T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

KMYA TEKNOLOJS

ZELTLER 1

ANKARA 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. YZDE ZELT HAZIRLAMA...................................................................................... 3 1.1. zeltiler....................................................................................................................... 3 1.1.1. znme ................................................................................................................ 3 1.1.2. zelti Trleri........................................................................................................ 6 1.1.3. zelti Deriimleri............................................................................................... 12 1.1.4. zelti Hazrlama ................................................................................................ 18 1.1.5. Balon Joje ............................................................................................................ 19 1.1.6. Refraktometre ...................................................................................................... 24 UYGULAMA FAALYETLER....................................................................................... 27 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 39 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 42 2. MOLAR ZELT HAZIRLAMA ................................................................................... 42 2.1. Molarite....................................................................................................................... 42 UYGULAMA FAALYETLER....................................................................................... 49 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 55 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 58 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 61 KAYNAKA ......................................................................................................................... 62

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 524KI0017 Kimya Teknolojisi Alan Ortak zeltiler 1 renciye; znme olgusu erevesinde, mol says, ktle hacim ilikisinden yararlanarak % zelti ve molar zelti hazrlama becerisi kazandracak olan renme materyalidir. 40/32 zelti hazrlamak Genel Ama Gerekli ortam salandnda kuralna uygun olarak zelti hazrlayabileceksiniz. Amalar 1. Kat ve sv maddelerden kurallarna uygun olarak, ktlece % zelti, hacimce % zelti ve ktlece hacimce % zelti hazrlayabileceksiniz. 2. Kat ve sv maddelerden molar zelti hazrlayabileceksiniz. Ortam Laboratuvar snf, ktphane, internet ( bilgi teknolojileri ortam ), iletme, ev, kendi kendine veya grupla alabileceiniz tm ortamlar. Donanm Snfta Byk ekran televizyon, snf veya blm kitapl, VCD veya DVD alar, tepegz, projeksiyon, bilgisayar ve donanmlar, internet balants Laboratuarda Hassas terazi, pipet, puar, spatl, balon joje, beher, baget, piset, huni, refraktometre. Modln iinde yer alan herhangi bir renme faaliyetinden sonra, verilen lme aralar ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Modl sonunda retmeniniz tarafndan teorik ve pratik performansnz lme teknikleri uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirileceksiniz.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci,

Gnmzde, geerli olan bilimsel ve teknolojik gelimeler, profesyonel laboratuvar uygulamalaryla btnleerek salanmaktadr. Kimya Teknolojisi alanna ynelik eitimin en nemli temel talarndan birisi olan zeltiler 1 modln reneceksiniz. Bu modl ile problemlerin ifadesi ve zmleriyle beraber bir kimyac mant ile dnerek temel laboratuvar becerisi kazanacaksnz. Kimya endstrilerinin kullanm asndan olmazsa olmaz olan zeltileri, istihdam edilecek bir eleman olarak mesleki anlamda ihtiya duyulan trde ve oranda hazrlayabileceksiniz. Mesleinizin kimya sektrnn ihtiyac olan bir parasn tamamlamak ve alannda zgveni gelimi, grevini titizlikle baaran ayrca her trl retim sektrnde baaryla alabilme becerisini kazandrmakla, meslek yaamnzda olumlu katklarda bulunmak ana hedefimizdir. Laboratuvarda zelti hazrlamann ne derece hassasiyet gerektirdiini ve ne kadar nemli olduunu anlayacaksnz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET-1

AMA
Gerekli ortam salandnda kat ve sv maddelerden kuralna uygun olarak, ktlece % zelti, hacimce % zelti ve ktlece hacimce % zelti hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
znme kavram hakknda aratrma yapnz. zelti trlerini ve birbirleriyle ilikilerini aratrnz. zeltilerin gnlk yaamdaki nemini aratrnz.

1. YZDE ZELT HAZIRLAMA

1.1. zeltiler
zeltilerde bir veya birden fazla trde madde dier madde trnn iinde homojen olarak dalmtr.Bir bardak aya attmz ekere ne olur? Kk bir iede hapsolmu parfm skldnda nasl olur da ksa srede odann kokusunu deitirir? Cevaplarn vermek iin biraz dndmzde zeltilerin yaantmzn byk bir ksmnda var olduunu farkederiz. imdi bu kavram bir kimyac gzyle bakarak bilimsel hesaplamalarla doru olarak aklayabileceiz.

1.1.1. znme
Bir maddenin bir baka madde ierisinde kimyasal zelliklerini kaybetmeden serbest molekller veya iyonlar halinde homojen olarak dalmasna znme, oluan karma ise zelti denir.

ekil 1. 1: znme

zelti bir karm olduundan, en az iki bileeni vardr. Bileenlerden miktar ok olan dalma ortamna zc miktar az olan ve dalan maddeye de znen denir.

ekil 1.2: NaCl Molekl

Resim 1.1: CuSO4 tuzunun znmesi

rnein, bakr slfat zeltisinde; kat bakr slfatn suda dalmas olay znme, bakr slfat znen, su ise zcdr. zc ve znenin birbiri iinde karmas ile gerekleen znme olay, molekller arasndaki ekim kuvveti ile znenin moleklleri arasndaki ekim kuvvetine dayanr. Bir zcnn bir maddeyi zebilmesi iin; zc ve znenin kendi moleklleri arasndaki ekim kuvvetlerinin, zc ve znen moleklleri arasndaki ekim kuvvetinden daha kk olmas gerekir. rnein, kat haldeki yemek tuzu (NaCl) kristalinde gl ekim kuvvetleri vardr. Suya atlan NaCl kristalindeki sodyum iyonlar ( Na+ ) su moleklndeki negatif ykl oksijen tarafndan kuatlr. Negatif ykl klorr iyonlar ( Cl ) da su moleklndeki pozitif ykl hidrojen tarafndan kuatlr. Oluan elektriksel kuvvetler, Na+ ve Cl iyonlar arasndaki ekim kuvvetinden daha byk olduu iin iyonlar kristalden ayrlarak su iinde homojen olarak dalr.

ekil 1.3: Sodyum klorrn suda znmesi

NaCl (k)

Na+ (suda) + Cl (suda) 4

eker gibi molekl yapl bileikler su iinde zndkleri zaman molekller halinde dalr. C12H22O11 ( k) C12H22O11 (suda) eker ekerli su zelti oluurken saf znen ve saf zc molekllerinin kendi aralarndaki ekim kuvvetlerinin yerini, znen zc ekim kuvvetleri alr. rnein, znen maddedeki balar hidrojen balar ise hidrojen balar olan bir zcde znmesi daha muhtemeldir. znecek maddenin moleklleri arasnda balca ekim kuvvetleri london kuvvetleri ise en iyi zc yine benzer kuvvetlerce bir arada tutulan zclerdir. rnein karbonslfr, kat kkrt iin sudan daha iyi bir zcdr.

Resim 1.2: Kat kkrdn karbon slfrde znmesi

Sonu olarak polar zcler polar maddeleri, apolar zcler apolar maddeleri daha iyi ve kolay zer ( benzer, benzeri zer). Yine iyonik bileikler polar zclerde ok iyi znr. nk polar zc moleklleri, bileikteki zt ykl iyonlar iyon dipol ekim kuvvetleriyle ekerek iyonun etrafn zc moleklleri ile sarar. Bu iyonlarda zcye geerek znr. Dolaysyla zelti oluturur( ekil 1.4).

ekil 1.4: yon-dipol ekim kuvvetleri

znme olay zc ve znenin cinsine baldr diyebiliriz. Aadaki resimlerde zc, znene uygundur ve tam znme olmutur.

Resim 1.3: znen madde

Resim 1.4: zelti

Aadaki resimde ise zc znene uygun deildir ve tam bir znme olmamtr.

Resim 1.5: Gmklorr +su

1.1.2. zelti Trleri

Bir zelti en az iki bileenden meydana gelir. zeltiler fiziksel hallerine gre, elektrik akmn iletmelerine gre ve bileenlerin miktarlarna gre deiik alardan snflandrlr. zclerin fiziksel hal zcs zcs zcs durumuna gre ncelikle Kat olan Sv olan Gaz olan 3 ana grupta zelti tr zeltiler zeltiler zeltiler vardr.

Elektrii ileten ( Elektrolit ) zeltiler

Elektrii letmeyen ( Elektrolit olmayan ) zeltiler

Ayrca bu zeltiler elektrik akmn iletmelerine gre snflandrlr.

Ar Doymu zelti

Doymu zelti

Doymam zelti 6

Bileenlerin miktarlarna ve znrlklerine gre de ayrca snflandrlr.

