziqet per shendetin e njeriut dhe mjedisit te grupeve te popullsise qe ndodhet prane. Projekti konsiston ne ndertimin e nje vendi per groposje, qe te mbaje dheun e ndotur dhe materialet nga prishja nga ish zonat industrial ne Porto Romano, dhe levizjen e transportimin e dherave perkatese dhe materialeve nga prishja. Bazuar ne te dhenat mbi nivelet e ndotjes aktualisht rreziqet madhore per shendetin e banoreve vendas jane te lidhura me: Konsumin e ujit nga puset ne vend (zyrtarisht e ndaluar, por ndoshta ndodh ende); Konsumin e qumeshtit dhe mishit nga kullotja e kafsheve ne zonat e ndotura; Konsumin e perimeve te ndotura; Thithjen e therrmijave te ndotura nga ajri. Raporti Vleresimi i ndikimit te ndotjes mjedisore ne shendetin e banoreve te zones se Porto-Romano-s eshte realizuar e qellimin qe te vleresoje efektet e kushteve te ndotjes ne statusin e shendetit te banoreve, te percaktoje rekomandimet per te parandaluar perkqesimin e metejshem dhe te identifikoje nevojat per te kuruar njerezit e prekur. Dimensioni i Kampionit dhe Metodologjia e Perdorur Kampioni i studiuar konsistonte ne 200 njerez te ekspozuar ndaj ndotjes industrial, per periudha kohore variabel; eshte ndare ne dy grupe te medha: Grupi i pare konsistoi ne 100 nxenes te shkolles 9-vjecare, kryesisht 13 vjec, te cilet ju nenshtruan nje testimi me pyetsorin perkates si dhe ekzaminimit subjektiv dhe neurologjik. Grupi i dyte konsistoi ne 100 te rritur pa asne perzgjedhje paraprake, banore te komunes se Porto Romano-s per nje periudhe te pershtatshme kohore, me qellimin per te pasur efektet mbi shendeti te shkaktuara nga ndotja e jashtme e ambjentit.
Pyetsori i perdorur per intervista perfshinte ceshtje si: niveli i arsimimit, eksperienca e punes, situate sociale-ekonomike, zakoni i pirjes se duhanit, te dhenat shendetsore te anetareve te familjes ne vecanti per bronshitin, azmen bronkiale pulmonare T.B.C. dhe semundje te tjera. Kampioni i studiuar ju nenshtrua disa ekzaminimeve me te hollesishme sic jane: Testimet Funksionale te Frymemarrjes; Vleresimet e Reflekseve; E.E.G. me tregues; Analiza te pergjithshme gjaku me formulen e leukociteve; Permbajtja e lindanit ne gjak; Ekzaminimi Abdominal me Ultratinguj; Permbajtja e kromatit ne floket e femijeve; Permbajtja e Lindanit ne qumesht; Permbajtja e kromit me valencen gjashte ne ujin e pusit. Perfundime Konkluzionet konfirmuan se shume banore te komunes se Porto Romano-s vuajne nga pasojat e ndotjes mjedisore. Historiku i semundjeve ne familje konfirmon pranine e semundjeve pulmonare. Keto u konfirmuan gjithashtu nga ekzaminimi i funksioneve pulmonare dinamike: gati 50% e njerezve te verejtur kishin vlera jo-normale. Simptomat respiratore (kolle, disfoni dhe dhimbje ne kraharor) ishin te pranishme sit e te rriturit , ashtu edhe tek femijet e ketij komuniteti. Sipas studimit, dominimi i pirjes se duhanit ne zone eshte i ulet dhe kjo mund te sjelle nje lidhje te mundshme ndermjet ndotjes ne vend dhe simptomave respiratore. Ndikimi i demshem eshte i dukshem ne traktin gastro-intestinal, ne lekure dhe mukoze, ne kavitetin e hundes dhe sistemin neurologjik. Simptoma dhimbje abdominale ishte e pranishme ne 37% te rasteve; ne mbi 20% kj simtome ishte e shoqeruar me vjellje ose te perzjera. Demet ne lekure, qe ishin te shoqeruara me efektet e kromatit, u zbuluan ne 12% te rasteve dhe epistakseve tek 11% e te rriturve te survejuar. Kjo mund te lidhet me ekspozimin per nje kohe te gjate te banorev. Irritimi i lekures dhe epistakset ishin gjithashtu te pranishme tek femijet me perqindjet respektive 14,29% dhe 18,37% te te survejuareve. Sindroma asteno-vegjetative (dhimbje koke, crregullime gjumi, ankth dridhje muskujsh), u raportua gjithashtu. Efektet e mundshme te ndotjes mjedisore ne sistemin vegjetativ nervor u evidentuan nga analizat e vleresimit te refleksit. Presioni i gjakut u pa se kishte ndryshuar (hipotension dhe hipertension) ne 55% te njeresve te vezhguar. Me teper se me ekspozimin mjedisor, kjo mund te lidhej me demtimet kronike kardio-vaskulare, zakonet e te ushqyerit, moshen, stresin. Konkluzioni i pergjithshem eshte se zbulimet konfirmuan se shume banore te komunes se Porto Romano-s vuajne nga pasojat e ndotjes mjedisore, dhe kjo do te aplikohej ne vecanti tek banoret rrethinave prane ish faciliteteve industriale.
Analiza e izomereve HCH ne gjak nxori ne dukje perqendrimin e alpha dhe beta HCH mbi standartet nderkombetare, ndersa izomeret gamma dhe delta nuk u detektuan. Ekzaminimet e puseve te ujit shfaqen nje perqendrim te larte te perberjeve Chrome VI. Prandaj raporti rekomandoi qe uji i puseve te mos perdoret si uje i pijshem per banoret, as per gjene e gjalle. NGa ana tjeter, ekzaminimet e kampioneve te ujit nga tub ii ujit nuk nxorren ne dukje asnje permbajtje Kromati. Permbajtja e izomereve HCH ne qumeshtin e lopes ishte gjithashtu mbi standartet nderkombetare te sigurise. Per kete qellim raporti rekomandoi qe konsumi i qumeshtit te zones duhet te ndalohet. Sipas te njejtit raport do te jene te nevojshme studimet te metejshme shkencore per te verifikuar ndjeshmerine e femijeve dhe ndryshime kromozomale. Nuk raportohet asnje e dhene specifike per ndodhjen e kancerit ne zone.
5.11.3. Referenca INSTAT (2004). Living Condition dhe Inequality in Albania. INSTAT (2004). Population Projections for Albania 2001-2021. Republic of Albania, Ministry of Finance (2004). Progress report on implementation of the National Strategy for Socio-Economic development during 2003. WHO (2005). Highlights on Health in Albania. International Monetary Fund (2005). Albania: Selected Issues dhe Statistical Appendix. Ministry of Environment, Forests dhe Water Administration of Albania (2005). Evaluation of the impact of environmental pollution on the health of inhabitants of Porto-Romano area.
6. VLERESIMI I NDIKIMEVE 6.1. AJRI
Ky paragraf analizon ndikimet ne cilesine e ajrit qe burojne nga realizimi i Impiantit te Energjise ne Porto Romano Power Plant, duke marre ne considerate fazen e ndertimit dhe ate funksionale.
Ndikimet jane te lidhura me dy Plane veprime: I pari me nje njesi 800 MWe dhe i dyti me dy njesi 800 MWe. Keto krahasonhen me vlerat limit Europiane dhe Shqiptare.
6.1.1.
Faza e Ndertimit
Ndikimi kryesor i mundshem ne cilesine e ajrit gjate fazes se ndertimit eshte eshte emetimi i pluhurave, i shkaktuar nga punime civile qe lidhen me ndertimin e instalimeve te reja. Siperfaqja e kantierit te ndertimit eshte afersisht 787,000 m . Ne pergjithesi, gjate fazes se ndertimi, emetimet e pluhurave prodhohen nga aktivitetet qe vijojne: Pluhurizimi dhe abrazioni i siperfaqeve, te shkaktuara nga kamionet qe mbartin dhe e materiale; Largimi i therrmijave te pluhurit te shkaktuara nga erozioni i eres i siperfaqeve me grumbullime; Veprimi mekanik mbi materialet inkoherente dhe germimet me eskavatore, buldozere, etj; transport i pa-vullnetshem i baltrave nga rrotat e kamioneve qe mund te shkaktojne pluhura kur thahen. U perdor nje vleresim tregues i prodhimit te pluhurit dhe ndikimet e lidhura me te duke perdorur metodologjine e pershkruar me poshte. 6.1.1.1. Emetimi i Pluhurave Gjate realizimit te punimeve te planifikuara, pluhuri prodhohet kryesisht nga perpunimi i materialeve ne rregullimet ne kantier, germimet, vendosjet dhe transportet e agregateve. Sasia e pluhurit te prodhuar eshte proporcionale me volumin e materialit te perpunuar. Germimet e nevojshme per te realizuar impiantin e ri do te zhvendosin 3 3 nje sasi dheu te barabarte me afersisht 2,000,000 m , nga te cilat 400,000 m rrjedhin nga largimi i topsoil-it (shtreses se siperme te dheut). Duke marre ne considerate nje peshe specifike dheu te barabarte me 1.7 t/m , sasia e dheut te perpunuar do te jete 3,400,000 t.
3 2
Kjo vlere perdoret per te vleresuar prodhimin e pluhurave permes nje faktori standard emetimi te propozuar nga EPA per aktivitetet ne kantier te barabarte me 0.02 kg/t. Tabela 6.1.1.1a qe vijon tregon vleresimin e emetimeve te pluhurit qe lidhet me te gjitha aktivitetet ne kantier. Tabela 6.1.1.1a Emetimi Total i Pluhurave ne Kantier
Faktori i Emetimit [kg/t] 0.02 0.02 Materiali i perpunuar [t] 680,000 3,400,000 Total Emetimi i Pluhurave [t] 13.6 68 81.6
Ngarkimi i kamioneve merr ne kosniderate vetem largimin e shtreses siperfaqesore 3 ne siperfaqen e kantierit (rreth 400,000 m ), meqenese pjesa qe mbetet (rreth 3 1,600,000 m ) do te furnizohet diku tjeter. Emetimi total i pluhurit qe buron nga aktivitetet ne kantier vleresohet te jete 81.6t. Kjo vlere nuk perfshin ri-shperndarjen e pluhurit per shkak te eres qe rrit ndjeshem perqendrimin e pluhurit ne atmosfere. Parametrat qe do te merren ne considerate ne vleresimin e erozionit te eres, jane: siperfaqja e ekspozuar, koha e ekspozimit dhe faktori specific i emetimit per rishperndarjen e pluhurit, i cili sipas direktivave te EPA eshte i barabarte me 0.85 t/ha ne vit. Tabela 6.1.1.1b tregon faktoret dhe vlerat e llogaritura per emetimin e pluhurit per shkak te riperhapjes. Tabela 6.1.1.1b
Aktiviteti Erozioni nga Era
Emetimi i Pluhurit per shkak te Ri-perhapjes nga era

Faktori i Emetimit [t/ha*y] 0.85 Siperfaqja e Ekspozuar [ha] 78.7 Koha e Ekspozimit Emetimi i Pluhurit [years] [t] 0.83 55.75
Erozioni i shkaktuar nga era ne kantier, gjate 10 muajve deri ne perfundim te punimeve, prodhon rreth 55.75 t pluhur. Gjithsej, sasia e pluhurit qe shkaktohet nga aktivitetet ne kantier eshte rreth 137.35 t. Duke llogaritur 260 dite pune (6 dite pune ne jave), prodhimi ditor i SPM (Lende e grimcuar pezulli) eshte rreth 528.3 kg/dite. 6.1.1.2. Ndikimi i Depozitimit te Pluhurit dhe Receptoret Vleresimi i ndikimit te depozitimit te pluhurit ne largesi te ndryshme nga kantieri i ndertimit varet kryesisht nga kombinimi i dy faktoreve qe vijojne: kushtet meteorologjike dhe lloji i aktivitetit te kryer. Vleresimi i nenshtrohet pasigurive te shumta. Normat teknike sugjerojne perdorimin e llogaritjeve parametrike qe lejojne te specifikohet rradha e magnitudes se depozitimit te pritshem. Model i perzgjedhur vlereson fraksionin e therrmijave qe vendosen ne distance te ndryshme nga burimi (Figura 6.1.1.2a).
Aktiviteti Ngarkimi i Kamioneve Shkarkimi i Kamioneve
Figura 6.1.1.2a
Modeli i Depozitimit te Pluhurit

Era
Burimi
Depozitimi
Ky model llogarit nje factor depozitimi ne drejtimin e eres te burimit bazuar ne ngarkesen e emetimit te lart-permendur (528.3 kg/dite). Presupozohet qe rrjedha e pluhurit eshte e shperndare ne menyre te barabarte mbi nje siperfaqe drejtkendore vertikale, nje meter e gjere dhe me lartesi me parametra variabel. Pervec kesaj, presupozohet se depozitimi i pluhurit ne drejtimin e eres, eshte vetem funksion i distances nga burimi dhe se shperndarja anesore e pluhurit eshte e paperfillshme. Metoda e perzgjedhur per vleresimin e ndikimeve paraqet nje vleresim te perqendrimeve maksimale ne drejtimin e eres nga kantieri, ne kushte kritike meteorologjike. Shpejtesia e eres presupozohet te jete e barabarte me 2 m/s, prandaj faktori specific i vleresuar i emetimit eshte i pavarur nga shpejtesia e eres dhe eshte adoptuar si kushte mesatare. Ne te vertete ndryshimet ne shpejtesine e eres mund te modifikojne perhapjen e pluhurit, qe do te thote se shpejtesia e ulet redukton zonen e prekur dhe rrit depozitimin e pluhurit afer kantierit dhe situate e kundert ndodh me shpejtesine e larte te eres. Me qellim qe te vleresohet shperndarja e pluhurit, presupozohet se emetimet totale jane te ndara ne nje front linear, orthogonal me drejtimin e eres, qe varet nga dimensioned e kantierit, jo patjeter ne nje rruge lineare. Front ii emetimit ne menyre te prere presupozohet se eshte rrenja katrore e gjithe siperfaqes teknike te kantierit. Persa i takon largesise se emetimit, do te ishte e nevojshme te llogaritej ne varesi te drejtimit te reres, dimensioni transversal i kantierit, dhe pastaj te hamendesohej shperndarja e emetimit brenda kesaj gjatesie. Meqenese ky dimension eshte i panjohur, edhe per shkak te kontureve te tij te ndryshme gjate jetegjatesise se kantierit, preferohet nje perqasje shumefishe; ne ete menyre eshte avantazhi i te dhenit nje tregues te drejperdrejte dhe te sigurte te situatave kritike ne cdo kantier. Ne keto kushte, nje siperfaqe me e vogel perfshin nje vlere depozitimi me te madhe (per shkak ten je emetimi me te madh per njesi siperfaqeje). Presupozohet se emetimet ndodhin ne lartesi variable nga toka, ndermjet 0 dhe 5 metra. Nivelet e depozitimit te pluhurave ne toke vleresohen se fillojne nga shpejtesia gravimetrike ne vendndodhje. Ne menyre te prere, presupozohet se pluhuri nuk shperndahet ne menyre ortogonale me drejtimin e eres. Shpejtesia e depozitimit varet nga permasat e therrmijave. Therrmijat me te medha se 30 m vendosen ne cdo rast prane kantierit. Prandaj 100 metrat e pare perreth
kantierit konsiderohen te prekura ndjeshem, pavaresisht nga cdo llogaritje numerike. Shpejtesia e vendosjes e therrmijave me permasa mesatare (presupozohet te jene 3 me forme sferike, dendesi prej 2,000 kg/m dhe diameter prej 10 deri ne 30 m), qe varion ndermjet 1.25 dhe 3.3 cm/s. Duke marre ne considerate shpejtesine e lart-permendur, eshte e mundur qe te llogaritet largesia e depozitimit si nje funksion i shpejtesise se eres dhe lartesise se emetimit; keto largesi jane per therrmijat e emetuara 5 metra nga toka me ere 2 m/s): Therrmija 10 m: 800 metra ne drejtimin e eres; Therrmija 20 m: 550 metra ne drejtimin e eres; Therrmija 30 m: 300 metra ne drejtimin e eres. Depozitimi i pluhurit ne largesi te ndryshme nga kantieri llogaritet pastaj ne varesi te hipotezes se bere me pare, sipas formules qe vijon:
D<100 m = relevant D100300 = D300550 D550800

ku: Dxx eshte depozitimi (ne g/m dite) brenda kufijve te distances se dhene ne m nga indeksi i poshte-shkruar xx;
2.
0.10 F .E. 0.10 F .E. 0.10 F .E. + + 300 L 550 L 800 L 0.10 F .E. 0.10 F .E. = + 800 L 550 L 0.10 F .E. = 800 L
L eshte gjatesia e kantierit; ajo eshte e barabarte me 200 (metra) per zonat e 0,5 levizsshme te kantierit dhe deri ne A per zonat e pa-levizsshme(perfshire zonat 2 teknike), ku A eshte siperfaqja e kantierit ne m ; F.E. eshte emetimi total i pluhurit (ne g/dite) Ndikimi i depozitimit te pluhurit vleresohet duke krahasuar vleren gravimetrike te depozitimit me vlerat e raportuara ne Raportin Perfundimtar te grupit te punes te Komisionit Qendror kunder Ndotjes Atmosferike te Ministrise se Mjedisit te Italise. Kjo metode lejon klasifikimin e nje zone bazuar ne indekset e pluhurit te treguara ne Tabelen 6.1.1.2a. Tabela 6.1.1.2a Klasat e Pluhurit ne varesi te Vleres se Depozitimit
Pluhuri ne Total qe mund te vendoset (mg/m2day) < 100 100 250 251 - 500 501 - 600 > 600 Indeksi i Pluhurit Mungon Praktikisht I Ulet Mesatar Mesatar I Larte I larte
Klasat e pluhurit I II III IV V
Rezultatet e vleresimit te marra mbi bazen e konsideratave dhe hipotezes se lartpermendur tregohen ne Tabelen 6.1.1.2b. Tabela 6.1.1.2b
Tipologjia
Ndikimi i Aktiviteteve te Kantierit

