UNITED NATIONS United Nations Interim Administration Mission in Kosovo

UNMIK

NATIONS UNIES Mission dAdministration Intrimaire des Nations Unies au Kosovo

PROVISIONAL INSTITUTIONS OF SELF GOVERNMENT

_________________________________________________________________ Ligji Nr.02/L-8 PR VERRAT

Kuvendi i Kosovs Duke u bazuar n Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2001/9 t dt. 15 maj 2001 pr Kornizn Kushtetuese pr Vetqeverisje t Prkohshme n Kosov, Kreu 9.1.26 (a) dhe 5.1. (j) M qllim t rregullimit t prodhimit dhe qarkullimit t rrushit pr prodhimin e vers, prodhimit dhe qarkullimit t vers dhe produkteve t tjera nga prpunimi i rrushit dhe vers: Miraton: LIGJIN PR VERRAT KAPITULLI I DISPOZITAT E PRGJITHSHME Neni 1 Me kt ligj rregullohet prodhimi dhe qarkullimi i rrushit pr prodhimin e vers, prodhimi dhe kushtet e vnies n qarkullim t vers dhe produkteve t tjera t prpunimit t rrushit dhe vers, mbrojtja e vers s prodhuar n rajonin e caktuar gjeografik i cili dallohet me kushtet e veanta klimatike, toksore dhe kushteve tjera.

Prkufizimet Neni 2 Termat q prdoren n kt ligj kan domethnjen si vijon: 1) Vera: prodhimi i fituar ekskluzivisht nga fermentimi alkoolik i trsishm apo i pjesrishm i rrushit t freskt, t bluar, t pabluar apo mushtit t rrushit. 2) Vera Kosovare: vera e prodhuar n Kosov q ekskluzivisht rrjedh nga varietetet e hardhive t klasifikuara pr prodhim t vers. Fortsia minimale natyrore alkoolike sht 7,5 % vol. ndrsa fortsia aktuale alkoolike nuk sht m e vogl se 8,5 % vol. Prmbajtja e prgjithshme e aciditetit e shprehur si acid tartarik nuk sht m e vogl se 3,5 gram/litr ose 46,6 mill ekuivalenta /litr.

3) Rrushi i freskt: fruti i hardhis q prdoret pr t prodhuar vern, teknologjikisht i pjekur dhe pak i terur, q mund t bluhet apo shtypet me pajisje normale n bodrume t vers dhe t cilat n mnyr spontane mund t prodhojn fermentim alkoolik. 4) Mushti i rrushit: prodhim i lngt i fituar n mnyr natyrore apo me procese fizike nga rrushi i freskt. Fortsia aktuale alkoolike n njsi vllimore nuk duhet t jet m shum se 1%. 5) Mushti i rrushit n fermentim: prodhimi i fituar nga fermentimi i mushtit t rrushit dhe me fortsi aktuale alkoolike n njsi vllimore jo m shum se 1% mirpo jo m pak se tri t pestat e fortsis s prgjithshme alkoolike. 6) Mushti i koncentruar i rrushit: mushti i rrushit i pakaramelizuar q fitohet nga dehidrimi i pjesrishm i mushtit te rrushit me nj metod t autorizuar e ndryshme nga ngrohja e drejtprdrejt n at mnyr q vlera e paraqitur n refraktometr n temperatur prej 20 C t mos jet m e vogl se 50,9 %. Mushti i koncentruar i rrushit duhet ekskluzivisht t rrjedh nga rrushi i klasifikuar pr prodhim t vers n Kosov. Fortsia alkoolike n njsi vllimore e mushtit t koncentruar t rrushit duhet t jet jo m shum se 1% vol. 7) Mushti i rrushit t rafinuar dhe koncentruar: prodhimi i lngshm i pakaramelizuar i cili fitohet nga dehidrimi i pjesrishm i mushtit t rrushit i realizuar prmes nj metode t autorizuar e ndryshme nga ngrohja e drejtprdrejt n mnyr q vlera e paraqitur n refraktometr n temperatur prej 20 C t mos jet m pak se 61,7 %. Kjo i sht nnshtruar prpunimit t autorizuar pr deacidim dhe eliminim t prbrsve tjer t ndryshm nga sheqeri. Fortsia alkoolike n njsi vllimore t mushtit t koncentruar t rrushit duhet t jet jo m shum se 1%. 8) Lngu i rrushit: prodhimi i lngt i pafermentuar por i fermentueshm i fituar nga prpunimi prkats q si i till sht i gatshm pr konsumim. Mund t fitohet nga rrushi i freskt, mushti i rrushit apo nga rikonstituimi i mushtit t koncentruar t rrushit apo lngut t koncentruar t rrushit. Fortsia alkoolike n njsi vllimore e lngut t rrushit lejohet t jet jo m shum se 1%. 9) Lngu i koncentruar i rrushit : lngu i pakaramelizuar i rrushit i fituar nga dehidrimi i pjesrishm i lngut t rrushit i realizuar prmes nj metode t autorizuar e ndryshme nga ngrohja e drejtprdrejt n mnyr q vlera e paraqitur n refraktometr n nj temperatur prej 20 C t mos jet m e vogl se 50,9 %. Fortsia alkoolike n njsi vllimore e lngut t t koncentruar t rrushit lejohet t jet jo m shum se 1%. 10) Vera e re n fermentim e sipr: vera n t ciln fermentimi alkoolik nuk ka prfundua dhe q nuk sht ndar akoma nga fundrrina. 11) Vera shkumbore: prodhimi i cili prfitohet nga fermentimi i par apo i dyt alkoolik i rrushit t freskt, mushtit t rrushit apo vers, e cila, posa t hapet paketimi, liron dioksid karboni q ekskluzivisht rrjedh nga fermentimi dhe q ka nj shtypje t madhe pr shkak t dioksidit t karbonit n tretsir, prej jo m pak se 3 bar n temperatur 20 C n paketim t mbyllur. 12) Vera shkumbore e gazuar: prodhimi i cili fitohet nga vera dhe kur t hapet paketimi liron dioksid karboni q rrjedh trsisht apo pjesrisht nga nj shtes e atij gazi dhe q 2

ka nj shtypje t madhe pr shkak t dioksidit t karbonit n tretsir, prej jo m pak se 3 bar n temperature 20 C n kontenjera t mbyllur. 13) Vera gjysm shkumbore: prodhimi i cili fitohet nga vera me fortsi aktuale alkoolike s paku 9% vol; me fortsi t prgjithshme alkoolike n vllim prej s paku 7% vol. dhe shtypje t madhe pr shkak t dioksidit t karbonit endogjen n tretsir prej jo m pak se 1 bar dhe jo m shum se 2,5 bar n temperatur prej 20 C n kontenjera t mbyllur. Vendoset n paketim prej m s shumti 60 litrave. 14) Vera e gazuar gjysm shkumbore: prodhimi i cili fitohet nga vera me fortsi aktuale alkoolike prej s paku 7%, me fortsi prgjithshme alkoolike prej s paku 9% vol; dhe shtypje t madhe prej s paku 1 bar dhe jo m shum se 2,5 bar n temperatur prej 20 C n paketim t mbyllur pr shkak dioksidit t karbonit n tretsir q sht shtuar trsisht apo pjesrisht. Vendoset n paketim prej m s shumti 60 litrave. 15) Uthulla e vers: uthulla, e cila fitohet ekskluzivisht nga fermentimi acetik i vers dhe ka aciditetin e prgjithshm prej s paku 60 gram/litr e shprehur si acid acetik. 16) Vera liker: prodhimi q ka nj fortsi aktuale alkoolike n njsi vllimore prej s paku 15% dhe jo m shum se 22% dhe nj fortsi t prgjithshme alkoolike n njsi vllimore prej s paku 17,5%. Fitohet nga mushti i rrushit n fermentim ose vera apo kombinimi i tyre me shtesa individuale apo n kombinim me alkoolin neutral me prejardhje nga vera dhe vers apo destilati i rrushit t thar me fortsi aktuale alkoolike prej s paku 52% vol. dhe jo m shum se 86%. Mund t shtohet mushti i koncentruar i rrushit. 17) Fundrrina e vers: mbetja e grumbulluar pas fermentimit n en dhe q prmban ver apo musht t rrushit, gjat ruajtjes apo pas trajtimit t autorizuar dhe mbetja e fituar nga filtrimi apo centrifugimi i ktyre prodhimeve. 18) Brsia e rrushit: masa nga bluarja e rrushit t freskt, e fermentuar apo e pa fermentuar. 19) Cipura e rrushit: Prodhimi i fituar nga fermentimi i brsis s rrushit t paprpunuar e tretur n uj apo duke kulluar brsin e rrushit t fermentuar me uj. 20) Vera e dedikuar pr destilim: prodhimi i cili ka nj fortsi aktuale alkoolike n njsi vllimore prej s paku 18% dhe jo m shum se 24%, fitohet ekskluzivisht si shtes n ver dhe q nuk prmban sheqer t teprt t nj prodhimi t parafinuar q rrjedh nga destilimi i vers dhe q ka fuqi aktuale alkoolike maksimale prej 86% n njsi vllimore dhe acididet maksimal avullues prej 1,5 gram/litr, e shprehur si acid acetik. 21) Ver cilsore: ver e prodhuar n zonat vreshtare, t nj rajoni t specifikuar pr prodhimin e vers cilsore. 22). Ver rajonale: ver e prodhuar n zonat pr kultivim t hardhis pr ver rajonale. 23). Ministria sht Ministria e Bujqsis, Pylltaris dhe Zhvillimit Rural. (24). Person: sht do subjekt fizik ose juridik. (25). Paketimi: sht vnia dhe mbyllja e vers dhe produkteve tjera n shishe, kontenjera, fui t drurit ose material tjetr me qllim t deponimit, ruajtjes dhe mbrojtjes s vetive fizike, kimike dhe organoleptike t tyre. (26) Mbushsi sht personi q realizon mbushjen apo q e ka realizuar n emr t tyre. 3

