Katliam a I. Dnya sava ile balar ve bu sava dnyada sava kavramn deitirmitir. I.

Dnya Sava dnya da byk sava olarak anlr ve bu savata 20 milyona yakn insan lmtr. Bu sava uzun sreli bir sava olmutur.Topyekum zafer isteni ve halklar bata bu sava cokuyla karlamlardr. Fakat ilerleyen srete bu sava birok devlet iin ykm getirmi hatta yaplan bar antlamalar ile 2. Dnya savana da sebep oluturmutur. A) I DNYA SAVAI NCES AVRUPA VE OSMANLI DEVLET

1) AVRUPA 1870-71 ylnda Almanya ve Fransa arasnda kan son byk sava I Dnya savann tetikleyicisi olarak grlr. Bu savatan sonra I Dnya Savana kadar avrupada bar dnemi olarak bilinir. 1914 ylna kadar Avrupa teknolojik olarak gelimeye ve byk g olmaya devam eder ve bu dnemde neredeyse afrikann tamamn avrupann smrgesidir. Bu dnem iin Avrupa da ki en byk sorunlardan biri Osmanl, in, ran gibi lkelere ne olacadr ki bu tarihe Dou (ark) Meselesi olarak gemitir. Dou (ark) meselesi Avrupaya gre 19. Yzyl boyunca Osmanl siyasi bir fosildir ve kesinlikle paralanacaktr. Ayn zamanda balkan topraklarnn ynetiminin Mslman bir devlette olmasda avrupay rahatsz etmekteydi. Avrupada dnlen iki plan vard bunlardan biri paralanan Osmanly ayakta tutmak dieri dengeleri bozmadan nasl paralanacana karar vermektir nitekim bata ngilterenin kafasnda ki plan Osmanlnn ykmn engellemektir ve bunun iin abalayacaktr bunun sebebi ise Osmanlnn ykmnn ngilterenin karlarna ters dmesidir. ngiltere ken Osmanldan Rusyann pay kapmasn istememitir , denge korunsun Rusta akdenizi ele geirmesin diye Osmanlnn yannda yer alm onu ayakta tutmaya almtr fakat 1907 ylnda Rusya ile ngiltere arasnda yaplan anlama ile dengeler deimi ve Osmanly korumak iin bir sebep kalmamtr. Artk byk tehdit ykselen Almanyadr. Savan Nedenleri Fransz ihtilalinden sonra ortaya kan milliyetilik akm dnyada ki g dengelerinin deimesine sebep olmu ve yeni ulus-devletler in ortaya kmtr. Bu dnemde Almanya ve talya siyasi birliklerini kurmu ve bu avrupada ki siyasi dengenin bozulmasna sebep olmutur. 1900lerde ngiltere byk bir gt ve Kanada,Hindistan,Afrika , Msr, Avustralya ve Yeni Zellanda ingilterenin bir smrgesi idi. Ayn zamanda byk bir askeri gcede sahip olan nglitere o zaman byk britanya olarak tanmlanlanmtr. Yklelie geen Almanyann gney afikay smrgesi haline getirmesi ngiltereyi rahatsz etmi ve Almanyann bu konuda bir tehdit olmasna sebep olmutur. Nitekim bunun sonucunda ngiltere ve Almanya arasnda ki siyaset daha krlgan bir hale gelmi ve srtmeler domaya balamtr.

ngiltere ile Almanya arasndaki ikinci problem ise donanma sorunu olmutur.Almanya geni bir yzlmne sahip olsada ky eridi kktr ve istedii byk deniz donanmas ngiltereyi rahatsz etmitir. Bunlarn dnda Almanyann Fransa ile de ciddi bir anlamazl vard .Bir Orta Avrupa gc olan Prusyann nclnde doan Almanya, Avusturya-Macaristan ve Fransa ile ortaya kan atmalar sonucunda kurulmutu. mparatorluun kurulmas, Fransaya indirilen ar bir darbenin sonucunda gereklemi ve Alman mparatorluunun kuruluu igal edilen Pariste iln edilmiti. Bu ar darbe Alman/Fransz uzlamazlnn esas sebebidir. Ki bu anlamazlk daha sonra I dnya savann ana sebebi olmutur. Ayrca Avusturya-Macaristan ile Srbistan arasnda 1908 Bosna-Hersek buhran ile oluan gerginlikte savan balca sebeplerinden biri olmutur. Balkan savalar ile Osmanlnn yenilmesi Rusyann akdenize inme hayallerini arttrmtr. Ayn zamanlar Srbistann gncn armas ise Avusturya iin bir tehlike olmaya balamtr. Bu gelimeler Srbistan ile Rusyay birbirine yaklatrm ve Rusyann balkan faaliyetleri Avusturya ve Almanyann Srbistan ile kar karya gelmesine sebep olmutur. Devletler arasndaki bu kar atmalar ve sorunlar avrupada bloklamaya sebep olmutur. Birbirlerine kenetlenmi olan Avusturya/Macaristan ve Almanya (Pan germen blou) yanlarna talyayda alarak 1883 ylnda l ittifak blounu oluturmulardr. te yandan Avusturya ile rakip durumda bulunan ve Osmanl zerine yaylmay planlayan Rusya, Almanyadan intikam almak isteyen Fransa ve kendi politikasn tehdit altnda gren ngilete l itilaf blounu oluturmulardr. Bu bloklar savatan ok uzun sre nce kurulmulardr ve iki tarafta birbiriyle savamak iin bir sebep beklemektedirler. Bu sebep 28 Haziran 1914 ylnda Avusturya-Macaristan veliaht Aridk Franois Ferdinand'n Saraybosnada bir Srpl tarafndan ldrlmesi ile bu sebep ortaya km oldu. Bu olay sonucunda Avusturya'nn Srbistan'a sava ilan etmesi ve Rusya'nn Srbistan'n ve Almanyann da Avusturya'nn arkasnda yer almas Avrupay bir hafta iinde dnya apnda bir savaa srklemitir. Bylelikle I. Dnya Sava balamtr.

