Mc lc

Nim............................................................................................................... 3 Kt S............................................................................................................. 8 Mn ................................................................................................................ 9 Tng thc .................................................................................................... 10 S lu thng ca tm hnh .................................................................... 11 Mi tn th hai.......................................................................................... 12 Tai ha ca dc ......................................................................................... 12

2 | Mc lc

hin, ni cho l thin na (ting phn l dhyana), l phn thc tp nng ct ca o Bt. Thin c mc ch gip ngi hnh gi t ti mt ci thy su sc v thc ti, ci thy ny c kh nng gii phng cho mnh ra khi s hi, lo u, phin mun, ch tc cht liu tr tu v t bi, nng cao phm cht ca s sng, em li cho mnh v cho k khc nhiu thnh thi v an lc. Bn cht ca thin l nim, nh v tu, ba ngun nng lng c ch tc trong khi thc tp. Ta thc tp thin khng phi ch trong t th ngi (thin ngi, ting Hn Vit: ta thin) m cn trong cc t th khc nh t th i (thin i, ting Hn Vit: hnh thin) t th ng, t th nm, trong nhng lc lm vic nh git o, b ci, gnh nc, ti rau hoc li xe. Bt c trong t th no, bt c ang lm g v u m trong thn tm mnh c c ba loi nng lng y l mnh ang thc tp thin. S thc tp ny, nu c ch dn ng mc, c th em li s thoi mi v an lc ngay trong lc thc tp. Thc tp thin c tc dng nui dng v tr liu cho c thn v tm, em li ngun vui sng cho ngi thc tp v cho nhng ngi xung quanh. Khng phi ch i vo cha hoc thin vin mi thc tp c thin. Sng trong x hi, i lm, chm sc gia nh, ta cng c th tp thin c.

Nim
Nim l ngun nng lng gip ta thc c nhng g ang xy ra trong giy pht hin ti, trong thn, tm ta v trong hon cnh. Ting phn l smrti . Ni cho y l chnh nim (samyaksmrti). Nhng g ang xy ra trong gi pht hin ti trong lnh vc thn, tm v hon cnh th nhiu lm, ta khng th nhn din c tt c mt lt. Nhng ta c th nhn din nhng g ni bt nht, hoc nhn din nhng g m ta cn nhn din nht. Nu ta ti hi th vo v hi th ra v nhn din c y l hi th vo hoc hi th ra, gi l php nim hi th . Nu ta ti bc chn v nhn din c tng bc chn ta t ln sn nh hoc mt t, gi l php nim bc chn . Ta c th gi l chnh nim v hi th hoc chnh nim v bc chn. Nim bao gi cng l nim mt ci g, ngha l nim lun lun c i tng ca nim. Nu ta ang gin m ta c thc c l

3 | Nim

ta ang gin, gi l nim cn gin . Trong lc ta thc tp nh th, c hai loi nng lng ang biu hin trong ta: nng lng u l ci gin, nng lng th hai l chnh nim do ta ch tc bng bc chn hoc bng hi th chnh nim. Nng lng th hai nhn din v m p nng lng th nht. Nu s thc tp ko di nm by pht th nng lng chnh nim s i vo trong nng lng gin hn, v s c s thuyn gim v chuyn ha. Nng lng nim mang theo n nng lng nh, (ch tm) v nng lng ny c th lm pht sinh nng lng tu (tu gic) c th chuyn ha c cn gin thnh nng lng ca hiu bit, chp nhn, xt thng v ha gii. Trong i sng hng ngy tm ta thng c khuynh hng nh tng v qu kh hoc lo lng cho tng lai. Thn ta c mt nhng tm ta khng c mt. Chnh nim l nng lng gip ta a tm v li vi thn ta c mt ch thc trong gi pht hin ti. C mt nh th c th tip xc vi nhng nhim mu ca s sng trong ta v chung quanh ta. Theo tinh thn thin, s sng ch c mt ch thc trong giy pht hin ti. Bt dy: "Qu kh qua, tng lai cha ti, s sng ch c th c tip xc trong giy pht hin ti" (Kinh Bhaddekaratta, Trung B 131). Tip xc c vi nhng g nhim mu c mt trong giy pht hin ti l c nui dng v tr liu. Nu nng lng chnh nim tr nn vng vng, ta c th s dng n nhn din v m p nhng ni kh nim au ca ta (nh gin th, tuyt vng, tham m, bo ng, ghen tung, v.v..) c th chuyn ha chng t t. An tr c trong hin ti c th a n s tr liu mu nhim: mt phen an tr c trong hin ti l ta c th vt thot ra ngoi nhng nanh vut ca s tic thng v vng vn v qu kh hoc nhng lo lng v s hi v tng lai, nhng nng lng tiu cc thng a ti cc chng bnh tm thn. C bn lnh vc lm i tng cho s tu tp chnh nim: thn th, cm th, tm v i tng tm (danh t chuyn mn l thn, th, tm, php, t nim x ) (Kinh Nim X, Trung A Hm 98). Nng lng chnh nim khi nhn din thn th (body) gip ta tr v thn th vi nim u i: trong khi theo di php qun nim hi th ta