27) Mbushja do t thot vendosja e prodhimit prkats pr qllime komerciale n paketim me nj kapacitet q nuk tejkalon 60 litra.

Prejardhja gjeografike Neni 3 3.1. Prejardhja gjeografike e vers dhe prodhimeve tjera caktohet sipas territorit gjeografik n t cilin prodhohet rrushi dhe ku vera e prodhimet tjera kan fituar karakteristika prkatse si rrjedhoj e kushteve natyrore apo aktiviteteve njerzore. 3.2. Prejardhja gjeografike e vers prcaktohet sipas: a) b) c) d) e) nj lokaliteti t vogl apo disa lokaliteteve; nj zone administrative lokale apo pjese t saj; nj nn-rajoni vreshtar apo pjesve t tij; nj rajoni ; nj rajoni specifik

3.3. Prcaktimi i prejardhjes gjeografike sht e drejt kolektive dhe mund t shfrytzohet pr vern dhe prodhimet tjera t cilat jan t regjistruara n Regjistrin e Kultivuesve t Rrushit dhe Vers, duke siguruar q rrushi, vera dhe prodhimet tjera jan prodhuar n territorin prkats dhe i plotsojn kriteret e prcaktuara. 3.4. Pr t mbrojtur dhe kontrolluar prejardhjen gjeografike t vers dhe prodhimeve tjera, n pajtim me kt ligj, duhet t mbahet lista e emrtimeve gjeografike t vers dhe prodhimeve tjera. Pr kt qllim territori vreshtar n Kosov sht i ndar n dy rajone vreshtare. Autoritetet kompetente Neni 4 4.1. Ministria drejtprdrejt apo nprmjet trupave t saj (Institucioneve t autorizuara): a) mban regjistrin e vreshtave; b) mbajn Regjistrin e Kultivuesve t Rrushit dhe Vers; c) prcakton varietetet e rekomanduara dhe t lejuara t hardhis dhe nnshartesave t saj; d) prcjell pjekjen e rrushit dhe prcakton kohn e vjeljes; e) kufizon rendimentet maksimale t rrushit pr hektar, varsisht prej varietetit dhe destinimit; f) vlerson dhe prcakton vern dhe prodhimet e tjera. 4.2. Nprmjet institucioneve t autorizuara profesionale, administrative, promovuese dhe analitike n vreshtari dhe prodhim t vers, t prcaktuara me kt ligj dhe aktet nnligjore t nxjerrura n pajtim me kt ligj do t bj: a) arsimimin, trajnimin si dhe ofrimin e njohurive pr kultivuesit e rrushit dhe prodhuesit e vers pr shtjet teknologjike, ekonomike, ekologjike dhe fushat tjera t rndsishme pr zhvillimin e vreshtaris dhe prodhimit t vers; b) przgjedhjen e hardhive; c) rritjen e siguris s furnizimit t mjaftueshm t materialit baz pr hardhi; 4

d) Prcjelljen e teknologjive t prcaktuara dhe metodave pr prodhimin e rrushit dhe vers; e) vlersimin e rrushit dhe vers dhe klasifikimin e vers dhe prodhimeve tjera sipas cilsive t tyre (analizave laboratorike dhe vlersimeve organoleptike); f) lshimin e ertifikatave pr vlersimin e vers dhe prodhimeve tjera. 4.3. Komunat mbajn regjistrin kadastral t ngastrave ekzistuese dhe ngastrave t mundshme t vreshtaris n territore t klasifikuara pr vreshtari. Nj kopje t regjistrave kadastral t ngastrave vreshtare si dhe ndryshimet e mvonshme q bhen n to, Komuna duhet tia drgoi Ministris.

KAPITULLI II PRODHIMI I RRUSHIT DHE VERES Prodhimi Neni 5 5.1. Prodhimi i vers nnkupton t gjitha aktivitetet e ndrmarrura n vresht duke prfshir vjeljen, prpunimin dhe riprpunimin e rrushit dhe t gjitha aktivitetet n proceset enologjike. 5.2. Vera dhe prodhimet tjera mund t prodhohen vetm nga personat q jan t regjistruar n regjistrin e kultivuesve t rrushit dhe prodhuesve t vers. 5.3. Kultivuesit e rrushit jan persona juridik apo fizik q kultivojn rrushin pr prodhim t vers apo prodhime tjera dhe t cilt: a) posedojn, marrin me qira apo mbajn (shfrytzojn) n ndonj mnyr tjetr vresht prej s paku 0,05 ha n territorin e Kosovs ose vresht m t vogl se 0,05 ha, nse rrushi, vera apo prodhimet tjera vihen n treg; b) kan banim t prhershm n Kosov dhe posedojn apo marrin me qira vresht n rajone kufitare rreth Kosovs, duke siguruar q e transferojn rrushin, vern dhe prodhimet tjera n Kosov. 5.4. Prodhuesit e vers dhe t prodhimeve tjera jan persona q prodhojn vern apo produktet tjera nga rrushi t cilin e kultivojn vet apo nga rrushi i bler. 5.5. Prpunuesit e vers dhe prodhimeve tjera jan persona t cilt prpunojn vern apo prodhime tjera vetanake apo t blera n prodhime t reja.

Regjistri i kultivuesve t rrushit dhe prodhuesve t vers Neni 6 6.1. Ministria mban shnime mbi personat t cilt kultivojn rrushin, prodhojn dhe prpunojn vern apo prodhime tjera. 6.2. Prodhuesit apo prpunuesit e rrushit, vers apo prodhimeve t tjera duhet t regjistrohen n Ministri. 5

6.3. Regjistri duhet t prmbajn kto t dhna: a) pr prodhuesit apo prpunuesit: emri, mbiemri dhe adresa, numri personal i personit fizik, emri selia dhe numri i regjistrit t biznesit t personit juridik apo nj ndrmarrsi t pavarur; b) pr vreshta: njsia kadastrale, komuna kadastrale dhe numri kadastral i ngastrs, radhitja kadastrale dhe siprfaqja neto dhe bruto e ngastrs; c) pr hardhi: numri dhe dendsia e hardhive, varietetet, nnshartesat dhe viti i mbjelljes; d) pr rendimentet: sasit e rrushit pr varietet, sasit e vers dhe prodhimeve tjera vetanake; e) pr furnizim: sasia e rrushit, mushtit apo vers e do lloji t bler, sasia e prodhimeve tjera t blera sipas llojit dhe origjins. 6.4. Prodhuesi apo prpunuesi i rrushit, vers apo prodhimeve tjera i cili ve ushtron kt veprimtari, duhet t aplikoj pr t'u regjistruar n regjistr. Prodhuesi apo prpunuesi i rrushit, vers apo prodhimeve tjera i cili krkon t filloj me kt veprimtari, duhet t aplikoj paraprakisht pr t'u regjistruar n regjistr. Aplikacioni duhet t bhet sipas mnyrs dhe afatit t prcaktuar dhe t'i bashkngjitet dokumentacioni i krkuar sipas aktit nnligjor t nxjerrur nga Ministria.

