A TEMELLER

Piyasada en ok kullanlan a topolojilerini ve bu topolojilere en fazla ka bilgisayar balanabileceini reniniz.

Birden ok bilgisayarn birbirine bal olduu donanm ve yazlmlarn da paylalmasna izin veren bilgisayar alar, veri

haberlemesini
yapmaktadr.

veri

alar

zerinden

Bilgi iletimine en gzel rnek evlerimizde kullandmz telefonlardr. Telefonlarda ses bilgisi kablolar ile santrale

gnderilir, santrallerden dier santrallere ve oradan da

hedef telefona ar bir Sistem iletilir. Her telefonun alt kendisine kolay her ulamakta kullanlan bir numaras bulunmaktadr. Bu sistem incelendiinde anlalabilir. an nasl daha bilgisayara uyarlandnda

bilgisayarn bir numarasnn bulunduu, eitli kablolama teknolojileri ve a elemanlaryla bilginin hedefe ulatrld grlecektir.

Bilgisayar alar da bir veri adr. A sistemi ise iki kiisel bilgisayardan oluabilecei gibi binlerce i istasyonundan da oluabilir. 'A' terimi konusunda dikkat edilecek bir nokta, genelde bamsz makinelerin balantsndan oluan sistem olarak kullanlmasdr. Bilgisayar anda, datk ileme kuraldr ve an kendisi bilgisayar gibi grlebilir.

Entegre sistemler Evrensel bilgi eriimi Hazr veya zel yapm yazlmlar Hiyerarik ynetim ve kaynak sahiplii oklu-retici ortamlar

Digital olarak kodlanm bilginin tm bitleri ayn anda transfer ediliyorsa buna paralel veri iletimi denir. Paralel veri iletiminde iletilecek bilginin her biti iin ayr bir kablo balants salanr.

Seri iletim bilginin tek bir iletim zerinden n bit sra ile aktarlmasdr. Bilgisayar alar iletiimdir. zerindeki iletiim

yolu

seri

Asenkron protokoller karaktere yneliktir. Yani

iletim sonu (EOT) veya metin balangc (STX)

karakterleri gibi veri balant denetim karakterleri, iletimin neresinde ortaya karsa ksnlar ayn eylemi gerekletirirler. En ok kullanlan ezamansz veri iletim protokolleri

8A1/8B1 ve 83B dir.

Gnderilen veri bir anda bir karakter olacak ekilde hatta braklr. Karakterin bana balang ve sonunda hata sezmek iin baka

bir bit eklenir. Sonlandn anlamak iin de

dur biti eklenmektedir. Bala biti 0 ve dur biti 1 dir.

Senkron

protokoller

karaktere

veya

bite

nelik olabilirler. En ok kullanlan protokoller BSC ve SDLC dir. kili ezamanl iletim

protokol (BSC) karaktere ynelik ve senkron

veri balant iletiimi (SDCL) bite ynelik protokollerdir.

Senkron

iletiimde

bala

ve

dur

bitleri

gnderilmez.
ederek

letiimde
ve

saat
uyum iin,

sinyalinden
salanr. gnderen

faydalanlr. Veri ile birlikte saat iareti de modle gnderilir Senkronizasyonun balamas

bilgisayar hedef bilgisayara bir senkronizasyon karakteri gnderir. Eer alc bu karakteri tanyp onaylarsa iletim balar.

Veri transferi gnderici ve alc arasndaki senkronizasyon sonlanncaya kadar srer.

Topoloji, yerleim ekli demektir. Bilgisayar ve yazc gibi a elemanlarnn fiziksel(gerek) veya mantksal (sanal) dizilimini

gerekletirir.

Bus topolojisinde tm i istasyonlarnn zerinde

olduu bir hat mevcuttur. Btn istasyonlar hattaki

tm mesajlar inceler ve kendine ait mesajlar alr. Hattaki bilgi ak ift ynldr. Kaynak istasyon

bilgiyi hatta brakr. Bilgi her iki ynde ilerleyerek

hatta yaylr. Ancak bu topolojide ayn anda iki istasyonun bilgi gndermesi durumunda bilgi trafii

karr.