Deriik zelti

Seyreltik zelti

ekil 1.5: zelti trleri

Bileenlerden birinin miktarnn sabit tutulup dierinin miktarnn arttrlmas veya azaltlmas durumuna gre snflandrma da yaplr.

zeltiler yukarda belirtilen gruplandrmalar asndan deerlendirildiinde her bir grubun kendi iinde snflara ayrld grlr. ekil 1.5de genel olarak gsterilen zelti trlerinden fiziksel hale gre yaplan snflandrmada, bileenlerin fiziksel halleri gz nnde bulundurulduunda eitli zeltiler hazrlanabilir;
Tablo 1.1: Fiziksel durumuna gre zelti trleri

ZCNN HAL

ZNENN HAL Kat

RNEK

Lehim (kurunla kalayn znmesi) Amalgam (gmle civann znmesi) Paladyumda hidrojen gaznn znmesi Su iinde ekerin znmesi Suda alkoln znmesi Su iinde oksijenin znmesi Azot iinde iyot znmesi Azot iinde su znmesi ( Nemli hava ) Hava ( Azot iinde oksijenin znmesi )

Kat

Sv Gaz

Sv

Gaz

Kat Sv Gaz Kat Sv Gaz

Tablo 1.1 de zen ve znenin fiziksel durumuna gre meydana gelen zeltiler grlmektedir. zc kat ise, znenin sv, kat, gaz oluuna gre 3 trl, zc sv ise, znenin sv, kat, gaz oluuna gre 3 trl zelti hazrlamak mmkndr. zc gaz olduunda ise, gazlar iinde gazlar kolay znr. Fakat gazlar iinde kat ve svlar daha zor zndnden homojen bir zelti oluturmas gleir. zen madde zeltinin fiziksel halini belirler. rnein, zcs kat olan zeltinin fiziksel hali de katdr. Kat zeltiler iki ya da daha ok metalin eritilerek oluturduklar homojen kat karmlardr. Bunlara alam denir. Alamlarda bir metalin atomlar dier metalin kristal yaps iine girerek homojen bir karm oluturur. rnein paslanmaz elik ( 76 Fe, 16 Cr, 8 Ni ), Pirin ( 60 Cu, 40 Zn ), Bronz ( 80 Cu, 15 Sn, 5 Zn ) birer alamdr.

Gaz zeltiler ise iki veya daha ok gazn ayn kap iine konulduunda homojen olarak karmasyla oluur. rnein hava bir gaz zeltisidir. Kimyasal reaksiyonlarn ou sv zeltilerde yrdnden, kimyaclar iin en nemli olan sv zeltilerdir. Sv zeltilerin gnlk yaamda da nemi ve tketimi byktr. Sv zeltiler; zcs sv olan, zneni ise kat, sv ya da gaz olan zeltilerdir. Sv zc iinde, kat znrken znme kat maddenin d yzeyinde balar. Kat maddenin yzeyi ne kadar bykse ve zcyle temas ederse, znme de o kadar kolay ve hzl olur. Ayrca katnn toz haline getirilmesi ve zc ierisinde kartrlmas, znmeyi kolaylatrr ve hzlandrr.

Resim 1. 6: Katlarn toz haline getirilmesi

Maddelerin znmeleri dardan s alarak ya da darya s vererek gerekleir. Katnn sv ierisinde znmesi esnasnda scaklk art znmeyi artrr. Gazlarda ise bu durum tam tersidir ve gazlarn svdaki znrl scaklk art ile azalr.Bir sv iinde kat madde zerken dardan basn uygulamak znmeye etki etmez. Sv iinde baka bir svnn znmesiyle oluan zeltiler, sv-sv zeltileri olarak nitelendirilir. Svlarn bazlar birbiriyle her oranda karabildikleri gibi, bazlar snrl karabilir. Bazlar ise hi karmaz. Bunun nedeni karan bu iki svnn polar yaplarna dayanr. rnein polar olan etanol su moleklleri tarafndan ekilerek suda znr (kolonya gibi), fakat polar olmayan karbon tetra klorr(CCI4) suda znmez. nk su moleklleri polar yaplar nedeniyle birbirini bir a olutururcasna eker.Karbon tetra klorr ise suyun bu yapsn bozamaz ve dolaysyla znme gereklemez.

(a)

(b)

Resim 1. 7: Etanoln (a) ve Karbon tetra klorrn (b) sudaki znmeleri

Sv iinde gaz maddenin znmesi ile sv-gaz zeltileri oluur. rnein gazoz, ierisinde karbondioksit gaz ierir.

Resim 1.8: Gazoz zeltisi

Gazlarn svlardaki znrlkleri de dier zeltide olduu gibi maddelerin cinsine ve scaklna baldr. Ayrca basncnda znmeyi arttrc etkisi vardr. Kutuplu yapdaki hidrojen klorr ve amonyak gibi gaz bileikler, yine kutuplu yapdaki su moleklleri tarafndan ekilerek yeterince znr. Fakat Hidrojen ( H2 ), Azot (N2 ) , Oksijen (O2 ) gibi kutupsuz yapdaki gazlarn sudaki znmeleri olduka zayftr. zcs su olan zeltilere ksaca sulu zeltiler de denir. Suda znen maddeler fiziksel hallerine ve kimyasal yaplarna bal olarak farkl davranlar gsterir. Genel olarak atomlar arasnda kovalent ba bulunan yani molekl yapl bileikler suda zndnde molekler yaplarn korur ve molekl halde suda dalr.

rnein eker, su iinde molekller halinde bulunur.

ekil 1.6: Kovalent bal eker moleklleri

Buna karlk NaCl (yemek tuzu) gibi iyon yapl bileikler suda zndklerinde iyonlarna ayrlr.

NaCl, sulu zeltide Na+ ve Cl iyonlar halinde bulunur.

ekil 1.7: yonik bal NaCl iyonlar

Asitler ve bazlarda, tuzlar gibi suda zndklerinde iyonlar olutururlar. zeltide oluan bu iyonlar elektrik akmn iletir. Sulu zeltisi elektrik akmn ileten maddelere elektrolit madde, zeltisine ise elektrolit zelti denir. Su iinde iyonlama yzdesi yksek olan maddeler kuvvetli elektrolittir ve bu maddelerin zeltileri elektrik akmn iyi iletir. yonlama yzdesi dk olanlar ise zayf elektrolit olup, bunlarn sulu zeltileri elektrik akmn az iletir. Na+, K+, H+, NH4+, NO3 gibi iyonlarn bileikleri kuvvetli elektrolittir. Ag+, Cu+, Pb+ iyonlarn klorrleri Be+.Sr+,Pb+ nin slfatlar zayf elektrolittir. Alkol, eker gibi molekler halde znen maddelerde iyonlama olmadndan bu maddeler elektrik akmn iletmez.. ekil 1.8. a , b ve.cyi inceleyiniz. Etil alkol gibi molekller halinde znm bu tr maddelere elektrolit olmayan madde, zeltisine ise elektrolit olmayan zelti denir.

10

C2H5OH ( s ) C2H5OH ( suda ) Etil Alkol Etil Alkoll su

Lamba yanmaz
ekil 1.8.a

PbSO4 ( s ) + H2O Pb+ ( suda ) + SO4 ( suda ) % 98.0 % 2.0 orannda iyonlama

Lamba zayf yanar

ekil 1.8.b

NaCl ( s ) Na+ ( suda ) + Cl ( suda )

Lamba kuvvetli yanar

ekil 1.8.c

11

Elektrolitlerin vcudumuzda ok nemli dzenleyici grevleri vardr. Bir zeltinin zellii znme miktarna gre deiir. Sv zcde znen maddenin miktar, zeltinin bir baka adan trn belirler ( Doymam, Doymu, Ar Doymu zelti ). zeltiyi oluturan bileenlerden birinin ( zc veya znen ) miktarnn sabit tutulup, dierinin azaltlmas veya arttrlmasyla da ( seyreltik zelti, deriik zelti ) zelti trleri snflandrlabilir. Bu snflandrma trleri hakknda geni bilgiyi zelti 2 ve zelti 3 modllerinde bulacaksnz.

1.1.3. zelti Deriimleri

Bir zeltinin zellii znen maddenin miktarna gre deitii iin, zeltide ne kadar znenin bulunduunu ifade etmek nemlidir. Deriim, dier adyla konsantrasyon zeltide ne kadar znenin bulunduunu ifade eden terimdir. Bir zeltinin birim hacminde znen madde miktarna deriim denir. C ile gsterilir.

znen madde miktar zeltinin deriimi = zelti miktar

zelti miktar = zc miktar + znen miktar Deriim, zc ve znenin miktarlarna bal olarak yzde deriim, mol kesri, molarite, normalite, molalite, ppt ( binde bir ), ppm ( milyonda bir ), ppb (milyarda bir ) olarak farkl byklklerde ifade edilir. Bir baka deyile zelti hazrlanrken, zndrlecek maddeden ne kadar alnmas gerektiini ve ayn zamanda kullanlan zeltideki konsantrasyonun, yani zndrlm madde miktarnn ne kadar olduunu gstermek iin kullanlan ifadelerdir.

1.1.3.1. Yzde zeltiler

Yzde kelimesi birka anlam ifade etmektedir. rnein % 10 luk eker zeltisi denildii zaman u anlamlar kmaktadr. 10 g eker zndrlerek 100 ml ye tamamlanmtr 10 g eker, 100 ml saf suda zndrlmtr. 10 g eker, 100 g saf suda zndrlmtr. 10 g eker, 90 g saf suda zndrlm her ikisinin toplam arl 100 gramdr. Bu nedenle yzde ifadesi kullanlrken mutlaka yaplan iin gerek anlam belirtilmelidir. Genel bir tanmlamayla; zeltinin 100 biriminde znen madde miktarna yzde zelti denir. Ve % iaretiyle ile gsterilir. Ktlece yzde, hacimce yzde ve hacim-ktlece yzde olmak zere ekilde ifade edilebilir.

