Nauczanie w Wohyniu do 1946 r.

Szkolnictwo w Wohyniu siga XIX wieku, gdzie przy cerkwi unickiej funkcjonowaa dwuklasowa szkoa elementarna. Utrzymywana bya staraniem mieszczan wohyskich i dziedzica Brzozowskiego z maonk Eliz z Zamoyskich. W latach 1864 - 1914 istniao tajne nauczanie. Jeden rok w wohyskiej szkole -1932/33 Analiza ksigi ocen z roku szkolnego 1932/33 przyblia nam obraz szkoy przedwojennej. Rok szkolny trwa od 20 sierpnia 1932 r. do 19 sierpnia 1933 r. Dzieli si na dwa procza, obejmujce cztery okresy oraz ferie zimowe i letnie. Funkcj kierownika peni Jzef Staszewski i jest jednoczenie wychowawc klasy sidmej. Nauczycielami s gwnie mczyni. cznie w tym roku szkolnym zapisano 615 uczniw (58 powtarzao klas drugi i trzeci raz), koczyo j 609, z czego 501 z wynikiem pozytywnym uzyskujc promocj do nastpnego oddziau lub koczc szko z wynikiem pomylnym, a 108 otrzymao drug szans na osignicie sukcesu. Uczniowie uczyli si w 13 oddziaach. Klasy liczyy od 28 do 61 uczniw, byy koedukacyjne, mieszane wyznaniowo i wiekowo. Zauway daje si regua: im starszy rocznik, tym mniej uczniw uczszcza do szkoy. Do jednego oddziau chodz uczniowie trzech, czterech rocznikw (np. do klasy IV, oprcz 21 dzieci urodzonych w 1922 r., uczszczaj urodzone w 1921 r. - 15 drugorocznych, w 1920 r. -12 trzeciorocznych i w 1919 r. - 2 czwarty raz powtarzajcych) oraz trzech wyzna. Ogem w tym roku szkolnym uczszczao 459 katolikw, 144 ydw i 2 prawosawnych. Nauczyciele miewaj wychowawstwo przydzielone w dwch klasach, np. Regina Greterwna (ydwka) bya wychowawczyni klasy III b i IV a, Micha Leniak - klasy II a i II c, a Bronisawa Sandecka klasy II b i I b. Klasy I i II nauczaniem obejmoway nastpujce przedmioty: religi (bez dzieci z rodzin ydowskich i prawosawnych), jzyk polski, nauk rachunkw i geometrii, nauk rysunku, nauk robt rcznych, nauk piewu i wicze cielesnych. W klasie III dochodziy: geografia, historia, nauka o przyrodzie, a w klasie V roboty kobiece, na ktre chopcy nie uczszczali. Klasa VI to dodatkowo jzyk obcy, ktrym w wohyskiej szkole by jzyk niemiecki. Najstarsza klasa VII miaa rwnie nauk higieny, nauk o przyrodzie oywionej, nauk o Polsce i wiecie wspczesnym oraz fizyk i chemi. Mona byo uzyska promocj z jedn ocen niedostateczn. Oceny z rnych przedmiotw nie miay tej samej wagi. Z niedostatecznymi ze piewu otrzymywao si promocj, ale z jzyka polskiego ju nie zawsze. Uczniowie mieli moliwo poprawy ocen kocoworocznych i wwczas uzyskiwali wpis, np.: Uskuteczni poprawki z rysunkw, rachunkw i przyrody. W arkuszach ocen poza wspomnianymi nazwiskami widniej podpisy: Agnieszki Nowakwny, Ireny Prochalskiej, Apolonii Staszewskiej, Tadeusza Chyy, Adama Kaszy, Aleksandra Oleszczuka, Jana Sandeckiego i Zdzisawa Skrzetuskiego.

-2-

Szkoa w Wohyniu do 1946 r. Na podstawie informacji, ktre w 1992 r. zebra z rnych rde Eugeniusz Maksymiuk: W czasie I wojny wiatowej na terenie Wohynia istniaa szkoa, ktr prowadzi Szymon Chomiuk (wczesny wjt) oraz szkoa w Bezwoli, ktr prowadzi w jzyku rosyjskim nauczyciel Topya. Nauczanie dzieci w jzyku polskim byo zasug Jana Siennickiego, ktry po 23 latach suby w wojsku carskim otrzyma od gubernatora w Siedlcach zezwolenie na nauk w jzyku polskim. Ze wzgldu na wzrost liczby uczniw w szkole, brak nauczycieli i wzrost wiadomoci spoeczestwa przyjechay do Wohynia dwie nauczycielki z Galicji - byy to: Maria Dbrowska i Jadwiga Przedpawska (Przedpeska). Deficytowym towarem byy zeszyty szkolne. Przywoziy je z Galicji wspomniana Maria Dbrowska i Zofia Rudnicka. Aby uczniowie mogli doskonali sztuk pisania i liczenia, wprowadzono tabliczki, na ktrych dzieci pisay tzw. gryfem. Kade dziecko musiao mie taki komplet. Tak byo do koca I wojny wiatowej. Do 1938 r. dzieci z Wohynia i okolic uczyy si w wielu miejscach (klasy/budynki przypisane byy kolejnym rocznikom). Uczono si, min.: u Ostrowskich, Gawckich, Pawelcw, Antoniukw, Zalegw, Andryczw, Patkowskich, w budynku starej poczty (przy stray poarnej), w mieszkaniu yda (aktualnie na rogu ul. Pisudskiego i Bezwolskiej), w mleczarni za plebani, w tej szkole i na wjtostwie (znajdoway si tam 3 izby lekcyjne, korytarz, kancelaria). Budynek szkoy wybudowano i przykryto w 1939 r. W latach 1918-1945 kierownikiem szkoy (i inicjatorem budowy nowej) by Jzef Staszewski. W pamici potomnych i dokumentach powizytacyjnych przetrwa jako pedantyczny, wymagajcy nauczyciel i kierownik (zawsze jasna koszula, krawat, garnitur - tego samego wymaga rwnie od innych). Dba o wyposaenie szkoy w pomoce naukowe. Uczy fizyki i chemii. Lekcje ilustrowa pokazami, dowiadczeniami, planszami. Dokumentacj prowadzi wzorowo. Nieskory do pochwa. Grono nauczycielskie stanowili przewanie mczyni. witem narodowym i szkolnym po 1918 r. by dzie 19 marca - imieniny Jzefa Pisudskiego i kierownika szkoy. W remizie straackiej, na I pitrze w sali widowiskowej - ze scen i awkami - prezentowano bogaty program artystyczny. Bya zabawa, poczstunek, kwiaty. W szkole istniaa biblioteka, funkcjonoway organizacje uczniowskie: spdzielnia uczniowska, chr, ZHP, PCK, LOP i inne. Organizowano wycieczki po bliszej okolicy i dalsze: do Wilna, Siedlec, Gdyni (dzieciom naleao pokaza budujcy si port dalekomorski). W czasie wojny w domu Staszewskich odbyway si tajne komplety, a uczniowie mogli kontynuowa nauk. Ze szkolnej biblioteki usunito ksiki o tematyce patriotycznej, a rozszerzono ilo zaj z robt rcznych i kobiecych. Na pocztku roku szkolnego 1945/46 wprowadzono zarzdzeniem ministra nowe plany godzin i materiay programowe. Zmiany objy m.in.: tematyk lektur z jzyka polskiego, w ktrej uwzgldniono przeycia z lat wojny i okupacji, zagadnienia ycia wspczesnego oraz podstawy wiedzy obywatelskiej. Zmianom uleg rwnie program nauki historii obejmujcy dzieje Polski z uwzgldnieniem najwaniejszych wydarze w historii powszechnej. W latach 1945 - 66 do szkoy w Wohyniu

-3-

chodziy dzieci miejscowe, z Bojanwki, Bezwoli i Planty. Odlego miejsca zamieszkania do szkoy wynosia czsto od 5 do 10 km. A powodem sabej frekwencji, poza du odlegoci, w wielu przypadkach by brak butw i ubra. Utworzy si przy gminie Komitet Budowy Szkoy, w skad ktrego weszli: Stanisaw Ochab - lekarz weterynarii, Wadysaw Sowiski - przewodniczcy komitetu oraz waciciel myna, a take Aleksander Samulnik - waciciel tartaku. W roku szkolnym 1945/46 w szkole w Wohyniu zatrudnionych zostaje 10 nauczycieli, a nauczaniem objto 552 uczniw. W tym okresie pracowali: Jzef Staszewski, Apolonia Staszewska, Adam Kasza, Jzef Dmitruk, Jan Szrama, Helena Ciok, Henryk Frydecki. Poza nauczycielami i kierownikiem w szkole pracowa str. Musia on dba o ropowanie podogi, sprzta obejcie szkoy, nosi wiadrami wod do picia i zim pali w piecach. W roku szkolnym 1946/47 zostaje wprowadzony nowy przedmiot - Nauka o Polsce i wiecie wspczesnym, a ZHP zostaje podzielony na dwie druyny: esk i msk. Lata szkolne 1923-30 wspomina Genowefa Banachowicz (z d. oboda): ...rodzice decydowali, kiedy dziecko pjdzie do szkoy. Szkoa wtedy nie bya obowizkowa. W klasach byy rne roczniki. Lebetowa uczya polskiego, pan Rumiski - polonista, Sandecki to uczy geografii, Pan Szymaski (taki dobry nauczyciel) przyrody uczy i rysunku, piewu i gry na mandolinie uczy pan Oleszczuk, a wychowawc by ukasiak. Naleaam do klasy rolniczej. Jak si koczyo szko, to tyle byo paczu. W Rudnie, Ossowie, w Przegalinach byy szkoy trzyklasowe, a pniej dzieci chodziy z nami. Jak byam taka ma-

-4-

leka, to bardzo lubiam recytowa. I Janiszewska (z powiatu) przyjechaa i mnie po gwce pogaskaa. Najbardziej lubiam polski i piew. Takie kka byy, jakie przedmioty. Polonistka prowadzia przewanie teatr, przygotowywaa akademie. Uczylimy si jzyka niemieckiego. Nauczanie byo bezpatne. W klasach byo ponad 30 uczniw, ale nie wicej ni 40. W pierwszej klasie pisano owkiem pniej pirem i atramentem. W szkole nie zawsze byo ciepo, nawet w paltach si siedziao. Rodzice przywozili opa. Sprzta i pali w piecach wony, Jzio Romanowski, bardzo przystojny. Ksiki si kupowao od starszych, ja miaam po siostrach. Byo kko muzyczne. Cesiek, to na mandolinie gra. By chr. Przez siedem lat, co niedziela, spotykalimy si w szkole na wjtostwie, pniej z nauczycielk parami maszerowalimy do kocika w Bezwoli. Na mszy piewa chr szkolny Oleszczuk przygotowywa. Obchodzone byy wita: 3 maja, 11 listopada, choinka...mikoajek nie pamitam, wtedy chyba nie byo. Choinek w szkole nie ubierano. Jedzilimy na wycieczki do Lublina, do Siedlec, do Wilna pocigiem (Wilno znajdowao si w granicach RP). Jedzilimy na wykopki, komi... Jeszcze mielimy ksidza, co nie chcia siada na wz z druhenkami - bo nie wypadao. (Jan Sidewicz zmar, jak mia 40 lat), kareta si trafia, ale to ju nie my, czasami ksidz... Karet poycza Jankiel. Kosmetykw dla dzieci nie byo, bro Boe, nawet mydeko pachnce to by rarytas. Mylimy si szarym mydem. Lata szkolne 1930-36 wspomina ucze: U Sadowskiego na placu (obecnie Bezwolska 1) to by dom yda i tam miecia si jedna klasa. W tym budynku gmina postawia piec na zim. Chopcy nakadli duo wgla, a wysadzio piec. Byo duo dymu... lekcji tego dnia ju nie byo... Pan Adam Kasza wychodzi po poudniu na rynek i gania chopakw. Widzia, kto chodzi, nie uczy si. Matematyki uczya nas Greterwna (garbata ydwka) i nie chcielimy jej sucha, obuzowalimy, niekami rzucalimy...gupota. Nie wszyscy mieli zeszyty. Dzieci bogatszych uczszczay do 7 klas,