2) OSMANLI MPARATORLUU I dnya savann yaklat tarihlerde Osmanlda ttihat ve terakki cemiyeti siyasete yn vermekteydi. ttihat ve terakki baa ilk getiinde Osmanlclk dncesini benimsemilerdir.Bu fikre gre osmanlda din,dil ,rk gzetmeksizin herkesi kapsar.Bu resmi siyaset biimi olmutur fakat Balkan savalarnda yaananlardan ve lkedeki aznlklarn Osmanlya kar isyan etmeleri zerine ittihat ve terakki osmanlck ve islamclk fikirlerinden uzaklaarak 1913 itibariyle trkl benimsemeye balamlardr. Trklk en ge gelien milliyetilik olmutur. 1914 ylnda trk ocaklarnn kurulmasyla kltrel alanda faliyetler gsterilmi ve trklk hzla yaygnlamtr. . Bu dnemde ttihat ve Terakki partisi tek balarna iktidar olarak hareket etmekteydiler.Yaklaan savala birlikte Osmanlnn ,daha dorusu ttihat ve Terakki cemiyeti bu savata tarafsz kalmann yanl olduunu bir bloa dahil olup mttefik toplamas gerektiini dnmtr.Kafalarndaki plana gre eer bir bloa dahil olmazlarsa sava sonucu kesinlikle Osmanl aleyhine olacaktr.Ayrca savan ksa sreceini varsaymlardr. Osmanlnn bu mttefik arayar iin ilk teebbs, geleneksel dostu sayd ngiltere nezdinde olmutur. talya'nn Trablusgarpa saldrmas, Osmanl Devleti adamlarnda l ttifaka kar bir antipati uyandrmt. Ayrca Avusturya'nn Balkan politikas ve Bosna-Hersek'i ilhak etmi olmas da bu antipatide rol oynuyordu. Bu artlar altnda Maliye Nazr Cavit Bey, 1911 Ekiminde ngiltere Bahriye Bakan Winston Churchill'e bir mektup yazarak, Osmanl Devletiyle ngiltere arasnda bir ittifak yaplmasn teklif etmise de, Churchill, Dileri Bakan Crey'e dantktan sonra verdii cevapta, "imdilik yeni siyasi balar altna giremeyiz" diyerek, ittifak teklifini reddetmitir. Osmanl Devletinin dier ittifak teebbs Fransa ile grmeleri idi. Bahriye Nazr ve TrkFransz Dostluk Cemiyeti Bakan Cemal Paa, 1914 Temmuzu balarnda Fransz donanmasnn manevralarna davet edilmiti. Cemal Paa Fransz Dileri Bakanl yetkilileri ile temasa geerek, Fransa ile Osmanl Devleti arasnda bir ittifak gerekletirmek istedi. Cemal Paaya gre, Saray-Bosna olay bir genel savaa varacakt ve tilaf Devletlerinin Merkezi Devletleri ember iine almak iin bir boluk kalmt, o da Osmanl Devletiydi. Eer tilaf Devletleri Osmanl Devletini de kendi ittifaklarna alrlarsa, o zaman merkezi devletler tamamen sarlm olurdu. Fransz hkmeti Cemal Paa'nn teklifine verdii cevapta, Rusya raz olmadka bu ittifakn gerekleemiyecei idi. Bu ise teklifin reddi anlamna geliyordu. Rusya itilaf devletleri iin byk bir gt ve paralanacak bir Osmanl iin Rusyay kaybetmek nglitere ve zellikle Fransann istemedikleri bireydir.Bunun sonucunda Osmanl itilaf devletlerinden eli bo dnd. Osmanl Devletinin tilaf Devletleri blokuna katlmak iin yapt grmelerin baarszlkla sonulanm olmas , Osmanl Devletini ister istemez Almanyann kucana atmtr. Kabinede Alman ittifakna taraftar olanlarn banda Sadrazam Sait Halim Paa, Harbiye Nazr Enver Paa, Dhiliye Nazr Talat Bey ve Meclis Reisi Halil Bey geliyordu. Bununla beraber, l ttifak blokuna katlma teklifi ilk nce Avusturya'dan gelmi, bu teklif zerine Osmanl Devleti 22 Temmuzda ittifak iin Almanyaya bavurmu ve II inci Wilhelm'in istei zerine Almanya Osmanl Devletiyle ittifak grmelerine balamtr. Bu grmeler byk bir gizlilikle srdrlmtr hatta ttihat ve Terakki cemiyetindeki bir ok kii bu grmelerden haberdar deildi.Ayrca bir sre hkmetten dahi gizlenmitir. Bu

