Sleyman Demirel niversitesi Ziraat Fakltesi Dergisi 5 (1):67-75, 2010 ISSN 1304-9984, Derleme

H.KKNAROLU, T.AKNAL

Kresel Isnmada Hayvancln Pay ve Zooteknist Olarak Bizim Rolmz

Hayati KKNAROLU1*, Turgay AKNAL1
1

Sleyman Demirel niversitesi Ziraat Fakltesi Zootekni Blm, 32260, ISPARTA *Yazma yazar: hayati@ziraat.sdu.edu.tr
Geli tarihi: 04.09.2009, Yayna kabul tarihi:23.03.2010

ZET: nsan tarafndan atmosfere verilen gazlarn sera etkisi yaratmas sonucunda, dnya yzeyinde scakln artmasna kresel snma denmektedir. zellikle son 150 yln en scak yaz aylarn beklediimiz bu yllarda kresel snmay azaltacak nlemlerin alnmas nem tamaktadr. Hkmetleraras klim Deiiklii Panelinin temel ald en gelimi iklim modelleri, kresel yzey scaklklarnda 1990-2100 dneminde ortalama 1.4-5.8 C art olacan ve bu arta bal olarak, iklimde gzlenen deiikliklerin sreceini ngrmektedir. 2050 ylna dein Trkiye zerindeki yllk ortalama scaklklarda yaklak 1-3C art olaca tahmin edilmektedir. Kresel snmaya etki eden faktrlerden biri de tarm faaliyetleri sonucunda kan sera gazlardr. Tarm iinde hayvanclk faaliyetinden salnan sera gazlarnn azaltlmas iin zooteknist olarak bizlere grev dmektedir. Bu almann amac; kresel snmada sera gazlarnn nemini ve hayvanclk faaliyetinden kaynaklanan sera gaz salnmn azaltacak nlemleri ortaya koymaktr. Anahtar kelimeler: kresel snma, sera gazlar, hayvanclk, zooteknist

The Effect of Animal Agriculture on Global Warming and Our Role as Animal Scientist
ABSTRACT: Global warming is a term used for rise in the temperature of earth surface due to emitted anthropogenic gases causing greenhouse effect. It is important to take some measures to decrease global warming as we are expecting to have the hottest summer of latest 150-year. Climate models used by Intergovernmental Panel on Climate Change revealed that between 1990 and 2100 global surface temperature will increase at about 1.4-5.8 C and due to this increase, changes in climate will continue. Temperature in Turkey is expected to increase 1-3 C until year 2050. Greenhouse gases emitted from agriculture are factors contributing to global warming. In order to decrease greenhouse gases emitted from animal agriculture, as animal scientists we have duties to perform. Purpose of this study is to highlight effect of greenhouse gases in global warming and try to present measures can be taken for animal agriculture. Keywords: Global warming, greenhouse gases, Animal agriculture, animal scientist

Giri nsan tarafndan atmosfere verilen gazlarn sera etkisi yaratmas sonucunda, dnya yzeyinde scakln artmasna kresel snma denilmektedir (Bozolu ve ark., 2003). klim sisteminde vazgeilmez bir yere sahip olan sera gazlar, uzaya geri yanstlan uzun dalgal kzltesi nlar tutarak, atmosferin snmasna neden olurlar. Sera gazlar, doal olarak doada bulunurlar ayrca insanlarn eitli

faaliyetleri sonucu ortaya karlar. Sera gazlar ierisinde bol miktarda bulunan okyanuslar, denizler, gller ve akarsulardan buharlama yoluyla atmosfere karan su buhardr (Atalk, 2005). Bu almaya konu olan gazlar ise karbondioksit (CO2), Metan (CH4) ve diazot monoksit (N2O) dir. Karbondioksit (CO2) ikinci en fazla bulunan sera gazdr. Organik maddenin rmesi, hayvan ve insanlarn solunumu,

