T.C.

MLL ETM BAKANLII

MATBAA TEKNOLOJS

OFSET BASKIYA HAZIRLIK

213GIM200

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET ........................................................................................................ 3 1.1. Mrekkep nitesi Paralar .......................................................................................... 4 1.1.1. Mrekkep Haznesi ................................................................................................. 4 1.1.2. Hazne Merdanesi ................................................................................................... 5 1.1.3. Vargel Merdanesi................................................................................................... 5 1.1.4. Tayc ve Ezici Merdaneler ................................................................................. 6 1.1.5. Kalba Mrekkep Veren Merdaneler ..................................................................... 6 1.2. Mrekkep Ayar ............................................................................................................ 6 1.3. Hazne Ayar .................................................................................................................. 7 1.4. Hazne Merdanesi Dn Ayar ..................................................................................... 8 1.5. Kalba Mrekkep Veren Merdanelerin Ayar ............................................................... 9 1.5.1. Mrekkep Merdanelerinin Bakm ...................................................................... 10 1.6. Ofset Bask Mrekkepleri ........................................................................................... 10 1.6.1. Ofset Bask Mrekkebinin zellikleri ................................................................. 10 1.6.2. Viskozite .............................................................................................................. 12 1.6.3. Mrekkep Yardmc Maddeleri ........................................................................... 12 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 13 LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 164 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 18 2. NEMLENDRME NTES .............................................................................................. 18 2.1. Nemlendirme nitesinin Paralar .............................................................................. 18 2.1.1. Su Haznesi ........................................................................................................... 18 2.1.2. Hazne Merdanesi ................................................................................................. 18 2.1.3. Vargel Merdanesi (elik Merdane) ..................................................................... 19 2.1.4. Kalba Su Veren Merdaneler ............................................................................... 19 2.2. Nemlendirme Sistemleri ............................................................................................. 19 2.2.1. Konvansiyonel Nemlendirme .............................................................................. 20 2.2.2. Alcotron Nemlendirme ........................................................................................ 20 2.2.3. Alcolor Nemlendirme .......................................................................................... 21 2.2.4. Weko Nemlendirme ............................................................................................. 23 2.2.5. Anilox Nemlendirme ........................................................................................... 24 2.3. Hazne Suyu ................................................................................................................. 24 2.3.1. Nemlendirme Suyuna lave Edilen Maddeler ve Etkisi....................................... 25 2.4. Su Merdanesi Klflar ................................................................................................. 26 2.4.1. Su Merdane Klflarnn Taklmas ve Altrlmas ............................................ 27 2.5. Su Merdanesi Ayarlar ................................................................................................ 27 2.5.1. Su Hazne Merdanesi Ayar .................................................................................. 28 2.5.2. Su Tayc Merdanenin Ayarlanmas.................................................................. 29 2.5.3. Su Vargelinin (elik Merdanenin) Temizlenmesi ............................................... 29 2.5.4. Kalba Su Veren Merdanelerin Ayarlanmas ....................................................... 29 2.5.5. Su Haznesinin Temizlenmesi .............................................................................. 30 2.5.6. Su Merdanelerinin Bakm ve Temizlenmesi ...................................................... 31 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 32

LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 32 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 39 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 40 KAYNAKA ......................................................................................................................... 42

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI 213GIM200 Matbaa Ofset Bask Operatr Ofset Baskya Hazrlk Ofset baskda basknn yaplabilmesi iin bask ncesinde yaplmas gereken mrekkep ve nemlendirme nitelerini hazrlama ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40/32

MODLN TANIMI

SRE N KOUL YETERLK

Ofset baskya hazrlk yapmak Genel Ama Uygun ortam salandnda ofset bask iin gerekli olan hazrlklar eksiksiz olarak yapabileceksiniz. Amalar: 1. Mrekkep nitesini baskya uygun olarak hazrlayabileceksiniz. 2. Nemlendirme nitesini baskya uygun olarak hazrlayabileceksiniz. Ortam: Matbaa atlye ve laboratuvarlar, snf, iletme vb. Donanm: Ofset mrekkebi, yardmc maddeler (inceltici, kurutucu, transparan vs.), spatula, mermer veya cam, ofset bask makinesi, nemlendirme merdaneleri, hazne suyu, ph metre, ofset sngeri, fikser, germe pimi, cvata anahtar, kalp alt beslemesi, mikrometre, korrektr, bask materyali Bu modl ierisinde her renme faaliyetinden sonra oktan semeli sorular ve uygulamal sorularla kendi kendinizi deerlendirebileceksiniz. Modl sonunda retmeniniz tarafndan yaplan uygulamal snavla, kazandnz bilgi ve beceriler deerlendirilecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci,
Bu modl tm dnyada yaygn ekilde kullanlan ofset bask tekniinin bask operatrlnde yaplmas gereken baskya hazrlk ilemlerinin uygulamal olarak anlatld renme materyalidir. Ofset baskda istenen kalitede bask gerekletirebilmek iin ofset bask makinelerinin mrekkep ve nemlendirme nitelerinin hassas bir ekilde ayarlarnn yaplmas gerekmektedir. yi hazrlanan mrekkep ve nemlendirme niteleri bask kalitesini artraca gibi ayar iin harcanan zaman da ksaltacandan baskda verimlilik artacaktr. Bunun iin byk lekli matbaalar bu ite alan elemanlarn ok titiz ekilde semektedir. Seilen elemanlarn eitimli ve bilimsel yntemleri kullanabilir olmas gerekir. Size bu modlde ofset baskya hazrlk iin gerekli bilgiler ve uygulama faaliyetleri verilmitir. Yaptnz ii nemsemeniz ve ciddiye almanz sizi baarya ulatracaktr.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA AMA
Bu faaliyet ile gerekli ortam salandnda mrekkep nitesini baskya uygun olarak hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA ARATIRMA
evrenizde bulunan matbaalara giderek kullandklar ofset bask makinelerini ve bu makinelerin mrekkep nitelerini inceleyiniz. Ofset bask operatrnn bask hazrl olarak mrekkep nitesini nasl hazrladn ve nite zerinde ne gibi deiiklikler yaptn gzlemleyiniz. Topladnz bilgileri snftaki arkadalarnzla paylanz.

1. MREKKEP NTES
Bask materyallerindeki grntnn oluturulmas ve kalc olmas iin zorunlu olan pigment, balayc, zc vb. kimyasallardan yaplm muhtelif renklerdeki karma mrekkep denir.

ekil 1.1: Mrekkep nitesi

Mrekkebin, mrekkep haznesinden kalba kadar ulamasn salayan dzenee mrekkep nitesi denir. Bu dzenek sayesinde mrekkep kalbn her noktasnda ayn kalnlkta kalba mrekkep iletir. Mrekkep nitesinde dikkat edilecek nemli hususlar unlardr. Mrekkep kalnl ayarlanmaldr.. Bu hazne ba, hazne ayar vidalar ve akclarn ayarlarna gre deiir. Mrekkep hazne ayar, baslacak iin yzeyine gre ayarlanmaldr. Mrekkep merdanelerinin birbirlerine gre durumlar ayarlanmaldr.

Ofset bask sisteminde kaliteli bask yapabilmek iin makinelerde gerekli teknik bilgiye sahip olmak gerekir. Mrekkep tabakasnn kalnln, btn kalp boyunca nasl ayarlanacan, ayarlamann elinizdeki bask rneine gre nasl uygulanacan ve yeni bir iin basksna balarken imkn lsnde bir abuklukla mrekkep tabakasnn gereken kalnln bulmak gerekir. Bunu salayabilmek iin mrekkep nitesinin paralarn tanyalm.