grmelerin sonucunda 2 Austos 1914de gizli bir antlama imzalanmtr. Bu ittifaka gre: 1) ki devlet, Avusturya ile Srbistan arasnda kan bir anlamazlkta tam bir tarafszlk gstereceklerdir. 2) Rusya'nn ald askeri tedbirler sonunda, Avusturya ile Rusya savaa tutuur ve Almanya da Avusturya'nn yardmna gitmek zorunda kalrsa, Osmanl Devleti de savaa katlacaktr. 3) Osmanl Devleti tehdit altnda kalrsa, Almanya Osmanl Devletini silahla savunacaktr. 4) ttifak 1918 yl sonuna kadar devam edecek ve taraflardan biri feshetmezse, be yl iin yeniden yrrlkte olacaktr. Balangta Osmanl savaa girmek istememitir .28 Temmuz 1914 tarihinde sava baladnda Osmanl devleti tarafszln ilan etmi hemen arkasndanda kapitlasyonlar kaldrdn duyurmutur ve bunu fiilen uygulamtr. Savan balarnda Osmanl Almanyadan mali ve askeri yardm istemiler ve savaa girmemek iin direnmilerdir. Daha sonra 2 Alman gemisinin boaz sularna girdikten sonra Osmanl tarafndan isimleri Yavuz ve Midilli olarak deitirilmi , Osmanlya ait olduklar sylenmi ve Osmanl donanmasna katlmlardr. Fakat bu gemiler 29-30 Ekim gecesi stanbul boazndan km ve Odessa ve Sivastopol bombalamlardr. Bununla birlikte bata Rusya sonra dier itilaf devletleri Osmanlya sava ilan ettiler ve Osmanl I Dnya Sava resmen dahil olmutur. Osmanl ordular I. Dnya savanda yedi cephede savat : - Kafkas ve Galiya cephelerinde Ruslarla -Makedonyada Yunan ve Franszlarla, -anakkalede ngiltere, Fransa ve talya ile , -Filistin, Suriye ve Irak cephelerinde ngiliz ordularyla. Osmanl savaa girdiinde orduda 700 alman subay bulunuyordu ve sava boyunca cephelerde ,ordunun iinde ok sayda alman yer almtr.

Yavuz ve Midilli Gemileri

B)OSMANLININ SAVATII CEPHELER 1)Kafkasya Cephesi Akdenizde ngilizlerden kaan iki Alman sava gemisi olan Goben ve Breslaw gemileri Osmanl Devletine snd. ngiltere Osmanl Devletinden bu gemileri istedi fakat Osmanl Devleti bu gemileri satn aldn bildirdi ve gemileri vermedi. Gemilerin isimleri Yavuz ve Midilli olarak deitirildi. Bu iki gemi Karadenizde Trk bayra asl bi ekilde aldlar ve Rus limanlarn bombaladlar. Trk bayra asl bu iki geminin Rus limanlarn bombalamas zerine Rusya, Osmanl Devletine sava ilan etti. Rus ordular dou anadolu zerine yrmeleri zerine Enver Paa komutasnda ki Trk ordusu Sarkam zerinden bir harekat dzenledi. Bylelikle Kafkasya Cephesi alm oldu. I.Dnya savanda Osmanl topraklarnda alan ilk cephe Kafkasya Cephesiydi. Kafkasya Cephesinin Almasnn Nedenleri: - ttihat ve Terraki Cemiyeti yelerinin Orta Asyada ki Trkleri biraraya getirme istei (Turanclk), - 93 Harbinden sonra Rusyann eline gemi olan Kars, Ardahan, Batum ve Artvini geri alabilme istei, - Almanyann Azerbaycan-Bak petrol hattn ele geirme dncesi zerine Osmanl Devletini kkrtmas, - Osmanl Devletinin, Rusyann Dou Anadoluda ilerleyiine engel olmabilme dncesi, - Rusyann Kafkasya Cephesine g transferi yapmas ile Almanyann Dou Cephesinde ki ykn hafifletme dncesi, Kafkasya Cephesinin almasnda etkili olmutu.