Siperfaqja (m2) Ndikimi I Larte Mesatar I Ulet Mungon Praktikisht
Distanca nga Depozitimi 2. kantieri (m) (mg/m dite) Kantieri 787,000 n.d.* < 100 380 100 - 300 182 300 550 74 550 800 * nuk eshte e llogaritur, presupozohet a prioritet nje depozitim i madh.
Sic tregohet ne Tabelen me lart, ndikimi per shkak te depozitimit te therrmijave te ngritura ne ajer, qe shkaktohen nga aktivitetet ne kantier, perkufizohet mungon praktikisht ne distance mbi 550 m nga burimi. Duhet nenvizuar se kjo metode vleresime nuk merr ne konsiderate masat lehtsuese te synuara per te reduktuar emetimet e pluhurit nga kantieri i ndertimit. Perqasja e adoptuar eshte krejtesishte prere dhe vlerat e marra perfaqesojne depozitimin maksimal qe mund te ndodhe ne drejtimin e eres nga kantieri, dhe jo nje mesatare ne nje pike te fiksuar. Duke qene te dhena rezultatet e lart-permendura, depozitimet e pluhurit ne vendodhje si Rina, zona me e afert e banuar 1,000 m nga kantieri, konsiderohen se Praktikisht mungojne.
6.1.2.
Faza Funksionimit
Paragrafi pershkruan vleresimin e perqendrimit ne toke te makro ndotesve (SO2, NO2, SPM) qe do te prodhohen gjate funksionimit te Impiantit te Porto Romano.s 6.1.2.1. Karakteristikat CALPUFF Sistemi i modelimit CALMET-CALPUFF, adoptuar nga Agjencia per Mbrojtjen Mjedisore te Shteteve te Bashkuara (U.S. EPA) dhe pershkruar ne Shtojcen A te Direktiva mbi Modelet e Cilesise se Ajrit, u hartua nga Sigma Research Corporation, tani pjese e Earth Tech. Inc., me mbeshtetjen e California Air Resources Board (CARB). Per te realizuar simulimet, u perdor sistemi i modelimit CALMET-CALPUFF (versioni 5.8), sic u rekomandua nga US-EPA qe nga 06/29/2007 (http://www.epa.gov/scram001/dispersion_prefrec.htm#calpuff). Sistemi i modelimit konsiston kryesisht ne tre modelet qe vijojne: Para-procesori meteorologjik CALMET: prodhon fusha tre-dimensionale te eres dhe temperatures brenda fushes se modelimit; Procesori CALPUFF: model i perhapjes qe paraqet emetimet ne fushen e eres nga CALMET dhe studion transport dhe perhapjen e tyre; Post-procesori CALPOST: analizon ne aspektin statistikor te dhenat e nxjerra nga CALPUFF dhe nxjerr te dhenat e duhura per analiza te metejshme.
CALMET eshte nje para-procesor diagnostikues meteorologjik, qe mund te riprodhoje fusha tre-dimensionale tee res dhe temperatures pergjate fushave dydimensionale te parametrave te tjere qe pershkruajne turbulencat atmosferike. Eshte nevojshem simulimi i fushes se eres ne fushat komplekse te orografise te karakterizuara nga tipologji te ndryshme te perdorimit te tokes. Fusha e eres eshte e rindertuar nga hapat vijues qe fillojne nga nje fushe ere qe shpesh buron nga era geostrofike. Me qellim qe fusha e eres te marre ne konsiderate orografine, Modeli fut vlerat e stacionit te monitorimit dhe aplikon algoritme specifike qe simulojne nderveprimin ndermjet tokes dhe vijave te rrjedhes. . CALMET permban gjithashtu nje modul mikro-meteorologjik qe percakton strukturen termike dhe mekanike (turbulencen) e shtresave me te ulta atmosferike. CALPUFF eshte nje model hibrid i shperndarjes (zakonisht i perkufizuar si modeli shtellunge). Eshte nje model me shume shtresa dhe ne gjendje jo te qendrueshme. Ai simulon transportin, shperndarjen, transformimin dhe depozitimin e ndotesve, ne kushte meteorologjike qe ndryshojne ne hapesire dhe kohe. CALPUFF perdor fushat meteorologjike te prodhuara nga CALMET, por per simulime te thjeshta mund te perdoret per futjen e te dhenave nje fushe e jashtme ere, homogjene ne domen. CALPUFF permban algoritmi te ndryshme per te simuluar faktore te ndryshem, sic jane: ulja ne nivel e ndertesave dhe larja; drejtimi vertikal i eres; depozitime te thata dhe te lageshta; transformimet kimike atmosferike; orografia komplekse dhe bregdeti. Fenomeni i uljes ne nivel te ndertesave shkaktohet nga turbulence e induktuar nga energjia e eres ne pengesa. Ky faktor mund te jete shume i rendesishem sepse vorbullat qe terheqin shtellungen poshte mund te rrisin perqendrimet e ndotesve ne toke. Me qellim qe te simulohet influenca hidrodinamike e ndertesave ne shtellunge, modeli perdor faktore korrigjues qe modifikojne shperndarjen dhe parametrat e rritjes se shtellunges. Eksperimente te shumta ne tunele me ere treguan saktesisht turbulencen qe ndodh ne prani te ndertesave. Profili vertikal i shpejtesise mesatare te eres, ne nje ndertese ne forme paralelopipedi kunder eres, normalisht tregon nje lartesi tipike me tendence gati logaritmike. Nje ndertese me dy faqe te paralelopipedit perpendikulare me drejtimin mesatar te eres, prodhon: nje pike te bllokuar ne rreth dy te tretat e rruges per ne faqen e nderteses ne rrjedhen e siperme; Zona te vecanta ri-qarkullimi e cati dhe ne ane; Nje zone me me kavitet turbulent prapa structures qe eshte e rendesishme sepse shtellungat e kapura ne kavitet mund te perzihen shpejt ne toke; nje formim turbulence ku ri-vendoset nje rrjedhe e patrazuar.
Ne zonat bregdetare - detare, CALPUFF merr ne kosnderate fenomenin e flladit me qellim qe te modeloje ne menyre efikase Shtresen e Kufirit te Brendshem Termik (SHKBT). Ne rastin e burimeve bregdetare, SHKBT shkakton nje renie te shpejte te ndotesve ne toke.
Me qellim qe te simuloje me mire kushtet reale te emetimeve, CALPUFF lejon pershtatjen e gjeometrise se burimit (me pika, lineare ose siperfaqesore). Burimet me pika simulojne emetime te kufizuara ne nje zone te vogel; burimet lineare simulojne emetime qe shperndahen pergjate nje drejtimi kryesor; burimet e siperfaqes pershkruajne nje emetim te perhapur ne nje zone me te gjere. CALPOST analizon te dhenat e nxjerra nga CALPUFF dhe nxjerr rezultate qe jane te pershtatshme per perpunime te metejshme. Dosjet e te dhenave CALPOST mund te futen ne programme grafike komputerike per te krijuar hartat e perqendrimit ose depozitimit. Kodi kerkon te dhenat e futura qe vijojne: siperfaqen dhe te dhenat meteorogjike te shtrese se siperme te ajrit per te ndertuar fushen tre-dimensionale te eres (me CALMET); burimin dhe te dhenat e emetimit per te simuluar perhapjen e ndotesve ne ajer (me CALPUFF).
Informacioni i nxjerre i kodit te CALPUFF, i perpunuar nga CALPOST, konsiston ne matrica te vlerave te perqendrimit. Receptoret ku ndikimet vleresohen mund te jene te vecuar ose ne rrjet. Vlerat e llogaritura ne cdo receptor mund tu referohen nje ose me shume burimeve.
Rezultatet mund te perpunohen nga cdo program GIS, duke krijuar harta izoperqendrimi si ato te paraqitura ne Paragrafin 6.1.2.5. 6.1.2.2. Fusha Mbuluese e Modelimit Rrjeti meteorologjik ku fusha e eres eshte ndertuar 60 km e gjate dhe 60 km e gjere me nje rezolucion 500 m dhe eshte i orientuar nga veriu. Rrjeti i kampioneve eshte nje nen-set i nje seti meteorologjik dhe eshte 40 km i gjate dhe 40 km i gjere me nje rezolucion 500 m. Te dy fushat perfaqesohen ne Figuren 6.1.2.2a, e cila tregon gjithashtu vendndodhjen e Impiantit te Energjise dhe stacionet meteorologjike.
Figura 6.1.2.2a
Fushat dhe Stacionet Meteorologjike
Rezolucioni vertikal perkufizohet nga 12 shtresa, nga 0 ne 4,500 m ngritje. Me qellim qe te pershkruaje me mire meteorologjine e atmospheres prane tokes (Shtresa Kufitare Planetare, SHKP), qe eshte me teper e influencuar nga orografia, rezolucioni i shtresave vertikale eshte me i larte ne shtresat qe jane te ngritura vetem pak (shiko Figuren 6.1.2.2b).
Figura 6.1.2.2b
4500 4000 3500
Shtresat Vertikale ne CALMET
Ground Elevation [m]
3000 2500 2000 1500 1000 500 0

CALMET kerkon nje karakterizim te sakte gjeofizik te domenit meteorologjik. Ne menyre te vecante ai ka nevoje per informacion specific te vendodhjes per: Orografine; Perdorimin e tokes. Te dhenat e mbuleses se tokes u moren nga faqja e internetit e Facilitetit Global te Mbuleses se Tokes (http://glcf.umiacs.umd.edu/data), ku orografia e zones eshte riprodhuar me Modelin Dixhital te lartesive te siguruar nga USGS (United States Geological Survey) Studimi Gjeologjik i Shteteve te Bashkuara. 6.1.2.3. Te dhena Meteorologjike Para-procesori meteorologjik CALMET kerkon karakterizimin orar te te dhenave atmosferike te siperfaqes. Ndertimi i fushes se eres dhe simulimet qe vijojne te perhapjes se ndotesve u realizua duke marre te dhenat meteorologjike te gjithe vitit 2007. Ne menyre te vecante kerkohen vlerat mesatare orare qe vijojne per cdo ore simulimi: Shpejtesia e eres dhe drejtimi i eres; Temperatura; Presioni Atmosferik; Lageshtia Relative; Lartesia e maksimale dhe Mbulesa e reve.
Te dhenat meteorologjike ne zonen e Porto Romano-s jane shume te pakta. Stacioni i vetem prane Impiantit te Energjise ndodhet ne Durrs, sic tregohet ne Figuren 6.1.2.2a, dhe ai menaxhohet nga Instituti i Energise, Ujrave dhe Mjedisit. Stactioni realizon vetem tre vlera matjesh ne dite. Per te realizuar mbledhjen e te dhenave, te dhenat meteorologjike te matura ne aeroportin e Tiranes u siguruan nga National Climatic Data Centre (http://www.ncdc.noaa.gov/oa/ncdc.html), qe eshte nje agjenci nderkombetare e akredituar per te dhene kete tipologji tem adhesive meteorologjike.
Per te kryer simulime tre-dimensionale, modelit i duhen te dhena te shtresave te siperme te ajrit (presioni, temperature, shpejtesia e eres dhe drejtimi i eres) te pakten cdo 12 ore, per te karakterizuar regjimin e eres dhe parametrat shperndares ne atmosfere (klasa e stabilitetit, lartesia e perzjerjes, e inversioni termik, ). Meqenese ne zonen e investiguar nuk ka radiosonda, te dhenat e nevojshme u blene nga Agjencia Italiane ARPA Emilia Romagna Sherbim Hidrometeorologjik. Kjo agjenci, ne fakt, operon cdo dite nje model lokal meteorologjik, te quajtur LAMI (Modeli per Zone te Kufizuar, Itali), fusha e llogaritjes se te cilit perfshin Shqiperine. LAMI eshte zbatimi Italian i modelit per zone te kufizuar jo-hidrostatike te quajtur Lokal Modell (Steppeler 2003). Ai ka nje rezolucion prej 7 km, dhe operon dy here ne dite ne ARPA-SIM. Figura 6.1.2.3a qe vijon tregon ngritjen e eres, e marre nga modeli CALMET ne vendndodhjen e Impiantit te Energjise. Figura 6.1.2.3a Ngritja e Eres ne Vendndodhjen e Impiantit te Energjise, Viti 2007
6.1.2.4. Plani i Emetimeve Per te vleresuar emetimet per te dy konfigurimet e impiantit te energjise, u simuluan dy plane: Plani 1: nje njesi 800 MWe ; Plani 2: dy njesi 800 MWe. Per SO2 dhe NOX , jane marre ne konsiderate vetem emetimet e oxhakut, ndersa per SPM (Suspended Particulate Matter) jane vleresuar gjithashu emetimet nga perpunimi i qymyrit dhe sistemet e magazinimit. Emetimet e oxhakut jane simuluar nepermjet nje burimi pikash, karakteristikat e te cilave jane raportuar ne Tabelen 6.1.2.4a. Te dy oxhaqet ne Planin 2 kane vlera te barabarta gjeometrie dhe emetimi dhe ato jane rreth 100 m larg nga njera-tjetra. Tabela 6.1.2.4a Burimi me pika i oxhakut
m m C m/s Nm3/h mg/Nm3 t/h mg/Nm3 t/h mg/Nm3 t/h 150 7,5 48 18 2,400,000 150 0.36 150 0.36 10 0.024
3
Karakteristikat e oxhakut Lartesia Diametri Temperatura Shpejtesia Kapaciteti i gazit te oxhakut(1) Perqendrimi NOx i gazit te oxhakut (2) Vlera e emetimit te NOx Perqendrimi SO2 i gazit te oxhakut (2) Vlera e emetimit te SO2 Perqendrimi SPM ne gazin e oxhakut(2) Vlera e emetimit SPM
(1) te thata ne 6% O2
(2) Vlera e llogaritur bazuar ne volumin e gazit te oxhakut qe eshte I barabarte me 2,400,000 Nm /h
Vlerat e emetimit te simuluara jane ne perputhje me teknikat me te mira qe ekzistojne (TME) per djegien e qymyrgurit dhe linjitit, sic perkufizohet ne dokumentin BREF mbi Impiantet e Medhaja te Djegies per impiantet e reja (paragrafet 4.5.6, 4.5.8 dhe 4.5.9). Emetimet e shperndarjes se pluhurit qe burojne nga perpunimi dhe akumulimi i qymyrgurit jane simuluar permes burimeve te siperfaqes, sic tregohet ne Figuren 6.1.2.4a. Per te analizuar emetimet e shperndarjes se Impiantit te Energjise ne Porto Romano burimet e mundshme te pluhurit jane ndare ne dy kategori: Erozioni nga era i siperfaqeve me grumbullime; Aktivitetet e hedhjes. Te dyja kategorite u referohen nje metodologjie te vleresimit te faktoreve te emetimit si US EPA AP42. Ekuacioni i pergjithshem per vleresimin e emetimeve i propozuar nga EPA AP42 eshte: E = A x EF x (1-ER/100)
ku: E = emetimi; A = vlera e aktivitetit (material i erpunuar ose siperfaqe e ekspozuar ndaj erozionit te eres); EF = faktori i emetimit; ER = gjithe efikasiteti per reduktimin e emetimeve (per shembull lagia e grumbullimeve per te reduktuar erozionin nga era).
Te dy faktoret e emetimit (EF), nje per secilen kategori burimi, jane llogaritur permes ekuacioneve te propozuara ne dokumentat EPA AP42 (kapitulli 13, paragrafi 13.2.5 Erozioni Industrial i eres dhe paragrafi 13.2.4 Perpunimi i agregateve dhe grumbullimet per magazinimin e tyre). Per te llogaritur vlerat e emetimit te SPM te burimeve te siperfaqes qe lidhen me perpunimin e qymyrgurit, supozimi se rrjedha e qymyrgurit brenda impiantit te energjise i korrespondon kapacitetit djeges te qymyrgurit, i barabarte me 243 t/h ne Planin 1 dhe 486 t/h ne Planin 2. Persa i takon emetimeve te pluhurave qe lidhen me aktivitete te pontilit, shkarkimi i qymyrgurit nga platformat ne transportier, vleresimi i vleres se emetimit te SPM bazohet ne nje kapacitet shkarkues qymyrguri prej 10,000 t/d. Ne perputhje me kerkesat e modelimit, kjo vlere eshte mbi-vleresuar shume; ne fakt, duke supozuar 24 ore pune te Impiantit te Energjise, qe djeg 243 t/h (ne Planin 1), kerkesa ditore e qymyrgurit eshte vetem 5832 t/d. Ne Planin 2 te gjitha vlerat dyfishohen. Vlerat e emetimit te SPM nga erozioni i eres se grumbullimeve ne dy zona akumulimi, respektivisht per qymyrgur dhe per gelqere, jane vleresuar duke marre ne considerate dimensionet e cdo grumbulli dhe sasine e material te grumbulluar (220,000 t qymyrguri dhe 6,000 t gelqere e grumbulluar). Emetimet e pluhurit te burimeve te siperfaqes, te quajtura CSA dhe LSA, formohen nga erozioni i eres ne siperfaqet e grumbullimeve dhe aktivitetet e hedhjes se transportierit dhe makinerive te ri-vendosjes. Tabelat 6.1.2.4b, c raportojne vlerat e emetimit te SPM per burimet e siperfaqes te marra ne considerate ne dy Plane. Tabela 6.1.2.4b
Burimi PNT CT1 CSAa CT3 B1 LSA CMH
Plani 1. Burimet e siperfaqes

Vendndodhja pontili Kulla e pare e qymyrgurit Zona e akumulimit te qymyrgurit Kulla e trete e qymyrgurit Depo 1 Zona e akumulimit te gurit gelqeror Dhoma per therrmim dhe bluarje Vlera e Emetimit te SPM kg/h 3.20E-02 4.67E-03 1.41E-01 4.67E-03 3.73E-04 3.30E-02 1.72E-04
Tabela 6.1.2.4c
Burimi PNT CT1 CSAb CT3 B1 B2 LSA CMH
Plani 2. Burimet Areal

Vendndodhja pontili Kulla e pare e qymyrgurit Zona e akumulimit te qymyrgurit Kulla e trete e qymyrgurit Depo 1 Depo 2 Zona e akumulimit te gurit gelqeror Dhoma per therrmim dhe bluarje Vlera e Emetimit te SPM kg/h 6.40E-02 9.33E-03 2.81E-01 9.33E-03 3.73E-04 3.73E-04
3.98E-02 3.44E-04
6.1.2.5. Ndikimet Ky paragraf pershkruan rezultatet e simulimeve, te realizuara sipas metodes se lartpermendur, per sa i takon perqendrimeve ne toke te SO2, NO2 dhe SPM. Rezultatet jane ilustruar permes hartave te izo-perqendrimit per cdo indeks statistikor te dhene Direktiven 1999/30/EC dhe ne ligjin shqiptar AL VKM nr 803. Domeni i modelimit 40 x 40km i treguar ne harte eshte ne qender te Impiantit te Energjise (Rrjeta e kampioneve) dhe perfshin zonen e mbrojtur te Rrushkullit. Edhe ligji Europian, edhe ligji shqiptar perkufizojne kufijte per SO2, NO2 dhe PM10, duke patur parasysh qe ndotesit e leshuar nga Impianti i Energjise jane SO2, NOx and SPM. Meqenese problemi kryesor ne ajrin urban te Durrsit eshte permbajtja e larte e grimcave, eshte vendosur, ne menyre te prere, te krahasohen perqendrimet e SPM me kufijte e PM10. NO2 perben 70% te NOx totale te emetuar nga Impianti i Energjise (Vil-Guerau de Arellano,Talmon et al., 1990, Atmospheric Environment), prandaj informacioni i nxjerre i modelit u pershkallezua per te llogaritur perqendrimin e NO2 n nivelin e tokes dhe per ti krahasuar ato me limitet Europiane dhe Shqiptare. Hartat qe ilustrojne rezultatet e simulimeve jane si vijon: Figura 6.1.2.5a: Plani 1 - SO2 Perqendrimi mesatar vjetor [g/m ];
3
Figura 6.1.2.5b: Plani 1 - SO2 99,7 Niveli ne perqindje i Perqendrimeve mesatare 3 orare [g/m ]; Figura 6.1.2.5c: Plani 1 - SO2 99,2 Niveli ne perqindje i Perqendrimeve mesatare 3 ditore [g/m ]; Figura 6.1.2.5d: Plani 1 - SO2 Perqendrimi mesatar maksimal orar [g/m ];
3
Figura 6.1.2.5e: Plani 1 - SO2 Perqendrimi mesatar maksimal ditor [g/m ];

3
Figura 6.1.2.5f: Plani 1 - NO2 Perqendrimi mesatar vjetor [g/m ];

3
Figura 6.1.2.5g: Plani 1 - NO2 99,8 Niveli ne perqindje i Perqendrimeve mesatare 3 orare [g/m ]; Figura 6.1.2.5h: Plani 1 - NO2 Perqendrimi mesatar maksimal orar [g/m ];
3
Figura 6.1.2.5i: Plani 1 - NO2 Perqendrimi mesatar maksimal per cdo 4 ore 3 [g/m ];
Figura 6.1.2.5j: Plani 1 - SPM Perqendrimi mesatar vjetor [g/m ];

3
Figura 6.1.2.5k: Plani 1 - SPM 90,4 Niveli ne perqindje i Perqendrimeve mesatare 3 orare [g/m ]; Figura 6.1.2.5l: Plani 1 - SPM Perqendrimi mesatar maksimal orar [g/m ];
3
Figura 6.1.2.5m: Plani 2 - SO2 Perqendrimi mesatar vjetor [g/m ];