67

H.KKNAROLU, T.AKNAL

yanarda patlamalar gibi birok doal olaylar sonucu atmosfere dahil olmaktadr. Ayrca, snmak, ulam ve elektrik retimi iin fosil yaktlarn, kat atklarn, aa ve aa rnlerinin yaklmas atmosfere salnan CO2 miktarn arttrmaktadr. Onsekizinci yzyln ortalarndaki Sanayi Devriminden bu yana atmosferdeki miktar 281 ppmden 368 ppme ulaarak %31lik bir art gstermitir (Atalk, 2005). Metan (CH4), atmosfer ierisinde daha etkili yaltkanlk yaratan bir gazdr. Kmr, doal gaz ile petroln retim ile tanmas esnasnda atmosfere dahil olmaktadr. Metan, ruminant hayvanlar bata olmak zere kimi hayvanlarn sindirim yan rn olarak ortaya kmasnn yannda atk alanlarndaki organik maddelerin bozumasndan da meydana gelmektedir (Atalk, 2005). Sanayi Devriminden bu yana atmosferdeki metan gaz miktar iki kattan daha fazla artmtr. Diazot monoksit (N2O), esas olarak tarm topraklarnn ilenmesi ve fosil yaktlarn yaklmas sonucu ortaya kmaktadr. ok gl yaltkanlk zellii olan bir gazdr. Atmosferdeki miktar, sanayileme ncesindeki dzeyle kyaslandnda %17lik bir art gstermitir (Atalk, 2005). Bir gazn seragaz etkisi, o gazn sadece radyasyonu absorbe etmesi ve geri salmas ile deil ayn zamanda atmosferde o molekl yapsnda kalmas ile de ilgilidir. Gaz moleklleri zamanla paralanr ve baka maddelerle reaksiyona girerek yeni molekl olutururlar. Metan, diazot monoksit ve karbondioksitin atmosferde kalma sreleri srasyla; 12, 130 ve 200 yldr. 20 yllk bir dnemde 1 kilogram metann radyasyonu tutma oran 1 kilogram karbondioksite gre 56 kat daha fazladr. Ancak zamanla metan, su ve karbondioksite dnt iin 100 yllk bir dnemde metann kresel snma potansiyeli karbondioksitin 21 katdr. Ayn ekilde diazot monoksitin kresel snma potansiyeli karbondioksitin 310 katdr. Kresel snma potansiyeli, sera gazlar btesini olutururken kullanlmaktadrlar ve metan ile diazot monoksit salnm deerleri karbondioksit edeeri cinsinden verilmektedir. Bir sistem iin diazot

monoksit, metan ve karbondioksit salnmnn megaton cinsinden toplam karbondioksit edeeri yle hesaplanr: CO2 edeer =(NO2 x 310) + (CH4 x 21) + (CO2 x 1) (Anonim, 2005). Yaplan aratrmalara gre insan faaliyetleri sonucu yllk olarak 360 milyon ton metan ile 10-17.5 milyon ton diazot monoksit gazlarnn atmosfere salnd tespit edilmitir (Olsen et al., 2003). nsan faaliyetleri sonucu oluan sera gazlarndan metan ve diazot monoksitin srasyla; %50 ve %70i tarmdan kaynaklanmaktadr. Bununla birlikte tarmsal faaliyetler insan tarafndan salnan karbondioksitin %5ini oluturmaktadr (Anonim, 2001). Tarm faaliyeti iinde nemli yere sahip olan hayvanclk, dnyadaki karbondioksit edeeri cinsinden seragaz salnmnn %18ini ve ayrca karbondioksit salnmnn %9unu oluturmaktadr. nsan faaliyetleri tarafndan salnan metann %37si ve diazot monoksitin %65i hayvanclk sektrnden gelmektedir (Steinfeld et al., 2006). Sera gazlarnn iklim zerine etkilerinin neler olduu belirlenmi olup bu etkileri tahmin edilmektedir. Sera gaz miktarndaki artn sonucu olarak ortalama dnya scaklnn 0.5-2.5 C arasnda artaca ve buna bal olarak buzullarn erimesiyle birlikte deniz seviyesinin 2030 ylnda 1726 cm ykselecei tahmin edilmektedir (Moss et al., 2000). Trkiye, kresel snmann potansiyel etkileri asndan risk grubu lkeler arasndadr. lkemiz kresel snmann zellikle su kaynaklarnn zayflamas, orman yangnlar, kuraklk ve lleme ile bunlara bal ekolojik bozulmalar gibi olumsuz ynlerinden etkilenecektir (Atalk, 2005). Hkmetleraras klim Deiiklii Panelinin (IPCC) 2002 yl yaymlanan V. Teknik Raporunda; 1901-2000 yllar arasnda Trkiyede her 10 ylda scaklk 0.2Cye kadar artt,Yata ortalama %10 d olduu, 2071-2100 yllar arasnda ise; Samsundan Adanaya bir hat izildiinde bunun bat ksmnn 3-4 C, dou ksmnn ise 4-5C civarnda snaca, gnlk ya miktarnda 0.25 mmye kadar decei, buharlama ve evaporasyonun artaca, yaz kuraklnn