Kafkasya Cephesinde ki Gelimeler: Ruslarn Dou Anadoluya saldrmalar sonucunda, Kafkas Cephesi Enver Paa komutasnda almt. Enver Paann ynetiminde ki Sarkam K Taarruzunda iddetli souk, bulac hastalklar ve alk yznden binlerce Osmanl askeri ehit oldu. Bu olay Sarkam Felaketi olarak anlr. 1915 ylnda Erzurum, Erzincan, Bitlis, Mu ve Trabzon Ruslar tarafndan igal edildi. Bu igalde Ermenilerde Rusyaya yardmda bulunmutu. Cephede yaanan baarszlklar zerine, anakkale Cephesinde grev alm olan Mustafa Kemal Paa 1916 ylnda bu cepheni kapanmas zerine Kafkasya Cephesine geldi. Mustafa Kemal Paa, Ruslarn 1915 ylnda igal ettikleri illerimizden olan Mu ve Bitlisi Ruslarn elinden geri almay baard.

anakkale Cephesinde tilaf Devletlerinin baarszlklarndan dolay Rusya yardm almad. Savan bu kadar uzun sreceini planlamayan Rusyada baz i karklklar meydana geldi. Bu durumdan faydalanan Bolevikler tarafndan 1917 ylnda Rusyada ihtilal yapld. arlk rejimi ykld. Ynetimi ele geiren Bolevikler savatan ekilme karar aldlar. Bunun zerine 3 Mart 1918 tarihinde Rusya ile Almanya, Avusturya-Macaristan mparatorluu, Bulgaristan ve Osmanl Devleti arasnda Brest Litovsk Antlamas imzaland. 2) Suriye Filistin Cephesi

Trk Ordusunun Kanal Cephesinde yaptklar iki harekatta baarszlkla sonulanmt. Bunun zerine gilizler Filistini igal etmek iin Osmanl Devletine kar Suriye Filistin Cephesini atlar. Suriye Filistin Cephesi, Kanal Cephesinin devam niteliindeydi. Osmanl Devleti bu cephede ngiltere ile savat.

Suriye Filistin Cephesinde ki Gelimeler: - ngilterenin bamsz bir Arap lkesi vaadinde bulunduu Araplar bu savata ngilterenin yannda Osmanl Devletine kar savatlar, -ngilizler bu cephede Trk ordular zerinde ki basklar artrdlar ve Mondros Atekes Antlamas imzaland srada Trk Ordular Halepin kuzeyine kadar ekildiler, - Suriye Cephesinde ki ordular Alman General Liman Von Sanders komuta ediyordu. Alman General Mondros Atekes Antlamas gereince grevinden alnd ve yerine Mustafa Kemal Paa atand. Mustafa Kemal Paa Suriye Cephesinde 7. Kol Ordu komutanl grevindeyken Yldrm Ordular Grup komutanlna atand. - ngilizler Filistin ve Kuds ele geirdiler.

3) Kanal (Svey-Msr) Cephesi Kanal (Svey) Cephesi Almanyann istei zerine 14 Ocak 1915 tarihinde ald. Almanyann destei ile bu cephede iki kez harekat dzenlendi. Bu cephede Osmanl Devleti, ngiltere ile mcadele verdi fakat bu cephede baar salayamad. Kanal Cephesinin Alma Sebepleri: - Osmanl Devletinin Msr ngilterenin elinden geri alabilme istei, - ngiltereye Uzak Dou smrgelerinden gelen yardmlar nleyebilme istei, - Svey Kanaln ele geirme istei etkili oldu.

Kanal Cephesinde ki Gelimeler: I.Dnya Savanda Suvey Kanal Cephesinde iki taaruz yapld. Mslman topraklarnda yaplan bu savata Araplarn da mmetilik fikri ile Osmanl Devletinin yannda olaca dnlmt. Fakat tam aksine Araplar bu cephede ngilterenin kendilerine bamsz bir Arap Devleti vaat etmeleri nedeniyle Osmanl Devletinin deil ngilterenin yannda yer aldlar. Cemal Paa komutasnda ki Osmanl Ordusu Svey Kanalnda saldrya getiler fakat baar salayamadlar. Bu baarszlk sonucunda Araplarnda yardm ile ngiltere Suriyeye kadar ilerlediler.

