‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬

‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد و ﻣﺘﻨﻮع ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺤـﺪودﯾﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﺗﻨﻮع ﻧﯿﺎزﻫﺎی اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اوﻟﻮﯾﺘﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺑﺮ ﻃﺮف ﺷﺪن آﻧﻬﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮد‪ .‬ﮐﻤﯿـﺎﺑﯽ‪ ،‬ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺸﺘﺮک داﻧﺸﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪای در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ ,‬اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﻢ اداره ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻤﯿﺎب ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ را اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻮﺛﺮ و ﮐﺎرآﻣـﺪ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﺎدی و ﻣـﺎﻟﯽ و اﻧـﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﯿﺰ از ﯾﮏ دﯾﺪﮔﺎه ﺑﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ اﻫﺪاف اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﺳﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻤﯿﺎباﻧﺪ و ﺿﺮورت دارد اﯾﻦ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﮐﻤﯿﺎب اداره ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﯿﻦ درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺧﻮد اﯾﺠﺎد ﮐﻨـﺪ دوﻟـﺖ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻣﻠﺰم ﺑﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ دﺧﻞ و ﺧﺮج ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﻤﯿﺎﺑﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﯾﮏ ﻣﺤـﺪودﯾﺖ اﺻـﻠﯽ در ﺑﺨـﺶ دوﻟﺘـﯽ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻫﯿﭻ دوﻟﺘﯽ را از ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﯿﻦ اﻫﺪاف و اﻧﺘﺨﺎب ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﮔﺮﯾﺰی ﻧﯿﺴﺖ ﭼـﻪ در‬
‫زﻣﺎن ﺣﺎل و ﭼﻪ در آﯾﻨﺪه در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻤﯿﺎب ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺪاوم ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺿـﺮورت‬
‫ﺗﺎم دارد‪ .‬وﻗﺘﯽ وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺖ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺣﻔﻆ و اﺳﺘﻘﺮارﻧﻈﻢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﻮد اﻧﺘﺨـﺎب اﻫـﺪاف و اداره ﮐـﺮدن ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﮐﻤﯿﺎب ﭼﻨﺪان رخ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽداد و ﮐﺎر ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺛﺒﺖ و ﻧﮕﻬﺪاری درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ روﺷـﻬﺎی ﺳـﺎدهای‬
‫ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ وﻟﯽ وﻗﺘﯽ دوﻟﺖ وﻇﺎﯾﻒ دﯾﮕﺮی ﻫﻢ ﻋﻬﺪهدار ﺷﺪه اﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ رﻓﺎه و ﺗﺎﻣﯿﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﻮزﯾﻊ‬
‫ﻣﺠﺪد ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪهای از درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻨﻮن و روﺷﻬﺎی ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮای ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻫﺮ ﻗﺪر داﻣﻨﻪ وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺖ ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ و ﻣﺘﻨﻮعﺗـﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎ و ﻓﻨﻮن دﻗﯿﻖﺗﺮی ﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺘﯽ و اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻤﯿﺎب ﺿﺮورت‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺟﺎﯾﮕﺎه دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد و ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ ﺣـﺪود و ﺛﻐـﻮر دﺧﺎﻟـﺖ‬
‫دوﻟﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ و اداره ﺻﺤﯿﺢ اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ در ﺑﻬﺴﺎزی ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی و ﻧﻈـﺎم اداری ﯾـﺎ‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺮات ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ آﻧﭽﻪ ﯾﮏ دوﻟﺖ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺣـﺰب ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳﯿﺎﺳـﺘﻬﺎی ﺧـﻮد‬
‫اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﺎﻣﺰد اﻧﺘﺨﺎب رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮری در ﻧﻄﻖ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﺧﻮد اﻇﻬﺎر ﻣـﯽﮐﻨـﺪ در‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺠﻠﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪﯾﮏ دوﻟـﺖ ﯾـﺎ ﯾـﮏ رﺋـﯿﺲﺟﻤﻬـﻮر ﺑـﻪ‬
‫آﻣﻮزش و ﭘﺮورش اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ اﻣﻮر زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﯾﺎ و‪...‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب ﯾﺎ ﮔﺰارش دوﻟﺖ در ﻃﻮل ﯾﮏ دوره ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺘﮕﺬارﯾﻬﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی‬
‫دوﻟﺖ را ﻧﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﮐـﺸﻮرﻫﺎ ﯾـﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬

‫‪۱‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪتﺗﺮ را ﻧﯿﺰ دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﭘﻨﺠﺴﺎﻟﻪ و ﯾﺎ ﮔﺎه ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺤﺖ روش ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪای ﻣﻄـﺮح ﺷـﻮﻧﺪ ﮐـﻪ ﯾـﮏ اﻧﺘﻬـﺎی آن‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی اﯾﺴﺘﺎ و ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ اﺳﺖ و در اﻧﺘﻬﺎی دﯾﮕﺮ ﺧﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻮﯾﺎ و ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮔﺬرا ﺑﻪ دوﻟﺖ و وﻇﺎﯾﻒ آن‬

‫دوﻟﺖ ﮐﻪ ﻧﻬﺎد اﺻﻠﯽ و ﭘﺎﯾﻪ در ﻫﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ زﻣﯿﻨﻪ اﺻﻠﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ و آﺷـﻨﺎﺋﯽ ﺑـﺎ‬
‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﺗﮑﻮﯾﻦ وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺖ ﻻزﻣﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺑﺤﺚ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ‬
‫آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ روی دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺤﺚ راﺟﻊ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻟﯿﻞ ﻣﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ دوﻟﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ واﺣﺪ ﯾﺎ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﻢ ﺑﻮدﺟﻪای داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ از ﻟﺤﺎظ ﺣﺠﻢ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎی ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ در آن ﻣﻄﺮح‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﮔﺎﻫﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺤﺪوﯾﺖ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﻓﺮاد و ﻣﻮﺳﺴﺎت اﺳﺖ و اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ﺗـﺎﺑﻊ و‬
‫ﻣﻘﺮرات دﻗﯿﻖﺗﺮی اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﺟﻮاﻣﻊ و اﯾﺠﺎد ﻗﺪرﺗﯽ ﻣﺎ ﻓﻮق ﻗﺪرت اﻓﺮاد و ﮔﺮوﻫﻬﺎ ﻃﺮﺣـﯽ ﻣـﺒﻬﻢ از دوﻟـﺖ ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ و دﻓﺎع از ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﯽ آن را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬از دﯾﺮ ﺑﺎز وﻇﺎﯾﻔﯽ در زﻣﯿﻨﻪ دﻓﺎع ﻣﻠـﯽ ﭘـﺴﺖ‬
‫دادﮔﺴﺘﺮی و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻗﻮاﻋﺪ و ﻣﻘﺮراﺗﯽ در اﻣﻮر داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دوﻟﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﻣﺒﻨـﺎی ﻗـﺪرت‬
‫دوﻟﺖ و ﻋﻘﺎﯾﺪ و ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد اﻋﻼم ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻣـﺮ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻓـﺮاد ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ اﺳﺖ از ﻋﻬﺪه ﺑﺮﻗﺮاری ﻋﺪاﻟﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯾﺎ دﻓﺎع از ﺧﻮﯾﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺠﻮم ﺑﯿﮕﺎﻧﮕـﺎن ﺑﺮآﯾـﺪ‪.‬‬
‫از اﯾﻦ رو ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺿﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﺳﭙﺮدن اﯾﻦ وﻇﺎﯾﻒ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻗﺪرﺗﯽ ﻣﺎ ﻓﻮق ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دوﻟﺖ‬
‫ﺗﺠﻠﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻇﺎﯾﻒ و ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی در ادوار ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﮑﺴﺎل ﻧﺒﻮده و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﺤـﻮﻻﺗﯽ ﮐـﻪ‬
‫در زﻧﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﻮاﻣﻊ روی داده ﺣﺪود وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺘﻬﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﺴﺎﻟﻪ ﺣـﺪود وﻇـﺎﯾﻒ‬
‫دوﻟﺖ و ﻧﻘﺶ آن در ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی از آﻧﺠﺎ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻗﺪر دوﻟﺘﻬﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ وﻇـﺎﯾﻒ ﺑﯿـﺸﺘﺮی‬
‫ﻋﻬﺪهدار ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻮﯾﮋه در اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ اﻫﻤﯿﺖ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﭘﯿﺪا ﮐﺮده داﻣﻨﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ وﺳﯿﻌﺘﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪۲‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﺮوﻫﻬﺎ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻣﻌﯿﻨﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪهاﻧـﺪ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ دوﻟـﺖ ﻧﯿـﺰ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺮای ﺗـﺎﻣﯿﻦ‬
‫ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻮدﺟﻪ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻮن ﻧﻬﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ وﺟﻮد دارد ﻧﯿﺎزی ﮐﻪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ آن اﯾﺠﺎد‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﻧﯿﺎزی ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ آن اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ داﺷﺘﻦ اﻣﻨﯿﺖ اﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻣﻨﯿﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫ﺟﺎﻧﺸﺎن در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از اﻓﺮاد ﺷﯿﻮه دﻓﺎع از ﺧﻮد را در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺘﺸﮑﻞ ﮐﺮدﻧـﺪ دوﻟـﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ وﺟﻮد ﻧﻬﺎد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﯾﮏ ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﻈﻢ و ﺛﺒﺎﺗﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ اﻓـﺮاد در ﭘﻨـﺎه آن ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ و ﮐﺎر و ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ درﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﯾﮏ ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻃﺮف رواﺑﻂ اﻓﺮاد را ﺑـﺎ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ رواﺑﻂ اﻓﺮاد را ﺑﺎ اﺷﯿﺎء ) ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻖ ﻣﺎﻟﯿﮑﺖ( ﻣﻌﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺻﻼح ﺑﺮای ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ))ﻧﻈﻢ(( اﺳﺖ ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﻈﻢ ﯾﮏ ﺷﯿﻮه زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دوﻟـﺖ در‬
‫اﯾﺠﺎد آن ﮐﻮﺷﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﻫﻤﺎن وﻇﯿﻔﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﻇﯿﻔﻪ اﺳﺘﻘﺮار )) ﻧﻈﻢ و ﻗﺎﻧﻮن(( ﺑﯿـﺎن‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻧﻈﻢ ﻣﻮﺟﺐ ﺻﻠﺢ ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑـﺮ ﻗـﺎﻧﻮن و ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی اﺟـﺮا ﮐﻨﻨـﺪه‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫))ﻓﺎﺑﺮﯾﮑﺎﻧﺖ ﭘﻨﺞ ﺳﺮﻓﺼﻞ ﺑﺮای ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻋﻤﻠﯿﺎت دوﻟﺖ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در راس آﻧﻬﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﻢ و اﻣﻨﯿـﺖ‬
‫ﻗﺮاردارد((‬
‫‪ .1‬ﺣﻔﻆ ﻧﻈﻢ‬
‫‪ .2‬اﻋﺘﻼء ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮای رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﺟﺎری‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻣﻠﺖ ﺟﻬﺖ دﻓﺎع از ﺧﻮد و رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺗﻮزﯾﻊ در آﻣﺪ ﻣﻠﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ در ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻫﻤﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی اداری و ﺑﻨﮕﺎﻫﻬﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ دارد ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻬﯿﻪ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ و اﺟﺮای آن و ﻗﺮاردادن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺎﻟﯽ و ﺳﺎزﻣﺎن اداری ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻬﯿﻪ و اﺟﺮای ﺑﻮدﺟـﻪ ﺟﺪﯾـﺪی ﺷـﺮوع و‬
‫ﻣﺘﺪاول ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺷﺮوع اﯾﻦ روﯾﻪ و اﻫﻤﯿﺖ آن وﻗﺘﯽ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﮐﻮﺷﺸﻬﺎ و ﻣﺒﺎرزاﺗﯽ ﮐـﻪ در ﻃـﻮل‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ اﺑﺘﺪا در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﺑﻌﺪاً در ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺣﻖ وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯿـﺎت و ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﻣﺨـﺎرج ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﺨﺒﺎن ﻣﺮدم واﮔﺬار ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ و ﻣﻘﺮرات ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻈﺎرت ﻋﻤﻮﻣﯽ در دﺧﻞ و ﺧﺮج‬
‫ﮐﺸﻮر در ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺸﻮری وﺟﻮد دارد ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدی ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫‪۳‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ از اﺑﺘﺪای ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﺮﻣﺎﻧﻬﺎ ) در اواﯾﻞ ﻗﺮن ﺳﯿﺰدﻫﻢ( در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻋﯿﺎن و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان‬
‫آن ﮐﺸﻮر ﻋﺪم رﺿﺎﯾﺖ ﺧﻮد را از وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﺑﺮاز ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﺟﻨﺒﻪ ﻓﺮدی و ﺷﺨﺼﯽ داﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﺳﺎل ‪ 1215‬ﻣﯿﻼدی ﮐﻠﯿﻪ اﻋﯿـﺎن و ﻣـﺎﻟﮑﯿﻦ‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ))ﺟﺎن(( ﭘﺎدﺷﺎه اﻧﮕﻠﯿﺲ را وادار ﮐﺮدﻧﺪ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺮای آﻧﺎن ﻗﺎﯾﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﻘﻮق در ﺳـﻨﺪی‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻨﺸﻮر آزادﯾﻬﺎ ﯾﺎ ﻣﻨﺸﻮر ﮐﺒﯿﺮ ﺑﻪ اﻣﻀﺎی ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺰﺑﻮر رﺳﯿﺪ و ﺣـﻖ ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬـﺎ و ﻋـﻮارض از ﻃـﺮف‬
‫ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن آن ﮐﺸﻮر اﻋﻄﺎ ﮔﺮدﯾﺪ و ﻟﯽ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1616‬ﻋﻤﻼًاﺟﺮا ﻧﺸﺪ و ﭘﺲ از آن ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫))ﻻﯾﺤﻪ ﺣﻘﻮق(( اﯾﻦ ﺣﻖ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺣﻖ را ﺑﺎ ﺣﻖ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ اﺷـﺘﺒﺎه ﮐـﺮد‪.‬‬
‫زﯾﺮا ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽﺷﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺣﻖ داﺷﺖ ﺑﺮای ﻫﻤﯿﺸﻪ آن را وﺻﻮل ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺎرت ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ و دﺳـﺘﮕﺎه اداری در اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن از ﺳـﺎل ‪ 1344‬ﻣـﯿﻼدی‬
‫آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در آن ﺳﺎل ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﭘﺎرﻟﻤﺎن آن ﮐﺸﻮر اﻇﻬﺎر ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎ و ﻋﻮارض‬
‫را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ درﺑﺎره ﻣﺼﺮف وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﯽ از ﻃﺮف دوﻟﺖ و دﺳﺘﮕﺎه اداری ﻧﯿﺰ اﻇﻬـﺎر ﻧﻈـﺮ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ از آن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﮑﺮات اﯾﻦ اﺻﻞ در ﭘﺎرﻟﻤﺎن اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ وﻟـﯽ ﻃﺒﻌـﺎً ﺑـﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ دوﻟﺘﻬـﺎ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﺪ و ﻓﻘﻂ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻣﻮﻓﻖ ﮔﺮدﯾﺪ ﮔﺎه ﮔﺎه ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎﺑﻬﺎی راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺨﺎرج اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﯾﺎ وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﯽ از‬
‫دوﻟﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد و ﺑﺎ اﺻﺮار زﯾﺎد ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ آن ﮐﺸﻮر را وادار ﺳﺎزد ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ و‬
‫ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎﺑﻬﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮی در ﺑﺎب ﻣﺨﺎرج دﺳﺘﮕﺎه دوﻟﺖ ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤـﺎن ﺗـﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺗﻮﻓﯿـﻖ ﭘﺎرﻟﻤـﺎن در واداﺷـﺘﻦ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎﺑﻬﺎ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﻣﺨﺎرج دﺳﺘﮕﺎه ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﺑﻮده اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮی ﺧﺮج ﺧﻮد اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺟﺪﯾﺪ داﺷﺘﻪ و ان ﻣﺎﻟﯿﺎت را ﺑﺮای ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ را وادار ﺑﻪ ﺗـﺴﻠﯿﻢ ﺻﻮرﺗﺤـﺴﺎﺑﻬﺎی از ﻣﺨـﺎرج‬
‫دوﻟﺖ واﺛﺒﺎت ﻟﺰوم ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺨﺎرﺟﯽ ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻪ و دوﻟﺖ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ ﺻﻮرﺗﺤـﺴﺎﺑﻬﺎﯾﯽ را ﺗﻨﻈـﯿﻢ و ﺗـﺴﻠﯿﻢ‬
‫ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺘﺪرﯾﺞ اﯾﻦ روﯾﻪ ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ آن ﮐﺸﻮر در ﻣﻮﻗـﻊ ﻣﻌﯿﻨـﯽ از ﺳـﺎل ﺑـﺮای وﺿـﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎی ﺟﺪﯾﺪ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد آن ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺻﻮرﺗﯽ ﻫﻢ از ﻣﺨﺎرج ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﺟﺎری ﮐـﺸﻮر ﺗـﺴﻠﯿﻢ ﭘﺎرﻟﻤـﺎن‬
‫ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺻﻮرت ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﺨﺎرج و درآﻣﺪﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺸﻮر ﭘﺲ از ﺳـﺎﻟﻬﺎی ﻣﺘﻤـﺎدی اﺧـﺘﻼف‬
‫ﺑﯿﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻈﻢ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺷﺪ و روش ﺗﻬﯿﻪ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺗﺤﻮل ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﺳﺮاﻧﺠﺎم در اواﯾﻞ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟـﻪ و اﻟـﺰام ﺣﮑﻮﻣـﺖ ﺑـﻪ اﺟـﺮای‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﻮب در ﮐﺸﻮر اﻧﮕﻠﯿﺲ اﻋﻤﺎل ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎم ﺻﻼﺣﯿﺘﺪاری ﮐﻪ آن را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫آﯾﺎ اﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺟﺮا ﺷﺪه ﯾﺎ دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﯿـﻞ و ﻧﻈـﺮ ﺧـﻮد در آن ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗـﯽ داده‬