12

Tablo 1.2: % zeltilerin forml tanmlar

ADI Ktlece Yzde

Gsterilii % m,m

TANIMI znen maddenin ktlesi %m,m= X 100 zcnn ktlesi + znenin ktlesi znenin hacmi % v,v = X 100 zeltinin hacmi zcnn ktlesi % v,m = X 100 zeltinin hacmi

Hacimce Yzde

% v,v

Hacim-Ktlece Yzde

% v,m

1.1.3.2. Ktlece Yzde zeltiler

100 g zeltide ka g znen maddenin olduunu gsterir. Birim olarak gram, kilogram, miligram, ton vb. olabilir. rnein ktlece % 20lik sodyum klorr zeltisi demek 100 g sodyum klorr zeltisinin iinde 20 g kat sodyum klorr var demektir. Ya da 100 ton sodyum klorr zeltisinin iinde 20 ton kat sodyum klorr var demektir. Burada znenin ve zeltinin miktar arlk birimiyle ifade edilmelidir. znenin ktlesi ( m ) Ktlece yzde ( % m,m ) = x 100 zeltinin ktlesi ( mT ) zeltinin Ktlesi (mT ) = znenin ktlesi (m ) + zcnn ktlesi

1.1.3.2. Hacimce Yzde zeltiler

100 ml zeltide ka ml znen maddenin olduunu gsterir. Birim olarak mililitre, litre, metrekp vb. olabilir. rnein hacimce % 20 lik alkol zeltisi demek 100 ml alkol zeltisinin iinde 20 ml saf alkol var demektir. Ya da 100 lt alkol zeltisinin iinde 20 lt saf alkol var demektir. Burada znenin ve zeltinin miktarlar hacim birimiyle ifade edilmelidir. znen maddenin hacmi Ktlece yzde ( % v,v ) = X 100 zeltinin toplam hacmi

1.1.3.3. Hacimce Ktlece Yzde zeltiler

100 ml zeltide ka g maddenin zndn gsterir. Birim olarak mililitre, litre, metrekp vb. olabilir. rnein hacim - ktlece % 20lik sodyum klorr zeltisi demek 100 ml sodyum klorr zeltisinin iinde 20 g sodyum klorr var demektir. Burada zeltinin 13

miktar hacim biriminden, znen maddenin miktar ise arlk biriminden ifade edilmelidir. znen maddenin ktlesi Ktlece yzde ( v,m ) = X 100 zeltinin toplam hacmi eklinde ifade edilir. rnek: 500 g % 15 lik BaCl2 zeltisi hazrlayabilmek iin gerekli suyun ktlesini hesaplaynz. zm: znen madde miktar X % C = . 100 15 = .100 zelti miktar 500 500 75 = 425 g su gereklidir. 15.500 X= = 75 g 100

rnek : 22 g suda 18 g KNO3 znmesiyle oluturulan zeltinin ktlece yzde deriimini bulunuz. zm : mT = 22 + 18 = 40 g znen maddenin ktlesi %C = . 100 zelti ktlesi

% Deriim ; % ,%C ve baz kaynak kitaplarda Y olarak ifade edilmektedir. Vereceimiz rnek zmlerde kaynak kitaplara uygunluk asndan ifadelerin hepsi kullanlacaktr. I . Yol 18 % = . 100 40 = % 45 II. Yol 40 g 18 g 100 g Xg X = 18 .100 / 40 = % 45

rnek : Ktlece % 25 tuz ieren zeltide 10 gram tuz , ka gram suda znmtr? zm : mznen % C = .100 mzelti 40 10 = 30g 10 25 = . 100 => X = 10 . 100 / 25 = 40 g X

14

rnek : 6 g NaCl kullanlarak ktlece % 30luk sulu zelti hazrlanacaktr. Bu zelti iin gerekli su miktarn bulunuz. zm : m tuz %C= x 100 m zelti (mtuz + msu ) 6g 30= . 100 6g+X deerler yerine konulduunda;

180 g + 30X = 600 g X = 14 g

rnek: Ktlece % 10 luk 50 g ekerli suya 15 g eker ekleniyor. zeltinin ktlece yzde ka eker olur? zm : m znen 10 = . 100 10 = m znen / 50 . 100 = 5 g eker m zelti % 10 luk 50 g ekerli suda 5 g eker ve 45 g su bulunur. 15 g eker daha eklenmesi zeltideki eker miktarn 5 + 15 = 20 grama karrken, zeltinin ktlesi de 50 + 15 = 65 g olur 65 g zeltide 20 g eker varsa 100 g zeltide Xg X = 20 . 100 / 65 = 31 gramdr. zeltinin % 31 i ekerdir. rnek: Ktlece % 5lik 200 gram tuzlu suya 40 gr tuz ve 260 gram su ekleniyor. Yeni zelti yzde ka tuz ierir? zm: m znen % = x100 m zelti olur. znen toplam tuz miktar : 10+40 = 50 gdr. 500 gramlk zeltide 50 gram tuz bulunursa zeltinin % 10u tuz demektir. rnek: Ktlece % 10 H2SO4 ieren zeltinin younluu 1,35 g/cm tr. Bu zeltinin 200 ml sinde ka gram H2SO4 bulunur? zm: zeltinin ktlesi bilinseydi, znen madde miktar hesaplanabilirdi. d= m / v balantsndan zelti ktlesi hesaplanabilir. 15 mznen 5 = x 100 200

X = 5 .200 /100 = %10 tuz vardr.

200 gram zeltiye 40 g tuz ve 260 gram su eklenirse zeltinin toplam ktlesi 500 g

d= m / v

1,35 = m / 200 m = 1,35 . 200 m = 270 gdr.

I .Yol znen maddenin ktlesi %C = . 100 zelti ktlesi

m znen 10 = . 100 = 270

10 x 270 m znen = = 27 gdr. 100 II . Yol 100 g zeltide 10 g H2SO4 znmse 270 g zeltide Xg X . 100 =10 . 270 X = 2700 /100 = 27 g

rnek: 200 g % 5 lik Na2SO4 zeltisinin deriimini % 24 e karmak iin zeltide ka gram daha Na2SO4 zlmelidir? zm: Balangta znen Na2SO4 miktar: znen madde miktar(m) m znen Y= x 100 5 = x 100 zelti miktar (mT) 200 m znen = 5 . 200 / 100 = 10 g zeltinin deriimini % 15 e karmak iin zeltide X g Na2SO4 zdmz varsayalm. Bu hem znenin hem de zeltinin ktlesini arttrr. mznen = 10 + X g mzelti = 200 + X g znen madde miktar 10 + X Y= . 100 24 = . 100 x= 50 g zelti miktar 200 + X

16

rnek: A ve B kaplarnda miktarlar ktlece yzdeleri belirtilen NaOH zeltileri C kabnda kartrlyor. C kabndaki zeltinin yzde deriimini bulunuz.

zm: A kabndaki znm NaOH miktar bulunur. mNaOH Y= . 100 mzelti X 20 = . 100 10 XA = 2 g NaOH B kabndaki znm NaOH miktar bulunur. mNaOH Y= . 100 mzelti X 60 = . 100 40 XB = 24 g NaOH

znm toplam NaOH miktar XA + XBdir ve C kabna aktarlmtr. m (Toplam NaOH) = 2 g + 24 g = 26 g formlde yerine konulursa C kabndaki zelti miktar bulunur. 26 g Y=. 100 Y = 52 C kabndaki zelti % 52 liktir. 10 g + 40 g

NOT: zc eklenmesi ya da zcnn bir miktarnn buharlatrlmas durumlarnda zeltinin yzde deriimi deiir. zc eklemede ya da buharlatrmada znen maddenin ktlesi sabittir. Byle durumlarda znen madde miktar aynen alnr. zelti miktar eklenen veya buharlatrlan miktara gre hesaplanr. Sonu olarak deien deerler sadece zeltinin hacmi ve yzdesidir. Bu durum zeltilerin seyreltilmesi ve deritirilmesi konularnn yer ald zelti 3 modlnde daha detayl olarak aklanacaktr.

17

1.1.4. zelti Hazrlama

zelti hazrlama zel bir dikkat gerektirir. nk zeltilerde nemli olan zeltinin son hacmidir. Bu nedenle bu tr zeltiler l kab ad verilen ve belli hacimleri len kaplarda hazrlanr. Sadece ktlece % zelti hazrlanrken zen ve znenin ktleleri esas alndndan zel ll kaplara ihtiya yoktur. nk znen ve zenin arlklar toplam zelti arln vermelidir. Yani znen ve zen madde hesaplamaya gre tartlr ve kartrlarak znme salanr.

Resim 1.9: Terazi

Eer zc saf su ise, saf suyun younluu 1 g/cm3 olduundan suyun arl hacmine eittir ve ll kaplarn kullanm tercih edilir. Hesaplanan miktar kadar znen madde bu kaba alnr ve zc ile (genellikle saf su ile) hacim tamamlanr. zelti hazrlamann en nemli dezavantaj scakla baml oluudur. Scaklk nedeniyle sv hacmindeki genleme deriimi yani konsantrasyonu deitirir. Bu nedenle zelti hazrlandktan sonra eer snma olmusa oda scaklna kadar soutulmas ve hacmin kontrolnn yaplmas gerekir. Laboratuvarda en ok kullanlan malzemeler cam malzemelerdir. Bu cam malzemeler deiik oranlarda mikro elementleri ieren silikatlardan yaplmlardr.