1.1. Mrekkep nitesi Paralar

1.1.1. Mrekkep Haznesi
Mrekkep haznesi, baskdan nce mrekkebin konulduu ve baskdaki mrekkep ihtiyacnn karland haznedir. Mrekkep haznesi hazne mili, hazne ba ve ayar vidalar olmak zere ana paradan meydana gelmektedir (ekil 1.2). Hazneye konan mrekkebe u kuvvet tesir eder. Mrekkep kendi arl ile aa baslr. Mrekkepteki yapkanlktan dolay hazne mili etkisiyle aa akar. Mrekkebin aa akma isteinden dolay mrekkepteki kohezyon kuvveti (Ayn maddenin molekllerinin birbirini ekmesi olay), hazne ban mekanik olarak gerei kadar hazne milinden uzaklatrr.

Bir mrekkep nitesinde haznenin byk olmas ve ayar vidalarnn sk bulunmas hazne bana iyi bir destek verir. Hazne ba her ne kadar kaliteli ve sert elikten imal edilse de (2-25 mm kalnlnda) elastiki olmaldr. nk bir taraftan ayar vidalar arasnda bombe olmamaldr. Hazne ayar vidalar ok hassas yaplmtr. Vida di kalnlklarna gre ayarlamadaki hassasiyet deiir. rnein di knts ok ince bir ayar vidas 360 derecelik tesirle 1 mm ileri veya geri gidebilir. Unutulmamaldr ki, vida ularnda mrekkep birikmesi hassas ayar yaplmasn engeller. stelik yeni bir iin basksna balanldnda en ok zaman harcanan blm burasdr.

ekil 1.2: Mrekkep haznesi

1.1.2. Hazne Merdanesi

Mrekkep haznesi iinde bulanan ve haznedeki mrekkebi ideal bir kalnlkta alc verici merdane yardm ile mrekkep ezici merdanelere aktaran mekanizmadr (ekil 1.3).

ekil 1.3: Hazne merdanesi

1.1.3. Vargel Merdanesi

Ofset bask makinelerinin byklklerine gre en az 2 adet bulunur. Bu merdaneler ebonit merdanelerden oluur. Bu merdaneler sert maddeden yaplmtr. Vargel merdaneleri hazneden gelen mrekkebi yalnz kalp istikametine doru deil, ayn zamanda yanlara doru datarak ezer. Vargel merdaneler; genellikle birbirlerinin aksi ynlerinde hareket eder. Vargel merdanelerinin avantajlar unlardr. Mrekkep kalba ve kda iyi dalm ve ezilmi olarak gelir. Merdanelerin ykanmas abuk ve kolay olur. Hazne ayar vidalar ile mrekkep ayarnn kontrol daha kolay olur.

1.1.4. Tayc ve Ezici Merdaneler

Mrekkebin hazneden alnarak doru ezilmesini ve dalmasn vargel merdaneleri yapar. Fakat mrekkebin ince bir ekilde kalba ulamasn salamak, yanlara doru hareket eden mrekkebi, merdane boyunca ayn kalnlkta tutmak tayc ve ezici merdanelerin grevidir. Tayc ve ezici merdaneler kauuktan yaplmtr (ekil 1.4). Bu merdanelerin belli bal zellikleri yledir. Deien sya dayankl olmalar, Rutubete dayankl olmalar, Ya ve benzine dayankl olmalar Elastiki ve yumuak olmalar Mrekkebi iyi almas ve zerinde tutma kabiliyetleri Ykandklarnda abuk temizlenmeleridir.

ekil 1.4: Tayc ve ezici merdaneler

1.1.5. Kalba Mrekkep Veren Merdaneler

Bask makinesinin ebadna gre en az 2 veya 4 adet merdaneden oluur. Tayc ve ezici merdanelerden aldklar mrekkebi ideal bir ekilde kalbn tm yzeyine ayn kalklkta iletir. Bu merdaneler kauuktan yaplmtr.

1.2. Mrekkep Ayar

Mrekkep, elik vargel ve mrekkep merdanelerinden geerken dzgn aktarlmas ve ezilmelidir. Merdaneler, hareketlerini elik merdanelerden alr. elik merdaneler ise hareketlerini dili arklar yardmyla alr. Kaliteli bir bask yapabilmek iin mrekkep ayarnn iyi yaplmas gerekir. Mrekkep ayarn etkileyen en nemli husus ise merdane ayarlardr. Mrekkep merdaneleri elik merdaneye srtnmeleri sonucunda dnme hareketini gerekletirdiklerinden dn ve merdanelere temas miktarlarnn her iki uta da ayn basnta olmas gerekir.

Bu basn ok olursa mrekkep merdaneler aras geii zor olur, ,basn az olursa mrekkebin merdanelerde birikerek toplanr. Bu nedenle merdane ayarlar u ekilde yaplmaldr (ekil 1.5). ncelikle verici merdanelerin iki yandan temas ayar yaplr. Birincisi vargel elik merdaneye olan basnc, ikincisi bask kalbna olan ayardr. Ezici ve verici merdaneler arasna her iki uca 0,10 mm kalnlnda astrolon veya film, 3 cm eninde kesilerek yerletirilir. Her iki u da tatl bir srtnme ile ekilir. Merdane balarndaki basncn fazla olmas veya az olmas merdane banda bulunan ayar vidalarnn saa veya sola evrilmesi sonucu yaplr. Srtnme tatl olana kadar ayar vidalar saa veya sola evrilir. Ayar ilemi yaplrken merdanelerin mrekkepli olmamasna dikkat edilir. Burada ama merdaneler arasndaki mrekkebin ezilmesi ve mrekkebin merdaneler arasndan geiidir. Merdaneler arasndaki basn ayar bir kere yapldktan sonra bir daha deitirilmez. Fakat zamanla kontrol edilmesinde fayda vardr.

ekil 1.5: Mrekkep ayarnn yaplmas

1.3. Hazne Ayar

Mrekkep hazne bann, hazne merdanesine uzunluu boyunca her noktada eit aralkta ve paralel olmas gerekir (ekil 1.6). Bu ayar yaplrken btn mrekkep ayar vidalar gevetilerek ban tabi hale gelmesi salanr. Ayrca mrekkep haznesi de sktrlmam ve serbest halde olmaldr. Sonra mrekkep haznesi yerinde sklarak sabitletirilir. Baslacak iin hassasiyetine gre mrekkep ayar vidalar sklarak mrekkebin gei kalnl ideal duruma getirilir. Her zaman alma artlar gz nnde tutularak hazne ayar yaplmaldr. Mrekkep akm haznenin btn yzeyinde ayn olmaldr.

ekil 1.6: Hazne merdanesi

1.4. Hazne Merdanesi Dn Ayar

Merdanelere yeteri kadar mrekkebi vermek ya da azaltmak iin iki yntem uygulanr. Birincisi mrekkep haznesi ayar vidalarnn gevetmek ya da skmakla yaplr. kincisi ise hazne merdanesinin dn hzn artrmak ya da eksiltmekle mmkn olmaktadr (ekil 1.7). Hazne merdanesi dn hz mekanik olarak kumanda edilmektedir. Hazne merdanesinin dn hzn artrmak iin kumanda ksmn art ynde, dn hzn azaltmak iin eksi ynde evirmemiz gerekmektedir.