4 | Nim

chiu c ti thn th ta, gip cho thn th c bung th (danh t chuyn mn: an tnh thn hnh), php thc tp ny rt hu hiu i ph vi s cng thng ca thn kinh v ca c th (stress). Ta c th thc tp php an tnh thn hnh trong t th nm cng nh t th ngi. S thc tp ny gip cho c th t tr liu ly mt cch t nhin (Kinh Qun Nim Hi Th, Trung B, 118). Trong trng hp ta ang cha tr bng thuc men th php an tnh thn hnh ny c th gip cho ta bnh phc mau chng hn, t nht l ba ln. Thc tp php nim thn ta cng s bit n ung v tiu th trong chnh nim ng a vo c th nhng thc n thc ung c c t gy nn tt bnh. Thc tp nim thn cn gip ta i, ng, hnh x v lm vic mt cch thnh thi v nng cao phm cht ca s sng hng ngy. S thc tp chnh nim hng v cm th (feelings) gip ta nhn din nhng cm th ang c mt: cm th d chu (lc th), cm th kh chu (kh th) v cm th trung tnh (x th). Nu l mt cm th d chu, ta bit c l cm th pht xut t u v s c tc dng lu di nh th no vo thn tm, tc dng nui dng hoc tn ph. Nu l mt cm th kh chu, ta cng bit c l n pht xut t u, v nng lng chnh nim s lm du li cm th v cui cng vi nng lng nh v tu ta c th chuyn ha n. Nu cm th y l trung tnh th vi chnh nim n s tr thnh mt cm th d chu. V d: Khi nhc rng, ta c kh th. Ta ngh nu ht nhc rng ta s c lc th. Nhng thng thng trong gi pht khng nhc rng m ta ch c x th. thc v iu ny, s gip ta chuyn x th thnh lc th (sensation du bien-tre, the feeling of well-being). Thc tp chnh nim hng v tm gip ta nhn din c tt c cc hin tng tm thng pht hin trong tm thc nh vui, bun, thng, ght... Theo tm l hc o Bt, ta c 51 loi hin tng tm (gi l tm hnh, cittasamskara), gm c nhng tm tch cc nh thng mn, bao dung, nhng tm tiu cc nh gin hn, tuyt vng, v nhng tm bt nh nh t duy, hi tic.