‫‪۴‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﯾﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داد و ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ در ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﺮای ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺮ اﺟـﺮای ﺑﻮدﺟـﻪ ﻧﻈـﺎرت ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﺮای ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺮ اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻈﺎرت ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪﺗﺼﻮر ﮐـﺮد‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻖ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﻮرﯾـﺖ ﺑـﻪ ﭘﺎرﻟﻤـﺎن اﻋﻄـﺎ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺪت ﻣﺪﯾﺪی دوﻟﺘﻬﺎ و دﺳﺘﮕﺎه ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎ ﭼﻨـﯿﻦ ﻧﻈـﺎرﺗﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ و ﺣﺘـﯽ آن را‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ در دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺠﺮﯾﻪ داﻧﺴﺘﻪ و ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺻﻞ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻗﻮا ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻞ ﻧﻈﺎرت ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺮ اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ را ﮐـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﺗﻬﯿـﻪ و ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد ﻗـﺎﻧﻮن ﺗﻔﺮﯾـﻖ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺷـﺪ اﺑﺘـﺪا‬
‫))ﮔﻼدﺳﺘﻮن(( ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺳﺎل ‪ 1861‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ او اوﻟﯿﻦ دوﻟﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈـﺎرﺗﯽ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ و‬
‫ﻗﺎﻧﻮن آن را ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن اﻧﮕﻠﯿﺲ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺼﻮﯾﺐ و اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮐـﻪ ﺑﯿـﺎن ﮐـﺮدﯾﻢ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ آن را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ و از آن ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ آﻏﺎز اﻧﻘﻼب ﮐﺒﯿﺮ آن ﮐـﺸﻮر در ﺳـﺎل‬
‫‪ 1789‬ﺷﺮوع ﺷﺪ وﻟﯽ در آن ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺣﻖ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎ ﺑﻮد و ﺣﻖ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﺨـﺎرج‬
‫و ﺣﻖ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺟﻬـﺎن اﺳـﺘﻔﺎده از روش‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ از اواﯾﻞ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺷﺮوع ﺷﺪه وﻟﯽ اﺟﺮای ﮐﺎﻣﻞ آن ﺑﻪ درﺟﻪ ﻗﺪرت و ﺿـﻌﻒ اﺻـﻮل‬
‫ﻣﺸﺮوﻃﯿﺖ و ﺣﻘﻮق و اﺧﺘﯿﺎرات ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن در آن ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ در اﯾﺮان‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻣﺸﺮوﻃﯿﺖ ﻧﻈﺎرت ﻣﺮدم ﺑﺮ اﻣﻮر ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻮده اﺳـﺖ و ﺷـﺎه در راس ﺣﮑﻮﻣـﺖ ﻗـﺮار‬
‫داﺷﺖ ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ در دوران ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺻﻔﻮی ﺗﻤﺎم درآﻣﺪﻫﺎ و ﻋﻮاﯾﺪ ﮐﺸﻮر در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﺎه ﺑﻮد و ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻣﺨﺎرج ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺨﺺ او ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺧﺰاﻧﻪ دوﻟﺖ و آﻧﭽـﻪ از ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬـﺎی ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن و ﻋﻮاﯾـﺪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و در آﻣﺪﻫﺎی رﺳﻤﯽ ﯾﺎ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ وارد ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺷﺎه ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ و ﻣﯿـﺎن‬
‫ﻋﻮاﯾﺪ دوﻟﺖ و ﺳﻠﻄﻨﺖ اﻣﺘﯿﺎز و ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺒﻮد ﺷﺎه ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم وزﯾﺮ دﻓﺘﺮ ) وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ( را ﻣﺎﻣﻮر ﻣـﯽﺳـﺎﺧﺖ ﺗـﺎ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺸﻮر را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﺪ در ﻫﺮ اﺳﺘﺎن و ﺷﻬﺮی ﻣﺴﺌﻮل دوﻟﺖ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻣـﺴﺘﻮﻓﯽ ﺑﻮدﺟـﻪ را ﺗﻬﯿـﻪ ﻣـﯽﮐـﺮد و‬
‫دﻓﺘﺮی ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺘﺎﺑﭽﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎﺑﭽﻪ آن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن را داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮل ﻫﺮ ﮐﺘﺎﺑﭽـﻪ در‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﺑﻮد و ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﯾﮏ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﮐﺘﺎﺑﭽـﻪ ﭼﻨـﺪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن را ﺗﻬﯿـﻪ ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﺴﺘﻮﻓﯿﺎن‬
‫ﻋﺪهای ﮐﺎرﻣﻨﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ))ﻣﯿﺮزا ﻗﻢدان(( ﮐﻪ ﮐﺎرﺷﺎن ﺛﺒﺖ و ﻧﮕﻬﺪاری دﻓﺎﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬رﺋﯿﺲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯿﻬﺎ ﻣـﺴﺘﻮﻓﯽ‬
‫اﻟﻤﻤﺎﻟﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۵‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﺎ اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ در زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ رواج ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﺸﺎت ﻣـﯽﮔﺮﻓـﺖ‬
‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳﺎﺳﯽ و ﻣﺘﻬﻢ آن ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺤﻮر ﻗﺪرت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ واﮔﺬار ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﺮان اوﻟﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ روش ﺟﺪﯾﺪ ﭘﺲ از ﻣﺸﺮوﻃﯿﺖ ﻣﺮﺣﻮم ﺿﯿﻊاﻟﺪوﻟـﻪ ﻫـﺪاﯾﺖ‪ ،‬وزﯾـﺮ ﻣﺎﻟﯿـﻪ در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1328‬ﻗﻤﺮی ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺳﺎل ‪ 1289‬ﻫﺠﺮی ﺷﻤﺴﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻤﻮده و ﭼﻮن ﻧﺎﻣﺒﺮده ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮاری ﻣﻠﯽ در دوره دوم ﻣﻮرد ﺳﻮء ﻗﺼﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬وزﯾﺮ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻬﯿـﻪ ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ او را ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ دوره دوم ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮاﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ دﻗﺖ و ﺻـﺪاﻗﺖ ﺧﺎﺻـﯽ ﺗﻬﯿـﻪ ﺷـﺪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﻘﺪﻣـﻪ‬
‫ﻣﻔﺼﻠﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ اﺻﻮل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ در ﮐـﺸﻮرﻫﺎی دارای ﺣﮑﻮﻣـﺖ دﻣﻮﮐﺮاﺳـﯽ ﺑـﻮده و ﻓﻮاﯾـﺪ ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ را ﺑﺮای ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن و ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺮدم ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺗﻌﻤﻖ در ﮐﺎر ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ اﺻﻮل ﻓﻨﯽ ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟـﻪ رﻋﺎﯾـﺖ ﺷـﺪ و‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺘﺪرﯾﺞ از ﺻﻮرت ﺳﯿﺎﻫﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﻬﻦ درآﻣﺪ و ﮔﺎﻣﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺮ ﺳﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﮐﺎﻣﻞﺗﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬رﻗﻢ ﻋﻮاﯾﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺰﺑﻮر ‪ 14‬ﻣﯿﻠﯿﻮن و ‪ 618‬ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‬
‫ﮐﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ در اوﻟﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی دوﻟﺖ در ﺣﺪود ‪ 500‬ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﯾـﻦ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ در آﻣﺪﻫﺎی ﻧﻘﺪی درآﻣﺪﻫﺎی ﺟﻨﺴﯽ را ﻫﻢ ﺟـﺰو ﻋﻮاﯾـﺪ ﻣﻤﻠﮑﺘـﯽ ﻣﻨﻈـﻮر ﻧﻤـﻮده اﺳـﺖ و‬
‫ﻣﻮدﯾﺎن ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻣﺎﻟﯿﺎت را ﺑﻪ ﺟﻨﺲ ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ و ﺷﻠﺘﻮک ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﺮﺳﯿﺪ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪای ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﺠﻠﺲ رﺳﯿﺪه و ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻠﯽ ﮐﺸﻮر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎل ‪ 1302‬ﺷﻤﺴﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1289‬ﻫﯿﭻ ﺑﺤﺜﯽ در ﻣﻮرد ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ درآﻣﺪ دوﻟﺖ ﻣﻄﺮح ﻧﺒﻮد و اﯾﻦ روﻧـﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1327‬ﺷﻤﺴﯽ اداﻣﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر درآﻣﺪﻫﺎی ﻧﻔﺘﯽ در ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﺛﺎﺑﺖ درآﻣﺪﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﮐﺸﻮر و در اﺧﺘﯿﺎر ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از دوﻟﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 1327‬ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻋﻤﻼً ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎدی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪ و ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ و وزارت اﻗﺘﺼﺎد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ در دو ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻫﻔـﺖ ﺳـﺎﻟﻪ و ﺳـﻪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﯾﮏ ازاﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮای ﮐﺸﻮر ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1336‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮدﺟﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ واردات دوﻟﺘﯽ در ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﺷﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از اﯾـﻦ‬
‫ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﮕﺎﻫﻬﺎ و ﺷﺮﮐﺘﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎی ﺗﺎﺑﻊ وزارت ﺻﻨﺎﯾﻊ و ﻣﻌﺎدن ) ﺳﺎﺑﻖ( و ﺷـﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﻠﯽ ﻧﻔﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫از اﺑﺘﺪای ﺷﺮوع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ و اﺟـﺮای ﺑﻮدﺟـﻪ در ﮐـﺸﻮر دوﮔﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ ﺳﻬﻢ ﻋﻤﺪهای از درآﻣﺪ ﻧﻔﺖ و واﻣﻬﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺑـﻪ اﺟـﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎی ﻋﻤﺮاﻧـﯽ ﺗﺨـﺼﯿﺺ‬

‫‪۶‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻬﯿﻪ و ﺑﺮای دوره اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ) ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ( ﺑﻪ ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﻣﺠﻠـﺲ‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ و ﻣﺮاﺟﻊ وﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺰﺑﻮر اﺧﺘﯿﺎراﺗﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ در ﻣﻮرد ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ اﻋﺘﺒﺎرات اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﻮدﺟﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺿﻤﻨﺎً ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ در ﺧﺼﻮص اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺰﺑﻮر اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ روﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪1343‬‬
‫ﮐﻪ دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﻮدﺟﻪ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪1343‬ﺑﻮدﺟـﻪ اﯾـﺮان‬
‫ﺗﻮﺳﻂ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ وﻗﺖ ) وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدی و داراﯾﯽ ﮐﻨﻮن( ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎد وزارﺗﺨﺎﻧـﻪﻫـﺎ و ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی‬
‫دوﻟﺘﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺳﻨﻮات ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻧﯿﺎز آﯾﻨﺪه آﻧﻬﺎ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎل اﻧﺘﻘﺎل دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫از وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪ و وﻇﯿﻔﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐـﺰی ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫)واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ( ﻣﺤﻮل ﮔﺸﺖ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪ ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺤـﻮل در ﻧﺤـﻮه‬
‫ﺗﻬﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﺮان در ﺳﺎل ‪ 1343‬روش ﻣﺘﺪاول ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ روش ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪای ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﭘﯿـﺪا ﮐـﺮد و ﺑـﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﺎری و ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﻨـﺪه ﺑﻮدﺟـﻪ ﺟـﺎری از وزارت داراﯾـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﯾﺪ و در دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﻮدﺟﻪ زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﻧﺨـﺖ وزﯾـﺮ در ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺷـﺪ و‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻠﺰم ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ واﺣﺪﻫﺎﯾﯽ در ﺳﻄﺢ اداره ﮐﻞ و ﻫﻢ ﺗﺮاز ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ واﺣﺪﻫﺎی ﺳﺘﺎدی ﺧﻮد ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪ زﯾﺮا ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از آن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﯾﮑﯽ از ادارات داﺧﻠﯽ واﺣﺪ ﻣﺎﻟﯽ ﻋﻬـﺪهدار‬
‫ﺗﻨﻈﻤﯽ ﺑﻮدﺟﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ از آن ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﺎری و ﻋﻤﺮاﻧـﯽ ﮐـﺸﻮر در ﻣﺮﺟـﻊ واﺣـﺪ و ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ وﻟﯽ ﻣﺮاﺟﻊ اراﯾﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺎﻟﯽ دوﮔﺎﻧﻪ ﺑـﻮد ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎی ﺟـﺎری‬
‫ﮐﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ وزارت داراﯾﯽ در اﺧﺘﯿﺎر دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و اﻋﺘﺒـﺎرات ﻋﻤﺮاﻧـﯽ از ﻃﺮﯾـﻖ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در واﻗﻊ ﮐﺸﻮر دارای دو ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ دوران ﻧﯿﺰ ‪ 80‬درﺻـﺪ درآﻣـﺪﻫﺎی ﻧﻔﺘـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ‪20‬درﺻﺪ آن ﺻﺮف ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺟﺎری ﮐﺸﻮر ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻻﯾﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1344‬ﮐﻞ ﮐﺸﻮر از ﺳﻮی ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﺑـﺮای‬
‫اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻮ ﻣﻘﻨﻨﻪ رﺳﯿﺪ و از آن ﭘﺲ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﺘﺪرﯾﺞ روﻧﺪ ﺗﮑـﺎﻣﻠﯽ‬
‫ﺧﻮد را ﭘﯿﻤﻮد و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺟﺎری ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻟﻮده آن از ﺳﺎل ‪ 1327‬رﯾﺨﺘـﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﺗﻠﻔﯿـﻖ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫در اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪ 1351‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ رﺳﯿﺪ و ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن دﻓﺘـﺮ ﻣﺮﮐـﺰی‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻨﺤﻞ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﻪ ))ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ وﺑﻮدﺟﻪ(( ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎم داد ﮐـﻪ از اول ﺳـﺎل ‪ 1382‬و ﻫـﻢ‬
‫زﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﭘﻨﺠﻢ و ) آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رژﯾﻢ ﺳﺎﺑﻖ( ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا ﮔﺬارده ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔـﺬاردن‬
‫اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺸﻮر در ﺧﺰاﻧﻪ واﺣﺪی در وزارت داراﯾﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮔﺮدﯾﺪ و از ﺳﺎل ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ ﮐﻠﯿـﻪ‬

‫‪۷‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﺟﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧـﯽ و‬
‫ﺟﺎری ﮐﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻠﯿﻪ اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺟﺎری‬
‫و ﻃﺮﺣﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ در وزارت اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدی و داراﯾﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺤﻮﻻت ﻋﻈﯿﻢ در ﺧـﺼﻮص ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺗـﺎﻣﯿﻦ‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ دوﻟﺖ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 1352‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﻔﺖ ﺟﺰء درآﻣـﺪﻫﺎی ﻋﻤـﻮﻣﯽ دوﻟـﺖ در ﮐﻨـﺎر ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و درآﻣﺪﻫﺎی ﻧﻔﺘﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﺎری را ﻧﯿﺰ ﺗـﺎﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺮوزی اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺰ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﮐﻪ اﻣﺮ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈـﯿﻢ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد روﻧﺪ ﻣﺬﮐﻮر ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ دارد‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1354‬ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻠﯿﻪ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﺷﺪ و ﻣﺮاﺟﻊ و ﻣﻘﺎﻣﺎت اﺳـﺘﺎﻧﻬﺎ اﺧﺘﯿـﺎری در ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ذﯾﺮﺑﻂ ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ از ﺳﺎل ‪ 1355‬و در اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﺪم ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈـﯿﻢ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ اﺟـﺮای‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻌﺪادی از دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی دوﻟﺘﯽ از ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اﺳـﺘﺎﻧﯽ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﮔﺮدﯾـﺪ وﺑـﻪ ﻣـﺴﺌﻮﻻن‬
‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ در اﺳﺘﺎﻧﻬﺎی ﮐﺸﻮر در ﺧﺼﻮص ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻮد اﺧﺘﯿﺎراﺗﯽ داده ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺸﻮر در آﻣﺪ دوﻟﺖ از ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬درآﻣﺪ ﻧﻔﺖ‪ ،‬درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ از اﻧﺤﺼﺎرات و ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ دوﻟـﺖ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ از ﺧﺪﻣﺎت و ﻓﺮوش ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﺣﻖ ﺑﯿﻤﻪ‪ ،‬ﮐﻤﮑﻬﺎی درﯾﺎﻓﺘﯽ ‪،‬درآﻣﺪﻫﺎی اﻧﺘﻘـﺎﻟﯽ و ﻣﺘﻔﺮﻗـﻪ اﺻـﻠﯽ و‬
‫ﺑﻬﺮه واﻣﻬﺎ و ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری درﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد و در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺳﻬﻢ درآﻣـﺪ ﻧﻔـﺖ از‬
‫ﮐﻠﯿﻪ درآﻣﺪﻫﺎی ﻣﺬﮐﻮر ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در ﻣﻮرد آن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺧـﺎرج از ﭼﻬـﺎرﭼﻮب اﻗﺘـﺼﺎد‬
‫ﻣﻠﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻗﺮار دارد ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻌﯽ در ﻣﻮرد آن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﮐﺮد ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ در ﭼﻨﺪ ﺳـﺎل اﺧﯿـﺮ‬
‫ﻟﺰوم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﯿﻦ درآﻣﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﯿﺮ ﻧﻔﺘﯽ و ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎ ﻣﻮرد ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ و‬
‫در ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﺳﻌﯽ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ را از ﺗﻐﯿﯿـﺮات و ﻧﻮﺳـﺎﻧﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ درآﻣـﺪﻫﺎی ﻧﻔﺘـﯽ دور‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﮑﺎری و ﻫﻤﯿﺎری ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﮐﺸﻮر و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی دﻗﯿـﻖ و اﺻـﻮﻟﯽ ﻧﯿـﺎز‬
‫دارد و ﻣﺴﺘﻠﺰم ﮐﻤﮏ ﻣﺮدم و اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺳﺎل ‪ 1365‬ﺑﻮدﺟﻪ ارزی ﻧﯿﺰ ﭘﯿﻮﺳﺖ ﻻﯾﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﺪ در ﺳـﺎل ‪ 1366‬ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻌﺪاز اﻧﻘﻼب ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫از ﺳﺎل ‪ 1381‬ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺳﺎﺳﯽ در ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﮐﺸﻮر ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی آن اﯾﺠﺎد ﺷـﺪه ﮐـﻪ در‬
‫اداﻣﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻀﻞ ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮاﻻت ﻓﺼﻞ اول‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺑﻮدﺟﻪﻧﻮﯾﺴﯽ در ﺟﻬﺎن را ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫‪ -2‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ در اﯾﺮان را ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ؟‬