-5-

biedniejszych koczyy nauk na klasie szstej. Jesieni byy owoce. Sady arendowali ydzi, a chopcy chodzili na liwki. Z tych liwek przeganiali nas policjanci: Kuta (komendant), wirski, tych pozostaych nazwisk nie pamitam... Lata szkolne 1933-39 wspomina Kazimierz oboda: Uczyli: Laskwna, Zbkwna, Knapik. Putter - to by yd, matematyki uczy. Rumak na skrzypkach adnie gra, by naszym wychowawc. Religii uczyli ksia Sidewiczowie - Jan i Szymon. Niemcy pniej zamordowali Szymona, a Jan si zosta i tu pochowa si kaza. Jeden by proboszczem, a drugi wikarym. awki byy czteroosobowe, a na wjtostwie ju dwuosobowe. Nie byo fartuchw. Latem wszyscy mieli buty. Do domu nie zadawali duo. Historii to si przewanie suchao, byy adne opowiadania. Staszewskiego ona bya wymagajca i nerwowa. Czasami linijk mona byo dosta. Do porzdku nas rnie przywoywano: w kt, poklcze 10 minut, albo eby ojciec lub matka przysza. Na wagary si chodzio. On by Polakiem, tylko Niemka mu si podobaa. Po szkole koo domu modzie spdzaa czas. Jak wz si popsu, to drut si brao i t teredynk taczao. Dzieci ydowskie razem chodziy do szkoy, ale za Niemca ju nie. Wajcmana pamitam - on mi przynis macy, a ja mu kiebasy... Kade dziecko miao podrcznik, uczniowie bardzo je szanowali. Nie byo stowki. Kady jak bueczk bra. Moi przyjaciele z klasy: Wadysaw Trocianczyk, Piotr i Jzef Danikiewicz, Stacho Kiszka. Koleanki? Jak uciekay dziewczyny to si nog podstawio, to si uszczypno. Wycieczki byy, wyjedali harcerze. Jedziem do Gdyni w 1938 roku, z Gdyni na statek i potem na Hel. Widzielimy jak wgiel przywozili i gruzili (rozadowywali). Wyjazd organizowaa szkoa za niecae 25 z. Bya pomoc dla biedniejszych dzieci. Dostawali bueczk za 5 groszy z serkiem, mleczka troch. Gdy chodzilimy do szkoy, to obcinali na zero, bo wszy byy. Uczniowie dobrze si uczyli, ale byli i tacy, co zostawali na drugi rok. By str czy wony - Antoniuk. Jak si ju uczylimy na wjtostwie, to pomagalimy budowa szko, na przerwach, cegy nosilimy, kto ile da rady...

Nauczanie w Wohyniu - lata 1947-56

W latach 1946-1960 kierownikiem szkoy by Adam Kasza. Za jego kadencji zostaje dokoczona i oddana do uytku caa siedmioklasowa murowana szkoa z drewnianymi stropami, powstaj klasopracownie. Teren dokoa szkoy zostaje ogrodzony siatk, okolony ywopotem. Utworzono rabaty kwiatowe. 6 grudnia 1947 wywicono oddany do uytku budynek szkolny. Na uroczystoci otwarcia byli obecni: starosta radzyski - Tadeusz Bocheski, inspektor szkolny z Radzynia Podlaskie-

-6-

go, delegowany z powiatu - Czarnecki, czonkowie Komitetu Budowy Szkoy, architekt budowlany - Wadysaw Hobot, przedstawiciele MO w Wohyniu, nauczyciele, uczniowie i miejscowe spoeczestwo. W maju 1948 r. Minister Owiaty wprowadza powszechny obowizek ksztacenia w siedmioklasowej szkole podstawowej. Po raz pierwszy zostaje wprowadzony termin Szkoa Podstawowa. 11 wrzenia 1947 r. na posiedzeniu Rady Pedagogicznej zostaje odczytany oklnik mwicy o zorganizowaniu przy szkole powszechnej klasy smej, w ktrej wychowawstwo obejmuje Adam Kasza. Mimo to w roku szkolnym 1948/49 w przydziale obowizkw (przedmiotw i wychowawstw) ujto tylko siedem klas. Dziki dobrowolnemu opodatkowaniu si rodzicw i przychylnoci wadz gminy doprowadzono do stanu uywalnoci dodatkowe cztery izby lekcyjne i dwa korytarze. Jedn sal wyposaono w nowe awki, umeblowano. Oddano sal rekreacyjn. W tym te roku, powstaa druyna ZHP i wzia czynny udzia w obchodach wita 1 Maja w Suchowoli. W roku szkolnym 1949/50 w szkole w Wohyniu pracowao 10 nauczycieli wieckich i jeden katecheta. Przydzielono 13 wychowawstw, a nauka odbywaa si w 10 salach lekcyjnych. W tym roku dziaalno rozpoczyna wietlica szkolna, do ktrej uczszcza 30 - 40 uczniw. Zorganizowano pierwsz powojenn w dziejach szkoy wycieczk do Lublina dla klas sidmych. Ma rwnie miejsce pierwsza powojenna wizytacja szkoy. Kontrolujcym jest starszy wizytator Burzyski. W swoim raporcie powizytacyjnym zwraca uwag na rozwj intelektualny i fizyczny dziecka. Zaleca zadba o prawidow postaw ucznia podczas pracy. W tym czasie biblioteka szkolna liczy 625 woluminw, a w szkole rozpoczyna si doywianie dzieci. Nowa wersja programw nauczania w 1950 r. porusza bardzo wany problem: Ksztatowanie naukowego pogldu na wiat oraz formowanie moralnoci socjalistycznej. Wychowawcy zostaj zobowizani do przeprowadzenia pogadanek na temat przyjani polskoradzieckiej. Modzie zaczyna witowa rocznice wybuchu Rewolucji Padziernikowej. W roku szkolnym 1954/55 ma miejsce elektryfikacja szkoy. Lata szkolne 1943-50 wspomina Eugenia Kostecka (z d. Onacka): Zaczam chodzi do szkoy w wojn. Chodziam do tej szkoy i do paacu. Zim chodzilimy zawsze na drug zmian. Mieszkaam w Bezwoli, a za Wisznick drog ponad kilometr. Kawa drogi, wic czsto spnialimy si. Pamitam miaam dugie rajtuzy. Jak si W Wohyniu: spnilimy, to musielimy klcze, ale na tych 1950 - zostaje zaoone przedszkole grubych rajtuzach to byo bolesne klczenie. 1952 - zaoono BS Pamitam takie zdarzenie - tata podwozi nas do W wiecie: 1949 - powstao NATO szkoy, koo Gadamskiego chopaki ulepili ba1950 - Radio Wolna Europa nadaje wana. Ko si sposzy i rozbi sanki. 6 II 1952 - Elbieta II wstpia na tron Szko w Wohyniu postawiono w staWielkiej Brytanii 28 II 1953 - rozpoznano struktur DNA nie surowym przed wojn. Tata bardzo duo W Polsce: pomaga przy budowie szkoy. Trzeba byo ze 1947 - Bolesaw Bierut prezydentem Polski stacji wozi ceg i inne materiay. Wjtem by 1955 - podpisano Ukad Warszawski Aleksander Samulnik. Chodzi po ludziach

-7-

i prosi o pomoc przy budowie. Materiay do centralnego byy ju zgromadzone, sedesy nawet byy. Wychowawc moim by pan Kasza. Jak chodziam do Bezwoli, to 30 osb byo w klasie, ale jak wybudowano now szko, to byo ju 60 osb w jednej klasie. Podrcznikw na pocztku nie byo adnych, zeszyt w kratk, owek, a do liczenia mielimy wystrugane patyczki. Jak chodziam do 6 i 7 klasy by francuski prowadzony przez Krystyn Kasz. Biblioteki pocztkowo nie byo. Czsto przed wywiadwk organizowano uroczystoci dla rodzicw. Pamitam, jak taczylimy trojaka. Przygotowyway panie - Trzeciakowa i Kaszowa. Uczono nas piewu patriotycznych piosenek, a ludowych w domu. Pan Maksymiuk malowa pikny pejza na scen, by to widok z jego domem. W sklepiku mona byo kupi zeszyt, owek. Kary? Byy tam jakie apy albo w kcie klczenie, albo z podniesionymi rkami. Pan Kasza mia inny sposb karania dzieci: miay pisa 100 razy, np.: bd odrabia lekcje... Wonym w szkole by Balwisz Ludwik. Nie byo lekarza wtedy w Wohyniu. By ju aptekarz Borecki i leczy. Pierwsza komunia w Wohyniu to bya msza, a pniej parami szlimy do zakonnic i tam na placu koo kocika w Bezwoli byy porozstawiane stoy. Byo kakao, buki i cukierki. Strj do komunii? Kto, co mia, ale starano si w biaej sukience. ... Lata szkolne 1943-50 wspomina ks. infuat Kazimierz Korszniewicz: Kilka osobistych wspomnie. W 1943 roku rozpoczem nauk w szkole. Nie byo odpowiednich pomieszcze uczono, gdzie si dao. Pamitam, e krtko uczylimy si w domu Klasa VII rok szkolny 1949/50 pastwa Kutw, pniej w Bezwoli (ta szkoa), potem w paacu pastwa Andryczw, pniej w drewnianym budynku na wjtostwie i ostatni rok w budynku szkoy murowanej... ycie i nauka dzieci bya bardzo trudna, brak zeszytw podrcznikw, pismo Ster byo pomoc w niszczeniu ducha polskoci, brak przyborw szkolnych, owkw, kredek, brak atramentu (niekiedy wyciskano owoce czarnego bzu, aby pisa stalwk w obsadce). Brak ocieplenia, w szkole czsto zima dokuczaa. Nie byo elektrycznoci, nauka w domu wieczorem przy naftowych lampach, pniej karbidowych. Brak naleytego ubrania, obuwia, a drewniaki nie byy nam obce, brak lekw, medykamentw, co hartowao organizm, ktry zwalcza choroby i epidemie grypy, i innych schorze. Nie byo waciwego odywiania, witamin dostarcza czarny chleb, mleko, warzywa w ogrodzie i owoce. W najlepszym wydaniu kanapka do szkoy: chleb i jabko. Nauka w szkole i praca w domu, pasienie krw, praca przy niwach i inne zajcia domowe...

