BLM VI

KNC MERTEBEDEN LNEER DFERANSYEL DENKLEMLER

Uygulamada ikinci mertebeden lineer diferansiyel denklemlere sk
rastlanr. Bu nedenle bu denklemlerin zmn zel olarak ele almada yarar
vardr.
6.1. kinci Mertebeden Homojen Lineer Diferansiyel Denklemlerin
Basit Formlar
nce
a
0
(x)y
"
+ a
1
(x)y' + a
2
(x)y = 0 (170)
formundaki deiken katsayl, ikinci mertebeden homojen lineer diferansiyel
denklemini inceleyelim.
Varlk ve teklik teoremlerine gre a
0
(x), a
1
(x), a
2
(x) fonksiyonlar
verilen x = x
0
noktasnn herhangi komuluunda srekli ve a
0
(x) 0 ise (170)
denkleminin
y(x
0
) = y , y'(x
0
) = y
balang koullarn salayan tek zm vardr.
imdi a
0
(x), a
1
(x), a
2
(x) fonksiyonlarnn [,] aralnda srekli ve a
0
(x)
0 olduunu kabul edelim. Bu taktirde (170) denkleminin zmleri de ayn
aralkta tanmldr.
234
1. (170) denklemi aranan fonksiyon ve onun trevine gre homojen
diferansiyel denklem olduundan y' = yu dnm ile
a
0
(x)u' + a
0
(x)u
2
+ a
1
(x)u + a
2
(x) = 0
Riccati denklemine dnr. Burada u(x) yeni aranan fonksiyondur. Tersine
olarak
z' = a(x)z
2
+ b(x)z + c(x)
Riccati denklemine
y
y
a(x)
1
z
'

dnm uygulanrsa
a(x)y" [a'(x) + a(x)b(x)]y' + c(x)a(x)y = 0
formda ikinci mertebeden homojen lineer diferansiyel denkleme dntrlr.
Burada a(x), a'(x), b(x), c(x) fonksiyonlar srekli ve a(x) 0 dr.
2. kinci mertebeden homojen lineer her diferansiyel denklem bamsz
deikenin uygun olarak deitirilmesi ile
z" + q(x)z = 0 (6.2)
denklemine dntrlr.
(170) denkleminde a
0
(x) ve a
1
(x) fonksiyonlar srekli treve sahip
olsun. (170) denkleminde y = (x)z dnm uygulayalm ve (x)
235
fonksiyonunu yle bir seelim ki elde edilen yeni denklemde z nin katsays sfr
olsun. O halde (x) e gre
2a
0
(x)'(x) + a
1
(x)(x) = 0
denklemi elde edilir. Bu denklemin

dx
(x) a
(x) a
2
1
0
1
e (x)
zm alnrsa (170) denklemi
z" + q(x)z = 0
denklemine dnr. Burada
(x) a
(x) a
(x) 4a
(x) a (x) (x)a 2a (x) (x)a 2a
q(x)
1
2
2
0
2
1
'
1 0 1
'
0
+

dir.
3. (170) diferansiyel denkleminin kendi kendisine e olmas iin
a
0
(x)y"(x) + a
1
(x)y'(x) + a
2
(x)y(x) = a
2
(x)z(x) (a
1
(x)z(x))' + (a
0
(x)z)"
olmas gerekir. Buradan
a
1
'(x) + a
0
"(x) = 0
- a
1
(x) + 2 a
0
'(x)
ve bu iki denklemden
a
0
'(x) = a
1
(x)
koulu bulunur. O halde (170) denklemi kendi kendisine e ise
236
0 (x)y a (x)) (x)y (a
dx
d
2
'
0
+ (6.3)
eklindedir.
imdi a
0
(x) fonksiyonu diferansiyellenebilir ise (170) homojen
diferansiyel denklemin
0 b(x)y ]
dx
dy
[a(x)
dx
d
+
eklinde yazlabileceini gsterelim.
(6.3) denklemini ak yazarsak
a
0
(x)y"(x) + a
0
'(x)y'(x) + a
2
(x)y(x) = 0
buluruz. O halde y'(x) in katsays y"(x) in katsaysnn trevidir. (170)
denkleminin her iki yann
) ( ) ( (x)] (x)a [
dx
d
1 0
x a x (6.4)
koulunu salayan (x) fonksiyonu ile arparsak elde edilen diferansiyel
denklem kendi kendisine e olur. (6.4) ifadesi bize (x) iin gerekli koulun
salad bir diferansiyel denklem verir. (6.4) denklemini ak yazarsak
a
0
(x)'(x) + a
0
'(x)(x) = (x)a
1
(x)
ya da
dx
(x) a
a (x) a
d
d
0
'
0 1
'

elde ederiz. Buradan

237

dx
(x) a
(x) a
0
0
1
e
(x) a
1
(x)
buluruz. (170) denkleminin her iki yann bulduumuz (x) fonksiyonu ile
arparsak, denklemimiz
0 b(x)y )
dx
) ( (
dx
d
+
dy
x a (6.5)
formunu alr. Burada

dx
(x) a
(x) a
0
1
e a(x)
,

dx
(x) a
(x) a
0
2
0
1
e
(x) a
) ( a
b(x)
x
dir. Bylelikle (170) denklemini daima (6.5) denklemine dntrlebilir ve o
halde a(x) > 0 dr. Kendi kendisine e olan (6.5) denkleminde t deikeni
yerine yeni deikeni

a(s)
ds
t
(6.6)
yazalm. a(x) > 0 olduundan, t deieni x in kesin monoton artan fonksiyon
olur. Buna gre de (6.6) forml ile verilen fonksiyonun tek x = (t) ters
fonksiyonu vardr. O halde
2
2
dt
y d
a(x)
1
dx
dt
dt
dy
dt
d
dt
dy
dx
d
dx
dy
a(x)
dx
d
dt
dy
a(x)
1
dx
dt
dt
dy
dx
dy

