OK BYK SAYILAR VE BU SAYILARLA YAPILAN LEMLER

100

.. 10 ss 0

101

... 10 ss 1

102

.. 10 ss 2

103

.. 10 ss 3

10n

= 10 x 10 x x10 10 ss n

n tane
n, 10 un ka defa arplacan gsterir.
RNEK
754,2071 ondalk kesrini 10 un kuvveti eklinde yaznz.
ZM
754,2071 = 7542071 . 10-4
Virglden sonraki basamak says 10 un negatif ss olarak yazlr.
RNEK
371,05. 105 ilemini yapnz.
ZM
371,05 . 105 = 371,05 . 100000 = 37105000
= 37105 . 103
RNEK
125.000.000.000 saysn 10 un kuvveti eklinde gsteriniz.
ZM
125.000.000.000 = 125 . 109
(Sfr says 10 tabannda s olarak yazlr.)
ok Byk Saylarla Toplama ve karma lemi
ok byk pozitif tam saylar toplanrken, 10 un kuvvetleri eit deilse eitlenir. 10 un
kuvvetleri eitse katsaylar toplanr. 10 un kuvveti toplama arpm olarak yazlr.
a.10m + b . 10m = (a + b) . 10m
1

RNEK
48 x 1014 + 36 x 1014 ilemini yapalm
ZM
arpma ileminin toplama ilemi zerine dalma zelliine gre;
48 x 1014 + 1014 = (48 + 36) x 1014
= 84 x 1014 bulunur.
RNEK
0,2 X 109 + 5 x 108 ilemini yapalm.
ZM
109

= 10 x 10 x 10 x 10 x 10 x 10 x 10 x 10
= 10 x 108

0,2 x 109 = 0,2 x 10 x 108 = 2 x 108 dir.

2 x 108 + 5 x 108 =
ok byk pozitif saylarn fark bulunurken, 10 un kuvvetleri eit deilse eitlenir. 10 un
kuvveti, farka arpm olarak yazlr.
a. 10m b . 10m = (a b)10m
RNEK
3,2 . 109 + 0,27 . 1011 -12,5 . 109 ileminin sonucu katr?
ZM
10 un kuvvetleri eitlenir.
3,2 . 109 + 27.109 12,5 . 109
(3,2 + 27 12,5) . 109 = 17,7 . 109
= 117 . 108
ok Byk Saylarla arpma lemi
10 un pozitif tam say kuvvetlerini arparken, slerin toplam olan say 10 un zerine s olarak
yazlr.

RNEK
104 x 102 ilemini yapalm.
ZM
104 x 102 ilemini yapalm.
104 = 10 x 10 x 10 x 10
102 = 10 x 10 olduundan
104 x 102 = 104 + 2= 106
RNEK
(1,2 x 104) x (2 x 106) ilemini yapalm.
ZM
(1,2 x 104) x (2 x 106) = (1,2 x 2) x (104 x 106)
= 2,4 x 104 + 6
= 2,4 x 1010 bulunur.
ok Byk Saylarda Blme lemi
10 un, 10m ve 10n gibi, pozitif tam say kuvvetlerini birbirine blmek iin, blmn ssnden
blenin ss karlr. Fark, 10 a s olarak yazlr.
a . 10n
a
= 10n-m
b . 10m b
RNEK
106 10 x 10 x 10 x 10 x 10 x 10
= = 104
102
10 x 10
Grlyor ki blnende 6 tane 10 arpan, blende de 2 tane 10 arpan vardr.
Sadeletirme sonunda geriye 6 2 = 4 tane 10 arpan kalr.
106
O halde = 106 -2 = 104
102

OK KK POZTF SAYILAR VE BU SAYILARLA YAPILAN LEMLER

ok kk pozitif saylar, fen bilimleri alannda ve tpta kullanlmaktadr. Bu saylar, 10 un
negatif tam say kuvvetleri ile yazlarak, ilemlerde kolaylk salanr.
Kk Saylar