-8-

Nauczanie w Wohyniu - lata 1957-66

Z dniem 01 stycznia 1959 r. kierownik Adam Kasza przechodzi na urlop zdrowotny, a jego obowizki zostaj powierzone Janowi Petkowiczowi. Od 01 padziernika 1959 r. w szkole powstaje etat sekretarki, a stanowisko to obejmuje Zofia Manowiec. W roku szkolnym 1960/61 szkoa wzbogaca si w sprzt do wychowania fizycznego oraz awki szkolne o metalowych podstawach. Tego roku 45 uczniw bierze udzia w wycieczce do Lublina, Puaw, Kazimierza i Naczowa. W roku szkolnym 1962/63 zostaj zorganizowane klasopracownie zaj praktycznotechnicznych, historii, matematyki i fizyki. Do szkoy uczszcza prawie 600 uczniw. Pierwsze posiedzenie RP postanawia rozwin prac pozalekcyjn na kkach zainteresowa: historycznym (K.Chaciewicz), technicznym (E.Maksymiuk), dramatycznym (A.Chacewicz), tanecznym (E-a.Maksymiuk), muzycznym (H.Sawicka) i biologicznym (J.Petkowicz). W tym te roku wprowadza si w wohyskiej szkole program szkoy omioletniej (obejmuje on klasy I-III). W 1964 r. szkoa w Wohyniu zostaa wytypowana do wzicia udziau w ramach eksperymentu lubelskiego do programu Szkoy wiodcej. Eksperyment mia by realizowany w latach 1964-69, a jego podstawowymi zaoenia miay na celu: wprowadzenie nowych programw nauczania, unowoczenienie metod nauczania, maksymalne wykorzystanie pomocy naukowych. W tym te roku zostay zorganizowane dwie wycieczki: w Gry witokrzyskie i do Trjmiasta. Wzio w nich udzia 80 uczniw. Wikszo po raz pierwszy widziaa gry i morze. W roku szkolnym 1964/65 ma miejsce wizytacja szkoy. W sprawozdaniu proponowano, m.in.: wiksze wykorzystanie rodkw audiowizualnych, uatrakcyjnienie apeli i uroczystoci szkolnych oraz dbao o pozytywn wspprac z Komitetem Rodzicielskim. We wrzeniu 1965 r. szkoa posiada statut, ktry okrela jej podstawowe cele i zadania. W 1966 r. Spdzielnia Uczniowska wznawia dziaalno - opiekunem zostaje Janina Wojtkowska. Do sprzedawanych buek w okresie jesienno-zimowym podawano dzieciom herbat lub mleczn kaw. Ponadto sprzedawano sodycze i artykuy szkolne. Lata szkolne 1952-59 wspomina Edward Uchaniuk: Kiedy by zeszyt w linie i pisao si od linijki do linijki, duymi literami. Najpierw pisalimy owkiem, pniej pirem ze stalwk. Bibuy byy, jak si kleks zrobio. W modszych klasach uczono z elementarza, a pniej z ksiek. Liczyda jeszcze byy. Byo radio, puszczali audycje, ogaszali, np., e umar Stalin. Doywianie byo przez rok czy dwa, kanapki nam serwowali. Biednymi wtedy nikt si nie interesowa. Nic si w oczy nie rzucao, e dzieci zaniedbane...

-9-

Schody i podogi byy deskami wyoone i karbolineum wysmarowane. No i porcze, drewniane i liskie, Szajewski woa wy ciorcielce, jak po nich zjedalimy. Toalety w szkole byy, ale nieczynne (w tym skrzydle od wschodu, na kocu). Za potrzeb biegao si do wychodka na zewntrz. Pali w piecach str Michalski, przezywali go Meszu. Gwiazd szkoln bya Maryka Paszkiewicz, wosy jej do krzesa przywizywaem. Prace domowe? Co tam zadawali. Bo jak nie mogy dziewczyny rozwiza zadania, to im na wieczorkach pomogem. Czasami na przerwie odrabiao si lekcje. Przedszkole byo osobno, tam na wjtostwie, budynek za szko. Najsmutniejsze i najlepsze wspomnienie ze szkoy? Na Jzefa z Belniakiem pobalowalimy i matka do kierownika Kaszy bya wzywana. Lata szkolne 1953-60 wspomina Urszula Samlnik (z d. Burczaniuk): Z tyu za now szko, tu gdzie teraz jest boisko, staa stara szkoa i tam bya stowka. Chodzio si tam na drugie niadanie chleb z masem i z demem - przygotowywaa je pani Litwiniakowa. Wonym by pan Michalski i biedny lata z Wohynia do Bezwoli pali w piecach. Ropowa podogi raz na jaki czas. Trzeba byo jeszcze zamiata. Jak si poszo w butach na gumowych podeszwach to podeszwy puchy. W zimie na przejedzie kolejowym w Bezwoli spotykalimy si. Azymut Wohy i przez pola. Nawet jak niegu nawiao, by tak zmroony, e si szo spokojnie. Po drodze na gg si jeszcze wstpowao przy mynie. Rzeka bya przewanie zamarznita, wic si przechodzio po lodzie. Fajnie byo w zimie, gdy jecha chop kuligiem, sankami i pytalimy Panie mona si uczepi?. Chop: Na ga. No to my z tyu za sanki i chopa do rowu. I te sanki leciay bokiem. Jak nas rozpoznano, to reszta przebiegaa tradycyjnie..., albo batem, albo rodzic, albo szkoa.... Jak podjedao si z Bezwoli wozem, tak zwanym elaniakiem, po kocich bach (nie byo asfaltu, tylko bruk), to jzyk mona byo sobie zbami obci. Pniej, jak byy wozy na gumowych koach, to ju by komfort. Ulubione przedmioty to takie, ktrych nie musiaam si uczy...

-10-

Lata szkolne 1955-1962 wspomina Mirosawa Mackiewicz (z d. Kunach): Szkoa bya bardzo pikna. Niektre dzieci chodziy nawet boso do szkoy, bo to byo bardzo lekko. Ksiki nosio si w szytych torbach, a tyko nieliczni mieli tornistry. Klasy byy due i zdarzao si, e czowiek nie odpowiada w czasie caego okresu. Zim na robotach rcznych wyszywaymy. Na przerwach pdziymy do pieca i przy nim grzaymy si. W szkole uczniowie piknie piewali, nie zapomn piewania Banachowiczw: Izy, Zbyszka, Alinki. Jeden rok uczy mnie pan Juszczyski. Nauczy nas piosenki o margarynie: Margaryna, margaryna ja o tobie marz i ni cza, cza, cza... Miaam przyjacik Helci i chodziymy razem do szkoy, razem te wracaymy. Gdy lekcje byy zadane wstpowaymy do mnie i odrabiaymy. Ona mi pomagaa w polskim, a ja jej z matematyki. Pniej chodziymy z kolegami gra w pik, w dwa ognie albo w czya, albo w chowanego. Czsto z Helci bawiymy si w dom. W lecie nad rzek patyczkami zaznaczaymy na ce pokoje, kuchni, przedpokj. Z lici robiymy dywany, siadaymy na dywaniku i kontynuowaymy zabaw... Religia bya w salce katechetycznej. Pomagaam dzieciom uczy si do pierwszej komunii. Stowki w szkole nie byo, ale bya wtedy Ciotka UNRA i przysyali dary z Ameryki. To byo dzielone i potem dawali co do jedzenia. Ja si wstydziam, bo woali takie biedniejsze dzieci. Byam psierot, mj tato zgin w kopalni. Dzieciom w szkole dawano rwnie tran. Pniej byo w szkole ciepe mleko. witowalimy uroczycie Dzie Dziecka. Jedzilimy do lasu, moja mama pomagaa. Na ten dzie zamawiano bak lodw u Bochmanowej, robiono rne kanapki... Lata szkolne 1956-63 wspomina Helena Czeczko (z d. Zabielska): Pierwsz moj wychowawczyni bya Danusia Dytnerska, nastpnie Surowiec Miecio, ktry pniej poszed do pracy w milicji. Pod koniec mojej szkoy wystpowa zesp mandolinistw, ktry prowadzia pani Henia Kaliszuk. Bya wystawiana Krlowa niegu. Braymy z Basi Paszkiewicz udzia.

Klasa VII rok szkolny 1962/63

-11-

Krlow graa Donicwna, bardzo adna dziewczyna. Uczono si rosyjskiego. Uczya pani Wojtkowska, ktra znaa rwnie angielski i prbowaa nas naucza, ale chtnych byo tylko picioro dzieci. Pierwszy telewizor pojawi si, jak byam w szstej, sidmej klasie. Wczeniej przyjedao kino objazdowe. W szkole pokazywane byy take nieraz slajdy. Pamitam, jak mj kolega Lutek Struczyk przynis plastikow okadk do szkoy. Tatu mu w Lublinie kupi, strasznie mu zazdrocilimy, bo ksiki okadao si w gazety, w papiery. Za moich czasw powsta sklepik szkolny. Niewiele co w nim byo, jakie bloki, zeszyty, owki, kredki, od czasu do czasu wafelki. Opiekunk bya pani Laskowska Krystyna, a ja sprzedawczyni. Na zakoczenie szkoy dostaam tak wyprawk, e ledwo przytachaam do domu. Zamiast szatni byy haczyki na kurtk. Na wf wychodzio si na lizgawk. Pamitam Jurka, najlepiej si lizga na ywach. Wycieczek rowerowych nie mona byo robi, bo nie kade dziecko miao rower. Po dwoje dzieci przyjedao do szkoy na jednym rowerze. Jako kontuzji i chorb wikszych nie byo. Dzieci byy zdrowe, bo tran piy. Z takiej litrowej butli nauczyciel dawa po jednej yce kademu dziecku. Bya systematyczna akcja przeciw wszom. Jak kto mia, to proszek si sypao i chustk zawizywao na gow, i si chodzio dalej. Szczepie byo duo. Jak by siarczysty mrz, to szko na dwa, trzy dni zamykano. Pocztkowo religia odbywaa si w szkole, ale pniej bya ju zakazana. Po akcji zdejmowania krzyy w szkole religia bya w kociele lub maej salce albo przed kocioem, jak byo lato. Wtedy pi, sze klas na raz przychodzio do kocioa. Na pocztku uczy Jurek Multan, a pniej ksidz i siostry zakonne. Do pierwszej komunii przygotowyway nas starsze dziewczynki. Spotykaymy si z nimi przed kocioem we framugach w parkanie, a pniej poszymy do proboszcza Frchowicza na egzamin. Nie pamitam zabaw szkolnych, ale by bal na zakoczenie sidmej klasy. Byo piknie. Dzieci przyniosy nauczycielom kwiaty