68

H.KKNAROLU, T.AKNAL

artaca, yataki azal, scaklk, buharlama ve kuraklktaki artla dorudan balantl olarak orman yangnlarnda art olaca, su kaynaklarndaki zayflamaya bal olarak i sularda yaayan balk trlerinde azalma yaanaca, arazi kullanmnda meydana gelecek deiikliklerin erozyonu artraca belirtilmektedir. (Anonim, 2002)

Bu almann amac; kresel snmada sera gazlarnn nemini ve hayvanclk faaliyetinden kaynaklanan sera gaz salnmn azaltacak nlemleri ortaya koymaktr. Bu nedenle sera gazlarnn hareket ynlerini bilmek ve ona gre hayvanclk asndan nlemler almak nemlidir.

Atmosfer CO2 CO2 Bitki CO2 Hayvan CH4 CO2 NO2 CH4 CH4 CO2 CH4 NO2 CO2 CH4 NO2 Fosil yakacak

Bitkisel ve hayvansal atk

Toprak ekil 1. Zirai ekosisteme bal sera gazlarnn kaynaklar ve depolar

ekil 1de grld gibi ekosistem dinamiktir ve atmosfere deiik noktalardan sera gazlar salnmaktadr. Hayvanclk faaliyeti nedeniyle atmosfere salnan gazlar genelde hayvanlarn retmi olduklar karbondioksit, rumen ve barsaklardaki fermantasyona bal olarak oluan metan ve hayvansal gbrelerde meydana gelen karbondioksit, metan ve diazot monoksittir. Fermantasyona bal oluan ve gbreyle aa kan gazlar azaltarak hayvanclk faaliyetinden salnan sera gazlarn azaltabiliriz. Fermantasyona Bal Metan ve Azaltma Yollar Rumende meydana gelen metan gaz genelde selloz, hemiselloz, pektin ve niasta gibi hidrolize olmu karbonhidratlarn mikrobiyel fermantasyonu sonucu ortaya kar (Kebreab et al., 2006). Bunun yannda yksek proteinli rasyonlarla beslenen hayvanlarn rumeninde fermantasyona bal olarak nemli miktarda metan retildii gzlenmitir (Mills et al.,

2001). Gevi getirmeyen hayvanlarda metan retimi, ruminantlar tarafndan retilenin %10u kadardr (Jensen, 1996). Bu nedenle burada daha ok ruminantlar zerinde durulacaktr. Hayvanlar tarafndan retilen metan gaz miktar birok faktr tarafndan etkilenmekte ve bu faktrler rasyondaki karbonhidrat tipi, yem tketimi seviyesi, hayvann verim dzeyi, yemin sindirim kanalndan gei hz, yemlerde iyonofor bulunmas, rasyondaki yan doymuluk derecesi, scaklk ve yemden yararlanmadr (Mc Allister et al., 1996; Nkrumah et al., 2006). Rasyona Ya Katlmas Giger-Reverdin et al., (2003) ya asitlerinden sekiz ve onalt karbon arasndaki ya asitlerinin st srlarnda metan retimini azalttn ve bu azalmann yan doymaml ile orantl olduunu bildirmilerdir. Ayrca Dohme et al., (2000) yapm olduklar in vitro almalarda, orta uzunluktaki ya asitlerinin (C8-C16) metan