‫‪۸‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪ -3‬دوﻟﺖ و وﻇﺎﯾﻒ آن را ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪:‬‬
‫ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ وﺟﻮدی ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در دوران ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻤﯿﺸﻪ درﺻﺪد ﺑﻮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ از اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ ﮐـﻪ در‬
‫ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺟﻮد دارد ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎی اﻧﺴﺎن ﻧﺎﻣﺤـﺪود و درﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و‬
‫اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارد ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﺎ دﻧﯿﺎﯾﯽ ﻣﻤﻠﻮ از ﮐﻤﯿﺎﺑﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻟـﺬا‬
‫در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ از ﻗﻮه ﺗﻌﻘﻞ و ﻗﺪرت ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺗﻮان ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺑـﺎ ﺗﻮﺳـﻞ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی درﺻﺪد ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارد ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺖ و ﺑﻬﺮهوری را ﻧـﺼﯿﺐ‬
‫ﺧﻮد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺘﯽ آﺛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻣﺎﻧﺪه از زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺸﺮ اوﻟﯿﻪ درﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی زﯾﺎدی از ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰی در اﻣـﻮر‬
‫دارد‪ .‬ﺑﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﻠﺴﻔﻪ وﺟﻮدی ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ دو ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎی‬
‫ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﺸﺮ و دوم ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارد‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫واژه ﺑﻮدﺟﻪ ﻓﺎرﺳﯽ از زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ و در ﻓﺮاﻧﺴﻪ از زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﯾـﻦ اﻣـﺮ آن اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ روﯾﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﺎﻧﺪن آن در ﭘﺎرﻟﻤﺎن اﺑﺘﺪا از ﮐﺸﻮر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺷﺮوع ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۹‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫واژه ﺑﻮژه ‪ Bouget‬ﮐﻪ ﯾﮏ واژه ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﯿﻒ ﭼﺮﻣﯽ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ ﮐـﻪ وﺟـﻮه ﻧﻘـﺪ را در‬
‫آن ﻧﮕﻬﺪاری ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﮐﯿﻒ ﭼﺮﻣﯽای ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮی ﺻﻮرت ﻣﺨـﺎرج ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز ﭘﺎدﺷـﺎه ﺑـﻮد ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﺧﺰاﻧﻪدار وی ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً وزﯾﺮ داراﯾﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪ ﺑﺮای ﺗﺼﻮﯾﺐ وﺟﻮه ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻣـﯽﺷـﺪ‪ .‬آن‬
‫ﮐﯿﻒ ) ﺑﺎﺟﺖ( ‪ Budget‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪ و ﺑﺘﺪرﯾﺞ اﺻﻼح ﺑﻮدﺟﻪ از ﮐﯿﻒ ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮﯾـﺎت آن ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت‬
‫دﯾﮕﺮ ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎﺑﻬﺎی ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺘﺪرﯾﺞ در ﯾﮏ ﺻﻮرﺗﺤـﺴﺎب واﺣـﺪ ﮔﻨﺠﺎﻧـﺪه و ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان ))ﺑﺎﺟـﺖ(( اﻧﮕﻠـﯿﺲ و‬
‫))ﺑﻮدﺟﻪ (( در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ و در ﺳﺎﯾﺮ زﺑﺎﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ در اﯾﺮان ﭼﻨﯿﻦ واژهای در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ از آن ﭼﻮن ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﯽ‬
‫اﯾﺮان ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻠﮋﯾﮏ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪ اﯾﻦ واژه ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺮﺟﻤـﻪ و وارد‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ اﯾﺮان ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ زﯾﺎدی در ﺧﺼﻮص ﺑﻮدﺟﻪ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎ زﻣﺎن ﻣﮑـﺎن و‬
‫ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺧﻮدش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﻋﺒﺎرت از دﺧﻞ و ﺧـﺮج ﯾـﺎ در‬
‫آﻣﺪ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎﺳﺖ و ﯾﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻋﻤﻠﯿﺎت آﺗﯽ‬
‫دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎ و ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺑﻪ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬دﯾـﺪﮔﺎﻫﻬﺎ و ﺗﻌـﺎرﯾﻒ در ﻣـﻮرد ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣﺘـﺎﺛﺮ از‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی در ﻣﻮرد دوﻟﺖ اﺳﺖ و دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎی ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻧﯿـﺰ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺎﺛﯿﺮ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﺘﻔـﺎوت‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻗﺘﺼﺎدی و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﺖ و ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ در ﺳﯿﺮ ﺗﮑﻮﯾﻨﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃـﻮر ﮐﻠـﯽ‬
‫در ﻣﯿﺎن اﻧﻮاع ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ ﮐﻪ از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه را ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺸﺨﯿﺺ داد‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺗﻌﺎرﯾﻀﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽورزﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﺗﻌﺎرﯾﻒ رﯾﺸﻪ اﺻـﻠﯽ ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﺑﻮدﺟـﻪ را‬
‫ﺑﺎﯾﺪ در ﻋﺎﻣﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎی ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﯾﻌﻨـﯽ از زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺣﻖ ﻧﻈﺎرت ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟـﺖ از ﻃﺮﯾـﻖ ﺳـﺎز و ﮐﺎرﻫـﺎی ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎﻧﯽ ﺗﺤﻘـﻖ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ در آﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺖ را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺎﯾـﻞ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ‬
‫ﺑﺪون رﺿﺎﯾﺖ آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻟﯿﺎت وﺿﻊ ﺷﺪه ﯾﺎ ﺑﺪون ﮐﻨﺘﺮل آﻧﻬﺎ از اﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺧﺮج ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺘـﺪرﯾﺞ‬
‫درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺖ در ﺳﻨﺪی ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺿﺮورت ﭘﯿـﺪا ﮐـﺮده ﺗـﺎ آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ در ﻗـﺮن‬
‫ﻧﻮزدﻫﻢ اراده ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار در ﺗﻨﻈﯿﻢ و اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ از ﺿﺮورﯾﺎت دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻌـﺎرﯾﻔﯽ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ‬
‫دوره ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮑﯽ از اﺻﻠﯿﺘﺮﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮض ﺷﺪ و ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘـﺮل ﺑـﺮ اﺟـﺮای آن‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﯾﻦ و ﻣﻔﯿﺪﺗﺮﯾﻦ اﺑﺰار ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻗﻮای ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ و ﮐﻨﺘﺮل اﯾﻦ ﻗﻮا ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درآﻣﺪ‪.‬‬
‫اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻬﺎدن و ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن آن در اﻏﻠﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﺎﺳﯽ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎی ﭘﺎرﻟﻤـﺎﻧﯽ‬
‫و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻨﺨﻮاه ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان )) ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ(( در اوﻟـﯿﻦ‬
‫دورهﻫﺎی ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۱۰‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎت و ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً از ﻫﻤﯿﻦ دﯾﺪﮔﺎه در ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﺎم ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﺮآن ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ ﮐﻪ در ذﯾﻞ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ ‪.‬‬

‫اوﻟﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﻮدﺟﻪ در ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ و ﻣﺎﻟﯽ اﯾﺮان ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪه ﺑﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻣـﺎده ﯾـﮏ ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ اﯾﺮان ﻣﺼﻮب ‪ 21‬ﺻﻔﺮ ‪ 1329‬ﻫﺠﺮی ﻗﻤﺮی‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺳﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻣﻼت دﺧﻞ و ﺧﺮج ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﺑـﺮای ﻣـﺪﺗﯽ ﻣﻌـﯿﻦ در آن ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ و‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺪت ﻣﺰﺑﻮر را ﺳﻨﺪ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت ﯾﮏ ﺳﺎل ﺷﻤﺴﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوﻣﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﻪ در دﻫﻢ اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪ 1312‬ﺷﻤﺴﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪه‪:‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻻﯾﺤﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻠﯿﻪ ﻋﻮاﯾﺪ و ﻣﺨﺎرج ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻣﺪت ﯾﮑﺴﺎل ﺷﻤﺴﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﯾﺐ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮاری ﻣﻠﯽ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﯿﻔﯽ و ﮐﻤﯽ اﻗﻼم ﻣﻨﺪرج در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﻮات ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺗﻐﯿﯿﺮات آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺖ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺼﻮرت ﺗﺼﺎﻋﺪی اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ ﻣـﺼﺎدﯾﻖ آن ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻨﻮع ﮔﺸﺘﻪ و ﻣﺒﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﺑﻮدﺟﻪ و ﻣﻨﺪرﺟﺎت آن ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺑﺰار ﺑﻮدی اداره اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻠﯽ اﺳﺖ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺳﻨﺪ اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺳﻬﻢ دوﻟﺖ را در اﻗﺘﺼﺎد از ﮐﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠـﯽ در آﻣـﺪ ﻣﻠـﯽ ﻣـﯽﺗـﻮان ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻻﺋﻞ ﺑﺎﻻ در ‪ 15‬دی ﻣﺎه ‪ 1349‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺸﺮح زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﯾﮑﺴﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻬﯿـﻪ و ﺣـﺎوی ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ درآﻣـﺪﻫﺎو‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر و ﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ وﺻﻮل ﻫﺪﻓﻬﺎی دوﻟﺖ ﻣـﯽﺷـﻮد‬
‫ﺑﻮده و از ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﺟﺰاء زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺎدی ﺑﺮای وزارﺗﺨﺎﻧﻪ وﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ ب( ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺑﺮای اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ‬
‫‪ -1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎی دوﻟﺘﯽ و ﺑﺎﻧﮑﻬﺎ‬
‫‪ -2‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮﺳﺴﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮاﻧﯽ ﻏﯿﺮ از ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﻓﻮق در ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﭼﻬـﺎرﻣﯿﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ در اول ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻣﺎه ‪ 1366‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرای اﺳـﻼﻣﯽ رﺳـﯿﺪه در اﯾـﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪۱۱‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻣﺎده‪ -1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﯾﮑﺴﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻌﻬﺪ و ﺣﺎوی ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ در آﻣـﺪﻫﺎ‬
‫و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر و ﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ و ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻮده و از ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ زﯾﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﺟﺰاء زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ درﯾﺎﻓﺘﻬﺎ و ﻣﺘﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ و از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﺴﺎﺑﻬﺎی ﺧﺰاﻧﻪداری ﮐﻠﯽ اﺧﺬ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ب( ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ از ﻣﺤﻞ درآﻣﺪ ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﯾـﺎ اﺧﺘـﺼﺎﺻﯽ ﺑـﺮای اﻋﺘﺒـﺎرات ﺟـﺎری و ﻋﻤﺮاﻧـﯽ و‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺮﺑﻮط اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎی دوﻟﺘﯽ و ﺑﺎﻧﮑﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ درآﻣﺪﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻮﺳﺴﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮاﻧﯽ ﻏﯿﺮ از ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﻓﻮق در ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد درﯾﺎﻓﺘﻬﺎی دوﻟﺖ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ وﺻﻮل و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻄﻮر‬
‫ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ وﺻﻮل ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻮدﺟﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮای ﯾﮏ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ آﯾﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺤﺘﻮی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ آﯾﻨﺪه ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺷﻮد و روﺷﻦ اﺳﺖ‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آﯾﻨﺪه ﻣﯽﻧﮕﺮد ﭼﯿﺰی ﺟﺰء ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ و ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﺑﺎﺳﺜﺘﻨﺎد ﻣﻮاد ‪ 11 10‬و ‪ 12‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺎﺳﺎﺑﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ‪:‬‬

‫در آﻣﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ :‬ﻋﺒﺎرت از درآﻣﺪﻫﺎی وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ و ﻣﺎﻟﯿﺎت و ﺳﻮد ﺳـﻬﺎم ﺷـﺮﮐﺘﻬﺎی دوﻟﺘـﯽ و‬
‫درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ از اﻧﺤﺼﺎرات و ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺳﺎﯾﺮ درآﻣﺪﻫﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان درآﻣﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫درﯾﺎﻓﺘﻬﺎی دوﻟﺖ‪:‬‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﮐﻠﯿﻪ وﺟﻮﻫﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان درآﻣﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ درآﻣﺪ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ و در آﻣﺪ ﺷـﺮﮐﺘﻬﺎی دوﻟﺘـﯽ و‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر و ﺳﭙﺮدهﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ وﺟﻮﻫﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﺎﯾـﺪ در ﺣـﺴﺎﺑﻬﺎی ﺧﺰاﻧـﻪداری ﮐـﻞ‬
‫ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر‪:‬‬

‫‪۱۲‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﻧﺘﺸﺎر اوراق ﻗﺮﺿﻪ ) اوراق ﻣﺸﺎرﮐﺖ(‪.‬ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ از ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎی ﺳـﺎل ﻗﺒـﻞ و‬
‫ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺎﻫﯿﺖ درآﻣﺪ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﺟﺎری‪:‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻋﺘﺒﺎراﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺼﻮرت ﮐﻠﯽ و در ﺑﻮدﺟـﻪ دوﻟـﺖ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺗﻔﮑﯿـﮏ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺟﺎری دوﻟﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﺳـﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ اﻗﺘـﺼﺎدی و اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ دوﻟـﺖ‬
‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ وزاﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎو‪...‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﺮاﻧﯽ‪:‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻋﺘﺒﺎراﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺼﻮرت ﮐﻠﯽ و در ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ ﺑـﻪ ﺗﻔﮑﯿـﮏ‬
‫ﺟﻬﺖ ﻃﺮﺣﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ) اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺛﺎﺑﺖ( و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺟـﺎری ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎی‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دوﻟﺖ ) اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﻏﯿﺮ ﺛﺎﺑﺖ( ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫درآﻣﺪ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ‪:‬‬
‫ﻋﺒﺎرت از درآﻣﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮای ﻣﺼﺮف ﯾﺎ ﻣﺼﺎرف ﺧﺎﺻﯽ در ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐـﺸﻮر ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان‬
‫درآﻣﺪ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽﮔﺮدد و دوﻟﺖ ﻣﻮﻇﻒ اﺳﺖ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﺎ ‪ 3‬ﺳـﺎل ﭘـﺲ از ﺗـﺼﻮﯾﺐ اﯾـﻦ ﻗـﺎﻧﻮن درآﻣـﺪ‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ را ﺣﺬف ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫) ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺣﺬف ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺼﻮرت داﺋﻤﯽ درآﻣﺪه اﺳﺖ(‬
‫‪ -1‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﺸﻮر از ﺳﺎل ‪ 1381‬ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی و ﺑﻌﻀﯽ ﺗﻌﺎرﯾﻒ اﯾﺠﺎد ﺷـﺪه ﮐـﻪ در‬
‫ﺧﺼﻮص ﺑﻌﺪی ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫درآﻣﺪﻫﺎی اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﯿﻢ درﺻﺪ از درآﻣﺪﻫﺎی ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ وزارت اﻣـﻮر اﻗﺘـﺼﺎدی و داراﯾـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر داﻧﺶ ﻓﻨﯽ و ﺗﺨﺼﺼﯽ ﮐﺎرﮐﻨﺎن وﺻﻮل و ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬ﯾـﺎ ﺷـﻬﺮﯾﻪ اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫داﻧﺸﮑﺎﻫﻬﺎ از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺷﺒﺎﻧﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دوﻟﺖ ‪:‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪای ﮐﻪ در آن ﺑﺮای اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ و اﻋﺘﺒﺎرات ﺟﺎری و ﻋﻤﺮاﻧﯽ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی‬
‫اﺟﺮاﺋﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺻﻞ ‪ 52‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﺗﺼﺮﯾﺢ دارد‪:‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻘﺮر ﻣﯽﺷﺪ از ﻃﺮف دوﻟﺖ ﺗﻬﯿﻪ و ﺑﺮای رﺳﯿﺪﮔﯽ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﺷﻮرای اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﻘﺮر در ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺟﺎری‪:‬‬