3
Figura 6.1.2.5n: Plani 2- SO2 99,7 Niveli ne perqindje i Perqendrimeve mesatare 3 orare [g/m ];
Figura 6.1.2.5o: Plani 2 - SO2 99,2 Niveli ne perqindje i Perqendrimeve mesatare 3 ditore [g/m ]; Figura 6.1.2.5p: Plani 2 - SO2 Perqendrimi mesatar maksimal orar [g/m ];
3
Figura 6.1.2.5q: Plani 2 - SO2 Perqendrimi mesatar maksimal ditor [g/m ];

3
Figura 6.1.2.5r: Plani 2 - NO2 Perqendrimi mesatar vjetor [g/m ];

3
Figura 6.1.2.5s: Plani 2 - NO2 99,8 Niveli ne perqindje i Perqendrimeve mesatare 3 orare [g/m ]; Figura 6.1.2.5t: Plani 2 - NO2 Perqendrimi mesatar maksimal orar [g/m ];
3
Figura 6.1.2.5u Plani 2 - NO2 Perqendrimi mesatar maksimal per cdo 4 ore 3 [g/m ]; Figura 6.1.2.5v Plani 2 - SPM Perqendrimi mesatar vjetor [g/m ];
3
Figura 6.1.2.5w: Plani 2 - SPM 90,4 Niveli ne perqindje i Perqendrimeve 3 mesatare orare [g/m ]; Figura 6.1.2.5x: Plani 2 - SPM Perqendrimi mesatar vjetor [g/m ].
3
Tabela 6.1.2.5a tregon perqendrimet maksimale ne toke ne domenin e modelimit pr te gjithe ndotesit e marre ne konsiderate.
Tabela 6.1.2.5a
Parametri
Perqendrimet maksimale ne toke ne Rrjeten e Kampioneve

Plani 1 [g/m] Plani 2 [g/m] 1.51 80.23 15.83 307.53 22.1 1.06 60.97 215.27 83.81 1.16 2.37 4.05 Limit sipas AL Limiti 1999/30/CE VKM nr 803 [g/m] [g/m] 35 20(3) 360 120 60 250 95 60 150
(4) (4)
SO2 Mesatarja vjetore 0.76 SO2 99,7 Niveli ne 38.76 (1) perqindje SO2 99,2 Niveli ne 7.98 perqindje (2) SO2 Mesatarja Maksimale 163.25 orare SO2 Mesatarja Maksimale 10.84 ditore NO2 Mesatarja Vjetore 0.53 NO2 99,8 Niveli ne 30.57 (1) perqindje NO2 Mesatarja Maksimale 114.28 orare NO2 Mesatarja Maksimale 41.72 cdo 4 ore SPM Mesatarja Vjetore 0.75 SPM 90,4 Niveli ne 1.56 perqindje (2) SPM Mesatarja Maksimale 2.53 ditore (1) 1 ore kohe e mesatarizuar (2) 1 dite kohe e mesatarizuar (3) limiti per mbrojtjen e ekosistemit (4) e lidhur me PM10 (5) e matur gjate tre oreve te njepasnjeshme
350 125 500(5) 40 200 400(5) 40(4) 50(4) Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis
Tabela 6.1.2.5b tregon indekset statistikore te ndotesve, sic perkufizohen nga Direktiva 1999/30/ECI dhe AL VKM nr. 803, te nxjerra nga modeli (seria kohore e perqendrimeve ne toke) ne Stacionin per Cilesine e Ajrit ne Durres. Vlerat e llogaritura krahasohen me limitet e aplikueshme.
Tabela 6.1.2.5b
Perqendrimet e llogaritura nga CALPUFF ne Stacionin per Cilesine e Ajrit ne Durres

Plani 1 [g/m] Plani 2 [g/m] 0.77 28.68 5.01 154.97 7.74 0.54 22.17 108.48 32.43 0.06 0.16 0.52 Limiti AL VKM nr Limiti 1999/30/CE 803 [g/m] [g/m] 35 20(3) 360 120 60 250 95 60 150
(4) (4)
Parametri
SO2 Mesatarja vjetore 0.39 SO2 99,7 Niveli ne 15.15 (1) perqindje SO2 99,2 Niveli ne 2.68 (2) perqindje SO2 Mesatarja Maksimale 86.61 orare SO2 Mesatarja Maksimale 4.33 ditore NO2 Mesatarja vjetore 0.27 NO2 99,8 Niveli ne 11.37 (1) perqindje NO2 Mesatarja Maksimale 60.63 orare NO2 Mesatarja Maksimale 18.14 cdo 4 ore SPM Mesatarja vjetore 0.03 SPM 90,4 Niveli ne 0.09 (2) perqindje SPM Mesatarja Maksimale 0.29 ditore (1) 1 ore kohe e mesatarizuar (2) 1 dite kohe e mesatarizuar (3) limiti per mbrojtjen e ekosistemit (4) e lidhur me PM10 (5) e matur gjate tre oreve te njepasnjeshme
350 125
500(5) 40 200 400(5) 40(4) 50(4) -
6.1.3.
Perfundime
Gjate fazes se ndertimit, ne largesi 550 metra pertej kantierit, indeksi i pluhurit Praktikisht Mungon, qe do te thote se pluhur i mundshem i vendosur eshte me 2 poshte se 100 mg/m dite. Perqendrimet n nivelin e tokes per shkak te funksionimit te Impiantit te Energjise ne Porto Romano jane gjithmone nen kufijte e ligjeve Europieane dhe Shqiptare dhe do te pajtohen me gjendjen faktike te cilesise se ajrit. Sic tregohet ne hartat e izo-perqendrimit, ndikimi me i madh eshte ne jug-lindje te vendndodhjes, ne perputhje me eren qe ngrihet ne Figuren 6.1.2.3a, qe tregon tendencat ne vendndodhjen e Impiantit te Energjise. Sic tregohet ne Paragrafin 5.1.2.2, perqendrimet e Suspended Particulate Matter te rregjistruara ne stacionin per cilesine e ajrit ne Durres, tejkalojne kufijte Europiane dhe Shqiptare, ndersa perqendrimi tokesor i SPM i induktuar nga operimi i impiantit te Energjise nuk do te jete i ndjeshem. Ne fakt, vlerat maksimale te perqendrimeve mesatare vjetore te SPM jane tre rradhe magnitude me te ulta se limitet rregullatore per PM10 dhe PM2,5 (shiko Tabelen 5.1.2.1b).
6.2. TOKA 6.2.1. Faza e Ndertimit
Ndertimi i termocentralit shkakton ndikime ne shtresat e dheut e taban kryesisht per shkak te: Largimit te shtreses siperfaqesore dhe germimit ne thellesi; Heqjen e dheut per perdorime lokale. 6.2.1.1. Faza 1 Termocentrali ne konfigurimin e Fazes 1 do te zere nje siperfaqe prej rreth 36 ha, ndersa stacioni elektrik i lidhur me nje Stacion per konvertimin e energjise AC/DC do te zere nje siperfaqe prej afersisht 14 ha. Prandaj, ne fund te fazes se pare, e gjithe siperfaqja e zene nga projekti do te jete afersisht 50 ha. Gjithashtu, gjate fazes se ndertimit, nje hapesire prej afersisht 29 ha, prane rrethimit TPP, eshte e nevojshme per ndertimin e perkohshem dhe para-montimin. Gjate fazes se ndertimit gjithashtu do te perdoret siperfaqja qe i eshte dedikuar Impiantit per Akumulimin dhe Vecimin e Karbonit pas djegies do te jete (rreth 5 ha). Siperfaqja e nevojshme gjate aktiviteteve te ndertimit per vendosjen e materialeve, para-montimi dhe zyrat do te jete rreth 30 35 ha. Figura 6.2.1.1a tregon siperfaqen e zene gjate fazes se ndertimit te njesise se pare. Figura 6.2.1.1a Toka e zene Faza e Ndertimit 1
Aktivitetet kryesore qe kane ndikime ne shtresat e dheut dhe taban gjate fazes se ndertimit do te jene:
Heqja e shtreses siperfaqesore ne te gjithe siperfaqen e kantierit: rreth 0.50 m thellesi. Dherat e hequr do te perdoren per konturimet e metejshme te peizazhit pasi te kete perfunduar Impianti i Energise; Germimet ne thellesi: ato do te realizohen ne siperfaqe ku do te perdoren themelet ne cektesi. Thellesia e germimeve do te varioje nga 2.00 ne 4.00 metra poshte nivelit te tokes; Themelet e Ishullit te Energjise: pilota prej betoni te medha e te thella do te vendosen ne vend;
Themele te tjera nga ato te ishullit te energjise: themele te cekta do te perdoren per ndertesa te vogla dhe makineri, te cilat do te jene si kaseta ne forme kutie. Lartesia e ketyre kasetave varion nga 3 ne 6 metra dhe do te jene pjeserisht te zhytura ne toke. Hapesirat e lira ndermjet themeleve te ceketa do te mbushen me material te ngjeshur me qellim qe te kene nje ngritje te vetme prej 3 metrash mbi nivelin e detit per rruget lidhese dhe hapesirat e shtruara; Mbushjet e medha ne vend: nje mbushje e madhe me material te ngjeshur do te shtrohet ne vendndodhje per te arritur nje nivel perfundimtar prej 3 m mbi nivelin e detit ne zonen e veprimit dhe 1.0-1.5 m mbi nivelin e detit ne kantierin e ndertimit. Persa kohe qe eshte e nevojshme heqja e dheut per perdorime lokale, pergatitja e kantierit nuk do te kete nje ndikim perkates. Siperfaqja e vendit perdoret vetem pjeserisht per praktika bujqesore dhe kullotje. Kultivimi kryesor eshte misri. Keto aktivitete nuk jane intensive dhe jane pak te perhapura, duke plotesuar nevojat vendase. Gjithashtu siperfaqja e vendit ndodhet nen nivelin e detit dhe ne menyre te vecante ne dimer zona mund te konsiderohet si nje toke e lagesht ose mocalishte, sic deshmohet nga prania e Salicornia (nje bime tipike e mjediseve te lageshta dhe te njelmeta). Per te shmangur problemet e permbytjes, rrjeti i kanaleve do te ri-projektohet dhe do te vendosen struktura mbrojtese ne vend. Te gjitha aktivitetet e lart-permendura jane te perkohshme dhe vetem modifikimi i perdorimit te tokes mund te coje ne ndryshme te perhershme ne mjedisin vendas. 6.2.1.2. Faza 2
Sic pershkruhet ne Figuren 6.2.1.2a, gjate konfigurimit te Fazes 2 Termocentrali do te zere nje siperfaqe prej afersisht 47 ha, ndersa kantieri i ndertimit do te jete rreth 17 ha wide.
Aktivitetet kryesore qe kane ndikime ne shtresat e dheut dhe taban gjate fazes se ndertimit do te jene: Germimet ne thellesi: ato do te realizohen ne siperfaqe ku do te perdoren themelet ne cektesi. Thellesia e germimeve do te varioje nga 2.00 ne 4.00 metra poshte nivelit te tokes; Themelet e Ishullit te Energjise: pilota prej betoni te medha e te thella do te vendosen ne vend; Themele te tjera nga ato te ishullit te energjise: themele te cekta do te perdoren per ndertesa te vogla dhe makineri, te cilat do te jene si kaseta ne forme kutie. Lartesia e ketyre kasetave varion nga 3 ne 6 metra dhe do te jene pjeserisht te zhytura ne toke. Hapesirat e lira ndermjet themeleve te ceketa do te mbushen
me material te ngjeshur me qellim qe te kene nje ngritje te vetme prej 3 metrash mbi nivelin e detit per rruget lidhese dhe hapesirat e shtruara. Persa i Takon Fazes se Ndertimit 1, nuk do te kete ndikime ne shtresat e dheut dhe taban ne kete faze; Te gjitha aktivitetet e lart-permendura jane te perkohshme dhe vetem modifikimi i perdorimit te tokes mund te coje ne ndryshme te perhershme ne mjedisin vendas. Figura 6.2.1.2a Toka e zene Faza e Ndertimit 2
6.2.2.
Faza Funksionimit
Te gjitha zonat e grumbullimit (depozitat kimike, depozitat e lendeve djegese te lehta dhe te renda hapesira e silloseve te hirit, hapesira e grumbullimit te gurit gelqeror, hapesira e grumbullimit te ujrave te perdorur, depozitat e vajit lubrifikant do te pajisen me basene mbartese te karakterizuara nga kapaciteti i duhur per te shmangur ndotjen e dheut. Ndikimet kryesore ne dhera do te lidhen me heqjen e tij. Siperfaqja qe do te zere Impianti i Energjise do te jete rreth 35,6 ha gjate Fazes 1 te operimit dhe rreth 46,6 ha gjate Fazes 2 te operimit. Duke marre ne considerate karakteristikat e hapesirave te zena, sic eshte pershkruar me pare, ndikimet ne toke nuk do te jene te ndjeshme.
6.3. UJRAT SIPERFAQESORE DHE NENTOKESORE Ndikimet ne ujrat siperfaqesore dhe nentokesore mund te lidhen me:
Fazen e Ndertimit: aktivitetet e germimit te kryera per te pergatitur kantierin dhe ndertuar impiantin; Faza e Funksionimit: ndikimet per shkak te shkarkimeve termale ne ujin e detit dhe sistemin e ujrave te zeza.
6.3.1.
Faza e Ndertimit
6.3.1.1. Ujrat nentokesore Ndikimi kryesor me i ndjeshem gjate fazes se ndertimit lidhet me themelet. Per shkak te thellesise se ujrave nentokesore (prane siperfaqes) mund te jete e nevojshme ulja e perkohshme e nivelit te ujit nepermjet nje sistemi me tuba te perforuar qe futen ne toke per te grumbulluar ujin perreth. Tubat e perforuar do te futen ne toke dhe sistemohen ne menyre te tille qe te parashikojne rradhen e germimit. Ndikimi kryesor ne cilesine e ujrave nentokesore gjate fazes se ndertimit mund te lidhet me sistemin e ujrave te zeza ne vend. Megjithate, duke marre ne considerate se: Territori ndodhet ne nje zone qe karakterizohet nga prania e nje akuiferi reror me produktivet te ulet (nuk perfaqeson nje burim furnizimi me uje per popullsine lokale) duke pasur kryesisht uje me cilesi te dobet; Nevojat per furnizim me uje te pijshem dhe industrial gjate fazes se ndertimit do te mbulohen nga impiantet e perkohshme te shkripezimit; Nje impiant per trajtimin e ujrave te zeza do te instalohet per te pastruar ujin e perdorur ne kantierin e ndertimit; Ndikimet ne sistemin e ujrave nentokesore mund te konsiderohen jo te ndjeshme ne aspektin e kuadrit fizik dhe cilesise. 6.3.1.2. Ujrat Siperfaqesore Zona e interest nuk karakterizohet nga prania e lumenjve te perkohshem porn je rrjet kanalesh kompleks eshte i ndertuar prej kohesh per drenimin e fushes. Ndikimet kryesore ne ujrat siperfaqesore mund te permbledhen si vijon: Ndikimet ne cilesine e ujit te detit dhe sedimentet nga erozioni dhe kullimi i mbetjeve; Shkarkimet e mbetjeve te ngurta, naftes se perdorur, lengut hidraulik, bojes, tretesve dhe materiale te tjera te ngjashme; Ndikime ne ujin e detit te shkaktuara nga trafiku i anijeve te perdorura per transportimin e materialeve; Ndikime ne frekuencen e permbytjeve (mbi te gjitha ne dimer) per shkak te modifikimit te rrjetit te kanalizimit. Megjithate, duke marre ne considerate se:
Do te aplikohen te gjitha procedurat e nevojshme te sigurise, do te minimizohet ndikimi i mundshem ne cilesine e uit te detit qe derivon nga derdhje ose shkarkime te rastesishme; Rritja e turbullise te ujit te detit do te jete e perkohshme; Me qellim qe te mirembahet efikasiteti i rrjetit te kanalizimeve ne parandalimin e permbytjeve, rrjeti i kanalizimeve do te ri-projektohet perreth zones se vendit; Ndikimet ne ujrat siperfaqesore mund te konsiderohen jo te ndjeshme.
6.3.2.
Faza e Funksionimit
6.3.2.1. Ujrat Nentokesore Nuk pritet asnje ndikim ne ujrat nentokesore per shkak te arsyeve qe vijojne: Sistemet mbartese ne siperfaqet e shtruara jane parashikuar atje ku jane planifikuar zonat e akumulimit; Jane planifikuar sistemet per te grumbulluar ujrat e shiut. 6.3.2.2. Ujrat Siperfaqesore Dy ndikime kryesore mund te lidhen me aspektet qe vijojne: Shkarkimi i Ujrave Termale; Pika e Marrjes se Ujit te Perpunuar dhe Pika e Shkarkimit te Ujrave te Perdorura. Shkarkimi i Ujrave Termale Uji i ftohte nga Impianti i Energjise se Porto Romanos sharkohet ne det nepermjet nje kanali drejtkendor dhe divergjent. Kanali eshte projektuar per nje kapacitet me uje ftohes te nevojshem per nje impiant energjie prej 1600 MW. Kanali i shkarkimit eshte rreth 150 m i gjate dhe arrin fundin nenujor me nje kend 10. Pjerresia e pjeses fundore te pjeses se poshtme te kanalit fillon nga nje lartesi prej1.0 m dhe niveli i germuar perfundon ne 1.5 m duke ju referuar nivelit mesatar te detit. Skema e projektit e sistemit te marrjes perfshin nje hyrje ne forme unaze e zhytur ne det ne nje thellesi - 8.0 m. Pika qendrore hyrese ndodhet 1.0 km nga vija bregdetare. Nepermjet nje Modeli Numerik 3D (simulator volume te percaktuar hidrostatik 3D CFD), shkarkimi i Ujrave Termale eshte vleresuar duke marre ne konsiderate dy 3 plane te ndryshme, nje per funksionimin e nje njesie (shkarkimi 26.5 m /s ne 3 T = 8C) dhe tjetri per funksionimin e 2 njesive (shkarkimi 53 m /s ne T = 8C). Per kete qellim, jane analizuar 5 situata qe i korrespondojne kushteve mjedisore ne dimer dhe ne vere: 1 Njesi funksionimi. Raste te analizuara: Rasti PRBM0WI4, i karakterizuar nga niveli i ulet i detit, vlere e ulet rryme (0.02 m/s), kushtet te temperatures se ujit dhe kripesia ne stinen e dimrit
(13.85C dhe 38%), kendi i shkarkimit 10, drejtimi i rrymes nga JJL, Komponenti drejtues i eres JL dhe shpejtesia e eres e barabarte me 2.00 m/s; Ceshtja PRBM0WI5, i karakterizuar nga niveli i ulet i detit, vlere e ulet rryme (0.02 m/s), kushtet e temperatures se ujit dhe kripesia ne stinen e dimrit (13.85C and 38%), kendi i shkarkimit 10, drejtimi i rrymes nga JJL, Komponenti drejtues i eres VVP dhe shpejtesia e eres e barabarte me 3.90 m/s; 2 Njesi funksionimi. Raste te analizuara:
Rasti PRAM0WI1, i karakterizuar nga niveli i ulet i detit, vlere e ulet rryme (0.02 m/s), kushtet e temperatures se ujit dhe kripesia ne stinen e dimrit (13.85C and 38%), kendi i shkarkimit 10, drejtimi i rrymes nga JJL, Komponenti drejtues i eres JL dhe shpejtesia e eres e barabarte me 2.00 m/s; Rasti PRAM1SI2, i karakterizuar nga niveli i ulet i detit, vlere e ulet rryme (0.08 m/s), kushtet e temperatures se ujit dhe kripesia ne stinen e veres (23.5C and 38.34%), kendi i shkarkimit 10, drejtimi i rrymes nga JJL, Komponenti drejtues i eres VVP dhe shpejtesia e eres e barabarte me 3.55 m/s; Rasti PRAM0WI3, i karakterizuar nga niveli i ulet i detit, vlere e ulet rryme (0.02 m/s), kushtet e temperatures se ujit dhe kripesia ne stinen e dimrit (13.85C and 38%), kendi i shkarkimit 10, drejtimi i rrymes nga JJL, Komponenti drejtues i eres VVP dhe shpejtesia e eres e barabarte me 3.90 m/s. Per funksionimin e 1 Njesie analiza duke marre ne konsiderate vetem situaten mjedisore qe haset ne menyre tipike ne dimer. Ne kete situate, prirja per te pluskuar e ujit te nxehte eshte me e vogel se ne vere, keshtu qe thellesia e shtellunges eshte me e madhe dhe si rrjedhim, ka me teper mundesi ri-qarkullimi. Rezultatet e modelit matematikor (sic raportohet ne Figurat qe vijojne) tregojne se:
Ne te gjitha planet, edhe pse ka nje perhapje ne drejtim te rrymes te shtellunges termale, ka shume pak te ngjare qe uji I nxehte te mund te kapet nga pika e marrjes; Per te dy shpejtesite e rrymes, shtellunga termale fundoset larg nga pika e daljes dhe kufizohet ne nje thellesi jo me te madhe se 3.0 m; Per te gjitha rastet, edhe pse ka nje perhapje te shtellunges termale, izoterma me e vogel se + 3C ndodhet gjithmone ne kufi te zones se perzjerjes (zone ku ndodh perzjerja fillestare dhe hollimi), sic kerkohet nga Ministri I Mjedisit, me Vendim Nr. 177, date 31.03.2005. dhe nga Grupi I Bankes Boterore ne Udhezimet Manuali per Parandalimin dhe Uljen e Ndotjes, 1998.
Shkarkimi Ujrave te Perpunuara dhe Shkarkimi i Ujrave te Perdorura Per funksionimin e 1 Njesie, nevoja totale mesatare per uje te perpunuar do te jete rreth 646 t/ore. Pas trajtimit ne Impiantin e Osmozes per Shkembimin e Ujit te Detit do te kete nje shkarkim uji te kripur prej rreth 411 t/h mesatarisht. Uji I perdorur do te grumbullohet ne impiantin per trajtimin e ujrave te zeza. Vlera mesatare e shpejtesise se trajtimit te ujrave te perdorura qe shkarkohen ne det do te jete afersisht 66 t/ore. Per funksionimin e 2 Njesive, konsumi total mesatar i ujit te perpunuar do te jete rreth 1.140 t/ore. Pervec kesaj, nevojitet rreth 50 t/dite uje i pijshem dhe presupozohet qe ai te merret nga sistemi i ujit industrial. Pas trajtimit ne Impiantin e Osmozes per Shkembimin e Ujit te Detit do te kete nje shkarkim uji te kripur prej rreth 725 t/h mesatarisht. Vlera mesatare e shpejtesise se trajtimit te ujrave te perdorura qe shkarkohen ne det do te jete afersisht 123 t/ore. Impianti eshte projektuar duke marre ne konsiderate disa sisteme per te shmangur shkarkimet e ujit t ndotur ne Detin Adriatik: Impianti i Trajtimit te Ujit Industrial; Cisternat per Mbajtjen e Ujit te Perdorur; Impianti i Trajtimit te Ujrave te Perdorura Biologjike; Impianti i Trajtimit te Ujrave te Perdorura. Ujrat e perdorura do te shkarkohen ne det sipas kufijve te shkarkimeve te lengshme), sic eshte percaktuar ne Vendimin Nr. 177, date 31.03.2005 bazuar ne ligjin Nr. 9115 date 24. 07. 2003. Perpara shkarkimit perfundimtar, uji grumbullohet ne nje basen, ku nje sistem automatik monitorimi do te verifikoje pajtueshmerine me limitet e permendura me lart. Bilancet e ujit per operimin e fazes 1 dhe fazes 2 raportohen ne Aneksin 2 dhe 3.
6.4. ZHURMA 6.4.1. Faza e Ndertimit
Zhurma gjate fazes se ndertimit kryesisht vjen nga pajisjet e perdorura per levizjet e dheut dhe pergatitja e kantierit, nga makinerite e rend ate perdorura per perpunimin e materialit dhe nga automjetet e perdorura nga punonjesit (kjo e fundit eshte e perqendruar ne fillim dhe ne fund te dites se punes). Persa u takon emetimeve te zhurmes, periudha e ndertimit eshte e ndare ne kater faza te ndryshme: Pergatitja paraprake e kantierit; Punimet e themeleve; Ndertimi i ndertesave; Perfundimi, shtrimi dhe pastrimi. Gjate fazes se pare pajisjet e perdorura jane vetem makineri per levizjet e dheut (eskavatores, skrapera, makineri ngjeshjeje, buldozera, etj.) dhe vete-shkarkues.
Ne fazat qe vijojne ka gjithashtu makineri qe do te perdoren per te levizur materiale (vinca), makineri stacionare (pompa, gjeneratore, kompresore, etj.) dhe makineri te ndryshme (sharra, trapan, cekic pneumatic, etj.). Gjithe zhurma e krijuar gjate fazes se ndertimit vjen nga tipologji te ndryshme pajisjesh; prandaj eshte variable gjate dites dhe ndermjet fazave te ndryshme. Faza me krike e identifikuar, ne aspektin e emetimeve te zhurmes, eshte pergatitja paraprake e kantierit; prandaj ky aktivitet eshte analizuar ne Paragrafin qe vijon per te vleresuar ndikimet maksimale te parashikuara gjate fazes se ndertimit.
Aktivitetet e ndertimit do te ndodhin vetem gjate periudhes se dites, nga heret ne mengjes deri mbasdite, zakonisht nga ora 7.00 deri ne 17.00; eshte presupozuar se keto aktivitete do te zgjasin dhjete muaj. Ky Paragraf paraqet sa vijon: Legjislacionin mbi akustiken ne lidhje me aktivitetet e ndertimit; Vleresimin e ndikimit te zhurmes gjate fazes se ndertimit te Impiantit te Energjise; Perfundimet. 6.4.1.1. Legjislacioni per Akustiken Ne lidhje me legjislacionin per zhurmat, Shqiperia nuk ka percaktuar vlera kufi per zhurmen ne territorin e saj; prandaj jane marre ne considerate disa drektiva nderkombetare, si dhe legjislacioni kombetar (Ligji n. 9774 i 12 Dhjetorit 2007 mbi vleresimin dhe menaxhimin e zhurmes mjedisore). Ne menyre te vecante Direktiva 2000/14/CE e Parlamentit Europian dhe Keshillit te 8 Majit 2000 mbi emetimet e zhurmes ne mjedis per shkak te pajisjeve per perdorime ne ajer te hapur, modifikuar nga Direktiva 2005/88/CE e Parlamentit Europian dhe Keshillit te 14 Dhjetorit 2005, percakton kufijte e emetimit, te shprehura si fuqi zhurme nga pajisjet. Tabela qe vijon tregon nivelin e pranueshem te fuqise se zhurmes te makinerive kryesore te perdorura gjate punimeve te ndertimit.
Tabela 6.4.1.1a
Makinerite dhe Niveli i Pranueshem i Fuqise se Zhurmes qe lidhet me to (Direktiva 2000/14/CE)