69

H.KKNAROLU, T.AKNAL

retimini azaltmada ksa (C6) ve uzun (C18) ya asitlerden daha etkili olduunu bulmulardr. Siyah Alaca besi srlarnn rasyonlarna ayiei ya eklenmesinin metan retimini %21 azaltt Mc Ginn et al. (2004) tarafndan bildirilmitir. Rasyona doymam ya eklenmesinin metan retimini azaltmasnn sebebi doymam yan rumendeki H2 miktarn azaltmas olarak gsterilmektedir. Bununla birlikte rasyona %5 ya katlmas NDF sindirilebilirliini %20 azaltt iin rasyona katlacak ya miktar hayvann verimini etkilemeyecek ekilde dzenlenmesi gerektiini vurgulamtr (Mc Ginn et al., 2004). Kesif Yem Oran ve Snrl Yemleme Lovett et al. (2003), yksek oranda kesif yemle beslenen srlarn dk oranda beslenenlere oranla daha az metan rettiklerini bildirmitir. Boadi et al. (2004a), dk oranda kesif yemle ve otla beslenen srlarn yksek oranda kesif yemle ve tahllarla beslenenlere gre %20 daha fazla metan rettiklerini bbelirlemilerdir. Aratrclar bu sonucu dk miktarda kesif yemle beslenen hayvanlarn daha fazla yem tketmelerine ve rasyondaki ya miktarna balamlardr. Kirkpatrick et al. (1997), kalorimetri odasnda snrl yemleme ile beslenen srlarn ad libitum beslenen srlara oranla daha az metan rettikleri saptanmtr. Karbonhidrat Tipi Yaplan aratrmalar, hayvanlarn tketmi olduklar karbonhidratn metan retimini etkilediini gstermitir. Moe and Tyrrell (1979), selloz fermentasyonunun kolay sindirilebilir karbonhidrata gre metan retimini arttrdn bildirmektedir. Hindrichsen et al. (2004), ligninlemi ve ligninlememi selloz, galaktomannan, fruktan, sukroz ve niastal karbonhidratlarla besledikleri ve rumenlerinden kan metan ltkleri hayvanlardan ligninli sellozu tketen hayvanlarn daha az metan rettiklerini bulmulardr ve bunu da ligninlemenin

metan retimi iin gerekli olan besi ortamn azaltt eklinde yorumlamlardr. Rumende propiyonik asit miktarn artracak bakterilerin oalmasn salayacak yemler metan retimini azaltr nk H2 metan yerine propiyonik asit iin kullanlr. Buna rnek niastas yksek yemlerdir, niastas yksek yemler asetik asit/propiyonik asit orann azaltt iin daha az metan retilmesini salar (Mills et al., 2001). yonofor ve Organik Asitler yonoforlar, gram pozitif bakteriler ve protozoalarn enerji dengelerini etkileyerek lmlerine sebep olan kimyasal molekllerdir (Russell and Strobel 1989). yonoforlar, antibiyotikler olarak snflandrlmlardr ve ilerinde en yaygn kullanlan ve aratrlan monensindir (Boadi et al., 2004a). Monensin kullanlmasnn etkilerinden bazlar, rumendeki mikrobiyel ekosistem ve fermantasyon dinamiklerindeki deiikliklere bal olarak daha iyi enerji kullanm ve yemin azotunu daha etkin kullanmaktr (Mc Guffey et al., 2001). Mc Ginn et al. (2004) monensinin metan retimini %9 orannda drdn bildirmitir. Monensinin ruminantlarda metan retimi zerine etkileri grlm olmakla birlikte bu etkinin ksa sreli olduu tespit edilmitir. Johnson et al. (1994), yapm olduklar aratrmada, monensin ve lasalosid kullanmnn metan retimini ilk 16 gn boyunca drdn ve bu sreden sonra etkilemediini bulmulardr ve bunun sebebinin de metan reten bakterilerin dayankllk gelitirmeleri olarak bildirmilerdir. Avrupa Birlii 2006 ylndan sonra yemlere monensin gibi antibiyotik maddeleri insanlar zerinde dayankllk gsterecekleri nedeniyle katlmasnn yasaklanmasn teklifte bulunmutur (Anonim, 2003b). Monensinin bu etkisinden sonra aratrclar, monensinin yerini tutacak maddeler bulmaya almlardr. Castillo et al. (2004), organik asitlerden malat ve fumarat denemiler ve bu organik asitlerin yeme katlmasyla fumarat kullanan bakterilerin metan reten bakterilerle H2