-12-

z podwrka. Takie prawdziwe re mieli tylko pastwo Gabryszukowie i mamusia kupia mi bukiet z piciu r. Moja wychowawczyni wzia ten bukiet i nosia przez ca uroczysto... Lata szkolne 1956-63 wspomnienia zaczerpnite z listu Tomasza Boreckiego: Z mojej szkoy pamitam w sposb szczeglny niektrych nauczycieli, ktrzy wywarli na mnie duy wpyw. Tak naprawd matematyki nauczyem si od Pana Szajewskiego. Jak czego nie chciaem zrozumie, to Pan Szajewski mia takie argumenty, ktre zawsze pomagay. Przyjazn atmosfer mojej szkoy tworzyo maestwo Adama i Krystyny Kaszw. Pan kierownik Adam Kasza by znakomitym organizatorem ycia spoecznoci szkolnej. Pani Krystyna Kasza bya wymagajc polonistk, przekazujc pikno polskiej mowy. Wiele dobrego dla mojej polszczyzny uczynia Pani Chaciewicz. Kilkakrotne zastpstwa na lekcjach jzyka polskiego z Pani Chodyczko pozostay w mojej pamici. Doskonale pamitam lekcj, podczas ktrej przerabialimy czytank pt.: Walka o Halk. Oczywicie, chodzio o oper Stanisawa Moniuszki. Niezapomniane byy lekcje fizyki i chemii, podczas ktrych eksperymentowa Pan Chacewicz. Wspominam te bardzo ciepo lekcje z Profesorem Maksymiukiem. Ciekaw atmosfer w szkole mojego dziecistwa tworzy kierownik Jan Petkowicz. Wierz, e wszystkie moje koleanki i koledzy pamitaj wonego Pana Mieczysawa Michalskiego. Na zawsze w mojej pamici pozostay wieczory z Panem Bachnio, ktry czyta mnie i mojemu rodzestwu bajki i wiersze. Byo wielu, wielu innych znakomitych, ktrych z nazwiska nie bd ju wymienia. Tak wiele im zawdziczam i na zawsze pozostan w moich wspomnieniach. Lata szkolne 1956-63 wspomina Piotr Struczyk: Wejcie do szkoy byo od ulicy Pisudskiego. Na wprost byy azienki - umywalki (miednice osadzone na zespawanych drutach) stay na korytarzu... Schody byy wytarte, drewniane... Ulubiony przedmiot to wf i piew, ktrego uczya Pani Aniela Chacewicz. piewalimy kanony. Chodzilimy do szkoy pieszo, ja miaem z 5 km. Czepialimy si sa, wozw i jechao si. Z zabaw po lekcjach modne byy dwa

W Wohyniu: 1961 - zbudowano Wiejski Dom Towarowy 1965 - powstaje piekarnia W wiecie: 1957 - pies ajka na orbicie okooziemskiej 1961 - otwarto muzeum w Luwrze 1962 - pierwszy singiel grupy The Beatles W Polsce: 1957 - pierwsze losowanie Toto-Lotka 1960 - premiera filmu Krzyacy 1965 - powsta zesp Czerwone Gitary

-13-

ognie. Z dyscyplin nie byo problemw. Uywano kar cielesnych i zostawiano po lekcjach (to rzadziej). Czasami nauczyciel przebiera w swoich kompetencjach, potrafi wzi za czupryn i nie tylko... Lata szkolne 1958-65 wspomina Anna Kasza: Pocztkowo dzieci z Jednostki Wojskowej w Bezwoli chodziy do szkoy do Wohynia. Wojsko wykonao domek dla dzieci, przywiozo i postawio na placu szkolnym. Wszystkie dzieci z okolicy w tym domku si bawiy. Wchodzio si do rodka przez ganeczek, werand. Wewntrz byy dwie aweczki wzdu, na kocu sta stolik. Mona byo tam si, porozmawia. Byy mae okienka. Domek by elegancki, pomalowany w cegieki, przykryty. Nie kady mg tam na przerwie si dosta, bo dzieci byo bardzo duo, ale czasami na dugiej przerwie tam biegaymy. Sta on w rogu boiska, u zbiegu Bezwolskiej i Pisudskiego. Przy cianie frontowej szkoy, od strony ul. Bezwolskiej, odbyway si uroczystoci, akademie. Ustawiana bya scena. Z przodu szkoy byo boisko z drabinkami. Stara szkoa na wjtostwie bya z ciemnych bali, wchodzio si do niej po schodach.

Nauczanie w Wohyniu - lata 1967-76

W roku szkolnym 1967/68 szkoa bya wizytowana przez inspektorw: Bolesawa Kliszczewskiego i Eugeniusza Senackiego. Protok stwierdza zgodno planw pracy z ich realizacj. Zaleca zwikszenie dyscypliny na terenie placwki. Wyraa pozytywne zdanie na temat prowadzenia dokumentacji kancelarii. Zauwaone zostaj trudne warunki lokalowe oraz pozytywna organizacja pracy w szkole. 12 maja 1969 r. uczniowie wzili udzia w eliminacjach powiatowych chrw i zespow muzycznych przedstawiajc ciekawy program - po raz pierwszy wystpili na poziomie powiatu. 9 - 11 maja 1971 r. pod kierownictwem Ryszarda Juszczyskiego, zorganizowano czterodniow wycieczk krajoznawcz do Krakowa, Poronina i Zakopanego. Nastpne lata przynios wiksz ilo wycieczek i wyjazdw wakacyjnych. W kwietniu 1972 r. zostaje uchwalona Karta praw i obowizkw Nauczyciela oraz ustanowiono DEN, ktry mia by corocznie obchodzony 14 padziernika. W 1972 r., w wyniku przeprowadzonych w wohyskiej szkole eliminacji zespow artystycznych, komisja zakwalifikowaa do etapu powiatowego widowisko ludowe o tematyce gralskiej przygotowane przez Eugeni Maksymiuk. W tym samym roku chr szkolny zaj na przegldzie powiatowym, III miejsce i otrzyma nagrod w wysokoci 1000 z.

-14-

W Wohyniu: 1968 - odsonito pomnik powicony ofiarom faszyzmu 1972 - oddano budynek Urzdu Gminy, Orodek Zdrowia, posterunek policji 1973 - naczelnikiem Gminy Wohy zostaje Czesaw Furtak 1973 - powstaje BS 1975 - rozpoczyna dziaalno GOK 1976 - oddano do uytku Pawilon Handlowo-Usugowy W wiecie: 1969 - premiera serialu Wilk i Zajc 1969 - pierwszy czowiek na Ksiycu May krok czowieka, ale wielki krok ludzkoci (Neil Armstrong) 1973 - Motorola prezentuje telefon komrkowy 1975 - powstaje Microsoft Corporation W Polsce: 1968 - Marzec 1968 1971 - Edward Gierek zapyta Pomoecie? 1971 - pierwszy w Polsce program TV w kolorze 1972 - ory Kazimierza Grskiego zdobywaj zoty medal na igrzyskach olimpijskich w Monachium 1975 - w Tychach uruchomiono produkcj Fiata 126p

W roku szkolnym 1972/73, wczesny kierownik Jan Petkowicz zostaje przemianowany na dyrektora teje placwki. Od 21 wrzenia1972 r. dla dzieci, ktre z rnych przyczyn nie mogy znale si w przedszkolu, przy szkole zostaje otwarte ognisko przedszkolne. Za wyposaenie pomieszczenia w meble i pomoce dydaktyczne odpowiedzialna bya Gminna Rada Narodowa. Pierwszego stycznia, 1973 r. na fali oglnopolskiej reorganizacji administracji pastwowej, w miejsce Gromadzkich Rad Narodowych powstay gminy i gminne szkoy zbiorcze, ktrymi kierowali powoani przez wadze owiatowe gminni dyrektorzy szk. Na pierwszego dyrektora Gminnej Zbiorczej Szkoy Podstawowej w Wohyniu zosta powoany Eugeniusz Maksymiuk, dotychczasowy wizytator przedmiotowy i dugoletni nauczyciel tutejszej szkoy, ktry t funkcj sprawowa bdzie do 01 wrzenia 1979 r. Od 1973 r. do 1976 r. dziaa przy szkole Szkoa Przysposobienia Rolniczego, ktr kieruj Jzefa Krupa, a nastpnie Ewa Laskowska. W drugiej poowie lat siedemdziesitych, dc do wprowadzenia szkoy 10-letniej (w/g modelu ZSRR) zlikwidowano wiele maych szk wiejskich. Rozwijano szkoy zbiorcze, obejmujce swym zasigiem rozlege rejony szkolne, ale saby transport, kopoty z dowozem w zimie utrudniay wdroenie tego pomysu. W roku szkolnym 1974/75 wizytacja szkoy swoj tematyk obejmowaa badanie sprawnoci dydaktyczno-wychowawczych, sprawdziany z poszczeglnych przedmiotw, opiek nad dzieckiem, realizacj zarzdze BHP, badanie dokumentacji biblioteki i komitetu rodzicielskiego. Wizytujcy nie wnosi zastrzee zwizanych z prac dydaktycznowychowawcz oraz dziaalnoci organizacji uczniowskich na terenie szkoy. Lata szkolne 1962-70 wspomina Marysia Filipiuk (z d. Banachowicz): Pani ukasiakowa uczya mnie w pierwszej i drugiej klasie, pniej Pan Juszczyski. Moja klasa liczya 42 osoby, pniej

-15-

zostaa podzielona na dwie. Chr by prowadzony przez Pani Stasi Kaliszuk. Harcerstwo i muzyk prowadzi Pan Juszczyski, ktry na lekcje przychodzi ze skrzypcami. Lekcje prowadzono metod wykadu, nie byo wielu pomocy naukowych (oprcz mapy, modeli wiza chemicznych, eksperymentw...). Od pitej klasy uczya rosyjskiego Pani Wojtkowska, mwilimy o niej Bolsza. Nauczyciele byli szanowani i rzadko si zdarzao, aby kto pyskowa albo odmwi probie nauczyciela. Na korytarzu na dole bya wnka. Pamitam, jak dzi, stay tam dwa kanistry wojskowe z zimn wod, jaki kubeczek, aby umy rce, napi si. Ubikacja bya murowana, ale poza budynkiem szkoy. Zim chodzio si (do szkoy) na dwie zmiany. Ci, co mieli dalej, przychodzili na wczeniejsz. A zimy byy solidne. Wtedy brao si tornister, siadao si na niego i jechao po zmarznitym niegu do Wohynia polami dwa kilometry. Pan Szajewski -bardzo dobry matematyk - mia swoje powiedzenie: Pamitaj cholero, nie dziel przez zero. W ostatniej klasie poda nam karteczki z zadaniami i powiedzia, e jak je rozwiemy, to zdamy egzaminy do liceum bez problemu. Ty jedna sama rozwizaa te zadania z matematyki - powiedziaa mi koleanka, wszyscy inni chodzili do Pana Szajewskiego, aby je rozwiza. Najsmutniejsze wspomnienie ze szkoy - chyba jak tornistra zapomniaam. Ale naj..., naj..., najpikniejszy czas (oprcz ukoczenia sidmej klasy) to byo zakoczenie roku szkolnego, bo dostawao si podrczniki do nastpnej klasy. Z tamtych lat utkwi mi zapach bzu spod domu rodzinnego i zapach tych nowych podrcznikw. Z kolegami ze szkolnej awy spotykamy si do dzi i im dalej od ukoczenia szkoy, to te wizi s mocniejsze. Lata szkolne 1964-72 wspomina Tomasz Petkowicz: Czas, w ktrym uczszczaem do Szkoy Podstawowej w Wohyniu, wspominam z sentymentem. awki byy drewniane z czarnymi blatami, w ktrych umieszczony by kaamarz na atrament. Pisalimy pirami, a w zasadzie obsadkami maczanymi w atramencie. Nie by to przyrzd jedynie do pisania, gdy rwnie znakomicie suy do rzucania w drewnian podog. Najbardziej lubiem przerwy, na ktrych doskonalilimy technik zjedania po schodach lub po porczy. Na korytarzu sta duy st do tenisa stoowego. Na przerwach, kto pierwszy dopad do rakietek i mia swoj pik, mg rozegra kawaek seta. Dzwonek by umieszczony w gabinecie dyrektora zaraz za piecem kaflowym, a poniewa byem synem dyrektora, to czasami wony zezwala mi na jego uruchomienie, co byo duym przywilejem. Dziaaa SKO. Szkoa, jak na owe czasy, bya dobrze wyposaona w pomoce dydaktyczne. Pamitam znakomit sal techniczn Pana Maksymiuka, wyposaon w profesjonalne stoy warsztatowe oraz wiele urzdze mechanicznych, jak np. tokark, wiertark kolumnow. Wykonywane tam prace: stoki, kwietniki, koszyczki na wiconk, lampki elektryczne oraz prace modelarskie mam do dzisiaj. Znakomita edukacja w tym zakresie przyczynia si do pniejszego wyboru przeze mnie szkoy redniej i studiw technicznych. Zajcia z wf odbyway si z reguy na boisku szkolnym, a uwanymi ich