,
_

,
_

,
_

238
ve (6.5) denklemi
0 Q(t)y
dt
y d
2
2
+ (6.7)
ekline dntrlr. Burada
Q(t) = a(x)b(x) = a((t)) b((t))
dir. (6.6) dnmne Lioville dnm denir.
6.2. kinci mertebeden homojen lineer diferansiyel denklemlerin zmnn
zellikleri
kinci mertebeden homojen lineer diferansiyel denklemlerin trivial
olmayan zmlerinin baz zeliklerini verelim.
Teorem 6.1. : y = y
1
(x) fonksiyonu (170) diferansiyel denkleminin x
0
noktasnda sfra eit olan zm ise ayn denklemin bu noktada sfra eit olan
her bir y = y(x) zm
y(x) = cy
1
(x)
eklindedir. Burada c keyfi bir sabittir.
spat: y
1
(x) ve y(x) zmleri x
0
noktasnda sfra eit olduundan, bu
zmlerin
w(x) =
(x) y (x) y
(x) y y(x)
'
1
'
1
239
Wronskian determinant ayn noktada sfra eittir. Bu taktirde Ostrogradski
Lioville formlne gre w(x) = 0 , x[,] olur. Buradan y
1
(x) ve y(x)
zmlerinin lineer bamll elde edilir. Teoremin ispat tamamlanm oldu.
Teorem 6.2. : (170) denkleminin sfrlar basittir, yani denklemin
herhangi y(x) zm iin y(x
0
) = 0 ise y'(x
0
) 0 dr.
spat: Tersini kabul edelim. Herhangi y(x) zm y(x
0
) = 0 , y'(x
0
) = 0
koulunu salar. Denklemin trivial zm de ayn koullar saladndan
zmn tekliine gre y(x) 0 olur. Bu ise y(x) in trivial olmayan zm
olmasna elikendir. Teorem ispat olundu.
Teorem 6.3. : (170) denkleminin ancak izole edilen sfrlar olabilir,
yani x = x
0
noktas herhangi y = y(x) zmnn sfrlar ise, yle > 0 says
vardr ki, (x
0
, x
0
+ ) aralnda ayn zmn x
0
dan farkl sfr
yoktur.
spat: Tersini kabul edelim. x = x
0
herhangi y = y(x) zmnn izole
olmayan sfr olsun. O halde pozitif, monoton azalan ve sfra yaklaan {
n
} dizisi
iin (x
0

n
, x
0
+
n
) aralnda y(x) zmnn x
0
dan farkl x
n
sfr vardr:
y(x
n
) = 0 , n = 1,2,... dr.
Dier taraftan |x
n
x
0
|< olduundan,
0
n
x
lim


n
x
dr.
y'(x
0
) =
0
x x
) y(x ) y(x
lim
0 n
0 n
n

240
elde edilir. Bylece, y(x) zm iin y(x
0
) = 0 , y'(x
0
) = 0 olur. Bu ise sfrlarn
basitlii hakkndaki teoreme elikedir. Teorem ispat olundu.
Sonu: Her bir sonlu [,] aralnda (170) denkleminin her
zmnn ancak sonlu sayda sfr olabilir.
Teorem 6.4. (Valle-Pussen): [,] aralnda |g(x)| M , M > 0
olsun. Bu taktirde (6.2) denkleminin her bir zmnn iki ardk sfr (eer
varsa) arasndaki uzaklk
M
G
saysndan kk deildir.
spat: Genel olarak x = 0 ve x = h noktalar (6.2) denkleminin herhangi
z(x) zmnn iki ardk sfr olduunu kabul edelim.
Ksmi integrasyon yntemi ile

h
x
x
0
(s)ds ' ' s)z (h (s)ds ' sz' (x) hz'
eitliinin doru olduunu gsterebiliriz. Bu eitlikte z(x) fonksiyonunun (6.2)
denkleminin zm olduunu dikkate alrsak

h
t
x
0
ds s)q(s)z(s) (h s sq(s)z(s)d (x) hz'
(6.8)
elde ederiz.
(t) z' (x) z'
max
h x 0


, t[o,h]
241
olsun. > 0 olduu aktr. Gerekten de = 0 ise z'(x) = 0 , x[o,h] ve z(o) = 0
, x[o,h] dr.
z(x) fonksiyonuna Lagrange artm formln uygularsak
|z(s)| .s , |z(s)| (h s)
eitliklerini elde ederiz. Bu ise
|(h s) z(s)| s (h s) , |s z(s)| s (h s) , o s h
eitsizliklerinin saladn gsterir.
Elde edilen eitsizliklere gre (6.8) zdeliinden, keyfi x[o,h] iin
h|z'(x)| M
6
h
M s)ds s(h
2
h
o

eitsizliini elde ederiz. Burada zel olarak x = t alrsak, 6 Mh
2
olur ve bylece
kkler arasndaki h uzakl iin
M
6
h
eitsizlii elde edilir. Teoremin ispat tamamlanm oldu.
Teorem 6.5. : (6.4) denkleminde a) a(x), b(x) katsaylar [,]
aralnda srekli treve sahip ve b(x) 0 olsun. b) a(x)b(x) arpm
fonksiyonu azalmayandr (artmayandr).
242
Bu taktirde (6.4) denkleminin herhangi y = y(x) zmnn [,]
aralnda artan ynde sralanan x
1
, x
2
, x
3
,... sfrlar iin
... y(x)
max
y(x)
max
3 2 2 1
x x x x

x x
... (
... y(x)
max
y(x)
max
3 2 2 1
x x x x

x x
)
eitsizlikleri dorudur.
spat: y = y(x) zm vastasyla
2 2
(x)) (a(x)y'
a(x)b(x)
1
(x) y (x) +
fonksiyonunu oluturalm. Buradan, y(x) fonksiyonunun (6.4) denkleminin
zm olduunu dikkate alrsak
[a(x)b(x)]
dx
d
b(x)
(x) y'
(x) '
2
+
1
]
1

olduunu kolayca gsterebiliriz.
Teoremin artna gre
,
_

0 (a(x)b(x))
dx
d
, 0 (a(x)b(x))
dx
d
olduundan '(x) 0 ('(x) 0) olur, yani (x) fonksiyonu artmayandr
(azalmayandr). y = y(x) zmnn maksimum ve minimum deerler ald
noktalarda y'(x) = 0 olduundan, bu noktalarda (x) = y
2
(x) dir. te yandan,
(x) fonksiyonu artmayan (azalmayan) olduundan, zmn maksimumlarnn
ve minimumlarnn kareleri artmayandrlar (azalmayandrlar). Buradan
|x(t)|fonksiyonun maksimumlarnn artmayan (azalmayan) olduklarn elde
ederiz. Bylelikle teorem ispat edilmi olur.
243
(6.4) denklemi ile birlikte
0 (x)z b )
dx
dz
(a(x)
dx
d
1
+ (6.4)'
denklemini ele alalm.
Teorem 6.6. (Sturm): a(x), a'(x), b(x), b
1
(x) fonksiyonlar [,]
aralnda srekli olsun ve bu aralkta
b
1
(x) b(x) (6.9)
koulu salansn. Bu taktirde (6.4) denkleminin her bir zmnn iki ardk
sfr arasnda (6.4)' denkleminin keyfi zmnn en azndan bir sfr vardr.
spat: y(x) fonksiyonu (6.4) denkleminin x
1
, x
2
( x
1
< x
2
)
noktalarnda sfra eit olan zm, z(x) ise (6.4)' denkleminin keyfi zm
olsun. Bylece, [,] aralnda
0 (x)z b )
dx
dz
(a(x)
dx
d
, 0 b(x)y )
dx
dy
(a(x)
dx
d
1
+ +
zdelikleri salanr. Bu denklemlerden birincisi z(x) ile, ikincisi y(x) ile arpp,
taraf tarafa karsak
z(x) y(x) b(x)] - (x) [b
dx
dz
y(x)a(x) -
dx
dy
z(x)a(x)
dx
d
1