70

H.KKNAROLU, T.AKNAL

iin rekabet ettikleri ve bylece metan retimini azaltmada etkili olacan bildirmilerdir. Bir baka aratrmada ise maya ve fumarik asitin yeme katlmasnn metan retimine etkisinin olmad belirtilmitir (Mc Ginn et al., 2004). Genetik Pinares-Patino et al. (2004), yapm olduklar kontroll otlatma denemesinde metan retiminde varyasyonun byk bir ksmnn hayvandan kaynaklandn ve metan retimini azaltmada bu varyasyondan yararlanlabileceini bildirmilerdir. Nkrumah et al. (2006), yemden yararlanmas daha iyi olan srlarn %28e varan seviyede daha az metan rettiklerini ve bunun nedeninin de rumendeki mikrobiyel populasyondan kaynaklanabileceini ve kaltsal olabileceini bildirmilerdir. Bylece yemden yararlanmalar daha iyi olan srlar enerji etkinlii ve daha az metan retimi iin seleksiyona tabi tutulabilirler. Otlatma Ynetimi Youn retim sisteminde meralarda yksek kaliteli otlarn otlatlmasnn et sr srlerinde metan retimini %22 orannda azaltt bulunmutur (DeRamus et al., 2003). Bunun nedeninin, yksek kalitedeki otlarn daha iyi olan sindirilebilirlikleri olarak gsterilmitir. Burada gz nnde bulundurulmas gereken nokta, yksek kaliteli ot elde etmek iin amonyum nitrat, fosfor ve potasyum gibi gbrelerin kullanlmas ve bunlarnda sera gaz salnmlarna katkda bulunmalardr. Bu nedenle sera gaz btesi oluturulup karbondioksit edeeri ynnden sera gaz salnm hesaplanmaldr. Gbreden Metan ve Diazot Monoksit Salnm ve Azaltma Yollar Gbreden gaz salnm hayvann trne, rasyona, gbre ynetimine ve hava artlarna bal olarak deimektedir (Anonim, 2003a). Gbreden gaz salnmn azaltmak iin deiik yntemler uygulanmaktadr. Bunlardan balcalar

kompostlatrma, rtlerdir. Kompostlatrma

rasyon

deiiklii

ve

Sv domuz gbresinin buday saplaryla muamelesi ile yaplan kompost, kompost yaplmayan muameleye gre %30 orannda daha az seragaz retmitir (Thompson et al., 2004). Kompost yaparken uygulanan muamele de gaz salnmn etkilemektedir. Hao et al. (2001), havalandrmal odada yn kompostunda, kompostun kartrldnda daha fazla diazot monoksit gaz knn olduunu bildirmilerdir. Thompson et al. (2004), havalandrlmayan domuz gbresinde havalandrlanna oranla daha fazla metan ve diazot monoksit retildiini tespit etmilerdir. Gbreye slfrl maddeler katlmas gbreden kan metan miktarn azaltp gbrenin slfr miktarn arttrmaktadr (Hao et al., 2005). Bu azalmann nedeni, slfrn metan reten bakteriler zerine olan zehirli etkisi ve slfr indirgeyen bakterilerle metan reten bakteriler arasndaki rekabettir veya kompostta NH4 miktarnn artmasdr (Mahimairaja et al., 1994). Rasyonun Dzenlenmesi Gbre ve idrardaki azot miktar rasyonla alnan azotla ilikili olduu iin uygun ekilde besleme gbreden salnan N2O miktarn azaltacaktr (Mosier et al., 1998). Rasyondaki niasta yapsnda olmayan polisakkarit miktarn arttrmak CH4, CO2 miktarn arttrmtr ve metan seviyesi dk protein seviyesiyle birlikte artmtr (Clark et al., 2005; Klling et al., 2001). Protein seviyesindeki arta bal olarak azalan metan salnm ile protein seviyesindeki arta bal olarak artan N2O seviyelerinin btesi yaplp uygun besleme yntemi uygulanmaldr. Besi srlar gbresinin oksijensiz ortamda ayrtrlmas esnasnda rasyonda tahl miktarnn yksek olmasnn gbreden kan metan miktarn arttrd Hashimoto et al. (1981) tarafndan bildirilmitir. Bununla birlikte Boadi et al. (2004b), deien kesif-kaba yem orannn gbreden salnan N2O ve CH4 miktarn etkilemediini belirtmektedir. Kulling et al.