5 | Nim

Nhn din l tm ti ci ngun ca nhng tm hnh y bit r bn cht chng v chuyn ha chng. V d: chng trm cm (depression). Nhn din trm cm vi nng lng chnh nim ta c c hi nhn thu bn cht v ci ngun ca n bit c nhng nguyn do xa gn lm cho n c mt. Vi nng lng ca nim, nh v tu ta c th khm ph ra c bn cht ca khi trm cm. Dng chnh nim chm sc trm cm, a tm tip xc vi nhng hin tng ti mt c hiu nng nui dng v tr liu, ta c th lm th nh chng trm cm. Dng chnh nim ng s dng, tip xc v tiu th nhng hnh nh, m thanh v tng c cng dng a ti nhng s cng thng, lo lng v bun phin, khng cho chng trm cm c tip tc nui dng bi nhng c t , ta c th chuyn ha c trm cm. Hin trn th gii, nht l Ty phng, c nhiu ni p dng php thc tp chnh nim i tr cc chng au nhc, trm cm v gii ta tnh trng cng thng trong thn tm. Ti Trung Tm Y hc trng i Hc Massachusetts chng hn, c gio s Jon Kabat-Zinn, mt gio s y khoa gii v thin chnh nim, ang iu khin mt chng trnh tr liu gi l The Program of the Stress Reduction Clinic, cha tr cho cc chng au nhc, stress v tt bnh kh hu hiu. Chng trnh ny s dng php thin chnh nim. Ti cc phn khoa Y Hc cc trng i hc ln nh Harvard, UCLA, v.v.. cng c nhng c s nghin cu v p dng thin tp vo s cha tr tm bnh v thn bnh. Ti trng i Hc Y Khoa Harvard c Vin Tm/Thn Y Khoa (Mind/Body Medical Institute) do gio s Herbert Benson sng lp v iu hnh, cng ang nghin cu, truyn dy v p dng thin trong vic cha tr. Vin ny lin tc hot ng t 35 nm nay. Gio s Benson bo co: Trong vin chng ti c nhiu nh khoa hc, y hc, tm l hc, gio dc hc v y t tng c o to ti mc kh cao: cc v y sau khi hng dn nhng cuc nghin cu tm ti v thc nghim trong nhiu lnh vc khc nhau cng nhn rng thin tp c th em li c rt nhiu mt tr liu. Chng ti pht trin c nhng chng trnh y t c th em ti nhng phng thc cha tr c hiu nng lm thuyn gim nhng triu chng bnh hon

6 | Nim

do s cng thng tm tr to ra. Trn 30 nm qua, cc phng th nghim ca trng i Hc Y Khoa Harvard nghin cu mt cch c h thng nhng li ch ca s h tng nh hng gia thn v tm. Nhng cuc nghin cu y chng nghim rng mi khi ta lp li lin tip nhiu ln mt cu kinh, mt cu thin ng hay mt m thanh (linh ch, dharani) cho trng thi tn lon ca tm khng th xm nhp th trong nhng lc y s c nhng bin chuyn sinh l thun li xy ra: nhng bin chuyn ny i ngc nhiu vi nhng bin chuyn tng mang li s cng thng tm tr. Nhng cuc nghin cu y chng minh rng cc bin chuyn do thin tp em li rt c li lc bi v chng c hiu nng gip cho s cha tr nhng triu chng nh huyt p cao, nhp p tri tim khng u, cc chng au nhc kinh nin, chng mt ng, chng nh mt kh nng sinh dc, nhng triu chng ca bnh ung th v cn nhiu triu chng khc na. Thc tp chnh nim hng v i tng tm (i tng tm : objects of mind) ngha l tt c nhng i tng ca tri gic ta: ni, sng, cy, c, ngi, vt, x hi, v.v..) ta c c hi nhn su thy c t tnh v thng v lin h sinh khi v tn ti ca mi hin tng. Khi nng lng ca nim, nh v tu hng hu, ta t ti mt ci thy su sc v thc ti v ta t ti t do ln, khng cn vng mc vo s s hi, thm kht, hn th v tuyt vng. Bt v cc v hin thnh t ti ci thy y cho nn h c t do ln, gi l gii thot. Thc tp thin, chng ta cng t c ti t do, v d t do ca ta tuy cha ln, nhng chng ta cng tho g c rt nhiu tri gic sai lm v thnh kin, do ta khng cn au kh nhiu nh trc m li c th c nhiu an lc trong s sng hin ti. Nim (smrti), nh (samadhi) v Tu (prajna) l nhng nng lng ch tc ra do s thc tp thin. Thin hc c mt ti Vit Nam t u th k th ba vi thin s Tng Hi (Thn ph thy l ngi nc Khng C (Sogdiane, Bc n ) qua Giao Chu bun bn, v thn mu thy l ngi Vit). Thin s Tng Hi c o to ti Giao Chu v n nm 255 sang Bnh Thnh (Nam Kinh by gi), kinh nc ng Ng, truyn b thin hc. ng n nc Ng
7 | Nim