Resim 1.10: Isya dayankl cam malzemeler

Cam malzemeler imal edildii malzemenin ierdii bileiklere gre sya, basnca, asitlere, alkalilere ve dier kimyasal maddelere kar dayankllk gsterir. 18

1.1.5. Balon Joje

Balon jojeler laboratuvarda zelti hazrlamak iin kullanlan ll balonlardr. nce, uzun boyunlu ve dz diplidir. Bunlarn boyunlar zerinde halka biiminde bir izgi bulunur. Balonun izgisine kadar sv doldurulduunda, balonun zerinde yazan hacim alnm olur (Genellikle 20 C iin geerlidir. ).

Resim 1.11: Balon joje

Balon jojelerin az ksm genellikle ilifli olup azna uygun kapaklar vardr. Balon jojeler 5 ml ile 5000 ml arasnda hacimlere uygun olarak imal edilir.

Resim 1.12: eitli hacimlerdeki balon jojeler

Hazrlanacak zeltinin hacmine uygun hacimdeki balon joje seimi yaplr ve kullanlr. rnein 100 ml lik bir zelti hazrlanmas isteniyorsa mutlaka 100 ml lik balon joje kullanlmas gerekmektedir. Aksi takdirde zeltinin konsantrasyonunda hassasiyet elde edilemez. 19

Balon jojeler doldurulurken jojenin zerindeki izginin sv yzeyinde meydana gelen yarm ay eklindeki kvrmn tam alt orta noktasna teet gemesi salanmaldr. Aksi takdirde doru hacim alnm olmaz.

ekil. 1.13.a: Balon joje hacim izgisi

ekil 1.13.b: Balon jojedeki sv hacim seviyesi

Balon jojelerde hazrlanan zeltiler koyu renkli ieye ( karanlk ) aktarlr. zeri etiketlenerek saklanr. Sv zeltilerin saklanaca ieler azlar dar ve vida kapakl olmaldr. zelti hazrlanrken bir ilem sras takip edilmelidir. ncelikle gerekli hesaplamalar yaplr. zelti miktarna gre balon joje seimi yaplarak gerekli aralar hazrlanr. Daha sonra hesaplama dorultusunda kimyasal madde tartm (madde sv ise pipet ile lm) yaplr.

Resim 1.14: Madde tartm

20

b Resim1.15: zelti hazrlama basamaklar

Eer su ile zelti hazrlanyorsa, bir miktar saf su balon jojeye aktarlr. zerine llen kimyasal madde ilave edilir. Tekrar bir miktar saf su ilave edilir. Jojenin az kapatlarak alkalanr. Maddenin znmesi salanr. Saf su ile balon jojenin hacim izgisine kadar tamamlanr. Maddenin tamamnn znp znmedii kontrol edilir. Balon joje dz bir zemine konur. zelti seviyesinin hacim izgisine teet olup olmad kontrol edilir. zeltinin deriimini ve kullanlan maddenin adn ifade eden etiket karanlk ie zerine yaptrlr. Balon jojedeki zelti bu ieye aktarlr. Yzde zeltilerin gerek anlamna uygun olarak hazrlanabilmesi iin ncelikle hesaplamalarn doru olarak yaplmas gerekir. rnek : Ktlece % 5 lik 500 g NaOH zeltisi nasl hazrlanr? zm : Tanma gre 100 g zelti iinde 5 g kat NaOH bulunmaktadr. Yzde deriim : % 5 Ktlece diye ifade edildiinden, 500 g olarak formlde yerine konur. znenin ktlesi % C = . 100 zeltinin ktlesi

Deerleri formlde yerine koyarsak: m znen % Y= - . 100 m zelti m znen 5 = . 100 500 21

m znen . 100 = 5 . 500 5 . 500 mznen = = 25 g NaOH gereklidir. 100 O halde 500 g 25 g = 475 g su gereklidir. Kullanlacak suyun younluu 1 g / ml olarak kabul edilirse, 475 g su iinde 25 g NaOH zlr. Yzde zeltiler hazrlanrken zeltisi hazrlanacak olan madde, kristal suyu ieren bir tuz ise, hesaplama yaparken kristal suyunu dikkate almamz gerekir. rnek: Ktlece %25lik 500 gram Fe(NO3)3 zeltisini Fe(NO3)3 .9H2O tuzundan hazrlayalm. zm: Burada znen gram olarak istenmektedir. Dolaysyla tartlan madde iinde, gerekli olan maddeden ne kadar olduunu bilmemiz gerekir. Fe(NO3)3 .9H2O 242 g 162 g Fe(NO3)3.9H2O= 404 g 500 gram zelti iin, m znen m % = x100 25 = x 100 m = 25 .500 /100 = 125 g m zelti 500 125 g Fe(NO3)3 gereklidir.Ancak bu maddeyi Fe(NO3)3 .9H2O tuzundan alacamz iin, 242 g Fe(NO3)3 404 g Fe(NO3)3 .9H2O da ise 125 g Fe(NO3)3 X X = 125 x 404/242 = 208,68 g Fe(NO3)3 .9H2O tuzundan tartlmas gerekir. 208,68 g Fe(NO3)3 .9H2O tuzundan tartlr, bir kaba aktarlr zerine, 500 g - 208,68 =291,32 g saf su ilave edilir. Hacim-ktlece olarak ayn zelti hazrlanmas istenirse gerekli tuz miktar hesaplanr, saf su miktarn hesaplamaya gerek duymadan 500 mllik balon jojeye tuz aktarlr zeri balon jojenin hacim izgisine kadar saf su ilave edilerek tamamlanr.

rnek: inde hacimce % 40 alkol bulunan 1,5 l zelti % 95 lik alkolden nasl hazrlanr?

22

zm: Tanma gre 100 ml alkol zeltisinde 40 ml saf alkol bulunmas istenmektedir. O halde 1,5 litrelik alkol zeltisi hazrlamak iin; 1,5 litre : 1.500 mldir. znen miktar (ml) % = X 100 zelti miktar(ml) znen miktar (ml) 40 = x 100 1500 1500 . 40 znen madde miktar (ml)= = 600 ml saf alkol gereklidir. 100 600 ml lik saf alkol % 95 lik olarak hazr bulunan alkolden kullanacamz iin gerekli miktar hesaplamamz gereklidir. 600 %95 = . 100 => zelti miktar : 600 . 100 / 95 = 632 ml zelti miktar (ml) % 95 lik alkolden 632 ml alnr ve saf su ile toplam hacim 1,5 lt ( 1500 ml ) olacak ekilde tamamlanr. Yani 1500 ml lik zelti hacminin 632 ml si % 95 lik alkoldr.

rnek: Hacim-ktlece % 10luk 3 litre KCl zeltisi nasl hazrlanr? zm: Tanma gre zeltinin 100 ml sinde 10 g kat KCl bulunmas gerekmektedir. znenin ktlesi % : .100 zeltinin toplam hacmi znenin ktlesi 10 . 3000 10 : . 100 znen maddenin ktlesi (KCl) = = 300 g 3000 100 300 g KCl tartlr ve toplam hacim 3000 ml olacak ekilde saf suda zlr.

23

rnek: Hacim-ktlece % 10 luk 1 litre HCl zeltisi ,younluu 1,19 g/ml olan ktlece % 37 lik deriik HCl den nasl hazrlanr?
zm: Tanma gre zeltinin 1 litresinde 100 g saf HCl bulunmaktadr. Bu 100 g HCl i % 37 lik HClden salayacaz. znenin ktlesi % = .100 zeltinin ktlesi

Ktlece % 37lik HCl den;

100 37 = . 100 => zelti miktar : 100 .100 / 37 = 270 g HCl gereklidir. zelti miktar % 37lik HCl zeltisinden 270 g aldmzda iinde 100 g saf HCl var demektir. HCl asidi sv olduu iin ve tartm zor olduundan gerekli asidin hacmini lerek alrsak: m d= v 270 1,19 = v

v = 270 / 1,19 = 227 ml HCl gerekir.

1 llik Balon jojeye az miktarda saf su konur. zerine 227 ml HCl ilave edilerek hacim saf suyla 1 litreye tamamlanr. Asitlerden zelti hazrlarken ok dikkatli allmaldr ncelikle az miktar suyu, stne asidi ilave etmek daha sonra saf suyla tamamlamak gerekir. Hazrlanm olan zeltilerin iinde bulunan znm maddenin miktar, zel bir alet yardmyla tespit edilebilir. Bu ilem iin refraktometre ad verilen aletler kullanlr.

1.1.6. Refraktometre
Bir zeltinin ierisinde znm olan madde miktarnn yzdesi bilinmiyorsa maddenin krlma indisi deerini bularak tespit etmek mmkndr. Krlma indisi maddenin kaynama noktas, erime noktas, younluu gibi fiziksel zelliklerinden birisidir. In farkl ortamlara geerken yn deitirmesine krlma, n boluktaki hznn madde ierisinde hzna oranna da krlma indisi denir. Bir k n bir ortamdan baka bir ortama geerken ynnde ve hznda deiiklikler olur. Ik ok krc ortama geerken bu ortamda bulunan taneciklere arpar. In elektriksel alan ile maddenin elektronlarnn etkilemesi n yaylmasn engeller. Eer n hava yerine ok krc bir ortama gnderilirse nn hz ve yn deiir. Refraktometre ile lmlerde saflndan emin olunan maddenin krma indisi llr ve bulunan deer literatr verileriyle karlatrlr. zet olarak sylemek gerekirse, bilinmeyen maddenin teki fiziksel verileriyle, krma indisi bir araya getirilince madde daha kolay tehis edilir. 24

Abbe refraktometresi bir laboratuvarda bulunmas gereken nemli cihazlardan birisidir. teki cihazlarla alldnda uzun zaman alacak baz analizler bu cihazla ok ksa zamanda ve daha yksek dorulukla yaplabilir. Bakmnn iyi yaplmas halinde cihaz, laboratuvarda kullanlan dier cihazlara gre genelde daha ucuz ve daha uzun mrldr.