Fuqia Neto e instaluar P (kW) Niveli i Pranueshem i fuqise se zhurmes (1) Fuqia Elektrike Pel (kW) (dB(A)/1 pW) Pesha e makinerise m (kg) Faza I Faza II Gjeresia e prerjes L (cm) qe nga 3/01/2002 qe nga 3/01/2006 (2) 108 105 P80 (2) 109 106 80 < P 70 86 + 11 log10 P (2) P > 70 89 + 11 log10 P (2) 106 103 P 55 P > 55 87 + 11 log10 P 84 + 11 log10 P (2) P 55 P > 55 104 85 + 11 log10 P 101 82 + 11 log10 P (2)(3)
(2)(3)
Lloji i makinerise Makineri ngjeshese (rula vibrues, pllaka vibruese, tokmak vibrues) Buldozere me zinxhire, ngarkues me zinxhire, Germues Ngarkues me zinxhire Buldozere, Ngarkues me goma, Germues Ngarkues (Terne) me goma, Shkarkues, Grejder, Ngjeshes i mbushjes se tokes tip ngarkuesi, Kamion me vinc, vinca e levizsshem, makineri per ngjeshje (rula jo-vibrues, Asfaltshtruese, kriko hidraulike Eskavatore, Pajisje ngritese te ndertimit per transportin e mallrave, makine ngritese ndertimi, sonde Matrapike per thyerje betoni
P 15 P > 15 m 15 15 < m < 30 m 30
96 83 + 11 log10 P
93 80 + 11 log10 P
107 105 94 + 11 log10 m 92 + 11 log10 m (2) 94+ 11 log10 m 96 + 11 log10 m Vince Kulle 98 + log10 P 96 + log10 P 97 + log10 Pel 95 + log10 Pel Gjeneratore saldimi dhe prodhim P el 2 energjie (Grupe elektrike) 98 + log10 Pel 96 + log10 Pel 2 < P el 10 P el > 10 97 + log10 Pel 95 + log10 Pel 99 97 Kompresore P 15 95 + 2 log10 P P > 15 97 + 2 log10 P Makine kositese bari, shular bari 96 94 (2) L 50 100 98 50 < L 70 100 98 (2) 70 < L 120 L > 120 105 103 (2) (1) Pel per gjeneratore saldimi: korrenti i zakonshem i saldimit i shumezuar me tensionin e zakonshem te ngarkeses per vleren me te vogel te faktorit te funksionimit e dhene nga prodhuesi. Pel per gjeneratoret e energjse: fuqia sipas ISO 8528-1:1993, pika 13.3.2 (2) Shifrat per fazen II jane treguese per llojet e makinerive qe vijone: Rula vibrues; Pllaka vibruese (> 3kW); Tokmak vibrues; Buldozere (me zinxhire); Ngarkues (me zinxhire > 55kW)); Kamion me vinc; Asfaltshtruese; Matrapike per thyerje betoni (15 < m < 30); Makine kositese bari, shular bari. Shifrat perfundimtare do te varen nga ndryshimet ne Direktiven qe vijon raportin e nevojshem ne Nenin 20, Paragrafi 1. Ne mungese te ketij ndryshimi te, shifrat per fazen I do te vazhdojne te apikohen per Fazen II. (3) Per vincat e levizsshem me nje motorr, shifra per fazen I do te vazhdoje te aplikohet deri ne 3 Janar 2008. Pas kesaj date, do te aplikohen shifrat e fazes II. Niveli i lejueshem i fuqise se zhurmes do te rritet ose ulet sa me prane numrit te plote (me pak se 0,5, perdor numer me te vogel; me te madh se ose i barabarte me 0,5, perdor numer me te madh)
Sic jepet nga Direktiva 2000/14/CE e Parlamentit Europian dhe e Keshillit te 8 Maj 2000, te gjitha pajisjet per emetimin e zhurmes duhet te mirembahen sic duhet per te minimizuar ndikimin e zhurmes ne zone dhe te jene ne perputhje me standartet e aplikueshme te BE-se per zhurmen per keto makineri. 6.4.1.2. Vleresimi i Ndikimeve te Zhurmes Gjate pergatitjes paraprake te kantierit, aspekti me kritik eshte prania ne te nejten kohe e disa makinerive (shkarkuesve, eskavatorev, buldozereve, etj.) ne zone; gjate 3 kesaj faze, rreth 1.600.000 m dhe do te sillet ne kantier. Tabela 6.4.1.2a tregon, per cdo makineri te perdorur gjate kesaj faze, vleren tipike te energjise elektrike te instaluar dhe vleren e parashikuar te fuqise se zhurmes, llogaritur sic tregohet nga Direktiva e siper-permendur. Energjia elektrike e dhene per cdo makineri eshte zakonisht vlera maksimale, prandaj nivelet e llogaritura te fuqise se zhurmes jane potencialisht me te lartat. Tabela 6.4.1.2a
Lloji i makinerise
Lloji i Makinerive te Perdorura zakonisht gjate fazes se ndertimit

Fuqia P (kW)
Fuqia e Zhurmes LW limite nga 3/01/2006 [dB(A)]* Makineri per ngjeshje 150 109 Buldozere me zinxhire 220 110 Eskavatore me goma 120 105 Kamion vetshkarkues 120 105 * Direktiva 2000/14/CE e Parlamentit dhe Keshillit Europian e 8 Maj 2000
Gjate pergatitjes paraprake te kantierit, eshte parashikuar perdorimi i makinerive qe vijojne ne te njejten kohe: 2 makineri per ngjeshje; 2 buldozere me zinxhire; 15 eskavatore me goma; 20 Kamion vetshkarkues. Me qellim qe te llogaritet niveli i presionit te fuqise se zhurmes per shkak te makinerive te perdorura gjate fazes se ndertimit, nje model perhapjeje ne fushe te lire gjysem-sferike omnidirectional eshte perdorur duke aplikuar formulen qe vijon: LP = LW 20 log r 8 ku: LP eshte niveli i presionit te zhurmes, ne distance r, ne dB; LW eshte niveli i burimit te fuqise se zhurmes, ne dB; r eshte distance ndermjet pikes se burimit dhe te marrjes, ne metra. Duke marre ne considerate distancen e receptoreve kryesore, u presupozua gjithashtu se te gjitha makinerite e mesiperme me zhurmen me te madhe operojne ne te njejten kohe ne qender te zones. Nivelet e presionite te zhurmes ne distance te ndryshme u llogariten duke perdorur nivelet e fuqise se zhurmes te raportuara ne Tabelen 6.4.1.2a dhe duke presupozuar nje perhapjene fushen gjysem-sferike (permes Formules 6.4.1a). (6.4.1a)
Tabela 6.4.1.2b paraqet nivelet me te larta te zhurmes qe mund te ndodhe me rreze 1.000 m perreth kanterit te ndertimit. Table 6.4.1.2b Nivelet e Presionit te Zhurmes gjate fazes se ndertimit
Numri 2 2 15 20 39 Niveli Total i presionite te zhurmes [dB(A)] ne 100 m 200 m 400 m 1000 m 64 58 52 44 65 59 53 45 69 63 57 49 70 64 58 50 73.5 67.5 61.5 53.5
Lloji i makinerise Makineri per ngjeshje Buldozere me zinxhire Eskavatore me goma Kamion vetshkarkues Total
Gjate fazes se ndertimit (ne fazen e konsideruar si me kritike), nivelet e zhurmes jane rreth 73 dB(A) ne nje distance prej 100 m nga kantieri dhe ulen deri ne afersisht 53 dB(A) ne 1.000 m nga kantieri. Ndertesa me e afert me Impiantin e Energjise eshte nje ndertese tualeti 250 meter larg (e shenuar si receptor P1 ne Figuren 5.5.3a, ne Paragrafin 5.5.3); ketu niveli i zhurmes nga pajisja e perdorur gjate fazes se ndertimit eshte rreth 65 dB(A). Shtepite e banimit me afer, qe ndodhen ne anen very-lindore te vendndodhjes (receptori P4 ne Figuren 5.5.3a) jane ne me teper se 1.000 metra, ku niveli i presionit te zhurmes eshte rreth 53 db(A). Sic u tha tashme, aktivitetet e ndertimit nuk duhet te jene ne perputhje me kufijte e percaktuara nga ligjet ne fuqi; megjithate, nivelet e parashikuara te presionit te zhurmes afer receptoreve (ose rezidenciale dhe arsimore ose komerciale) jane me te ulta se vlerat kufi te fiksuara nga Organizata Boterore e Shendetesise (respektivisht 55 dB(A) dhe 70 dB(A), gjate periudhes se dites). 6.4.1.3. Perfundime Duke marre ne considerate se zona e interest eshte nje fushe e gjelber dhe pak e populluar dhe se faza e ndertimit do te jete e perkohshme, ndikimi i zhurmes gjate fazes se ndertimit nuk do te jete i rendesishem.
6.4.2.
Faza e Funksionimit
Ky Paragraf pershkruan ndiimet e zhurmes per shkak te funksionimit te Impiantit te Ri te Energjise dhe perfshin: Nje pershkrim te modelit te parashikuar matematikor te perdorur per e vleresuar ndikimet; Rezultatet e modelit; Perfundimet 6.4.2.1. Modeli Matematikor Program ii perdorur per te llogaritur nivelet e zhurmes (SoundPLAN 6.5) aplikon metoden ray tracing.
Burimet jane siperfaqe ose pika: cdo urim perhap vale zhurme. Fusha akustike qe rezulton varet nga karakteristikat e absorbimit dhe reflektimeve te te gjitha pengesave ekzistuese, ndermjet burimit dhe receptorit. Cdo rreze mbart nje pjese te energjise akustike te burimit te zhurmes. Energjia zvogelohet pergjate rruges, si rezultat i absorbimit te siperfaqeve, divergjences gjeometrike dhe absorbimit atmosferik. Absorbimi i energjise se zhurmes nga ajri lidhet me perhapjen e energjise se shkaktuar nga perplasja e molekulave te ajrit midis tyre. Cdo perplasje perhap nje pjese te vogel te energjise dhe shkakton me teper ndikime. Ne zonen e interesit, fusha akustike do te jete rezultati i shumes se energjive akustike te rrezeve n qe arrijne tek marresi. Nivelet ne gjithe zonen tregohen me vija me ngjyra, me shkalle 5 dB, ne lartesi prej 4 metrash nga toka. Modeli matematikor perdor standartet nderkombetare per zvogelimin e shurmave ne ambjent (ISO 9613 - 2). Ky standart ka shume ekuacione qe rregullojne perhapjen dhe lejon llogaritjen e rezultatit ne zone, me nje saktesi te percaktuar. Qellimi I kesaj metodologjie eshte qe te percaktoje nivelin e presionit te zhurmes se llogaritur ekuivalente me A- sic pershkruhet ne ISO 1996/1-2-3, ne kushte meteorologjike te favorshme per perhapjen e zhurmes nga burime me emetim te ditur fuqie. Nderkohe qe te gjithe marresit konsiderohen sikur jane ne drejtimin e eres nga burimi, perhapja ndodh ne kushtet me te keqija te eres, sic specifikohet ne ISO 1996/2 (pjesa 5,4,3,3). Nje grup burimesh me pika mund te pershkruhet nga nje burim pikash ekuivalent qe ndodhet brenda grupit ne rastet qe vijojne: Burimi ka afersisht te njejtin intensitet dhe lartesi nga toka; Burimi ka te njejtat kushte te perhapjes drejt pikes se marrjes; Distanca ndermjet pikes perfaqesuese dhe marresit (d) eshte me e madhe se dyfishi I diametrit maksimal te zones se burimit (2D). Nese distanca (d) eshte me e vogel ose nese kushtet e perhapjes se pikave te ndryshme te burimit jane te ndryshme, burimi total duhet te ndahet ne burime te vetme. Ne kete studim nuk eshte adoptuar kjo teknike e thjeshtuar. 6.4.2.2. Metoda e Llogaritjes Niveli mesatar i presionit te zhurmes tek marresi ne kushtet kur eshte ne drejtimin e eres, llogaritet per cdo burim (specifike IEC 255) me: Lne drejtimin e eres = LWD A Lne drejtimin e eres eshte niveli efikas I fuqise se zhurmes ne drejtimin e perhapjes. Ajo perkufizohet si:
Ldownwind = 10 log
1 1 t2 t1 dt t2 t1
Faktori A eshte zbutja qe energjia e zhurmes peson gjate perhapjes dhe perbehet nga kontribuesit qe vijojne: A = Adiv + Aatm + Atoke + Arefl + Ambrotje + Ate ndryshme ku: Adiv = zbutja per shkak te divergjences gjeometrike; Aatm = zbutja per shkak te absorbimit atmosferik; Atoke = zbutja per shkak te ndikimit te tokes; Arefl = zbutja per shkak te reflektimeve nga pengesat; Ate ndryshme = zbutja per shkak te efekteve te tjera. Shkalla (A) mund te aplikohet me vete per cdo kontribues ose, ne nje moment te dyte, per shumen e llogaritur per cdo bande teteshe, sin e kete studim. Niveli I vazhduar ekuivalent I zhurmes eshte rezultati I shumes se niveleve te vetme te presionit, te eprftuara per cdo burim ne cdo frekuence, nese kerkohet. Niveli qe rezulton I fuqise se zhurmes ne drejtimin e perhapjes LWD varen ngs niveli I energjise ne kushtet e fushes se lire LW dhe nje term qe specifikon drejtueshmerine. DC percakton sasine e rrezatimit drejt me teper drejtimeve te nje burimi drejtimi ne krahasim me te njejtin burim jo-drejtimi. LWD = LW + DC Per nje burim pikash jo-drejtimi kontributi I DC eshte 0 dB. Korrigjimi I DC rezulton nga indeksi I drejtuehsmerise se burimit, duke shtuar nje indeks K0 qe merr ne considerate emetimin ne nje kend te perkufizuar. Per nje burim me perhapje sferike ne nje hapesire te lire K0 = 0 dB; kur burimi eshte prane nje siperfaqeje reflektuese qe nuk eshte ne toke, K0 = 3 dB; kur burimi eshte perpalle dy siperfaqeve perpendikulare reflektuese, nje nga te cilat eshte toka, K0 = 3 dB; nese asnjera prej tyre seshte toka, K0= 6 dB; me burime perballe tre siperfaqeve perpendikulare, nje nga te cilat eshte toka, K0 = 6 dB; me burime perballe tre siperfaqeve reflektuese dhe asnjera prej tyre seshte toka, K0 = 9 dB. Zbutja per divergjencen gjeometrike mund te vleresohet teorikisht si: Adiv = 20 log (d/d0) + 11 ku: d eshte distanca ndermjet burimit dhe marresit, e llogaritur ne metra; d0 eshte distance e referimit, 1 m. Absorbimi I ajrit perkufizohet si:
Aatm = ad/1000
Ambrojtje = zbutja per shkak te ndikimeve te mbrojtjes;
ku: d eshte distance e perhapjes, e shprehur ne metra; a eshte koeficienti I zbutjes atmosferike, ne dB/km. Koeficienti I zbutjes atmosferike varet kryesisht nga frekuenca e zhurmes, temperature e ambjentit, lageshtia relative e ajrit dhe presionit atmosferik.
Zbutja per shkak te ndikimit te tokes vjen nga interferenca ndermjet zhurmes se reflektuar nga toka dhe zhurma me perhapje tedrejtperdrejte nga burimi I marresit. Per kete metodologji llogaritjeje, siperfaqja e tokes ndermjet burimit dhe marresit duhet te jete e rrafshet, horizontale ose me nje pjerresi konstante. Si alternative, nje vije e thyer duhet te behet model. Ka tre rajone kryesore te perhapjes: nje I burimit, nje I marresit dhe nje mesatar. Secila prej ketyre zonave mund te pershkruhet me nje factor qe lidhet listen karakteristike te detajuar te reflektimit.
Metodologjia per llogaritjen e zbutjeve te tokes mund te perdore nje formule em te thjeshtuar, e cila merr ne konsiderate distancen d marres-burim dhe lartesine mesaatre nga toka te rruges se perhapjes (hm): Atoke = 4.8 -(2 hm/d)(17 + (300/d)) Zutja nga reflektimi I referohet siperfaqeve si fasadat e ndertesave, qe shkaktojne nje rritje te nivelit te presionit te zhurmes tek marresi. Nje kusht I rendesishem eshte zbutja per shkak te pranise se pengesave (pak thelle zmbrapset, barriera ose ekrani). Barriera duhet te konsiderohet nej siperfaqe e mbyllur dhe e vazhdueshme pa nderprerje. Dimensioni I saj perpendikular horizontal me vijen burim marres duhet te jete me I madh se gjatesia e vales l ndaj frekuences se bandes qendrore per banden teteshe te marre ne considerate me lart. Sipas standarteve, zbutja per shkak te ndikimit mbrojtes do te jepet nga insertion loss, qe eshte nga diferenca ndermjet niveleve te presionit te matura tek marresi ne nje pozicion specific me dhe pa barriere. Efektet e shperberjes se skajeve te barriers merren ne considerate gjithashtu (barriera te trasha). Kur ajo eshte ne praninen e me shume se dy mbrojteseve, zgjidhen ato me efikaset dhe te tjerat hidhen poshte. Termi I zbutjes se perziere eshte rezultat I shume efekteve: zbutja per shkak te perhapjes permes gjetheve; zbutja per shkak te pranise se barrierave me dimensione te medha, per zberthimin per shkak te ndertesave ose impianteve; zbutja per shkak te perhapjes permes nje barriere, per efekt mbrojtes ose reflektim te nderteses. 6.4.2.3. Objektet e Studiuara Impianti i Ri i Energjise do te perbehet nga dy njesi, secila prej 800 MWe, qe do te ndertohet ne dy faza. Keshtu qe, me qellim qe te vleresohen nivelet e zhurmes per shkak te dy konfigurimeve, u simuluan dy plane: Plani 1: nje njesi 800 MWe; Plani 2: dy njesi 800 MWe. Procesi I studimit konsiston ne perkufizimin e fuqise se zhurmes te te gjitha burimeve te zhurmes, en gjendje qe te influencojne nivelet globale te zhurmes.
Figura 6.4.2a tregon vendndodhjen, ne harten e impiantit, te burimeev kryesore te zhurmes. Vlerat e niveleve te fuqise se zhurmes, te presupozuara per makinerite dhe sistemet, raportohen ne Tabelen qe vijon. Tabela 6.4.2.3a
N.* 9 10 11 12 13 14 15
Niveli I Fuqise se Zhurmes te Burimeve Kryesore te Zhurmes