Regjistri i vreshtave Neni 7 7.1. Pr hartimin e regjistrit t vreshtave, Ministria prve regjistrit qendror shfrytzon edhe burime tjera t t dhnave, t cilat ofrojn shnime mbi vreshtat ekzistuese dhe ato t mundshme. Regjistri i vreshtave mbahet s bashku me regjistrin kadastral. 7.2. Vetm siprfaqet e prshtatshme pr kultivimin e vreshtave mund t regjistrohen si vreshta t mundshme. Siprfaqe e prshtatshme vreshtare sht nj siprfaqe e toks n t ciln rrushi i kultivuar pr qllim t prodhimit t vers do t rezultoj n rendimente optimale cilsore dhe sasiore dhe do t jet m fitimprurse se sa kultivimi i fardo kulture tjetr bujqsore. 7.3. Pr krijimin dhe mbajtjen e regjistrit t vreshtave, Ministria do t shfrytzoj t dhnat n vijim: a) pr prodhuesit: nga regjistri qendror i kultivuesve t rrushit dhe vers dhe at: pr persona fizik emri, mbiemri, selia dhe numri personal nga regjistri qendror i qytetarve ndrsa pr persona juridik emri, adresa, shifra veprimtaris dhe shnime tjera nga regjistri i zyrs pr regjistrimin e bizneseve. Gjithashtu sht e lejueshme t konsultohet regjistri i njsive territoriale dhe t dhnat e numrit t shtpive n mnyr q t merren shnime e nevojshme. b) pr pozitn e vreshtave shnimet mbi regjistrin kadastral, planet topografike, hartat dhe baza e t dhnave e cila merret nga komunat. 7.4. Mbajtsit apo pronart e t dhnave duhet t sigurojn shnime pr Ministrin pa kompensim, prve n rastet e shpenzimeve direkte pr kopje shtes. 6

Rrushi Neni 8 8.1. Rrushi pr prodhimin e vers mund t kultivohet vetm n vendet e regjistruara t vreshtaris, duke shfrytzuar vetm varietetet e rekomanduara dhe t autorizuara t rrushit si sht prcaktuar pr njsin territoriale prkatse vreshtare. 8.2. Rrushi pr qllim t prodhimit t vers duhet t kultivohet me teknologji t prkatse pr kategorin cilsore t prcaktuar t vers. 8.3. N prodhimin e rrushit dhe vers, prpunimi i rrushit, lngu i rrushit, mushtit dhe vers duhet t ruaj dhe zhvilloj t gjitha karakteristikat natyrale cilsore t rrushit, duke rezultuar n vern e prshtatshme pr konsumim. 8.4. Ndalohet prodhimi i vers nga rrushi, lngu i rrushit apo mushti i importuar. Kjo dispozit nuk aplikohet pr rrushin e prodhuar nga kultivuesit e rrushit n ngastrat t cilat i posedojn dhe q jan n rajone kufitare me Kosovn, duke siguruar q ata e transferojn n Kosov n pajtueshmri me kt Ligj dhe me aktet nnligjore t nxjerrura sipas tij. 8.5. Vjelja e rrushit me qllim t prodhimit t vers me cilsi t lart duhet t regjistrohet paraprakisht n institucionin e autorizuar nga Ministria. Para vjeljes institucioni e autorizuar kontrollon sasin dhe cilsin e rrushit me qllim t prodhimit t vers s cilsis s lart. 8.6. Prjashtimisht lejohet importimi i mushtit t koncentruar t rrushit, i destinuar vetm pr fisnikrimin e vers cilsore sipas kushteve dhe procedurave t prcaktuara me akt t veant nnligjor. Klasifikimi i varieteteve t hardhis Neni 9 9.1. T gjitha llojet e klasifikuara duhet ti takojn llojeve Vitis vinifera apo q vijn nga kryqzimi i ktyre llojeve apo llojeve tjera genus vitis. Klasifikimi i varieteteve t hardhis pr prodhimin e vers rregullohet me Udhzim Administrativ i cili implementon kt ligj. 9.2. Vetm ato varietete t hardhis, t cilat paraqiten n klasifikim mund t mbjelln, rimbjellen apo shartohen brenda territorit t Kosovs pr qllim t prodhimit t vers. 9.3. Zonat e mbjellura me varietet t hardhive me qllim t prodhimit t vers dhe q nuk jan t prfshira n klasifikim do te shkulen me prjashtim t rasteve ku prodhimi ka pr qllim ekskluzivisht konsumimin nga familjet prodhuese t vers. 9.4. Kur varietetet shlyhen nga klasifikimi shkulja do t bhet brenda 15 viteve nga dita e shlyerjes s tyre. Vera Neni 10 10.1. Pavarsisht nga dispozitat e kapitullit VII prodhimi i rrushit, vers dhe prodhimet tjera t rrushit apo vers duhet t realizohet duke shfrytzuar vetm proceset e prcaktuara teknologjike dhe substancat enologike t lejuara. 7

10.2. Prmirsimi i mushtit, vers, mblsimi vers, lngut t rrushit apo mushtit nuk sht e lejuar prderisa institucioni i autorizuar t mos ket dhn lejen e krkuar pr sheqerosjen e brsis apo mushtit. Institucioni i autorizuar mund t lshoj lejen nse koha n vitin prkats sht n mnyr ekstreme e pafavorshme pr rritjen dhe zhvillimin e hardhis, duke pasur parasysh njsit territoriale t vreshtaris dhe cilsin e parapar t vers si dhe llojin e rrushit. Ndalohet lshimi i lejes pr mblsim nse lngu i rrushit dhe mushti jan dedikuar pr prodhim t vers s cilsis s lart. 10.3. Leja e referuar n paragrafin e lartprmendur aplikohet pr t gjith prodhuesit e rrushit dhe vers t llojit prkats n njsin prkatse territoriale t vreshtaris, lshohet n procedurn zyrtare dhe nj kopje i drgohet inspeksionit prkats.

Przierja e rrushit, lngut t rrushit, mushtit dhe vers Neni 11 11.1. Przierja e rrushit, lngut t rrushit, mushtit apo vers s cilsis dhe kategoris s veant pr vitet dhe ngjyrn e ndryshme t rrushit sht e lejuar brenda kufijve t caktuar me kt Ligj dhe aktet nnligjore t bazuara n t. 11.2. Ndalohet przierja e vers Kosovare dhe atyre t huaja.

KAPITULLI III PRODHIMI I VERRAVE CILSORE Neni 12 Dispozitat e ktij Ligji dhe akteve nnligjore me t cilat zbatohet ky ligj, q kan t bjn me prodhimin e verrave cilsore duhet t bazohen n faktort n vijim: a) b) c) d) e) f) Kufizimi i zons prodhuese (rajonit t specifikuar); Klasifikimi i varieteteve t hardhis t prshtatshme pr verra cilsore; Prshtatja e kultivimit dhe metodave t prodhimit t vers; Prcaktimi i fortsis minimale natyrale alkoolike; Prcaktimi i rendimentit maksimal pr hektar; Analizimi dhe vlersimi i karakteristikave organoleptike.

Rajoni i specifikuar Neni 13 13.1. Rajoni i specifikuar do t thot territor pr prodhimin e vers apo kombinim i territoreve pr prodhim t vers me karakteristika t veanta cilsore, emri i t cils prdoret pr t prcaktuar cilsin e vers. 13.2. do rajon i specifikuar duhet t kufizohet saktsisht, sa t jet e mundur n baz t vreshtave t caktuara apo ngastrave. Kufizimi i till duhet t ket parasysh faktort t cilt ndikojn n cilsin e vers s prodhuar n ato rajone, si jan tipi i toks, klima dhe gjendja e vreshtave t caktuara apo ngastrave.