Resim1.16: Abbe refraktometresi

Abbe refraktometresinin lm yapabilecek duruma getirilmesi iin eitli standartlar kullanlr ve su bunlardan birisidir. Cihazn suyla ayarlanmas ve lme hazr duruma getirilmesi aadaki basamaklar takip edilerek yaplr: 1) Cihazn her tarafnn, zellikle de prizmalarnn ok temiz olmas gerekir. Aksi halde lmeler yanl olur. nk cihaz evre artlarndan ok etkilenir. Prizmalar saf alkolle slatlm yumuak bir bezle temizlenir ve kurulanr (Temizlemede pamuk ve aseton kullanlmaz.). Bunun iin cihazn orta ksmndaki kilitleme dmesi alr ve prizmalar bir birinden ayrlr. Temizleme yapldktan sonra prizmalar tekrar eski haline getirilir. 2) Cihazn varsa termostat 20 C ayarlanr. Bir sre bu scaklkta altrlr. Ondan sonra orta ksmndaki kilitleme dmesi alarak yzeyi buzlu prizma zerine scakl 20 Cde tutulan saf sudan bir damla konur. stteki prizma alttakinin stne kapatlr. ki prizma arasnda son derece ince bir su tabakas kalr. lme de bu tabakadan yararlanlr.

a)

b) Resim 1.17: Abbe refraktometresinin prizmalar

c)

25

3) Cihazn skalas yaklak 1,33 krma indisine ayarlanr. Cihazn aynas saa sola evrilerek oklerden bakan gze n en fazla gelmesi salanr. 4) Cihaz teleskopunun (uzun ksm) stndeki dispersiyon dmesi yle ayarlanmaldr ki, oklerden bakan kimsenin gzne bir dairenin yars siyah, yars aydnlk grnmeli ve bu iki yarm dairenin ayrlma snr keskin olmaldr. Bu snr keskin deilse ve yarm daireler i ie gemi durumdaysa, aynann yaknna beyaz bir kat konarak gelen k demeti diffz hale getirilir. Bylece daha iyi lme yaplr

ekil 1.18: Skalann okunmas

5) Okumann yapld teleskopun koluyla oynanarak aydnlk ve karanlk daireleri ayran izginin tam ortaya gelmesi salanr Bundan sonra okler (gzn bakt mercek) ayarlanarak net olarak grlmesi salanr. Bu durumda skala zerindeki krma indisi 1,3325e ayarlanr. Cihaz lme yapmaya hazr duruma gelmitir. 6) Istma dmesi kapatlr. Prizmalar bir birinden ayrlr. Her iki prizmann yzeyi yine saf alkolle ve yumuak bezle silinip kurutulur. 7) Krma indisi tayin edilmek istenen svdan veya zeltiden bir damla alnarak cihazn alt prizmasna yerletirilir ve su iin yaplan ilemler tekrarlanr. Cihazdan okunan deer bilinmeyenin indisidir.

26

UYGULAMA FAALYETLER UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA 1.1
Bu uygulama ile ktlece yzde zelti hazrlaynz. lem Basamaklar neriler Laboratuvar nlnz giyiniz. Kullanacanz kimyasal maddenin etiket bilgilerini mutlaka okuyunuz. Laboratuvar alma kurallarn gzden geiriniz ve zeltisi hazrlanacak maddeyi belirleyiniz.

almaya zel dikkat edilecek hususlar belirleyiniz. Gerekli ara ve gereci tespit edip hazrlaynz.

zelti hacmine uygun cam malzeme seimini yapnz. Ara-gerelerin temiz ve kuru olmasna dikkat ediniz.

Gerekli hesaplamalar doru olarak Yaptnz hesaplamay kontrol ediniz. yapnz. Tartm ilemine gemeden nce terazinin kalibrasyonunu yapnz Tartmdan nce mutlaka dara alnz. Sonuca gre kat maddeyi tartnz.

27

 Beherin darasn alarak tartm yapnz.

Kullanacanz zcy hesaplanan miktara gre tartnz.

Tartlan maddeyi dar tarmamak iin temiz ve kuru huni kullannz.

Tartlan kat maddeyi kaba aktarnz.

Artk madde kalmamas iin, zcy, maddeyi tarttnz dara ve huninin i eperini ykatarak aktarnz. Tartlan zcy kat madde zerine ilave ediniz.

Karm alkalayarak maddenin tamamen znmesini salaynz.

28

 zeltiyi aktardnz ienin zerine zeltinin yzdesini ve adn belirten etiketi yaptrnz. zeltiyi karanlk ieye aktarnz ve etiketleyiniz.

Ara gere ve ortam temizleyiniz. Sonular ilem srasna gre rapor halinde yaznz.

Kullandnz dier malzemeleri temizleyerek bir sonraki almaya hazr braknz. Raporunuzda almaya has dikkat edilecek hususlar belirtiniz.

29

UYGULAMA 1.2
Bu uygulama sonucunda hacim-ktlece yzde zelti hazrlayabileceksiniz. lem Basamaklar neriler Laboratuvar nlnz giyiniz. Kullanacanz kimyasal maddenin etiket bilgilerini mutlaka okuyunuz. kurallarn maddeyi

Laboratuvar alma gzden geiriniz. zeltisi hazrlanacak belirleyiniz.

almaya zel dikkat edilecek hususlar belirleyiniz. Gerekli ara ve gereci tespit edip hazrlaynz.

zelti hacmine uygun balon joje seimini yapnz ve slak olmamasna dikkat ediniz. Kullanacanz dier gerelerin temiz olduundan emin olunuz.

Gerekli hesaplamalar doru olarak Yaptnz hesaplamay kontrol ediniz. yapnz. Tartm ilemine gemeden nce terazinin sfr ayarn yapnz. Tartmdan nce mutlaka dara alnz. Sonuca gre kat maddeyi tartnz.

zc ilavesinin, balon joje hacminin drtte birlik ksmn, gememesine dikkat ediniz. Balon jojeye az miktarda zcy aktarnz.

30

 Temiz ve kuru huni kullanrsanz, maddeyi jojeye hatasz aktarrsnz. Hunide ve darada madde kalnts kalmamas iin zcyle ykaynz. Tartlan maddeyi dar tarmadan balon jojeye aktarnz.

Ba parmanzla kapa, dier parmak ve avu iiyle de jojenin gvdesini kavraynz. Hafif eimle aa ve yukar ynde hareketle alkalaynz. Jojenin azn kapatp alkalayarak maddenin znmesini salaynz.

Tekrar zc ilave maddenin tamamen salaynz.

Saf suyu koyarken piset ucu, jojenin i eperine dokunmamaldr. Sv seviyesinin, jojenin hacim izgisini gememesine dikkat ediniz. ederek kat znmesini

Kapandan bastrnz dkmeden alkalaynz. Balon jojenin hacim izgisine kadar zc ilave ediniz ve tekrar alkalaynz.

ve

zeltiyi

Gzle jojenin hacim izgisiyle sv seviyesinin teet olmasna dikkat ediniz. Hava kabarc olduysa biraz bekleyip sv seviyesini tekrar kontrol ediniz.

31

 zeltiyi ieye aktarrken mutlaka huni kullannz. zeltinin adn, deriimini, hazrlan tarihini, zeltiyi hazrlayan kiinin ad ve soyadn etikete yaznz. Etiketi ie gvdesinin ortasna yaptrnz. zelti hacminin doruluundan emin olduktan sonra, karanlk ieye aktarnz ve etiketleyiniz.

Refraktometrenin prizmasn temizleyiniz.

Hazrladnz zeltiden damlalkla numune alarak refraktometrenin prizmasna damlatnz.

Refraktometrenin baknz. lm dikkatli yapp, doru deeri okuyunuz.

skalasna

dikkatle

32

 almanzn doruluunu belirleyiniz.

Hesaplayarak yaptnz zeltinin % deriimi ile refraktometre almas sonucu tespit ettiiniz sonucu karlatrnz.

Refraktometreyi saf alkole batrlm yumuak bezle silmeye zen gsteriniz. Ara, gere ve refraktometreyi Kullandnz dier malzemeleri de temizleyiniz. temizleyerek bir sonraki almaya hazr braknz. Sonular ilem srasna gre rapor Raporunuzda almaya zg dikkat halinde yaznz. edilecek hususlar belirtiniz.

33

UYGULAMA 1.3
lem Basamaklar neriler Laboratuvar nlnz giyiniz. Kullanacanz kimyasal maddenin etiket bilgilerini mutlaka okuyunuz.

zeltisi hazrlanacak belirleyiniz.

maddeyi

zelti hacmine uygun balon joje seimini yapnz ve slak olmamasna dikkat ediniz. Temiz ara-gere kullannz.

Gerekli ara ve gereci tespit edip hazrlaynz.

Gerekli hesaplamalar doru olarak Yaptnz hesaplamay kontrol ediniz. yapnz. Pipetin temiz ve kuru olmasna dikkat ediniz.