Bunu

nlemek

iin

hattn

paylamn

dzenleyen protokoller kullanlmaldr.

Ortak

yol

topolojisi

kullanlarak

kurulan

alarda koaksiyel kablo kullanlr, Her bir istasyona T- konnektr taklr. lk ve son

istasyona

ise

sonlandrc

(Terminatr)

balanarak a sonlandrlr.

Bu topoloji a performans en dk olan topolojilerden biridir. ki istasyon aras mesafe ince koaksiyol kullanldnda 185

metre, kaln koaksiyel kullanldnda 500

metredir. ki istasyon aras mesafe minimum

0,5 metre olduunda maksimum 30 istasyon

kullanlabilir.

Balant gerekletirilirken T- konnektrler dorudan network kartna taklmaldr. Eer bir istasyon uzaa yerletirilecekse Tkonnektr den kacak bir kablo ile uzatma yaplmamaldr.

Resim 1.1. Bus Topolojisi

Avantajlar;

Kablo yaps gvenilirdir.

Yeni bir istasyon eklemek kolaydr.

Merkez birime ihtiya duyulmaz.

Maksimum 30 istasyon balanabilir. An uzunluu ince koaksiyelde 185, kaln koaksiyelde 500 metreden fazla olmaz.

Bir istasyonun arzalanmas btn a devre

d brakr. Arza tespiti zordur.

Bu topolojide adaki iletiimin gereklemesi iin merkezi birim bulunur ve btn istasyonlar bu merkezi birime balanr. Ortak

yol

topolojisine

gre

performans
fakat daha

daha
pahal

yksektir,

gvenilirdir

zmler sunar.

Bir istasyondan dierine gnderilen bilgi nce bu merkez birime gelir, buradan hedefe ynlendirilir. A trafiini dzenleme

yeteneine sahip bu merkezi birim, hub ve

anahtar (switch) olarak adlandrlr.

Resim 1.2. Yldz Topolojisi

Bu

topolojiye

dayal

bir

sistem

kurulurken

korumasz ift bkml UTP (Unshieded Twisted Pair- Korumasz ift bkml) veya korumal ift bkml STP (Shielded Twisted Pair - Korumal

ift bkml ) kablo kullanlr. stasyonlarn

merkezi birime (hub) olan uzakl maximum 100 metredir. Kullanlan a kartna veya kabloya gre

a farkl hzlarda alabilir.

Merkezde zerindeki istasyon

bulunan klara bulunabilir.

hub Bir

veya

anahtar olan

baklarak

arzal

istasyonun

arzalanmas a trafiini etkilemez.

Bir istasyonun arzalanmas a etkilemez. Aa yeni bir istasyon eklemek ok kolaydr. A ynetimi ok kolaydr.

Kurulan a elemanlarna gre yksek hzlar

elde edilebilir.

Aa

topolojisinin

dier

ad

hiyerarik

topolojidir. Aacn merkezinde sorumluluu

en fazla olan bilgisayar bulunur. Dallanma

baladka
alarn kullanlr.

sorumluluu

daha

az

olan

bilgisayarlara ulalr. Bu topoloji ok byk ana omurgalarn oluturmakta

Bu

topolojide

her

istasyon Her

bir

halkann halkada

elemandr ve halkada oluan bilgi btn istasyonlara ular. istasyon

oluan bilgiyi ve hedef adresi alr. Hedef

adres kendi adresi ise kabul eder. Aksi halde gelen bilgi ilem d kalr.

Halkadaki bilgi ak tek ynldr. Yani alkaya dahil olan bilgisayarlar gelen bilgiyi iletmekle grevlidir. Ancak gnmzde pek ok halka

a iki halka kullanmakta ve ift ynl bilgi

ak elde etmektedir. Herhangi bir sonlandrmaya gerek duyulmaz.

Gerek Mesh topolojide tm dmler a ierisinde birbirine baldr. Daha ok WANda kullanlr.

LANda

kullanldnda

tm

dmlerin

birbirine mutlaka bal olmas gerekmez.