13.3. Emri gjeografik, q prcakton nj rajon t specifikuar, duhet t jet mjaft preciz dhe ngusht i lidhur me zonn e prodhimit. 13.4. Rajonet e specifikuara n Kosov do t prcaktohen me akt nnligjor i cili nxirret sipas ktij Ligji.

Rendimenti Neni 14 14.1. Rendimentet maksimale pr hektar pr vern cilsore dhe kategorit tjera me prejardhje nga Kosova do t prcaktohen me akt nnligjor. 14.2. Shfrytzimi i prejardhjes gjeografike sht i ndaluar pr tr vjeljen, nse rendimentet e prcaktuara n paragrafin 1 t ktij neni, tejkalohen.

Testimi i vers Neni 15 15.1. Pr verrat cilsore prodhuesit jan t obliguar t kryejn testet analitike dhe organoleptike n institucionin e autorizuar nga Ministria. Marrja e mostrave pr test bhet nga inspektoret prkats. 15.2. Testi organoleptik ka t bj me ngjyrn, kthjelltsin, ern dhe shijen. 15.3. Testi analitik mundson prcaktimin e faktorve q kan t bjn me reagimin e vers gjat testit mikrobiologjik dhe analizave fizike dhe kimike. 15.4. Kufijt e eprm dhe t poshtm pr kta faktor prcaktohen me akt nnligjor.

KAPITULLI IV NJESIT TERRITORIALE T VRESHTARIS Ndarjet e njsive territoriale Neni 16 16.1. Duke e marrur parasysh rrethanat ekologjike si relievin, klimn, tokn, faktort agrobiologjik dhe shkencor, komponentt parimore organoleptike t verrave dhe aspektet historike tradicionale t vreshtaris, territori vreshtar i Kosovs do t ndahet n njsit territoriale si n vijim: rajonet, nnrajonet, zonat dhe lokalitet vreshtare. 16.2. Rajoni i vreshtaris sht njsi m e madhe territoriale e vreshtaris me kushte t ngjashme klimatike dhe toksore t cilat, t kombinuara me faktort agrobiologjik ndikojn n karakteristikat themelore organoleptike t vers s prodhuar n at rajon. Rajonet e vreshtaris jan Rajoni i Dukagjinit dhe Rrafshit t Kosovs. 16.3. Nnrajoni i vreshtaris sht territori themelor i prcaktuar gjeografikisht, me kushte t ngjashme klimatike dhe toksore, varietete t caktuara t kultivimit t hardhive dhe faktor tjer t ngjashm agrobiologjik t cilt s bashku mundsojn prodhimin e rrushit dhe verrave t cilat prmbajn komponente organoleptike q jan karakteristike pr nnrajonin e vreshtaris. 9

16.4. Njsit territoriale t vreshtaris m t vogla se nnrajonet e vreshtaris jan zonat e vreshtaris, dhe lokalitetet e vreshtaris. Kto jan pjes t prcaktuara gjeografikisht me kushte t ngjashme klimatike, toksore, t lartsis, dhe faktorve tjer t mjedisit ku kultivohen varietetet specifike t hardhive t cilat s bashku mundsojn prodhimin e rrushit dhe vers t ndryshme pr nga cilsia dhe komponentet organoleptike nga rrushi dhe vera e prodhuar n njsit tjera t vreshtaris t rajonit t njjt vreshtar. Nnrajonet, zonat dhe lokalitetet vreshtare do t caktohen me akt nnligjor.

Przgjedhja e hardhive Neni 17 N zona t caktuara t vreshtaris lejohet mbjellja e hardhis s rrushit dhe prodhimi i vers vetm nga varietet e prcaktuara.

KAPITULLI V KLASIFIKIMI DHE VLERESIMI Kategorit e verrave Neni 18 18.1. Sipas ktij ligji verrat jan: a) b) c) d) e) f) g) h) Vera e qet, vera shkumbore, vera shkumbore e gazuar, vera gjysm shkumbore, vera gjysm shkumbore e gazuar verrat aromatike, verrat liker, verrat tjera t veanta.

18.2. Sipas ngjyrs verrat klasifikohen n verra t bardha, roze dhe t kuqe. 18.3. Sipas prmbajtjes s sheqerit verrat klasifikohen n: a) verrat e qeta: t thata, gjysm t thata, gjysm t mbla dhe mbla; b) shkumbore, shkumbore e gazuar, gjysm shkumbor dhe gjysm e shkumbore e gazuar klasifikohen si: shum t thata, t thata, gjysm t thata, gjysm t mbla dhe t mbla. 18.4. Kriteret pr ndarjen e verrave sipas prmbajtjes s sheqerit: a) e that:vera q prmban m s shumti 4 gram/litr sheqer reduktues t pafermentuar, b) gjysm e that: vera q prmban m tepr se 4 gram/litr por q nuk tejkalon 12 gram/litr sheqer redukues t pa fermentuar,

10

c) gjysm e mbl: vera q prmban m tepr se 12 por q nuk tejkalon 45 gram/litr sheqer redukues t pa fermentuar, d) e mbl: vera q prmban sheqer redukues t pafermentuar m s paku 45 gram/litr. 18.5. Duke i pasur parasysh dispozitat e Kapitullit III, klasifikimi i vers n klas cilsore varet nga cilsia e arritur e rrushit, rendimentit pr hektar, q nuk duhet t tejkaloj kufijt e prcaktuar paraprakisht, prmbajtjen e sheqerit, prmbajtjen natyrale alkoolike dhe prbrsit tjer si dhe komponentt organoleptike t vers, ndahen si n vijim: a). verra tryeze : ver tryeze, verra tryeze me prejardhje gjeografike. b). verrat cilsore me prejardhje gjeografike t ertifikuara dhe t mbrojtura ver cilsore, ver kulminante, e cila sht klasifikuar sipas pjekuris s rrushit dhe metods s vjeljes apo vjetrsis s vers. c). Verrat shkumbore: verrat shkumbore t tryezs, verrat rajonale shkumbore, verrat cilsore shkumbore . d). Verrat gjysm shkumbore: Verrat gjysm shkumbore t tryezs, Verrat cilsore gjysm shkumbore

Vlersimi i vers cilsore Neni 19 19.1. Duke i pasur parasysh dispozitat e kapitullit III, vera cilsore dhe mushti i prshtatshm pr verra cilsore, t destinuara pr treg duhet t vlersohen duke zbatuar procedurn e prcaktuar, para se t plasohen n treg. Vera cilsore e destinuar pr treg nuk duhet t ndryshohet pasi t jet vlersuar zyrtarisht. Nse vera cilsore ka ndryshuar pr fardo arsye pas vlersimit, duhet t bhet vlersim i ri para se t plasohet n treg. 19.2. Verrat e importuara duhet ti nnshtrohen vlersimit. 19.3. Verrat e importuara vlersohen pr t prcaktuar pajtueshmrin me dokumentet prcjellse dhe ertifikatn e lshuar nga vendi i eksportuesit dhe prshtatshmrin e tyre pr plasim n tregun e Kosovs. 19.4. Ankesa n vlersim mund t paraqitet brenda tet ditve nga dita e marrjes s vlersimit, n Ministri. Rezultatet e vlersimit t dyt jan prfundimtare.

11

Etiketa e kontrollimit Neni 20 20.1. Etiketa e vers cilsore q vihet n treg duhet t prmbaj edhe etiketn e veant pr kontroll t cilsis. 20.2. Institucioni i autorizuar lshon etiketn e kontrollit t cilsis pr sasin e vers t ciln e ka dorzuar prodhuesi pr vlersim dhe e cila sht vlersuar pozitivisht. 20.3. Institucioni i autorizuar mban shnimet e prcaktuara pr etiketn e kontrollit t lshuar.