Sonuca gre pipet seimi yaparak puara taknz.

Bu uygulama sonucunda hacimce yzde zelti hazrlayabileceksiniz. 34

 zc ilavesinin, balon joje hacminin drtte birlik ksmnn gememesine dikkat ediniz. Balon jojeye az miktarda zcy aktarnz.

Madde almn yavaa ve dikkatli okuyarak yapnz.

Sv maddenin hacmini doru olarak alnz.

Madde almn titizlikle yapnz. Sv seviyesi pipet hacim izgisine teet olmaldr.

Pipetteki sv maddeyi, dar damlatmadan balon jojeye aktarnz.

35

 Ba parmanzla kapa, dier parmak ve avu iiyle de balon jojenin gvdesini kavraynz.

Balon jojenin azn kapatp alkalayarak maddenin znmesini salaynz.

Eklenen sv balon jojenin boyun ksmna kadar olmaldr.

Tekrar zc ilave ederek maddenin tamamen znmesini salaynz.

Is k olduysa balon jojeyi eme altna tutarak soutmaya alnz.

Is k olduysa son scakln oda scaklna gelmesini salaynz.

36

 Hava kabarc olmamas iin, pisetin az balon jojenin i eperine dokundurmadan zc aktarlmaldr.

zcy yava bir ekilde aktarnz.

Kapandan bastrarak zeltinin dklmemesine dikkat ediniz. Balon jojenin alt ksmndan kavrayarak alkalaynz.

Balon jojenin hacim izgisine kadar zcyle tamamlayarak alkalaynz.

Sv seviyesiyle gz hizas ayn olmaldr.

lm dikkatli yapp, doru deeri okuyunuz.

37

 zeltiyi ieye aktarrken mutlaka huni kullannz. Etiketi ie gvdesinin ortasna yaptrnz.

zelti hacminin doruluundan emin olduktan sonra, karanlk ieye aktarnz ve etiketleyiniz.

Kullandnz dier malzemeleri de Ara gere ve ortam temizleyiniz. temizleyerek bir sonraki almaya hazr braknz. Sonular ilem srasna gre rapor Raporunuzda almaya zg dikkat halinde yaznz. edilecek hususlar belirtiniz.

38

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI)
Aadaki sorularda uygun seenei iaretleyiniz. 1. Aadaki ilemlerden hangisinde znme olmaz? A) Suya kolonya damlatlmas B) aya eker katlmas C) Suya buz katlmas D) Ya lekelerinin benzinle temizlenmesi I. Homojen karmlardr II. Tek znen ieriklerdir III. Elektrik akmn iletirler Yarglardan hangileri zeltiler iin her zaman dorudur? A) I, II ve III B) Yalnz I C) II ve III D) Yalnz III Aadakilerden hangisinin sulu zeltisi elektrik akmn en az iletir? A) KOH B) H2SO4 C) O2 D) NaCl I-Scakl ykseltmesi II-Katy toz haline getirmek III-Bir kartrc ile kartrmak Yukardakilerden hangileri bir katnn hem znrln hem de znme hzn deitirir? A) Yalnz I B) I ve II C) II ve III D) I ve III 15 gram ekerin 60 gram suda znmesiyle oluan zeltide eker yzdesi katr? A) 9 B) 15 C) 20 D) 25

2.

3.

4.

5.

39

6.

Ktlece %20lik 800 g zeltide ka gram NaOH znmtr? A) 160 g B) 200 g C) 120 g D) 140 g 360 g su kullanlarak hazrlanan %40lk alkol zeltisinde znen maddenin ktlesini bulunuz. A) 144 g B) 240 g C) 400 g D) 320 g 400 g %12lik CaCl2 zeltisinde 40 gr CaCl2 eklenmesiyle oluan zelti yzde kalktr? A) %20 B) %9 C) %22 D) %15 1250 gram %20lik tuz zeltisi hazrlamak iin gerekli suyun ktlesini hesaplaynz. A) 50 g B) 500 g C) 750 g D) 1000 g 400 g %10luk Na2CO3 zeltisinin deiimi %20e karmak iin zeltide ka gram daha Na2CO3 zlmelidir? A) 80 g B) 100 g C) 50 g D) 150 g

7.

8.

9.

10.

DEERLENDRME Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

40

UYGULAMALI TEST (YETERLK LME)

200 g ktlece % 5lik eker zeltisi hazrlayarak aada belirtilen uygulama faaliyetini gzlenecek davranlar dikkate alarak gerekletiriniz. Kullanlacak Ara ve Gereler 1 Hassas terazi 2 Pipet 3 Balon joje 4 Kat kimyasal madde 5 Sv kimyasal madde 6 Puar Sra Nu. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

7 Huni 8 Piset 9 Saf su 10 Etiket 11 Laboratuar nl 12 Spatl Hayr

Deerlendirme ltleri Evet Laboratuvar kyafetinizi giydiniz mi? Gerekli hesaplamalar doru olarak yaptnz m? Dikkat edilmesi gereken hususlar belirlediniz mi? Gerekli ara ve gereci hazrladnz m? Uygun balon joje seimini yaptnz m? Kullanlan kimyasaln etiket bilgilerini okudunuz mu? Madde lmn kuralna uygun olarak yaptnz m? Balon jojeye ilk olarak az miktarda zc koydunuz mu? znen maddeyi tamamen zdnz m? zelti hacmini doru olarak ayarladnz m? Balon jojenin l izgisi ile sv seviyesini teet olarak ayarladnz m? Yaplan zeltiyi etiketlediniz mi? Yaptnz btn ilemlerde laboratuvar alma kurallarna uygun davrandnz m? gvenlii kurallarna riayet ettiniz mi? Yaplan iin raporunu hazrladnz m?

DEERLENDRME Bu faaliyet srasnda bilgi konularnda veya uygulamal i paralarnda anlamadnz veya beceri kazanamadnz konular tekrar ediniz. Konular arkadalarnzla tartnz. Kendinizi yeterli gryorsanz dier renme faaliyetine geiniz. Yetersiz olduunuzu dnyorsanz retmeninize dannz.

41

RENME FAALYET2 RENME FAALYET-2

AMA
Gerekli ortam salandnda kurallarna uygun olarak, kat ve sv maddelerden molar zelti hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
Molar zeltiler hakknda bilgi edininiz. Mol kavram ile molar zeltiler arasndaki balantlar tespit ediniz.

2. MOLAR ZELT HAZIRLAMA

2.1. Molarite

Resim 2.1: eitli molar zeltiler

zeltilerde belli bir hacim ierisinde ne kadar madde zndn bilmek nemlidir. Tarmda ve tpta kullanlan zeltilerde, znm madde dozunun ar olmas veya yetersiz olmas istenmeyen birok hayati sonular dourur. rnein bir ilacn ar dozda kullanm lme yol aabilir. Kimyada bir zeltinin ierdii madde miktarnn bilinmemesi yanl ve tehlikeli sonulara neden olur. Bu nedenle hangi maddeden ne kadar alndnn bilinmesi gerekir.

ekil 2.1: zeltide znm molekller

Molar deriim, en ok kullanlan deriim birimlerinden biridir. Molarite bir litrelik zeltideki znm maddenin mol cinsinden ifadesidir. M ile gsterilir. 1 M zelti denilince, zeltinin 1 litresinde 1 mol maddenin znd anlalr. rnein 1 molar NaOH zeltisi ,1 litresinde 1 mol yani 40 gram znm NaOH ieren zelti demektir. 42

Molarite =

znenin mol says zelti hacmi

forml edildiinde,

M=

n (mol) V(l)

yazlabilir.

n= znen maddenin mol says v= litre cinsinden zeltinin hacmi M= molarite (mol / litre)dir mol / litre terimi yerine "molar" terimi kullanlr Mol says yerine, n= m / MA yazlrsa n m / MA m 1 m M = . = V V/1 MA V MA . V(l) M= m MA . V(l) bants elde edilir

Problemde mol says verilmeyip ktle verildiinde bu bantdan kolaylkla zm yaplabilir. rnek: 23,4 g NaCl kullanlarak 500 ml zelti hazrlanyor. zeltinin molar deriimi nedir? (NaCl=58,5 g ) zm: m= 23,4 g MA= 58,5 g I.Yol: m n= MA 23,4 n = = 0,4 mol 58,5 V= 500 ml = 0,5 l M= ?

n 0,4 M= M = = 0,8 mol/t Hacmin daima litre olmasna dikkat edilmelidir. V (l) 0,5 II. Yol : m M= MA.V(l) 23,4 M = = 0,8 mol / l 58,5 . 0,5

43

rnek: 11,7 g NaCl kullanlarak 0,4 M ka ml zelti hazrlanabilir? ( NaCl = 58,5 g ) zm: m= 11,7 g M=0,4 I.Yol: m n= MA 11,7 n = = 0,2 mol 58,5 MA= 58,5 g V(ml)= ?

n 0,2 M = 0,4 = V (L) V II. Yol: m M= MA.V(l)

