Zabawa w ,k/asy¨

wiecie obserwowane s niepokoj ce przejawy obni ania si stanu wiedzy oraz

wiadomo przeró ne aspekty XX-wiecznej
cywilizacji i co jest paradoksem, bo w ko cu yjemy pono w stuleciu m drzejszym ni wszystkie
poprzednie razem wzi te. Na pocz ,
dzi e dzieci w wi kszo ci s dz , i
piwo czy coca-cola. Zaprowadzono wi c dzieci do ZOO, aby im pokaza , jak si doi krowy.
Ale co nas obchodzi cudze podwórko dydaktyczne! Winni my si martwi o swoje, na którym -
chocia wszyscy wiedz , jak si doi krowy - zaczynaj si coraz mocniej ujawnia symptomy ci kiego
schorzenia.
Zauwa ano je ju ród zauwa aj cych), diagnozowano i wskazywano
najró ród wskazuj cych): a to pogarszaj cy si z roku na rok poziom
podr czników, szpikowanych mas dów merytorycznych oraz interpretacyjnych, a to
obni aj cy si ycielskiej, w
szeregi której gromadnie trafiaj przypadkowi nieudacznicy i outsiderzy wyeliminowani z innych
profesji, a to szwankuj c infrastruktur
W dwie: obowi zek uko czenia przez
wszystkich nauczycieli wy
y zbli y si do po danego
optimum. Czy rzeczywi cie si zbli y, w to w tpi . B dzie to tym bardziej utrudnione, je li nie
zlikwidujemy nast no reklamowanej reformy sprzed kilku lat, w wyniku której
kompletnie nie trzeba si dzisiaj uczy , by dosta matur , i wystarczy udawa nauk , by otrzyma
dyplom wy szej uczelni.
Zaczyna si musz sko czy
wszyscy, a dzieci wiedz j
lekcewa (oni i ich rodzice) instytucj , w której ko cowy efekt jest zagwarantowany przed startem.
Zjawisko nie istniej ce w czasach ,niebieskiego mundurka¨ - widocznie wówczas dzieci psze
i za wcze ybciej dojrzewaj , a negowa to, co
powy dzie tylko ten, kto nie ma adnej styczno
z nauczycielami.
czone 9 lat), gdy nauczycielka wpisuje mu do
dzienniczka, e lekcewa y nauk : ,A wpisuj sobie, wpisuj, my lisz, e mi starzy co zrobi !¨ (sic!) - nie
jest ju niczym bulwersuj cym. Kawalerom i starym pannom, to jest osobnikom nie chadzaj cym na
wywiadówki, obrazek taki nie przy ni si nawet w koszmarnym nie, lecz nauczyciele zaczynaj si ju
do tego przyzwyczaja , przyzwyczai si bowiem mo na do wszystkiego na wiecie. Telewizyjna
kilkuletnich smyków jest tak imponuj ca,
czenie uczniów
w obecnym systemie szkolnym¨, b d ksi ki Guya Vermeila ,Zm czenie w szkole¨, i szermowanie nimi
w obronie totalnego far niente.
Sytuacja jest z natury rzeczy jeszcze bardziej niepokoj ca w przypadku roczników starszych, to jest
nastolatków, co równie - naturalnym biegiem rzeczy - najwi ksze przera enie budzi u dydaktyków, u
rednich, którzy zaczynaj si czu
(stopnie i maszyny). Od czasu do czasu bij o mur, alarmu-
j c opini publiczn ostatnich trzech lat:
alczy z tym,
idzie na ust dzenia nakazuj ce dopuszczenie do egzaminów poprawkowych uczniów
z dwiema ocenami niedostatecznymi. Nawet je enia
nauki. Uczniowie, którzy s wybitnymi sportowcami, mog by zwolnieni z kilku przedmiotów. Coraz
mniej osób pami ta, , by zdoby wiedz , a nie papierek¨.
Maria Hernasowa: ,Ucznia nie mo na w praktyce zmusi do nauki (...) eby zosta na drugi rok w
tej samej klasie, trzeba wykaza czyta i pisa .
y trzeba odsiedzie jak wyrok w kryminale. To w
zasadzie wystarczy, by otrzyma wiadectwo jej uko
uczy si trzech. Ze czterech - uczy si niektórych przedmiotów. Reszta - yje na pa stwowym stopniu
i czuje si sobie w ycie, wi cie przekonani, e
im si nale y jaka e yj , tak jak si im nale e w szkole
Julia Tazbir: e oni... przeciekaj przez palce. Zwyczajnie.