‫‪۱۳‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻣﻨﻈﻮر ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳـﺎﻻﻧﻪ ﻃـﯽ‬
‫ﯾﮑﺴﺎل اﺟﺮای ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﺰﯾﻨﻪ آن از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﺟﺎری ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬ﺑﻄـﻮر ﮐﻠـﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﮐـﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﺳﻨﺠﺶ اﻋﺘﺒﺎرات ﺟﺎری اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺟﺎری و ﻃﺮﺣﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺳـﺎﻻﻧﻪ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺮح ﻋﻤﺮاﻧﯽ ‪:‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻮﺟﯿﻬﯽ ﻓﻨﯽ و اﻗﺘـﺼﺎدی ﯾـﺎ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮاﺋﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺸﻮد ﻃﯽ ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻨﯽ و ﺑﺎ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑـﻪ ﻫـﺪﻓﻬﺎی‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺼﻮرت ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﻏﯿﺮ ﺛﺎﺑﺖ واﺑﺴﺘﻪ در دوره ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ اﺟـﺮا و‬
‫ﯾﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺟﺮا ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬و ﺗﻤﺎم ﯾﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ارﺟﺎی آن از ﻣﺤﻞ اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮوژه‪:‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻤﺠﻨﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻮﺟﯿﻬﯽ ﻓﻨﯽ اﻗﺘـﺼﺎدی اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﻃـﯽ ﻣـﺪت‬
‫ﻣﻌﯿﻨﯽ و ﺑﺎ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺸﺨﺺ ﯾﮏ از ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻃﺮح را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮوژه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻧﻈﺮ ﻣﮑﺎن و از ﻧﻈﺮ ﻫﻤﺠﻨﺲ ﺑﻮدن ﻋﻤﻠﯿﺎت و از ﻧﻈﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اوﻟﯿﻪ و ﮔﺎﻫﯽ از ﻧﻈﺮ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪی‬
‫رﺷﺘﻪﻫﺎی ﻓﻨﯽ ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻌﯿﺎر اﻧﺪازهﮔﯿﺮی اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘﺮوژه ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ واﺣﺪ ﺳﻨﺠﺶ اﻋﺘﺒﺎرات ﻋﻤﺮاﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ‪:‬‬
‫ﻋﺒﺎرت از ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻌﯽ ﺑﻪ ذﯾﻨﻔﻊ در ﻗﺒﺎل ﺗﻌﻬﺪ ﯾﺎ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﮐﻤﮏ ﯾﺎ ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﻣـﺸﺎﺑﻪ ﺑـﺎ‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎر‪:‬‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺒﻠﻐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺼﺮف ﯾﺎ ﻣﺼﺎرف ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف و اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی دوﻟﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻣﯿﺘﻮان ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗـﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨـﺪه ﺑﻮدﺟـﻪ را ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮح زﯾﺮ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ آﯾﻨﺪه اﺳﺖ‬

‫‪۱۴‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺮآوردی و ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ دارد اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﻤـﺪه ﺗـﺪﯾﻦ ﻓـﺮق ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﺎ ﺣـﺴﺎﺑﺪاری اﺳـﺖ‪ .‬زﯾـﺮا‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاری وﻗﺎﯾﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺛﺒﺖ‪ ,‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی‪ ,‬ﮔﺰارش و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و دﻗﯿـﻖ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت آﯾﻨﺪه را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪه ﺣﺴﺎﺑﺪاری دوﺑﻞ دو ﻃﺮف دارد ﻃﺮف درآﻣﺪﻫﺎ ) درﯾﺎﻓﺘﻬﺎ( و ﻃﺮف ﻫﺰﯾﻨﻪﻫـﺎ ) ﭘﺮداﺧﺘﻬـﺎ( و ﺗـﻮازن‬
‫اﯾﻦ دو ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻨﺠﺮﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮای ﯾﮏ دوره ﻣﻌﯿﻦ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ دوره ﻣﻌﻤﻮﻻً ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺨﺘﺺ ﯾﮑﺴﺎل ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﻮدﺟﻪ دارای ﻫﺪف و ﯾﺎ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻣﺸﺨﺼﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ دارای اﻫﺪاف ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و در اﺟﺮای وﻇﺎﯾﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ دوﻟﺖ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺗـﺼﻮﯾﺐ و ﺑﺮرﺳـﯽ ﻻﯾﺤـﻪ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﺗﻄﺒﯿﻖ اﯾﻦ اﻫﺪاف ﺑﺎ وﻇﺎﯾﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ دوﻟﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺸﺨﺼﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮدﺟﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ارﻗﺎم ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﻘﺪاری ﺑﺼﻮرت ﮐﻤـﯽ ﺑﯿـﺎن ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬اﻣـﺮوزه ﺑﻮدﺟـﻪ اﺑـﺰاری ﺑـﺮای‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی دوﻟﺖ و وﺳﯿﻠﻪای ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎی ﻣﺘﺪاول ﮐﻪ ﻓﻘﻂ دﺧﻞ و ﺧﺮج ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎی ﺟﺪﯾـﺪ ﮐـﻪ اﺑـﺰار‬
‫ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای دارد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ اﺑﺰار ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﻫﺴﺘﻨﺪ در واﻗﻊ در ﺷﮑﻞ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮد ﯾـﮏ‬
‫ﻧﻮع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ را ﻣﻠﺰم ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ را ﻃﺮح و اﺟﺮا ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽورزﻧﺪ‪:‬‬
‫در اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر اﻋﻢ و ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺺ از ﺑﻄﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی‬
‫زاده ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺮدﯾﺪی وﺟﻮد ﻧﺪارد در واﻗﻊ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻫﺮگ ﺣﯿﺎت اﻗﺘﺼﺎدی دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﺮﯾﺎﻧﻬﺎی آن ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎری اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽورزﻧﺪ‪:‬‬
‫در اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر اﻋﻢ و ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺺ از ﺑﻄﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی‬
‫زاده ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺮدﯾﺪی وﺟﻮد ﻧﺪارد در واﻗﻊ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻫﺮگ ﺣﯿﺎت اﻗﺘﺼﺎدی دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﺮﯾﺎﻧﻬﺎی آن ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎری اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۱۵‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی در ﺗﻌـﺎرﯾﻒ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺑﻌـﺪ از ﮔـﺬار از اﻗﺘـﺼﺎد ﮐﻼﺳـﯿﮏ ﺑـﻪ اﻗﺘـﺼﺎد‬
‫ﻧﺌﻮﮐﻼﺳﯿﮏ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ دوران ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش داﻣﻨﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ و ﻋﻤﻠﯿﺎت دوﻟﺖ ﺣﺠﻢ ﺑﻮدﺟـﻪﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻮدﺟﻪای ﻧﯿﺰ در دو زﻣﯿﻨﻪ ﻧﻈﺮی و ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺸﺪت ﺑـﻪ ﺗﺤـﻮﻻت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮرد‪ .‬ﻣﻘﺎرن اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت دﮔﺮﮔﻮﻧﯿﻬﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ و اﻗﺘـﺼﺎدی ﻋﻈﯿﻤـﯽ ﺑـﻪ وﻗـﻮع ﭘﯿﻮﺳـﺖ‬
‫ﺑﻮﯾﮋه اﻧﻘﺎب اﮐﺘﺒﺮ ﺳﺎل ‪ 1917‬در روﺳﯿﻪ و رﮐﻮد و ﺑﺤـﺮان ﺑـﺰرگ ﺳـﺎل ‪ 1929‬در آﻣﺮﯾﮑـﺎ و ﻧـﺸﺮ ﻋﻘﺎﯾـﺪ )ﺟـﺎن‬
‫ﻣﯿﻨﺎرد ﮐﯿﻨﺰ( ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬار ﻣﮑﺘﺐ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺌﻮﮐﻼﺳﯿﮏ و دﻋﻮت از دوﻟﺖ ﺑﺮای ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺑﯿـﺸﺘﺮ در اﻣـﻮر اﻗﺘـﺼﺎدی و‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳﺎﺳﯽﺗﺮﯾﻦ و اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ اﻫﺮم ﮐﻨﺘـﺮل و ارﺷـﺎد اﻗﺘـﺼﺎدی و ﻣـﺎﻟﯽ درآورد‪ .‬در اﯾـﻦ‬
‫دوران ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﯿﺰ از ﺗﺤﻮﻻت و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺗﺎﺛﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﮐﺎﻧﻮن ﺗﺎﮐﯿﺪ از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ – اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ازاﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﯾﮏ ﻃﺮح ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در آن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ دوﻟﺖ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮐﻠـﯽ ﺑـﺮای‬
‫ﻣﺪت ﻣﺤﺪودی ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻃﺮﺣﯽ ﺟﺎﻣﻊ در ﻗﺎﻟﺐ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﻪ آن ﯾـﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﺟﺎری ﺑﺮای ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻨﯽ اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪ :‬اﻟﻒ( ﯾﮏ ﻃﺮح ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺷـﺎﻟﻮدهای ﺑـﺮای ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت آﺗﯽ و ﻫﻢ ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل آن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ب( ﯾﮏ ﺗﺨﻤﯿﻦ از ﻣﺨـﺎرج آﺗـﯽ ج(‬
‫ﯾﮏ ﻃﺮح ﻧﻈﺎﻣﺪار ﺑﺮای ﺑﺴﯿﺞ اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎدی و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪ .4‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎر وﺿﻌﯿﺖ ﯾﮏ ﻓﺮد ﯾﺎ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن را ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﺼﻮرت ارﻗﺎم ﻣـﺎﻟﯽ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت ازﺑﯿﺎن ﻣﺎﻟﯽ ﯾﺎ ﻣﻘﺪاری ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﻣﺪﺗﯽ ﻣﻌﯿﻦ از زﻣـﺎن آﯾﻨـﺪه ﺑـﺮای‬
‫وﺻﻮل ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺑﺎﻻ اﻃﻼق ﻋﺒﺎراﺗﯽ ﭼﻮن )) ﻃﺮح ﻧﻈﺎﻣﺪاری(( )) ﻃﺮح ﻣﺎﻟﯽ(( و )) ﻃﺮح ﺟـﺎﻣﻊ در ﻗﺎﻟـﺐ اﺻـﻄﻼﺣﺎت‬
‫ﻣﺎﻟﯽ(( ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﺣﺎﮐﯽ از اﻫﻤﯿﺖ ﺟﻨﺒﻪﻫـﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی و ﻣـﺎﻟﯽ در ﺑﻮدﺟـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ج( ﺗﻌـﺎرﯾﻔﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای و ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽورزﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ و ﺗﻌﺎرﯾﻒ دﻫﻪﻫﺎی اﺧﯿﺮ درﺑﺎره ﺑﻮدﺟﻪ‪ ,‬ﻫﯿﭻ اﺻﻄﻼﺣﯽ و ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از))ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ(( ﺑـﻪ ﮐـﺎر‬
‫ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﮐﻤﺘﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺗﺤﻘﯿﻘـﯽ در ﻣـﻮرد ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﯾﺎﻓـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎی‬
‫))ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای(( و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن اﻣﻮر ﻣـﺎﻟﯽ اﺗﻔـﺎق ﻧﻈـﺮ دارﯾـﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﺻﻮﻻً ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﻮاﻣـﻊ اداﻣـﻪ و ﺑﻘـﺎی ﺣﯿـﺎت دوﻟﺘﻬـﺎ را ﺑـﺪون)) ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی(( ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺳﺎزد ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ اﻣﺮوز واژهﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻫـﻢ ادﻏـﺎم ﯾـﺎ ﻣﺘـﺮادف ﻫـﻢ‬

‫‪۱۶‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ ) ﻣﺜﻼً ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای( و ﯾﺎﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟـﻪ(‪ .‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﺣﺎل اﻣﺮوزه ﻣﻔﻬﻮم ﻫﯿﭽﯿﮏ از آن دو ﺑﺪون دﯾﮕﺮی ﻗﺎﺑﻞ درک ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻣﺸﺘﺮک ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ در ﻋﺎﻣﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ آن دو را‬
‫از ﺳﺎﯾﺮ ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎﺑﻬﺎ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻠﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﺎرز ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺟﺪﯾﺪ و ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻔﮑﯿـﮏ ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪای و‬
‫ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺎر دﺷﻮاری اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﻮدﺟﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ ﻧﯿـﺰ دارد و از‬
‫اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮدﺟﻪ را ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺮﯾﻒ زﯾﺮا اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫)) ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻓﺮدای ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﯾﺪ اﻣﺮوز ﺑﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﺪﯾﺮان ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ آﯾﻨـﺪهﻧﮕـﺮی را ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰی و ﺗﺒـﺪﯾﻞ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن ﭘﻮل را ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪(( .‬‬
‫د( ﺳﺎﯾﺮ ﺗﻌﺎرﯾﻒ‪:‬‬
‫در ﻣﺘﻮن ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﻨﺪی ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﺒﺎرات و ارﻗﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ را ﺑـﻪ اﻫـﺪاف ﻣﻌـﯿﻦ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﯽدﻫﺪ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرات و ارﻗﺎم ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻘﻮق ( ﺑﺎ اﻫﺪاف) ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺟﻨﮓ‪ ,‬ﺑﻬﺒﻮد ﺑﻬﺪاﺷـﺖ‬
‫رواﻧﯽ‪ ,‬ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮای اﻓﺮاد ﮐﻢ درآﻣﺪ( ﭘﯿﻮﻧﺪ دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ درﺧﻮاﺳﺘﻬﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﻤـﻊ آوری ﺷـﺪه و ﻃﺒـﻖ‬
‫دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻠﻬﺎ و ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪو اﮔﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﻨـﺪ‪ ,‬ﻫـﺪف ﺑﯿـﺎن‬
‫ﺷﺪه در ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ و رﻓﺘـﺎر اﻧـﺴﺎﻧﯽ ﺑـﺮای ﺗﺤﻘـﻖ اﻫـﺪاف و‬
‫ﺧﻂﻣﺸﯽﻫﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﯽ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از اﻫﺪاف و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎی ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ اﻃـﻼق‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی دوﻟﺘﯽ اﺑﺰار ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮای اﺗﺨﺎذ ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺗﺨـﺼﯿﺺ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﮐﻤﯿﺎب ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آن‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی دوﻟﺖ ﺑﻪ اﺟﺮا در ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻧﻈﺎرﺗﻬﺎی اداری و ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪای وﯾﮋﮔﯿﻬﺎی ﻣﺸﺘﺮک ﻫﻤﻪ ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﯽ و ﮐﺎری اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۱۷‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫‪ -3‬ﺳﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﻣﺪت آن ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ) ﻣﻌﻤﻮﻻً ﯾﮏ ﺳﺎل(‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻫﯿﭻ دوﻟﺘﯽ ﺑﺪون داﺷﺘﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی دوﻟﺘﯽ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺧﺼﻮﺻﯽ‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ در ﻣﻌﻨﺎی ﻋﺎم آن ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ اﻧﻮاع ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎ از ﻗﺒﯿﻞ ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﮕـﺎه اﻗﺘـﺼﺎدی و ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫دوﻟﺖ ﻣﯽﮔﺮدد در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ داﻣﻨﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ از وﺳﻌﺖ ﮐﻤﺘﺮ و ﻣﺤﺪودﺗﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺼﻮل ﺑﻪ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ,‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻫﺪف‪ ,‬اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨﺪی و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﺗﻬﯿﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ ﺳـﺎدهﺗـﺮ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده ) ﮐـﻪ ﻋﻤـﺪﺗﺎً ﺷـﺎﻣﻞ ﺗﻨﻈـﯿﻢ دﺧـﻞ و ﺧـﺮج آن ﻣـﯽﮔـﺮدد( و ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣﻮﺳـﺴﺎت اﻗﺘـﺼﺎدی‬
‫)ﮐﺸﺎورزی‪ ,‬ﺻﻨﻌﺘﯽ‪,‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺧﺼﻠﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻮدن و ﻣﺤـﺪودﯾﺖ ﺣـﻮزه ﻋﻤـﻞ آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺟﻠﻮهﮔﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ( ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘﯽ از ﺣﻮزه ﻋﻤﻞ ﺑﺴﯿﺎر وﺳﯿﻌﯽ ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻫﯿـﺖ و ﻫـﻢ از ﻟﺤـﺎظ ﺣﺠـﻢ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺻﻮل ﻋﻠﻤﯽ ﻗﻮاﻋﺪ ﻓﻨﻮن و ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ ﺧﺎص‬
‫ﺧﻮد ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻓﻨﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺑﯿﺎن ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی دوﻟﺖ آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﺑـﺎ وﻇـﺎﯾﻒ دوﻟـﺖ‬
‫ﺿﺮوری ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ وﻇﺎﯾﻔﯽ ﮐﻪ دوﻟﺖ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑﻌﻬـﺪه دارد ﺷـﺎﻣﻞ اﻣـﻮری اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺨـﺶ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ازﻋﻬﺪه اﻧﺠﺎم آن ﺑﺮ ﻧﻤﯽاﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﻮر از ﻃﺮﯾﻖ وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻮﺳﺴﺎت و ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی واﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻪ دوﻟـﺖ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد و آﻧﻬﺎ در واﻗﻊ دوﻟﺖ را در ﺟﻬﺖ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺧﻮد ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﻣﻮری ﮐﻪ ﺑﻮ ﺳﯿﻠﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺧﺎﻧﻮاده دوﻟﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد را ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﯽ از‬
‫اﯾﻦ اﻣﻮر ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ :‬اﯾﺠﺎد راﻫﻬﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ‪ ,‬آﻣﻮزﺷﯽ‪ ,‬اﻣﻨﯿﺘﯽ‪ ,‬دﻓﺎع و‪...‬‬
‫‪ -1‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ در ﻗﺎﻟﺐ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﻠﻮهﮔـﺮ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬـﺎی‬
‫ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی در ﻗﺎﻟﺐ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ‪ ,‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺰ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﺪف ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺴﺐ ﺳﻮد و ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ رﺳﺎﻧﯿﺪن آن اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ ﻫـﺪف دوﻟـﺖ ﻋﻤـﺪﺗﺎً‬
‫اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت و ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺑﻘﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺣﻮزه ﻋﻤﻞ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﺪود و ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺟﻠﻮهﮔﺮ ﻣﯽﺷﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﻮزه ﻋﻤﻞ‬
‫دوﻟﺖ وﺳﯿﻊ و ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی دوﻟﺘﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺳﻌﯽ ﺷﻮد ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣـﺴﺎﺋﻞ و ﻣـﺸﮑﻼت و ﻣﻌـﻀﻼت ﻣﻮﺟـﻮد و ﻣـﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﺟﺪﯾﺪی ﮐﻪ روی ﺧﻮاﻫﺪ داد ﺑﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻣﻨﻄﻘﯽ و اﯾﺠﺎد ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻻزم در ﺟﻬﺖ ﻧﯿـﻞ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف ﻣـﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪۱۸‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻣﺰاﯾﺎی ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی‬
‫ﻣﺰاﯾﺎی اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از آن را ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﻮدﺟﻪ اﺑﺰار ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و ﻧﻈﺎرت داﺋﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻮدﺟﻪ راﻫﻨﻤﺎی ﻣﺪﯾﺮان و ﮐﺎرﮔﺰاران ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻮدﺟﻪ وﺳﯿﻠﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻣﺪﯾﺮان و ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻗﺴﻤﺘﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﻮدﺟﻪ اﻣﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﺘﺮ و ﻣﻮﺛﺮﺗﺮ از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﻘﺮرات ﺳﺎزﻣﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ دﺳﺘﮕﺎه و ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﻬﺎی واﺣﺪﻫﺎ را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻗﺎﻟﺐ اﻗﻼم ﭘﻮﻟﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎﯾﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد ﮐـﻪ دارای واﺣـﺪ ﻏﯿـﺮ‬
‫ﭘﻮﻟﯽ اﺳﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮای ﻣﻨﻈﻢ ﮐﺮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ و ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑـﯿﻦ ﺑﺨـﺸﻬﺎ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫و ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی از اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﻪ ﻧﺤـﻮ ﻣﻄﻠـﻮﺑﺘﺮ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽﺷـﻮد و ﺑﺎﻋـﺚ ازدﯾـﺎد ﮐـﺎراﯾﯽ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ و ﺑﺎ ﺻﺮﻓﻪﺗﺮﯾﻦ راهﻫﺎ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﺪون ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ دوﻟﺖ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺤﯿﻂ آﮐﻨﺪه از ﺳﻮء ﺗﻔﺎﻫﻤﺎت و‬
‫ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪﻫﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺑﺰار دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫و ﺑﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ دوﻟﺖ در اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدی‪ ,‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺑـﺰار‬
‫ﻻزم را ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺮاﺟﻊ ذﯾﺼﻼح ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﻄﻮر ﮔﺴﺘﺮدهای ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﻧﯿﺎزﻫﺎ و اﻧﺘﻈﺎرات ﻣﺪﯾﺮان و‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهای ﮐﻪ از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﺳـﺎﺑﻘﻪ و زﻣﯿﻨـﻪ‬
‫ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ از ﮐﺎرﮐﺮد ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی اﻧﺘﻈﺎرات زﯾﺮ را دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﯾﮏ اﺑﺰار ﺻﺤﯿﺢ و ﺑﻤﻮﻗﻊ ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻣﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻪ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺟﺎری ﺳﺎزﻣﺎن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۱۹‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﭘﯿﺶ آﻣﺪه از اﻫﺪاف ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﻫﺸﺪارﻫﺎی ﻻزم را ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪-5‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﺻﺘﻬﺎ و ﯾﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﭘﯿﺶ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ راﻫﻨﻤﺎﯾﯿﻬـﺎی ﺑﻤﻮﻗـﻊ و اﺧﻄـﺎر ﻻزم را‬ ‫‪-6‬‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻣﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﺑﺰار راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪه و ﯾﺎ ﯾﮏ وﺳﯿﻠﻪ آﻣﻮزﺷﯽ داﺷﺘﻪ‬ ‫‪-7‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻤﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻄﺒﯿﻖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫‪-8‬‬