ekil 1.7: Hazne merdanesi dn ayarnn Yaplmas

1.5. Kalba Mrekkep Veren Merdanelerin Ayar

Mrekkebin elik ve kauuk merdaneler arasnda ezilerek dzgn ve ideal bir ekilde kalbn tm yzeyine aktarlmas gerekir. Bunun iin kalba mrekkep veren merdanelerin basn ayarlarnn kalba ve elik merdanelere temas iyi olmaldr. Kalp zerindeki ideal bir merdane izi paralelinde 3 mm olmaldr (ekil 1.8). Bu iz kalba temas eden tm merdaneler iin ayn olmaldr. Farkllk olduunda mrekkep ayar yapmak mmkn deildir. ekil 1.8de grld gibi kalba 4 adet merdane temas etmektedir. Soldaki kalpta merdane izi dengesiz bir ekilde, ayar yapldktan sonra sada ise merdane izleri ayarl bir ekilde grlmektedir. Ayar ileminde makineye kalp balanr. Kalp temizce silinerek kalp yzeyi kurutulur. Makine altrlmadan kalba merdaneler 2-3 defa temas ettirilir. Kalp yzeyi kontrol edilerek temasn 4 merdanede de ayn olmasna dikkat edilir. Ayarsz olan merdane ayar vida yerlerinden bulunarak ayar vidas aa ya da yukar hareket ettirilerek kalp zerindeki mrekkep izi 3 mmye ayarlanr (ekil 1.9).

ekil 1.8: Tayc ve ezici merdanelerin kalp zerindeki izi

ekil 1.9: Tayc ve ezici merdanelerin yan ayar vidalar

1.5.1. Mrekkep Merdanelerinin Bakm

Mrekkep merdaneleri ykanrken merdane ykama kimyasallar kullanlmaldr. Benzinle ykanan merdaneler ksa zamanla sertleir ve parlar. Zamanla merdane aplarnda bozulmalara neden olur. Merdane ykama kimyasallar dnda benzini saf olarak deil de % 50 gaz-benzin karml temizleme malzemesi kullanlmaldr. Merdaneler ykanrken ykama maddesi merdane yzeyinin ncelikle yarsna, daha sonra dier yarsna dklerek ykama ilemi gerekletirilir. ok dklen ykama malzemesi merdanelerin kaymasna neden olacandan dnmesini etkiler. nemli bir husus da merdaneler temizlenmeleri iin karldktan sonra tekrar tam yerine ve balarnn yerleri deimeden taklmaldr. Merdaneler makineden karldktan sonra bir yere konulacak ise dz zemine kesinlikle konulmamaldr. Sert cisimlerle yzeyleri temas ettirilmemelidir. zel olarak tasarlanm merdane raflarna konulmaldr. zerleri rtlerek tozdan ve gneten korunmaldr.

ekil 1.10: eitli mrekkep merdaneleri

1.6. Ofset Bask Mrekkepleri

1.6.1. Ofset Bask Mrekkebinin zellikleri
Bir mrekkebin ofset mrekkebi olarak vasflandrlmas iin belli bir akkanlk zelliinde olmas gerekir. Mrekkebin akkanlk zelliklerini anlatmak iin genellikle Tiksotropi ve Viskozite (Yapkanlk) terimleri kullanlr. Durgun haldeki ofset mrekkebi ok kaln olmasna ramen, kartrlnca akmaya balar. Mrekkep kartrldktan sonra kendi haline braklrsa bir mddet sonra mrekkebin yeniden kalnlat grlr. Mrekkebin bu zelliine Tiksotropi ad verilir. Viskozite (yapkanlk) ise mrekkebin ayrlmaya kar gsterdii diren olarak tanmlanr. Mrekkebin hazneden kp merdaneler vastasyla kalba oradan da kauua ve son olarak bask yzeyine transferinin salanmas iin mrekkep tabakasnn her bir merdanede ortasndan blnmesi lazmdr. Bu olay salayan mrekkebin yapkanlk dediimiz zelliidir.

10

Yap olarak, bir ofset mrekkebi renk veren maddenin balayc iinde birleik halidir. Renk veren madde dediimiz pigment mrekkebe rengini vermesinin yannda, baslan mrekkep filminin transparan veya rtc oluunu da tayin eder. Balayc ise hem renk veren maddeyi tar, hem de mrekkebin merdanelerde yaylmasn ve kalba muntazam bir ekilde transferini salar. Fakat balaycnn grevi burada bitmemektedir. Kda transfer olan mrekkep tabakas iindeki renk veren maddenin kt yzeyine tutunabilmesi iin, sv durumda olan balaycnn kat duruma gemesi gerekmektedir. Kuruma dediimiz bu olay mrekkep tabakasnn kauuktan kda transfer olmasyla balamaktadr. O anda balaycnn bir ksm kt tarafndan emilir ki, bu olaya "yerleme" denir ve daha sonra kt zerindeki mrekkep filmi, havann oksijenini alarak kurumaya balar. Ofset mrekkebinin dier mrekkeplerden en nemli fark su ile birlikte almak zorunda oluudur. Bu yzden ofset mrekkebinin suya kar davrannn tam bir uyum iinde olmas gereklidir. Baskya getikten bir mddet sonra su - mrekkep dengesi olumaldr. yi bir ofset mrekkebi bask annda % 10 - 20 orannda suyu bnyesine alr. Fakat bu miktar sabit tutulamazsa, mrekkep bnyesine devaml su alrsa, bu denge bozulur ve bunun sonucunda ton tutma, kirlenme ve rme gibi problemler ortaya kar. Mrekkep seimi ya da yanl kullanmlardan dolay oluabilecek problemlerle karlalmas olas bir ihtimaldir. Bu durumlarda baskdan sorumlu kiinin baz basit noktalar gzden karmamas gerekir: Mrekkepler bilindii zere DN- Kodak ya da Avrupa skala gibi standartlarda retilmektedir. Her skalann kendine gre renk iddeti farkldr. Bu fark douran retici firmalarn kullanm olduklar katk maddeleri ve pigmentlerden kaynaklanmaktadr. Bu durum gz nne alnrsa, zellikle trigromi basklarda baskya hangi marka mrekkeple giriliyorsa ayn markann serisinin kullanlmasna dikkat edilmelidir. Aksi halde her marka mrekkebin kuruma sresi ve renk iddeti farkl olacandan bask bitiminde baslan iin orijinale uygun olmas sz konusu olamaz. Ofset mrekkepleri retimleri srasnda su ile temas halinde olacaklar gz nne alnarak suya kar dayankl olacak ekilde imal edilir. Yani mrekkep ideal oranlarda suyla temas ettiinde rme yapmaz. Bu yzden Tipo bask iin retilmi bir mrekkep ofset baskda kullanlmamaldr. nk tipo bask mrekkepleri, ofset bask mrekkeplerine oranla viskozitesi yksektir ve suya dayankl deildir. Bu faktrlerin yan sra mrekkepler kuruma zelliklerine gre baz kodlarla belirtildii zere kuruma zamanlar farkl retilir. Kodlar farkl mrekkep serileri ve bu kodlarn ifadeleri yledir:

OB = ok abuk kurumayan makinenin zerinde 2 ya da 3 gn kalmas halinde bile merdanelerde kurumayan seri. Bu seri mrekkepler bask materyali zerinde de ge kurur. AS = OB' ye oranla daha abuk kuruyan ve merdanelerde kurumas daha ksa sre alan seri. Annda kuruyan yani bask materyali zerinde ok abuk kuruyan mrekkepler, ANKUR dur. Bu tip mrekkepler bask bittikten sonra hemen makinenin ykanmas suretiyle merdanelerden temizlenmelidir.