trc ngy thy B t Ma ti nc Lng gn 300 nm. Nc ta t xa n nay tng c nhiu v thin s ni ting (xem sch Vit Nam Pht Gio S Lun ca Nguyn Lang, nh xut bn Vn Hc, H Ni.) Ngoi nhng thin s xut gia ta cng li c nhng thin s c s c phch nh Trn Cnh (Trn Thi Tng, tc gi sch Kha H Lc) v Tu Trung Thng S (Trn Quc Tung, anh c ca tng Trn Hng o) v.v.. Thin l mt vin nn tng cho nn vn minh Vit Nam. Vn chng, trit l v np sng o c tm linh ngi Vit cha ng rt nhiu yu t thin. Thc tp thin gip ta xa b thi c chp, gio iu, tr nn bao dung, lng, bit hiu, bit thng su sc hn v chuyn ha c nhiu au kh trong tm nh thm kht, vng mc, k th, hn th, nh nhen, ch k, s hi, tuyt vng... Ngi Ty phng t cui th k 20 bt u ch ti thin v rt ng ngi, nht l gii tr v gii tr thc, tm ti hc hi v thc tp thin. Nhng tin nghi vt cht khng lm ra hnh phc. Nhng su kh u t v thc mc ca ta ch c th c gii p bng mt i sng tm linh. o Bt v s thc tp thin hin ang p ng cho ng o qun chng v nhng nhu yu . o Bt c kh nng i i vi tinh thn khoa hc, hp tc vi khoa hc trong lnh vc khm ph nhng s thc tm linh, sinh hc v vt l hc. o Bt rt chung thc nghim v Bt Thch Ca thng khuyn dy t khng nn mt th gi lun thuyt v nhng chuyn siu hnh. Cc sch nn c: Sen Bp Tng Cnh H (thin tp c hng dn) Php L Ca S Tnh Thc, Con ng Chuyn Ha, Tng Bc Chn An Lc, Kinh Qun Nim Hi Th, Thin Hnh Yu Ch, Tri Tim Ca Bt, ng Xa My Trng (nh xut bn L Bi, a ch: 1037 E. Taylor, San Jose, CA 95112, Hoa K.)

Kt S
Kt s (phn: samyojana) l nhng gt tht hoc nhng khi am m, nn, s hi, lo lng, v.v.. kt t li trong chiu su tm thc (o Bt gi l tng thc), c kh nng tri buc v sai s ta lm, ni v

8 | Kt S

ngh nhng iu ta tht s khng mun lm, ni v ngh. Kt s c gieo trng v nui ln bng np sng khng chnh nim hng ngy. Chnh nim c kh nng nhn din chng mi khi chng pht hin trn b mt ca tm thc (o Bt gi l thc). Nhng kt s ny c hnh thnh trong qu kh, c khi di dng thi quen (tp kh) c cha m trao truyn li trong gia sn di truyn. Ta khng cn i v qu kh tm kim, khng cn phi o bi trong k c (nh trong phn tm liu php) tm ra nguyn do ca nhng ri nhiu v tm tr. Nng lng chnh nim c kh nng nhn din nhng kt s khi chng pht hin v nhn su vo chng, ta c th thy c ci ngun ca nhng ri nhiu kia. Thin php chnh nim ch trng ti giy pht hin ti, thy rng nhn su vo hin ti ta c th thy c c qu kh v tng lai. Mi loi kt s chnh l: am m (tham), th hn (sn), tri gic lm lc (si), t cho mnh l hn ngi, km ngi hay bng ngi (mn), nghi ng (nghi), cho rng hnh hi ny l ta (thn kin), nhn thc nh nguyn (bin kin), c nhng ci thy sai lm (t kin), c chp, khng c kh nng bung b nhn thc hin ti c th vt ti mt nhn thc cao hn (kin th), v mc kt vo cc t tng m tn, d oan v hnh thi nghi l (gii cm th kin). Sc khe v hnh phc ca ta ty thuc rt nhiu ti s chuyn ha nhng kt s ni trn.