= 0,5 mol/l = 500 ml

11,7 0,4 = = 0,5 l = 500 ml 58,5 . V(l)

rnek: NKA da hacmi 448 cm3 olan NH3 ( amonyak ) gaz ile 250 cm3 zelti hazrlanyor. Amonyan molar deriimini bulunuz? (448 cm3= 0,448l 250cm3= 0,250l) zm: NKA da 1 mol olan NH3 22,4 l NKA da x mol olan NH3 0,448 l 1 x 0,448 X = = 0,02 mol 22,4 n M= V (l) 0,02 M = = 0,08 mol/l 0,25

rnek: 400 ml 0,2 M NaOH zeltisinde 8 g kat NaOH zlyor. Yeni zeltide NaOH molar deriimi nedir? zm: V= 400 ml = 0,4 l M: 0,2 molar lave m= 8 g MA=40 g Mson= ? I.Yol: n M= V (l) n 0,2 = = 0,08 mol 0,4 44

m 8 n= n = = 0,2 mol MA 40 Yeni zeltide toplam mol says 0,08 + 0,2 = 0,28 moldr. n Ms = V (lt) II. Yol: m M= MA.V(l) m Ms = MA .(l) m 0,2 = 40 . 0,4 m = 3,2 g 0,28 M = = 0, 7 mol / l 0,04

11,2 M = = 0, 7 mol / l 40 . 0,4

rnek: Ktlece % 36,5luk ve zktlesi 1,2 g/ml olan HClden 400 ml 0,5 M HCl zeltisi hazrlamak iin ka ml kullanlmaldr? ( HCl = 36,5 ) zm: d=1,2 g/ml Y= 36,5 MA.= 36,5 V= 400 ml = 0,4 l M=0,5 mol/l Vml = ? Molar deriim 1 litredeki mol says olduuna gre HCl zeltisinin 1 litresinde ka mol HCl bulunduu hesaplanmaldr. m d= V (ml) m 1,2 = 1000 m = 1200 g

zeltide 1200 g HCl olmaldr. % 36,5 luk HCl den kullanldna gre: 100 36,5 1200 X 1200 . 36,5 X= = 438 g HCl olmaldr. 100 HCl nin mol says ise: m n= MA 438 n = = 12 mol 36,5 45

zeltinin hacmi 1 litre ( Molarite olduu iin ) deriim; n M= V 12 m = = 12 molardr. 1

400 ml 0,5 M HCl zeltisi : n M= V n 0,5 = = 0,2 mol HCl ierir. 0,4

12 molarlk zeltinin 0,2 mol HCI iermesi iin hacmi:

n M= V

0,2 12 = = 16,7 ml olmaldr. V

Hesaplamann ok basamakl zm olduundan, problemi zerken kullanlan ksa forml ve orantlar tek bir bantda toplanabilir; %C . d . V(ml) M = MA . V(l) M . MA . V(l) V(ml) = %C.d

Verilen bu bantya gre ayn problem zlrse: 0,5 . 36,5 . 0,4 V(ml) = 0,365 . 1,2 7,3 = = 16,7 ml olarak bulunur. 0,438

Yukarda zlen rnekler gibi istenilen zeltinin hesaplamalar yaplr. Molaritede en nemli nokta zeltinin son hacmidir. Molar zeltiler belli hacimleri len balon jojelerde hazrlanr. Hazrlanacak molar zelti iin, nce znecek madde miktar hesaplanr.

Resim 2.2: Tartlm kat madde

46

Daha sonra zeltinin hacmine uygun balon joje seimi yaplr. Balon jojeye az miktarda zc konur. Hesaplanan miktarda madde llerek balon jojeye aktarlr.

b Resim 2.3: zelti hazrlama basamaklar

zerine tekrar zc ilave edilerek maddenin znmesi salanr. Daha sonra hacim izgisine kadar zc ile tamamlanr. Molar zeltilerin en nemli dezavantaj scakla baml oluudur nk scaklkla, sv hacmindeki genleme deriimi deitirir. Bu nedenle zelti hazrlama esnasnda scaklk art olumusa, oda scaklna kadar soutulmas ve hacim kontrolnn tekrar yaplmas gerekir.

Resim 2.4: Molar zeltilerde hacim kontrol

Kat maddelerden molar deriimi bilinen bir zelti hazrlarken, ncelikle znen maddenin gram olarak ktlesi molarite forml yardmyla hesaplanr. Eer kat madde kristal suyu ieriyorsa molekl arl hesaplanrken kristal sular da hesaba katlmaldr.

47

Sv maddelerden molar deiimi bilinen bir zelti hazrlanrken de znen madde mililitre olarak hesaplanmas iin kullanlan sv maddenin younluu ve yzdesi bilinmelidir. Kuvvetli asit zeltileri hazrlanrken balon jojeye ncelikle su daha sonra yava yava asit eklenmelidir. Aksi halde znme olay, iddetli s k olan bir reaksiyon olaca iin ani srama ve patlama meydana gelerek kazalara neden olur.

Resim 2.5: Pipet seimi ve puarn takl

zelti iin istenilen hacim pipet ve puar kullanlarak ok dikkatli bir ekilde istenilen hacim ekilmelidir. Hazrlanan zeltiler mutlaka karanlk ielere aktarlmaldr. zeri etiketlenerek stok zelti olarak muhafaza edilmelidir.

48

UYGULAMA FAALYETLER UYGULAMA FAALYET UYGULAMA 2.1

lem Basamaklar neriler Laboratuvar nlnz giyiniz. Kullanacanz kimyasal maddenin etiket bilgilerini mutlaka okuyunuz. maddeyi

zeltisi hazrlanacak belirleyiniz.

zelti hacmine uygun balon joje seimini yaparak, kuru ve temiz olmasna dikkat ediniz. Gerekli ara ve gereci tespit edip hazrlaynz.

Gerekli hesaplamalar doru olarak Yaptnz hesaplamay kontrol ediniz. yapnz. Tartm ilemine gemeden nce terazinin sfr ayarn yapnz. Tartmdan nce mutlaka dara alnz.

Sonuca gre kat maddeyi tartnz.

49

 zc ilavesinin, balon joje hacminin drtte birlik ksmnn gememesine dikkat ediniz.

Balon jojeye az miktarda zcy aktarnz.

Temiz ve kuru huni kullanrsanz, maddeyi jojeye hatasz aktarrsnz. Hunide ve darada madde kalnts kalmamas iin zcyle ykaynz.

Tartlan maddeyi dar dkmeden balon jojeye aktarnz.

Sv seviyesi, jojenin boyun ksmndan aada olmaldr. zcy koyarken piset ucunun, jojenin i eperine dokundurarak ykatnz.

Balon jojeye biraz daha zc ilave ediniz.

50

 Tekrar zc ilave maddenin tamamen salaynz.

ederek kat znmesini

Ba parmanzla kapa, dier parmak ve avu iiyle de jojenin boyun gvdesini kavraynz. Hafif eimle aa ve yukar ynde hareketle alkalaynz.

Sv seviyesinin, balon jojenin hacim izgisini gememesine dikkat ediniz.

Balon jojenin hacim izgisine kadar zc ilave ediniz.

zelti hacminin doruluundan emin olduktan sonra, ayra iesine aktarnz ve etiketleyiniz.

zeltiyi ieye aktarrken mutlaka huni kullannz. zeltinin molaritesini ve adn etikete yaznz. Etiketi ie gvdesinin ortasna yaptrnz.

Kullandnz malzemeleri temizleyerek bir sonraki almaya hazr braknz. Sonular ilem srasna gre rapor Raporunuzda almaya has dikkat edilecek halinde yaznz. hususlar belirtiniz. Ara, gere ve ortam temizleyiniz.

51

UYGULAMA 2.2:
lem Basamaklar neriler Laboratuvar nlnz giyiniz. Kullanacanz kimyasal maddenin etiket bilgilerini mutlaka okuyunuz. maddeyi

zeltisi hazrlanacak belirleyiniz.

zelti hacmine uygun balon joje seimini yaparak, temiz ve kuru olmasna dikkat ediniz. Gerekli ara ve gereci tespit edip hazrlaynz.

Gerekli hesaplamalar doru olarak Yaptnz hesaplamay kontrol ediniz. yapnz. Pipetin temiz ve kuru olmasna dikkat ediniz. Sonuca gre pipet seimi yaparak puara taknz.

zc ilavesinin, balon joje hacminin drtte birlik ksmn gememesine dikkat ediniz. Balon jojeye az miktarda zcy aktarnz.

52

 Madde almn kuralna uygun yapnz. Sv seviyesi pipet hacim izgisine teet olmaldr. Sv maddenin hacmini doru olarak alnz.

Madde aktarmn kuralna uygun yapnz. Pipeti dik tutunuz ve puar doru kullannz.

Pipetteki sv maddeyi, dar damlatmadan balon jojeye aktarnz.

Baparmanzla kapa, dier parmak ve avu iiyle de balon jojenin boynunu kavraynz. Balon jojenin azn kapatp alkalayarak maddenin znmesini salaynz.

Eklenen sv balon jojenin boyun ksmna kadar olmaldr. Tekrar zc ilave ederek maddenin tamamen znmesini salaynz.

53

 Is k olduysa balon jojeyi eme altna tutarak soutmaya alnz. Is k olduysa son scakln oda scaklna gelmesini salaynz.

Piseti balon jojeye zcy aktarnz. Balon jojenin hacim izgisine kadar zc ilave ediniz.

dokundurmadan

Kapandan bastrarak zeltinin dklmemesine dikkat ediniz. Balon jojenin hacim izgisine kadar zcyle tamamlayarak alkalaynz.

zeltiyi ieye aktarrken mutlaka huni kullannz. zeltinin adn, deriimini, hazrlan tarihini ve hazrlayann ad-soyadn etikete yaznz. zelti hacminin doruluundan emin Etiketi ie gvdesinin ortasna yaptrnz. olduktan sonra ayra ieye aktararak etiketleyiniz.