Kto nie chce. Klasa znikn wypracowanie z polskiego.
Jeden skraca dzionki szkolne, drugi - bywa tylko w wybrane dni tygodnia (...) Jeszcze inni skre laj
pewne przedmioty. Kiedy wi kszo
rowiczów. Dzi i wi kszo redni frekwencj
70 procent. Tak urz dowali, e jedn lekcj pn
(...) Je eli ucze , nic nie robi c, nie jest ostatni w klasie, tylko, powiedzmy, dwunasty od ko ca, to nie
mo na mu zagrozi . Mieli my ju egzemplarz, który w ci gu pi cej ni
studentem¨.
Do studiów, które mo na z powodzeniem kontynuowa nic nie umiej c i nic si nie ucz c, jeszcze
wrócimy, na razie za istotne jest pytanie: jakim cudem mo e trwa ta paranoja przedmaturalna opisana
przez trzy nauczycielki? Dr Julia Tazbir wyja - tak naprawd
- rozlicza si z procentu nie promowanych¨. Inaczej mówi c: je mieli si nie promowa
ucznia, który, chocia jest w niej zapisany, nie chodzi na lekcje i nie uczy si
zerobu, jak w fabryce
konserw.
Nie od rzeczy b dzie tu zauwa y , cie brawurow
odwag , eksplikuj c swoje ale p u b l i c z n i e i nie ukrywaj c swych nazwisk. Nie ka dego na to sta .
wyj y¨. Rzeczywi cie,
w sytuacji, gdy lansuje si (przynajmniej retorycznie) stawk , wyj y jest
: ,on si nie nadaje, nie umie pracowa ¨. Od
- Jestem bezradny wobec ucznia, wobec jego samochodu, którym ojciec
wobec jego r ó w n i a c h o w o c i czerpanej z klanu ulicznego b d dyskotekowego, wobec
lekcewa ci. Cz sto musz by bezradny wobec jego
agresywnej bezczelno ci, a najgorsze jest to, e on o tym doskonale wie i sprawia mu satysfakcj granie
na tej mojej bezradno ci jak na tr potrafi by okrutna. Oni wiedz , e musz zda za nic,
wi c do czego mog ich zmusi ? Istniej po
prostu trzasn w g b , ale oni tylko na to czekaj , nie wolno mi traci samokontroli. Wie pan, dzisiaj nie
daje si klapsów nawet w domu, to niemodne...
naukowych karcenie degeneruje
psychik dzieci, wp dza je w wyniszczaj ce stresy, kompleksy oraz nerwice, i
porz
O tym, e kiedy dyscyplin by my zapomnieli,
gdyby nie ta roz mieszaj ca okoliczno , i
publicystom pisa od czasu do czasu anegdoty na ten temat i wykpiwa arystokratycznych lalusiów z
Eton, którzy dostaj baty jak za starych, barbarzy skich lat królowej Wiktorii. Je li ju przy tym je-
ste my, to warto - zamiast bredzi - u wiadomi sobie,
powodu poziomu nauczania (bo o to przecie chodzi!), a synowie robotników dostaj si tam tak samo
jak synowie lordów (trzeba zda surowe egzaminy, jest to podstawowe kryterium), przy czym i ci, i ci s
wywalani za brak post pów, bez ró nicy i bez pardonu. Sze uderze
wymierzanych przez ,headmastera¨ za powa ne wykroczenie, nikomu tam nie przynosi ujmy, nikogo nie
stresuje i nie nerwicuje - skutki s równie w
kompleksy od tego, e regularnie pracuj w s
ni tych (w ramach tzw. Social
Service Club), a tak e ucz angielskiego dzieci robotników murzy skich i hinduskich. Spróbowaliby cie
zatrudni w ten sam sposób naszych paniczów podje d aj
od tatusiów na poczet matury, któr i tak dostaje si ,za frajer¨! Czytelnicy, którzy w tym miejscu doszli
do przekonania, i antyliberalny powrót do królowania w
szkole nahajki, pragn c cofn dydaktyczn cywilizacj w redniowiecze - zechc si
uspokoi i potraktowa Eton jako artobliw dygresj . Natomiast niczego ju artobliwego nie ma w
fakcie, i - opieraj c si na ró nych, cz c od idiotycznego
gazem!¨) -
zamordowali my, w niestrudzonym d eniu do ci oraz masowego sprezentowania
wszystkim nobilituj cych papierków maturalnych, ostatnie mizerne resztki dyscypliny szkolnej, poprzez
likwidacj
y jest w rzeczy samej zadanym jej ciosem, czego ona na razie nie pojmuje (jak fajnie jest nic
albo prawie nic nie robi i pi si w gór ci odczuje ona bole nie, gdy dojrzy (je li
dojrzy) swoje kalectwo intelektualne i erudycyjne. Chc c rzekomo zaoszcz dzi jej stresów
wynikaj cych z nadmiernych obci e i przestrzegania dyscypliny (poprzednie pokolenia jako
stresów, chocia uczy si my jej ,luz¨ ur gaj cy samej istocie edukacji.