Komisioni shijues (degustues)-testues Neni 21 21.1. Vlersimi organoleptik i cilsis s vers realizohet nga komisioni prej m s paku pes antarsh, q prfaqsojn kultivuesit e rrushit, prodhuesit e vers, konsumatort dhe ekspertt nga lmi i vreshtaris dhe prodhimi i vers. 21.2. N rast t krkess pr vlersim tjetr plotsues, antart e komisionit t par nuk mund t marrin pjes n vlersimin e dyt. Vlersimi i dyt bhet nga nj komision prej nnt antarve. 21.3. Shijuesit pr vlersim organoleptik t vers dhe mushtit emrohen nga Ministri. 21.4. Para emrimit, shijuesi duhet t kontrollohet pr aftsit e tija t shijimit, dhe t njoh enologjin dhe rregullat mbi vreshtarin dhe prodhimin e vers. 21.5. Nse shijuesi sht prodhues apo puntor i nj subjekti q prodhon ver apo musht, vlersimi i tij nuk merret parasysh kur vera apo mushti i vlersuar jan prodhime t tija vetanake apo jan t prodhuara nga subjekti n t ciln ai punon.

KAPITULLI VI ETIKETIMI Neni 22 22.1. Etiketimi do t thot t gjitha prshkrimet dhe referencat tjera, simbolet, ilustrimet apo shenjat t cilat shrbejn pr t dalluar prodhimin q paraqitet n paketim, duke prfshir mbylljen, apo shenjat n paketim. 22.2. T dhnat obligative t etikets, prve numrit t kontigjentit, duhet t shnohen n fushn e njjt vizuale n paketim dhe t jen t lexueshme, me shkronja t pashlyeshme, t mdhaja q dallohen nga t tjerat. 22.3. Para plasimit t prodhimit n treg t gjitha paketimet duhet t jen t etiketuara. Etiketimi duhet t jet n pajtim me dispozitat e ktij ligji apo akt nnligjor q nxirret sipas ktij ligji.

12

Neni 23 23.1. T dhnat e paraqitura n etiket duhet t jen t sakta dhe t mos e orientojn konsumatorin. 23.2. Kto t dhna duhet t pasqyrojn karakteristikat e vers dhe prodhimeve tjera si: prbrjen, prmbajtjen alkoolike, ngjyrn, cilsin, llojin e rrushit dhe vitin e vjeljes, t dhnat e personave t cilt kan qen t prfshir n prodhim apo qarkullim e n veanti t dhnat pr mbushsin e shisheve.

T dhnat e obligueshme Neni 24 T dhnat e obligueshme pr vern e tryezs, vern e tryezs me karakteristika gjeografike dhe verrat cilsore jan: a) b) c) d) e) f) emri tregtar; prejardhja gjeografike vllimi ; fortsia aktuale alkoolike n njsi vllimore; tipi i vers; emri i personit dhe adresa e mbushsit t shisheve e pr paketimet me vllim prej m s shumti 60 litra, distributori. g) numri i vlersimit vetm pr verra cilsore.

T dhnat jo obligative Neni 25 25.1. T dhnat joobligative pr vern e tryezs, vern pr tryeza me karakteristika gjeografike dhe verrat cilsore jan: a) emri dhe adresa e personave t cilt kan marrur pjes n marketing; b) lloji i prodhimit; c) ngjyra prkatse. 25.2. T dhnat joobligative pr verrat pr tryeza me karakteristika gjeografike dhe verrat cilsore jan: a) b) c) d) viti i vjeljes; emri i nj apo m shum varieteteve; shprblimi apo medaljet e fituara n gara; t dhnat pr lndn e par, mjetet apo metodat e shfrytzuara pr prodhimin e produktit; e) t dhnat tjera tradicionale; f) t dhnat se vera sht mbushur n pron. 25.3. T dhnat joobligative pr verrat cilsore: a) T dhnat pr zonn gjeografike m t vogl apo m t madhe se sa rajoni i specifikuar; b) T dhnat q mbushja sht br n rajon t specifikuar. 13

25.4. Etiketimi mund t plotsohet me karakteristika tjera, duke siguruar q jan t sakta dhe nuk orientojn konsumatorin.

Gjuht Neni 26 26.1. T dhnat n etiket duhet t paraqitet n gjuhn n t ciln konsumatori e kupton leht. 26.2. Pavarsisht nga pika 1 e ktij neni karakteristikat gjeografike dhe nocionet tradicionale mund t paraqiten vetm n gjuht zyrtare n Kosov.

Emri i produktit Neni 27 27.1. Emri i produktit n etiket nuk duhet t prmbaj asnj fjal, pjes t fjals, shenj apo ilustrim q mund t shkaktoj konfuzion apo orientoj konsumatorin. 27.2. Etiketa nuk mund t ket emrin e produktit i cili prmban fjal, pjes t fjalve, shenja apo ilustrime, me informata t pavrteta veanrisht n lidhje me prejardhjen gjeografike, llojin e vers, vitin e vjeljes apo referencn pr cilsi kulminante.

Prmbajtja alkoolike Neni 28 28.1. Fortsia aktuale alkoolike n njsi vllimore duhet t shnohet n njsi apo gjysm njsi prqindjeje. Fortsia e paraqitur nuk mund t dallon pr m shum se 0,5 % vol. nga ajo e paraqitur n analiz. 28.2. Shifra duhet t jet % vol. dhe mund t paraprihet nga fortsia aktuale alkoolike, alkooli aktual apo alk.. 28.3. Fortsia aktuale alkoolike shnohet n etiket me shifra prej m s paku 5 mm t larta nse vllimi formal sht mbi 100 cl, m s paku 3 mm t larta nse vllimi sht barazi apo m pak se 100 cl por m e madhe se 20 cl dhe 2 mm lartsi nse vllimi sht deri 20 cl . Mbushsi, paketuesi Neni 29 29.1. Shnimi pr mbushsin duhet t plotsohet me fjalt mbushsi apo e mbushi. N rast t mbushjes kontraktuese, shnimi pr mbushsin duhet t plotsohet me fjalt mbushsi apo kur mbushja bhet n emr t pals s tret duhet t plotsohet me fjalt e mbushur pr nga . 29.2. Pr paketimet e ndryshme nga shishet, fjalt paketuesi dhe e paketoi zvendsojn fjalt mbushsi dhe E mbushi. 29.3. Vera the prodhimet tjera q u referohet ky ligj dhe Udhzimet Administrative q nxirren sipas tij nuk duhet mbyllur me mbylls plumbi me baz plumbi apo materialet tjera q jan t dmshme pr shndetin e njeriut. 14

Treguesit e aktiviteteve Neni 30 30.1. Shnimet pr mbushsin, distributorin apo personin e prfshir n marketing duhet t shoqrohet nga nj e dhn q tregon mbi aktivitetin e tij duke shfrytzuar shprehjet si kultivues i rrushit, e vjelur nga, tregtari, shprndan apo shprehje t ngjashme. 30.2. Kto veori joobligative mund t shfrytzohen vetm me marrveshjen e personit t interesuar. 30.3. Kriteret pr vnien e shnimeve n etiket pr vitin e vjeljes, varietetet e hardhive, medaljet e fituara dhe emrat tradicional, do t rregullohen me akt nnligjor.

Prejardhja gjeografike Neni 31 31.1. Prejardhja gjeografike mund t vendoset vetm n verrat e kategorive t caktuara t prodhuara n territorin e rajonit t caktuar vreshtar dhe posedojn karakteristika specifike t asaj njsie territoriale t vreshtaris, 31.2. Vetm emrat e prcaktuar t njsis territoriale t vreshtaris mund t prdoren pr emrtimin e prejardhjes gjeografike t verrave. 31.3. Emri i rajonit t vreshtaris sht prdorur pr emrimin e vers rajonale; emri i zons s vreshtaris apo njsive m t vogla vreshtare sht prdorur pr prcaktimin e verrave cilsore. 31.4. Emrimi i vers me cilsi t caktuar me emrin e njsis territoriale t vreshtaris parandalon prdorimin e emrit t njjt pr prcaktimin e verrave me klas t cilsis tjetr. 31.5. Prcaktimi i prejardhjes gjeografike duhet t jet komponenta m e rndsishme e etikets. 31.6. Nse emri i biznesit t ndonj ndrmarrjeje t prfshir n marketingun e verrave, prmban referenca gjeografike, ather ky emr duhet t vendoset n etiket vetm n shkronja m pak t dukshme dhe n at mnyr q t mos ket lajthitje sa i prket prejardhjes gjeografike t vers. 31.7. Nse shenja tregtare e vers aludon n term gjeografik t qart apo t nnkuptueshm ather ajo shenj mund t prdoret vetm nse vera sht prodhuar n territor t referuar n mnyr t qart apo t nnkuptueshm nga shenja tregtare. 31.8. N rast t emrave t njjt gjeografik, t dy territoreve gjeografike duhet t definohen n mnyr mjaft t sakt, q t pamundsohet lajthitja sa i prket prejardhjes gjeografike.

