MALZEME BLGS

Dr. ng. Rahmi NAL - I

Konu:

Katlama, Kristal Kusurlar

1

Saf Metallerde Katlama Metal ve alam malzemelerin kullanm zellikleri byk lde katlama srasnda oluan i yap ile belirlenir. Dolaysyla, zellikle dkm malzemelerin zelliklerinin kontrol edilebilmesi iin katlama olaynn iyi bilinmesi gerekir.

Katlama-Yap Kusurlar - R

Sv metal iindeki atomlar dzensiz halde olup, srekli olarak hareket ederler. Souma srasnda katlama scaklna inildiinde, ergiyik iinde kristalleme merkezi veya ekirdekler olumaya balar (ekil a).

ekirdekler byyerek taneleri oluturur (ekil b ve c).

Katlama-Yap Kusurlar - R

Katlama iki safhadan oluur: 1. ekirdeklenme 2. ekirdeklerin bymesi ile kristal ve sonuta da tanelerin oluumu

Katlama-Yap Kusurlar - R

ekirdeklenme
ekirdekler ok kk kat paracklar olup, kararllklar yani tekrar erimeden bymeye devam etmeleri ancak yeterli bir bykle sahip olmalarna baldr. ekirdek tekrar erimeden kristalin byyebilmesi iin en az r* yarapna sahip bulunmas veya dier bir deyile szkonusu yarapa ulaabilmesi iin gerekli aktivasyon enerjisinin dardan salanm olmas zorunludur.

Katlama-Yap Kusurlar - R

Baz metallerin katlama scaklklar ve kaydedilen en byk alt souma deerleri

Katlama-Yap Kusurlar - R

Homojen (Benzeik) ekirdeklenme

inde ekirdek grevi yapabilecek paracklar (karbr, nitrr, oksit ve dier kat bileikler) bulunmayan ideal ve homojen bir eriyikte kararl ekirdeklenmedir. Homojen ekirdek oluumu iin bir T alt souma gereklidir (yani eriyik katlamaya erime scaklnda deil daha dk bir scaklkta balar). Alt souma miktar (T) artarsa birim zamanda oluan ekirdek says (K) ykselir.
Katlama-Yap Kusurlar - R

Katlama-Yap Kusurlar - R

Katlaan saf bir metalde serbest enerji deiimi ile ekirdek yarapnn deiim grafii. ekirdek yarap r* deerinden byk olursa ekirdek kararl olarak byr. 8

Bakr ekirdeklerinin kritik yarapnn alt souma miktar ile deiimi

Katlama-Yap Kusurlar - R

Birincil yapnn tane bykl birim zamanda oluan ekirdek says K ve kristallerin byme hz Wye baldr. K ne kadar byk ise birincil taneler o kadar ince olarak oluur.
10

Katlama-Yap Kusurlar - R

Erinin (a) noktas ekirdek oluumunun yani kristallemenin balangcn temsil etmektedir. Aa kan kristalleme ss nedeniyle scaklk erime scaklna kadar artar sonra sabit kalarak katlama devam eder.
Katlama-Yap Kusurlar - R

11

Heterojen (Ayrk) ekirdeklenme

Teknik saflktaki sv metallerin iinde hemen her zaman kristallemenin balayabilecei yabanc yzeyler bulunduundan ekirdeklenme heterojen olarak gerekleir. Yabanc yzeyler unlar olabilir; Erime scakl yksek olan ve eriyik iinde kat halde bulunan bileikler (karbrler, nitrrler, oksitler gibi) veya alamn dier bileenleri gibi Eriyiin iinde bulunduu kabn duvarlar (dkmde kalp duvarlar) Ayn veya yabanc trden ekirdeklerin katlamadan hemen nce eriyie katlmas: alama (rnein AlSi alamna %0,1 Na ile alama yaplarak ince taneli yap oluumu salanabilir.
Katlama-Yap Kusurlar - R

12

Sanayide byk deerlerde alt soumalarn grlmedii, alt soumann ounlukla 0,1 1 C civarnda olduu - 0 dkm ilemlerinde ekirdeklenme benzeik deil ayrk olmak zorundadr. Ayrk ekirdeklenmenin olumas iin ekirdekleyici maddenin sv metalle slanmas gerekir. Ayn zamanda sv, ekirdekleyicinin zerinde kolaylkla katlamaldr.

Katlama-Yap Kusurlar - R

13

Kristal Bymesi
ekirdek oluumundan sonra bu ekirdeklere dier atomlarn dzenli olarak eklenmesi ile katlama olay devam eder. Kristalleme biimleri souma koullarna baldr. Eriyik dzgn soursa eeksenli yani toparlak taneler, dzgn olmayan (ynlenmi) s iletiminde ise uzun (ubuksu) taneler meydana gelir.

Eeksenli taneler

ubuksu taneler
Katlama-Yap Kusurlar - R

14

Kbik olarak katlaan metallerde byme baz tercihli ynlerde (kp yzeyine dik dorultularda) ok hzl, dier ynlerde ise daha yava olur ve bu ekilde ortaya kan kristaller dendrit olarak adlandrlr.

Katlama-Yap Kusurlar - R

15

gg

Katlama-Yap Kusurlar - R

16

BLM SONU

Katlama-Yap Kusurlar - R

17

Katlama-Yap Kusurlar - R

18