‫ﺳﯿﺮ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم و ﻧﻘﺶ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ دوﻟﺘﻬﺎ و ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ ﺷﺪن وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺗﮑﺎﻣـﻞ را‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ازﺳﺎل ‪ 1920‬ﺗﺎ ‪ 1935‬ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻋﻤﺪه روی اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل ﻫﺰﯾﻨﻪﻫـﺎ‬
‫ﺑﻮد و ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﯿﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاری و ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﮐﻪ در ﺗﻮﺳﻌﻪ )) ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ(( ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان اﺑـﺰار ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﺻﻼح ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﺠﻠﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﺑﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﯿﺎری ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ رﻓـﺎه اﻗﺘـﺼﺎدی آﻏـﺎز ﺷـﺪ و ﺑـﺮ‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﻫﺎﯾﯽ ﺗﻤﺮﮐﺰ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻓﻨﺎوری ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ رخ داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﺤﯿﻂ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻـﻔﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی راﻫﺒﺮدی ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ -‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎی ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫آﻏﺎز ﮐﺎر ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﻣﺮدم در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺧﺘﻨﺎق ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﻘﻼب زدﻧﺪ و ﻧﻈﺎرت‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮ اﻣﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻨﺘﺮل درآﻣﺪﻫﺎو ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎ ﻧﺸﺎن ﺗﻔﻮﯾﺾ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ رو‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهای از ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ دﺧﻞ و ﺧﺮج آن ﮐﺸﻮر اﺧﺘﺼﺎص دارد‪ .‬ﻧﻈﺎرت ﺑـﺮ دﺧـﻞ و‬
‫ﺧﺮج ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﻣﺮدم واﮔﺬار ﺷﺪ ﺗﺎ از ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﻣﺎﻟﯿـﺎت دﻫﻨـﺪﮔﺎن و درﯾﺎﻓـﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا اﯾﻦ اﻣﺮ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳـﺖ ﻫـﺮ ﮔـﺎه ﻣـﺴﺎﻟﻪ دﺧـﻞ و ﺧـﺮج ﮐـﺸﻮر ﺑـﺮای‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﻄﺮح ﺷﻮد آﻧﻬﺎدر وﻫﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﯾﻔﺎی ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗـﺎﻧﻮن ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﻣﺤـﻮل‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻫﻢ ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ اواﯾﻞ ﻗﺮن اﺧﯿﺮ وﻇﯿﻔـﻪ اﺻـﻠﯽ دوﻟـﺖ ﻣﺤـﺪود ﺑـﻪ دﻓـﺎع از‬

‫‪۲۰‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﮐﺸﻮر ﻣﺮاﻗﺒﺖ در اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﻢ و اﻣﻨﯿﺖ و ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﻪ دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣـﯽدادﻧـﺪ ﺑـﺮای‬
‫اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ وﻇﺎﯾﻒ اﯾﻔﺎ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ آﻧﭽﻪ ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻨﺘﺮل ﺷﻮد‪,‬ﻣﺨﺎرج ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ اﯾـﻦ وﻇـﺎﯾﻒ ﺑـﻮد ﺗـﺎ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺎدﻻﻧﻪای اﻧﺠﺎم و ﻣﺨﺎرج ﻧﯿﺰ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﺪف ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻨﺘﺮل اﻣﻮر ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻈﺎم‬
‫ﺑﻮدﺟﻪای ﺑﺮ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺼﻮل‬
‫و ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ -‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰارﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺖ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﯾﻊ ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎی دوﻟﺘـﯽ و‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮ آﻧﻬﺎ در وﺿﻌﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻗﺘﺼﺎدﮐﺸﻮر‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺨﺎرج اﻫﻤﯿﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﻬﺒـﻮد ﻧﻈﺎﻣﻬـﺎی‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی‪،‬ﮐﻨﺘﺮل و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﻧﺪﮐﺎن دﯾﺪ وﺳـﯿﻌﺘﺮی ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮ و ﺗﺎﺛﺮ ﻫﺮ ﮐﺎم ازاﯾﻦ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺎﻣﻌﺘﺮی در ﻣﻮرد ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫـﺎی اﺟـﺮای ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬـﺎ‬
‫ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﺟﻪ دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﮐـﺎرآﯾﯽ و اﺛـﺮ ﺑﺨـﺸﯽ ﻣﻨـﺎﺑﻊ دوﻟـﺖ و ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺘﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد روﺷﻬﺎ و روﯾﻪﻫﺎی ﺑﻮدﺟـﻪﺑﻨـﺪی ﻣﻮﺟـﻮد را‬
‫ﺑﺮای اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌﺪ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی در ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ و ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣـﺎﻟﯽ‬
‫دوﻟﺘﯽ اﻓﺰود ﯾﻌﻨﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای را ﺑﺮای ﺑﺎزﻧﮕﺮی و ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺘﯽ‬
‫ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬وﯾﮋﮔﯽ و وﺟﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺘـﺪاول ﺗﺎﮐﯿـﺪ روی اﻫـﺪاف‪ ،‬ﻧﺘـﺎﯾﺞ و ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻫﺮ ﯾﮏ از اﻗﻼم ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ و ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﺳﻮال ﺑﻮد ﮐﻪ درآﻣﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺮج ﻣﯽﺷﻮد؟‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم‪ -‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰی‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ د رﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﺻﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ درآﻣﺪﻫﺎ و‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪای اﻫﺪاف وﯾﮋهای را ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺗﻌﺎدل اﻗﺘﺼﺎدی و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان ﺗـﺎﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫اﻫﺪاف وﯾﮋه را ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺛﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدی و ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ذﮐﺮ ﮐﺮد‪ .‬ازﻧﻈﺮ ﺳﯿﺎﺳـﺘﻬﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی‬
‫و ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺻﻮرﺗﻬﺎی ﺑﻮدﺟﻪای ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاری و ﻧـﺮخ رﺷـﺪ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﻣﺼﺮﻓﯽ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪای را در ﺑﯿﻦ ﺑﺨـﺸﻬﺎ ﻣﻌﻠـﻮم ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در زﻣﯿﻨـﻪ‬
‫ﺛﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺮخ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﯿﺰان اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬ﺛﺒﺎت ﻗﯿﻤﺘﻬﺎ و ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﺨﺶ ﺧـﺎرﺟﯽ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺑﺎﯾﺪ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺣﺪاﮐﺜﺮ و ﻓﺸﺎرﻫﺎی ﻣﺎﻟﯿـﺎﺗﯽ وارده ﯾـﺎ ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﺧـﺎرج ﮐـﺮدن‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ از ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ راﺣﺪاﻗﻞ ﺳﺎزد‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺎز ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿﺪه و دﻗﯿـﻖ‬

‫‪۲۱‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻫﻤﯿﻦ ﻫﺪف اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم آﻧﮑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ در ﻧﻘﺶ اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮد ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺰار ﺗﻘﻠﯿـﻞ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯾﻬـﺎی درآﻣـﺪی و‬
‫ﺗﻌﺪﯾﻞ ﮐﺎرﮐﺮد ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﺟﺮﯾﺎﻧﻬﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻠﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی در ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻮﺳـﻌﻪی ﺗﺠﺰﯾـﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻠﻬـﺎی‬
‫ﺧﺮد و ﮐﻼن اﻗﺘﺼﺎدی و ﻧﻘﺶ آن در ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﯽ و ﺑﻮدﺟﻪای و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺗﻮﺳﻌﻬﺦ ﻓﻨﻮن ﺟﺪﯾـﺪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ و ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی و ﮐﺎرﺑﺮد آن در ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم ﺑﻮدﺟﻪﻧﻮﯾﺴﯽ از زﻣﺎﻧﯽ آﻏـﺎز ﮔﺮدﯾـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺘﻼﻃﻢ و آﺷﻔﺘﻪ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ و ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ و ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻨﯿـﺎدی و‬
‫ﺧﻮد ﺟﻮش در ﻣﺤﯿﻂ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ را در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺪﯾﺪآورد‪ .‬در اﯾﻦ دوره ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾـﺴﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان اﺑﺰار و ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺑﺮای روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﺣﻮادث ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻃﯽ دﻫـﻪ‬
‫‪ 1970‬در ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﺳﻨﺎرﯾﻮﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی ﻃﺮاﺣﯽ و ﺑﺮای ﻫﺮ ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫واﺣﺪﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺳﻄﻮح ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺳﺎن ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﻨﺘﺮل از ﺳﻄﺢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮ ﺑﻪ ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 1873‬اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺎرن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی از آﻏﺎز ﺗﺎﮐﻨﻮن ‪ 3‬دﯾﺪﮔﺎه و ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾـﺮ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ‬
‫‪ -2‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری اﻗﺘﺼﺎدی‬
‫‪ -3‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻌﻨﻮان اﺑﺰار ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺳﻨﺪی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮای ارزﯾـﺎﺑﯽ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ در ﺗـﺸﺨﯿﺺ ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎ زﻣـﺎن و‬
‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر‪.‬‬

‫ﺳﯿﺮ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮازات اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻘﺸﻬﺎی دوﻟﺖ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻘﺶ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ از ﺗﻌـﺎرﯾﻒ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺰ در ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪﯾﻬﺎ ﺑـﻪ‬
‫دﻻﯾﻞ ﺧﺎﺻﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪۲۲‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫در ﺷﺮوع ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻨﺘﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﺷﺪ و ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻋﻤـﺪه روی ﮐﻨﺘـﺮل ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی ﻫـﺮ‬
‫وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬زﻣﺎﯾﻦ ﮐﻪ ﻫﺪف ﺑﻮدﺟﻪ ﻓﻘﻂ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪی ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎ و ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪی‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﻮدﺟﻪ ای ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺖ اﻣﺎ ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﻬﺒـﻮد و ﮐﻔﺎﯾـﺖ در‬
‫اداره اﻣﻮر ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ وارد ﺷﺪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻘﺶ ﺑﻮدﺟـﻪ در اداره‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﯿﺮ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی آن‬

‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی راﯾﺞ‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﺳﯿﺮ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ‬

‫ﺳﻨﺪ دﺧﻞ و ﺧﺮج ﮐﻪ ﺑﺮای ﯾﮏ ﺳـﺎل ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻫﺰﯾﻨﻪای وﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ در ﻗﺎﻟﺐ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺎﻟﯽ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان اﺑـﺰار ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﯽ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﺑﺮای ﯾﮏ ﺳﺎل آﺗﯽ‬

‫اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫در ﻧﯿﻤﻪ دوم ﺳﺪه ﺑﯿﺴﺘﻢ ﭼﻨﺪﯾﻦ رﺧﺪاد ﻣﻬﻢ در زﻧﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮرﻫﺎ را ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮدهاﯾـﻢ ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ از‬
‫ﺑﻨﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﻗﻮاﻋﺪ آن رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و اﻧﺪﮐﯽ ﭘﺲ از آن اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ ﯾـﮏ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﻬـﻢ‬
‫ﺑﺮای دوﻟﺖﻫﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ آﺷﮑﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﮑﻠﻬﺎی ﺳـﻨﺘﯽ ﺑﻮدﺟـﻪﺑﻨـﺪی و ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺨـﺎرج ﺑـﺮای‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ وﻇﺎﯾﻒ ﺗﻮﺳﻌﻪای آﻧﻬﺎ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪای ﯾﺎ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎی ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪای ﺗـﺪوﯾﻦ‬
‫ﺷﺪ و ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ ﯾﺎ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮﻧﻬﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﯾﺠﺎد ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬارﯾﻬﺎی ﻓﺮاواﻧـﯽ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﺷﻤﺎر زﯾﺎدی ﺷﺮﮐﺖ دوﻟﺘﯽ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ رﺷﺪ ﮐـﺮد و ﺳـﻬﻢ‬