15

KAPITULLI VII PRAKTIKAT DHE PROCESET ENOLOGJIKE Neni 32 32.1. Praktikat dhe proceset enologjike nga ky Ligj dhe akteve nnligjore prdoren pr qllime t sigurimit t procesit prkats t prodhimit t vers, ruajtjes dhe ngritjes s cilsis s prodhimeve. 32.2. Vetm rrushi i cili i takon varieteteve t caktuara me akt nnligjor, mund t prdoret pr prodhimin e vers pr tryeza, vers rajonale, vers cilsore dhe prodhimeve tjera.. 32.3. Vera e bardh nuk duhet t przihet me vern e kuqe. 32.4. Lnda e par pr prodhimin e vers q nuk ka prejardhje nga Kosova nuk mund ti nnshtrohen procesit t fermentimit brenda territorit t Kosovs apo ti shtohen vers s Kosovs prve rasteve t lejuara me kt ligj dhe n rastet kur prdoret si shtojc me lndn e par nga Kosova pr prodhimin e vers. Przierja e vers kosovare me vern e cila nuk ka prejardhje nga Kosova sht e ndaluar n territorin e Kosovs. 32.5. Vera dhe prodhimet tjera t vers t prodhuara n Kosov apo t importuara, t cilat nuk u jan nnshtruar praktikave enologjike t autorizuara, q nuk jan t njohura apo kan cilsi t dobt dhe nuk jan n pajtueshmri me kt ligj apo akte nnligjore nuk mund t ofrohen apo ekspozohen pr konsumim t drejtprdrejt nga konsumatort.

Prmbajta e Dioksid Sulfurit Neni 33 33.1. Prmbajtja e prgjithshme e Dioksid Sulfurit t vers pr tryeza, vers rajonale dhe vers cilsore, n plasimin e tyre n treg pr konsumim, nuk mund t kalon m shum se 160 mg/lit. pr vera e kuqe dhe 210 mg/lit. pr vern e bardh dhe roze. 33.2. Pavarsisht nga paragrafi 1, maksimumi i prmbajtjes s Dioksid Sulfurit nuk mund t kalon m shum s 210 mg/lit. pr vern e kuqe dhe jo m shum se 260 mg/lit. pr vern e bardh dhe roze, sa i prket verrave me prmbajtje t teprt t sheqerit, t shprehur si sheqer redukues, jo m pak se 5 gram / litr. 33.3. Pr verrat kulminante me prmbajtje t teprt t sheqerit si dhe prodhimeve tjera, limitet prcaktohen me akt nnligjor.

Prmbajtja e acideve avulluese Neni 34 34.1. Prmbajtja maksimale e acideve avulluese nuk mund t kalon m shum se 18 ml/ ekuivalent pr nj litr pr mushtin e rrushit n fermentim, 18 ml/ekuivalent pr litr pr vern e bardh dhe roze, 20 ml/ekuivalent pr vern e kuqe. 34.2. Pr verrat e caktuara, posarisht verrat kulminante, t cilat jan pjekur- maturuar gjat nj periudhe s paku dy vjeare, ose jan prodhuar sipas metodave speciale, si dhe verrat me fortsi alkoolike prej s paku 13 % vol., me prjashtim t atyre nga paragrafi 1, prcaktohen me akt nnligjor. 16

Kufijt e prforcimit Neni 35 35.1. Kur kushtet klimatike e bjn t nevojshme, institucioni i autorizuar nga Ministria mund t lejon rritjen e fortsis natyrore alkoolike t rrushit t freskt, mushtit t rrushit n fermentim dhe vers s re n fermentim e sipr. 35.2. Rritja e fortsis natyrore alkoolike n njsi vllimore mund t mos lejohet pr prodhimet e specifikuara n paragrafin 1 prve nse minimumi i fortsis natyrore alkoolike sht nn 7,5 % vol. 35.3. Rritja n fortsis natyrore alkoolike nuk mund t tejkalon 2 % vol. 35.4. Rritja e fortsis natyrore alkoolike e shprehur n njsi vllimore mund t ket efekt vetm sa i prket rrushit t freskt, mushtit t rrushit n fermentim dhe vers s re e cila ende gjendet n proces t fermentimit, me mblsimin, mushtit t koncentruar t rrushit apo mushtit t rrushit t rafinuar dhe koncentruar, ose pjesrisht t koncentruar. 35.5. N asnj rast, proceset e lartprmendura nuk duhet t ndikojn n rritjen e fortsis t prgjithshme alkoolike m shum se 13.5% vol.

Rritja apo zvoglimi i aciditetit Neni 36 36.1. Rrushi i freskt, mushti i rrushit, mushti i rrushit n fermentim dhe vera mund tiu nnshtrohen acidimit dhe deacidimit. 36.2. Acidimi i prodhimeve t tilla, t ndryshme nga vera, mund t kryhet vetm deri n shkallen prej 1,5 gr/lit. shprehur si acid tartaric, apo 20 ml/ekuivalent pr litr. Acidimi i vers mund t kryhet vetm deri n shkallen prej 2,5 gr/lit. shprehur si acid tartaric, apo 33 ml/ekuivalent pr litr. 36.3. Deacidimi i vers mund t kryhet vetm deri n shkallen prej 1,0 gr/lit shprehur si acid tartaric apo 13,3 ml/ ekuivalent pr litr. 36.4. Mushti i rrushit i destinuar pr koncentrim, mund pjesrisht t deacidohet. 36.5. Acidimi dhe deacidimi i vers mund t kryhet vetm nga subjektet t cilat prodhojn ver dhe ku sht vjelur rrushi i cili prdoret pr prodhimin e vers n fjal;

Kushtet tjera Neni 37 37.1. Pasurimi, acidimi, deacidimi dhe mblsimi duhet t lajmrohen n Ministri. Kjo vlen edhe pr sasit e prdorura t: saharozs, mushtit t koncentruar t rrushit apo mushtit t rrushit t koncentruar dhe t rafinuar dhe kjo bhet nga prodhuesit, mbushsit, prpunuesit, tregtart me shumic n t njjtn koh dhe vend si pr mushtin e rrushit dhe mushtin e rrushit ne fermentim apo verra. 37.2. Pasurimi, acidimi, deacidimi dhe mblsimi duhet t regjistrohen dhe lshohen dokumente prkatse t cilat tregojn se produktet i jan nnshtruar procesit dhe mund t vihen n qarkullim. 17

37.3. Pasurimi dhe mblsimi, i zvogluar si pasoj e kushteve t veanta klimatike, mund t bhen vetm para dats 1 janar dhe vetm pr prodhimet e rrushit t vjelur para ksaj date.

KAPITULLI VIII SHITJA Neni 38 38.1. Ndalohet vnia n qarkullim dhe shitja e: a) Vers s prodhuar nga hibridet klasike dhe prodhimet tjera t cilat prmbajn alkool nga rrushi i till, b) Vers s prishur apo t dmtuar, c) Vers me cilsi zyrtarisht t pavlersuar, d) Vers me karakteristika apo prejardhje gjeografike e cila nuk korrespondon me at q sht deklaruar dhe e) Vers e cila sht przierje e verrave Kosovare dhe t huaja. 38.2. Prodhuesit e vers si dhe t tjert t angazhuar n shitjen t verrave jan t obliguar t shnojn n mnyr t dukshme paketimet me ver t prishur si dhe menjher t raportojn sasin e vers s till autoriteteve kompetente gjegjsisht inspektorve prkats. Mbushja dhe etiketimi Neni 39 39.1. Verrat mund tiu ofrohen konsumatorve vetm nse jan legalisht t mbushura dhe t etiketuara. Verrat jan legalisht t mbushura dhe t etiketuara nse jan t paketuara dhe t etiketuara n mnyr t prcaktuar me kt ligj dhe akt nnligjor. 39.2. Prjashtimisht nga paragrafi 1, mund tiu ofrohen konsumatorve verrat: a) nga prodhuesit e regjistruar t rrushit apo verrave, nse ata ofrojn verrat ose mushtin nga prodhimtaria e tyre n bodrumet e tyre ose afr tyre si dhe jan t licencuara nga institucioni i autorizuar pr nj aktivitet t till. 39.3. Vera dhe prodhimet tjera t mbushura dhe etiketuara n mnyr legale mund t tregtohet nga personat e autorizuar dhe ndrmarrsit e pavarur t regjistruar pr kt aktivitet, nse plotsojn kushtet e prcaktuara dhe kan leje pr kryerjen e aktivitetit t till. Dokumentet prcjellse Neni 40 40.1. Prodhimet nga ky ligj, mund t vihen n qarkullim brenda Kosovs si dhe t eksportohen vetm nse posedojn dokument prcjells t kontrollit zyrtar. 40.2. Sasia e vers s mbushur dhe etiketuar n mnyr legale e cila lejohet t transportohet pa dokument shoqrues nuk duhet t kalon mbi 20 litra, prve n rastet e transportimit t vers vetanake t prodhuar nga bodrumet deri n vendbanimin e prhershm t prodhuesit. 18

