KOLLODLERN SINIFLANDIRILMASI VE HAZIRLANMASI

KOLLOD SSTEMLER
Su iinde eker yada tuz gibi maddeler zlerek hazrlanan gerek bir zelti iinde znen partikller iyon ya da molekl halindedir.Dier taraftan sspansiyon ad verilen sv-kat karmdaki partikller gzle yada en azndan kl mikroskopla grlebilir boyuttadr. ki u olarak kabul edilen zelti ver sspansiyonlar arasnda kalan kolloidler bir maddenin ufak taneciklerinin;genel olarak 500 nmden kk taneciklerinin dieri iinde dalmasna verilen addr.

Kolloidlerin Snflandrlmas

skoyal kimyac Thomas Graham 1861 ylnda Yunanca tutkal gibi anlamnda olan kollaoides szcnden esinlenerek kolloit ismini bulmutur. Kollid partikllerine dalan faz,bu partikllerin daldklar ortama ise datc faz denir. Dalan ve datc fazn her ikisi de kat,sv ve gaz halinde olabilmektedir. Bu dalan ve datc fazlarn trne gre sekiz kolloidal sistem ortaya kmaktadr. Bununla beraber gazlar daima tam olarak kartklarndan gaz iinde gaz kolloidal sistemi olanakszdr.

Bu sekiz kolloid sistem tipleri

Datc ortam
Gaz Gaz Sv Sv Sv Kat Kat Kat

Dalan Faz
Sv Kat Gaz Sv Kat Sv Kat Gaz

Sistemin Ad
Aerosol Aerosol Kpk Emlsiyon Sol Jel Jel Kat Kpk

rnekler
Sis,Pus Bulutlar Duman Kremler St,mayonez Su iinde altn Jle,peynir Koyu krmz cam Snger Ta

Aerosoller ;

Svnn veya bir katnn gaz iinde daglmasdr. Alttaki resim svnn gaz iinde dalmasna rnek bir spreydir. steki ise katnn gaz iinde dalmas ile oluan hava kirliliine rnektir.

Emlsiyon ;

Emlsiyon svnn sv iinde dalmas ile ortaya kmaktadr. rnek olarak yan fotoraftaki gibi st veya mayonezi rnek verebiliriz.

Jeller ;

Jeller,svnn kat iinde yada katnn katyla dalmasyla ortaya kmaktadr. Yandaki resim ise svnn kat iinde dalmas;jledir.

Kat Kpk;

Gaz fazn kat ortamda dalmas kat kpk oluturmaktadr.

Kpk ;

Kpkler sv ortamda gazn dalmasdr. rnein yandaki krem fotorafn kpklere gzel bir rnek olarak verebiliriz.

Sol ;

Soller,katnn sv faz ierisinde dalmas ile meydana gelip,iki gruba ayrlmaktadrlar.

Liyofobik Ve Liyofilik Soller

Liyofobik soller;inde daldklar sv ile etkilemeyen kat partiklleri ieren sistemlere bu ad verilir. Datc ortam su olduunda ayn zelikteki kolloidal sistemlere hidrofobik soller denir. Altn ve arsenik slfr gibi suya kar ilgisi az olan katlarn dalmasyla hazrlanabilir. Datc svy iten partikller sahip sollerin kararllklar olduka azdr.Bu nedenle,buharlatrlan liyofobik sollerde ortaya kan kat yeniden kolaylkla sol haline dntrlemez.Ayrca,koaglasyon ve kme olur.

Liyofilik soller ;

inde daldklar svyla ok etkileen kat partiklleri ieren sistemlere bu ad verilir. Datc faz su olduunda hidrofilik sol ismi kullanlr. Makromolekller gibi sv haldeki datc faz ile gl etkileimlere giren partikllerle hazrlanan soller liyofilik nitelik tamaktadr. Davranlar gerek zeltilere ok benzeyen bu sollerin kararllklar ok yksek olmaktadr.

Kolloidal zeltilerin Hazrlanmas

Kolloidal taneciklerin bykl,sspansiyonlar ile gerek zeltilerin tanecik bykl arasnda olduundan,hazrlnma yntemleri iki balk altnda toplanabilir. 1)Daha byk taneciklerin kolloidal bykle kadar ufalanmas(Dispersiyon Yntemleri) 2)Molekl iriliinden kolloidal iriliine kadar byme(Kondenzasyon veya Agregasyon yntemleri)

Dispersiyon Yntemleri

Kendiliinden kolloidal zelti veren maddeleri,sadece zcsyle bir araya getirmekle kolloidal zelti elde edilebilir. Grahamn kolloid adn verdii maddeler byle maddelerdir. Istma liyofil maddelerin dispersiyonunu hzlandrr. Bir liyofil madde zeltisinden zc buharlatrlacak olursa geride kalan madde zc ile yeniden temasa getirildiinde yine kolloidal bir zelti verir. Liyofoblarda ise madde bir defa kolloidal halin dna kt m bir daha o hale dnmez.