11

1.6.2. Viskozite
Matbaa mrekkeplerinin deerlendirilmesinde nemli hususlardan biri de viskozitedir. Viskozite tanm olarak ekil deitirmede meydana gelen srtnmenin ls ve akma kar meydana gelen diren olarak dnlr. Ezme ve kartrma gibi mrekkep zerinde yaplan mekanik tesirler, mrekkep haznesinde ve merdanelerde meydana gelen sda viskozitede dme meydana getirir. Mrekkebe inceltici ya ilavesi ile viskozite drlebilir. Ancak o zaman da suya kar diren artar. ok dk viskozite tramlarn dolmasna ve mrekkebin boncuklamasna neden olur. Ayn zamanda arka verme ve ton tutunmamazlk meydana getirir.

1.6.3. Mrekkep Yardmc Maddeleri Sulandrma vernii: Mrekkebin ok sert olmas halinde ve baz zemin
basklarnda mrekkebi inceltmek iin kullanlr. Kartrma Vernii: Renksiz mrekkep demektir. Mrekkebin zelliklerini bozmadan rengini amaya yarar. lkemizde Verinit, Verschnitt, Kartrma vernii gibi terimlerle adlandrlr. Transparan: Mrekkebi effaflatrr ve oaltr. Ayn zamanda astar basklarnda da kullanlr. Segatif: Mrekkebin abuk kurumasn salayan svdr. Past: Mrekkebin abuk kurumasn salar. Pasta halindedir. Ya: Kdn baskda yapp kalmasn nler. Mrekkebe katlarak mrekkebin kuvvetini azaltr. ok katlrsa donuklama tehlikesi ortaya kar. Pskrtme tozu: Arka verme problemlerini ortadan kaldrmak iin zel olarak gelitirilmi bir toz eididir. Bask yaplrken makinenin toz haznesi tarafndan bask zerine pskrtlr. Alminyum transparan: Alminyum varaklar iin, zel nanslarn hazrlanmasna imkan veren koruyucu olmayan renksiz mrekkeptir. rtc beyaz: eitli mrekkeplerin renk nanslarn elde ederken rtclk isteniyorsa kullanlr. Koruyucu deildir ve traml ilerde kullanlmaz. Kartrc beyaz: Tipo baskda zel renklerin elde edilmesinde kullanlan ucuz mrekkep cinsi olup koruyucu deildir ve genellikle mrekkep oaltmada kullanlr. Blanpak: Ofset ve tipo makinelerinde merdane temizlii iin kullanlr. Benzin tr maddelerle merdaneyi temizlemek, kauuk merdaneleri yumuattndan mrekkep iindeki renkli pigment ve reinelerin daha derinlere girmesine sebep olur. Kauuu bozar, yzeyleri sertletirir ve atlamalar meydana getirir. Bunlarn olmamas iin blanpak kullanlr. Antitork: Ksa durularda veya ara paydos saatlerinde mrekkebin merdaneler zerinde kurumasn nler. Merdaneler zerine sprey gibi pskrtlerek kullanlr.

12

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Kullanlacak mrekkebi hazrlaynz. neriler

Mrekkepleri kullanrken apakl olmamasna ve iine yardmc madde katlmasna dikkat ediniz.

Mrekkebi hazneye koyunuz.

Mrekkebin spatula ile kartrlacak kadar konmasna dikkat ediniz.

e gre mrekkep hazne ayarn yapnz.

in zemin veya yaz olmasna gre ayarlaynz.

13

 Hazne merdanesi dn hzn ayarlaynz.

in zemin veya yaz olmasna gre ayarlaynz.

Kalba mrekkep veren merdanelerin iz ayarn yapnz.

Mrekkep izinin tm makinelerde 3 mm kalnlnda olmasna dikkat ediniz.

14

LME VE DEERLENDRME DEERLENDRME

oktan Semeli Test Aadaki sorularda doru olan kk iaretleyiniz
1. Aadakilerden hangisi bask materyallerindeki grntnn oluturulmas iin kimyasallardan yaplm muhtelif renklerdeki karmdr? A) B) C) D) Pigment Balayc Mrekkep Vernik

2. Aadakilerden hangisi mrekkep haznesi paralarndan deildir? A) B) C) D) Kalba su veren merdaneler Mrekkep haznesi Hazne merdanesi Tayc ve ezici merdaneler

3. Kalba mrekkep veren merdanelerin iz kalnl nedir? A) B) C) D) 2 mm 3 mm 2-3 mm 5 mm

4. Aadakilerden hangisi tayc ve ezici merdanelerin zelliklerinden deildir? A) B) C) D) Deien sya dayankl olmaldr. Rutubette dayankl olmaldr. Ya ve benzine dayankl olmaldr. Sert olmaldr

15

Doru Yanl Testi Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak iaretleyiniz.
1. Bask materyallerindeki grntnn oluturulmas ve kalc olmas iin zorunlu olan pigment, balayc zc vb. kimyasallardan yaplm muhtelif renklerdeki karma mrekkep denir. 2. Ofset bask sisteminde kaliteli bask yapabilmek iin makinelerde gerekli teknik bilgiye sahip olmak gerekmez. 3. Mrekkep haznesi iinde bulanan haznedeki mrekkebi, ideal bir kalnlkta alc verici merdane yardm ile mrekkep ezici merdanelere aktaran mekanizma vargel merdanesidir. 4. Kalba mrekkep veren merdaneler bask makinesinin ebadna gre en az 2 veya 4 adet merdaneden oluur. 5. Mrekkebin akkanlk zelliklerini anlatmak iin genellikle Tiksotropi ve Viskozite terimleri kullanlr. 6. yi bir ofset mrekkebi bask annda % 40 - 50 orannda suyu bnyesine alr. 7. Mrekkebin abuk kurumasn salayan svya blanpak denir. 8. Mrekkep kartrldktan sonra kendi haline braklrsa bir mddet sonra yeniden kalnlat grlr. Bu olaya "Tiksotropi" denir. 9. Mrekkepler bilindii zere DN- Kodak yada Avrupa skala gibi standartlarda retilmektedir. 10. Mrekkep merdaneleri temizliinde sadece benzin kullanlmaldr. 11. Mrekkep merdanelerinin ayarlar, her baskda ayr ayr ayarlanmaldr. Doru Yanl

DEERLENDRME
Cevaplarnz modl sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. lme sorularndaki yanl cevaplarnz tekrar ederek, aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlaynz

16

DEERLENDRME LE
renme faaliyetinde kazandnz becerileri aadaki kontrol listesine gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. Kullanlacak mrekkebi hazrladnz m? 2. Mrekkebi hazneye koydunuz mu? 3. e gre mrekkep hazne ayarn yaptnz m? 4. Hazne merdanesi dn hzn ayarladnz m? 5. Kalba mrekkep veren merdanelerin iz ayarn yaptnz m? 6. Mrekkep merdanelerini temizlediniz mi? 7. Mrekkep haznesini temizlediniz mi?