‫‪۲۳‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻮﻣﯽ از ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺣﺎﮐﻢ اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ اﮔـﺮ‬
‫ﻧﯿﺎزی ﺑﺮای ﺟﺎﻣﻌﻪ وﺟﻮد دارد دوﻟﺖ آن را ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﻨﺪ رﺷﺪ ﻣﺨﺎرج اﯾﻦ اﺣﺴﺎس ﻧﺎﺧﻮﺷـﺎﯾﻨﺪ را ﻣﻮﺟـﺐ ﺷـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﭘﻮل ﺧﺮﺟﮑﺮدن ﻟﺰوﻣﺎً ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻋﻘﻼﯾـﯽ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﯾـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮا ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت روﺷﻬﺎی ارزﺷـﯿﺎﺑﯽ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاری اﺑـﺪاع ﺷـﺪ و‬
‫دوﻟﺘﻬﺎ از ﺷﮑﻠﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑـﺮد‪ ،‬ﺑﻮدﺟـﻪﺑﻨـﺪی ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪای‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰی و ﻧﻈـﺎمﻫـﺎی‬
‫ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﺑﻬﺮهﻣﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻈﺎمﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی ﺑﺮﮐﺎرﺑﺮد روﺷﻬﺎی ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻘﺪاری ﺑﺮای ارزﺷﯿﺎﺑﯽ‬
‫ﭘﺮوژهﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی در ﻃﻮل ﯾﮏ دوره زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻬﺒﻮد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪای و اﯾﺠﺎد ﻧﻈﺎﻣﻬﺎی اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻬﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎدی در ﭘﺮوژهﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﺗﺎﮐﯿﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ ﺣﺠﻢ و ﻋﻈﻤﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺳﻨﺪ ﻣﺎﻟﯽ و از ﻟﺤﺎظ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣـﻞ ﻣـﺴﺘﻘﻞ و ﭘﻮﯾـﺎ‬
‫در ﺳﻄﺢ ﮐﻼن اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ اداره و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﯾـﻦ‬
‫ﺳﻨﺪ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻘﺪار ﻧﺴﺒﯽ و ﺣﺠﻢ و ﺗﺮﮐﯿﺐ اﻗﻼم درآﻣـﺪﻫﺎ و ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎ ﺣـﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿـﺖ ﺑـﺎﻻﺋﯽ اﺳـﺖ‪ .‬از ﻟﺤـﺎظ‬
‫ﻓﺮاﮔﯿﺮی ﻧﯿﺰ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ را ﺗﺎ دور اﻓﺘﺎدهﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﮐـﺸﻮر و ﭘـﺎﺋﯿﻦﺗـﺮﯾﻦ اﻓـﺮاد را در ﻃﺒﻘـﺎت درآﻣـﺪی‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯽدﻫﺪ از ﻟﺤﺎظ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ درآﻣﺪی و ﻣﻘﺪار و ﻣﺤﻞ ﻣﺼﺎرف و ﻣﺨـﺎرج و ﻓﺎﺻـﻠﻪ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮی ﻋﻈﯿﻢ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد واﻗﻌﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر دارد‪ .‬ارزش ﭘﻮل راﯾﺢ‬
‫ﮐﺸﻮر در اﺛﺮ وﺟﻮد ﮐﺴﺮیﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪای ﺳﺎﻻﻧﻪ و روشﻫﺎی ﺗﻮرﻣﯽ ﮐـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً در ﺟﻬـﺖ ﺗـﺎﻣﯿﻦ آﻧﻬـﺎ اﻋﻤـﺎل‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﮐﻼن اﻗﺘﺼﺎدی از ﻗﺒﯿﻞ ﺳﻄﺢ ﭘـﺲ اﻧـﺪاز‬
‫ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪات واﻗﻌﯽ ﻣﺼﺮف ﮐـﺎﻻ و ﺧـﺪﻣﺎت‪ ،‬اﺷـﺘﻐﺎل‪ ،‬ﺗـﻮرم‪ ،‬ﻗـﺪرت ﺧﺮﯾـﺪ رﯾـﺎل و ارزش‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ آن وﻏﯿﺮه ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺠﻢ ﯾﺎ ﺳﻘﻒ ﺗﺴﻬﯿﻼت ﺑﺎﻧﮑﯽ و ﺗﻌﯿـﯿﻦ درﺻـﺪ ﺗﻮزﯾـﻊ اﻋﺘﺒـﺎرات‬
‫ﺑﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺮخﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت در اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺴﻬﯿﻼت ﺑـﺎﻧﮑﯽ دوﻟـﺖ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاریﻫﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﯾﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاریﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ را ﺗﺸﻮﯾﻖ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﻦ دوﺑﺨﺶ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ درآﻣﺪ ﻣﺮدم ﻣﻮﺛﺮ واﻗﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫وﻟﯽ ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ اﺑﺰاری اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ درﺳﺖ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﻮد و ﯾﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﺎ دﻗـﺖ ﺗﻬﯿـﻪ و ﺗﻨﻈـﯿﻢ‬
‫ﻧﺸﻮد و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ داﺋﻤﺎً ﮐﺴﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﮐﺴﺮیﻫﺎ از ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮاض دوﻟـﺖ از ﺑﺎﻧـﮏ ﻣﺮﮐـﺰی و ﯾـﺎ اﺧـﺬ‬
‫ﺗﺴﻬﯿﻼت از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﮑﯽ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﭘﻮل ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﯿﺎزﻫـﺎی واﻗﻌـﯽ ﮐـﺸﻮر ﺗـﺎﻣﯿﻦ ﺷـﻮد ﺧـﻮد ﺑـﻪ‬

‫‪۲۴‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮرﻣﯽ و ﻣﻨﻔﯽ و ﻣﺨﺮب ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﺮدم و اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر و ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ ﭘﻮل ﻣﻠـﯽ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‬
‫اﮔﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺷﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﻧﻘﺸﯽ را ﮐﻪ ﺧﻮن ﺑﺮای ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪهدارد اﯾﻔﺎ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ))ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻮﺛﺮ و‬
‫ﮐﺎرآﻣﺪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎدی‪،‬ﻣﺎﻟﯽ و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه‪((.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻮﺛﺮ و ﮐﺎرآﻣﺪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﮑـﺎرﮔﯿﺮی ﺻـﺤﯿﺢ ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﻧـﺴﺎﻧﯽ در ﺣﯿﻄـﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد واﺳﺘﻔﺎده ﺻﺤﯿﺢ ازﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﯽ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺣـﻮزه ﺑﺤـﺚ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣـﺎﻟﯽ را ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻫﺪف ﺑﻮدﺟﻪ را ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﺻﺤﯿﺢ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺳﺎزﻣﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺑﻮدﺟـﻪ اﺑـﺰار‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺗﺨـﺼﯿﺺ دﻫـﺪ‪ .‬اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻮﺛﺮ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ در ﮔـﺮو‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ) اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ( و اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺎرآﻣﺪ وﻗﺘﯽ ﺗﺤﻘﻖ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺼﺮف اﻋﺘﺒـﺎرات ﺑـﺎ‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﯾﯽ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد‪ ).‬ﮐﺎراﯾﯽ(‬
‫از ﻧﻈﺮ وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از )) ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾـﺰی ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﯽ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‬
‫ﻫﺪاﯾﺖ‪،‬ﮐﻨﺘﺮل‪ ،‬ﺑﺴﯿﺞ ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ وﻇﺎﯾﻒ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﯾﺎ ﻣﺮاﺣﻠـﯽ از ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣـﺮﺗﺒﻂ‬
‫داﻧﺴﺖ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺐ‪ ،‬اﺟﺮا و ﮐﻨﺘـﺮل ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮐﻠـﯽ‬
‫اﻫﺪاف ﮐﺎرﺑﺮدی ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬اﻧﺠﺎم وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ اﺑﺰار دﺳﺖ ﻣﺪﯾﺮ اﺳـﺖ‬
‫ﺗﺎﺑﺪان وﺳﯿﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎن را ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺳﻮق دﻫﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی و‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ اﺑﺰاری ﺑﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﺳﺖ‪ ،‬اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺻـﺮف اﻋﺘﺒـﺎرات ﻣـﺼﻮب‪ ،‬اﺑـﺰار ﺳـﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ و رﻫﺒﺮی اﺳﺖ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬اﺑﺰار ﻧﻈﺎرت ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺖ‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ و ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ و ﺧﻂ ﻣﺸﯽﻫﺎی ﻋﻤﺪه و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﻘﺎﻣﻬﺎی ﻋﺎﻟﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺻﻮرت ﻣـﯽ ﭘـﺬﯾﺮد ﮐـﻪ ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎ و ﺧﻂ ﻣﺸﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻮرد اﺟﺮا درآﯾﺪ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﯾـﺎ ﺧـﻂﻣـﺸﯽ را‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺠﺴﻢ اراده دوﻟﺖ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ دوﻟﺖ اﺳﺖ و ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﯾﮑﯽ از اﺑﺰارﻫﺎی ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ و ﺗﺤﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺑﺰار ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻗﺮاردارد‪ .‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺖ ﮔﺮوﻫﻬﺎ و اﻓﺮاداﺟﺘﻤﺎع و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎی ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﻣـﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ آﻧﻬﺎ را ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۲۵‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺑﺰار ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از آن ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺧـﻮد و اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﮐﺎراﯾﯽ ﺑﻬﺮهوری و ﻣﻬﺎر ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯾﮏ ﺳﺎﻟﻪ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ در ﻗﺎﻟـﺐ ﺧـﻂ‬
‫ﻣﺸﯽﻫﺎی ﮐﻼن و اﻫﺪاف ﻣﯿﺎن ﻣﺪت ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮای ﻧﻈﺎرت و ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟـﺖ در‬
‫ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ و از ﺟﻤﻠﻪ اﺑﺰارﻣﻬﻢ ﻧﻈﺎرﺗﯽ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯿﺴﺮ واﺣﺪﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺎ ﻋﺎﻟﯿﺘﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﯾﻪ ﻃـﯽ ﮐـﺮده و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻻﯾﺤـﻪ ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﻣﺠﻠـﺲ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺠﺪداً ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻻﯾﺤﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺗﺒﺪﯾﻞ آـﻦ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ ﻃﯽ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺟﻬﺖ اﺟـﺮا ﺑـﻪ‬
‫واﺣﺪﻫﺎﯾﯽ اﺑﻼغ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﺳﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﮔﺰارﺷﯽ از ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎﺗﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﻃﺮﯾـﻖ ﺗﻌﺎﻣـﻞ ﺷـﻬﺮوﻧﺪان‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬران ﺑﻮروﮐﺮاﺗﻬﺎ و ﻣﺠﺮﯾﺎن ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ اﺗﺨﺎذ ﻣﯽﺷﻮد درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾـﻦ ﻗـﺎﻧﻮن ﺗﻮﺳـﻂ ﻗـﻮه‬
‫ﻣﻘﻨﻨﻪ وﺿﻊ ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﻣﻘﺪﻣﺎت وﺿﻊ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺗـﺪارک‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﻮه اﺟﺮاﯾﯽ ﺻﻮرت ﻣﯿﮕﯿﺮد درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ از واﺣﺪﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ آﻏـﺎز‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﺘﯽ ﮐﺎرﮐﻨﺎن واﺧﺪﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺘﻬﺎی ﺑﻮدﺟـﻪ رات ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﻧﻘـﺶ‬
‫ﺑﺴﺰاﯾﯽ در ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﺟﻪ دارﻧﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ درﺧﻮاﺳﺘﻬﺎی ﮐـﻪ در اﯾـﻦ رده ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﻣـﯽﺷـﻮد ﺑـﺎ اﻧـﺪک‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮی ﺑﻪ ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ رﺳﯿﺪه و در ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات و ﺗﻌﺪﯾﻼت ﺟﺰﺋﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺌﻮاﻻت ﻓﺼﻞ اول‬

‫‪ -1‬ﻓﻠﺴﻔﻪ وﺟﻮدی ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫‪ -2‬ﭼﻪ دﻻﺋﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺤﺚ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪﺑﺮروی دوﻟﺖ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫‪ -3‬ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﺪ؟‬
‫‪ -4‬ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺎرن ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺿﻤﻦ ﺑﯿﺎﻧﻬﺮ ﮐﺪام ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻣﺨﺘﺼﺮ راﺟﻊ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﺎﺋﯿﺪ؟‬
‫‪ -5‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ دارد ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪ -6‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻮدﺟﻪ دراﯾﺮان را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬
‫‪ -7‬ﯾﮏ ﺗﻌﺮﯾﻒ از ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽورزﻧﺪ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫‪ -8‬ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﺮوزه واژهﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻫﻢ ادﻏﺎم ﯾﺎ ﻣﺘﺮادف ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ و ﯾﺎ ﻫﻤﻮار‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪه ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫‪ -9‬ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎی ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی دوﻟﺘﯽ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﺧﺼﻮﺻﯽ را ﺷﺮح دﻫﯿﺪ؟‬
‫ﭼﻬﺎر ﻣﻮرد از ﻣﺰاﯾﺎی ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬ ‫‪-10‬‬

‫‪۲۶‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﭘﻨﺞ ﻣﻮرد از ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬ ‫‪-11‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی را ﺑﻄﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺷﺮح دﻫﯿﺪ؟‬ ‫‪-12‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﺮ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪-13‬‬
‫اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی در دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی دوﻟﺘﯽ را ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻨﯿﺪ؟‬ ‫‪-14‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬ ‫‪-15‬‬
‫‪-16‬راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺣﺴﺎﺑﺪاری را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬
‫دﻻﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی و ﻃﺮحرﯾﺰی ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﮐﻤﺘﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ را ﻧﺎم‬ ‫‪-17‬‬
‫ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﺧﺎﺻﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯿﮕﺮدد و در واﻗﻊ ﻫـﯿﭻ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪای ﺑـﺪون ﻫـﺪف وﺟـﻮد‬
‫ﻧﺪارد اﮔﺮ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ دﻗﺖ و دور اﻧﺪﯾﺸﯽ ﻻزم ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬـﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ دﺳـﺘﮕﺎه ﻣﻌﻠـﻮم‬
‫ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﺪف ﻋﺒﺎرت از ﻧﺘﯿﺠﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺼﻮل آن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﺑﻌﻼوه ﺗﺸﺮﯾﺢ و ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﻫـﺪﻓﻬﺎی‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮای وﺣﺪت ﻋﻤﻞ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﮐﺮدن ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ دﺳﺘﮕﺎه و ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻋﻤﻠﯿـﺎت )ﮐﻨﺘـﺮل( ﻻزم‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺼﺮﯾﺢ و ﺗﻔﻬﯿﻢ ﻧﮕﺮدد اﺟﺮای اﺻﻞ ﻋﺪم ﺗﻤﺮﮐﺰ دﺷﻮار ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻻزﻣﻪ ﻋـﺪم‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰ اﻋﻄﺎی ﺣﻖ اﺧﺬ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺮوﺳﺎی ادارات و دواﺋﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳـﺎزﻣﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬و آزادی ﻋﻤـﻞ ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ از ﺑﺮوز ﻫﺮج و ﻣﺮج ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی واﺣﺪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﯾﮏ ﻫﺪف وﺳﯿﻊ ﻋﻤﻮﻣﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻌـﺬاﻟﮏ ﺗﺠﺰﯾـﻪ ﻫـﺪف اﺳﺎﺳـﯽ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻣﺘﻌﺪد ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی روزاﻧﻪ اﻓﺮاد و واﺣﺪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ دﺳﺘﮕﺎه را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺿـﺮورت‬
‫دارد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬د ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﻪ وﺳﯿﻊ ﻫـﺪف اﺻـﻠﯽ ﯾـﮏ رﺷـﺘﻪ ﻫـﺪﻓﻬﺎی ﻓﺮﻋـﯽ ﻣﺸﺨـﺼﯽ ﺗﻘـﺴﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺮای واﺣﺪی ﮐﻪ ﻣﺎﻣﻮر اﺟﺮای آن اﺳﺖ ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺎص ﻣﻌﯿﻨﯽ دارد‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻫـﺪف‬
‫اﺻﻠﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ رﺷﺘﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻓﺮﻋﯽ و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻓﺮﻋﯽ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﺗﻌﺪادی ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻣﺤﺪودﺗﺮ و ﺗﻌﯿﯿﻦ وﻇﺎﺋﻒ‬
‫و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﻬﺎی واﺣﺪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎزﻣﺎن و ادارات دواﺋﺮ ﺷﻌﺐ و ﻏﯿﺮه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻓﺮﻋﯽ و ﻣﺤﺪود ﻣـﺬﮐﻮر‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻓﺮﻋﯽ و ﻣﺤﺪود آن اﺳﺖ‪ ،‬در واﻗﻊ ﻫﺮ ﻫﺪف ﻣﺤﺪود ﻣﺸﺨﺼﯽ وﺳﯿﻠﻪای اﺳﺖ ﺑـﺮای ﻧﯿـﻞ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺪف ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ‬

‫‪۲۷‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آن ﻫﺪﻓﻬﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی واﺣﺪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻫﻤـﺴﻮ و ﻫـﻢ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و وﺣﺪت ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﮐﻠﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﻮﺛﺮی ﺑﺮای ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﯾﯽ در ﺳﻄﺢ ﺧﺮد و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺖ در ﺳﻄﺢ‬
‫ﮐﻼن ﺟﻬﺖ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮای ﮐﻞ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺖ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬در‬
‫ﻃﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ‪ ،‬در ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﻠـﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﺗﮑـﺮار و ﺗـﺪاﺧﻞ‬
‫وﻇﺎﯾﻒ ﭘﯽﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی داﺧﻠﯽ ﺳﺎزﻣﺎن و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺖ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮان ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ در داﺧﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ راﺑﻄﻪ واﺣﺪ ﺧﻮد و ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن را درﯾﺎﺑـﺪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﯿﺰان دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﯿﺰ راﺑﻄـﻪ ﺑـﯿﻦ دﺳـﺘﮕﺎه ﺧـﻮد و ﻧﻈـﺎم اداری را درک ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﺎ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻮع ﻃﺒﻘـﻪ ﺑﻨـﺪی ﺿـﻤﻦ ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ در ﺑﺮآوردﻫﺎی ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺗﮑﺮار و ﯾﺎﺗﺪاﺧﻞ وﻇـﺎﯾﻒ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎی دﺳـﺘﮕﺎﻫﻬﺎی دوﻟﺘـﯽ‬
‫آﮔﺎﻫﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه و ﺑﻪ وﺟﻮد ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی ﻣﻮازی ﭘﯽ ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی اوﻟﯿﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻣﻘﺎﺻﺪ‪ ،‬اﻫﺪاف‪ ،‬ﺧﻂ ﻣﺸﻬﺎ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﻣـﯽﮔـﺮدد و‬
‫ﻣﺴﯿﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از ﻃﺮاﺣـﯽ وﺿـﻌﯿﺖ اﻗﺘـﺼﺎد ﻣﻠـﯽ و ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ‬
‫ﮔﺮاﯾﺸﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ آﯾﻨﺪه و ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ در ﻃﻮل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﮐﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎی از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫آﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ ازﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻮزﯾﻊ و ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻋﻮاﻣﻞ و وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺤﺪود ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫـﺪﻓﻬﺎی ﻣﻄﻠـﻮب‪،‬‬
‫در ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮﯾﻦ زﻣﺎن و ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﻤﮑﻦ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﮐـﺎرﮐﺮدی ﻣﻄﻠـﻮب ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ ﺿـﺮورﺗﯽ اﻧﮑﺎرﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺑﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ آﯾﻨﺪه دﺳﺖ ﻣﯿﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ رﯾـﺰی ﻧﯿـﺰ در ﺷـﮑﻞ ﭘﯿـﺸﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺧﻮد در واﻗﻊ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ در آن ﺑﺮای ﻣﺪت ﯾﮏ ﺳﺎل ﺷﻤﺴﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﮔـﺮدد‬
‫و از ﻃﺮﯾﻖ آن دوﻟﺖ درﺻﺪد ﺑﺮ ﻣﯽاﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺤﺪود ﺧﻮد ﻃﻮری ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫـﺪﻓﻬﺎی‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻓﻖ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی ﮐﺮدهاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت )‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 2‬ﺳﺎل( ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﻮدﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻣﯿﺎن ﻣﺪت )‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 8‬ﺳﺎل( ﮐﻪ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﭘﺲ از اﻧﻘﺎل ‪ 5‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی دراز ﻣﺪت )‪ 10‬ﺗﺎ ‪25‬ﺳﺎل( ﮐﻪ در ﮐـﺸﻮر ﻣـﺎ ﺳـﻨﺪ ﭼـﺸﻢ ‪ 20‬ﺳـﺎﻟﻪ ﻣـﺼﻮب ﻣﻘـﺎم رﻫﺒـﺮی‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۲۸‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت و ﻣﯿﺎن ﻣﺪت را ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت را ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻋﻤﻠﯿـﺎﺗﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﺑﺮای ﯾﮏ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻮدﺟـﻪرﯾـﺰی ﻧـﻮﻋﯽ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در ﻧﻈﺎرم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی اﯾﺮان واژه ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ آن ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻗـﻮت ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎی‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت و ﺷﺎﯾﺪ ﺟﺪیﺗﺮ از آن ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﺮﮐﺰﯾﺖ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎن ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺧـﻂ ﻣـﺸﯽﻫـﺎ و‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ و ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی دﻗﯿﻖ اﺟﺮاﯾﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷـﻮد و‬
‫ﻣﺒﻨﺎی ﻋﻤﻞ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎران ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻫﺪﻓﻬﺎی ﺳﺎزﻣﺎن و راه ﻧﯿﻞ ﺑﻪ آن ﻫﺪﻓﻬﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕـﺮ‬
‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻪ ﮐﺎری ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷـﻮد ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ) ﭼﻪ واﺣﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ( ﭼﻪ ﮐﺎری ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و ﻫﺮ واﺣﺪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﭼـﻪ ﺳـﻬﻤﯽ در ﻧﯿـﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﺪﻓﻬﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ در ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﻌﺎوﻧﺖ اداری ‪ -‬ﻣﺎﻟﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ واﺣـﺪ‬
‫ﺟﻬﺖ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﻮﺳﺴﻪ در اﻣﻮر اداری ‪ -‬ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺳﺎزﻣﺎن را ﮐﻤﮏ ) ﻣﻌﺎوﻧﺖ( ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺎر و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی وﻇـﺎﯾﻒ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬـﺎی ﻣﯿـﺎن اﻓـﺮاد و ﮔﺮوﻫﻬـﺎی ﮐـﺎری و‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﻣﻮری ﭼـﻮن ﺗﻘـﺴﯿﻢ ﮐـﺎر‪ ،‬اﺧﺘﯿـﺎر و ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰ و ﻋﺪم ﺗﻤﺮﮐﺰ‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ و ‪ ...‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮی اﺛﺮ ﻣﯽﮔـﺬارد و ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ‬
‫ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬ﻣﺜﻼً‪:‬‬