Yeni Yazl

1
1
0,1 = =
10 101

10-1

1
1
0,01 = = 10-2
100 102
1
0,0001 =
10n
10n
n tane ondalk basamak

Okunuu

On ss eksi bir

On ss eksi iki

On ss eksi n

(n N ve n Z- dir)
ok Kk Pozitif Saylarla Toplama ve karma lemleri
a x 10-n ve b x 10-n eklinde 10 un ayn negatif tam say kuvvetine gre yazlan ok kk
pozitif iki saynn toplam
( a + b) x 10-n;
fark
(a-b) x 10-n dir.
RNEK
2,14 x 10-4 + 0, 16 x 10-4 ilemini yapalm.
ZM
2,14 x 10-4 + 0,16 x 10-4
= (2,14 + 0,16) x 10-4
= 2,3 x 10-4 bulunur.
RNEK
2,3 x 10-5 1,16 x 10-4 ilemini yapalm
ZM
4

1,16 x 10-4 = 11,6 x 10-5 olduundan

2,3 x 10-5 11,6 x 10-5 = (2,3 11,6) x 10-5
= (-9, 3) x 10-5 tir.
ok Kk Saylarla arpma lemi
10 un tam say kuvvetlerini birbirine blerken; blnenin ssnden blenin ss karlr.
RNEK
4,8 x 10-5
ileminin sonucu katr?
0,4 x 10-6
ZM
4,8 x 10-5 4,8 10-5
= x = 12 x 10-5 (-6)
0,4 x 10-6 0,4 10-6
= 12 x 10-5 + 6= 10 x 10
= 120 dir.
OK KK VE OK BYK POZTF SAYILARIN BLMSEL GSTERM
A x 10n ve a x 10-n saylarndaki a katsaysnn 1 ile 10 arasnda bir gerek say olacak ekilde
ayarlanmasna bu pozitif saynn bilimsel gsterimi denir.
RNEK
214 x 10-12 saysnn bilimsel gsterimini yazalm.
A) 21,4 . 10-9

B) 2,14 . 10-10 C) 214 . 10-12

D) 0,214 . 10-9

ZM
-12

214 x 10

214
= x 102 x 10-12 = 2,14 x 10-10

ileminin sonucu katr?

100
A) -18 x 104

B) 0

C) 18 x 105

D) 18 x 106

ZM
nce kuvvetleri eitleyelim.
5

1,2 x 10 104 + 2 x 104 3,2 x 10 104

= 10 x 104 + 2 x 104 32 x 104
= (10 + 2 32) x 104
= - 18 x 104
RNEK 2002/O
0,2 . 106 + (3.102 . 2. 103)
ileminin sonucu aadakilerden hangisidir?
0,5 . 104 - 103
A) 16.101

B) 5.102

C) 3.103

D) 2.102

ZM
0,2 .106 + (3.102.2.103) 2. 105 + (6 .105)
=
0,5.104 103
5.103 1.103
8 .105
= = 2 . 102
4.103
RNEK
12
- 5 x 10-7 + 2,5 x 10-6
107
A) 3,2 x 10-7

ileminin sonucu katr?

B) 32 x 10-7

C) 320 x 10-7

D) 32 x 10-3

ZM
12
= 12 x 10-7 dir.
107

Kuvvetlerini eitleyelim.

12 x 10-7 -5 x 10-7 + 2,5 x 10 x 10-7

= 10 x 10-7 5 x 10-7 + 25 x 10-7
= (12 -5 + 25) x 10-7 = 32 x 10-7
SORU -1 1995/FL AL
(5,7x10-21 + 0,3 x 10-22 + 10-23) x 1014 ileminin sonucu hangisidir?

A) 574 x 10-9

B) 5731 x 10-8

C) 61 x 10-10

D) 611 x 10-8

ZM
(5,7 x 10-21 + 0,3 x 10-22 + 10-23) x 1014
= (570 x 10-23 + 3 x 10-23 + 10-23) x 1014
= 10-23 (570 + 3 + 1) x 1014
= 10-23 x 574 x 1014
= 10-9 . 574
SORU 2 1998/ML
(0,8 x 107) x (0,5 x 106) (0,6 x 1012) ileminin sonucu katr?
a) 46 x 1014

B) 4,6 x 103

C) 34 x 1012

D) 3,4 x 1012

ZM
(0,8 x 107) x (0,5 x 106) (0,6 x 1012)
= (8 x 106) x (5 . 105) (6 x 1011)
= 40 x 1011 6 x 1011
=34 . 1011 = 3,4 . 1012
KAYNAKA

7. Snf Konu Anlatml Soru Bankas (Snav)