Nie byli my pierwsi. Kryzys, o którym pisz , jest kryzysem ogólno wiatowym i wiele krajów ma ju
w tym wzgl dzie spore do wiadczenia. Do wiadczenia wielce zaskakuj ce dla obro ców
,nowoczesnych¨ koncepcji, z efektami akurat odwrotnymi od zamierzonych. Warto si im przyjrze ,
chocia by tym pionierskim (ameryka skim), i przemy le - ,uczy si
cho
Otó , ale i modern techniczn oraz liberalizacyjn w
ostatniej cie
dokumentacj na ten temat opublikowano 1 pa nego
z bada , przeprowadzonych przez
Pa stwow Komisj Oceny Post pów w Edukacji, Stowarzyszenie Historyków Ameryka skich, Uniwer-
tak szokuj ce,
w Stanach Zjednoczonych i w Europie Zachodniej
bestsellerem. Komentuj c rzucaj cy si jaskrawo w oczy fakt, i nowe roczniki absolwentów wszystkich
pokolenia
uczone metodami tradycyjnymi i trzymane w karbach dyscypliny, autorzy opracowania stwierdzili m. in.:
,Lata do wiadcze (...) telewizja, jak równie inne eksperymenty szkolne, o których
si one pomocnymi w sposób nader marginalny (...) Efektem fali kryt
jest fala odwracania si Ku
ce sto lat «Czytanki Mc Guffreya» i
tno ci czytania, pisania i rachowania oraz innym sprawom, w
Efekty pochopnego rozlu niania b d te w
opublikowanym kilka miesi cy pó niej (na pocz tku roku 1976) sprawozdaniu Krajowej Komisji ds.
nia reformy, to jest w ci gu
stotliwo wagarów i wszelakiego rodzaju wykrocze , a o 77
procent liczba napa one przez
zwierzchników, zaznaczaj c jednocze nie, i wielu nauczycieli nie informuje szefów o incydentach,
uwa aj c, i na ich zdolno ci, i opini dydaktyków¨). Psychiatryczne badania, którymi
obj e nast pstwa reformy liberalizuj cej dyscyplin w
k zwi kszenie ci nienia
ci, zaburzenia dkowe i
bezsenno ¨. Nazwano ten objaw ,syndromem zm czenia pobitewnego¨, przebadanych wychowawców
za ,pokonanymi belframi¨. Pokonanymi, gdy wi kszo
bezradno jako ,element pracy, za któr bior ¨.
W wietle tych faktów trudno si dziwi , e Amerykanie wycofuj si ze swej reformy, o czym mówi
bardzo pouczaj gatywnych
do wiadcze dyscyplin oraz system
Relatywne do powy wiadczenia w szkolnictwie akademickim, wi c
chocia na pocz e nie powinno nas obchodzi cudze podwórko, identyczno tych
do wiadcze na dokument zza Atlantyku. W Polsce ultraliberalny
regulamin studiów obowi
Rezultat opisano w , yciu Warszawy¨ z 8 pa tam wr cz
bli niacze z tymi, które znajduj si c, dlaczego do nowego
,poprawki¨ (czytaj: opanowa sytuacj autorzy tego
yli, e studenci s lud
e niestety brak im poczucia dyscypliny czasu, brak im nawyku systematycznej nauki¨.
lenie sytuacji bardzo smutnej. Jeszcze smutniejsze jest to, e wspomniane
Tak wi c dotarli my w naszych rozwa
wspi si na ten szczebel, musi zda egzamin wst pny na uczelni , to jest odpowiedzie na pewn
liczb pyta . cej wy szych uczelni w naszym
egzaminacyjnych, mi dzy
zestawów), co skomentowano w jednym z tygodników nast puj co: ,Dobry to i chwalebny zwyczaj.