Dorusal (Bus)

Yldz (Star)

Karmak (Mesh)

Halka (Ring) Aa (Tree)

Topoloji Dorusal

Kurulum ok kolay Ksmen Kolay

Dzenleme Ksmen zor

Sorun Veri aktarmnda problem zme Zor Tek bir kablo, kabloda problem veri aktarmn etkiler Halkadaki bozukluk veri aktarmn etkiler

Halka

Ksmen zor

Kolay

Yldz

Kolay, ancak zaman alc

Zor

Kolay

Kolay

Tek bir kablodaki bozukluk bir pcyi etkiler

Aa

Zor

Kolay

Olduka az

Karmak

Zor

Zor

Kolay

Olduka az

A protokol standartlar arasnda DHCP, DNS, ETHERNET, IP, IPX/SPX ve TCP/IP protokollerinden bahsedilebilir.

DHCP, protokol BOOTP protokolnn devamdr. DHCP, DHCP kullanmak zere yaplandrlm bilgisayarlara merkezi ve otomatik olarak IP adresi atanmas ile TCP/IP bilgilerinin yaplandrlmasn ve bunlarn ynetilmesini salar. DHCPnin uygulanmas manuel olarak IP adresinin verilmesi nedeniyle ortaya kan baz problemlerin zmlenmesini salar.

A eitleri hakknda aratrma yapnz

Yerel alan alar (LAN - Local Area Network)

adndan da anlalabilecei gibi bir yerleke veya

bir kurum ierisinde oluturulan, da kapal alardr. Bilgisayarlar aras uzaklk birka kilometreden fazla deildir. stasyonlar kk bir corafi alan ierisindedir. Yerel alar dierlerine gre daha hzl alrlarken megabit gibi hzlara eriirler.

rnek

olarak,

evlerde internet

veya

iyerlerinde paylamnn

oluturulan alar yerel alan alarna girer. Genellikle

gerekletirilmesi,

ok

kullancl

basit

programlarn kullanlmas veya ok kullancl oyunlarn oynand alardr.

Birbirlerine ok uzak yerel alarn bir araya gelerek

oluturduu

geni alardr.

(WAN

Wide

Area

Network ) Alar aras balant fiber optik bir kablo ile olabilecei gibi uydular zerinden de salanabilir. Bu

alarda kullanlan teknolojiler LANlardan farkldr.

Ynlendirici (router) ve oklayc (repeater) gibi a elemanlarnn kullanlmas gerekir. stasyonlar ok

geni bir corafi alana yaylmtr.

Metropolitan alar (MAN Metropolitan Area Network ) yerel alan alarndan biraz daha byk alardr. niversitelerde, byk i

yerlerinde oluturulan alar bu kategoriye

girer. lke apna yaylm organizasyonlarn belirli birimleri arasnda salanan veri iletiimi ile oluan alardr.

Sunucular, saklama ortam olarak zerlerine den

grevi yapmasna karlk, kapasiteleri snrldr ve

ayn bilgiye birok kii erimeye altnda darboaz oluabilir. Bu yzden birok kuruluta teyp niteleri,

RAID

diskler

ve

optik

saklama

sistemleri

gibi

evrebirimi saklama aygtlar kullanlmaktadr. Bu tr aygtlar verinin evrimii yedeklenmesinde ve byk

miktarlarda bilginin saklanmasnda etkin rol oynarlar.

Sunucu arttka

boyutlar yukarda

ve sz

youn edilen

uygulamalar geleneksel

saklama ortam stratejileri iflas etmektedir.

nk
yavatr

bu
ve

evrebirimi
her saydam bir

aygtlarna
bu ekilde

eriim
saklama eriimi

kullancnn

aygtlarna

mmkn olamayabilir.

Sanal ve zel alar (VPN - Virtual Private Network), yerel internet servis salayc ve kurumsal yerel alar arasnda gvenli bir tnel zerinden veri iletimi gerekletirerek alr . Bir ok a donanm retici internet gibi, paylalm veri alar zerinden tnelleme ve ifreleme yapabilme yeteneine sahip donanmlar piyasaya sunmaktadr. Kurumsal alarn daha nceden bir takm gvenleri nedeni ile internete balamayan irketleri yeni VPN teknolojileri ile gvenli balantlar salayabilecekler.