‫‪ -‬ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه و ﻣﯿﺰان اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب در ﻓﺼﻞ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫـﺎی ﭘﺮﺳـﻨﻠﯽ اﻧـﺪازه ﺳـﺎزﻣﺎن‪،‬‬
‫ﺗﻌﺪاد واﺣﺪﻫﺎ و ﺿﺮورت اﻓﺰاﯾﺶ و ﮐﺎﻫﺶ ﭘﺴﺖﻫﺎی ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ را ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾﺠـﺎد ﯾﺎﺣـﺪف ﯾـﮏ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﯾﺎ ﻃﺮح ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻧﯿﺮوی اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﭘﺴﺖﻫـﺎی ﺳـﺎزﻣﺎﻧﯽ آن ﻃـﺮح ﯾـﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ در ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺳﻄﺤﯽ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﻮر‪ ،‬ﻓﺼﻞ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﻃـﺮح را ﺑﻮﺟـﻮد‬
‫ﻣﯽاورد ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ واﺣﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ) اداره ﮐﻞ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اداره واﺣﺪ و‪ (...‬ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﺟـﺮا‬
‫در ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻌﯿﺎر و ﻣﻼک ﻋﻤﺪه در ﻣﯿﺰان ﺗﻔﻮﯾﺾ اﺧﺘﯿﺎر از ﻃﺮف ﻓﺮا دﺳﺘﺎن ﺑﻪ زﯾﺮ دﺳﺘﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۲۹‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺘﯽ‬

‫ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی دوﻟﺘﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ داﻧﺶ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺑﺎﻻ‪ ،‬اﻟﮕﻮﻫﺎی رﻓﺘﺎری اﺳﺎﺳﯽ و ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎی ﻣﻬـﻢ دارد‪ .‬اﯾﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ ﮐـﺴﺐ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﺎدﮔﯿﺮی اﻧﻬﺎ در ﺣﯿﻦ ﺗﺤﺼﯿﻼت رﺳﻤﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ آﺳـﺎﻧﺘﺮ ﺻـﻮرت ﮔﯿـﺮد‪ .‬ﮐـﺎر‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﻓﺮاﺗﺮ از داﻧﺶ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﺑﻌﻀﯽ اﻟﮕﻮﻫﺎی رﻓﺘﺎری ﻣﻬـﻢ ﺗﺒﺤـﺮ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ و اﯾﻦ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺠﺮﯾﻪ ﯾﺎ ﯾﺎدﮔﯿﺮی آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ) ﺗﺠﺮﺑﻪ( دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻬﺎرﺗﻬـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﮐـﺴﺐ ﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺜﻼً داﺷﺘﻦ ﻗﺪرت ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮری ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻬﺎی زد و ﺑﻨﺪ ﻓﻌﺎل ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی دوﻟﺘﯽ از ﻧﻈﺮ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﯾﮑﯽ از‬
‫ﭼﺎﻟﺸﯽﺗﺮﯾﻦ و ﺣﺴﺎﺳﺘﺮﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﻣﻮر اداری ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫از دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺪﯾﺮان دوﻟﺘﯽ ﺑﻮدﺟﻪ اﺑﺰار اﺻﻠﯽ اﯾﺠﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻃﺮﺣﻬﺎ و ﺧﻂ ﻣﺸﯿﻬﺎی دوﻟﺘﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿـﺸﻪ اﻣﮑـﺎن‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪای ﺑﺮای ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻃﺮﺣﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪی اﻏﻠﺐ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺒﻬﻤﯽ را ﺑﺪون‬
‫ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ اوﻟﻮﯾﺘﻬﺎ اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﭘﻮﻟﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﭘﯿـﺸﻨﻬﺎدی دوﻟـﺖ اﺳـﺖ و‬
‫اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺑﻮدﺟﻪای ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎ و ﺧـﻂ ﻣـﺸﯿﻬﺎی دوﻟـﺖ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮی ﺑـﺴﯿﺎر دﻗﯿﻘﺘـﺮ از اﺳـﻨﺎد‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﺋﯿﺲ ﻗﻮه ﻣﺠﺮﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﺪام ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﻓﻌـﺎل ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻣـﻮرد‬
‫ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود در دﺳﺘﺮس دوﻟﺖ ﻣﻮرد ﮐﻢ ﺗﻮﺟﻬﯽ واﻗـﻊ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اراﺋـﻪ ﯾـﮏ ﻃـﺮح‬
‫ﺟﺎﻣﻊ و ﺗﻔﻀﯿﻠﯽ در ﺑﻮدﺟﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی درﺧﻮاﺳﺖ درﯾﺎﻓﺖ وﺟﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒـﺎر ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﯾﮏ دوﻟﺖ راﻫﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﮕﯽ آﻧﻬﺎ ﻃﺮح ﮐﻠﯽ وﻇﺎﯾﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺷـﺪه‬
‫را اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺤﺘﺮی راﺑﻄـﻪ ﭘـﻮل درﺧﻮاﺳـﺖ ﺷـﺪه و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬـﺎی‬
‫دوﻟﺘﯽ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎی ﻣﻮاد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻪ روی اﻗﻼم ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﺮﯾﺪاری‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮای ﺧﻮاﻧﻨﺪه آﮔﺎه‪ ،‬ﯾﮏ ﻃﺮح ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه دوﻟﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﺑﺮای ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻧﯿﺎزﻫﺎی آﯾﻨﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺘـﯽ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻻً‬
‫در ﺳﺎل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺮای آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﺟﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎ ﻧﯿﺎزﻫـﺎی آﯾﻨـﺪه را‬
‫ورای ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻪای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺷﺪه اﻧﻌﮑﺎس ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ ﮐـﺎرﺑﺮد ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎت ﺳـﺎل ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﺮای ﺳـﺎل‬

‫‪۳۰‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫آﯾﻨﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ و آﯾﻨﺪه ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﺮای ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﻧـﺪﮔﺎن ﻣﻔﯿﺪﻧـﺪ‪ :‬ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪،‬‬
‫اﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم رﺳـﺎﻧﺪ و آﯾﻨـﺪه‪ ،‬ﺧﻄـﺮ ﮐـﺎرﺑﺮد ﺑﻠﻨـﺪ ﻣـﺪت‬
‫ﺗﺼﻤﺼﻤﯿﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ﺟﺎری را ﮔﻮﺷﺰد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﻃﻊ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ درﺧﻮاﺳﺖ وﺟﻮه اﺳﺖ ﺑﺮای اداره دوﻟﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ درآﻣـﺪ و‬
‫دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻣﺎﻟﯽ ) ﻣﺎﻧﻨﺪ وام( ﺑﺮای ﻣﺘﻌﺎدل ﻧﻤﻮدن ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫اﺻﻼح ﯾﺎ ﻣﻮرد ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﺮای ﺳﺎل ﺑﻮدﺟﻪای ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ و ﺣﺴﺎﺑﺪاری‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﺑﺮ اﻫﻤﯿﺖ ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﯽ دﻗﯿﻖ ﺗﺎﮐﯿﺪ دارﻧﺪ ﺑﻮدﺟﻪ از ﻧﻈﺮ ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﺑﯿﺎن ﺧـﻂﺷـﯽ ﻣﻄﻠـﻮب‬
‫اﺳﺖ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی واﻗﻌﯽ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد ﮐﻪ آﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺧﻂ‬
‫ﻣﺸﯽ اوﻟﯿﻪ ﻣﻮرد ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ .‬ﻧﻈﺎرت ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﻋﻤﺪﺗﺎً ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ درک ﻣـﺪﯾﺮان دوﻟﺘـﯽ را از‬
‫ﻧﺤﻮه اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی آﻧﻬﺎ را از ﺳﻮی ارزﯾﺎﺑﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺑﺪاری ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ دارد ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ اﯾـﻦ دو ﻻزم و ﻣﻠـﺰوم ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎ وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﯾﻨﺪه دﺳﺘﮕﺎه را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑـﺮای ﺗﺤﻘـﻖ آن اﻋﺘﺒـﺎرات ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز را ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻓﺼﻮل و ﺑﻮدﺟﻪ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿـﺮد‪ ،‬ﻟـﯿﮑﻦ در ﻋﻤـﻞ ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت رﯾﺰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ادارات ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﺑﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﮐﻨﺘﺮل دﻗﯿﻘﺘﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣـﺴﺎﺑﺪاری روﯾـﺪادﻫﺎی‬
‫ﻣﺎﻟﯽ ﺣﺎﺻﻞ اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ را ﺛﺒﺖ ﺿﺒﻂ ﮔﺰارش ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻧﺘﺎﯾﺞ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت آﻣﺎرﻫﺎ و ﮔﺰارﺷﻬﺎی ﻣـﺎﻟﯽ اﺳـﺘﺨﺮاج ﻣـﯽﺷـﻮد و در اﺧﺘﯿـﺎر واﺣـﺪﻫﺎی‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﻟﺰوم ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﻮدﺟﻪ در ﺳﺎل ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ و ﻫﻢ از ﻟﺤﺎظ ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ و ﺑـﺮآورد‬
‫ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻬﯿﻪ ﺑﻮدﺟﻪ و ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ اﮔﺮ اﻋﺘﺒﺎرات ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای اﻣﻮر در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺘﻌـﺪد ﻣﻮاﺟـﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد و ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻧﺘﻮاﻧﺪ دﻓﺎﺗﺮ ﺣﺴﺎﺑﺪاری را ﺑﻤﻮﻗﻊ و اﺻﻮﻟﯽ ﺗﻬﯿﻪ و آﻣﺎرﻫﺎ و ﮔﺰارشﻫـﺎی ﻣـﺎﻟﯽ را اﺳـﺘﺨﺮاج ﮐﻨـﺪ و در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﯾﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮای دوره ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺸﮑﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻃﺒﻌﺎً ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘـﺮل ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ای ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﺼﻮب ﺗﺨﺼﯿﺺ داده ﺷﺪه ) ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ( ﺑﺎ ﺗﻔﺮﯾﻎ ﺑﻮدﺟﻪ ) ﻋﻤﻠﮑﺮد( را ﻧﻈـﺎرت ﻣـﺎﻟﯽ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ آن ) ﻧﺘﺎﯾﺞ( ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺪﯾﻞ و اﺻﻼح ﻋﻤﻠﯿﺎت و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﯽﺷـﻮد و ﻧﻈـﺎم اﺟﺮاﯾـﯽ و اداری ﮐـﺸﻮر را ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺧﯿﺮ و ﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻮق ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪۳۱‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫دﻻﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی و ﻃﺮحرﯾﺰی ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﮐﻤﺘﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ درک و ﻓﻬﻢ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺪﯾﺮان ﺑﻪ اﻣﻮر ﺟﺰﺋـﯽ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪه‪ ،‬ﯾﺎ ﺳﻌﯽ دارﻧﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻏﻠﻂ را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻋﺪم ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺪﯾﺮان ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﺟﺪی در اﯾﻦ اﻣـﺮ ﺷـﺮﮐﺖ و ﯾـﺎ از آن‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻗﺼﻮر و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درک ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‬
‫‪ -4‬ﺗﻌﻬﺪ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ و اﻋﺘﻤﺎد زاﯾﺪ و ﺑﯿﺠﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻼش ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی را‬
‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻗﻀﺎوﺗﻬﺎ و ﺑـﺼﯿﺮﺗﻬﺎی ﻻزم ﮐﻨـﯿﻢ ﭘﯿـﺮوی ﺑـﺪون ﺑـﺼﯿﺮت از ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻮاﻧـﻊ زﯾـﺎد و‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ در ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﻣﻮر ﻣﻮﺳﺴﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ و از ﻧﻮآوری ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮان ﻻﯾﻖ و ﻫﻮﺷﯿﺎر اﺟﺎزه ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داد ﺗﺎ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن آﻧﻬـﺎ رخ دﻫـﺪ وﻟـﯽ ﻫـﺮ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ در اﻣﺮ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺸﮑﻼت را درک ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺻﺤﯿﺢ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈـﺮ ﻧﻬـﺎﯾﯽ در ﺑﻮدﺟـﻪ ﺳـﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﺑـﺮای ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ‪ ،‬آزﻣـﻮن‬
‫ﺳﺨﺘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی از ﻃﺮحرﯾﺰی ﺧﻮب اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻧﯿـﺰ ﺷـﺨﺺ ﭘﺨﺘـﻪ و ﻣﺠﺮﺑـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی در ﻣﻮرد اﻫﺪاف ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻮﺳﺴﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺸﮑﻞ و ﭘﺮ زﺣﻤـﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬وﻟـﯽ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ و ﺑﺮﺧﻮرد را ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽآورد‪.‬‬

‫وﻟﯽ اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺧﻮب اﻧﺠﺎم ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﻠﺦ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﻬﻢ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺮاﺑـﯽ و‬
‫ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﺑﺸﻮد‪.‬‬

‫ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی در ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ و ﻫﺪﻓﻬﺎ و راﻫﺒﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺒﺎرﺗﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ درآورده و راه اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ و ﮐﻨﺘـﺮل ﭘﯿـﺸﺮﻓﺖ آﻧﻬـﺎ را‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﻤﺪه ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎن دادن ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ‬