1
]
1

(6.10)
denklemini elde ederiz. Bu ifadenin x
1
den x
2
ye kadar integrali alnrsa ve y(x
1
) =
0 , y(x
2
) = 0 kullanlrsa
z(x
2
) a(x
2
) y'(x
2
) z(x
1
) a(x
1
) y'(x
1
)

2
1
x
x
1
dx (x) b(x))y(x)z (x) (b
244
elde edilir. Genel olarak (x
1
, x
2
) aralnda y(x) > 0 , y'(x
2
) < 0 olur.
Teoremin ispat iin aadaki durumlar inceleyelim.
a. [x
1
, x
2
] aralnda b
1
(x) b(x) olsun. burada (6.9) kouluna gre en
az bir x[x
1
,x
2
] noktas vardr ki b
1
( x) > b( x) dir. te yandan b
1
(x) > b(x)
eitsizlii salanr. imdi z(x) zmnn (x
1
,x
2
) aralnda en az bir sfr
olduunu gsterelim. Tersini kabul edelim, yani (x
1
,x
2
) aralnda z(x)
zmnn sfr olmasn. O halde (6.10) eitliinin sol yan pozitif olmayan
say, sa yan ise pozitif say olur. Elde edilen elike (6.4)' denkleminin z(x)
zmnn (x
1
,x
2
) aralnda en az bir sfr olduunu gsterir.
b. [x
1
,x
2
] aralnda b
1
(x) b(x) olsun. O halde [x
1
,x
2
] aralnda (6.4)
ve (6.4)' denklemleri akrlar. Bu durumda ya z(x) = cy(x) olmaldr, ya da z(x)
zmnn (x
1
,x
2
) aralnda en az bir sfr vardr. Aksi halde, (x
1
,x
2
) aralnda
z(x) > 0 kabul edersek (6.10) eitliinde elike elde ederiz. Gerekten de, ayn
anda (6.10) eitliinin sa yan sfr, sol yan ise negatif olur. Bylece teorem
ispat edilmi olur.
Sonu 6.1. : Sturm teoreminin artlarnn saland ve (x
1
,x
2
)
aralnda b
1
(x) b(x) olduunu kabul edelim. bu taktirde (6.4)' denkleminin
z(x
1
) = 0 koulunu salayan keyfi z(x) zmnn (x
1
,x
2
) aralnda en az bir
sfr vardr.
Gerekten de bu durumda (6.10) eitlii
245
z(x
2
) a(x
2
) y'(x
2
) =

2
1
x
x
1
(x)dx b(x))y(x)z (x) (b
(6.11)
ekline dnr. (x
1
,x
2
) aralnda y(x) > 0 , z(x) > 0 kabul edersek (6.11)
eitliinin sol yan negatif veya sfr, sa yan ise pozitif olur. Elde edilen elike
sonucun doru olduunu gsterir.
Sonu 6.2. : (6.4) denkleminin herhangi zmnn iki komu sfr
arasnda, ayn denklemin bu zm ile lineer bamsz zmn bir tek sfr
vardr.
Sturm teoreminde b
1
(x) = b(x) ele almakta sonucu ispat edebiliriz.
kinci mertebeden homogen lineer diferansiyel denklemin herhangi
zmnn verilen [,] aralnda en az iki sfr vardrsa, bu zm [,]
aralnda salnm yapan zm olarak adlandrlr. Aksi halde zm [,]
aralnda salnm yapmayan zm adlandrlr.
spat: Tersini kabul edelim. b(x) 0 olmasna bakmayarak, (6.4)
denkleminin trivial olmayan yle zm vardr ki, bu zmn verilen aralkta
en az iki x
1
, x
2
sfrlar vardr. Bu taktirde Sturm teoremine gre
0
dx
dz
a(x)
dx
d

,
_

denkleminin her zmnn [x

1
,x
2
] aralnda en az bir sfr vardr. Ama y = c
(c 0) bu denklemin hibir noktada sfra eit olmayan zm olduundan, elde
edilen elike sonucun doru olduunu gsterir.
246
Sonu 6.4. : (6.2) denkleminde g(x) fonksiyonu [,] aralnda
srekli, artan fonksiyon ve x
1
, x
2
, x
3
,... ayn denklemin herhangi z = z(x)
zmnn artan ynde sralanan sfrlar olsunlar. Bu taktirde
0 < x
2
x
1
< x
3
x
2
< ...
dr.
spat: x
2
x
1
= h ile gsterelim. z(x) = y (x h) fonksiyonu
z" + g(x h)z = 0 (6.2)'
denkleminin zm ve x
2
, x
2
+h, x
3
+h, ... bu zmn sfrlar olduu aktr.
Koul gereince g(x) > g(x h) olduunda (6.2) ve (6.2)' denklemlerini
karlatrrsak Sonu 6.1 e gre kural ile x
3
x
2
< x
4
x
3
ve saire olduunu
gsterebiliriz. Bu ekilde devam ettirirsek sonucun doru olduu ispat edilmi
olur.
Sonu 6.5. : (6.2) denkleminde g(x) fonksiyonu [,] aralnda srekli
ve
o < m g(x) M (6.12)
koulu salansn. Bu taktirde (6.2) denkleminin herhangi zmnn iki ardk
sfr arasndaki uzaklk
m

h
M

(6.13)
eitsizliini salar.
247
spat: Sturm teoremini uygulamak iin
z" + mz = 0 (6.14)
u" + mu = 0 (6.15)
denklemleri ile karlatralm. x
1
, x
2
(x
1
< x
2
) noktalar (6.2) denkleminin
herhangi z(x) zmnn iki ardk sfrlar olsunlar. (6.14) ve (6.15)
denklemlerinin x = x
1
noktasnda sfra eit olan zmleri srasyla
z = A Sin
m
(x x
1
) ve u = A
1
Sin
m
(x x
1
)
eklindedir. Burada A ve A
1
keyfi sabitlerdir. Bu zmler x
1
den sada ilk kez
srasyla
m