Evet

Hayr

Faaliyet deerlendirmeniz sonucunda hayr iaretleyerek yapamadnz ilemleri tekrar ediniz. Tm ilemleri baaryla tamamladysanz bir sonraki faaliyete geiniz ..

17

RENME FAALYET 2 RENME FAALYET2

AMA AMA
Bu faaliyet ile gerekli ortam salandnda nemlendirme nitesini baskya uygun olarak hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA ARATIRMA
evrenizde bulunan matbaalara giderek kullandklar ofset bask makinelerini ve bu makinelerin nemlendirme nitelerini inceleyiniz. Ofset bask operatrnn bask hazrl olarak nemlendirme nitesini nasl hazrladn ve nite zerinde ne gibi deiiklikler yaptn gzlemleyiniz. Topladnz bilgileri snftaki arkadalarnzla paylanz.

2. NEMLENDRME NTES
Bu sitem mrekkep nitesi ile ahenkli bir ekilde almas gereken bir nitedir. Ofset bask sisteminde prensip, baslmayacak ksmlar (iin haricinde kalan yerler) ince bir su tabakasyla kaplanp mrekkep almamas salanr. Suyun hazneden kalba gelmesi olayna Islatma denir. Kalp silindirinin her dnnde, Kalp mrekkepten nce su ile slanr. Kalba gelecek su iin cinsine, makinenin sratine ve kullanlan materyale gre ayarlanr. Bunun iin slatma tertibat bir ayarlama dzenine balanmtr. Suyun dalma hz, makinenin hzyla orantldr. Su tertibat makinenin mekanik dzeyine uyar.

2.1. Nemlendirme nitesinin Paralar

2.1.1. Su Haznesi
Ofset bask makinesinde iine su konulan anaa denir.

2.1.2. Hazne Merdanesi

Su haznesinin iinde bulunan zeri trtkl plak metal silindir ya da branda bezi ile kapl merdanedir. Hazne merdanesinin grevi su haznesindeki suyu alarak tayc merdaneye iletmektir. Hazne merdanesinin dn hz mekanik olarak ayarlanr.

18

2.1.3. Vargel Merdanesi (elik Merdane)

zerinde hibir eyin bulunmad suyun hep ayn kalnlkta kalba ulamasn salayan merdanedir. Bu merdane kalp zerindeki su kalnln ayarlamann dnda nemlendirme suyunu saa sola hareket ettirerek suyun ezilmesini salar.

2.1.4. Kalba Su Veren Merdaneler

zeri dokuma klfla kapl olan ve elik merdaneden ald suyu kalba aktaran merdanedir.

2.2. Nemlendirme Sistemleri

Ofset baskda makinelerin yaplarna gre eitli nemlendirme sistemleri vardr. Bu nemlendirme sistemlerinin grevleri dzgn ve aralksz bir nemlendirme tabakas oluturarak kalpta i olmayan ksmlar slatmaktr. deal bir nemlendirme nitesinin zelikleri u ekilde sralanabilir. ok ince ve dzgn nem tabakas oluturmas Baskda devamllk ve gvenlilik salamas Nem miktarn ayarlama olana sunmas Kullanlnn basit olmas Basit bakm olana sunmas Mrekkep ve su dengesini abucak elde etmesi ve sreklilik salamas Kaliteli bask olana salamas Temizlenip ykanma aralnn uzun olmas vb. Nemlendirmenin ana problemi vardr. Verilen su miktarn dikkatli ayarlamak Verilen su miktarn, makinenin hzyla orantl olarak ayarlamak Suyun kalp zerinde istenilen oranda yaylmasn temin etmek

Nemlendirme sistemlerinin tmnde kalp yzeyinde nemlendirme problemleri ortak bir sorundur. Yukardaki problemlerden ilk ikisine are bulmak kolaydr. Fakat ncs ok karktr. Kalbn eitli yerlerine deiik oranda su vermek kolay deildir. Kalp yzeyinde i olmayan ksmlara azami miktarlarda su verilir. Baskda canl ve doal grnt elde etmek iin su ayar ok nemlidir ve zerinde hassasiyetle durulmas gereken nemli bir konudur. yi su alan bir kalp iyi bask yapar. Fazla su alan kalp ise deiik durumlar meydana gelir.

19

2.2.1. Konvansiyonel Nemlendirme

Konvansiyonel nemlendirme sistemlerinde, merdane klflar bnyesinde nispeten eit dalml nemlendirme suyu toplamaktadr. Bu tip nemlendirme sistemlerinin rasyonel bask retimini engelleyen dezavantajlar vardr. Her yeni baskya giriinde, reaksiyon zaman uzun olduundan, bozuk kt oran ykselmektedir. Kuma merdane klflarnn sk sk ykanmas gerektiinden, merdanelerin sklp taklmas ok zaman almaktadr. Merdane klflarnn zaman zaman yenisi ile deitirilmesi de mali yk gerektirmektedir (ekil: 2.1).

ekil 2.1: Konvansiyonel nemlendirme a) Su haznesi, b) Hazne merdanesi, c) Su alc verici merdane, d) Vargel merdanesi e) Kalba su veren merdaneler, f) Kalp kazan

2.2.2. Alcotron Nemlendirme

ekil 2.2: Alcotron nemlendirme

20

Alcotron nemlendirme nitesinin teknik zellii, mrekkep nitesiyle balantl olmasdr (ekil: 2.2). Alcotron nemlendirme sisteminin avantajlar ve zellikleri unlardr. Drt merdaneli film nemlendirme sistemi olan alcotron bir hareketli kpr merdane vastasyla mrekkep nitesi ile temas halindedir. Su hazne merdanesi, normal devir hareketinin dnda saa sola hareket etmektedir. Kpr merdanesinin de eksensel hareket imkn olduundan, hzl ve efektif emlsiyon karm, iki deiik merdane ile salanmaktadr. Bir taraftan ok ince bir nemlendirme suyu tabakas, src merdaneler tarafndan plaka zerine transfer edilirken ayn zamanda hareketli kpr merdane, mrekkep datmna hazne suyunu ulatrmaktadr. Her trl ayarszlk ksa zamanda plaka zerinde belirdii iin, bozulma oran dktr ve temiz baskya geme sresi ksa zamanda gereklemektedir.

2.2.3. Alcolor Nemlendirme

ekil 2.3: Alcotron nemlendirme

Alcolor nemlendirme nitesi, bir ara merdane ile mrekkeplie balanmtr ve be merdaneli bir film nemlendirme nitesinden oluur (ekil: 2.3). Hazneden su alan, yanndaki miktar tayin merdanelerine ait, elektronik ayarlanabilen ve mekanik srate uydurulan iletme ksm bulunmaktadr. Nemlendirme vargel milleri ve kalba su veren merdaneler, hzna uygun bir tempo ile alr. Miktar tayin merdanesi ile kalba su veren merdane arasndaki hz ayar yetenei sayesinde, tam istee uygun ve kontrol edilmi ok ince bir su film elde edilir. Bu film kalba su veren merdane aracl ile kalba nakledilir. Bu sayede istenen mrekkep su dengesi abucak elde edilerek daima sabit tutulur. Tm bu ilem otomatik kontrol edilir.

21

Alcolor nemlendirmenin stnlkleri unlardr. Gerek verim sresi artar. Balangtaki bozuk basklar nemli ekilde azalr. ok az nem maddesi ile alr. Bask kalitesi artar. Bask daha abuk kurur.