LW dB(A) 115.7 110 108.5 102.5 102 106 101.5 90 x 2 94 101 107 108.5 90 x 10 107.5 101 E paperfil lshme 105.5 E paperfil lshme 80 107.5 N.* 29 32 32 33 33 33 34 36 37 38 42 44 46 49 53 64 Burimet kryesore akustike Bolieri ndihmes Transportieret e qymyrgurit nga pontili tek t1 Transportieret e qymyrgurit nga t1 tek t2 Kullat e qymyrgurit (t1) Kullat e qymyrgurit (t2) Kullat e qymyrgurit (t3) Makineria per trajtimin e hirit dhe gipsit Ndertesa dhe impianti nga Ureja tek amoniaku Zona e akumulimit te gelqeres Dhoma per thyerjen dhe bluarjen e gurit gelqeror Kulla e sistemit te transportimit te gipsit dhe hirit Impianti per trajtimin e ujrave te perdorura biologjike Sistemi per trajtimin e ujrave industriale Impianti i demineralizimit Impianti per trajtimin e ujrave te perdorura Nje pike grumbullimi LW dB(A) 105.5 108 108 111 103.5 107 91 98.5 105 103.5 106 97 95 108.5 99 111
Burimet kryesore akustike Bolieri Ultrasuperkritik (usc) Depot e qymyrgurit (bluarja e qymyrgurit) Filteri prej pelhure Ventilatori i induktuar Ftohesi i gazit Njesia per heqjen e squfurit te gazit te oxhakut (HSGO) Ndertesa Ndihmese FGD 2 ventilatore ajrimi ne ndertesen ndihmese Serbatori per akumulimin e llumit FGD Tubacioni i gazit te oxhakut Trungu i gazit te oxhakut Ndertesa kryesore e hollit te makinerive 10 ventilatore ajrimi ne ndertesen e makinerive Transformatoret kryesore Transformatoret ndihmes Tubat e pikes se marrjes te ujit ftohes Ndertesa dhe basenet me pompa me uje ftohes Tubacionet e shkarkimit te ujit ftohes
16 17 18 19
20 21 23
24 25
64 68
B makina e rivendosjes Sistemi per transferten pluskuese te qymyrgurit Transportier qymyrguri t2-t3 Transportier qymyrguri t3-serbator
104 113
Ndertesa e zjarr-fikeses (pompat e ujit te detit) 28 Ndertesa e kompresoreve te ajrit *) Numri i identifikimit ne Aneksin 1
26
72 72
108 108
6.4.2.4. Rezultatet Rezultatet e modelimit jane permbledhur ne Tabelat qe vijojne, te cilat paraqesin: vlerat kufi, nivelet ekzistuese te zhurmes te matura ne secilen pike (zhurmen e mbetur, analizuar ne Paragrafin 5.5), kontributi i Impiantit te Energjise dhe nivelet perfundimtare te zhurmes gjate funksionimit (zhurma e pritshme). Rezultatet raportohen duke marre ne konsiderate ose Planin 1 (800 MW) ose Planin 2 (1.600 MW), gjate periudhes se dites dhe nates.
Tabela 6.4.2.4a
Kontributi i Parashikuar i zhurmes nga funksionimi i impiantit te energjise (Plani 1)

Gjate dites
Pika
Vlera Limit
Gjate nates Pika Vlera Limit Zhurma qe mbetet (dBA) (*) Kontributi i Impiantit Zhurma e pritshme (dBA) (dBA) 50.20 49.86 46.74 40.95 30.09 40.58 34.12 51.6 51.1 56.9 44.4 47.1 56.2
(dBA) 45.9 P1 70 45.2 P2 45 56.5 P3 70 41.8 P4 45 47.0 P5 45 P6 45 56.1 P7 45 Shenim: (*) Vleresuar nga studimi i zhurmes ne Korrik 2008
(dBA) 54.7 P1 70 51.6 P2 55 58.2 P3 70 49.5 P4 55 64.2 P5 55 55.1 P6 55 53.7 P7 55 Shenim: (*) Vleresuar nga studimi i zhurmes ne Korrik 2008
Zhurma qe mbetet (dBA) (*)
Kontributi i Impiantit Zhurma e pritshme (dBA) (dBA) 50.20 49.86 46.74 40.95 30.09 40.58 34.12 56.0 53.8 58.5 50.1 64.2 55.3 53.8
Tabela 6.4.2.4b
Kontributi i Parashikuar i zhurmes nga funksionimi i impiantit te energjise (Plani 2)
Gjate dites Pika Vlera Limit Zhurma qe mbetet (dBA) (*) Kontributi i Impiantit Zhurma e pritshme (dBA) (dBA) 50.0 50.8 48.1 42.0 31.1 41.6 35.0 56.0 54.2 58.6 50.2 64.2 55.3 53.8
Gjate nates Pika Vlera Limit Zhurma qe mbetet (dBA) (*) Kontributi i Impiantit Zhurma e pritshme (dBA) (dBA) 50.0 50.8 48.1 42.0 31.1 41.6 35.0 51.4 51.8 57.1 44.9 47.1 56.2
(dBA) 45.9 P1 70 45.2 P2 45 56.5 P3 70 41.8 P4 45 47.0 P5 45 P6 45 56.1 P7 45 Shenim: (*) Vleresuar nga studimi i zhurmes ne Korrik 2008
Figurat 6.4.2b dhe 6.4.2c paraqesin, me vija me ngjyra, vlerat e pritshme te zhurmes perreth Impiantit te Energjise. Per te dy planet rezultatet tregojne se, perjashto pikat qe tashme tejkalojne vlerat kufi (P5, P6 dhe P7), ne te gjitha pkat e tjera Impianti i R ii Energjise nuk do te induktoje asnje rritje te ndjeshme ne vlerat e zhurmes. Vetem ne piken P2 gjate periudhes se nates limitet jane kapercyer per shkak te funksionimit te Impiantit te Energjise. Tabelat 6.4.2d dhe 6.4.2e tregojne se, pervec pikes P2, limitet diferenciale jane poshte limitit kudo. Keto vlera limit nuk duhet te aplikohen ne zonat industriale dhe komerciale.
(dBA) 54.7 P1 70 51.6 P2 55 58.2 P3 70 49.5 P4 55 64.2 P5 55 55.1 P6 55 53.7 P7 55 Shenim: (*) Vleresuar nga studimi i zhurmes ne Korrik 2008
Tabela 6.4.2.4c
Vlera Diferenciale e Parashikuar ne lidhje me Operimin e Impiantit te Energjise (Plani 1)

Gjate dites Zhurma e pritshme (dBA) 56.0 53.8 58.5 50.1 64.2 55.3 53.8
Pika
Pika
P1 5.9 P2 P3 2.6 P4 0.1 P5 P6 0.1 P7 Shenim: (*) Vleresuar nga studimi i zhurmes ne Korrik 2008 (**) Vlera Limit: 3 dB(A). Fiksuar nga Organizata Boterore e Shendetesise ne dokumentit EHS e pergjithshme - Mjedisore, Shendeti, dhe Siguria - Udhezimet
Zhurma qe mbetet (dBA) (*) 45.9 45.2 56.5 41.8 47.0 56.1
Gjate nates Zhurma e pritshme (dBA) 51.6 51.1 56.9 44.4 47.1 56.2
Vlera diferenciale (dBA)(**)
P1 2.2 P2 P3 0.6 P4 0.0 P5 0.2 P6 0.1 P7 Shenim: (*) Vleresuar nga studimi i zhurmes ne Korrik 2008 (**) Vlera Limit: 3 dB(A). Fiksuar nga Organizata Boterore e Shendetesise ne dokumentit EHS e pergjithshme - Mjedisore, Shendeti, dhe Siguria - Udhezimet
Zhurma qe mbetet (dBA) (*) 54.7 51.6 58.2 49.5 64.2 55.1 53.7
Table 6.4.2.4d
Vlera Diferenciale e Parashikuar ne lidhje me Operimin e Impiantit te Energjise (Plani 2)