x x
1 2
+
,
M

x x
1
2 +

noktalarnda sfra eit olurlar. Sturm teoremini (6.2) ve (6.14) denklemlerine

uygularsak
x
2

m

x x
1 2
+
ve (6.2) , (6.15) denklemlerine uygularsak ise
M

x x
1
2 +

x
2
eitsizliini elde ederiz. Burada
h = x
2
x
1

m

ve
M

x
2
x
1
= h
olduundan
M

h
m

248
elde edilir. Bylece teorem ispat edilmi olur.
Bu sonuca gre (6.12) koulu uzunluu
m

den kk olmayan [
1
,
1
]
( [
1
,
1
] [,] ) aralnda salanrsa, (6.2) denkleminin keyfi zmnn bu
aralkta en az bir sfr olduunu elde ederiz. Bundan dolay denklemin keyfi
zmnn [,] aralnda sfrlarnn says
1
1
]
1

m ) (
saysndan az deildir.
249
6.3. Snr deer problemleri
n mertebeden (n 1) bir denklemin genel zm, n tane keyfi sabite
bal olduu aktr. imdiye kadar genel zmden denklemin belli zel
zmn bulmak iin balang koullar kullanlrd. Yani aranan fonksiyon ve
onun trevi bamsz deikenin ayn bir deerinde verilirdi. Ama bir ok
problemde elde edilen denklemin yle zmn bulmak istenir ki, bu zm
bamsz deikenin farkl deerlerinde verilen koullar salasn.
Tanm:
a
0
(x)y" + a
1
(x)y' + a
2
(x)y = 0 (170)
diferansiyel denkleminin
y() = a
1
, y() = a
2
( < ) (6.16)
koullarn salayan zmnn bulunmas problemine snr deer problemi
denir. (6.16) koullarna ise snr koullar denir. Burada a
1
, a
2
, , verilen
saylardr.
(170), (6.16) snr deer problemini zmek geometrik olarak (, a
1
) ve
(, a
2
) noktalarndan geen integral erisini bulmak demektir.
(170) denklemi iin (6.16) snr koullarndan farkl daha genel
a
11
y() + a
12
y'() + b
11
y() + b
12
y'() = a
1

a
21
y() + a
22
y'() + b
21
y() + b
22
y'() = a
2

250
(17)
snr koullar da verilebilir.
a
11
y() + a
12
y'() + b
11
y() + b
12
y'() = 0
a
21
y() + a
22
y'() + b
21
y() + b
22
y'() = 0
snr koullarna homogen snr koullar, (170) denkleminin homogen snr
koullarn salayan zmnn bulunmas problemine ise homogen snr deer
problemi denir.
Basit rnekler gsterir ki (170) denkleminin katsaylar belli koullar
saladnda (170) diferansiyel denklemi iin balang deer probleminin tek
zm olduu halde, snr deer probleminin zm olmayabilir.
rnek: y'' + y = 0 diferansiyel denkleminin y(0) = 0, y(1) = snr
deer koullarn salayan zm yoktur.
Gerekten de
y" + y = 0
diferansiyel denkleminin genel zm
y(x) = A Sinx + B Cosx
eklindedir. y(0) = 0 koulu, genel zmde dikkate alnrsa,
y(x) = A Sinx
251
(18)
olur. Elde edilen bu zmler ierisinde y() = 1 koulunu salayan zm
yoktur. Fakat y'' + y = 0 denkleminin y(0) = 0 , y (
2

) artlarn salayan bir tek

y(x) = Sinx zm vardr.
y
1
(x), y
2
(x) fonksiyonlar (170) denkleminin lineer bamsz zmleri
iseler, onun genel zm
y(x) = c
1
y
1
(x) + c
2
y
2
(x) (6.19)
eklindedir. Bylece (6.17) koullarn salayan zm de (eer varsa) bu
zmler ierisindedir, burada c
1
, c
2
keyfi sabitlerdir. Bu sabitleri yle seelim ki
(6.19) zm (6.17) koullarn salasn. O halde c
1
, c
2
bilinmeyenlerine gre
A
11
c
1
+ A
12
c
2
= a
1
A
21
c
1
+ A
22
c
2
= a
2
cebrisel denklemler sistemi elde edilir. Burada
A
i1
= a
i1
y
1
() + a
i2
y'() + b
i1
y
1
() + b
i2
y'()
A
i2
= a
i1
y
2
() + a
i2
y'() + b
i1
y
1
() + b
i2
y'() , i = 1,2. dir.

,
_

,
_

2 22 21
1 12 11
22 21
12 11
,
a A A
a A A
A
A A
A A
A
ile gsterelim.
Cebirden bilinen teoreme gre:
a. Eer det A 0 ise (6.20) sisteminin bir tek zm vardr ve bylece
(170) denkleminin (6.17) koullarn salayan bit tek zm vardr. Buradan
252
(6.20)
elde edilir ki, det A 0 ise homogen snr deer probleminin bir tek trivea
zm vardr. Tersine olarak, homogen snr deer probleminin bir tek zm
varsa, detA 0 dr. Yani (170) denkleminin (6.17) koullarn salayan bir tek
zm vardr.
b. det A = 0 ve a
1
, a
2
saylarndan her ikisi sfr deildirse bu taktirde A
matrisinin rang
A
matrisinin rangna eit olduunda (6.19) sisteminin sonsuz
sayda zm vardr. Bylece (170) denkleminin (6.17) koullarn salayan
sonsuz sayda zm vardr. A matrisinin rang
A
matrisinin rangna eit
olmadnda (6.19) sisteminin zm yoktur ve bylece (170) denkleminin
(6.17) koullarn salayan zm yoktur.
c. det A = 0 olduunda (170) denkleminin (6.18) homogen snr
koullarn salayan sonsuz sayda trivial olmayan zmleri vardr.
253
6.4. Green Fonksiyonu
Yine, ikinci mertebeden homogen olmayan lineer
a
0
(x)y" + a
1
(x)y' + a
2
(x)y = b(x) (6.21)
diferansiyel denklemini ele alalm. Bu denklemin (6.18) homogen snr deer
koullarn salayan zmnn kurulmasnda Green fonksiyonu nemli rol
oynar. Bunun iin nce Green fonksiyonunun tanmn verelim.
R = { x ; } karesinde tanml olan G(x,)
fonksiyonu aadaki koullar salyorsa, bu halde bu fonksiyona (170), (6.18)
snr deer probleminin Green fonksiyonu denir.
1. G(x,) fonksiyonu R karesinde sreklidir, her bir (,) iin (,) ,
(,) arallarnda x e gre ikinci mertebeye kadar srekli treve sahiptir ve bu
aralklarda (170) denklemini salar.
2. G
x
(x,) fonksiyonu x = noktasnda birinci eit sreksizlie sahiptir
ve srama
(x) a
1
0
deerine eittir. Yani
G
t
(+0 , ) G
t
(-0 , ) =
) ( a
1
0
(6.22)
dr.
254
3. G(x,) fonksiyonu ya gre (6.18) homogen snr deer koullarn
salar.
Green fonksiyonunun varl ile ilgili olan aadaki teoremi verelim.
Teorem 6.6. : Eer (170) diferansiyel denkleminin (6.18) homogen snr
deer koullarn salayan zm ancak trivial zm ise, bu taktirde (170),
(6.18) probleminin Green fonksiyonu vardr.
spat: y
1
(x) ve y
2
(x) ile (170) denkleminin [,] aralnda tanmlanan
lineer bamsz zmlerini gsterelim. bu halde Green fonksiyonunun tanmna
gre
G(x,) =