Baz taze hazrlanm keltiler az miktarda elektrolit zellikle kelti ile ortak iyonlu bir elektrolit katlarak kolloidal hale getirilebilir.Bu olaya peptizasyon denir. Gm klorr,seyreltik klorr asidi zeltileriyle;demir III hidroksit,demir III klorr zeltisiyle;alminyum hidroksit,az bir alkali bir hidroksit fazlal ile peptize olur.

Bredig Yntemi ;

Metaller ise,Bredigin bulduu yntemle kolloidal zelti haline getirilebilir. Kolloidal zeltisi yaplacak iki elektrot,dispersiyon ortamna daldrlr ve bir potansiyel fark ile aralarndan kvlcm gemesi salanr. Elektrik arknn oluturduu metal buhar,dispersiyon ortamnda kolloidal byklkte tanecikler halinde younlar. Sistemi seri tutmak gerekir.Yoksa kolloida tanecikler kmelenebilir.

Solitleri kolloidal byklne kadar krmak iin mekanik bir yntem,kolloid deirmeni kullanmak olabilir. Bu deirmen birbirinden ok kk bir aralkla ayrlm aksi ynlerde dnen iki metal levhadan oluur. Levhalar arasndaki boluk dispers fazn ufak tanecikleri ve dispersiyon ortamnn bir karm ile beslenir.

Hem dispers faz hem de dispersiyon ortam likit ise iddetli bir kartrma ile kolloidal dalm elde edilebilir.

Kondenzasyon Yntemleri ;

Bunlarn ounun hareket noktas gerek zeltilerdir. Byle bir gerek zeltiden dispers faz olmas istenen madde ktrlr ve sspansiyon iriliine ulamadan taneciklerin bymesi durdurulur.

Von Weimarn,bir maddeyi kolloidal halde elde etmek iin en uygun artlarn dispersiyon ortamnda disper fazn znrlnn az,dispersiyon ortamnn viskozitesinin yksek olmas ve kolloidal taneciklerin olumasndan nce yksek bir ar doygunlua varlmas ile salanabileceini ortaya koymutur. Scakln ykselmesi viskoziteyi drd ve znrl arttrd iin,liyofoblarn kolloidal zeltileri genellikle souk zeltilerden hazrlanr.

Kolloidal zeltilerin hazrlanmasnda ok kullanlan bir teknikte ift Bozunmadr. Von Weirmarn baryum tuzu zeltilerinden baryum slfatn ktrlmesini incelerken baryum tiyosiyonat ile mangan slfatn deriik zeltilerinden baryum slfat jelini elde etmitir. Bir As2O3 zeltisinden H2S geirilerek kolayca hazrlanabilir. Sodyum silikat zeltisi klorr asidi ile kartrlrsa kolloidal halde silika elde edilir. Kartrlan zeltiler seyreltikse silika sol deriikse silika jel oluur. Ortamdan sodyum klorr ykanarak ve su fazlas buharlatrlarak giderilirse geriye son derece kullanl solit silika jel kalr.

Kolloidal metal zeltileri iin Bredig ark ynteminden ok indirgeme reaksiyonlarndan yararlanlar. Bu amala kullanlan indirgenler genellikle organiktir. Faraday sudaki altn sollerini altn klorr zeltisinin tannik asitle indirgenmesinden yararlanarak hazrlamtr.

Ametal kolloidal halde,bir oksidasyon reaksiyonu ile;rnein kolloidal kkrt,kkrt dioksit zeltisinden geirmekle elde edilebilir.

zc kartrma denen bir yntem daha vardr. Buna gre rnein kalsiyum asetatn sudaki doymu bir zeltisi hacminin dokuz on kat alkol iine dklp hzla kartrlrsa solit alkol denen bir jel oluur. Bunun nedeni kalsiyum astatn suda znp alkolde znmemesidir.

Kaynaklar ;

Fizikokimya/Prof.Dr.Yksel Sarkaya Fizikokimya/Prof.Dr.Gven Uyank Fizikokimya/Atkins

Mmin Evren 200420105022