A Kart( NIC- Network Interface Kart ) Bilgisayarlar ve dier cihazlar aa balamada kullanlan kartlardr. A kart NIC (Network Interface Card) olarak da adlandrlr. Veriler bilgisayarda ikilik sistemde ilenirler. A kartlar bu verileri elektrik, k veya radyo sinyalleri ile dier bilgisayarlara iletir. A kartlar hz ve balant yollar bakmndan da farkllk gsterir. ISA, PCI, USB, PCMCIA gibi balant yuvalarn kullanan a kartlar vardr. Gnmzde en ok kullanan a kartlar pci balant yuvalarn kullanmaktadr.

Her bir a kartnn kendine zg, dnyada baka bir kartta olmayan 48 bitlik fiziksel adresi vardr. Yani MAC adresi olarak

adlandrlr.

MAC

adresi

(Media

Access

Control Ortama eriim) 2 adet 24 bitlik adresten oluur.

Ethernet en bilinen ve en ok kullanlan a

teknolojisidir. Kullanm ok yaygnlamtr. A

kart ile ethernet kart ayn anlamda kullanlmaktadr. Ethernet ortaya ktndan beri kullanm kolayl ve retim haklarnn herkese ak olmas sebebiyle en ok kullanlan LAN teknolojisi olarak a dnyasnda byk bir yer etmitir.

10Base2: nce koaksiyel kablo ile 10 Mbit hznda Ethernet a. Ucuzluu sebebiyle veya ince kablo kullanld iin ince Ethernet olarak

da adlandrlr. 2 rakam maksimum kablo uzunluunu ifade etmektedir.

10Base5: Kaln koaksiyel kablo ile 10 Mbit hznda Ethernet a. Kaln Ethernet (thicknet) olarak da adlandrlr. 5 rakam maximum kablo uzunluunu ifade etmektedir. Kaln koaksiyel kablo maksimum 500 m olmaldr.

10BaseF: Fiber optik kablo ile 100 Mbit hznda Ethernet a. F ifadesi:
fiber optik kablo kullanldn belirtir.

10BaseT: Korumasz ift bkml(unshielded twisted pair ) kablo zerinde 10 Mbit hznda Ethernet. T ifadesi kablo tipini (twisted pair)

belirlemektedir. Fast Ethernet ( hzl Ethernet )

olarak da anlr. 10BaseT, ortak yol yldz topolojileri kullanan Ethernet kablolama sistemini tanmlar.

100BaseT: Korumasz ift bkml (unshielded

twisted pair ) kablo zerinde 100M bit hznda

Ethernet. T ifadesi bkml kablo kullanldn (twisted pair) belirtir. 10Base36: Broadcast yayn yapan kablo ile 10

Mbit

hznda

Ethernet

a.

Kablo

uzunluu

maksimum 3600 metre olabilir.

Ethernet kart veriyi hatta brakmadan nce, hatt denetler. Eer hat bakas tarafndan kullanlyorsa gnderen ve alcnn Mac

adreslerini ieren veriyi hatta brakr.

Ethernet kartlarnda kullanlacak kablolama tipine

gre BNC, RJ45 ve AUI konnektrleri olabilir. Baz

Ethernet kartlarnda birden fazla konnektr yuvas bulunabilir. Bunlara combo Ethernet kartlar denir.

Karttaki konnektr yuvas says arttka Ethernet

kartnn fiyat artar. Ayrca gnmzde Ethernet o kadar ok yaygnlamtr ki, anakart reticileri

anakart

zerine

(onboard)

Ethernet

kartlarn

gmmektedirler.

Piyasada artk u anda en ok UTP kablo ve RJ 45 birleimi kullanlmaktadr. BNC

kablolama

artk

yerini

UTP

kablolamaya

brakmaktadr.