'

+
+
] [ x , (x) y b (x) y b
] [ x , (x) y a (x) y a
2 2 1 1
2 2 1 1
,
,
olmaldr. Burada a
1
, a
2
, b
1
, b
2
henz bilinmeyen sabitlerdir. Koul gereince G(x,
) fonksiyonu R karesinde srekli olduundan
a
1
y
1
() + a
2
y
2
() = b
1
y
1
+ b
2
y
2
()
dr. te yandan (6.22) kouluna gre
b
1
y'
1
() + b
2
y'
2
() a
1
y'
1
() - a
2
y'
2
() =
) ( a
1
0
olur. Eer
b
1
a
1
=
1
, b
2
a
2
=
2
gsterirsek
255
y
1
()
1
+ y
2
()
2
= 0
y
1
()
1
+ y
2
()
2
=
) ( a
1
0
sistemi elde ederiz. y
1
(x) , y
2
(x) zmleri lineer bamsz olduklarndan bu
sistemin katsaylar determinant olan W(x) wronskiyeni sfrdan farkldr. Buna
gre
) ( ) (
) (
) (
0
2
1

W a
y

,
) ( ) (
) (
) (
0
1
2

W a
y

bulunur. Bu halde
b
1
= a
1
+
1
() , b
2
= a
2
+
2
()
olduundan
G(x,) =

'

+ + +
+
] [ x , ) ( ))y ( a ( ) ( ))y ( (a
] [ x , (x) y a (x) y a
2 2 2 1 1 1
2 2 1 1
,
,

elde edilir. Tanma gre Green fonksiyonu snr deer koullarn salamaldr.
Bu koullara gre a
1
, a
2
bilinmeyenlerine gre
A
11
a
1
+ A
12
a
2
= [b
11
y
1
() + b
12
y'()]
1
[b
11
y
2
() + b
12
y
2
'()]
2
A
21
a
1
+ A
22
a
2
= [b
21
y
1
() + b
22
y'()]
1
[b
21
y
2
() + b
22
y
2
'()]
2
sistemini elde ederiz. Bu sistem zlr ve a
1
, a
2
bilinmeyenleri hesaplanrsa
Green fonksiyonu bulunmu olur. Teorem ispat edilmi oldu.
Teorem 6.7. : Eer G(x,) fonksiyonu (170) , (6.18) snr deer
probleminin Green fonksiyonu ve f(x) fonksiyonu [,] aralnda srekli ise, bu
taktirde
256
(6.23)
y(x) =

d ) ( f ) , G(x
(6.24)
fonksiyonu (6.21) denkleminin (6.18) homogen snr deer koullarn salayan
zmdr.
spat: (6.24) fonksiyonunun (6.18) snr deer koullarn salad
G(x,) fonksiyonunun tanmndan kar. y(x) fonksiyonunun (6.21) denklemini
saladn gsterelim. Bunun iin (6.24) ifadesini
y(x) =
+

x
x
d f x G d f x G ) ( ) , ( ) ( ) , (
eklinde yazp, y'(x) ve y"(x) trevlerini hesaplayalm. Bu halde
y'(x)= G(x,x)f(x)+

d f x G d f x G x f x x G d f x G
x
x
x
x
x
) ( ) , ( ) ( ) , ( ) ( ) , ( ) ( ) , (

y"(x)= G
x
(x,x-0)f()+

+ +

d f x G f x x G d f x G
xx x
x
xx
) ( ) , ( ) ( ) 0 , ( ) ( ) , (

= [ G
x
(x, x-0) G
x
(x, x+0)]f() +

d f x G
xx
) ( ) , (
elde edilir. Bu eitlikler (6.21) denkleminde yerine yazlrsa ve G
x
(x, x-0) =
G
x
(x+0, x), G
x
(x, x+0) = G
x
(x-0, x) olduu dikkate alnrsa
a
0
(x)y"(x) + a
1
(x)y'(x) + a
2
(x)y(x) =
= f(x) +
+ +

d f x G x a x G x a x G x a
x xx
) ( )] , ( ) ( ) , ( ) ( ) , ( ) (
2 1 0
257
bulunur. Koul gereince keyfi (,) iin G(x,) fonksiyonu (,) , (,)
aralklarnda (170) denkleminin zm olduundan
a
0
(x)y"(x) + a
1
(x)y'(x) + a
2
(x)y(x) = f(x)
elde edilir. Teorem ispatlanm oldu.
rnek: y" - y' = 0 diferansiyel denkleminin y(0) = -1 , y'(1) y(1) = 2
snr deer koullarn salayan zmn bulunuz.
zm: Verilen denklemin btn zmleri
y = c
1
+ c
2
e
x
eklindedir. snr artlarndan yararlanlrsa
c
1
+ c
2
= -1
c
1
= -2
cebirsel denklem sistemi elde edilir. Buradan
c
1
= -2 , c
2
= 1
bulunur.
Bylece verilen snr deer probleminin zm
y(x) = e
x
2
bulunur.
rnek:
y" + y = f(x)
y'(0) = 0 , y() = 0
snr deer problemine karlk gelen Green fonksiyonunu kurunuz.
258
zm: Bunun iin nce
y" + y = 0
homogen lineer denkleminin lineer bamsz zmlerini bulalm. Bu denklemin
karakteristik denklemi

2
+ 1 = 0
eklindedir. Buna gre karakteristik denklemin kkleri

1
= i ,
2
= -i
olur. Bu kkler iin diferansiyel denklemin zel zmleri
y
1
(x) = Sinx , y
2
(x) = Cosx
fonksiyonlardr. Bu halde Green fonksiyonunun tanmna gre
G(x,) =