40.3. Personat apo grupe njerzish t cilt jan pronar t prodhimeve nga ky ligj pr ushtrimin e tregtis, posarisht prodhuesit, mbushsit dhe prpunuesit apo tregtart jan t obliguar t mbajn regjistrin e brendshm dhe t jashtm pr kto prodhime. 40.4. Regjistri duhet t pasqyroj t dhnat e nevojshme lidhur me cilsin, sasin si dhe prejardhjen gjeografike t mushtit dhe verrave n bodrume. Gjithashtu, duhet t mbahen t dhnat lidhur me vern pr qllim t konsumit privat. 40.5. Rregullat lidhur me dokumentet shoqruese dhe regjistrat t brendshm dhe t jashtm prcaktohen me akt nnligjor.

Zonat prpunuese t vers cilsore Neni 41 41.1. Vera cilsore mund t prodhohet vetm me prpunimin e rrushit n musht t rrushit dhe me prpunimin e mushtit, duke fituar vern brenda rajonit prkats ku rrushi sht vjelur. 41.2. Pavarsisht nga paragrafi 1, Ministria me krkesn e prodhuesit t rrushit apo vers, mund t lshon leje t veant, pr sasin e caktuar t vers, pr prodhimin e vers cilsore n zonn e afrt me rajonin n t cilin rrushi sht rritur nse: a) objektivisht sht e pamundur prodhimi apo paketimi i vers npr bodrume t vers brenda rajonit t caktuar n t cilin sht rritur rrushi, apo, b) kultivuesi i rrushit kultivon rrushin ne dy apo m shum rajone t caktuara.

Afati kohor Neni 42 Verrat cilsore mund t plasohen n treg pas 15 dhjetorit t vitit kur rrushi sht vjelur. Verrat kulminante dhe t veanta mund t plasohen n treg pas 31 janarit t vitit vijues.

Importi Neni 43 43.1. Verrat dhe prodhimet e tjera, t importuara me qllim shitjeje n Kosov, sa i prket cilsis dhe etiketimit duhet t prputhen m kt ligj si dhe aktet nnligjore t nxjerrura sipas tij dhe duhet t shoqrohen me ertifikat t vendit eksportues prfshir edhe vlersimin analitik nga institucioni i autorizuar i vendit eksportues. Nse ndonj prodhim i posam nuk trajtohet nga ligjet dhe aktet nnligjore t Kosovs, ai duhet t jet n pajtim me rregulloret n fuqi t vendit eksportues. 43.2. Vera e importuar me shumic duhet t mbushet para se t tregtohet deri te konsumuesi prfundimtar. 43.3. ertifikata e vendit eksportues apo vlersimi analitik i institucionit t autorizuar t vendit eksportues, duhet t prmbaj: emrin e vendit eksportues, prcaktimin eventual t prejardhjes gjeografike, shnimet lidhur me cilsin, shnimet analitike dhe organoleptike. 19

43.4. do drges verrave t importuara prve vers s mbushur n shishe deri n sasin t ciln nj individ mund t importoj pa dogan n pajtueshmri m regullat doganore, duhet t mostrohet zyrtarisht nga Inspektori prkats i cili i dorzon mostrat Institutit t autorizuar, prve nse vendoset ndryshe me an t ndonj marrveshje ndrkombtare. Instituti i autorizuar vlerson verrat e importuara brenda katr ditve pas pranimit t mostrave, prve n raste kur ndryshe sht prcaktuar me marrveshje ndrkombtare. 43.5. Importuesi nuk duhet t fillon shitjen komerciale t verrave t importuara n vend para marrjes s vlersimit. 43.6. Nse rezultatet e vlersimit t verrave t kryera nga instituti i autorizuar nuk jan n prputhshmri me cilsin ose prejardhjen gjeografike t shtypura n ertifikat t vendit eksportues, importuesi mund t zgjedh t: a) Kthen verrat, ose b) Pajis vern me ertifikat t duhur dhe vlersim analitik nga vendi eksportues, ose c) Prdor verrat pr prodhimin e prodhimeve tjera duke siguruar prmbushjen e kushteve t krkuara. 43.7. Nse gjat vlersimit verifikohet se cilsia e vers nuk prmbush kriteret e prcaktuara me kt ligj dhe aktet nnligjore t Kosovs, importuesi mund t: a) Kthen vern, ose b) Prdor vern pr prodhimin e prodhimeve tjera duke siguruar prmbushjen e kushteve t krkuara apo lejon q n mnyr t sigurt t asgjsohen. Vlersimi i vers s importuar i nnshtrohet procedurave t prcaktuara me kt ligj dhe aktet nnligjore n fuqi t nxjerrura sipas tij pr vern e prodhuar n Kosov. 43.8. Rregullat pr importin e vers do t prcaktohen me nj akt nnligjor.

Eksporti Neni 44 44.1. Verrat e dedikuara pr eksport duhet t prmbushin t gjitha kriteret e specifikuara n kt ligj dhe aktet nnligjore t nxjerrura sipas tij, si dhe t gjitha kriteret e imponuara nga ligji i vendit importues. 44.2. do porosi e vers pr eksport duhet t shoqrohet me ertifikat me an t s cils institucioni i autorizuar konfirmon cilsin dhe prejardhjen e dshmuar gjeografike. 44.3. Pavarsisht nga paragrafi i mparshm, sasit e vogla t vers s njjt deri n 100 litra, ose t gjitha s bashku jo m shum se 500 litra, me qllim t prezantimit, mund te eksportohen pa u vlersuar fare. 44.4. Vera cilsore duhet t eksportohet legalisht e mbushur dhe e etiketuar. 20

KAPITULLI IX INSPEKTIMI Inspektort Neni 45 45.1. Mbikqyrja dhe implementimi i dispozitave t ktij ligji dhe akteve nnligjore t nxjerrura sipas tij, do t kryhet nga shrbimi i inspekcionit prkats i Ministris. 45.2. Inspektori prkats prve kushteve t prcaktuara me ligjin mbi inspekcionin dhe kt ligj dhe aktet nnligjore t nxjerrura sipas ktij ligji duhet t ket prgatitje prkatse, prvoj pune dhe t jet i trajnuar n lmin e prodhimit t verrave.