A elemanlarn birbirine balayan ok portlu bir badatrcdr. En basit a elemandr. Hub kendisine gelen bilgiyi gitmesi gerektii

yere

deil,

portlarna

bal

btn

bilgisayarlara yollar. Bilgisayar gelen bilgiyi analiz ederek kendisine gelmise kabul eder.

Hublar, 4, 8, 12, 16, 24 portlu olarak retilirler. Huba UTP kablo ile balanlr ve her bir balant 100 metreden daha uzun

olamaz.

Hub

alrken

herhangi

bir

portundan kablo kartmanz veya takmanz herhangi bir sorun karmaz.

A kuruduktan sonra ortaya kan problemlerden biri

de an genilemesidir. A geniledike mevcut hubn

port says yeterli olmayabilir. Byle durumlarda ya daha ok porta sahip bir hub alnr ya da baka bir

hub

ile

mevcut

hub

birbirine
an daha birbirine

balanr.
da

Hublar
iin

birbirine

balanarak Hublarn

genilemesi

salanabilir.

balanmas

hublarn
kullanlr.

ounluunda

bulunan

uplink

portu

Pasif (Passive) Hub

Hubn

portlarna

gelen

sinyal

herhangi

bir

kuvvetlendirmeye tabi tutulmadan direk gnderilir.

Aktif (Active) Hub

Ynlendirici

benzeri

alrlar, Bu

gelen hublar

sinyal bazen

glendirilerek

gnderilir.

multiport repeater olarak da adlandrlrlar.

Ayrca Akll (Intelligent) hub adyla isimlendirilen

cihazlarda mevcuttur. Bu hublar kpr grevini

de slenirler ve a trafiini ynetirler. Bunlara ok portlu bridge deme de mmkndr. En son gelitirilen ve switch teknolojisini kullanan yine trafik filtreleme zelliini salayan Switching

Hublarda bu kategoriye girer

Anahtar (switch) akll bir hub cihazdr. Hubn yapt grevin aynsn yapar, ancak a yormaz. Ayn anda birden fazla iletim yapma

imkan salar. Bylece ayn anda bir bilgisayar

yazcy kullanrken dier ikisi kendi aralarnda dosya transferi yapabilirler

stasyonlarn kullanma (collision)

ayn

anda,

ayn dolay

kabloyu akma Veya a

isteklerinden meydana

gelebilir.

ortamna eklenen her bir istasyon an biraz

daha arlamasna sebep olabilir.

Anahtar, portlarna balanan bilgisayarlar MAC adreslerine bakarak tanr. Anahtarlama ilemini gerekletirmek iin MAC adreslerini yapsnda bulunan tabloda tutar. Bu tabloda MAC adresinin hangi porta bal olduu bilgisi bulunur. Kendisine ulaan veri paketlerinin MAC

adreslerini inceler ve her bir porta datmak yerine, sadece

hedef MAC adresine sahip olan bilgisayarn bal olduu porta brakr. Bylelikle veri paketi sadece hedef bilgisayara ait portu ve kabloyu megul eder. akmalar engellenmi olur ve a performans artar.

OSI bavuru modelinin ilk katmanna sahip aktif a cihazlardr. grevi yapar. Temel LAN LAN ve ve olarak WAN WAN ynlendirme

arasnda balant kurmak amacyla kullanlr.

Ynlendiricinin zerinde balantlar iin ayr ayr portlar bulunur. Bu portlar ile iki a arasnda balant salanr.

Bir veri paketini okumak.

Paketin protokollerini karmak.

Gidecei network adresini yerletirmek. Routing bilgisini eklemek. Paketi alcsna en uygun yolla gndermek.

OSI bavuru modelinin 7 katmannn ilevlerini de

iinde barndrr. Geit yoluna gelen veri paketleri

en st katman olan uygulama katmanna kadar kar ve yeniden ilk katman olan fiziksel katmana iner. Geit yolu farkl protokol kullanan alarda iki ynl protokol dnm yaparak balant

yaplmas salanr.