71

H.KKNAROLU, T.AKNAL

(2001), st srlarnda kaba yem kaynann gbreden salnan NO2 ve CH4 miktarn etkilemediini bildirmilerdir. Bu da salnmn daha ok rasyondaki protein miktaryla ve gbrenin depolanmasyla ilgili olduunu gstermektedir. Dier almalarda ise kuru madde, toplam karbon, uucu ya asitlerinin sera gazlar salnmn etkiledii bildirilmitir (Velthof et al., 2005). rtler Deiik lkelerde rtler gbreden koku kmasn nlemek ve biyogaz tutmak iin kullanlmaktadr. Biyogaz olarak tutulan metan yakacak olarak kullanldnda, karbondioksite okside olduu iin kresel snma potansiyeli azalmaktadr, nk metann potansiyeli 21 ve karbondioksitinki 1dir. Bu amala rt olarak hava geirmeyen plastik rtler kullanlabilir. Ama sv gbre iindeki kat maddeler zamanla svnn stne kt iin burada kuruyarak bir tabaka oluturur ve bu tabaka CH4 salnmn azaltr. Yaplan aratrmalar, sv gbre iine budaygil saplarnn kartrlmasnn tabaka oluumunu kolaylatrd ve gaz salnmn azaltt bulunmutur (Sommer et al., 2000). Doal yolla oluan rtnn bir dezavantaj, zamanla kuruyan st tabakann atlamas ve ieriye hava almasdr. Merada Metan ve Diazot Monoksit ve Karbondioksit Salnm Merada depolanan gbrelerde, az miktarda da olsa metan salnmnn olduu bildirilmitir (Sherlock et al., 2002). Yamulki et al. (1999), merada otlayan ineklerin gbre ve idrarlarndan gnde 0.96 ve 0.03 g metan salnm olduunu bulmulardr. Merada otlayan bu hayvanlarn gbrelerinden salnan metan gaz miktar rumendeki fermantasyon ve feedlotda sv ekilde biriktirilen gbreden kan gazn %1inden daha azdr. Bununla birlikte merada otlama sonucu biriken idrar ve gbre veya meraya uygulanan gbre nemli bir N2O kaynadr (Janzen et al., 1998). Meralar sera gaz salnmn azaltmak iin kullanlabilirler. Koknaroglu

et al., (2007), meradaki yeil otun karbon ieriini de gz nnde bulundurarak yapm olduklar sera gaz salnm btesinde, artan srede merada otlayan hayvanlarn daha az sera gaz salnmnda bulunduklarn bulmulardr. Kaynaklar Anonim, 2001. Intergovernmental Panel on Climate Change. 2001. Climate Change 2001: The Scientific Basis. Cambridge University Press, Cambridge, UK. Anonim, 2002. Intergovernmental Panel on Climate Change. 2002. Climate change and biodiversity, IPCC Technical PaperV.http://www.ipcc.ch/pub/tpbiodi v.pdf (Eriim tarihi: 12.04.2007) Anonim,. 2003a. Air Emissions from Animal Feeding Operations: Current Knowledge, Future Needs. http://www.epa.gov/ttn/chief/ap42/ch09 /related/nrcanimalfeed_dec2002.pdf (Eriim tarihi: 21.03.2007). Anonim, 2003b. Federation of Animal Science Societies. 2003. Council and Parliament Prohibit Antibiotics As Growth Promoters: 7/22 FIEN. http://www.fass.org/Fasstrack/news_ite m.asp?new_id=1406. (Eriim tarihi: 12.04.2007) Anonim, 2005. Canada's 2005 Greenhouse Gas Inventory A Summary of Trends. http://www.ec.gc.ca/pdb/ghg/inventory _report/2005/2005summary_e.cfm (Eriim tarihi: 02.04.2007) Atalk, A. 2005. Kresel snma, su kaynaklar ve tarm zerine etkileri. http://www.zmo.org.tr/odamiz/kuresel_i sinma.pdf (Eriim tarihi: 02.04.2007) Boadi, D. A., Benchaar, C., Chiquette, J. and Mass, D. 2004a. Mitigation Strategies to Reduce Enteric Methane Emissions from Dairy Cows: Update Review. Canadian Journal of Animal Science, 2004, 84: 319336. Boadi, D. A., Wittenberg, K. M., Scott, S. L., Burton, D., Buckley, K., Small, J. A. and Ominski, K. H. 2004b. Effect of Low and High Forage Diet on Enteric and Manure Pack Greenhouse Gas Emissions from A Feedlot. Canadian