‫‪۳۲‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬

‫ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺳﻨﺠﺶ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺘﯿﺠﻪﻫﺎ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی و ﻃﺮحرﯾﺰی وﺟـﻮد دارد و ﻣﻌﻤـﻮﻻً اﺻـﻄﻼﺣﺎﺗﯽ از ﻗﺒﯿـﻞ ))ﺑﻮدﺟـﻪ(( ))ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ(( )) ﻃﺮح ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن(( وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﺘﺮادف ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﮏ ﻧﻮع ﻃﺮح ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻄﺮ اﯾﻦ ﻃﺮح ﺑﻄﻮر ﺻﺮﯾﺢ ﺑﯿـﺎن ﺷـﺪه و‬
‫ﯾﺎ ﺻﺮﻓﺎً در ذﻫﻦ ﻣﺪﯾﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﻪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ دارای ﻧـﻮﻋﯽ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑﻨـﺪی ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﺑﺪون آن ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐـﻪ آﻫﻨـﮓ‬
‫رﺷﺪ آﻫﺴﺘﻪ دارد و در ﺿﻤﻦ در ﯾﮏ ﻣﺤﯿﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﯽﺧﻄﺮ و ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﻫـﯿﭻ رﻗﯿﺒـﯽ ﻣـﺸﻐﻮل ﮐـﺎر اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪون وﺟﻮد ﻫﺮ ﻧﻮ ﺑﻮدﺟﻪﺑﻨﺪی ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﺪ و ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﻮی وﺟﻮ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ دارای دو ﻃﺮف اﺳﺖ ﯾﮑﯽ درآﻣﺪ و دﯾﮕﺮی ﻫﺰﯾﻨﻪ‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ دو ﻃﺮف ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺴﯿﺎر و ﺻﺤﺖ ﻫﺮ‬
‫ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﻨﺠﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺮآورد ارﻗﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻔﯿﺪ ﻓﺎﯾﺪهای ﻧﯿـﺴﺖ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎﻧﺒﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی‪ ،‬از اﯾﻦ رو ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﺎﯾﺪ ارﮐـﺎن اﯾـﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﺤﯿﺤﯽ اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ و از اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ درآﻣﺪﻫﺎ و ﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎ‪ ،‬روﺷـﻬﺎی‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﺑﺪاع ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ روز ﺑﻪ روز از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻨﯽ ﺑﺮ اﻫﻤﯿﺖ آن اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﮐﻪ در‬
‫ﻫﺮ ﻣﻮرد و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻊ ﺧﺎص اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮر و ﺑﺮای ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﻨﺎﺑﻊ درآﻣﺪ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ در ﯾـﮏ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن از ﭼﻨﺪ روش ﺑﺮای ﺣﺼﻮل ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺻﺤﯿﺢﺗﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﻣﺤﺪوﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و ﻧﯿﺎزﻫﺎی اﻧـﺴﺎن ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺗﻨـﻮع اﻧﻬـﺎ ﻫﻤـﻮاره ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟـﻪ زﯾـﺮ را در‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ> ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی واﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻪ از ﻣﯿﺎن ﻫﺰاران ﺧﻮاﺳﺘﻪ را ﺿﺮوری و اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ از ﻣﻮارد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻓﻠﺴﻔﻪ وﺟﻮدی ﺑﻮدﺟﻪ دو ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﺸﺮ و دوم ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺤﺪودی ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارد‪ .‬دوﻟـﺖ ﮐـﻪ ﻧﻬـﺎد اﺻـﻠﯽ و‬
‫ﭘﺎﯾﻪ در ﻫﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﺳﺖ زﻣﯿﻨﻪ اﺻﻠﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﯽ ﮐﻪ دوﻟﺘﻬﺎ در ﺟﻮاﻣـﻊ‬

‫‪۳۳‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ و وﻇﺎﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ و وﻇﺎﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﻐﯿﺮ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً روﺑـﻪ ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وﻇﺎﯾﻒ و ﻧﻘﺶ دوﻟﺘﻬﺎ در ادوار ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﺒﻮده ﺑﺮﺣـﺴﺐ ﺗﺤـﻮﻻﺗﯽ ﮐـﻪ در زﻧـﺪﮔﯽ اﻗﺘـﺼﺎدی و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﻮاﻣﻊ رخ داده ﺣﺪود و وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺘﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ دوﻟﺘﻬـﺎ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ وﻇـﺎﯾﻒ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ وﯾﮋه در ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ و‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ و ﺳﯿﻌﺘﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫واژه ﺑﻮدﺟﻪ در ﻓﺮاﺳﯽ از زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ و در ﻓﺮاﻧﺴﻪ از زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﻗﺘﺒـﺎس ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻮن روﯾـﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ از‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺷﺮوع ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮای ﺑﻮدﺟﻪ اراﺋﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﮐـﺪام ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑﺎدﯾـﺪﮔﺎﻫﻬﺎ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎ‪ ،‬زﻣﺎن‪ ،‬ﻣﮑﺎن و ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺧﺎﺻﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ از ﻧﻈـﺮ ﻋﺎﻣـﻪ ﻣـﺮدم دﺧـﻞ و ﺧـﺮج ﯾـﺎ درآﻣـﺪ و ﻫﺰﯾﻨـﻪ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺎرﯾﻒ اراﺋﻪ ﺷﺪه را در ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑﯿـﺎن ﻧﻤـﻮد‪ :‬ﺗﻌـﺎرﯾﻔﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﺟﻨﺒـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺗﺎﮐﯿﺪﻣﯽورزﻧﺪ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻨﺘﺮﻟﻬﺎی ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺑﺮ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﯾﮑـﯽ از ﻣـﻮﺛﺮﺗﺮﯾﻦ و ﻣﻔﯿـﺪﺗﺮﯾﻦ اﺑـﺰار‬
‫ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻗﻮای ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ و ﮐﻨﺘﺮل اﯾﻦ ﻗﻮا ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﻤﯽ دﻗﺖ در ﺗﻌﺎرﯾﻒ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه از‬
‫ﺳﻮی ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬاران ﺑﻮدﺟﻪ اﯾﺮان ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اﻫﺪاف ﺳﯿﺎﺳﯽ رادﻧﺒﺎل ﻧﻤﻮده و ﺑﺮ اﯾـﻦ ﺟﻨﺒـﻪ ﺗﺎﮐﯿـﺪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن آن در اﻏﻠـﺐ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ اﺳﺎﺳـﯽ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬـﺎی ﭘﺎرﻟﻤـﺎﻧﯽ و‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان ))ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺤـﺴﺎﺑﺎت ﻋﻤـﻮﻣﯽ(( در اوﻟـﯿﻦ‬
‫دورهﻫﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاری ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 1381‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﮐﺸﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺪف از آن‬
‫ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ وﻇﺎﯾﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﻬﺎ ﻧﺸﺎن دادن ﮐﺎراﺋﯽ و اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﻈـﺎم در اﺑﺘـﺪای راه‬
‫ﺑﻮده و ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﮔﺎﻣﻬﺎی ﺑﻠﻨﺪ دﯾﮕﺮی ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ اﻫﺪاف ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‬
‫و ﻣﺎﻟﯽ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽورزﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر اﻋﻢ و ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻃـﻮر اﺧـﺺ از‬
‫ﺑﻄﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی زاده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎﻫﺮگ ﺣﯿﺎﺗﯽ اﻗﺘﺼﺎدی دوﻟﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ در ﺷـﺮﯾﺎﻧﻬﺎی‬
‫آن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎری اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﯾﻦ و اﺻﻠﯽ اﻫﺮم ﮐﻨﺘﺮل و ارﺷـﺎد اﻗﺘـﺼﺎدی و‬
‫ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻃﺮﺣﯽ ﺟﺎﻣﻊ در ﻗﺎﻟﺐ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ آن ﯾـﮏ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﺎری ﺑﺮای ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻨﯽ اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای و ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽورزﻧﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه واژهﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫درﻫﻢ ادﻏﺎم ﯾﺎ ﻣﺘﺮادف ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ ) ﻣﺜﺎلً ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ( و ﯾﺎ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ) ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ( ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ دو ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺪون ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ درک ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﺎرز ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺟﺪﯾﺪ و ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺳﺖ و ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺳﺎﯾﺮ ﺗﻌﺎرﯾﻒ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﻨﺪی ﺷﺎﻣﻞ ﻋﺒﺎرات و ارﻗﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ را ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﻌﯿﻦ ارﺗﺒﺎط ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۳۴‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘﯽ از ﺣﻮزه ﻋﻤﻞ ﺑﺴﯿﺎر وﺳﯿﻌﯽ ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻫﯿﺖ و ﻫﻢ از ﻟﺤﺎظ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑـﻮده و ﺑـﺎ‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻔﺎوت دارد و ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺻﻮل ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪ‪ ،‬ﻓﻨﻮن و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺧﺎص ﺧﻮد ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ وﻇﺎﯾﻒ ذاﺗﯽ دوﻟﺖ از ﻗﺒﯿﻞ اﯾﺠﺎد راﻫﻬﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺘﯽ‪ ،‬دﻓﺎع و ‪ ...‬ارﺗﺒﺎط ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ دارای ﻣﺰاﯾﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮی ﺻﺤﯿﺢ و ﻋﻠﻤﯽ آن ﻣﯽﺗﻮان از آن ﻣﺰاﯾﺎ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﺪه‬
‫از ﻗﺒﯿﻞ ‪ :‬اﺑﺰار ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﻧﻈﺎرت‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮان و ﮐﺎرﮔﺰاران ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬وﺳﯿﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﻨﺎﺑﻊ و‬
‫اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺳﺎزﻣﺎن و اﺑﺰار ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﻋﻤﻠﮑـﺮد‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺤﺮاﻓﺎت را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﺻـﺘﻬﺎ و‬
‫ﯾﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﭘﯿﺶ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎﺋﯿﻬﺎی ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ و اﺧﻄﺎر ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ دوﻟﺘﻬﺎ و ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ ﺷﺪن وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﮑﺎﻣـﻞ‬
‫را ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪ :‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻋﻤﺪه روی اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺑﺮای‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﺑﻮد و ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑـﯿﻦ ﺣـﺴﺎﺑﺪاری و ﺑﻮدﺟـﻪ ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠـﻪ دوم‪ ،‬ﮐـﻪ در‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ) ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ( ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان اﺑـﺰار ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ در اﺻـﻼح‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﺠﻠﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﺑﺎ ﭘﯿﻮﻧـﺪ ﺑﻮدﺟـﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻣﻌﯿﺎری ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺎه اﻗﺘﺼﺎدی آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻬﺎﯾﯽ ﺗﻤﺮﮐﺰ داﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﻨﺎوری ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی‬
‫و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ رخ داده ﺑﻮد ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﺤﯿﻂ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑـﻪ وﺟـﻮد آﻣـﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده از ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی راﻫﺒﺮدی ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮازات اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻘﺶ ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺟﺪﯾﺪی ﻧﯿﺰ در ﺑﻮدﺟﻪ ﭘﺪﯾـﺪ‬
‫آﻣﺪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1965‬ﮐﻪ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰیﺳﻨﺘﯽ و ﺗﺎﮐﯿﺪ روی ﮐﻨﺘﺮل ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻮد ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪی ﺳـﺎزﻣﺎﻧﯽ و ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪی‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪای ﻋﻤﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺘﺪرﯾﺞ ﮐﻪ ﻋﺎﻣـﻞ ﮐـﺎراﺋﯽ و ﺑﻬﺒـﻮد ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ در ﺑﻮدﺟـﻪ در اداره‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻣﻠﯽ و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و ﺣﺴﺎﺑﺪاری‪،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻮﺛﺮ و ﮐﺎرآﻣﺪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎدی‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ و اﻧـﺴﺎﻧﯽ ﺑـﺮای ﻧﯿـﻞ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف از ﭘـﯿﺶ‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه و اﺳﺘﻔﺎده ﺻﺤﯿﺢ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻮزه ﺑﺤﺚ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﻫﺪف ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫را ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﺻﺤﯿﺢ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺳﺎزﻣﺎن و ﺟﺎﻣﻌـﻪ داﻧـﺴﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﯾﮕـﺮ ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان اﺑـﺰار‬

‫‪۳۵‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ دراﺧﺘﯿﺎر ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﻠﯿﻪ وﻇﺎﯾﻒ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑـﺎ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﯾـﺎ ﻣﺮاﺣﻠـﯽ از ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﭘﯿﺪا ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ دوﻟﺖ اﺳﺖ و ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﯾﮑﯽ از اﺑﺰارﻫﺎی ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ و ﺗﺤﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺑﺰار ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺑﺰار ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳـﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دوﻟـﺖ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ از آن ﺑـﺮای ﺗﺤﻘـﻖ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺧﻮد و اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺎراﯾﯽ و ﺑﻬﺮهوری و ﻣﻬﺎر ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ دوﻟﺖ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﺧﻂ ﻣﺸﯽﻫﺎی ﮐﻼن و اﻫﺪاف ﻣﯿﺎن ﻣﺪت ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣـﯽﺷـﻮد و ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ وﺳـﯿﻠﻪ ﺑـﺮای ﻧﻈـﺎرت و‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺖ در ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ و از ﺟﻤﻠﻪ اﺑﺰار ﻣﻬﻢ ﻧﻈﺎرﺗﯽ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﺎﺻﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد و در واﻗﻊ ﻫﯿﭻ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﺑﺪون ﻫﺪف وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اوﻟﯿﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻣﻘﺎﺻﺪ‪ ،‬اﻫﺪاف ‪،‬ﺧﻂﻣﺸﯽﻫﺎ و اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ ﻣـﺸﺨﺺ و ﻣـﺴﯿﺮ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﻧﯿﺰ در ﺷﮑﻞ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮد در واﻗﻊ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آن دوﻟﺖ درﺻﺪد ﻣﯽآﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺤﺪود ﺧـﻮد ﻃـﻮری ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﯾـﺰی ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﺪﻓﻬﺎی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در ﻧﻈﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﯾﺮان واژه ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﺎﻟﯽ را ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻣﯿﺎن ﻣﺪت و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﻮﺛﺮی ﺑﺮای ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی اﺟﺮاﯾﯽ در ﺳﻄﺢ ﺧﺮد و ﮐﻼن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن ﺑﻮدﺟﻪ‬
‫ﺑﺮای ﮐﻞ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺖ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﮐﻤﮏ ﺷﺎﯾﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮرﯾﮑـﻪ ذﮐـﺮ ﺷـﺪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎن و راه ﻧﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣـﺸﺨﺺ ﺷـﻮد‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ) ﭼﻪ واﺣﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ( ﭼﻪ ﮐﺎری ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و ﻫﺮ واﺣﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻪ ﺳﻬﻤﯽ در ﻧﯿﻞ ﺑﻪ‬
‫اﻫﺪاف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻮدﺟﻪ در ﺗﻤﺎﯾﻢ ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺤﻮی اﺛﺮ ﻣﯽﮔـﺬارد و ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ ارﺗﺒـﺎط دارد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه و ﻣﯿﺰان اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺼﻮب در ﻓﺼﻞ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﭘﺮﺳﻨﻠﯽ‪،‬اﻧﺪازه ﺳـﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد‬
‫واﺣﺪﻫﺎ و ﺿﺮورﯾﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﭘﺴﺘﻬﺎی ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ اﺑﺰار اﺻﻠﯽ اﯾﺠﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻃﺮﺣﻬﺎی و ﺧـﻂﻣـﺸﯽﻫـﺎی دوﻟﺘـﯽ اﺳـﺖ و ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ﻣﻌـﯿﻦ ﭘـﻮل ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی دوﻟﺘﯽ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺑﻮدﺟﻪای ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﺧـﻂ ﻣـﺸﯿﻬﺎی دوﻟـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺤﻮ ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖﺗﺮ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﺳﺖ و ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻌـﺎل ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﺋـﯿﺲ ﻗـﻮه‬
‫ﻣﺠﺮﯾﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪۳۶‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺑﺪاری ارﺗﺒﺎط ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ دارد ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ اﯾـﻦ دو ﻻزم و ﻣﻠـﺰوم ﻫﻤﺪﯾﮕﺮﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ اﻫﺪاف و ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی آﯾﻨﺪه دﺳﺘﮕﺎه را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ آﻧﻬﺎ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز را ﭘﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻧﺘﺎﯾﺞ و روﯾﺪادﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﺣﺎﺻﻞ از اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ را ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﺑﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﺳﺎﻟﻬﺎی ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻈﺎم ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻧﺘﻮاﻧـﺪ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ و ﮔﺰارش ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ را در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻪ وﺟـﻮد ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫آورد‪.‬‬

‫ﻋﻠﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی و ﻃﺮحرﯾﺰی ﻣﯽﺷﻮد را ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و درﺻﺪ رﻓﻊ آﻧﻬﺎ در ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮاﻻت ﻓﺼﻞ اول‬
‫‪ -1‬ﻓﻠﺴﻔﻪ وﺟﻮدی ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫‪ -2‬ﭼﻪ دﻻﺋﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺤﺚ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﻮدﺟﻪﺑﺮروی دوﻟﺖ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫‪ -3‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ در ﺟﻬﺖ را ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺳﻪ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﺎﺋﯿﺪ؟‬
‫‪ -4‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺑﻮدﺟﻪﻧﻮﯾﺴﯽ در اﯾﺮان را ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺳﻪ ﺑﯿﺎن ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﯿﺪ؟‬
‫‪ -5‬ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﺪ؟‬
‫‪ -6‬ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺎرن ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺿﻤﻦ ﺑﯿﺎﻧﻬﺮ ﮐﺪام ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻣﺨﺘﺼﺮ راﺟﻊ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﺎﺋﯿﺪ؟‬
‫‪ -7‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ دارد ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪ -8‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻮدﺟﻪ دراﯾﺮان را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬
‫‪ -9‬ﯾﮏ ﺗﻌﺮﯾﻒ از ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽورزﻧﺪ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﺮوزه واژهﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻫﻢ ادﻏﺎم ﯾﺎ ﻣﺘﺮادف ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ و ﯾﺎ ﻫﻤﻮار‪ .‬ﺑﺎ ﻫـﻢ‬ ‫‪-10‬‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪه ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎی ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی دوﻟﺘﯽ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی ﺧﺼﻮﺻﯽ را ﺷﺮح دﻫﯿﺪ؟‬ ‫‪-11‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﻣﻮرد از ﻣﺰاﯾﺎی ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬ ‫‪-12‬‬
‫ﭘﻨﺞ ﻣﻮرد از ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬ ‫‪-13‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی را ﺑﻄﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺷﺮح دﻫﯿﺪ؟‬ ‫‪-14‬‬

‫‪۳۷‬‬
 ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪www.Accportal.com‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز‪:‬ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﯾﺮان‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﺮ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺑﻮدﺟﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪-15‬‬
‫‪-16‬اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪرﯾﺰی در دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی دوﻟﺘﯽ را ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬ ‫‪-17‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺑﻮدﺟﻪ و ﺣﺴﺎﺑﺪاری را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ؟‬ ‫‪-18‬‬
‫دﻻﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی و ﻃﺮحرﯾـﺰی ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ ﮐﻤﺘـﺮی داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ را ﻧـﺎم‬ ‫‪-19‬‬
‫ﺑﺒﺮﯾﺪ؟‬

‫‪WWW.ACCPORTAL.COM‬‬

‫‪۳۸‬‬