Pozwoli unikn niepewno ci i nerwowo
wcze niejsze opracowanie wszystkich odpowiedzi, samodzielnie b d przy pomocy zaprzyja nionych lub
naj tych specjalistów, po czym wkucie ich ,na blach ¨ i powtórzenie, do czego zdolny jest nawet szym-
pans. Od tej komedii, która o tudentów
rzutami kostk , bo rachunek prawdopodobie grup
cych na to. Ale kogo takie gadanie obchodzi?
Tragedia odkrywa swe oblicze tam, gdzie egzaminuj cy wychodz poza ujawnione wcze niej zestawy
pyta c przeprowadzi ze zdaj cym egzamin kandydatem rozmow
ko cow jego zdolno samodzielnego wnioskowania oraz zainteresowania i wiedz
kulturaln , gospodarcz , historyczn , polityczn
egzaminatorzy ci z przera eniem konstatuj , e od kilku lat ka dy kolejny rocznik zdaj cych jest
d
redniej, z której wychodz niedouczeni, nieoczytani, t pawi, ale za to zuchwali, e hej! I
s przyjmowani na studia, chocia - gdyby zastosowa
oceniania) - tylko nieliczni z nich otrzymaliby indeksy. Ale przecie kogo przyj trzeba, istnieje
okre lony limit minimalny, do minimum wi c obni a si kryteria (opublikowane pytania i odpowiedzi z
. Wierzy si , e z miernot
intelektualnych, nagrodzonych ,darmowymi¨ maturami, wyrosn - dzi ki kilkuletniej wy szej edukacji
- dobrzy fachowcy. Niestety, wiara rzadko przenosi góry. Chyba, e wierzy si w co innego, i jest tak,
y, jest on bowiem jeszcze na
niektórych uczelniach rokiem selekcyjnym, eliminuj pszych lub
najbardziej leniwych (ciekawostka: najgorszymi okazuj si
rednich przepustk bezpo rednio na studia, z pomini ju
prawdziw zabaw w ,klasy¨, w ciuciubabk
cyklu od kilku lat skróconym prawie wsz dzie o rok, do czteroletniego, co zbli
kursów przyspieszonych (...)
Jednym z tych praw, które sobie wywalczyli studenci, jest prawo
listy!) i dlatego gros
cian, a potem skar y si w wywiadach prasowych (...)
Cz , przyci gn jako
i do rzetelnej nauki, ale to na niewiele si zdaje i nierzadko ko czy si podlizywaniem rozzuchwalonym
studentom (profesor Aleksander Bardini publicznie przed tym przestrzeg o wzgl dy
studentów, bo to jest kl ska dla obu stron!¨). Lecz dydaktycy boj si gorszych kl sk. W roku 1976 prasa
o ,grze w studia¨, ,przerobach¨ oraz
puszczaniu wszystkich leni wy
asystenta, na którego studenci naskar e... wymaga od nich rzetelnej nauki,
podczas gdy inni asystenci tak si , po czym poprosili o zamian tego wymagaj cego na
kogo innego (sic!). Rozs dny asystent, chc c unikn konfliktów socjalnych, musi zapomnie o
rygorach i wyrzuci y¨. W
dobie, w której studenci je d kolejami ze zni k 33-procentow , lecz studiuj ze zni k grubo ponad
50-procentow - n i e z a l i c z a n i e jest donkiszoteri pozbawion sensu. Z warszawskiej uczelni
znam przypadek profesora, na którego studenci naskar yli w rektoracie, i ... stawia dwóje! W efekcie
cy (owi dwójkowicze) otrzymali po trójce.
Kto z nas ma w tpliwo ci, e trójkowi dyplomanci potrafi zbudowa inn Polsk ni
finansowany przez pa stwo, cykl edukacyjny nie powinien wstrzykiwa gospodarce i kulturze narodowej
rzesz niedouczków!

,KULISY¨ 6 kwietnia 1980