VII.Ordu Mustafa Kemal Paa komutasnda baarl savunmalarda bulundu. Fakat olumsuz hava artlar ve blgenin uzaklndan tr askeri destek asndan yaanan skntlardan dolay baar salanamad. Kanal Cephesi Sonular: - klim koullarnn kt olmas ile Kanal Cephesinde baar salanamad, - Suriye, Filistin ve Hicaz blgesi Osmanl Devletinin elinden kt, - Araplarn bu savata ngilterenin yannda olmalar mmetilik fikrinin sona erdiini gsterdi.

4) Hicaz Yemen Cephesi Hicaz Yemen Cephesinde, Osmanl Devleti ngilizler ve Araplar ile savat. Savata Osmanl Devleti baar salayamad.

Hicaz Yemen Cephesinin Alma Nedenleri: - Osmanl Devletinin kutsal blgeleri ngilizlere kar korumak istemesi, - ngilizlerin Araplar Osmanl Devletine kar kkrtmas (Araplarn bu savata Osmanl Devletinin yannda olmayp, ngiltereye destek vermesi mmetilik fikrinin sona erdiinin bir gstergesidir.), - Hicaz Emiri erif Hseyin bu savata ngilizlerle i birlii yapp Osmanl Devletine kar mcadele etti. Hicaz Yemen Cephesinin Alma Sonular: Fahrettin Paa, bu cephede ngilizlerle ve Mekke Emiri erif Hseyin ile mcadele etti, fakat Osmanl Devleti baar salayamad. - ngilizler 1917 ylnda Akabeyi ele geirdiler, Hicaz Yemen Cephesinin nemi: - ngilizlerin Akabeyi ele geirmeleri ile blgede ki Osmanl hakimiyeti sona erdi, - Araplar savata ngilizleri desteklemeleri ile; Araplar arasnda milliyetiliin glendii ve mmetilik fikrinin sona erdii grld.

5) Irak Cephesi

Irak Cephesinin Alma Nedenleri: Irak Cephesi I.Dnya Savanda ngilizler tarafndan ald. Irak Cephesinin alma nedenleri ise: - ngilterenin karadan Rusyaya yardm gndermek istemesi, - ngilterenin Abadan ve Musul petrollerini korumak istemesi ve Almanyann bu petrol hatlarna ulamasn engellemek, - ngilterenin smrgelerine giden yollar gvenlik altna almak istemesi. Irak Cephesinde ki Gelimeler: I.Dnya Savanda Irak Cephesi 1914 ylnda ngilizlerin Basraya asker karmasyla ald. Basradan, Kutl Amareya ulaan ngiliz kuvvetleri ile Osmanl kuvvetleri arasnda byk bir sava yapld. Kutl Amare blgesinde Osmanl Devleti ngilizleri yenilgiye uratt. Savata pek ok ngiliz askeri esir alnmasna ramen rak Cephesinde stnlk ngilizler tarafndan saland. Irak Cephesi Sonular: - I.Dnya Savanda Irak Cephesinde Osmanl Devleti yenilgiye urad, - ngilizler 11 Mart 1917 tarihinde Badat ele geirdiler.

6) anakkale Cephesi (Sava) Osmanl Devleti'nin en baarl olduu cephe anakkale Cephesidir. Dnya tarihinin en kanl sava bu cephede cereyan etmitir. anakkale cephesi savunma cephesi olarak almtr.

tilaf Devletlerinin Amalar: - tilaf Devletlerinin amac stanbulu ele geirerek stanbul ve anakkale Boazlarnn kontroln ellerine almak, - Rusyaya karadan yardmda bulunabilme istekleri, - Almanyann mttefiki konumunda olan Osmanl Devletini savata saf d brakp, ttifak Devletlerinin glerini krmak, - Savaa gimeyen Balkan Devletlerini de I.Dnya Savana sokabilmek, - Osmanl Devletini ykarak topraklarn kendi aralarnda paylamakt.

1915 ylnda ngiliz ve Fransz donanmalar anakkale Boazn bombalamlar ve bu sebepten dolay anakkale Sava balamtr. tilaf Devletleri karaya asker karabilmek iin Kumkale ve Seddlbahiri bombaladlar. Nusret mayn gemisi Yzba Tophaneli Hakk Bey ve Yzba Hafz Nazmi Bey komutasnda dman gemilerinin projektrlerine aldrmadan Anadolu yakasndaki Akyarlara maynlarn brakt. Nusret gemisinin dedii maynlar ngiliz ve Fransz donanmasna byk kayplar verdirdi. anakkale Harekatnn gidiatn deitirdii iin Nusret Gemisine Dnyann en nl mayn gemisi nvan verildi. Boazlardan karaya geiin mmkn olmadn anlayan tilaf Devletleri karaya asker karmann baka bi yolunu dnp Geliboluya ynlendiler.