-16-

obserwatorami byy bociany, ktre ze swojego gniazda na drzewie rosncym na posesji Pana Krupy dopingoway nas swoim klekotem. Ich powrotu wypatrywalimy kadej wiosny. Pamitam, e absolwent naszej szkoy, Pan Kaliszuk, ktry wyjecha do Nowej Zelandii czy Australii przysya stamtd kilka eksponatw do szkoy. Bya to wypchana mapka na kawaku gazi, ktra staa w gabinecie mojego ojca na szafce, rozgwiazdy, czy rnego rodzaju wielkie muszle (jedna nawet szumiaa, gdy przykadao si j do ucha). Uczestniczyem w wycieczce do Krakowa, Zakopanego, Wieliczki, Warszawy, Malborka. Lata szkolne 1964-72 wspomina Urszula Woosowicz (z d. Kostecka): Kiedy byam w sidmej i smej klasie, to s lata 1970 - 72, Pani Eugenia Maksymiuk prowadzia szkolny teatrzyk, ktry wystpowa na zebraniach z rodzicami. Jedzilimy nawet na wystpy do Radzynia Podlaskiego, do Oranerii. Przedstawialimy sztuk gralsk. Bylimy poprzebierani za gralki i grali. Pan Maksymiuk malowa nam na kalesonach parzenice. Wszyscy w strojach gralskich taczylimy. Wystpoway, m.in.: Grayna Maksymiukwna, Goka Biekwna, Krysia Wachowcwna i ja. Lata szkolne 1972-80 wspomina ks. Jarosaw Juszczyski: Moj wychowawczyni przez osiem lat bya Pani Krystyna Laskowska. Kada klasa miaa swj proporczyk i hymn klasowy. Tam gdzie klasa sza na lekcj, dyurny przenosi proporczyk i stawia go na biurku nauczyciela. Na proporczyku by wyszyty numer klasy. Hymn klasowy piewao si na pocztku pierwszej lekcji. Przy wyborze hymnu pomoga nam pani od muzyki, najbardziej zapamitaem ten fragment: ...Ojczyzna nasza to dom i szkoa i szara wstga drogi za domem... Na pitrze bya maa kuchnia i tam gotowano mleko. Kada klasa miaa swoj tac z kubkami, na duej przerwie przychodzilimy i kady dostawa mleko. W szkole by sklepik, opiekunem bya p. Urszula Wdowiak. Naleaem do SU i przez pewien czas sprzedawaem, bya lekka superata. Co roku w czasie wakacji organizowane byy obozy harcerskie w Biace k/Parczewa.

-17-

Mieszkalimy w lesie w namiotach, kpalimy si w jeziorze. Byy ogniska, konkursy... Czas wolny po lekcjach to przede wszystkim gra w pik. Za szko bya ka, na ktrej stay dwie bramki i godzinami gralimy z kolegami w pik non. Na maym boisku przy szkole gralimy w koszykwk. W zimie, gdy pozamarzay stawy, jedzilimy na ywach, gralimy w hokeja. witowano 22 lipca i wtedy przygotowywalimy z chrem wystpy. 1 maja od rana szo si w pochodzie. Gwne uroczystoci byy na boisku szkolnym. Od strony ul. Bezwolskiej ustawiona bya trybuna, byy przemowy. Przy pomniku byy uroczystoci 9 Maja, na Dzie Zwycistwa i wtedy caa szkoa sza pod pomnik. Przychodzili miejscowi, przyjedao wojsko z jednostki w Bezwoli. Byy warty, przemwienia i salwy z karabinw. Jak bya rocznica Rewolucji Padziernikowej, to trzeba byo robi album tematyczny. Biegalimy wtedy do kiosku, wykupywalimy gazety i wycinalimy zdjcia z Trybuny Ludu czy innych komunistycznych gazet. By Dzie Sportu - zamiast lekcji byy cay dzie rozgrywki sportowe. Na Dzie Kobiet kupowalimy dziewczynom upominki i na Mikoajki wymienialimy si prezentami. Cieszylimy si dniami wolnymi na wykopki. Najpierw do szkoy chodzio si od poniedziaku do soboty, dopiero pniej wprowadzono wolne soboty.

Nauczanie w Wohyniu - lata 1977-86

10 czerwca 1977 r. grupa harcerzy pod opieka komendanta Roberta Multana i druynowego Ryszarda Juszczyskiego wyruszya na letni wypoczynek nad Jezioro Biaka k/Parczewa. Od tego roku stanie si to tradycj wohyskiej Komendy Hufca. Od 01 wrzenia 1979 r. funkcj dyrektora szkoy peni Mieczysaw Odrzygd, a Eugeniusz Maksymiuk zostaje jego zastpc. W tym roku szkolnym X Zjazd PZPR podejmuje uchwa o realizacji kolejnego etapu polityki owiatowej pastwa, zgodnie z ktr modzie szkoy podstawowej w ramach planu dydaktycznego przygotowywana bya do aktywnego udziau w yciu spoeczno-gospodarczym kraju oraz nauki w szkoach ponadpodstawowych. W tym roku zostaj wprowadzone nastpujce elementy do ceremoniau szkoy: przyrzeczenie klas pierwszych i lubowanie klas smych. W roku szkolnym 1980/81 kady nauczyciel pracujcy w Szkole Podstawowej w Wohyniu ma pod swoj opiek wybran organizacj lub koo przedmiotowe. W 1980 r. 120 harcerek i harcerzy odpoczywa na obozie w Zagboczu. Z dniem 5 stycznia 1982 r. nastpuje zmiana na stanowisku dyrektora szkoy. KOiW

-18-

w Biaej Podlaskiej powouje na to stanowisko Tadeusza Chacewicza, ktry t funkcj bdzie peni do 1 wrzenia 1984 r. W 1983/84 poar, podczas ktrego od kaflowego pieca zapali si strop, przymusi dyrektora szkoy do zmiany organizacji lokalowej szkoy. Modzie z klas IV-VIII przeniesiono do szkoy w Bezwoli, a z klas I-III do reaktywowanej filii w Plancie. Remont w szkole rozpoczto od demontau drewnianych stropw. Remont budynku bdzie trwa do 1986 r. W roku szkolnym 1984/85 Dyrektorem Szkoy Podstawowej w Wohyniu zostaje Ryszard Juszczyski, a Tadeusz Chacewicz z dniem 01 wrzenia tego roku zostaje powoany na stanowisko Gminnego Inspektora Owiaty. Cz nauczycieli zostaje skierowana do starej szkki, tzw.: tej. 9 kwietnia 1986 r. wizytacj przeprowadza wizytator KOiW w Biaej Podlaskiej Krzysztof Tokarski. Dotyczy ona oceny skutecznoci sprawowania nadzoru pedagogicznego przez dyrektora szkoy. W tym te roku latem 1986 r. rozpoczto wykopy pod nowe skrzydo szkolne. Lata szkolne 1981-89 wspomina Magorzata Polkowska (z d. Mazur): W czasach, kiedy sali gimnastycznej nie byo, a my nie wiedzielimy nawet, e moe by, zostawa na lekcje w-fu korytarz lub zabawa w numerki. Zabawa polegaa na tym, e jeden z uczniw mia odgadn, kto stuka pod awk. Mwi, np.: nr 15 i odgadywa, z ktrej strony sali dochodzio stukanie. Kiedy robio si ciepo mona byo spokojnie pogra w rczn. Inne wspomnienie - wspaniaa wycieczka w Bieszczady. Podr bya rewelacyjna, z nocnymi przesiadkami, zmczeniem i niespodziankami w komunikacji - autobus dowiz nas do Ustrzyk Grnych, a nie do Wetliny. Na szczcie uproszony kierowca podwiz nas troch dalej (chyba do Sromowcw), a przed nami bya jeszcze noc i droga.... w piknej scenerii wiosennych Bieszczad z licznymi serpentynami. Plecaki zapakowane konserwami i ruszamy wiadomo byo, e bdziemy jcze i marudzi. Na natarczywe pytanie - Daleko jeszcze? -

-19-

syszelimy: dwa kilometry od zakrtu, tylko my nie wiedzielimy, ile tam jeszcze jest zakrtw!!!! Ale nad dobrymi czuwaj dobrzy i przypadkowy autokar zabra nas do Wetliny. W podzice za podwiezienie musielimy piewa ca drog. Lata szkolne 1981-89 wspomina Dagmara Paczeniowska (z d. Biesaga): Jak przyszam do szkoy (wczeniej chodziam do szkoy w ukowie), pan Juszczyski by dyrektorem, a pan Maksymiuk wicedyrektorem. Moja klasa bya liczna i nie byo dla mnie awki, wic siedziaam w trjk z innymi dziewczynami. Byam szkoln gwiazd. Wygraam konkurs na najadniejsz dziewczyn i miaam za zadanie poprosi pana Trzeciaka (od wf) do taca. Pamitam te powroty do domu, ciganie tornistrw i przeywanie wszystkiego, zakochanie si. Byo duo zaj pozalekcyjnych: kko biologiczne z pani Banaszczyk, kko plastyczne z pani Tchorzewsk i kko muzyczne z pani Kaliszuk. Opraw muzyczn uroczystoci szkolnych takich jak: Dzie Nauczyciela, Pierwszego Maja, rozpoczcie i zakoczenie roku szkolnego przygotowywaa pani Kaliszuk z prowadzonym przez siebie chrem. Ubikacje byy na zewntrz i trzeba byo szybko na przerwie biec, eby zdy na lekcj. Lata szkolne 1982-90 wspomina Krzysztof Paczeniowski: W klasach modszych, piewao si zawsze z rana piosenk. Wychowawczyni bya pani Ania Tchorzewska. Mj rocznik do czwartej klasy chodzi, co roku do innej szkoy, bo szkoa bya spalona. W pierwszej klasie bylimy w Wohyniu, w drugiej w Plancie, w trzeciej w tej szkole, a w czwartej w Bezwoli i pniej ju tutaj do koca. Nie byo doywiania, trzeba byo przynosi kanapki. Na korytarzach byy rozstawione stoy do pingponga i gralimy na kadej przerwie. By SKS, kko chemiczne. Bya jeszcze pracownia techniczna pana Maksymiuka - to bya obrbka drewna. Robilimy rzeczy uytkowe: latawce, wieszaki, lampki nocne - bardzo lubiem te zajcia.