Alcolor, ara merdane (E) vastasyla nemlendiriciye balanm bir tesisattr. A/B aralnda gerekten ince bir nem filmi teekkl eder. Su oran ve ilk film teekkl burada tamamlanr. B/D temas yerinde bu nem filminin ayrlmas ve ayn zamanda yaylmas oluur. nk D merdanesi, B merdanesinden daha hzl dner. Bu sebeple kontrol edilemeyen su birikintileri olumaz. Burada ok ince ve yaylm bir nem filmi meydana gelir. Mat kromajl ile ezici byk C su merdanesi, D ezici su merdanesinde nem filmini mrekkebe iler. Nem filminin bu ekilde hazrlan idealdir. Ezici byk su merdanesi, suyun yannda mrekkep de iletir. Bu mrekkebi dorudan doruya mrekkep haznesinden ara mendane E vastas ile alr. Alcolorun su ve mrekkep naklini ayn merdane yapt iin sonu daha salkl olur. D merdanesi bask kalbna su verirken E ara merdanesi de mrekkep haznesine gereken nemi salamaktadr.

22

2.2.4. Weko Nemlendirme

ekil 2.4: Alcotron nemlendirme

Weko nemlendirme nitesinde su haznesi, su hazne milli ve merdanesi yoktur (ekil 2.4). Bunlarn yerine yan yana monte edilmi 14 adet rotor diskleri vardr ve tamamen kapal bir kap iine yerletirilmi olup yksek nokta ayn ayarda kalan bir hz ile dner. Su, bir pompa ve filtre yolu ile rotor diskleri zerine gelir, burada santrifj tarz dnme sureti ile incecik zerrelere ve buhar gibi klf olmayan merdanelere geer. Bu merdaneler zerinde ince bir tabaka haline gelen bir su kalba verilir. Suyun verilme miktarn btn kt boyunca ayn oranda ayarlamak mmkndr. Bunun dnda rotor disklerini tek tek deiik olarak da ayarlamak mmkndr. Bylece su verii, blmler halinde istenilen miktarda gerekleir. Weko nemlendirme nitesinin avantajlar unlardr. Blmler halinde su verii gerekleir. Kalptan merdaneler yolu ile alnan pislik vb. su devir sistemi iine ulaamaz. Su devir sisteminin herhangi bir ekilde amurlamas mmkn deildir. ok ince bir nem filmi salanr. Su verii ynnden ok abuk reaksiyon gsterir.

23

2.2.5. Anilox Nemlendirme

ekil 2.5: Anilox nemlendirme

Anilox nemlendirme, mrekkep ile nemlendirme suyunun byk apl tek merdane ile kalba aktarld sistemdir (ekil: 2.5). Bu bileik mrekkep-su nitesinin kapasitesi, azami grnty verecek ekilde dzenlenir, yani bask plakasna mrekkep ve nemlendirme suyu veren tek merdanenin evresi, maksimum bask alanna eittir. Bu nedenle ifte grnt olumaz. nk merdanenin her devrinde bask plakasnn her yeri yeniden nemlendirilir ve mrekkep datlr. Anilox nemlendirmenin avantajlar unlardr. Makine durma ve tekrar baskya gemelerde az miktarda bozuk bask oluur. Daha iyi mrekkep su dengesi kurulur. Daha yksek renk younluu ve daha temiz renk tonlar elde edilir. Daha az nokta bymesi meydana gelir.

2.3. Hazne Suyu

Nemlendirme sistemin temelini su oluturmaktadr. Saf su kokusuz, renksiz ve tad olmayan bir svdr. Doada bulunan su temiz deildir. Havadan veya topraktan iine eitli gazlar veya maddeler alr. Toplanan su, ime suyu olmadan nce iine klor ve oksijen katlr. Bu su nemlendirme maddesi olarak kullanlan svdr. Suyu doal hali ile ofset baskda nemlendirme iin kullanamayz. Suyun blgelere gre sertlik dereceleri vardr. Su sertlii denildiinde su iindeki kire oran kastedilmektedir. Fakat suyun btnl ierisinde kirecin dnda magnezyum maddeler de bulunmaktadr. Bu maddeler, bask mrekkebinde ya asitleri ile birlikte yal sabun oluturabilir. Oluan sabun ise hem su, hem mrekkep alc olduundan kalp, mrekkep merdaneleri ve nemlendirme merdaneleri zerinde birikme yapar. Bu durumda ofset

24

ustasnn ar su sertliine kar nlem almas gerekir. Su sertliini indikatr kd ile lerek suyun Ph deerini bilmemiz gerekir. Ofset bask sisteminde kullanlan suyun Ph deeri 5 ile 7 arasnda olmaldr. Suyun sertliini gidermek ve Ph deerinin ideal durumda olmas iin hazne suyu iine birtakm kimyasal maddeler ilave edilir.

2.3.1. Nemlendirme Suyuna lave Edilen Maddeler ve Etkisi

Nemlendirme suyunda arzu edilen Ph deerini bulmak ve bunu korumaktr. Bunun yan sra nemlendirme suyuna katlan maddelerden beklenen sonu, kalp yzeyini temiz tutmaktr. Ayrca su mrekkep dengesi abuk bulunmal, kalp az su ile iyice nemlendirilmelidir. Nemlendirme suyuna katlacak ilave maddelerin suya, mrekkebe, kalba ve makineye yapaca etkileri ok iyi dnmemiz gerekir. Bu maddelerin yapllar itibariyla suyun mrekkebe olumsuz etki yapmas nlenmelidir. Ofset bask sisteminde mrekkep belli oranda nemlendirme maddesini kabul eder ve zelliini kaybetmez. Ofset bask sisteminde sreklilik kazanmak iin (yani ilk bask ile son bask kalitesinin bir olmas) nemlendirme suyunun Ph deerini srekli lmek gerekir.

2.3.1.1. Hazne Suyuna Katlan Maddeler

Hazne suyu konsantresi Ofset alkol Ton giderici Zamk

2.3.1.2. Nemlendirme Suyuna Katlan Maddelerin Etkileri Suya etkisi

Suyun gerginliini azaltr. Kalpta az su ile mkemmel nemlendirme salar. Ph deerini korur. Su haznesinin kirlenmesini nler. Su haznesinde yosunlanmay nler.

Mrekkebe etkisi
Baskda keskin grnt salar. Mrekkep Su dengesini abuk salar Nokta keskinliinin kaybolmasn nler Mrekkebin kurumasna olumsuz etki yapmaz.

25

Makineye etkisi
Vargelin temiz kalmasn salar. Mrekkep merdanelerini parlatmaz Makine paralarnn korozyonu nler. Kauuk yzeyinin temiz kalmasn salar.

Kalba etkisi
Daha abuk ve temiz baskya gemeye olanak salar. Ton olumasn nler Nemlenmesi gereken blmlerde eit slanma oluturur. Kalbn emlsiyon mrn artrr.