Temel kullanm amalar unlardr:

Protokolleri birbirinden farkl iki a birbirine

balamak ve aralarnda geit oluturmak

IP ynlendirmek. Gvenlik duvar oluturmak.

nternet balants, bilgi ilem asndan baz sorunlar beraberinde getirmektedir. Dardan ieriye yaplacak saldrlar. eriden yetkisiz kiilerin darya bilgi gndermesi. internet' de "tehlikeli alanlarda" dolama sonucunda sisteme virs bulamas. Yetkisiz kullanclarn internet' de gezinmesi.

Firewall ve giden

(Gvenlik paketler

Duvar) olmak

birok zere

farkl

filtreleme zellii ile bilgisayar ve an gelen internet

trafiini kontrol altnda tutar.

rnein: anzdan kimsenin internette kullanmasn istemiyorsunuz. ICQ

Modemler bilgisayardaki verileri yani digital sinyali, analog sinyale evirerek kablo zerinden iletilmesini salayan

cihazlardr. Balant iin ya btn bilgisayarlar arasna

kablo ekilecek ya da mevcut telefon hatlar kullanlacaktr. Kablo ekmek ok pahal olduundan, telefon hatlarn kullanmak ok daha mantkldr. Bilgi transferinin bir zorunluluk haline gelmesi ile birlikte mevcut telefon hatlar zerinden birbirine ok uzak bilgisayarlarn modemler aracl ile balant kurmalar da kanlmaz olmutur.

Modemler bilgisayardaki verileri yani digital sinyali, analog sinyale evirerek kablo zerinden iletilmesini salayan cihazlardr. Balant iin ya btn bilgisayarlar arasna kablo ekilecek ya da mevcut telefon hatlar kullanlacaktr. Kablo ekmek ok pahal olduundan, telefon hatlarn

kullanmak ok daha mantkldr. Bilgi transferinin bir

zorunluluk haline gelmesi ile birlikte mevcut telefon hatlar zerinden birbirine ok uzak bilgisayarlarn modemler aracl ile balant kurmalar da kanlmaz olmutur.

Bu modemler internet servis salayclarnn (ISS) belirledikleri telefon numaralarn evirerek balantlarn salarlar. Bu balantya evirmeli a da denir. Gelitirilen protokoller ile nce kardaki modem ile tanr daha sonra oturumu aarlar. Dial Up modemlerin en byk mahzurlarndan birisi balant halindeyken

telefon hattn megul etmeleridir.

Dial Up modemler 2400, 9600, 14400, 28800, 33600 ve 56000 bps hzlara ulaabilirler. u anda piyasada satlan Dial Up modemler 56 Kbps hzndadr.

Modemler

balanty

gerekletirebilmek

iin

eitli

iletiim yntemleri kullanrlar. Balant salamaya alan karlkl iki modem nce kendilerini tantmakla ie balarlar. Bu ileme el skma denir. Bu ilem srasnda tayc sinyalin belirlenmesi iin bir deneme gerekletirilir. ki modemin onay ile bu ilem gerekleir ve el skma tamamlanr. El skma srasnda modemler farkl tiz sesler kartarak kullancy uyarrlar. Bu ilemden sonra modemler iletiim salayacaklar ortak hz belirlerler.

Dahili (Internal) Modemler

Bilgisayarn

ana

veri

yoluna

direkt

monte

edilebildiklerinden daha aktif grev yaparlar. Cihazn seri portlarn megul etmeyip yazlmsal COM port

zerinde de alabilirler. Sabit seri port kullanmad

iin zerindeki Jumperlar ile ayarlanmas gerekmektedir (PnP ler hari). Gcn cihazn g kaynandan dahili olarak temin eder. Ses ayarlar yazlm kontrolldr.

Bilgisayara dardan kabloyla balanan modemlerdir.

Harici modemlerin zerlerinde, telefon hattnn ve

modemin bilgisayarla balantsn salayan kablonun (Ethernet kablosu veya USB kablosu) taklaca giri-

birimleri
Bu

ile

modemin

besleme
birer

girii
kutu n

bulunur. grnm

modemler

genellikle Harici

eklindedirler.

modemlerin

yzlerinde, kullanclara modemin o anki durumuyla

ilgili bilgi vermek amacyla klar bulunur.