10

Mustafa Kemalin bu emrinden sonra, 25 Nisan 1915 tarihinde Arburnuna kan dman kuvvetleri, Mustafa Kemal nderliinde ki birlik ile karlat. Dman kuvvetleri Conkbayrnda durduruldu.tilaf Devletleri Gelibolu Yarmadasnda saldrlarnda da baarsz oldular ve Gelibolu yarmadasn boaltmak zorunda kaldlar.

Osmanl Devletinin 1.Dnya Sava boyunca baarl olduu tek cephe anakkale Cephesidir.

anakkale Sava Sonular: - 1. Dnya Savann sresi uzad, - Bulgaristan ttifak Devletleri yannda savaa girdi, - ngiltere ve Fransann anakkale Savanda baarsz olmasndan dolay, egemenliklerinde bulunan smrgeleri ayaklandlar, - anakkale Cephesinde tilaf Devletlerinin baarszlklarndan dolay Rusya yardm almad. Savan bu kadar uzun sreceini planlamayan Rusyada baz i karklklar meydana geldi. Bu durumdan faydalanan Bolevikler tarafndan 1917 ylnda Rusyada ihtilal yapld. arlk rejimi ykld. Ynetimi ele geiren Bolevikler savatan ekilme karar aldlar. anakkale Cephesinde tilaf Devletlerinin baarszlklarndan dolay Rusya yardm almad. Savan bu kadar uzun sreceini planlamayan Rusyada baz i karklklar meydana geldi. Bu durumdan faydalanan Bolevikler tarafndan 1917 ylnda Rusyada ihtilal yapld. arlk rejimi ykld. Ynetimi ele geiren Bolevikler savatan ekilme karar aldlar. Bunun zerine 3 Mart 1918 tarihinde Rusya ile Almanya, Avusturya-Macaristan mparatorluu, Bulgaristan ve Osmanl Devleti arasnda Brest Litovsk Antlamas imzaland. Bu antlama ile Rusya I.Dnya Savandan ekildi, - Boazlarn igali engellenmi oldu, - anakkale Sava Mustafa Kemalin lke iinde ve dnda tannmasna neden oldu, bu ekilde Kurtulu Savann nderi artk belli olmutu, - anakkale Savanda Osmanl Devleti pek ok aydn, asker, eitmen ve tbbiyeli pek ok vatandan kaybetti, - Osmanl Devletinin anakkale Savanda kaybettii aydnlar, eitmenler, askerlerden tr Cumhuriyetin ilk yllarnda kalknmak iin gerekli olan eitimli birey sknts ekildi, - anakkale Cephesi 1. Dnya Sava boyunca Osmanl Devletinin baarl olduu tek cepheydi

11

PAYLAIM PROJELER ngiltere , Fransa ve Rusya daimi olarak Osmanl zerinde yaylmac emelleri olan byk devletlerdi. Rusya akenize inip,slav ticareti hayalini gerekletirmek istiyordu. ngliterenin amac petrol sahibi olmakt petrol odaklad yer Irakt. Fransa ise Kudse ulamay planlyordu, dini amalara sahipti ve Hristiyanln babas grevini almak istiyordu. Bu devletler ilk defa I. Dnya Savanda ayn ittifakn iinde yer almlard. stelik blmek, paralamak ve topraklarna sahip olmak istedikleri Osmanl Devleti kar ittifakta yer alm ve savaa girmiti. te bu nedenle, I. Dnya Sava yllarnda tilf devletlerini oluturan ngiltere, Fransa, Rusya ve talya deiik tarihlerde bir araya gelerek Osmanl Devletini paylamay amalayan projeleri ele almlar . Bu antlamalar unlardr: stanbul Antlamas ngiltere ve Fransann 1915 yl banda anakkaleyi gemek istedikleri gnlerde, Boazlarn ve stanbulun elden gideceinden endielenen Rusya harekete geti. Mttefikleri zerindeki basklaryla Rusya, 4 Mart-10 Nisan 1915 tarihleri arasnda be haftalk bir sre iinde, ngiltere ve Fransa ile yazmalar yoluyla haberleerek, bir metne dayanmayan antlamalar demetini ortaya karmay baard. Bir aylk bir haberleme ve yazma yoluyla gerekleen bu ilk gizli antlamaya gre; ngiltere ve Fransa, stanbul ve anakkale Boazlar ile, Marmara Denizinin bat kylar, Midye-Enez izgisine kadar Bat Trakya, stanbul Boaznn dou ksm, zmit Krfezinin bir ksm ile Marmara Denizindeki adalarn Rusyaya verilmesini kabul ediyorlard. mroz ve Bozcaada konusunda da Rusyaya danlmadan herhangi bir karar almayacaklarn taahht ediyorlard. Ruslar da, ngilterenin Asya Trkiyesindeki zel haklarn, ayrca Osmanl hakimiyetinden ayrlacak Arap lkelerinin istiklllerini tanyacaklarn, Franszlarn skenderun Krfezi ve Toroslara kadar Kilikya dahil olmak zere Suriyeyi ilhak etmesini kabul edeceini bildiriyordu. Taraflarn birbirlerinin taleplerini kabul etmeleri zerine antlama imzalanmt. Londra Antlamas tilf devletleri, talyay mttefik olarak yanlarnda savaa sokmak amacyla, 26 Nisan 1915de Londrada yaplan antlamalarla Osmanl Devleti topraklarndan pay verdiler. Buna gre; talyaya Antalya havalisi verildi ve talya 20 Mays 1915te Avusturyaya sava iln etti. anakkale savalarnn younlat gnlerde ise, yani Austos 1915te Almanya ve Osmanl Devletine sava at. Bu antlama ile mttefikleri, talyann Trablusgarpi ve 12 Aday ilhak etmesini de kabul ettiklerini aklamlard.