Autorizimet Neni 46 46.1. Inspektort jan t autorizuar t kontrollojn: a) vreshtat; b) hapsirat pr prpunim si bodrumet e vers apo stacionet mbushse etj; c) depot t prdorura pr magazinimin e rrushit, vers apo prodhimeve tjera; d) objektet ku rrushi, vera, mushti, prodhimet tjera dhe substancat enologjike t dedikuara pr treg, prodhohen, prpunohen apo magazinohen; e) importimin, deponit doganore n prezenc t doganierit; f) hapsirat, n t cilat shiten rrushi, vera mushti dhe prodhimet tjera dhe mjetet transportuese; g) pajisjet pr prodhim, prpunim, ruajtje, mbushje dhe magazinim t rrushit, mushtit, vers dhe prodhimeve tjera; h) rrushin, vern dhe prodhimet tjera n hapsirat prodhuese, automjetet transportuese dhe vendet ku ato shiten; i) substancat enologjike; j) etiketat; k) dokumentet shoqruese dhe t dhnat e budrumit t vers; l) regjistrin e kultivuesve t rrushit dhe vers si dhe regjistri i vreshtave; m) dokumentet tjera rreth rrushit, vers dhe prodhimeve tjera t mbajtura nga prodhuesit, prpunuesit, furnizuesit e ushqimeve dhe tregtart. 46.2. Inspektort jan t autorizuar t marrin masat n vijim: a) urdhrojn shkuljen e t gjitha cungjeve t hardhive n ngastrn e mbjellur me varietete jo t prcaktuara;

21

b) ndalojn prkohsisht shitjen e vers dhe prodhimeve tjera deri sa t merret vlersimi, nse ka dyshime se vera apo prodhimet tjera nuk plotsojn kriteret e prcaktuara; c) ndalojn shitjen e vers dhe prodhimeve tjera t cilat nuk prmbushin kriteret e prcaktuara n kt ligj, dhe aktet nnligjore t nxjerrura sipas tij apo sipas marrveshjeve ndrkombtare; d) konfiskojn vern apo prodhimet tjera t prishura, t falsifikuara apo me t meta dhe urdhrojn shkatrrimin e tyre; e) urdhrojn riklasifikimin e vers n kategori me cilsi m t ult, nse vera nuk prmbush kriteret e prcaktuara nga ky ligj apo nse vera sht przier n bodrume t vers n kundrshtim me dispozitat pr mbrojtjen e prejardhjes gjeografike; f) ndalojn shitjen e vers e cila sht plasuar n treg e shoqruar me dokumente t cilat nuk korrespondojn me karakteristikat aktuale t vers; g) ndalojn shitjen e vers dhe prodhimeve tjera t etiketuara n mnyr te paautorizuar; h) caktojn afat kohor pr ri-themelimin e statusit legal t vers dhe prodhimeve tjera; i) ndalojn vazhdimin e aktivitetit t mtutjeshm, nse hapsirat punuese ose pajisjet e prodhuesit, prpunuesit t rrushit dhe vers nuk i plotsoj kushtet e prcaktuara dhe nse tregtari, ambalazhuesi ose ruajtsi nuk punojn n pajtueshmri me kriteret e prcaktuara nga ky ligj dhe aktet nnligjore; j) ndalojn importin dhe eksportin e vers ose prodhimeve q nuk jan n pajtueshmri me kriteret e prcaktuara nga ky ligj dhe aktet nnligjore t nxjerrura sipas tij; k) propozojn fillimin e procedurs kundrvajtse pr shkelje t ligjit; l) merr mostra n rast t dyshimit se vera, mushti apo prodhimet tjera nuk prmbushin kriteret sipas ktij ligji dhe akteve nnligjore t nxjerrura sipas tij, t cilat i drgon pr analiza n institucionin e autorizuar. 46.3. Prodhuesit, prpunuesit, mbushsit paketuesit, tregtaret dhe hotelieret, sa i prket dispozitave t ktij ligji jan t obliguar t lehtsojn punn e inspektorit dhe ti sigurojn t gjitha t dhnat dhe informatat e nevojshme sa i prket puns s tyre.

Analizat e mostrave Neni 47 47.1. Pronari i produkteve prkatsisht pajisjeve nga t cilt jan marr mostrat duhet t siguron ambalazhin dhe t paguan mimin e analizs nse vrehet se prodhimet apo pajisjet nga t cilat jan marr mostrat nuk prmbushin kriteret e prcaktuara. 47.2. Nse rezultatet e analizs tregojn se mostrat prmbushin kriteret e prcaktuara shpenzimet e analizave i paguan organi, inspektori i t cilit ka drguar mostrat pr analiz dhe vlersim. 22

KAPITULLI X DISPOZITAT NDSHKUESE Ndshkimet Neni 48 48.1. Personat fizik dhe juridik do t dnohen pr kundrvajtje me dnim me gjob n shum prej 500 deri 30.000 Euro pr shkeljen e dispozitave t ktij ligji ose akteve nnligjore t nxjerrura sipas tij pr: a) prodhimin e rrushit ose vers, prpunimin e vers dhe prodhimeve tjera, ruajtjen apo mbushjen nga personat q nuk jan t regjistruar ose nuk ofrojn t dhna pr regjistrim n mnyr t prcaktuar dhe brenda afatit kohor t caktuar; b) prodhimin e vers ose prodhimeve tjera nse nuk jan prmbushur t gjitha kushtet e prcaktuara; c) shitjen e vers t prodhuar nga rrushi i cili n kohn e vjeljes nuk ka arritur sasin e krkuar t sheqerit; d) prpunimin e rrushit me teknologji joadekuate; e) prodhimi i vers nga rrushi, lngu apo mushti i importuar n kundrshtim me legjislacionin n fuqi; f) prodhimi i rrushit, vers apo prodhimeve tjera duke prdorur metoda apo substanca enologjike ilegale; g) przierja e rrushit, lngut, mushtit ose vers n mnyr ilegale; h) kultivimi i vreshtave t cilat nuk jan klasifikuar n zonn e posame pr vreshtari; i) marketingu ose shitja e vers me cilsi t pavlersuar; j) etiketimi apo shitja e vers ose prodhimeve tjera n kundrshtim me kt ligj dhe aktet nnligjore; k) marketingu apo shitja e vers dhe prodhimeve tjera t ndaluara t tregtohen; l) mos magazinimin e vers s prishur n kontejner t ndar, t shnuar n mnyr q t dallohet ose mos raportimi inspektorit prkats; m) shitjen, transportimin ose magazinimin i vers n mnyr e cila nuk ruan karakteristikat fiziko-kimike dhe organoleptike t vers; n) transportimi i m shum se 20 litrave ver ilegalisht t mbushur dhe etiketuar ose t pashoqruar nga dokumentet e prcaktuara; o) drgimi apo pranimi i vers pa dokumente t krkuara; p) mos mbajtjen e t dhnave t prcaktuara t bodrumeve t vers; q) marketingun apo shitja e vers para afatit kohor t prcaktuar; r) shitjen e vers s importuar e cila nuk sht vlersuar ashtu si sht krkuar nga ky ligj dhe akteve nnligjore t nxjerrura sipas tij; 23

s) mos respektimin e urdhrave dhe vendimeve t inspektorit; dhe t) pengimin e inspektorit n marrjen e mostrave dhe kryerjen e kontrollit. 48.2. Personi prgjegjs i personit juridik do t gjobitt prej 500 deri 2.000 Euro pr kundrvajtjet e prcaktuara n paragrafin 1 t ktij neni.

Neni 49 Mjetet financiare nga dnimet me gjoba derdhen n Buxhetin e Konsoliduar t Kosovs.

KAPITULLI XI DISPOZITAT KALIMTARE DHE PERFUNDIMTARE Dispozitat kalimtare Neni 50 50.1. Prodhuesit e rrushit, vers apo prodhimeve tjera duhet t regjistrohen jo m von se 6 muaj pas hyrjes n fuqi t ktij ligji. 50.2. Regjistri i vreshtave ekzistuese dhe vreshtave t mundshme duhet te kryhet jo m von s 1 vit pas hyrjes n fuqi t ktij ligji. 50.3. Vera e prodhuar nga rrushi i rritur n vreshtat t cilat kan ekzistuar n kohn kur ky ligj hyn n fuqi n pozicionet e paklasifikuara t vreshtaris ose njsive t posame vreshtare , mund t shitet deri n prfundim t pjelloris s vreshtave, por jo m shum se 5 vite pasi ky ligj t hyj n fuqi dhe vera e till pavarsisht nga cilsia dedikohet vetm si ver pa karakteristika gjeografike dhe pas skadimit t afatit kohor, do t ndalohet tregtimi i vers s till.

Neni 51 Me hyrjen n fuqi t ktij ligji do t shfuqizohen dispozitat e ligjeve t cilat jan n kundrshtim me kt.

Hyrja n fuqi Neni 52 Ky ligj hyn n fuqi pas miratimit nga Kuvendi i Kosovs dhe shpalljes nga Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm. Ligji Nr. 02/L-8 23 shkurt 2005

Kryetari i Kuvendit t Kosovs, _____________________ akademik Nexhat Daci

24