72

H.KKNAROLU, T.AKNAL

Journal of Animal Science, 2004, 84: 445453. Bozolu, B., Keskin, B. ve Cavdar, S. 2003. Kresel Isnma. 6. evre Sorunlarna renci Yaklamlar Sempozyumu, Mersin. http://www.cevre.metu.edu.tr (Eriim tarihi: 02.04.2007) Castillo, C., Benedito, J. L., Mndez, J., Pereira, V., Lpez-Alonso, M., Miranda, M. and Hernndez, J. 2004. Organic Acids as a Substitute for Monensin in Diets for Beef Cattle. Animal Feed Science and Technology, 2004, 115: 101-116. Clark, O. G., Moehn, S., Edeogu, I., Price, J. and Leonard, J. 2005. Manipulation of Dietary Protein and Nonstarch Polysaccharide to Control Swine Manure Emissions. Journal of Environmental Quality, 2005, 34: 14611466. DeRamus, H. A., Clement, T. C., Giampola, D. D. and Dickison, P. C. 2003. Methane Emissions of Beef Cattle on Forages: Efficiency of Grazing Management Systems. Journal of Environmental Quality, 2003, 32: 269 277. Dohme, F., Machmller, A., Wasserfallen, A. and Kreuzer, M. 2000. Comparative Efficiency of Various Fats Rich in Medium-chain Fatty Acids to Suppress Ruminal Methanogenesis As Measured with RUSITEC. Canadian Journal of Animal Science, 2000, 80: 473782. Giger-Reverdin, S., Morand-Fehr, P. and Tran, G. 2003. Literature Survey of The Influence of Dietary Fat Composition on Methane Production In Diary Cattle. Livestock Production Science, 2003, 82: 7379. Hao, X. Y., Chang, C., Larney, F. J. and Travis, G. R. 2001. Greenhouse Gas Emissions During Cattle Feedlot Manure Composting. Journal of Environmental Quality, 2001, 30: 376 386. Hao, X. Y., Larney, F. J., Chang, C. and Travis, G. R., Nichol, C. N., Bremer, E. 2005. The Effect of Phosphogypsum on Greenhouse Gas Emissions During Cattle Manure Composting. Journal of