12

Sykes-Picot Antlamas ngiltere Hkmeti Msr Genel Valisi Mc Mahonun Mekke Emiri Hseyinle gremerinden ve antlamalarndan sonra , Osmanl Devleti zerindeki ngiliz ve Fransz menfaatlerinin grlmesini istemitir. ngiltere adna Sir Mark Sykes ile Fransa adna Charles Franois Georges-Picot arasnda yaplan grmeler sonunda, ubat 1916da Arap vilayetlerinin paylalmas konusunda bir antlamaya varld. Mart 1916da ngiliz ve Fransz temsilciler Rusyaya giderek, Rus Dileri Bakan Sazannofla grmeler yaptlar. Bu grmeler sonunda Rusya da bu antlamaya dahil oldu ve Sykes-Picot antlamas imzaland. Bu antlama; esas itibaryla, Osmanl Devletinin Asyadaki topraklarnn paylalmasn ngryordu. Buna gre; antlamaya taraf olan Rusya Erzurum, Van, Bitlis vilayetleri ile Gneydou Anadolunun bir ksmn, ngiltere Mezopotamyann tamam ile, btn Akka ve Hayfa limanlarn, Fransada Suriye kylar, Kilikya blgesini, Harput ve havalisini alacaklard. ngiliz ve Fransz nfuz blgelerinde bir Arap devleti veya konfederasyonu kurulacak, Filistin milletleraras bir idareye tabi tutulacakt. ngiltere, Fransa ve Rusya kendi aralarndaki bu antlamay Eyll 1916da talyaya bildirmilerdi. Bunun zerine talyan Hkmeti, kendilerine daha nce braklm olan topraklarn Fransann payna denden daha az olduunu ileri srerek zmir ve Mersinin de nfuz blgesi olarak verilmesini istediler. talyann bu isteine Ruslar, zmiri ele geiren talyann karadan ve denizden anakkale Boazn kontrol edecei endiesiyle kar ktlar. ngiltere de zmirin talyanlara verilmesini istemiyordu. Franszlar da Mersinin talyanlara verilmesini uygun grmyorlard.