2.4. Su Merdanesi Klflar

Su merdane klflarnn dokuma kalitesi nemlidir. Liflerin yumuak, salam ve nemi ekme zelliinin olmas gerekir. Liflerin yn hafif meyillidir. Svand zaman bir yne doru yatar. Su merdaneleri yerine taklrken alt merdanenin su yn sa tarafa, st merdaneninki sol tarafa gelecek ekilde yerletirilmelidir. Bu ekilde plakaya daha dzgn su verilii salanm olur (ekil: 2.6).

ekil 2.6: Merdane klflar

26

2.4.1. Su Merdane Klflarnn Taklmas ve Altrlmas

Su merdanelerine klf taklmasnda iki ilem uygulanr (ekil: 2.7). Birinci ilem: Klflarn ii da evrilir, merdane yzeyi iyice temizlenir, kurutulur ve pudralanr. Bir ucu merdaneye geirilerek yukardan aaya doru syrmak suretiyle taklr ve azlar iki ucundan dikilir. kinci lem: Merdane yzeyi iyice temizlenir ve pudralanr. Klf ierisine de rahat kaymasn temin etmek iin pudra dklr. Klf ucu dokuma istikametinde merdaneye taklr. El slatlarak yukardan aaya doru itilir. Bu ilem yaplrken merdane yzeyinin slanmamasna zellikle dikkat edilir. Merdane azlar her iki ynden iyice dikilir. Yeni taklm merdaneler slatlarak fazla suyu atlr. Makineye taklarak 45 dakika makine bota altrlr. Kopan paracklar elik merdane ve plaka zerinde toplanr. Bu suretle lif artklarnn bask annda problemleri de biraz olsun ortadan kalkm olur.

ekil 2.7: Merdaneye klf takma

2.5. Su Merdanesi Ayarlar

Nemlendirme sisteminin ayar iyi yaplmaldr. Bu ayar esasa dayanr. Su sarfiyatn ayarlamak Hazne merdanesinin dn ayar Kalba iyi bir su naklini salamak iin yaplacak merdane ayarlar. Islatc merdanelerin kalba ve vargel elik merdaneye olan temaslarnn ayarlanmas. Su alc merdanesinin tazyik ayarnn yaplmas Su hazne merdanesine ve elik vargel merdanesine olan ayar

27

2.5.1. Su Hazne Merdanesi Ayar

Su hazne merdanesinin almas, makinenin mekanik dzenine baldr. Dn devrini ayarlayan kumanda tertibat vardr. Kumanda tertibat makinenin suretiyle orantl olarak ayarlanmaldr. 3400 devirden 5400 devire ktnda bir sre sonra su miktar % 10 fazlalaabilir. Makine srati ile devir dengesizlii istenilen su naklini gerekletirmeyeceinden mrekkep, su devrine hkim gelerek kalpta da mrekkep birikmesine neden olacaktr. Makine sratine gre hazne merdanesinin devir saysn artrarak ya da azaltarak su-mrekkep dengesinin salanmas gerekmektedir. Makine srati dk, hazne merdane devri yksek olduunda fazla su nakli kalba intikal edeceinden, su mrekkebe stnlk gsterecektir. Bu durumda kalpta da fazla biriken su, iin bozulmasna neden olacaktr. Makinenin sratine gre su dzeninin dengelenmesinin yannda, unutulmamas gereken bir nokta da, mrekkep hazne merdanesinin dn ayarnn bu dengeleme iinde yaplmasdr (ekil: 2.8). Ancak, bu ayarlar yaplrken atlyenin s ve nem durumunu gz nnde bulundurulmaldr. Normal bir atlyenin nem durumu 65 derece olmaldr. Bu higrometre ile llr.

ekil 2.8: Su merdanesi dn hz ayar

28

2.5.2. Su Tayc Merdanenin Ayarlanmas

Su tayc merdanenin, su hazne merdanesine ve elik merdaneye (vargel) olan temas ayarlanr. yi bir su naklini gerekletirmede %10 aralkla su temas salanmaldr. ok sk veya ok zayf bir tazyik ayar istenilen su naklini gerekletiremez (ekil: 2.9).

ekil 2.9: Su tayc merdane ayar

2.5.3. Su Vargelinin (elik Merdanenin) Temizlenmesi

Vargel merdane, yadan tamamen temiz tutulmal, bask srasnda parlak kalmaldr. Vargel zeri boya alyorsa, su hazne merdanesinden gerekli su almyor veya verici merdaneler ok kirli demektir. Bu durum, plakann kirlenmesine yol aar. Plaka benzinle temizlenip, % 10 fosforik asitli su ile ovulur ve bol su ile silinir.

2.5.4. Kalba Su Veren Merdanelerin Ayarlanmas

Verici su merdanelerinin, vargel merdane ve kalba olan basn ayarlar yaplr. Su merdanesi ayarlar iin 0,10 mm kalnlnda ve 3 cm enindeki film eritler kullanlr. Ayarlar yaplrken su merdane dzeninin temiz ve kuru olmasna dikkat edilmelidir. Aksi halde ayarlar gerekletirmek imknszlar. Ayar yaplacak merdaneler ykanr, fazla suyu alnr. elik merdane makineye taklr ve merdaneye ok az olarak sngerle su verilir. Kalbn iki kesine film eritler konur merdane kalba dedirilerek film eritler yavaa ekilir. Merdanenin iki uunun da eit basnta olmas salanr. Ayn ilem vargel iin de yaplr. Merdane vargelle temasa geip tam dnerken film eritler iki uca yerletirilerek basn ayar yaplr (ekil: 2.10).

29

ekil 2.10: Su merdanesi kalp temas ayar

2.5.5. Su Haznesinin Temizlenmesi

Zaman zaman su haznesinin temizlenmesi zorunludur. Akam paydoslarnda hazne suyunun boaltlmas daha uygundur, zira kullanlan solsyon iindeki maddeler tortu halinde dibe kerek yeni ilave edilen hazne suyunun tertibini (baz ya ve yabanc maddeler su merdaneleri kanalyla hazneye intikal edeceinden) bozar. Bu alma srasnda bir takm zorluklarn meydana geldiini grrz. En az haftada bir, hazne merdanesinin iyice fralanp temizlenmesi gereklidir. Ayarlamann ilk ksmna suyun hazneden kp merdanelere dalmas yer alr. kinci olarak yaplacak ayar ise plakaya yeterli derecede ve muntazam olarak su naklini salamaktadr. Verici su merdanelerinin elik merdaneye basnlar ok nemli rol oynar. Dikkat edilecek bir nemli nokta da su haznesi ierisindeki su seviyesinin ayn lde kalmasn temin etmektir. Alnan su ile kalba verilen suyun miktar birbiriyle orantl olmaldr. Kullanlan kalplarn su verme ayar, birbirinden farkl olur. inko yzeyi grenli olduundan fazla suya, alminyum parlak yzeyli olduundan daha az suya ihtiya gsterir.

30

2.5.6. Su Merdanelerinin Bakm ve Temizlenmesi

yi bir bask elde etmenin balca artlarndan biri, kusursuz ve temiz su merdaneleri kullanmaktr. Su haznesi merdanesi ile plakaya su veren merdaneleri lzum hissedildiinde bask annda, her akam ise zerlerinde ya ve mrekkep kalmayacak ekilde zel deterjanl suyla ykanmaldr. Su merdaneleri zerinde daima mrekkep artklar mevcuttur. Bunun iin evvela mrekkep zc maddeler kullanlmaldr. Bu gaz ve benzin karm da olabilir. Fra kullanlarak merdane yzeyi iyice fralanr. Merdane bol ve temiz suyla zerinde yal bir madde kalmayacak ekilde iyice ykanmaldr. Temizlemede amar tozu da kullanlr. amar tozunu merdanelere toz halinde deilde suyla kartrlp iyice eritildikten sonra dklmelidir. Hangi eit ykama maddesi kullanlrsa kullanlsn lifler arasnda yabanc madde kalabilir.bunun iin bu maddelerin bol su ile atldndan emin olunuz. Lifler ierisinde kalabilecek bu maddeler, bask plakasnn bozulmasna sebep olur. Bir rakel ile zerindeki fazla suyu syrarak atnz. Suyun atlmasnda dikkat edilecek nemli husus ayrma ileminin klflarn dokuma ynne doru yaplmasdr. Aksi ynde yaplan ilem liflerin kopmasna neden olur. Bu, merdane klflarnn ok abuk bozulmasna yol aar. Kenarlar keskin syrclar kullanmaynz iyi temizlenmemi su merdaneleri, bask annda byk zorluklar kartr (ekil: 2.11).

ekil 2.11: Su merdanesinin temizlenmesi

31

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Nemlendirme svsn hazrlaynz.

neriler

Nemlendirme svlarnn ambalajlarndaki aklamalar okuyunuz.