'

+
+
x , Cosx b Sinx b
x 0 , Cosx a Sinx a
2 1
2 1
olmaldr. Burada a
1
, a
2
, b
1
, b
2
henz bilinmeyen sabitlerdir.
Green fonksiyonu x = noktasnda srekli olduundan
a
1
Sin + a
2
Cos = b
1
Sin + b
2
Cos
dr. (6.22) formlne gre
b
1
Cos - b
2
Sin - a
1
Cos + a
2
Sin = 1
olur. G(x,) fonksiyonu ya gre snr deer koullarn salar, yani
259
0 b 0 Cosx b Sinx b
0 a 0 Sinx a Cosx a
2
x
2 1
1
0 x
2 1
+

olur. Bu denklemleri yeniden dzenlersek

(a
1
b
1
)Sin + (a
2
b
2
)Cos = 0
(a
1
b
1
)Cos + (a
2
b
2
)Sin = 1
a
1
= 0
b
2
= 0
denklemleri elde edilir. Buradan
a
2
b
2
= Sin a
2
= Sin
a
1
b
1
= -Cos b
1
= Cos
Bunlar Green fonksiyonunda yerine yazarsak
G(x,) =

'

x , Cos os .S
x 0 , Sin in .C
bulunur.
6.4. zdeerler ve zfonksiyonlar
Bu ksmda, lineer homogen diferansiyel denklem iin konulmu
y" [ q(x)]y = 0 (6.25)
a
11
y() + a
12
y'() = 0
b
21
y() + b
22
y'() = 0
260
(6.26)
snr deer problemine bakalm. Burada bir parametredir, q(x) fonksiyonu [,]
aralnda srekli reel fonksiyon, a
11
, a
12
, b
21
, b
22
reel saylardr ve
0 b b , 0 a a
2
22
2
21
2
12
2
11
+ +
koullar salanr. Aikardr ki, (6.25) , (6.26) problemlerinin her zaman bir
trivial (sfr zm) zm vardr. Ama parametresinin baz deerleri iin
problemin trivial olmayan (sfr olmayan) zm olabilir.
Tanm 6.8. : Eer =
0
iin (6.25) ve (6.26) snr deer probleminin
sfrdan farkl bir y = (x) zm varsa, bu zme (6.25) , (6.26) snr deer
probleminin zfonksiyonu,
0
saysna da zdeer denir.
(6.25), (6.26) snr deer problemine Sturm Lioville problemi denir.
nce
y" + y = 0 (6.27)
denkleminin
y(0) = 0 , y() = 0 (6.28)
snr deer koullarn salayan zmnn bulunmas problemine bakalm.
Sturm teoremine gre (Sonu 63) elde ederiz ki, 0 olduunda (6.27)
, (6.28) probleminin trivial olmayan zm yoktur. Buna gre de (6.27), (6.28)
probleminin > 0 olduunda trivial olmayan zm olabilir. > 0 olduunda
(6.27) denkleminin genel zm
y(x) = c
1
Cos

x + c
2
Sin

x
261
eklindedir. (6.28) koullarndan birincisine gre c
1
= 0 elde ederiz. Bylece
(6.27), (6.28) probleminin zm
y(x) = c
2
Sin

x
ailesinden seilmelidir. te yandan (6.28) koulunun ikincisinden
c
2
Sin

x = 0
olacan elde ederiz. Buradan aikardr ki, (6.27), (6.28) probleminin trivial
olmayan zmnn var olmas iin c
2
0 olmaldr ve parametresini yle
semek gerekir ki,
Sin

= 0
olsun. Bunun iin

= k , k= t 1, t 2, ...
olmaldr. Bylece
= k
2
, k = 1, 2, ...
olduunda (6.27), (6.28) snr deer probleminin trivial olmayan zm vardr.
Bylelikle
k
= k
2
, k = 1, 2,... saylar (6.27), (6.28) probleminin zdeerleri,
y
k
(x) = c
k
Sin k t ise uygun zfonksiyonlar olurlar, burada c
k
keyfi sabittir.
Buradan grlyor ki, (6.27), (6.28) probleminin sonsuz sayda zdeerleri ve
zfonksiyonlar vardr.
Aikardr ki, y
1
(x) = c
1
Sinx (c
1
0) zfonksiyonu [0,] aralnn
ancak u noktalarnda, y
2
(x) = c
2
Sin2x zfonksiyonu [0,] aralnda noktada
(u noktalar ait olmakla) sfra eit olur vs. y

(t) = c

Sinx (c

0)
zfonksiyonu [0,] aralnda + 1 noktada sfra eit olur.
262
k m olduunda

0
m k
0 (x)dx (x)y y
, k,m = 1, 2,...
olduu gsterilebilir. Bu halde (6.27), (6.28) probleminin iki farkl zdeerine
karlk olan zfonksiyonlar dikeydir (orthogonaldir) denir.
Bundan baka, y
k
(x) = c
x
Sinkx zfonksiyonunda c
k
=

2
alrsak,

0
2
k
1 (x)dx y
, k= 1, 2,...
olduunu gsterebiliriz. O halde y
k
(x) =

2
Sinkx zfonksiyonuna normed
zfonksiyon denir.
Aikardr ki,

2
Sinx ,

2
Sin2x ,...,

2
Sinkx, ...
zfonksiyonlar dikeydirler. Byle zfonksiyonlar sistemine (6.27), (6.28)
probleminin birim dikey fonksiyonlar sistemi denir.
Teorem 6. :
1
,
2
saylar (6.25), (6.26) probleminin farkl zdeerleri,
y(x,
1
), y(x,
2
) ise uygun zfonksiyonlar olsunlar. Bu taktirde
0 )dx )y(x, y(x,

2 1

263
dr.
spat: Teoremin koulu gereince
y"(t,
1
) + [
1
y(x)] y(x,
1
) = 0
y"(t,
2
) + [
2
y(x)] y(x,
2
) = 0
zdelikleri salanr. Bu zdeliklerden birincisini y(x,
2
) ile ikincisini y(x,
1
) ile
arpp, taraf tarafa karrsak
y(x,
2
) y"(x,
1
) y(x,
1
) y"(x,
2
) + (
1

2
) = 0
zdeliini elde ederiz. Bu zdelii -dan -ya kadar integralleyip
y(x,
2
) y"(x,
1
) y(x,
1
) y"(x,
2
) [y(x,
2
) y'(x,
1
) y(x,
1
) y'(x,
2
)]'
olduunu dikkat alrsak
y(,
2
) y'(,
1
) y(,
1
) y'(,
2
) [y(,
2
) y'(,
1
) y(,
2
) y'(,
1
)]' +
(
1

2
)
0 )dx )y(x, y(x,

2 1

eitliini elde ederiz.