Mn
Thin tp gip ta thy c tnh tng quan tng duyn ca vn vt: khng c hin tng no (ngi hay vt) c th t mnh sinh khi v tn ti c lp. Ci ny phi nng vo ci kia m sinh khi v tn ti. l ci thy duyn sinh, c khi gi l tng tc hoc v ng . V ng ngha l khng c mt thc ti bit lp v vnh hng no nm trong lng s vt. Tt c u chuyn bin (v thng) hng gi hng pht. Cha v con chng hn khng phi l hai thc ti bit lp: cha c trong con v con c trong cha, con l s tip ni ca cha v tng lai, cha l s tip ni ca con v ngun ci. Hnh phc ca con c lin h ti hnh phc ca cha; nu cha khng c hnh phc th hnh phc ca con cng khng th no ton vn. V ci ny lin h ti ci kia, ci

9 | Mn

ny nm trong ci kia, khng c ci kia th ci ny khng c (th hu c b hu, th v c b v, kinh Tp A Hm) cho nn bn cht ca vn hu l v ng. Ngi c tu gic khng thy c nhng ci ta ring bit v c lp. Trong gii tm l tr liu, c mc cm mnh thua km ngi (low self-esteem) l mt chng bnh. Trong thin hc, c mc cm hn ngi hay c mc cm bng ngi cng vn cn l bnh. Bi v c ba th mc cm u c xy dng trn nim v mt ci ta ring bit. C ba th mc cm u c gi l mn (u mn, lit mn, ng mn). (Kinh Tam Di , Tp A Hm, 1078). Nhng kh au do gin hn, ganh t, th hn, ti h, v.v.. gy ra ch c th c hon ton chuyn ha khi ta t ti ci thy v ng. y l nn tng s thc tp tr liu ca thin.

Tng thc
Thin s Thng Chiu (i L) dy rng nu bit c ng li vn hnh ca tm th s thc tp thin s tr nn d dng. Tm l hc o Bt rt phong ph. Duy Thc Tng ca o Bt ni ti tm thc: nm thc cm gic, thc, mt na thc v tng thc. Mt na l nng lng bm vu vo tng c mt ci ta ring bit c lp v thng ti, i lp vi nhng ci khng ta. Tng thc (alaya) l phn su thm nht ca tm thc, cha ng tt c nhng ht ging (chng t, Phn: bija) ca tt c cc tm hnh nh bun, vui, gin ght, v.v.. Nhng ht ging ny khi c ti tm hoc tip xc th pht hin ln thc thnh nhng vng nng lng. Tng thc ging nh mt mnh vn cha cc loi ht ging, cn thc th ging nh ngi lm vn. Trong cng phu thin tp, thc lm vic nhng tng thc cng lm vic m thm ngy m. V thc ca tm l hc Ty phng ch l mt phn ca tng thc. Nhn din v chuyn ha nhng kt s nm su trong tng thc a ti s gii thot v tr liu. gi l chuyn y (asrayaparavritti) ngha l s chuyn ha c thc hin ngay c s h tng ca tm thc.

10 | T n g t h c

S lu thng ca tm hnh
Khi nhng c mun, s hi hoc ut c b dn nn, s lu thng ca cc tm hnh c th b tc nghn v nhiu bin chng c th xy ra trong lnh vc thn v tm. Tuy b dn nn, chng vn c tc dng sai s v rng buc ta, v vy chng l nhng khi kt s quan trng. Ta c thi quen ln trnh chng, lm nh chng khng c mt, v v vy cho chng khng c c hi tri ln hoc pht hin trn thc. Ta i tm s qun lng trong tiu th. Ta khng mun tr v vi ta, v ta c cm tng khi tr v vi ta, ta s phi i din vi nhng ni kh au v nhng nim tht vng y. Ta mun cho thc (phng khch) c chim c cc ni kh nim au (nm di nh kho) trong ta khng c ch pht hin. V vy ta xem truyn hnh, nghe truyn thanh, xem sch, c bo, ni chuyn, nh c, bi bc, ung ru, v.v.. tm lng qun. C th ta khng thc rng ta tiu th, v gii tr nh th ch l cho thc bn trn lun lun bn rn v cho cc kt s bn di khng c dp tro ln. l s dn nn; s dn nn ny to ra tnh trng thiu lu thng ca cc tm hnh. Cng nh khi mu huyt khng c lu thng th nhiu triu chng bnh hon xut hin ni c th, khi cc tm hnh b dn nn khng lu thng th cc triu chng tm bnh (v c thn bnh na) cng bt u xut hin. V vy ta phi can m chm dt s dn nn, cc tm hnh c mun, s hi hoc ut c c dp pht hin, nhn din v chuyn ha. Nu khng thc tp thin, nu khng c nng lng ca chnh nim th ta khng sc lm vic ny. Cho nn ch tc chnh nim bng thin tp hng ngy gip ta nhn din, m p v chuyn ha c nhng ni kh nim au ca ta. Nu khng c nng lng chnh nim th ta khng c kh nng i din v x l chng, v ta s b chng lm cho trn ngp. Mi ln nhn din v m p (ch khng phi nn hoc n p) th nhng nng lng tiu cc kia s yu bt i mt cht, v dm by pht sau (c khi lu hn) chng s tr v tng thc di dng nhng ht ging. Ln sau pht hin, chng cng s c nhn din m p nh th v cng s tr v tng thc. Nh vy, ta khng cn s hi chng, n p chng, dn p