Nemlendirme svsn hazneye koyunuz.

Haznedeki su tkendike tamayacak ekilde ilave yapnz.

Merdanelere klf taknz.

Klf takarken merdane yzeyine pudra srnz.

32

 Nemlendirme merdanelerini taknz.

Klflar takldktan sonra merdaneleri ykayarak taknz.

Merdane ayarlarn yapnz.

erit yardm ile her iki utaki merdane basnlarnn tatl ve ayn sertlikte olmasna dikkat ediniz.

Merdaneleri temizleyiniz.

Merdaneler mmkn olduunca su ile temizlenmeli, ihtiya duyulduunda ok az benzin kullanlmaldr.

Kalb, zerinde banyo artklar

33

 Kalp yzeyini temizleyiniz.

kalmayacak ekilde bol su ile ykaynz.

34

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

oktan Semeli Test Aadaki sorularda doru olan kk iaretleyiniz
1. Suyun hazneden kalba gelmesi olayna ne denir? A) B) C) D) Mrekkep verme Islatma Sulama Nemlendirme nitesi

2. Aadakilerden hangisi nemlendirme nitesi ksmlarndandr? A) B) C) D) Hazne merdanesi Ezici ve verici merdane Su haznesi Vargel merdanesi

3. Aadakilerden hangisi nemlendirme nitesinin zelliinden deildir? A) B) C) D) ok ince ve dzgn nem tabakas oluturmaldr. Kullanl basit olmaldr. Mrekkebi abuk kabul etmelidir. Baskda devamllk ve gvenlilik salanmaldr.

4. Aadakilerden hangisi konvansiyonel nemlendirme sisteminin zelliklerinden biridir? A) B) C) D) Merdane klflar bnyesinde nispeten eit dalml nemlendirme suyu toplamaktadr. Baskda bozuk kt oran ok azdr. Mrekkep nitesi ile balantldr. Be merdaneli bir film nemlendirme nitesinden oluur.

5. Hazne suyunun pH deeri ne ile llr? A) B) C) D) Kimyasal maddeler ile Ton giderici ile Mrekkep ile ndikatr kd ile

35

6. Aadaki kimyasallardan hangisi hazne suyu iine katlmaz? A) B) C) D) Hazne suyu konsantresi Ton giderici Segatif Zamk

7. Nemlendirme suyuna katlan maddeler, suya nasl bir etki yapar? A) B) C) D) Suyun sertliini azaltr. Baskda keskin grnt salar. Vargelin temiz kalmasn salar. Kauuk yzeyinin temiz kalmasn salar.

8. Aadakilerden hangisi nemlendirme sistemi ayarlarndan deildir? A) B) C) D) Su sarfiyatn ayarlamak Kalba iyi bir su nakli salamak Su alc merdanesinin tazyik ayarn yapmak Mrekkep iz kalnln ayarlamak

36

Doru Yanl Testi Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak iaretleyiniz.
1. Kalba su verme olayna slatma denir. 2. ok ince ve dzgn nem tabakas oluturulmas ideal bir nemlendirme nitesinin zelliidir. 3. Kalbn eitli yerlerine deiik oranlarda su vermek ok kolaydr. 4. Konvansiyonel nemlendirme sisteminde reaksiyon zaman uzundur. 5. Alcotron nemlendirme nitesi mrekkep nitesi ile temas halindedir. 6. Alcolor nemlendirme sisteminde ayarlar mekanik olarak yaplr. 7. Weko nemlendirme sisteminde kee klfl merdaneler kullanlr. 8. Saf su kokusuz, renksiz ve tad olmayan bir svdr. 9. Ofset baskda kullanlan suyun pH deeri 5-7 arasnda olmaldr. 10. Su merdane klflarnn lifleri yumuak, salam olmal ve liflerin nemi ekme zellii olmaldr. 11. Merdane klflar taklmadan nce slatlmaldr. 12. Su merdane ayar aamada yaplr. 13. Bask atlyesinin nem oran % 50 olmaldr. 14. Hazneden alnan su ile kalba verilen suyun miktar birbirleriyle orantl olmaldr.

Doru

Yanl

DEERLENDRME
Cevaplarnz modl sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. lme sorularndaki yanl cevaplarnz tekrar ederek, aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlaynz.

37

DEERLENDRME LE
renme faaliyetinde kazandnz becerileri aadaki Kontrol listesine gre deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Nemlendirme svsn hazrladnz m? 2. Nemlendirme svsn hazneye koydunuz mu? 3. Merdanelere klf taktnz m? 4. Nemlendirme merdanelerini taktnz m? 5. Merdane ayarlarn yaptnz m? 6. Merdaneleri temizlediniz mi? 7. Kalp yzeyini temizlediniz mi? Faaliyet deerlendirmeniz sonucunda hayr iaretleyerek yapamadnz ilemleri tekrar ediniz. Tm ilemleri baaryla tamamladysanz, bir sonraki faaliyete geiniz.

Evet

Hayr

38

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Baslmas gereken bir makinenin; a) Mrekkep nitesini hazrlaynz. b) Nemlendirme nitesini hazrlaynz. Modlde kazandnz becerileri aadaki tablo dorultusunda lnz. Deerlendirme ltleri 1. Kullanlacak mrekkebi hazrladnz m? 2. Mrekkebi hazneye koydunuz mu? 3. e gre mrekkep hazne ayarn yaptnz m? 4. Hazne merdanesi dn hzn ayarladnz m? 5. Kalba mrekkep veren merdanelerin iz ayarn yaptnz m? 6. Mrekkep merdanelerini temizlediniz mi? 7. Mrekkep haznesini temizlediniz mi? 8. Nemlendirme svsn hazrladnz m? 9. Nemlendirme svsn hazneye koydunuz mu? 10. Merdanelere klf taktnz m? 11. Nemlendirme merdanelerini taktnz m? 12. Merdane ayarlarn yaptnz m? 13. Merdaneleri temizlediniz mi? 14. Kalp yzeyini temizlediniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Modl deerlendirmeniz sonucunda hayr iaretlediiniz ilemleri tekrar ediniz. Tm ilemleri baaryla tamamladysanz modl baardnz. Tebrikler. Baka bir modle geebilirsiniz.

39

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4

C A B D

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Doru Yanl Doru Doru Doru Yanl Yanl Doru Doru Yanl Yanl

40

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8

B B C A D C A D

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Doru Doru Yanl Doru Yanl Doru Yanl Yanl Doru Doru Yanl Doru Yanl Doru

41

KAYNAKLAR KAYNAKA
http://www.tr.heidelberg.com

42