Zhurma qe mbetet (dBA) (*) 54.7 51.6 58.2 49.5 64.2 55.1 53.7 Gjate dites Zhurma e pritshme (dBA) 56.0 54.2 58.6 50.2 64.2 55.3 53.8
Pika
Pika
P1 6.6 P2 P3 3.1 P4 0.1 P5 P6 0.1 P7 Shenim: (*) Vleresuar nga studimi i zhurmes ne Korrik 2008 (**) Vlera Limit: 3 dB(A). Fiksuar nga Organizata Boterore e Shendetesise ne dokumentit EHS e pergjithshme - Mjedisore, Shendeti, dhe Siguria - Udhezimet
Zhurma qe mbetet (dBA)(*) 45.9 45.2 56.5 41.8 47.0 56.1
Gjate nates Zhurma e pritshme (dBA) 51.4 51.8 57.1 44.9 47.1 56.2
Vlera diferenciale (dBA)**
6.4.2.5. Perfundime Sic tregohet ne shifrat e meparshme, impianti do te respektoje gjithmone vleren kufi nga rrethimi qe eshte 70 dB (A) e fiksuar nga Organizata Boterore e Shendetsise ne dokumentin EHS e Pergjithshme Udhezimet per Mjedisin, Shendetesine dhe Sigurine per zonat industriale. Brenda zonave industriale ose komerciale, vlerat jane gjithmone poshte limiteve ne secilen pike, ose ne Planin 1, ose ne Planin 2. Brenda zones rezidenciale, ne te dyja planet, gjate periudhes se dites operimi i Impiantit te Energjise nuk indukton nje kapercim ne kufij, duke qene nje zhurmen qe mbetet aktualisht ne pikat P5 dhe P6 qe tashme tejkalojne vlerat limit. Gjate nates, pika P2 gjithashtu tregon vlerat e zhurmes, per shkak te Impiantit te Enegjise, me te larta se limitet ne fuqi: Gjithashtu kufijte diferenciale jane poshte kufijve ne te gjitha pikat, pervec P2.
P1 2.6 P2 P3 0.7 P4 0.0 P5 0.2 P6 0.1 P7 Shenim: (*) Vleresuar nga studimi i zhurmes ne Korrik 2008 (**) Vlera Limit: 3 dB(A). Fiksuar nga Organizata Boterore e Shendetesise ne dokumentit EHS e pergjithshme - Mjedisore, Shendeti, dhe Siguria - Udhezimet
6.5. BIMESIA, FLORA, FAUNA DHE EKOSISTEMET Ndikimet kryesore ne ekosisteme, per shkak te zbatimit te projektit te impiantit te energjise, i referohen fazes se ndertimit dhe fazes operacionale. Ndikimet per shkak te emetimeve ne ajer dhe shkarkimet e ujit gjate funksionimit vleresohen duke marre ne konsiderate dy plane te ndryshme. Ky dokument nuk perfshin ndikimet ne ekosisteme te shkaktuara nga ndertimi i linjave te energjise.
6.5.1.
Faza e Ndertimit
Ndikimet e pritshme gjate kesaj faze jane: Largimi i habitatit; Ndotja e tokes dhe ujit; Zhurmat; Emetimet e pluhurit; Rritja e ndikimeve ndermjet kamioneve dhe kafsheve; Perfshirja e specieve pushtuese. 6.5.1.1. Largimi i Habitatit Largimi i habitatit gjate fazes se ndertimit lidhet me zenien e tokes per kantierin e ndertimit dhe kantierin e Impiantit e Energjise. Zona qe zihet direkt nga ndertimi (rreth 80 ha, Figura 4.5.1a) nuk perben nje habitat te vlefshem natyror. Aktualisht zona perreth karakterizohet kryesisht nga prania e bimesise, toke e punuar dhe shkurre, dhe ne radhe te dyte nga bimesi mocalishteje te kripur dhe hidro - higrofilike.
Figura 6.5.1.1a
Vendndodhja (Jugu)
Figura 6.5.1.1b
Vendodhja (Veriu)
Zona mocalore e kripur dhe vegjetacioni hidro higrofilik jane habitatet natyrore me interesante brenda vendndodhjes sepse ato mund te mbajne popullsi te madhe zogjsh migrues dhe dimeror sic jane Emys orbicularis. Prandaj, per shkak te perhapjes se kufizuar te zones dhe vleres se saj natyrore pergjithesisht te ulet, mund te konsiderohet se zenia e habitateve natyrore nuk do te kete nje ndikim te ndjeshem ne ekosistemin kompleks natyror te zones. 6.5.1.2. Ndotja e Tokes dhe e Ujit Ndotja e tokes dhe ujit mund te ndodhe aksidentalisht gjate fazes se ndertimit. Me qellim qe te shmanget perhapja e ndotesve, sic eshte vaji, duhet te kushtohet vemendje e vecante per shmangien e aksidenteve dhe do te perdoren sisteme mbartese. 6.5.1.3. Zhurmat Zhurmat shkaktohen nga trafiku dhe aktivitetet e nevojshme per ndertimin e impiantit e energjise. Zhurma perhapet larg ne mjedis. Zogjte duket se jane vecanerisht te ndjeshem ndaj zhurmes se trafikut, sepse ajo interferon ne menyre te drejperdrejte me komunitetin e tyre vokal dhe ndikon ne sjelljen e tyre ne territor dhe suksesin e bashkimit (Reijnen and Foppen, 1994). Disa studime kane dokumentuar dendesi te reduktuara zogjsh qe shtohen prane burimeve te zhurmes (rruget me trafik) (e.g. Veen, 1973; Rty, 1979; Van der Zande et al., 1980; Ellenberg et al., 1981; Illner, 1992; Reijnen and Foppen, 1994). Reijnen et al. (1995) kane vene re se dendesite e zogjve ne fusha te hapura me bar kane qene me te vogla atje ku eshte tejkaluar ngarkesa e zhurmes se trafikut 50 db(A). Zogjte ne pyje kane reaguar qe ne nivelet e zhurmes 40 db(A). Megjithate, faktoret mjedisore sic jane struktura e bimesise, lloji i habitatit, relievi dhe peizazhi, do te ndikojne dendesite e perhapjes se zhurmes dhe te zogjve, duke ndryshuar keshtu amplituden e ndikimit te zhurmes(e.g. Reijnen et al., 1997; Kuitunen et al., 1998; Meunier et al., 1999). Gjithashtu nese habitatet prane burimit te zhurmes sigurojne habitate qe shtohen rralle ose mungojne ne peizazhin rrethues, dendesite e zogjve prane burimit te zhurmes mund te mos reduktohen. (Laursen, 1981; Warner, 1992; Meunier et al., 1999). Duke qene se faza e ndertimit eshte e perkohshme dhe speciet e zogjve e kalojne dimrin kryesisht ne toke mocalishte te kripur, ndikimi mund te konsiderohet i paperfillshem. Emetimet e pluhurave Siperfaqja dhe perqendrimi i pluhurave per shkak te fazes se ndertimit vleresohen ne paragrafin 6.1.1. Emetimet e pluhurave, sic eshte studiuar me pare, do te jene te konsiderueshme ne zonen perreth deri ne nje distance prej afersisht 500 metra nga rrethimi. Si pasoje, ne kete zone te kufizuar pritet nje reduktim i Prodhimit Bruto, per nje periudhe afersisht nje vit. Nuk parashikohet asnje ndikim i perhershem.
6.5.1.4. Rritja e Ndikimeve te Mjeteve te Transportit mbi Kafshet Rritja e trafikut, per shkak te fazes se ndertimit, do te shkaktoje reduktimin e faunes. Numri i perplasjeve pergjithesisht rritet me intensitetin e trafikut, aktivitetin e kafsheve dhe dendesine e tyre. Ndryshimet e perkohshme ne vrasjet ne rruge tregojne se periudha te ndryshme biologjike qe influencojne aktivitetin e specieve, sic jane ritmi I perditshem i te ushqyerit dhe te pushuarit, stinet per ciftezim dhe shtim, ose migrimi sezonal ndermjet habitateve te dimrit dhe te veres (e.g. Van Gelder, 1973; Bergmann, 1974; Gransson et al., 1978; Aaris-Sorensen, 1995; GrootBruinderink and Hazebroek, 1996). Shifra e vrasjeve ndoshta nuk varet nga dendesia, por mund te varioje ne perpjestim te drejte me nurmin e popullsise. Kjo do te thote se rruget do te vrisnin nje numer konstant popullsie dhe prandaj mund te kene nje ndikim te ndjeshem ne speciet e rralla. Per shume lloje te zakonshme te kafsheve te egra sic jane lepujt, dhelprat, trumcaket, ose mellenjat, vdekshmeria nga trafiku pergjithesisht konsiderohet si e paperfillshme, vetem ne nje perqindje te vogel (me pak 5%) e vdekshmerise ne total (e.g. Haugen, 1944; Bergmann, 1974; Schmidley and Wilkins, 1977; Bennett, 1991; Rodts, 1998). Amfibet dhe Zvarraniket jane komunitetet me te prekura nga prania e rruges sepse ato mund te shkelen nga kamionet dhe automjetet qe kalojne ne rruge. Ndikimi mund te jete i rendesishem ne varesi te trafikut; megjithate, duke qene se rruga do te shfrytezohet nga kamione, te cilet nuk do te kalojne permes habitatit natyror, ky ndikim mund te konsiderohet i paperfillshem. 6.5.1.5. Pushtimi nga Specie te Egra Humbja e habitateve natyrore mund te lehtesoje kolonizimin e specieve te egra, te cilat u heqin habitatin specieve vendase. Farat e llojeve te egra mund te sillen nga province te tjera shqiptare me automjete ose kamione te perdorur gjate punimeve te ndertimit. Speciet e egra sic jane Arundo donax, Alilanthus altissima ose Robinia pseudoacacia u vune re gjate inspektimit ne vend. Nese nuk mbahen nen kontroll, keto specie mund te veprojne si pushtues qe kolonizojne hapesirat e degraduara dhe te shpyllezuara. Duke pasur parasysh periudhen e fazes se ndertimit (afersisht 3+49 muaj per njesine e pare) ky ndikim nuk mund te konsiderohet i paperfillshem. Megjithate, gjate fazes se ndertimit dhe me vone do te ndermerren veprimet e duhura per te parandaluar kolonizimin e specieve te egra. Veprimet do te jene specifike, ne varesi te specieve te egra te parashikuara.
6.5.2.
Faza e Funksionimit
Funksionimi i impiantit te energjise mund te shkaktoje ndikimet qe vijojne ne ekosisteme: Ndotjen e ajrit; Shkarkimet e ujrave; Emetimet e zhurmave;
Rritjen e ndikimeve te mjeteve te transportit mbi kafshet. 6.5.2.1. Ndotja e Ajrit Perqendrimet maksimale vjetore te NOX dhe SO2 i pranueshem ne vendet Europiane 3 per nje siperfaqe me flore te pasur dhe te ndjeshme jane respektivisht 30 g/m 3 3 dhe 20 g/m (WHO 2000, D.M. n.60/02). Kufiri i lejuar prej 60 g/m per NOx dhe 3 35 g/m eshte percaktuar nga Dekreti Shqiptar nr. 803/2003.
Emetimet nga impianti i energjise shkaktojne perqendrime qe jane kudo dhe ne te dyja planet me te ulta se kufiri i lejuar. Ne menyre te vecante, ne planin e pare 3 3 perqendrimet maksimale vjetore jane 0.76 g/m per SO2 dhe 0.53 g/m per NOX, 3 ne planin e dyte perqendrimet maksimale vjetore jane 1.51 g/m per SO2 dhe 1.06 3 g/m per NOX (shiko paragrafin 6.1.2.5). Perqendrimet maksimale vjetore te NOX dhe SO2 brenda Zones se Mbrojtur te 3 Rrushkullit (Jashte Zones se Studimit) do te jene me te vogla se 0.21 g/m per SO2 3 3 3 dhe 0.15 g/m per NOX ne planin e pare dhe 0.45 g/m per SO2 dhe 0.32 g/m per NOX ne planin e dyte. 6.5.2.2. Shkarkimet e Ujrave Ndikimet kryesore te mundshme per shkak te shkarkimeve te ujrave jane te lidhura me efektet e shkarkimeve te ujrave termale. Livadhet me Posidonia perfaqesojne nje ekosistem te rendesishem ne Detin Adriatik dhe habitatin e klimaksit gjate bregdetit te Mesdheut (plani infra-litoral). Rolet kryesore te livadheve te fanerogames detare dhe ne vecanti nga Posidonia jane: Stabilizimi i shtratit detar nepermjet zhvillimit te nje aparati efikas radikal dhe stoloniferous; Reduktimi i intensitetit te levizjeve te efektit zbutes te ujit te matte dhe shtreses se vegjetacionit; prodhimi i larte i oksigjenit dhe lendes organike nepermjet fotosintezes; Burimi ushqimi i drejtperdrejte dhe jo i drejtperdrejte per disa organizma; Habitati i zgjedhjes per disa specie qe jane te rendesishme nga ana komerciale, sic jane peshqit, cefalopodet dhe crustaceanet; Prodhimi i larte i oksigjenit dhe lendes organike nepermjet fotosintezes. Shkarkimi i Ujrave Termale Te gjithe intervertebroret dhe shumica e peshqve nen-rryme jane organizma poikiloterme dhe temperatura e trupit te tyre eshte ne perputhje me temperature e ambjentit. Ulja e vleres se temperatures te ujit te detit mund te shkaktoje pergjithesisht: Shok termal; Ndryshim ne ritmin metabolik;
Ndryshim ne efikasitetin fiziologjik. Zakonisht ka nje hierarki te pergjigjeve te mundshme, ne varesi te rendesise se ndryshimit mjedisor. Efektet e organizmave detare ndryshojne ne varesi te stadit te jetes se tyre (vezet, larvat, rini, te rritur, etj.) dhe te karakteristikave te organizmit (stenotermal ose euritermal). Faza me e ndjeshme e jetes se organizmave detare eshte gjate riprodhimit, kur ato kane nevoje per amplituden optimale te temperatures. Per shembull, sardelja ne Adriatik pergjithesisht nga Prilli ne Tetor, ne temperaturat optimale qe variojne 11,6 27,6 C (Slobodan Regner, 1996) , por ajo mund te jetoje edhe ne temperatura qe luhaten ndermjet 5-6 C dhe 28 C (amplituda e temperatures se mbijeteses). Ne poikiloterma, ndryshimi i temperatures shkakton rritjen ose uljen e ritmit metabolik. Nese temperatura zbret papritur, ritmi metabolik do te jete shume i ulet dhe kafsha nuk do te jete ne gjendje te transmetoje energjine e nevojshme per aktivitetin; nga ana tjeter, nese temperature rritet papritur, ritmi metabolic rritet gjithashtu. Per te shmangur ndikimet e mundshme negative, poikiloterma, qe jetojne ne mjedise sezonale, jane ne gjendje te aklimatizohen ndaj ndryshimeve sezonale te temperatures, duke ndryshuar marredhenien e tyre metabolizemtemperature me kushtet e reja (Figura 6.5.2.2a). Figura 6.5.2.2a Kurba e Pritshme e Pergjigjes se Ritmit Metabolik kundrejt Temperatures per nje zone te aklimatizuar per kafshet ne Temperatura te Ulta te Dimrit dhe te zone te aklimatizuar per kafshet ne Temperatura te Larta te Veres
Source: J.S. Levinton, 2001
Shperndarja gjeografike e specieve detare tregon se perzgjedhja natyrale ka ndryshuar pergjigjen optimale te specieve ne ate te regjimit te tyre ne temperature vendase, edhe pse organizmat detare konsistojne ne grumbullimin e specieve, amplitudat e temperatures optimal te te cilave jane te ndryshme. Organizmat qe jetojne ne zonen e studimit jane kryesisht euritermale (ato mund te jetojne ne nje amplitude te gjere temperature). Bazuar ne supozimet e pershkruara ne paragrafin e meparshem, vlerat mesatare te temperatures me te ulet dhe me te larte te rregjistruar ne zonen e studimit presupozohen si pragu, poshte dhe mbi te cilin pritet nje ndikim i mundshem i pafavorshem ne organizma. Temperatura mesatare mujore e ujt te detit varion nga rreth 12 C (ne dimer) ne 24C (ne vere). Me qellim qe te vleresohet ndryshimi i temperatures i shkaktuar nga shkarkimet termale (ne te dyja planet), eshte perdorur modeli i perhapjes se programit kompjuterik. Studimi i plote i modelimit eshte aneksuar ne raportin aktual. Me kritike eshte shpejtesia e ndryshimit te temperatures. Ndikimet e mundshme ne organizma per shkak te shkarkimit te ujrave mund te priten vetem gjate fazes se ndezjes, kur temperature pritet qe te rritet papritur ne distance te shkurtra nga pika e shkarkimit. Ne fakt, pas ndezjes, temperature e shkarkimit do te varet nga kushtet mjedisore (temperatura) te detit dhe si rrjedhim organizmat do te jene ne gjendje qe te aklimatizojne ndryshimet e temperatures. Megjithate, zona e prekur eshte shume e kufizuar, dhe specie te ndryshme mund te levizin lirshem drejt habitatit te karakterizuar nga nje amplitude optimal e temperatures. Posidonia oceanica, e cila eshte habitati me interesant detar Brenda zones se studimit, eshte vene re brenda 1,000 metrave nga pika e shkarkimit. P.oceanica eshte fanerogama endemike e detit Mesdhe, e cila mund te rritet deri e 44 metra thellesi, per shkak te penetrimit ted rites dhe ka nevoje per kushtet qe vijojne qe te jetoje: Kripesi mbi 33 dhe nen 41; Amplitude temperature ndermjet 10 dhe 28 C ( 9 C dhe 29.2 C); Jo shume hidrodinamike. Modeli matematikor tregon, ne te gjitha situatat e ekzaminuara, se shtellunga termale thellohet larg nga pikat e daljes, por kufizohet ne nje thellesi jo me te madhe se 3.0 m dhe vija izotermike qe i korrespondon +3.0C nuk eshte me larg se 1 km nga pika e shkarkimit; prandaj ndikimet ne organizmat detare jane kufizuar ne kete volum uji. Organizmat me te rendesishem ndodhen ne det larg nga zona e prekur, keshtu qe ndikimet ne ekosistemet detare mund te vleresohen si te vogla. 6.5.2.3. Zhurmat Me qellim qe te vleresohet niveli i presionit te zhurmes per shkak te aktiviteteve te Impiantit te Energjise u perdor modeli SoundPlan. Ne planin e pare niveli i presionit te zhurmes 45-50 dB(A), ne rastin me te keq, pritet ne 800 metra nga Impianti i Energjise (Figura 6.4.2b), ndersa ne planin e dyte niveli i
presionit te zhurmes 45-50 dB(A), ne rastin me te keq, pritet ne 1,000 metra nga Impianti i Energjise (Figura 6.4.2c) Habitatet me te aferta natyrore jane brenda 1,000 metrash nga Impianti i Energjise dhe jane te ekspozuara ndaj nje niveli presioni zhurme prej 55 dB(A). Speciet kryesore me te rendesishme, qe mund te jetojne ne keto habitate (toke mocalishte e kripur, bregdet ranor, etj), jane limicoluos dhe zogjte e ujit. U vu re, ne nje vendndodhje tjeter industriale (Porto Marghera Venecia, Itali, Provinca e Venecias 2005), se zhurma per shkak te aktiviteteve industriale nuk ka ndaluar pranine e ketyre zogjve prane ose afer zones industriale.
Ne perputhje me presupozimin e raportuar ne 6.5.1.3, emetimet e zhurmes per shkak te aktiviteteve te Impiantit te Energjise nuk do te kene ndikime te ndjeshme ne shperndarjen e faunes.. 6.5.2.4. Rritja e Ndikimeve te Mjeteve te Transportit ndaj Kafsheve Rritja e trafikut eshte kryesisht shkak i transportit te gurit gelqeror dhe hirit. Bazuar ne presupozimin e raportuar ne Paragrafin 6.5.1.5 dhe duke qene se rruga qe do te perdoret nga kamionet nuk do te kaloje permes habitatit natyror, ky ndikim mund te konsiderohet i paperfillshem.
6.5.3.
Bibliografia
Boudouresque et al. Prservation et conservation des herbiers Posidonia oceanica 2006 - RAMOGE pub. : 1-202 NISBN 2-905540-30-3 Cotta Ramusino Lezioni di idrobiologia e pescicoltura CittStudiEdizioni 1996 Levinton J.L. Marine Biology Oxford University Press 2001 Scott D. Jackson Overview of Transportation Impacts on Wildlife Movement and Populations Department of Natural Resources Conservation University of Massachusetts, Amherst 2006 Lorenzini, Nali Le piante e linquinamento dellaria Springer 2005 Andreas Seiler Ecological Effects of Roads - A review Introductory Research Essay No 9 Department of Conservation Biology SLU Uppsala 2001 Provincia di Venezia Censimento degli Uccelli Acquatici Svernanti in Provincia di Venezia (2005).
6.6. PEIZAZHI Ndikimet ne peizazh jane vleresuar edhe nepermjet analizes se projektit, edhe nepermjet analizes se vleres se peizazhit, vleresuar ne Paragrafin 5.7, krahasuar me vleren e peizazhit te mundshem te Impiantit te Energjise. Metodologjia raportohet ne tabelen qe vijon.
Tabela 6.6a
Standardi per te vleresuar Ndikimin e Peizazhit te Projektit

Parametrat e vleresimit Ruajtja ose ndryshimi i karakteristikave morfologjike te zones. Perdorimi it e njejtave tipologji ndertimi dhe kohezioni me perdorimin e tokes ne zonen perreth. Ruajtja ose ndryshimi i marredhenieve historike, kulturore dhe natyrore Kohezioni, kontrasti ose paanshmeria e projektit ne lidhje me zonen perreth Ndikimet ne pamjet panoramike Ndikimet ne ekologjine e peizazhit Elementet e peizazhit qe kane nje vlere simbolike per komunitetin vendas
Vleresimi i Ndikimit Ndikimet e Morfologjise dhe tipologjise
6.6.1.
Pershkrimi i Projektit
Projekti i propozuar ne Porto Romano parashikon realizimin e dy impianteve te Energjise me djegie qymyrguri qe do te ngrihen ne dy faza te ndryshme: Faza 1: ngritja e njesise se pare dhe e disa infrastrukturave tashme te projektuar per ti sherbyer konfigurimit te Impiantit, duke shmangur kufizimet e ardhshme te ndertimit; Faza 2: ndertimi i njesise se dyte. Duke marre ne konsiderate fazat e Projektit te lartpermendur, vleresimi i ndikimeve eshte kryer duke perkufizuar dy Plane te Ndryshme (Plani 1, qe referohet Fazes 1 te Projektit, dhe Plani 2, ku merren ne konsiderate ndikimet e Fazes 1 dhe Fazes 2). Strukturat me domethenese te parashikuara nga Plani 1 Faza 1 jane: Ndertimi i strukturave me te larta te Impiantit te Energjise: Dhoma e Bolierit, 110 metra; Njesia per Heqjen e Squfurit nga Gazet e Oxhakut (FGD), 45 metra; Ndertesa e Energjise, rreth 40 metra; Filtri prej pelhure, 35 metra; Trungu i oxhakut: ai do te perbehet nga tubi PRFV, i mbeshtetur ose nga nje strukture celiku, ose nga nje strukture beton-armeje; nje alternative tjeter, aktualisht nen investigim, eshte nje trung oxhaku beton-arme me veshje te brendshme qe i reziston acidit. Trungu do te jete 150 metra i larte dhe me nje diameter prej afersisht 8 metrash; Grumbullime qymyrguri ne ajer te hapur: rreth 450 m x 60 m, 23 metra me te larta, te vendosura pergjate vijes bregdetare. Duke marre ne konsiderate se trungu i oxhakut te Impiantit te Energjise do te jete i tipit te lagesht parashikohet se, gjate funksionimit te Impiantit te Energjise, shtellunga e gazeve oxhakut do te jete e dukshme. Gjate Fazes 2, shumica e strukturave te pershkruara me siper, do te dyfishohet. Ndikimi kumulativ, me strukturat e Fazes 1, do te jete shume i kufizuar duke marre ne konsiderate se strukturat e Fazes 2 do te ndodhen shume prane atyre te Fazes 1.
Ndikimet ne stilin, ngjyrat vendase dhe materialet e ndertesave Ndikimi Vizual Incidenca Mjedisore Ndikimi Simbolik
6.6.2.
Ndikimi ne Peizazh
Projekti do te ndryshoje karakteristikat morfologjike te zones, megjithate, nuk ka ndertesa perfaqesuese ne zonen perreth, prane vendndodhjes sone. Prandaj, stili vendas, ngjyrat dhe materialet nuk perbejne elemente relevante ne vleresimin e ndikimeve. Gjithashtu, projekti nuk ndodhet brenda zonave te kufizuara/mbrojtura. Me qellim qe te vleresoje sic duhet interferencat e Projektit ne pamjet panoramike, jane perzgjedhur disa kendveshtrime perkatese. Peizazhi aktual dhe perspektiva e peizazhit te parashikuar (Faza 1 dhe Faza 2) tregohen ne Anekset 4-5-6-7. Strukturat e ardhshme do te ndodhen ne nje zone te karakterizuar nga ndjeshmeri e vogel e peizazhit dhe nga prania e disa instalimeve industriale (sic jane serbatoret, stacioni pompues i drenazhimit dhe nje bankine ekzistuese). Ndikimi visual do te jete mjaft i ndjeshem; megjithate, duke marre ne konsiderate mungesen e pamjeve panoramike dhe pak perdorueseve te mundshem te peizazhit, ndikimi i parashikuar qe lidhet me projektin do te konsiderohet i ulet. Realizimi i projektit do te ndryshoje aftesine e perdorimit te tokes, megjithate hapesira e vendndodhjes nuk eshte nje hapesire natyrore sepse ajo eshte rezultat i aktiviteteve permiresuese. Ndikimet e mundshme ne elementet simbolike jane te lidhura me zbulimet arkeologjike (Figura 5.7.3a), qe ndodhen jashte zones se vendndodhjes.
6.6.3.
Perfundime
Sic raportohet ne paragrafet e meparshme ndikimet ne peizazh vleresohen duke krahasuar vleren e peizazhit te zones me vleren e ndikimeve te lidhura me Impiantin e Energjise (Tabela 6.6.3a). Tabela 6.6.3a Ndikimi i Projektit ne Peizazh
Parametrat e Vleresimit Ndikimet e Morfologjise dhe tipologjise Mesatare Ndikimet ne stilin, ngjyrat vendase dhe materialet e ndertesave E ulet Ndikimi Vizual Mesatare Incidenca Mjedisore Mesatare Ndikimi Simbolik E ulet Ndikimi i Peizazhit
Ndjeshmeria e Peizazhit
E Ulet
E Ulet
Duke marre ne konsiderate cilesine e ulet te peizazhit aktual, ndikimi i projektit ne peizazhin e Porto Romano-s mund te konsiderohet i ulet, megjithese parametrat e ndikimit morfologjik dhe vizual mund te klasifikohen me nje nivel mesatar ndikimi.
6.7. TRAFIKU 6.7.1. Rrjeti Rrugor
6.7.1.1. Faza e Ndertimit Gjate fazes se ndertimit rrjeti rrugor vendas do te modifikohet dhe permiresohet me qellim qe te lehtesoje aksesin ne kantierin e ndertimit. Ne vecanti rruga me nje korsi ne secilin drejtim qe fillon nga superstrada (Durrs Tiran) tek Rinia do te zgjerohet dhe ri-shtrohet, duke sjelle ndikime te metejshme pozitive ne lehtsimin e transportit lokal. Dy rruge te tjera te shtruara jane parashikuar qe te lidhin kete rruge dytesore me vendndodhjen tone sic tregohet ne Figuren 6.7.1.1a. Gjate fazes se ndertimit rreth 2.000.000 m material do te transportohet me kamion per ne kantier. Volumi i trafikut t shtuar do jete i qenesishem, por i shperndare ne nje periudhe te gjate kohore. Figura 6.7.1.1a Rruga e Ardhshme e Shtruar gjate fazes se ndertimit
3
6.7.1.2. Faza Operacionale Gjate fazes operacionale rruget lokale do te karakterizohen nga: Nje rritje ne trafikun e personelit te punes ne vend, por zgjerimi i rruges qe eshte propozuar ne projekt mund te konsiderohet me teper se i mjaftueshem per te mbeshtetur rritjen e trafikut lokal te automjeteve; Trafiku pergjate rrjetit te ri rrugor do te influencohet nga nje rritje ne numrin e kamioneve. Kamionet perfshihen ne transporte materialesh dhe perberjesh (gelqere, hi, gips, ure, etj.).
Per te vleresuar levizjet e kamioneve, u moren ne konsiderate sa vijon:
Impianti do te punoje me te njejtin intensitet gjate gjithe vitit; Kamionet/kontenieret mund te mbartin jo me teper se 30 ton materiale. I njejti dimension pritet per kontenieret.
Ne fazen 1 jane parashikuar levizjet me kamione si vijon:

Gelqere: rreth 1,460 kamione ne vit do te transportojne gelqere drejt vendndodhjes se kantierit; Ure: rreth 150 konteniere jane te nevojshem cdo vit. Ne fazen 2 jane parashikuar levizjet me kamione si vijon: Gelqere: rreth 2,920 kamione ne vit do te transportojne gelqere drejt vendndodhjes se kantierit; Ure: rreth 300 konteniere jane te nevojshem cdo vit. 6.7.2. Trafiku Detar 6.7.2.1. Faza e Ndertimit Gjate fazes se ndertimit nuk eshte parashikuar asnje trafik detar i rendesishem. 6.7.2.2. Faza e Funksionimit Sic raportohet ne pershkrimin e projektit, furnizimi me qymyr do do te behet drejt Termocentralit te Porto Romanos nepermjet anijeve. Cdo anije do te arrije nje zone ankorimi afersisht 3-4 km nga bregu. Ne ate pike, qymyri do te ngarkohet ne platforma lundruese (barge) dhe transportohet drejt pontilit ku nje rrip transmetimi do ta transferoje ate ne zonen e magazinimit brenda impiantit. Materialet e tjera, sic jane Gipsi dhe Hiri, do te largohen nga Impianti i Energjise me anije. Levizjet detare qe vijojne jane parashikuar per dy fazat operuese te Impiantit te Energjise: Faza 1: Qymyri: 13 anije ne vit mund te arrijne ne zonen e ankorimit nese marrim ne konsiderate Dimensionet e Kepit prej 150.000 DWT dhe 24 anije ne vit nese marrim ne konsiderate Panamax prej 80.000 DWT; rreth 85 dite ne vit do te karakterizohen nga prania e anijeve oqeanike larg bregut te zones se Impiantit te Energjise; platformat lundruese do te punojne kur anijet oqeanike te jene te pranishme; Gipsi: rreth 7 9 anije cisterna jane te nevojshme ne nje vit per te larguar gipsin nga impianti, per nje sasi totale prej afersisht 70,000 ton/vit;
Hiri: rreth 44 platforma lundruese pritet te shfrytezohen cdo vit, duke ngarkuar 440,000 ton/vit (dimensioni i anijeve me hi mund te varioje ne varesi te destinacionit te tij perfundimtar). Faza 2 Qymyri: rreth 26 anije oqeanike ne vit mund te arrijne ne zonen e ankorimit nese marrim ne konsiderate Dimensionet e Kepit prej 150.000 DWT dhe 48 te tilla nese marrim ne konsiderate Panamax prej 80.000 DWT ; rreth 170 dite ne vit do te karakterizohen nga prania e anijeve oqeanike larg bregut te zones se Impiantit te Energjise; platforma lundruese do te punojne kur anijet oqeanike te jene te pranishme. Gipsi: rreth 14 18 cisterne jane te nevojshme ne nje vit per te derguar gipsin nga impianti, per nje sasi totale prej afersisht 140,000 ton/vit; Hiri: rreth 88 platforma lundruese pritet te shfrytezohen cdo vit, duke ngarkuar 880,000 ton/vit (dimensioni i anijeve me hi mund te varioje ne varesi te destinacionit te tij perfundimtar).
6.8. FUSHAT ELEKTROMAGNETIJE JO-JONIZUESE Burimet e vetme te jashtme elektromagnetike te Impianteve te Energjise jane: Nje linje energjie 400 kV, rreth 26 km e gjate, e cila lidh stacionin e energjise me Stacionin e Rrjetit Energjetik Kombetar Tirana 2; Nje kabell 500 kV DC nen-det, rreth 210 km i gjate, i cili shkon ne Itali, nuk perfshihet ne Studimin aktual. Analiza e Linjes se Energjise me Stacionin Tirana 2 dhe e kabllit nendetar drejt Italise nuk perfshihet ne Studimin aktual. 6.9. KUADRI SOCIO-EKONOMIK Nga kendveshtrimi socio-ekonomik, ndikimet kryesore te projektit jane mundesite e punesimit dhe mundesia per te pasur energji dhe prandaj mund te konsiderohen pozitive ne teresi. Nje Vleresimi specific i Ndikimit Social eshte planifikuar qe e realizohet per te vleresuar me detaje influencen pozitive dhe negative te Impiantit te Energjise ne ekonomine dhe komunitetet vendase. Ndikimet ne punesim gjate fazave te ndertimit dhe funksionimit jane permbledhur ne Paragrafet qe vijojne.
6.9.1.
Faza e Ndertimit
Ndertimi i Termocentralit do te sjelle mundesi punesimi per nje numer te madh njerezish Vec kesaj, kontraktimi i pales shqiptare do te perfshije firma shqiptare, duke perbere keshtu nje burim te ardhurash. Prania e kontraktoreve nderkombetare do te sjelle gjithashtu nje rritje indirekte te te ardhurave per aktivitetet vendase.
Faza e ndertimit do te zgjase afersisht 49 muaj per cdo njesi te Impiantit te Energjise, e paraprire nga 3 muaj punimesh paraprake. Gjate kesaj periudhe do te punesohen afersisht 1.650 punetore me nje pik deri ne 2.500 punetore gjate periudhave me aktivitet intensive ndertimi dhe ne rast se te dyja njesite ndertohen me nje ndryshim kohor 6 muaj ndermet filimit te dy njesive.
6.9.2.
Faza e Funksionimit
Gjate funksionimit Impianti i Energjise do te punesoje afersisht 140 njerez per njesine e pare. Ky numer do te rritet deri ne 220 punonjes kur njesia e dyte te jete ne funksionim. Fuqi punetore shtese do te punesohet nga kontraktoret qe do te operojne ne menyre konstante ne vendndodhje per te kryer sherbime sic jane: menca, pastrimi, gjelberimi, sigurimi.
6.10. SHENDETI PUBLIK 6.10.1. Faza e Ndertimit Gjate fazes se zbatimit te projektit ndikimet e mundshme ne Shendetin Publik mund te lidhen me: Pluhurin e shkaktuar levizjet e materialeve; Zhurmen e shkaktuar nga automjetet dhe makinerite. Aspektet qe lidhen me emetimet atmosferike dhe ndikimet e zhurmes gjate fazes se ndertimit te Impiantit te Energjise diskutohen respektivisht ne Paragrafet 6.1.1 dhe 6.4.1. 6.10.1.1. Ndotja Atmosferike Gjate fazes se ndertimit, ne distance pertej 550 metra nga kantieri, indeksii pluhurit, 2 qe do te thote pluhuri qe mund te krijohet eshte me i ulet se 100 mg/m dite. Duke pasur parasysh rezultatet e dhena me lart, depozitimet e pluhurit ne vendndodhjen e Fshatit Rina, zona me e afert e banuar, 1,000 m nga kantieri, konsiderohen Praktikisht Joegzistente Nuk eshte parashikuar asnje ndikim ne shendetin publik. 6.10.1.2. Zhurma Duke marre ne konsiderate se hapesira e interesit eshte nje toke me fushe te gjelber pak e populluar dhe se faza e ndertimit do te jete e perkohshme, ndikimi i zhurmes mund te konsiderohet jo i rendesishem.
6.10.2. Faza e Funksionimit Gjate operimit, ndikimet e mundshme ne Shendetin Publikmund te lidhen me: Semundje qe rezultojne nga emetimet atmosferike; Efektet e zhurmes. Aspektet e lidhura me emetimet atmosferike dhe ndikimet e zhurmes per shkak te Impiantit te Energjise diskutohen respektivisht ne Paragrafet 6.1.2. dhe 6.4.2. 6.10.2.1. Ndotja Atmosferike Ndikimet ne Shendetin Publik te emetimeve qe ndotin ajrin nga aktvitetet industrial mund te jene: Te pamodifikuara gjenetikisht, qe mund te jene toksike, te demshme ose irrituese; Te modifikuara gjenetikisht (teratogjenike dhe mutagjenike), te cilat nuk paraqesin domosdoshmerisht ndikime te menjehershme, por mund te shkaktojne ndryshime qelizore me kalimin e kohes. Ndotesit e pamodifikuar gjenetikisht perfshijne pjesen me te madhe te perberjeve inorganike qe jane te pranishem ne tym (sic jane oksidet e squfurit dhe oksidet e azotit), metalet e renda dhe jo-metalet toksike (te pranishme ne therrmije). Ndotesit modifikuar gjenetikisht, nga ana tjeter, perfshijne hidrokarbure policiklike dhe nikel. Emetimet ne ajer per shkak te Impiantit te Energjise, ne te dyja planet e marra ne konsiderate ne kete Studim te Ndikimit ne Mjedis (shiko 4.6.1), ndodhin nga produktet e djegies, kryesisht SO2, NOX dhe SPM (Lende e grimcuar ne pezulli). Oksidet e Azotit Nivelet e perqendrimeve ne mjedisin natyror ne atmosfere jane ndermjet 0.4 dhe 3 9.4 g/m , duke ndryshuar mjaft nga njeri vend ne tjetrin. Nivelet e mjedisit (natyror + antropik) ne hapsirat Europiane me dendesi te vogel popullsie jane ndermjet 2,0 3 3 dhe 4,2 g/m dhe ndermjet 0.0 dhe 7.4 g/m , respektivisht per dioksidin dhe oksidin e azotit. Ndikimet e dioksidit te azotit tek njeriu dhe kafshet jane te ndryshme, por asnjehere kancerogjene. Organizata Boterore e Shendetesise (WHO) konsideron si 3 qe zgjasin per 24 ore, dhe perqendrime te tolerueshme 150 g/m 3 perqendrimet deri ne 400 g/m qe zgjasin vetem per nje ore. Vlera mesatare 3 vjetore e rekomanduar eshte 40 g/m . Ky limit adoptohet si mase paraprake per te mbrojtur subjektet e ndjeshme sic jane azmatiket dhe eshte vendosur gjithashtu nga Direktiva 1999/30/CE. Percaktimi i limitit per perqendrimet maksimale ne toke te 3 nr. 803 e 2003) eshte 60 g/m . NO2 nga legjislacioni shqiptar(VKM Perqendrimi mesatar vjetor ne toke i NO2 per shka te funksionimit te Impiantit te 3 3 Energjise do te jete rreth 0.53 g/m ne Planin 1 dhe 1.06 g/m ne Planin 2 ( 6.1.2), qe do te thote te paperfillshme nese krahasohen me vlerat e lartpermendura.
Oksidet e squfurit Edhe kjo perberje gjithashtu eshte e perfshire ne grupin e ndotesve te pa-modifikuar gjenetikisht. Ndikimet e oksideve te squfurit dalin ne pah tek njeriu perms irritimeve te lekures, dhe mukozes se sistemit te frymemarrjes, ndersa, ne perqendrime me te larta mund te ndodhin pathologji te frymemarrjes si azma dhe bronshiti. Per shkak te tretshmerise se mire ne uje, SO2 absorbohet lehtesisht nga mukosa, prandaj vetem pak sasi te vogla arrijne ne pjeset me te thella te mushkerive.
Fenomenet shqetesuese nga ekspozimi ndaj SO2 jane te pazakonta, meqenese ajo eshte irrituese qe ne perqendrime shume te vogla. Me gjithe perqendrimet e larta te SO2 te nevojshme per te induktuar efekte te demshme ne popullsine e rritur te shendetshme, shume autoritete shendetsore e konsiderojne SO2 te rrezikshem per te moshuarit dhe njerezit e prekur nga semundje kronike te sistemit te frymemarrjes dhe kardiovaskular. Aktualisht, limitet per cilesine e ajrit, te vendosura nga Direktiva 1999/30/CE, 3 percaktojne se perqendrimi mesatar vjetor ne toke i SO2 nuk tejkalon 20 g/m . 3 Legjislacioni shqiptar (Ligji AL VKM nr. 803) percakton kete limit ne 35 g/m . Aktivitetet e modelimit te kryera per kete studim tregojne perqendrimi mesatar vjetor ne toke i SO2 per shkak te operimit te Impiantit te Energjise do te jete rreth 3 3 0.76 g/m ne Planin 1 dhe 1.51 g/m ne Planin 2 ( 6.1.2), por ate paperfillshme nese krahasohen me vlerat e rrezikshme per shendetin publik. Lende e Grimcuar ne Pezulli Lende e grimcuar ne pezulli quhen jane therrmijat qe jane te ngurta dhe te lengshme, me diameter ndermjet 0.1 dhe 100 m, te shperndara ne atmosfere. Therrmijat me diameter me te madh se 10 m mund te konsiderohen me pak te rrezikshme, meqenese ato vendosen shpejt ne toke, dhe nese, thithen, ato mbahen nga pjesa e poshtme e aparatit te frymemarrjes. Duke ulur dimensionet e tyre, therrmijat behen me te rrezikshme sepse ato penetrojne me thelle ne organizmin e njeriut. Therrmijat qe kane nje diameter me te vogel se 10 m (PM10) penetrojne ne aparatin e siperm te frymemarrjes (nga hunda ne laring); therrmijat qe kane diameter me te vogel se 2.5 m (PM2.5) jane 60% e totalit PM10 dhe penetrojne ne aparatin e poshtem te frymemarrjes (nga trakeja hunda ne alveolen pulmonare). Pluhurat jane nje perzjerje komplekse fiziko kimike, te perbera ose nga perberes primar, te derguar drejtperdrejt nga burimi, ose nga perberes dytesor, te formuar me vone. Perberja e tyre, si rrjedhim, eshte shume variabel, (metale te renda, sulfate, nitrate, ammonium, karboni organik, hidrokarbure policiklike aromatike, dioxins/furans). Direktiva 1999/30/CE percakton se perqendrimi mesatar vjetor i PM10 nuk duhet te 3 3 tejkaloje 40 g/m deri ne 2010 dhe me vone 20 g/m . Legjislacioni shqiptar (Ligji 3 AL VKM nr. 803) e percakton kete limit ne 60 g/m . Perqendrimi mesatar vjetor i PM10 per shkak te funksionimit te Impiantit te 3 3 Energjise do te jete rreth 0.75 g/m ne Planin 1 dhe 1.16 g/m ne Planin 2 ( 6.1.2), por te paperfillshme nese krahasohen me vlerat e rrezikshme per shendetin publik.
Ne perfundim, perqendrimet ne toke te shkaktuara nga Impianti i Energjise ne Porto Romano, kryesisht SO2, NOX dhe SPM, jane gjithmone nen limitet e percaktuara nga ligji ne fuqi per mbrojtjen e shendetit te njeriut. 6.10.2.2. Zhurma Rezultatet e aktiviteteve te zhvilluara te modelimit tregojne se vlerat e zhurmes ne receptoret ne zonen rrethuese nuk do te rriten ne menyre te ndjeshme per shkak te Impiantit te Ri, as ne Planin 1, as ne Planin 2.
7. MATRICA E VNM-SE Ne kete Kapitull jepet nje Matrice VNM-je qe ka permbledhur ceshtjet kryesore te ngritura nga vleresimi i ndikimit te projektit te Termocentralit te Porto Romanos. Matrica e VNM-se raportohet ne dy tabela, njera i referohet Fazes se Ndertimit dhe nje tjeter fazes operacionale, dhe ajo analizon: Sektorin e prekur mjedisor; Presionin mjedisor te percaktuar nga projekti; Percaktimi i sasise, nese eshe e mundur, ose kualifikimi i ndikimit Lloji i ndikimit (lokal/rajonal, i perkohshem/i perhershem, i prapsueshem/i paprapsueshem); Pershkrimi i ndikmit dhe/ose masat lehtesuese te adoptuara nga projekti per te reduktuar ose minimizuar magnituden e ndikimit.
8. PLANI I MENAXHIMIT MJEDISOR Plani i Menaxhimit Mjedisor (PMM) synon qe te verifikoje perputhjen e Projektit gjate fazes se ndertimit me efektshmerine mjedisore te funksionimit te Impiantit te Energjise Aktivitetet kryesore monitoruese te parashikuara nga PMM jane pershkruar ne vijim. Nese do te ndodhin mosperputhje, do te ndermerren masat e duhura korrigjuese.
8.1. MASAT LEHTESUESE DHE KOMPENSIMI GJATE FAZES SE NDERTIMIT 8.1.1. Udhezime per Planet e Veprimit te Kontraktoreve
Kontraktori, te cilit i jane besuar aktivitetet e qe do te mbroje mjedisin dhe aktivitetet O&M te impiantit te energjise, do te pergatise nje Plan per Menaxhimin Mjedisor qe do te perfshije masat lehtesuese dhe monitoruese qe do te adoptohen per te siguruar qe ndikimet mjedisore qe lidhen me fazen e ndertimit te Impiantit te Energjise ne Porto Romano te jene te kontrolluara dhe te minimizuara. Permbajtja minimale e Planit per Menaxhimin Mjedisor te Kontraktorit ne aspektin e masave lehtesuese dhe monitoruese jane pershkruar ne Paragrafet qe vijojne. Gjithashtu, Plani per Menaxhimin Mjedisor do te tregoje procedurat e Kontraktoreve persa i takon: Organizimit te Kontraktorit dhe personit pergjegjes per ceshtjet mjedisore; Hyrja ne Kantier dhe Informimi Mjedisor i personelit qe punon ne kantier, perfshi personelin e nen-kontraktorit. Si nje minimum, kurset akses do te perfshijne: Informacion per pajisjet e punimeve qe do te perdoren; Informacion per substancat qe do te perdoren; Informacion per cdo pajisje personale mbrojtese qe do te perdoret; Informimi mjedisor (menaxhimi i mbetjeve, reaksionet nga derdhja e vajrave, etj.); Praktika te mira ne kantier (mirembajtja, kontrolli i zhurmave, kursim i energjise, etj.). Procedurat mjedisore (te perfshira ne EMP ose ne dokumenta specifike ku eshte e nevojshme) per ceshtjet qe vijojne: Menaxhimi i mbetjeve; Emetimet ne ajer; Uji i mbetjeve; Ndotja e tokes; Perdorimi i lendeve te para dhe burimeve natyrore; Zmontimi i kantierit dhe perkujdesja e metejshme;
Reagim ndaj emergjencave; Monitorimi, auditimi dhe inspektimi Shenime medisore dhe raportimi. 8.1.1.1. Menaxhimi i Mbetjeve, Derdhjeve dhe Trafikut Duke ju referuar menaxhimit te mbetjeve, do te pergatitet nje Plan nga Kontraktori per te siguruar se procedurat e menaxhimit per te gjitha llojet e mbetjeve jane te perkufizuara dhe i komunikohen personelit qe operon ne vend. Metodat per largimin e mbetjeve do te percaktohen ne lidhje me autoritetet vendore dhe kontraktoret perkates per largimin e mbetjeve. Plani per Menaxhimin e Mbetjeve do te perfshije te gjitha llojet e mundshme te mbetjeve te prodhuara ne vend: aktivitete e thyerjes se shkembinjve, vaji i mbetjeve, etj dhe do te percaktohet nje politike strikte kunder mbeturinave. Kontraktori duhet te siguroje se cdo kantier punimesh do te jete i pajisur me zonat dhe kontenieret perkates per akumulimin e mbetjeve, me etiketimet dhe treguesit e duhur. Nje vemendje e vecante do ti kushtohet nga kontraktori menaxhimit te operimit te kamioneve, me qellim qe te minimizohet emetimi i pluhurave. Ne vecanti: Kamionet me mbulese do te sherbejne per transportimin e dheut; Rruget e sherbimit do te shtrohen me material te ashper; Personeli i kantierit duhet te jete ne dijeni se shkarkimi i kamioneve do te realizohet ngadale, me qellim qe te minimizohet formimi i pluhurit; Ne rastin e kushteve shume te thata, material ii grumbulluar do te sperkatet me uje. Gjithashtu, persa i takon ndotjes se mundshme te ajrit per shkak te gazeve te shkarkuara nga kamionet dhe pajisjet e tjera, kamionet dhe makinerite e tjera te perdorura gjate operimeve do te mirembahen per te minimizuar tymrat e shkaktuara dhe perte parandaluar tymin e zi. Ne te njejten kohe, kompresoret dhe gjeneratoret duhet te mbahen larg zonave qe ndodhen ne afersi te shtepive te banuara. 8.1.1.2. Plan ii Menaxhimit te Trafikut/Aksesit Perpara se te filloje punimet e ndertimit, kontraktori do te verifikoje nese kushtet e rrugeve dhe urave jane te pershtatshme per nje transport te sigurte te materialeve te ndertimit per ne kantier. Per me teper, kontraktori: Do te vendose limite te shpejtesise; Perdore kamione te mbuluar;
Imponoje mirembajtjen e sigurise se automjeteve dhe plotesoje kushtet e ngarkeses; Percaktoje zonat e duhura te parkimit; Ndaloje shkarkimin e pavrojtuar te automjeteve. 8.1.1.3. Plani ne Rastin e Derdhjes se Ndotesve
Kontraktoret do te verifikojne nese cdo ngarkim/shkarkim drejtohet ne menyre te sigurte. Ne menyre te vecante: Derdhja ne toke ose ne kanale e vajit, diesel-it, dhe e cdo kimikati eshte e ndaluar ne menyre te prere. Zonat e furnizimit me karburant duhet te kene nje siperfaqe te forte, te papershkueshme qe kullon ne nje interceptor vaji. Ato duhet te ndodhen jo me pak se 50 m nga cdo vije uji ose nga deti. Perdorimi siperfaqeve te papershkueshme, platforma kullimi, etj. per te parandaluar ndotjen ne toke nga automjetet stacionare. Gjithashtu, veprimet qe vijojne duhet te zbatohen ne rastin e nje derdhjeje per te parandaluar ose moderuar ndikimin mjedisor qe mund te linde: Ndalimi i punimeve deri krijimin e kushteve te sigurta; Eleminimi i shkakut te derdhjes dhe, ne te njejten kohe, garantimi i sigurise tuaj dhe te njerezve te tjere; Parandaloni lengjet nga rrjedhja ne kanalet e rruges, lumenj, ose ne sistemin e kanalizmeve permes qeseve plastike dhe materialeve te tjera; Ngrini materialet me sistemet e duhura, vendosini ato ne thase ose konteniere te papershkueshem nga uji dhe dergojini ato ne kontenierin e mbetjeve te rrezikshme (toka e ndotur ne menyre te rastesishme mund te hiqet deri aty ku ka penetruar lengu). 8.1.1.4. Programi per Menaxhimin e Materialeve te Rrezikshme Cdo produkt kimik do te furnizohet me MSDS e vet (ne gjuhen angleze, dhe gjuhen vendase, sa here qe te jete e mundur). Nje kopje MSDS e te gjitha kimikateve do te shperndahet ne zonat e magazinimit. Seksioni 14 i MSDS (Informacion i Transportit) paraqet klasen e rrezikut te transportit per ato substanca qe paraqesin nje rrezik fizik sipas Rekomandimeve te KB mbi Transportin e Mallrave te Rrezikshme. Materialet e rrezikshme do te etikohen dhe shenohen rregullisht sipas legjislacionit perkates. Kriteret qe vijojne do te adoptohen per magazinimin e kimikateve te rrezikshme: Zonat e magazinimit te materialeve te rrezikshme duhet te identifikohen, etiketohen dhe shenohen sic duhet; Hapesirat e magazinimit duhet te parashikohen me sistemin e mbajtjes se derdhjeve;
Kurbat mbartese duhet te jene te pranishme perreth zones se ngarkimit dhe shkarkimit; Zona e magazinimit duhet te jete e shtruar, e rrethuar dhe e shenuar; Zona e magazinimit duhet te jete e pajisur me nje kuti emergjence; Materialet e pa-pajtueshme duhet te ndahen ne perputhje me kerkesat e vecimit ndermjet klasave te ndryshme te mallrave te rrezikshme; Inspektimet duhet te kryhen periodikisht me qellim qe te verifikohet ndonje vrime e mundshme qe mund te coje ne derdhje. 8.1.1.5. Menaxhimi i Shendetit dhe Sigurise Kontraktoret duhet tu adresohen me kujdes ceshtjeve te Shendetit dhe Sigurise. Me qellim qe te mbrohet zona e kantierit nga aksesi i pa-autorizuar, do te vendoset nje rrethim perimetral sigurie dhe shenja paralajmeruese perreth gjithe zones se punimeve. Aksesi do tu sigurohet vetem personelit te autorizuar, i cili do te ekspozoje karten e duhur te identifikimit. Perpara se te filloje punimet, personeli do e marre trajimin e duhur mbi rreziqet e mundshme. Gjate punimeve, personeli duhet te veshe PPE e duhur.
8.2. MASAT LEHTESUESE DHE KOMPENSIMI GJATE FAZES OERACIONALE 8.2.1. Cilesia e Ajrit Perqendrimet shume te ulta, sic jane llogaritur nga modeli, jane te arritshme nga sistemi i trajtimit te gazit te karburanteve i adoptuar nga imoianti, qe perfshin: SCR Reduktimin e Perzgjedhur Katalitik sistemi i denitrifikimit; Filtri prej pelhure per largimin e therrmijave, dhe Impiantin per heqjen e squfurit. Nje sistem monitorimi automatic i instaluar ne trungun e oxhakut do te verifikoje pajtueshmerine me limitet e aplikueshme. Te dhenat e marra nga sistemi do te akumulohen per analize dhe qellime raportimi dhe do te jene te gatshme per vleresim nga autoritetet kompetente. Proceduat specifike dhe instruksionet operacionale do te zbatohen brenda EMP, me qellim qe te percaktoje rolet dhe pergjegjesite per te siguruar pajtueshmerine per emetimet ne ajer. Masat Lehtesuese Mjedisore dhe Kompensimet
8.2.1.1. Toka Te gjitha zonat e magazinimit do te shtrohen dhe pajisen, nese eshte e nevojshme, me basene mbartese me kapacitetin e duhur, duke shmangur ndotjen e mundshme te dheut dhe ujrave nentokesore. 8.2.1.2. Uji Projekti i adoptuar per sistemin ngrohes-ftohes siguron respektimin e limiteve me strikte ne shkarkimin termal. Impianti eshte projektuar duke marre ne konsiderate disa sisteme per te parandaluar shkarkimet e ujrave te ndotur ne Detin Adriatik: Basenet per grumbullimin vales se pare te ujit te shirave; Separatoret lokale te vajit; Impianti i trajtimit te derdhjeve; Impianti i trajtimit te ujrave te zeza Nje sistem monitorimi automatik do te verifikoje pajtueshmerine me kufijte e zbatueshem per ujin e perdorur te shkarkuar. 8.2.1.3. Zhurma Gjate operimit, cdo mase lehtesuese e nevojshme me tej do te adoptohet per te reduktuar ndikimin e zhurmes se prodhuar nga impianti. Inspektime periodike per monitorimin e zhurmes do te realizohen per te kontrolluar dhe minimizuar ndikimin e zhurmes. 8.2.1.4. Mbetjet Menaxhimi i mbetjeve do te bazohet ne perqasjen e minimizimit te mbetjeve, sic eshte parimi ALARP, me objektivin per te reduktuar volumin dhe toksicitetin e mbetjeve te prodhuara deri ne masen qe eshte praktike ekonomikisht. Kjo do te behet duke zbatuar strategjite per minimizimin e mbetjeve.
8.2.2.
Pergjigjia Emergjente dhe Plani i Gadishmerise
Emergjenca ne kete kontekst nenkupton rastet e zjarrit dhe ato mjekesore (ose situata te demeve madhore te prones). Kontraktori do te inspektoje zonen e punimeve dhe do te rregjistroje detajet qe vijojne: Numrin dhe vendosjen e daljeve; Rruget e udhetimit drejt seciles dalje; Vendndodhjen dhe llojin e makinerive zjarr-fikese (zjarrfikseve, panelit per alarm zjarri, pikave manuale per thirrje telefonike), ndihmen e pare; Nje vendndodhje te pranueshme jashte zones se punes per nje pike grumbullimi.
Per mbledhjen e informacionit te mesiperm, Kontraktori do te hartoje, ne nje shkalle te duhur, zonen e vendndodhjes, me treguesin per numrin e dhomave, panelin e alarmit te zjarrit, pikave te thirrjeve telefonike, pajisjet zjarr-fikese, daljeve, rruget e udhetimit drejt atyre daljeve (perfshi shkallet, nese jane te pranishem) dhe pika e grumbullimit. Procedurat specifike per pergjigje emergjente do te shkruhen dhe i gjithe personeli i perfshire do te jete ne dijeni te tyre.
8.3. MONITORIMI MJEDISOR DHE RAPORTIMI 8.3.1. Faza e Ndertimit
8.3.1.1. Cilesia e Ajrit Duke marre ne konsiderate periudhen e kufizuar kohore te kohes se aktiviteteve te ndertimit dhe sistemin e tyre tipik jo te vazhduar, nuk ka emetime te vazhduara qe do te monitorohen. Kontraktori do te monitoroje emetimet ne ajer nga shkarkimet e automjeteve dhe makinerive te tjera. Monitorimi do te konsistoje ne verifikimin vizual per tymin e zi ne shkarkime perpara dhe gjate aktivitetit. Kujdes i vecante do te behet per arsye shendetesore ne monitorimin dhe kontrollin e pluhurave. Ne rast se emetimet e dukshme duhet te jene te pranishme nga shkarkimet, pajisjet/makinerite respektike do te ndalohen dhe zevendesohen, sa me teper qe te jete e praktikueshme. Nuk eshte parashikuar asnje aktivitete raportimi. 8.3.1.2. Dheu Procedurave dhe masave lehtesuese per te shmangur shkarkimet e ngurta dhe te lengeta ne toke gjate fazes se ndertimit u jemi adresuar seksioneve e tjera te ketij dokumenti. 8.3.1.3. Uji Duke marre ne konsiderate periudhen e kufizuar te kohes se aktiviteteve te ndertimit dhe te sitemit te tyre tipik jo te vazhduar, nuk ka asnje shkarkim te perhershem uji per tu monitoruar. Nuk jane parashikuar aktivitete raportuese. 8.3.1.4. Zhurma Emetimet e zhurmes gjate fazes se ndertimit jane per shkak te makinerive/pajisjeve. Makinerite ne punimet ne kantier qe jane me motorra me djegie duhet te pajisen me masat kunder zhurmes nese ato do te perdoren brenda 50 m nga blloqet e akomodimit.
8.3.1.5. Mbetjet Duke marre ne konsiderate periudhen e kufizuar te kohes se aktiviteteve te ndertimit dhe te sitemit te tyre tipik jo te vazhduar, prodhimi i mebtjeve lidhet me aktivitetet e germimit. Nuk jane parashikuar aktivitete raportuese.
8.3.2.
Faza e Funksionimit
8.3.2.1. Cilesia e Ajrit Monitorimi i Emetimeve te Impiantit Emetimet ne ajer do te monitorohen, per te garantuar pajtueshmerine me kufijte e lejuar. Emetimet nga trungu i oxhakut gjate operimit do te monitorohen ne menyre te vazhduar, dhe te dhenat e regjistruara do te jene te gatshme per autoritetet kombetare. Ne cdo trung oxhaku do te maten parametrat qe vijojne: Temperatura; Oksigjeni; Lageshtira; Perqendrimi i Oksideve te Azotit; Perqendrimi i Monoksidit te Karbonit; Perqendrimi i oksideve te squfurit Perqendrimi i lendes se grimcuar pezulli . Monitorimi i Cilesise se Ajrit Ndikimi ne cilesine e ajrit te emetimeve te SO2, NOx dhe PM10 nga impianti do te maten ne nje stacion monitorimi, te ndodhur ne perputhje me sugjerimet e Autoriteteve Vendore, ne nje zone rezidenciale prane impiantit. Specifikimet teknike per pajisjet monitoruese do te jene ne perputhje me kerkesat e Legjislacioneve perkatese Europiane. Nje raport vjetor me nje sinteze te te dhenave te emetimeve do ti dergohet autoritetit kompetent. Raporti do te permbaje bazen e informacionit te nevojshem per te vleresuar pajtueshmerine me legjislacion perkates ne fuqi. 8.3.2.2. Toka Vendndodhja do te verifikohet periodikisht nepermjet inspektimeve ne vend, me qellim qe te sigurohet se rruget dhe shtresat do te mbahen ne kushte te mira. Cdo dem ose perkeqesim i zones se mbuluar do te vihet menjehere ne dukje dhe do te riparohet.
Ne cdo rast, procedurat dhe masat lehtesuese per te shmangur shkarkimet e ngurta dhe te lengeta ne dhe u adresohen seksioneve te tjera te ketij dokumenti. Nuk jane parashikuar aktivitete raportuese. 8.3.2.3. Uji Temperatura e shkarkimit te ujit te detit do te monitorohet vazhdimisht.
Te gjithe parametrat e rregulluar per shkakrkimin e ujrave te perdorur do te maten periodikisht. Puset e monitorimit do te cpohen perreth Impiantit te Energjise per analiza periodike te ujit. Gjithashtu, do te kryhen fushata periodike per marrjen e kampioneve ne zonen prane pikes se shkarkimit, me qellim qe te verifikohen ndikimet e mundshme ne biocenozen detare. Se bashku me analizen e parametrave kryesore fiziko-kimike, fushata do te fokusohet ne menyre te vecante ne monitorimin e treguesve me tipik te statusit ekologjik te entit detar te ujit (E.B.I. - Extended Biotic Index, Chlorophyll Dosage, etc), ne vijim te strategjise se Direktives se Kuadrit te Ujit (Direktiva 2000/60/EC) per vleresimin e cilesise se trupave ujore. 8.3.2.4. Zhurma Pas fillimit te funksionimit te Impiantit te Energjise, do te kryhen nje seri matjesh te zhurmes ne receptoret me te prekur perreth kantierit. Ne rast te tejkalimeve te limiteve, do te perkufizohen veprime korrigjuese. Matjet e zhurmes do te kryhen ne vijim te standarteve nderkombetare (sic eshte ISO) dhe rezultatet do te jene ne dispozicion te autoritetit kompetent. 8.3.2.5. Mbetjet Do te mbahet nje ditar i detajuar i mbetjeve te prodhuara (tipi, sasia, burimi i detajuar). Mbetjet do te largohen nga kompanite e autorizuara ne perputhje me rregullat shqiptare. Ne fund te cdo viti, do te pergatitet nje raport, me qellim qe te kontrollohen drejtimet e prodhimit dhe te zbatohen, nese jane te nevojshme, masat e duhura te reduktimit.