13

Saint Jean de Maurienne Antlamas Sykes-Picot Antlamasnn talya tarafndan renilmesinden sonra; talya, tilf devletlerinin kendi aralarnda imzaladklar gizli antlamalarn kendisine aklanmasn istedi. 1915te Londrada imzalanan antlamaya aklk getirmek ve talyann kendi yanlarnda savaa devam etmesini tevik etmek amacyla, tilf devletleri bir toplant yapmaya karar verdiler. ngiltere, Fransa, Rusya ve talya Babakanlar 19 Nisan 1917de Saint Jean de Maurienne kasabasnda, talyann Dou Akdenizdeki menfaatlerini grmeye baladlar. Grmeler safhasnda temsilci gndermi olan Rusya, ihtill kmas sebebiyle, Babakanlar dzeyinde yaplan bu toplantya katlamamtr. Yaplan grmelerden sonra, daha nceki talyan taleplerinin yannda zmir ve civarnn da talyanlara braklmasn ngiltere ve Fransa kabul etmiti. Ancak, antlamann Ruslar tarafndan da imzalanmas kaydn getirmilerdi. Fakat, arlk Rusyas ihtill sonucu yklnca, Saint Jean de Mauirienne antlamas, taraflardan birinin imza koymamas yznden hkmsz olarak kabul edilecektir. Nitekim, ngilizler bundan istifade ederek, sava sonras Pariste toplanan bar konferansnda zmir ve civarnn Yunanllarca igalini kararlatracaklard. -Gizli Antlamalarda Yunanistann Durumu: tilf Devletlerinin anakkale Savalarn balatt gnlerde, Yunan Bavekili Venizelos, ngilizlere mracaat ederek zmirin kendilerine verilmesi halinde, devam etmekte olan anakkale Muharebelerine Yunanistann tilf Devletleri yannda katlacan belirtti. ngiliz devlet adamlar deil zmiri, kendi ellerinde bulunan Kbrs bile vererek Yunanllar kendi yanlarna ekmek istiyorlard. Bu nedenle, Venizelosun teklifini kabul ettiler. Ancak, Rusya olay rendiinde buna kar kt. Kendisine verilecek olan stanbul ve boazlarn hemen yaknnda, bu topraklar zerinde tarihi emelleri olan Yunanistann bulunmasn istemedi. Sonra zmire yerleen Yunanistan, anakkale Boazn karadan ve denizden kontrol altnda tutabilirdi. Bu da Rus karlarna uygun dmezdi. Bu nedenle; Rusyann kar kmas ve Yunanistanda Venizelosun iktidardan dmesiyle bu giriim sonusuz kald. Sava sonrasnda ngiltere zmir ve havalisinin Yunanistana verilmesi konusunda Paris Bar Konferansnda youn bir aba sarfetmi ve mttefiki Fransa ve Amerika Birleik Devletleri idarecilerini ikna etmi ve konferanstan zmir ve civarnn Yunanllar tarafndan igal edilmesiyle ilgili bir karar karmtr. I. Dnya Sava inde ve Sonrasnda ngilterenin Gizli Paylam Projeleri zerinde Yapt Deiiklikler: Birinci Dnya Sava baladnda ngiltere, sava sonras iin Osmanl Devletinin Dou Anadolu topraklarnda bir Byk Ermenistan devleti kurdurmak niyetindeydi. Ancak SykesPicot grmeleri esnasnda Rusya ngilizlere bavurarak Dou Anadoluda Trabzon, Erzurum ve Van ile civarn Ermenilere veremeyeceini, buralar kendisinin almak istediini syledi. Bu nedenle ngiltere, Ermenistan devleti kurma konusunu bir sre azna almad ve Ermenileri oyalad.

14

Dier taraftan; Sykes-Picot antlamasyla Irak alacak olan ngiltere, Rusya ile snr komusu olacakt. Halbuki Rusya ile snr komusu olmak ngiliz siyasetine aykr idi. Bu nedenle ngiltere, kendisi ile Rusya arasnda bir kk Ermenistan devleti veya bir kk Krdistan devleti kurulmas konusunu dnmeye balad. Bunun iin de tpk Ermenileri yapt gibi Krtleri de tahrike balad. ngilterenin bu blgede sk sk siyaset deitirmesi zerine; bu kez de Fransa devreye girerek, madem ki ngilizler Rusya ile snr komusu olmak istemiyor, o halde Ermenistan ve Krdistan devletlerini kurma dncesinden vazgeilmesi artyla Fransann bu blgeleri alabileceini belirtmiti. Bunun zerine ngiltere, bir kez daha Krdistan ve Ermenistan kurulmas fikrinden vazgeti. 1917de Rusyadaki ihtill ile arlk Rusya yklnca, bu kez ngiltere Dou Anadoluda bir Byk Ermenistan ve Gneydou Anadoluda bir Krdistan devletinin kurulmas projesini yeniden masa zerine karmt. ngilterenin Sykes-Picot Antlamasnda belirttii Osmanl Devletinden ayrlacak Arap topraklar zerinde bir Arabistan Devleti kurmak dncesini terk ettii, bunun yerine bl parala ynet veya yok et politikasyla ok sayda devlet kurdurmak ve bunlar mandater devlet olarak ynetmeyi dndn gryoruz. ngilterenin en son Osmanl Devletini paralama projesi yleydi : Anadolu zerinde; Trkiye, Ermenistan, Krdistan, Pontus Rum ve Boazlar devletleri adlaryla be devlet kurulacakt . Ayrca Fransaya, talyaya ve Yunanistana nfuz blgeleri verilmekteydi.

15

REFERANSLAR http://www.historylearningsite.co.uk/causes_world_war_one.htm http://www.akintarih.com/turktarihi/osmanli/dunya_savasi/%C4%B1.dunya_savasinda_osmanli. htm http://www.ait.hacettepe.edu.tr/egitim/ait203204/I6.pdf http://www.ait.hacettepe.edu.tr/egitim/ait203204/I5.pdf (T) Stefo Benlisoy Modern Trkiyenin oluumu ders notlar (T) Seda Uluskan Ata101 ders notlar

16