Snr deer koullarnn birincisine gre
a
11
y(,
1
) + a
12
y'(,
1
) = 0
a
11
y(,
2
) + a
12
y'(,
2
) = 0
olur. Koul gereince 0 a a
2
12
2
11
+ olduundan buradan
y(,
1
) y'(,
2
) y(,
2
) y'(,
1
) = 0
264
elde edilir. Ayn yolla snr deer koullarnn ikincisinden
y(,
2
) y'(,
1
) y(,
1
) y'(,
2
) = 0
elde edilir.
Bu taktirde (6.29) eitlii
(
1

2
)
0 )dx )y(x, y(x,

2 1

(6.30)
ekline dnr. Teoremin ispat tamamlanm oldu.
Bu teorem gsterir ki, (6.25), (6.26) probleminin iki farkl zdeerine
uygun z fonksiyonlar dikeydir.
Teorem 6.9. : (6.25), (6.26) snr deer probleminin zdeerleri reel
saydr.
spat: Tersini kabul edelim.
1
= u + iv 0 says (6.25), (6.26) snr
deer probleminin zdeeri, y(x,
1
) ise ona uygun zfonksiyonu olsun. Koul
gereince q(x) reel fonksiyon, a
11
, a
12
, b
11
, b
12
reel saylar olduundan,
1
= u iv
says da zdeerdir ve uygun zfonksiyon y(x,
1
) =
y
(x,
1
) olur. O halde
1

1
olduundan (6.30) eitliinden
0 dt )] [y(x, )dx (x, y ) y(x,

2
1

1 1

elde edilir. Buradan y(x,

1
) = 0 olduu elde edilir. Bu da
1
saysnn zdeer
olmas kouluna elikedir. Teorem ispat edilmi oldu.
265
imdi de (6.25) denkleminin
y() = 0 , y() = 0 (6.31)
snr koullarn salayan zmnn bulunmas probleminin zdeerlerinin
varln inceleyelim.
(6.25) denkleminin y() = 0 , y'() = 1 koullarn salayan zmn
y = (x,) ile gsterelim.
Lemma 6.1. : x
0
( < x
0
< ) noktas y = (x,
0
) zmnn sfr olsun.
Bu taktirde yeterince kk > 0 saysna gre yle > 0 says bulunabilir ki, |

0
| < koulunu salayan -lar iin (x,) zmnn (x
0
-, x
0
+) aralnda
bir tek sfr vardr.
spat: Sfrlarn basit olmas hakkndaki teoreme gre (Teorem 6.2)
(x
0
,
0
)=0,
x
(x
0
,
0
) 0 dr. Genel olarak
x
(x
0
,
0
) > 0 hale bakalm. O halde

x
(x,
0
) fonksiyonu srekli olduundan, yeterince kk > 0 iin (x
0
-, x
0
+)
aralnda da
x
(x,
0
) > 0 olur. Buradan
(x
0
-,
0
) < , (x
0
+,
0
) > 0
olduu elde edilir. zmn parametreye gre sreklilii hakkndaki teoreme
gre (x,) ,
x
(x,) fonksiyonlar x ve ya gre sreklidirler. O halde seilen
> 0 saysna gre yle > 0 says bulunabilir ki, |
0
| < 6 olduunda (x,)
zm (x
0
-,
0
) < , (x
0
+,
0
) > 0 koullarn salar ve (x
0
-, x
0
+)
aralnda
x
(x,
0
) >0 olur. Bylece |
0
| < 6 koulunu salayan -lar iin
(x,) zm (x
0
-, x
0
+) aralnda bir tek sfr vardr. Lemma ispat edilmi
oldu.
266
Lemma gsterir ki, (x,) zmnn sfrlarn x() fonksiyonu
sreklidir.
Sonu 6. : x
1
, x
2
,..., x
m
noktalar (x, ) zmnn < x
1
< x
2
<...<
x
m
koulunu salayan sfrlardr. Eer x
m
= ise yle > 0 says bulunabilir
ki, ( , +) iin (x,) zmnn (,) aralnda tam m sayda sfr
vardr.
spat: Lemmaya gre, yeterince kk > 0 saysna gre yle
1
> 0
says bulunabilir ki, ( , +
1
) olduunda (x,) zmnn (x
1
-, x
1
+),...,
(x
m-1
-, x
m+1
+) aralnn her birinde tek sfr vardr.
Lemmaya ve Sturm teoremine gre (x,) zmnn (x
m
-, x
m
+) (x
m
= ) aralnda da bir tek sfr vardr.
Bylece, ( , +
1
) olduunda (x,) zmnn (,) aralnda
sfrlarnn say m den az deildir.
| (x,

)| fonksiyonunun
[+, x
1
-], [t
1
+, t
2
-],..., [t
m-1
+, t
m
-] (6.32)
aralklarnda ald deerlerin en kn d ile gsterelim. Aikardr ki, d > 0
ve 0 < < d koulunu salayan > 0 says iin yle
2
> 0 says vardr ki,
t[,], ( , +
2
) olduunda
267
|(x,) (x, )|< (6.33)
koulu salanr. g = min(
1
,
2
) ile gsterelim. O halde ( , +) iin (x,)
zmleri (6.33) eitsizliini saladndan (6.32) aralklarnn her birinde
|(x,)| d - > 0
dr. Bylece, ( , +) olduunda (x,) zmnn bu aralklarda sfr
yoktur. Bylelikle ( , +) olduunda (t,) zmnn (,) aralnda
tam m sayda sfr vardr ve arttnda bu sfrlar sol yana kayarlar.
Teorem 6.10. : (6.25), (6.31) probleminin artan ynde sralanm
sonsuz sayda
0
,
1
,
2
,...,
m
,... zdeerleri vardr ve
m
zdeerine karlk olan
y
m
(x) zfonksiyonlarnn (,) aralnda m sayda sfr vardr.
spat: Sturm teoreminden elde edilen Sonu 6.3 e gre - q(x) 0 ,
x[,] koulunu salayan -lar iin (6.25) denkleminin (x,) zmlerinin
(,) aralnda sfr yoktur.
c q(x) max
x