W Wohyniu: 1980 - naczelnikiem gminy - Jan Brzozowski 1981 - powstaje ciastkarnia w piekarni, sklepy GS 1982 - naczelnikiem - Eugeniusz Domaski 1985 - naczelnikiem - Krzysztof Rzeniczuk W wiecie: 1979 - Philips prezentuje pyt kompaktow 1981 - informacje o pierwszych zachorowaniach na AIDS 1984 - pierwszy komputer Macintosh 1986 - wybuch elektrowni w Czarnobylu W Polsce: 1978 - Pierwszy Polak w Kosmosie: Mirosaw Hermaszewski 16 X 1978 - kardyna Karol Wojtya zosta wybrany papieem i przyj imi Jan Pawe II 1980 - Wadysaw Kozakiewicz rekordzist wiata w skoku o tyczce z wynikiem 5,72 m 1980 - Czesaw Miosz laureatem literackiej Nagrody Nobla 13 XII 1981 - wprowadzono stan wojenny

-20-

Nauczanie w Wohyniu - lata 1987-96

Wiosn 1987 r. wznoszono ju mury dobudowywanej czci szkoy. Sowo Podlasia z tego okresu podaje: Najwiksz inwestycj remontow w wojewdztwie jest remont Szkoy Podstawowej w Wohyniu. Do prac przystpiono w 1983 r. Wymieniono wszystkie stropy, instalacj elektryczn, instalacj centralnego ogrzewania i wodno-kanalizacyjn. Wymieniono stolark okienn i wybudowano kotowni.... Z dniem 01 wrzenia 1987 r. nauka odbywaa si w nowym wyremontowanym budynku szkolnym, a funkcj wicedyrektora zacza peni Ewa Drzymaa (jako dyrektor bdzie pracowaa do 1991 r.). Mimo przeprowadzonego remontu, w szkole nadal byo ciasno. Na parterze miecia si wietlica, klasa ogniska przedszkolnego, oraz dwie klasy w pomieszczeniach, ktre w przyszoci miay by przeznaczone na stowk szkoln. W korytarzu znajdowaa si szatnia. Inne pomieszczenia to: zmywalnia naczy, kuchnia, pomieszczenia do przygotowywania posikw, magazyn, pomieszczenia socjalne pracownikw obsugi. Na pierwszym pitrze mieciy si klasy nauczania pocztkowego, pracownia plastyczna, matematyczna, fizyko-chemiczna, pokj nauczycielski oraz kancelaria szkoy. Drugie pitro, to pracownia polonistyczna, historyczna, biologiczna, geograficzna oraz dwa pomieszczenia biblioteczne. W suterenach wygospodarowano miejsce na wgiel i kotowni. W 1987 r. zostaje zorganizowany obz harcerski w miejscowoci Ryn na Mazurach. Jest to pierwszy wypoczynek wakacyjny zorganizowany poza wojewdztwem bialskopodlaskim. W dniach 22-26 czerwca 1989 r. ma miejsce wizytacja szkoy, ktr przeprowadza zastpca gminnego inspektora Barbara Multan. Zalecenia powizytacyjne dotyczyy niewielkich zmian w prowadzeniu lekcji i zapisywaniu tematw w dziennikach. Drobne uwagi poczyniono, co do dziaalnoci niektrych organizacji.

-21-

W roku szkolnym 1988/89 utworzono w szkole etat pedagoga, a na tym stanowisku zatrudniono Elbiet Chodyczko. W 1990 r. nauka religii wraca do szk. W roku szkolnym 1991/1992 odpowiedzi na stworzenie systemu opartego na indywidualizacji nauczania jest realizacja programu autorskiego Urszuli Woosowicz Monografia Gminy Wohy. W 1993 r. za pienidze z funduszy gminnych zakupiono plac obok szkoy z przeznaczeniem na budow sali gimnastycznej i basenu. W latach 1984-1991 zmodernizowano i oddano do uytku nowe skrzydo szkoy. Po ukoczeniu prac zwizanych z remontem i rozbudow szkoa posiada 13 sal lekcyjnych, sal dla klasy zerowej, pracowni do techniki, wietlic oraz zastpcz sal gimnastyczn. W raporcie powizytacyjnym pracownik kontrolujcy napisze: Szkoa posiada warunki w ktrych personel kuchni i stowki moe waciwie pracowa. Pomieszczenia do pracy i wytchnienia otrzymuj nauczyciele, pracownicy administracji i obsugi. W roku szkolnym 1994/95 w penym wymiarze jest zatrudnionych 24 nauczycieli oraz 2 na poowie etatu. Klas zerow prowadzi osoba finansowana przez samorzd, dwch ksiy naucza religii bez wynagrodzenia, a uczniowie z odlegych czci Wohynia dowoeni s do szkoy. Od wrzenia 1991 r. zastpc dyrektora szkoy zostaje Barbara Multan. Od 10 do 25 lutego 1993 r. odbywa si kompleksowa wizytacja szkoy, ktr przeprowadza starszy wizytator KOiW w Biaej Podlaskiej - Eugenia Sak. Podsumowujca ocena przedstawia nastpujcy obraz: Szkoa w Wohyniu zapewnia warunki dla wszechstronnego psychofizycznego rozwoju dzieci i modziey. Posiada odpowiedni baz lokalow. Wida du trosk o czysto i porzdek pomieszcze szkolnych. Wyniki nauczania s zadowalajce. Pomylnie ukada si wsppraca z rodzicami, Rad Gminy w Wohyniu. Dziki duemu zaangaowaniu dyrekcji, wszystkich pracownikw, ksiy z miejscowej parafii, szkoa jest

W Wohyniu: 1988 - oddano budynki Banku Spdzielczego i Urzdu Pocztowego z Telekomunikacj 1991 - pierwsi lokatorzy wprowadzaj si do spdzielni mieszkaniowej 1992 - powstaje oczyszczalnia ciekw typu Biblok 1995 - poar kocika w Bezwoli W wiecie: 1989 - burzenie muru berliskiego 1990 - pierwsza strona www 1992 - wysano pierwszy SMS 1995 - Marek Kamiski i Wojciech Moskal jako pierwsi Polacy dotarli do bieguna pnocnego W Polsce: 1988 - zrodzia si idea Okrgego Stou 1992 - uruchomiono sie telefonii komrkowej w Polsce 1995 - denominacja zotego o cztery zera (w proporcji 10 000/1) 1996 - Wisawa Szymborska otrzymaa literack Nagrod Nobla

-22-

miejscem, gdzie uczniowie przebywaj i zdobywaj wiedz. Caoksztat pracy szkoy oceniam pozytywnie. W roku 1993/94 Marta Trociaczyk zajmuje 4 miejsce w Oglnopolskich Biegach Przeajowych. W 1994/95 jako innowacja pedagogiczna zostaje wprowadzony program Wychowanie proekologiczne realizowany przez kolejne 4 lata przez Barbar Banaszczyk i Barbar Woosowicz. Program otrzyma pozytywn ocen metodykw KOiW w Biaej Podlaskiej i zosta wpisany na kuratoryjn list programw autorskich. W 1996 r. piecz nad szko przejmuje Samorzd Gminy. Lata szkolne 1984-92 wspomina Katarzyna Jarmosiewicz (z d. Zyszczyk): W Wohyniu trwa remont szkoy, pniej nastpia dobudowa skrzyda. Mielimy wicej swobody oraz nowe miejsce do gry w pik. Powikszono take szkolne boisko. Pamitam to bardzo dobrze, poniewa w tym czasie odnaleziono ludzkie szcztki. Mielimy bardzo fajn i zgran klas. Nasz wychowawczyni bya pani Barbara Banaszczyk, ...w klasie mielimy duo zwierzt, ktre dokarmialimy. Czsto zabieralimy zwierzta do domw. Pamitam, jak z moj koleank (przez przypadek) wypuciymy kanarka. Mimo naszych stara uciek z klasy. Klasow atrakcj by kociotrup Franek. Pani Basia miaa wspaniae wie... Oprcz biologii, bardzo lubiam lekcje, ktre prowadzi pan Henryk Mackiewicz (historia i WOS), niesamowicie pogodny czowiek, ktry swoim optymizmem zaraa wszystkich wok. Potrafi zmobilizowa nas do pracy. Na jego lekcjach nigdy nie byo nudno. Lekcje z pani Barbar Teleon, mimo tego, e nie byy proste, pozwalay nam w ciekawy sposb zagbi si w wiat fizyki oraz chemii. Czsto na lekcjach podkadalimy sobie szpilki. W sidmej klasie dostalimy miano najgorszej klasy w szkole, ale ju w smej, moglimy si cieszy uznaniem w oczach nauczycieli. Najczciej na przerwach gralimy w gum... Lata szkolne 1988-96 wspomina uczennica Urszula Pawelec - Szymaczuk: Klas wspominam bardzo mio. Byo kompletne niezgranie, ale te wiele miechu i radoci. Kady przedmiot podoba si na swj sposb (nie podoba si wtedy, kiedy zbliaa si

-23-

klaswka). Psikusy klasowe? Hm... te najbardziej zapamitane: zamiana karteczek z nazw klasy w dziennikach, w sali plastycznej wypchany paw straci ogon..., przed witami Wielkiej Nocy oblewanie si wod. Najczciej opierao si to o wychowawc - byo troch krzyku, a potem nowe pomysy. W pamici utkwi mi Dzie Wiosny (chyba w 4 klasie). Przebraam si za Krlewn niek i byam krlewn w nieco skpej sukni komunijnej... Za uzbierane kieszonkowe kupiam magnetofon jamnik dwukasetowy, a w pokoju miaam mnstwo plakatw z miesicznika Popcorn- raczej kady mia taki majtek w swoim pokoju... Dyskoteki byy udane tylko z przebojami Metallicy i Budki Suflera- Jolka, Jolka... Dojazd do szkoy odbywa si autobusem marki KURNIK z wypisanymi rnymi sowami, oczywicie z bdami, np.: brdas... Szczeglnie zapamitaam beztrosk ycia... Lata szkolne 1989-97 wspomina o. Rafa Petkowicz: Przez pierwsze trzy lata moj wychowawczyni bya Pani Danuta Kadun, swoimi radami i pomoc suy mi po dzie dzisiejszy. W klasie IV - V wychowawczyni bya Pani Barbara Pawelec, a przez ostatnie trzy lata mojej edukacji Pani Barbara Teleon. Do moich najbardziej ulubionych przedmiotw naleay: wychowanie fizyczne, matematyka, historia oraz geografia. Najmniej lubiem zajcia artystyczne, z tego wzgldu, e nie posiadam takowych zdolnoci. Wrd nauczycieli, ktrych najbardziej lubiem i ceniem, byli: Pani Ewa Drzymaa oraz Pan Ryszard Juszczyski. Na przerwach, zwaszcza na pocztku lat 90, czsto gralimy w hacle, a po lekcji najpopularniejszym miejscem byo boisko szkolne, ...do pnych godzin nocnych gralimy w pik non oraz koszykwk. Patrzc z perspektywy czasu, mj pobyt w wohyskiej szkole oceniam bardzo mio. Owszem, zdarzay si sytuacje trudne i bolesne, zwaszcza dla moich wychowawczy, jak i mojej mamy, ale to wanie mozaika dowiadcze nieprzyjemnych i bardzo sympatycznych sprawia, e staem si tym, kim jestem dzisiaj...

Nauczanie w Wohyniu - lata 1997-2006

W 1998 r. reaktywowano organizacj wakacyjnych obozw. Rok 1999 wprowadza reform szkolnictwa. Powstaje szecioletnia szkoa podstawowa oraz trzyletnie gimnazjum. W gminie powstaj dwa gimnazja: w Wohyniu i w Suchowoli. Od tego roku trwa budowa hali sportowej, ktra zostaje oddana do uytku w 2002 r. Mog z niej korzysta uczniowie oraz, po poudniu, modzie pozaszkolna. W 2001 r. po raz pierwszy odbywa si festiwal piosenki szkolnej, ktry w pniejszych latach stanie si sztandarow imprez szkoy. W roku 2002 zostaje utworzony Zesp Szk w Wohyniu (szkoa podstawowa i gimnazjum). Od tego te roku rozpoczyna si wydawanie z okazji Boego Narodzenia kartki witecznej.