11 | S l u t h n g c a t m h n h

chng nh th v tnh trng lu thng ca tm s c thit lp tr li, v nhng bin chng tm l v c th kia s khng cn.

Mi tn th hai
Chnh nim trc ht l kh nng nhn din n thun (mere recognition) v s c mt ca mt i tng, khng ph phn, khng xt x, khng tham m vo i tng y, cng khng chn ght xua ui i tng y, v nht l khng xem thng hoc khng quan trng ha n. V d: ta c mt vng au nhc trong c th. Ta ch nhn din s au nhc y. Vi nng lng ca nh v tu ta c th thy v hiu c tm quan trng v nguyn do ch thc ca vng au nhc y, v s cha tr s c cn c trn tu gic m nim v nh em li. Nu ta lo lng nhiu qu, nu ta tng tng nhiu qu, th nhng lo lng v nhng tng tng y s lm ta cng thng, v s au nhc s tng ln. N khng phi l ung th m ta tng tng n l ung th v ta c th lo lng v su no n mt ng. Kh au v th tng ln gp bi v s a ti mt tnh trng nghim trng hn. Trong kinh Tp A Hm Bt a ra v d v mi tn: nu mt mi tn th hai bay ti v cm ng ngay vo vt thng gy ra do mi tn u th s au nhc s khng nhn thnh hai m s nhn thnh mi. V th ta ng cho mt mi tn th hai hay mt mi tn th ba (tng tng v lo lng) bay n.

Tai ha ca dc
Theo thin qun, hnh phc chn thc l s c mt trong giy pht hin ti, kh nng tip xc c vi nhng mu nhim ca s sng c mt trong giy pht y v kh nng hiu bit, thng yu chm sc v lm hnh phc cho nhng ngi chung quanh. eo ui theo nhng i tng ca dc nh tin ti, danh vng, quyn hnh v sc dc, ngi ta khng to dng c hnh phc chn tht m cn to ra nhiu kh au cho bn thn v cho k khc. Con ngi y dy ham mun v ngy m chy theo dc l con ngi khng c t do; khng c t do th khng c thnh thi, khng
12 | M i t n t h h a i

c hnh phc. t ham mun (thiu dc), bng lng vi mt np sng gin d v lnh mnh (tri tc) c th gi sng su sc tng pht giy ca s sng hng ngy v chm sc thng yu cho nhng ngi thn, l b quyt ca hnh phc chn tht. Trong x hi by gi, qu nhiu ngi ang i tm hnh phc trong ng hng ca dc, v vy cht lng ca kh au v tuyt vng tng trng rt nhiu. Kinh Rng (Samyutta Nikaya 194) ni ti dc nh mt chic by. B sp vo by dc, ngi ta su kh mt ht t do, v khng th no c c hnh phc chn tht. S hi v lo lng cng ng mt vai tr quan trng trong s to tc kh au. Nu ta c tu gic chp nhn mt np sng thiu dc v tri tc th ta s khng cn phi lo lng v s hi na. Ch v ngh rng ngy mai ta c th mt cng n vic lm v s khng th c c lng bng hng thng nh by gi nn ta thng trc sng trong s lo lng php phng. Do con ng tiu th t v c hnh phc nhiu, c xem nh l con ng thot duy nht ca nn vn minh hin ti

13 | T a i h a c a d c