Kullandnz dier malzemeleri de temizleyerek bir sonraki almaya hazr braknz. Sonular ilem srasna gre rapor Raporunuzda almaya zg dikkat halinde yaznz. edilecek hususlar belirtiniz. Ara gere ve ortam temizleyiniz. 54

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI)
Aadaki sorularda uygun seenei iaretleyiniz. 1. 4 g NH4NO3 ka moldr? (N: 14 H: 1 O: 16 ) A ) 0,05 B ) 0,08 C ) 0,06 D ) 0,03 0,4 mol (NH4 )2 SO4 ka gramdr? (N: 14 S: 32 O: 16 H: 1 ) A ) 47,2 B ) 50 C ) 52,8 D ) 78,4 XOH bileiinin 11,2 gramnda 3,2 gram oksijen bulunduuna gre xin atom ktlesi katr? (O : 16 H : 1 ) A)7 B ) 19 C ) 23 D ) 39 56 g C2H4 ile m gram NH3 bileiklerindeki atom saylar birbirine eittir. Buna gre m ka gramdr? (H: 1 C: 12 N: 14 ) A) 51 B)14 C )28 D)7 1,5 litre 2 M HCI zeltisinde ka mol HCI znmtr? (HCI :36,5 ) A)3 B )5 C)2 D)4 300 ml 2,2 M AlCl3 zeltisini hazrlamak iin ka gram madde tartlmaldr? (Al : 27 Cl : 35,5 ) A ) 44 B ) 88 C ) 64 D ) 56 55

2.

3.

4.

5.

6.

7.

6,02x1021 NH3 molekl suda znerek 100 mI zelti hazrlanmtr. zeltideki NH3 n molaritesi nedir? A ) 0,3 B ) 0,5 C ) 0,1 D ) 0,01 % 10luk gm nitrat zeltisinin younluu 1,09 g/ml.dir. Bu zeltinin molaritesi nedir? (Ag : 108 O: 16 N : 14 ) A ) 0,95 B ) 0,64 C ) 0,82 D ) 0,79 Younluu 1,19 g/ml ve % 37lik HCl den 250 ml , 0,3 M HCl zeltisi hazrlamak iin ka ml gereklidir. A ) 8,80 B ) 7,4 C ) 2,73 D ) 6,22

8.

9.

DEERLENDRME Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

56

UYGULAMALI TEST (YETERLK LME)

500 ml , 2 M lk NaOH zeltisini gerekli hesaplamalar yaparak hazrlaynz. Kullanlacak Ara ve Gereler 1- Hassas terazi, Pipet 2- Balon joje , Kat kimyasal madde 3- Sv kimyasal madde 4- Puar , Huni 5- Piset , Saf su 6- Etiket 7- Laboratuvar nl 8- Spatl Sra Nu. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Deerlendirme ltleri Laboratuvar kyafetinizi giydiniz mi? Gerekli hesaplamalar doru olarak yaptnz m? Dikkat edilmesi gereken hususlar belirlediniz mi? Gerekli ara ve gereci hazrladnz m? Uygun balon joje seimini yaptnz m? Kullanlan kimyasaln etiket bilgilerini okudunuz mu? Madde lmn kuralna uygun olarak yaptnz m? Balon jojeye ilk olarak az miktarda zc koydunuz mu? zneni maddeyi tamamen zdnz m? zelti hacmini doru olarak ayarladnz m? Balon jojenin l izgisi ile sv seviyesini teet olarak ayarladnz m? Yaplan zeltiyi etiketlediniz mi? Yaptnz btn ilemlerde laboratuvar alma kurallarna uygun davrandnz m? gvenlii kurallarna riayet ettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME Bu faaliyet srasnda bilgi konularnda veya uygulamal i paralarnda anlamadnz veya beceri kazanamadnz konular tekrar ediniz. Konular arkadalarnzla tartnz. Kendinizi yeterli gryorsanz dier renme faaliyetine geiniz. Yetersiz olduunuzu dnyorsanz retmeninize dannz.

57

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI)
Aadaki sorularda uygun seenei iaretleyiniz. 1. Ktlece % 15 lik 80 gram eker zeltisi hazrlamak iin ka gram eker ve ka gram su gerekir? A )12 g eker/68 g su B) 15 g eker/85 g su C) 22 g eker/78 g su D)25 g eker/75 g su 38,2 gram suda 11,8 gram tuz zlerek hazrlanan zeltinin ktlece yzdesi nedir? A) %25,2 B) % 23,6 C) %28 D) %32,7 126 gram HNO3 ieren 5 litre zelti ka molardr? ( H:1, N:14, O:16 ) A) 0,4 B) 0,6 C) 0,2 D) 0,8 XIO3 bileiinin 0,02 molnn ktlesi 3,96 gramdr. Buna gre X elementinin atom ktlesi nedir? (I:127, O:16 ) A) 11 B) 23 C) 31 D) 39 Aada verilen maddelerden eit ktlelerde alnarak birer litre zeltileri hazrlanyor. Hangi zeltinin molar deriimi en byktr? ( H:1, O:16, N:14, Na : 23, Cl : 35,5 ) A) NH3 B) NaCl C) NaOH D) HNO3 Ktlece % 80 C2H5OH ieren ve zktlesi 0,92 g/ml olan zeltinin molar deriimini bulunuz? A) 6 B) 12 C) 16 D) 14

2.

3.

4.

5.

6.

58

7.

1200 ml 0,5 M Ca(NO3)2 zeltisi hazrlamak iin gerekli znen maddenin mol saysn bulunuz. A) 0,9 B) 0,6 C) 0,7 D) 1 600 ml 2 M HNO3 zeltisi hazrlamak iin, zktlesi 1,2 g / ml olan ktlece 12,6 gram HNO3 ieren ka ml HNO3 zeltisi gerekir? (HNO3 : 63 ) A) 300 B) 400 C) 600 D) 500 400 ml 1,5 molar NaOH zeltisi hazrlamak iin ktlece % 75 lik ka gram NaOH zeltisi gerekir? ( Na:23, O:16, H:1 ) A)32 B) 18 C) 25 D)40 zktlesi 1,2 g / ml olan HCl zeltisinin ktlece % 36,5 i HCl dir. Bu zeltide HCl nin molar deriimi nedir? (HCl : 36,5 ) A) 3 B)12 C) 9 D) 18

8.

9.

10.

DEERLENDRME Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

59

UYGULAMALI TEST (YETERLK LME)

Younluu 1,15 olan , % 30luk HClyi kullanarak 250 ml 0,1 M HCl zeltisini gerekli hesaplamalar yaparak hazrlaynz. Kullanlacak Ara ve Gereler 1 Hassas terazi 2 Pipet, Balon joje 3 Kat kimyasal madde 4 Sv kimyasal madde 5 Puar, Huni 6 Piset, Saf su 7 Etiket 8 Laboratuvar nl 9 Spatl Sra Nu. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Deerlendirme ltleri Laboratuvar kyafetinizi giydiniz mi? Gerekli hesaplamalar doru olarak yaptnz m? Dikkat edilmesi gereken hususlar belirlediniz mi? Gerekli ara ve gereci hazrladnz m? Uygun balon joje seimini yaptnz m? Kullanlan kimyasaln etiket bilgilerini okudunuz mu? Madde lmn kuralna uygun olarak yaptnz m? Balon jojeye ilk olarak az miktarda zc koydunuz mu? znen maddeyi tamamen zdnz m? zelti hacmini doru olarak ayarladnz m? Balon jojenin l izgisi ile sv seviyesini teet olarak ayarladnz m? Yaplan zeltiyi etiketlediniz mi? Yaptnz btn ilemlerde laboratuvar alma kurallarna uygun davrandnz m? gvenlii kurallarna riayet ettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME Bu faaliyet srasnda bilgi konularnda veya uygulamal i paralarnda anlamadnz veya beceri kazanamadnz konular tekrar ediniz. Konular arkadalarnzla tartnz. Kendinizi yeterli gryorsanz dier renme faaliyetine geiniz. Yetersiz olduunuzu dnyorsanz retmeninize dannz.

60

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 C B C A C A B A D C

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 A C D A A B C B D

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 A B A B A C B D A B

61

KAYNAKA KAYNAKA
ATKINS Peter, Loretta JONES (ev.Esma KILI , Ftnat KSEOLU, Hazma YILMAZ),Temel Kimya Cilt 1, Bilim Yaynclk, Ankara,1999 ATKINS Peter, Loretta JONES (ev.Esma KILI , Ftnat KSEOLU, Hazma YILMAZ),Temel Kimya Cilt 2, Bilim Yaynclk, Ankara, 1998 ARIK Ahmet, , Rahim POLAT , Nasuh LKER , Kimya 1, Oran Yaynclk zmir. 2002 ARIK Ahmet, , Rahim POLAT , Nasuh LKER , Kimya 2, Oran Yaynclk zmir. 2002 KARACA Faruk, Lise 2 Kimya, Paa Yaynclk, Ankara, 2003. www.adu.edu.tr/akademik/mdemir www.aof.edu.tr/kitap www.bogamedikal.com/labmalzemeleri www.kimyaevi.com www.kimyaokulu.com www.mustafaaltinisik.org.uk

62