-24-

Wanym wydarzeniem, ktre przynis rok 2004, byo nadanie szkole imienia Unitw Podlaskich, ufundowanie sztandaru oraz praca w myl hasa: Z tego pnia ycia i wiary czerpiemy dzisiaj siy. W 2006 roku zostaje oddana do uytku cz szkoy, ktra jest cznikiem midzy starym budynkiem a hal sportow. Mieszcz si w niej szatnie, sze sal lekcyjnych, wietlica oraz zaplecze administracyjne. Nowe skrzydo szkoy przyczynia si do likwidacji dwuzmianowoci w klasach I-III szkoy podstawowej.

W Wohyniu: 1998 - wjtem zosta Stanisaw Jwik W wiecie: 1997 - sklonowanie owcy Dolly 2001 - zamach na World Trade Center i Pentagon 2 IV 2005 - po 27 latach pontyfikatu zmar papie Jan Pawe II W Polsce: 1999 - podzia administracyjny pastwa na 16 wojewdztw 1999 - przyjcie Polski do NATO 2000 - Andrzej Wajda otrzyma Oscara 2002 - Adam Maysz wygra konkurs Pucharu wiata w skokach narciarskich w Zakopanem 2004 - Polska wchodzi do Unii Europejskiej

Nauczanie w Wohyniu - lata 2007-2012

W 2007 r. do struktur ZS zostaje wczone przedszkole. Oddano do uytku kompleks sportowy, W Wohyniu: w skad ktrego wchodzi: penowymiarowe boisko, 2010 - rewitalizacja placu 9 Wrzenia 2010 - powstanie Stowarzyszenia przyjaci Gminy Wohy bienia z trybunami oraz boisko ze sztuczn naECHO wierzchni i plac zabaw dla dzieci, a wydarzenia le2011 - doynki powiatowe 2011 - utworzenie ciek dendrologicznej dzi i komentuje zesp redakcyjny gazetki Wici. 2012 - oddanie nowej oczyszczalni ciekw Rok 2008 to podczenie obiektu do gazoW Polsce: cigu, remont i wyposaenie kuchni w urzdzenia 2010 - pod Smoleskim rozbi si samolot z prezydentem Lechem Kaczyskim i jego maonk Mari oraz 94 przystosowane do paliwa gazowego. Premier odnoinnymi osobami na pokadzie. Wszyscy zginli towuje teatr szkolny Daleko od szkoy oraz pow2012 - Euro 2012 w Polsce i na Ukrainie W wiecie: staje Zesp Werblistw. W awkach obok na2008 - Barack Obama pierwszym czarnoskrym szych uczniw zasiadaj dzieci uchodcw, m.in. prezydentem USA z Czeczenii i Gruzji - bd uczniami naszej szkoy do 2010 r. W oglnopolskim konkursie Szkoa z Tradycj szkoa zajmuje III miejsce. Uczniowie odnosz znaczce sukcesy w konkursach z rnych dziedzin na szczeblu oglnopolskim: Bartomiej Kucharuk zostaje dwukrotnym laureatem w konkursie historycznym Losy onierza i ora polskiego...; w konkursie plastycznym Zapobiegamy poarom - Aleksandra Zikowska - rwnie odnosi podwjny sukces; i Modzieowa Druyna Poarnicza Dziewczt - III miejsce, ponadto w piciu kolejnych Wojewdzkich EdycjachAlertu Ekologiczno-Zdrowotnego szkoa zajmuje czoowe lokaty. Nauczyciele w trosce o wszechstronny rozwj uczniw pozyskali fundusze przekraczajce p miliona zotych. Od roku szkolnego 2012/13 uczniowie klas czwartych i pitych, w ramach obowizkowych zaj w-fu, korzystaj z nauki pywania w radzyskiej pywalni.

-25-

Nauczyciele uczcy w szkole w Wohyniu

-26-

Nauczyciele uczcy w szkole w Wohyniu jeden rok

-27-

Osignicia uczniw w konkursach organizowanych przez kuratora owiaty

ze wzgldu na powstanie gimnazjum, zmienia si formua konkursw

Matacz

-28-

Dyrektorzy szkoy w Wohyniu

Szymon Chomiuk - kierownik przed 1918 r.

Jzef Staszewski kierownik - od 1 IX 1918 do 1945 r.

Adam Kasza kierownik - od 1 IX 1946 do 1960 r.

Jan Petkowicz kierownik - od I 1960 do 1973 r.

Eugeniusz Maksymiuk
gminny dyrektor szk - od 1 IX 1973 r.; zastpca gminnego dyrektora szk - od 1 IX 1979 do 1981 r.; wicedyrektor szkoy podstawowej - od 1 IX 1984 do1987 r.

Mieczysaw Odrzygd gminny dyrektor szk - od 1 IX 1979 do 1981 r.

Tadeusz Chacewicz dyrektor zbiorczej szkoy gminnej - od 5 I 1982 do 1984 r.

Ryszard Juszczyski dyrektor szkoy podstawowej - od 1 IX 1984 do 1998 r.

Ewa Drzymaa wicedyrektor szkoy podstawowej - od 1 IX 1987 do 1991 r.

Barbara Multan wicedyrektor szkoy podstawowej - od 1.IX 1991 do 1997 r.

Henryk Mackiewicz
wicedyrektor szkoy podstawowej - od 1 IX 1997do 1998 r.; dyrektor szkoy podstawowej - od 1 IX 1998 do 1999 r.; dyrektor gimnazjum - od 1 IX 1999 do 2002 r.; wicedyrektor zespou szk - od 1 IX 2002 do 2006 r.

Anna Tchorzewska wicedyrektor szkoy podstawowej - od 1 IX 1998 do 1999 r.; dyrektor szkoy podstawowej - od 1 IX 1999 do 2002 r.; wicedyrektor zespou szk - od 1 IX 2002 do 2003 r.

Urszula Woosowicz wicedyrektor szkoy podstawowej - od 1 IX 1999 do 2000 r.

-29-

Grono pedagogiczna zespou szk - 2012/2013

Anna Teresa Kowalczyk dyrektor zespou szk - od 1 IX 2002 do chwili obecnej

Barbara Banaszczyk wicedyrektor zespou szk - od 1 IX 2006 do chwili obecnej

Anna Kondraszuk wicedyrektor zespou szk ds. przedszkola - od 1 IX 2007 do chwili obecnej

Grono Pedagogiczne Zespou Szk im. Unitw Podlaskich w Wohyniu: (I rzd od lewej siedz) Zenobia Marczuk, Grayna Korec, Katarzyna Kowalik, Dorota Blicharz, Teresa Kowalczyk,Anna Waleszkiewicz,Agnieszka Juszczyska, Elbieta Korniecka; (II rzd) Urszula Woosowicz, Ewa Drzymaa, Barbara Banaszczyk, Anna Teresa Kowalczyk, Anna Kondraszuk,Anna Kowalczyk, Jolanta Chacewicz, Monika Panasiuk; (III rzd) Barbara Stepaniuk, Barbara Woosowicz, Jolanta Leszak, Elbieta Chodyczko, Iwona BabiczKalinowska, Ewa Polak, Tomasz Stephan, Elbieta Tarasiuk, Genowefa Domaska, Barbara Pawelec, Krystyna obejko; (IV rzd) Ewa Foremska-Krupska, anetta Zalewska, Edyta Uchaniuk, Janusz Zajc, ks. Pawe Paszkiewicz, Ryszard Kowalczyk, Renata Gidlewska, Dariusz Tarasiuk; oraz Elbieta Mazurek, Joanna Kubaczyska, Ewa Orzechowska, ks. Roman Banasiewicz, Zofia Golec, Marlena Maliszewska, Danuta Kowalik.

-30-

Szkoa dzisiaj

Pracownicy Zespou Szk im. Unitw Podlaskich w Wohyniu: (I rzd od lewej) Elbieta Adamowicz, Renata Sawczuk, Danuta Wakulik, Jadwiga Korszniewicz, Krystyna Korneszczuk, Danuta Chacewicz, Anna Maksymiuk; (II rzd) Krystyna Chrostowska, Eugeniusz Chrostowski, Danuta Osipiak, Jadwiga Kadun, Justyna Czeczko, Danuta Pywacz, Tadeusz Rachubik, Marek Maksymiuk; oraz Teresa Chilimoniuk i Mirosaw Sawicki.

Samorzd Uczniowski Szkoy Podstawowej: (od lewej) Micha Uchaniuk (z-ca przewodniczcej), Natalia Plebanowicz (sekretarz), pani Barbara Stepaniuk - opiekun, Julia Szczygielska (przewodniczca), Aleksandra Zikowska (sekcja plastyczna).

Samorzd Uczniowski Gimnazjum: (od lewej) Weronika Samo (skarbnik), Monika Jamielniak (z-ca przewodniczcej), Kamil Mackiewicz (sekretarz), Sandra Dbrowska (przewodniczca) oraz opiekun - paniAnna Waleszkiewicz.

Rada Szkoy: Poczet Sztandarowy: (od lewej) Ewelina Wiater, Damian Maliszewski, (od lewej) Marek Kukieka, Edyta Krupska, Aneta Momont, Agnieszka Gawryszuk, Mieczysaw aski, MaMonika Jamielniak. gorzata Paczeniowska (z d. Gabryszuk), Magorzata Paczeniowska,Anna Tchrzewska, Grayna Laskowska.

-31-

Pod skrzydami Sztandaru

Wybr unitw podlaskich na patrona szkoy nie by dzieem przypadku. Na placu przynalenym do szkoy w XVIII w. znajdowaa si witynia unicka (przeniesiona na cmentarz) z tradycyjnym cmentarzem przykocielnym. Prace budowlane, ktre ze wzgldu na modernizacj i rozbudow budynku szkoy, hali i boisk musiay by wykonywane, odsaniay szcztki koci ludzi. Wwczas wspominalimy przesanie zawarte w licie z 1862 r. (odnalezionym w kopule kocika w Bezwoli) ...przeto pamitajcie o duszach naszych. Zaklinamy Was Imieniem Boga, ebycie staemi byli w wierze witej unickiej.... Nie pozwalao to zapomnie o obecnoci naszych przodkw. Kiedy Jan Pawe II, w1996r., dokona beatyfikacji sug Boych Wincentego Lewoniuka i XII Towarzyszy, Mczennikw Podlaskich z Pratulina, wszystko ju wiodo w stron takiego wyboru. Od 27 maja 2004 r. pracujemy pod skrzydami Sztandaru Szkoy, a Zesp Szk w Wohyniu nosi imi Unitw Podlaskich. Starajc si zachowa pami o unitach, uroczycie obchodzimy Dzie Patrona Szkoy. W asycie sztandaru rozpoczynamy i koczymy rok szkolny, witujemy uroczystoci pastwowe, szkolne oraz wane wydarzenia, jak mier Jana Pawa II w 2005 r., czy tragedi smolesk 2010 r. W jego obecnoci nagradzamy uczniw, przyjmujemy nowych w poczet zespou szk i egnamy tych, ktrzy odchodz... Dbamy rwnie o zachowanie materialnych dowodw istnienia unitw. Zorganizowalimy w szkole izb regionaln, opiekujemy si cmentarzem unickim, popularyzujemy wiedz, m.in.: poprzez wydanie broszury lady Unitw w Wohyniu i Bezwoli, coroczne wydanie kartki witecznej, na ktrej znajduj si lokalne zabytki zwizane z unitami. Teatr szkolny wystawia autorsk sztuk teatraln powicon patronom, pielgrzymujemy do Kostomotw, Drelowa i Pratulina. Spotykamy si na wsplnych modlitwach z ksimi unickimi. W tym roku szkolnym podjlimy wspprac ze Stowarzyszeniem Pamici Unitw Podlaskich Martyrium w Siedlcach.