SIA Thermal Power Plant Versione Albanese

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SIA Thermal Power Plant Versione Albanese

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Termocentrali Facilitetet detare Linja e energjise drejt Tirana 2 Linja e energjise drejt Italise

Kodi i Dokumentit: PRBCATESVL220

Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis

Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis

Kodi i Dokumentit: PRBCATESVL220

Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis

Environmental Resources Management

ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis

HYRJE..................................................................................................... - 11 1.1. Profili i Propozuesit: ENEL ................................................................. - 12 -

Qellimi dhe Kriteret e Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis....................... - 15 -

-2Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

-3Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

-4Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

5.6.2. Fauna dhe Ekosistemet ................................................................. - 134 -

5.6.3. Bibliografia ................................................................................... - 143 5.7. Peizazhi ......................................................................................... - 143 -

5.7.1. Metodologjia e Analizes................................................................ - 143 5.7.2. Veshtrim Historik .......................................................................... - 144 -

-5Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

VLERESIMI I NDIKIMEVE ........................................................................ - 182 6.1. Ajri ................................................................................................ - 182 -

6.1.2. Faza Funksionimit ......................................................................... - 186 -

6.1.3. Perfundime................................................................................... - 197 6.2. Toka .............................................................................................. - 198 -

-6Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

6.3.2. Faza e Funksionimit ...................................................................... - 202 -

6.4.2. Faza e Funksionimit ...................................................................... - 213 -

Bimesia, Flora, Fauna dhe Ekosistemet ............................................ - 222 -

6.5.2. Faza e Funksionimit ...................................................................... - 225 -

6.5.3. Bibliografia ................................................................................... - 229 6.6. Peizazhi ......................................................................................... - 229 -

6.7.2. Trafiku Detar ................................................................................ - 233 -

-7Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

6.7.2.1. 6.7.2.2. 6.8. 6.9.

Faza e Ndertimit................................................................... - 233 Faza e Funksionimit.............................................................. - 233 -

Fushat Elektromagnetije Jo-Jonizuese.............................................. - 234 Kuadri Socio-Ekonomik .................................................................. - 234 -

6.10. Shendeti Publik .............................................................................. - 235 6.10.1. Faza e Ndertimit...................................................................... - 235 -

Masat Lehtesuese dhe Kompensimi Gjate Fazes Oeracionale ........... - 250 -

8.3.2. Faza e Funksionimit ...................................................................... - 253 -

-8Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

8.3.2.1. 8.3.2.2. 8.3.2.3. 8.3.2.4. 8.3.2.5.

-9Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis

- 10 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis

- 11 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

- 12 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis

- 13 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis

- 14 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Qeverisja Vendore (Bashkia) pergjithshem te ndikuar.

- 15 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis

- 16 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

- 17 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis

- 18 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Tregu Shqiptar i Elektricitetit

- 19 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Porto Romano Kompleksi i Energjise Termocentrali Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis

- 20 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Varianti Qymyrgur i Paster

- 21 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

- 22 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220

Akumulimi dhe vecimi i CO2

- 23 Environmental Resources Management ENEL Termocentrali ne Porto Romano - PRBCATESVL220