olsun. O halde - c > 0 olduunda
y" + ( - c)y = 0 (6.34)
denkleminin y() = 0 koulunu salayan zmleri
y(x,) = A Sin[ ] ) (x c
eklindedir, burada A keyfi sabittir. Aikardr ki, + yaklatnda y(x,)
zmnn sfrlarnn says sonsuz olarak artar. te yandan, -q(x) -c
268
olduundan Sturm teoremine gre, (6.25) denkleminin (x,) zmlerinin de
(,) aralnda sfrlarnn says + yaklatnda sonsuz olarak artar.
Herhangi m doal says ele alnp, parametresinin yle deerlerine
bakalm ki, bu deerler iin (x,) zmnn (,] aralna ait tam m sayda
sfr olsun. Byle -lar kmesinin kesin st snrn
m
ile gsterelim. imdi
(x,) zmnn (,) aralnda tam m sayda sfr olduunu gsterelim.
Gerekten de (x,
m
) zmnn (,) aralnda m-1 sayda sfr olduunu
kabul edelim. O halde bu zmn m-inci sfr olmaldr ve lemmadan elde
edilen sonuca gre yle > 0 says vardr ki, (
m
,
m
+) iin (x,)
zmnn (,) aralnda tam m sayda sfr vardr. Bu ise
m
-nin belirliine
elikedir. Bylece, (x,
m
) zmnn (,) aralnda sfrlarnn says m den
az deildir.
imdi (x,
m
) zmnn (,) aralnda m + k (k 1) sfr
olduunu kabul edelim. Bu zmn m + k nnc sfr iin x
m+k
(
m
) < olur.
zmn sfrlar ya srekli bal olduundan
m
nin yle kk (
m
-
m
,
m
+

1
) komuluu vardr ki, bu koulukta da x
m+k
() < koulu salanr, burada
x
m+k
() ile (x,) zmnn (m+k) nnc sfr gsterilmitir. Bu ise yine
m
nin
belirliine elikedir. Bylece (x,
m
) zmnn (,) aralnda tam m sayda
sfr vardr.
imdi (,
m
) = 0 olduunu gsterelim. Tersini kabul edelim, yani
(,
m
) 0 dr. O halde (x,) zmnn ya srekli ballna gre, yle
2
269
> 0 says vardr ki, (
m
,
m
+
2
) iin (,
m
) 0 olur. Bu taktirde femmaya
gre, byle -lar iin (x,) zmnn (,) aralnda m sayda sfr vardr.
Buradan da
m
-nin kesin st snr olduunu dikkate alrsak, elike elde ederiz.
Bylece (,
m
) = 0 olmaldr. Bylelikle
m
says (6.25), (6.31) probleminin
zdeeri, y
m
(x) = (x,
m
) ise ona karlk zfonksiyon olur. Bu fonksiyonun
(,) aralnda tam m sayda sfr vardr m keyfi doal say olduundan teorem
ispat edilmi olur.
rnek:
y" + y = 0 (6.35)
y(0) = 0, y() = 0 (6.36)
snr deer problemini znz.
zm: Bu problem, zel bir Sturm-Lioville probleminden baka bir
ey deildir. Yukarda verilen zel Sturm-Lioville probleminin sfr zmnden
baka bir zmn bulmak iin, nn ayr halini ( = 0, < 0, > 0) ayr
ayr gz nne almak gerekmektedir.
1. = 0 olsun. Bu durumda, (6.35) denkleminin genel zm
y(x) = c
1
+ c
2
x
olur. (6.36) snr artlar genel zme ayr ayr uygulanrsa c
1
= c
2
= 0 elde edilir.
Bunun anlam, = 0 iin (6.35), (6.36) snr deer probleminin tek zm,
y(x) = 0 sfr zmdr.
270
2. < 0 olsun. Bu durumda (6.35) denkleminin genel zm
y = c
1
x
e

+ c
2
x
e

(6.37)
eklindedir. imdi, (6.36) snr artlar (6.37) de uygulanrsa,
c
1
+ c
2
= 0
c
1
x
e

+ c
2
x
e

= 0
elde edilir. Burada katsaylar determinant farkl sfr olduundan, < 0 halinde
de (6.35), (6.36) probleminin tek zm sfr zmdr.
3. > 0 olsun. > 0 olduundan karakteristik denklemin kkleri t i
eklinde iki elenik kompleks saydr. O zaman (6.35) denkleminin genel
zm,
y(x) = c
1
Sin

x + c
2
Cos

x
olur. imdi, (6.36) snr koullarn sra ile bu genel zme uygulayalm. nce
birinci snr koulu ele alnrsa,
y(0) = c
1
Sin 0 + c
2
Cos 0 = 0 + c
2
= 0
olur. Buradan c
2
= 0 bulunur. kinci snr koulu (6.38) ifadesine uygulanrsa,
y() = c
1
Sin + c
2
Cos = c
1
Sin + 0 = 0
veya buradan
c
1
Sin

= 0 (6.39)
271
elde edilir. Bu denklem c
1
= 0 olduu zaman salanr. ayrca, c
2
= 0 olduu gz
nne alnrsa, bu durum bize sfr zmn verir. kinci durum, c
1
0 olmas
ve
Sin

= 0 (6.40)
olmas halinde (6.39) denklemi salanr. bu durumda

= k , (k = 1, 2, 3,...)
veya

k
= k
2
deerleri (6.40) denklemini salar. Her k deerine karlk olan c
1
deeri c
k
ile
gsterilirse, > 0 halinde ve sfr zm dnda, (6.35), (6.36) Sturm-Lioville
probleminin zm

k
(x) = c
k
Sin kx , k = 1, 2, 3,... (6.41)
elde edilir. Burada c
1
, c
2
, c
3
,... katsaylar sfrdan farkl herhangi sabit saylardr.
imdi nemle belirtelim ki, (6.35) denklemi her eyden nce ikinci
mertebeden diferansiyel denklem olduu halde bu denklemin zm iki keyfi
sabiti ieren zm deildir. Burada (6.41) denklemi ile verilen genel zm, c
1
Sinx, c
2
Sin 2x, c
3
Sin 3x,... gibi ver her biri bir zm olan sonsuz sayda
fonksiyonun oluturduu bir {
n
(x)} (n = 1, 2, 3,...) fonksiyonlar ailesidir.
Sfr zmnden farkl zm veren deerine, Sturm-Lioville probleminin
zdeeri ve bu deerin kullanlmas ile bulunan zmlere de zfonksiyonlar
denir. Bu tanmlamaya gre
272

k
= k
2
, (k = 1, 2,...)
saylar (6.35), (6.36) probleminin zdeerleridir.
k
deerinin her biri iin
bulunan

k
(x) c
k
Sin kx , (k = 1, 2, 3,...)
fonksiyonlar da (6.35), (6.36) probleminin zfonksiyonlar olur.
273