W Ministerstwie Edukacji Narodowej - odbir nagrody w konkursie Szkoa z tradycj

-32-

Historia stroju szkolnego

Byo rnie. Chodzio si w tym, co kto mia (K.. i E.K.) - opowiadali nasi absolwenci sprzed wojny. Klasyka: dziewczynki warkocze i sukienki, chopcy spodnie i marynarki, jednake pani Genowefa Banachowicz wspomina pikne mundurki z marynarskim konierzem z lamwk. Fartuszki pojawiy si po wojnie. Chodzio si w takim obuwiu, w jakim si przyszo, a w zimie niejednokrotnie i w paltach si siedziao. Pamitam jeszcze chopcw, ktrzy przybiegali do szkoy boso, w lecie, ale to si rzadko zdarzao. Dziewczynki nie chodziy do szkoy w spodniach, tylko w spdniczkach. Pamitam, jak poszam w dresie do szkoy, to chopcy za mn szli i przezywali mnie chopiec. Dobrze byo, jak kto mia fartuszek, ale nie wszystkie dzieci miay fartuszki. Po pierwsze, to bya bieda, lata 50 -te po wojnie, w sklepach nic nie byo, fartuszki byy z takiej jakby podszewki, czarnej albo granatowej, to nie byo nic piknego, nie, nie. Dopiero jak koczyam szko, to zaczy si pojawia fartuszki takie okrge z plisowan falbaneczk, z karczkiem i krzyykami, ale to nieliczni mieli. Ju jak koczyam szko, to coraz wicej dziewczyn chodzio w spodniach. (H.Cz) W latach 60-tych sprawdzano, czy s chusteczki do nosa. Byy batystowe. Sprawdzano rwnie czysto konierzykw. Pojawiy si kokardy, a pniej, jak byy organizowane zabawy w szkole, to chodzio si w mini, ale nie malowao si (M.F.). W epoce non airon do szkoy chodzio si w granatowych fartuszkach z biaym konierzykiem, a na lewym rkawie bya przyszyta tarcza. Buty zmieniao si w szatni, ktra znajdowaa si na korytarzu na parterze szkoy (J.J.). Kolejna epoka, to dugie wosy u dziewczyn; walka o to, aby mona byo ubiera si kolorowo, gdy przechodzilimy od mundurkw do dowolnoci ubraniowej... Dziewczyny miay byszczce, najczciej czarne legginsy i spodnie gumki. Na dyskotekach koniecznie wypadao mie du koszul flanelow, najlepiej po starszym i wikszym bracie... (U.P.). Po zniesieniu stanu wojennego cz Polakw jednoznacznie poja wolno rynkow i przywozia z Turcji towary luksusowe, a kady ucze chcia mie sweterki tureckie, dinsy i dresy rosyjskie, kurtki ortalionowe (D.P.), ale w szkole trwao stare - mielimy obuwie na zmian, na ktrym obowizywaa wyszyta litera S. Gdy byam w sidmej klasie (1990), zniesiono mundurki. Nie wolno byo przychodzi na lekcje z pomalowanymi paznokciami. Musiaam kiedy zdrapywa lakier z paznokci. Malowanie wosw byo kategorycznie zabronione. Nikt nie odway si przyj z wosami w nienaturalnym kolorze (K.J.) W roku szkolnym 2007/2008 Minister Edukacji - Roman Giertych wprowadza mundurki. Obowizujcy strj w naszej szkole to granatowy polar, z tarcz na lewym ramieniu, spodnie lub spdnica dinsowa, pomaraczowy T-shirt w szkole podstawowej i niebieski w gimnazjum. Strj galowy pozosta w wersji klasycznej: biaa bluzka/koszula i czarne spodnie/spdnica. W roku 2010 przestaj obowizywa mundurki.

-33-

Szkoa dzisiaj

Obecnie w skad Zespou Szk im. Unitw Podlaskich w Wohyniu wchodzi: przedszkole, dwa oddziay klasy 0, szecioletnia szkoa podstawowa i trzyletnie gimnazjum. cznie do zespou szk uczszcza 467 uczniw, ktrzy ucz si w 24 oddziaach. Opiek nad nimi sprawuje 42 nauczycieli oraz 17 pracownikw administracji, obsugi i kuchni. Uczniowie, poza 24 salami lekcyjnymi, mog korzysta z biblioteki, stowki, hali sportowej i kompleksu boisk oraz dwch placw zabaw. Rozwijaj swoje zainteresowania i doskonal umiejtnoci na spotkaniach 25 k przedmiotowych, zaj wyrwnawczych, zespow artystycznych oraz dziaajc w wielu organizacjach. Na ich indywidualne potrzeby napisane zostay 24 programy autorskie, ktre wczono do szkolnego zestawu programw. Na terenie szkoy znajduj si rwnie pomieszczenia administracyjne, socjalne, szatnie i toalety. Szkoa posiada ogrzewanie gazowe oraz oczekuje na termomodernizacj budynku i wymian okien.

-34-

Autorzy projektu i realizatorzy

Autorzy projektu: Anna Teresa Kowalczyk, Barbara Banaszczyk. Wsprealizatorzy: wszyscy nauczyciele i pracownicy szkoy pracujcy w roku szkolnym 2012/13, a ponadto:Anna Tchorzewska, Grzegorz Kuak, Damian Maksymiuk, Marek Musik. Wspomnienia o szkole zebrali: Kinga Maliszewska, Anita Sidelnik, Natalia Uchaniuk, Natalia Wiszniewska, Wiktoria Zarzecka, Piotr Juszczyski oraz Anna Teresa Kowalczyk, Barbara Banaszczyk,Agnieszka Juszczyska, Urszula Woosowicz, Ewa Polak, Ewa Orzechowska. Zdj z domowych zbiorw uyczyli nam: Genowefa Banachowicz, Maria Filipiuk, Krystyna i Anna Kasza, Eugeniusz i Eugenia Maksymiuk, Grayna Maksymiuk, Urszula Woosowicz, Helena Czeczko, Mirosawa Mackiewicz, Wiesawa Trociaczyk, Jadwiga Szczygielska, Krystyna Juszczyska, Tomasz Petkowicz, Anna Tchorzewska, Anna Kondraszuk, Sawomir adniak, Urszula Samlnik, Barbara Woosowicz, Ewa i Roman Polak, Tadeusz Rachubik, Wodzimierz Chodyczko, Renata Sawczuk, Grayna Korec, Barbara Banaszczyk, Joanna i Adam Uchaniuk, Wojciech Kiszkowski, Jolanta Zaniewicz, Marzena Zalega, Danuta Wakulik, Agnieszka Juszczyska, Agnieszka Rosiska, Irena Grzywaczewska. Ponadto zdjcia ze zbiorw archiwalnych szkoy. Zdjcia z okadki: 1. Szkoa na wjtostwie (akwarela E. Maksymiuk) 2. ta szkoa 3. Szkoa z czerwonej cegy - tzw. czerwona szkoa 4. Szkoa dzisiaj rdo: zbiory archiwalne szkoy

Komitet Obchodw 65-lecia Szkoy w Wohyniu

Od lewej: pierwszy rzd Anna Tchrzowska, Barbara Podgajna, Aneta Momont, Edyta Krupska, Agnieszka Micho, Anna Teresa Kowalczyk, Barbara Banaszczyk, drugi rzd - Wodzimierz Chodyczko, Wojciech Kiszkowski, Anna Gadamska, Mieczysaw aski, Katarzyna Samczuk.

Od lewej: pierwszy rzd Zofia Kalinowska, Barbara Banaszczyk, Anna Teresa Kowalczyk, Barbara Podgajna, drugi rzd Witold Buch, Jan Kalinowski, Aneta Momont, Agnieszka Micho, Anna Tchrzowska, Wodzimierz Chodyczko oraz Ewa ukasiewicz (z d. Chilimoniuk).

-35-

Bibliografia rda: 1. Gar wspomnie ucznia Szkoy Podstawowej Wohyniu Tomasza Petkowicza, Lublin 2012. 2. Kronika szkoy Nauczyciele uczcy w Wohyniu od odzyskania niepodlegoci w 1918 r. 3. Kroniki szkolne. 4. Kronika Wohynia 1992, opracowanie Eugeniusz Maksymiuk. 5. Ksiga Ocen 7-mio klasowej Publicznej Szkoy Powszechnej w Wohyniu z roku 1932-33. 6. List Tomasza Boreckiego, Warszawa 2012. 7. Listy Anny Zbek Moje wspomnienia z czasw pobytu w Wohyniu w latach 1934 - 44, Radzy Podlaski, wrzesie 1987 oraz Radzy Podlaski, padziernik 1987. 8. Protokoy z posiedze Rady Pedagogicznej. 9. Relacja Michaa Wacawa Ossowskiego, Wohy 1988. 10. Wspomnienia Ksidza Infuata Kazimierza Korszniewicza, Midzyrzec Podlaski 2012. 11. Wywiady z byymi uczniami szkoy w Wohyniu: Genowefa Banachowicz, Helena Czeczko, Maria Filipiuk, Katarzyna Jarmosiewicz, Jarosaw Juszczyski, Anna Kasza, Eugenia Kostecka, Kazimierz oboda, Eugenia Maksymiuk, Eugeniusz Maksymiuk, Mirosawa Mackiewicz, Dagmara Paczeniowska, Krzysztof Paczeniowski, Urszula Pawelec, Rafa Petkowicz, Urszula Samlnik, Piotr Struczyk, Edward Uchaniuk, Urszula Woosowicz. Opracowania: 1. Banaszczyk Barbara, Juszczyska Agnieszka, lady Unitw w Wohyniu i Bezwoli, Wohy 2008. 2. Banaszczyk Barbara, Juszczyska Agnieszka, Wielokulturowo dziedzictwem Gminy Wohy, Wohy 2011. 3. Geresz Jzef, Z dziejw Wohynia, Midzyrzec Podlaski 2011. 4. Jarmu Stanisaw, Szkice z dziejw Radzynia Podlaskiego i byego powiatu radzyskiego, Radzy Podlaski 1995. 5. Krupska Marlena, Szkoa Podstawowa w Wohyniu w latach 1945- 1997, Siedlce 1998. 6. Polak Ewa, Dzieje i dziaalno pedagogiczna Szkoy Podstawowej w Wohyniu w latach 1945-1995, owicz 1999. Partnerzy: Realizator: Stowarzyszenie Przyjaci Gminy Wohy ECHO

Zesp Szk im. Unitw Podlaskich w Wohyniu

Gmina Wohy

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Obszarw Wiejskich: Europa inwestujca w obszary wiejskie. Operacja majca na celu Promocj Wohynia poprzez realizacj filmu, wydanie broszury oraz organizacj wystawy promujcej lokalne rodowisko wspfinansowana jest ze rodkw Unii Europejskiej w ramach dziaania Wdraanie lokalnych strategii rozwoju - may projekt Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007 - 2013