Environmental Quality, 2005, 34: 774 781. Hashimoto, A. G., Varel, V. H. and Chen, Y. R. 1981. Ultimate Methane Yield from Beef Cattle Manure: Effect of Temperature, Ration Constituents, Antibiotics and Manure Age. Agricultural Wastes, 1981, 3: 241256. Hindrichsen, I.K., Wettstein, H.R., Machmller, A., Soliva, C.R., Bach Knudsen, K.E., Madsen J. and Kreuzer, M. 2004. Effects of Feed Carbohydrates with Contrasting Properties on Rumen Fermentation and Methane Release in Vitro. Canadian Journal of Animal Science, 2004, 84: 265276.. Janzen, H. H., Desjardins, R. L., Asselin, J. M. R. and Grace, B. 1998. The Health of Our Air: Toward Sustainable Agriculture in Canada. Agriculture and Agri-Food Canada. Ottawa, ON. 98 pp. Jensen, B. B. 1996. Methanogenesis in Monogastric Animals. Journal of Environmental Monitoring. Assess. 42: 99112. Johnson, D. E., Abo-Omar, J. S., Saa, C. F. and Carmean, B. R. 1994. Persistence of Methane Suppression By Propionate Enhancers In Cattle Diets. In: Energy Metabolism of Farm Animals. (Ed. Aquilera, J.F.), EAAP Publication No. 76. CSIC Publishing Service, Granada, Spain, pp. 339342. Kebreab, E., Clark, K., Wagner-Riddle, C. and France, J. 2006. Methane and Nitrous Oxide Emissions from Canadian Animal Agriculture: A Review. Canadian Journal of Animal Science, 2004, 86 (2): 135-157. Kirkpatrick, D. E., Steen, R. W. J. and Unsworth, E. F. 1997. The Effect of Differing Forage: Concentrate Ratio and Restricting Feed Intake on the Energy and Nitrogen Utilization by Beef Cattle. Livestock Production Science, 1997, 51: 151164. Koknaroglu, H., Akunal, T., Tsengeg, P. and Hoffman, M. P. 2007. Pasturing to Decrease Greenhouse Gas Emissions from Feedlot Cattle Operations: A Whole System Approach. Journal of Animal Science National Meeting, 2007, San Antonio, Texas, 545.

73

H.KKNAROLU, T.AKNAL

Klling, D. R., Henzi, H. K., Krober, T. F., Neftel, A., Sutter, F., Lischer, P. and Kreuzer, M. 2001. Emissions of Ammonia, Nitrous Oxide and Methane from Different Types of Dairy Manure during Storage as Affected by Dietary Protein Content. Journal of Agricultural Science, 2001, 137: 235250. Lovett, D., Lovell, S., Stack, L., Callan, J. Finlay, M. Conolly, J. and OMara, F. P. 2003. Effect of Forage/Concentrate Ratio and Dietary Coconut Oil Level on Methane Output and Performance of Finishing Beef Heifers. Livestock Production Science, 2003, 84: 135146. Mahimairaja, S., Bolan, N. S., Hedley, M. J. and McGregor, A. N. 1994. Losses and Transformations of Nitrogen during Composting of Poultry Manure with Different Amendments: An Incubation Experiment. Bioresource. Technology, 1994, 47: 265273. McAllister, T. A., Okine, E. K., Mathison, G. W. and Cheng, K. J. 1996. Dietary, Environmental and Microbiological Aspects of Methane Production in Ruminants. Canadian Journal of Animal Science, 1996, 76: 231243. Mc Ginn, S. M., Beauchemin, K. A., Coates, T. and Colombatto, D. 2004. Methane Emissions from Beef Cattle: Effects of Monensin, Sunflower Oil, Enzymes, Yeast, and Fumaric Acid. Journal of Animal Science, 2004, 82: 33463356. Mc Guffey, R. K., Richardson, L. F. and Wilkinson, J. I. D. 2001. Ionophores for Dairy Cattle: Current Status and Future Outlook. Journal of Dairy Science, 2001, 84 (E Suppl.): E194E203. Mills, J. A. N., Dijkstra, J., Bannink, A., Cammell, S. B., Kebreab, E. and France, J. 2001. A Mechanistic Model of Whole Tract Digestion and Methanogenesis in the Lactating Dairy Cow: Model Development, Evaluation and Application. Journal of Animal Science, 2001, 79: 15841597. Moe, P. W. and Tyrrell, H. F. 1979. Methane Production in Dairy Cows. Journal of Dairy Science, 1979, 62: 15831586.

Mosier, A., Kroeze, C., Nevison, C., Oenema, O., Seitzinger, S. and Van Cleemput, O. 1998. Closing the Global N2O Budget: Nitrous Oxide Emissions Through The Agricultural Nitrogen Cycle - OECD/IPCC/IEA Phase II Development of IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventory Methodology. Nutrient Cycling in Agroecosystems, 1998, 52: 225248. Moss, A. R., Jouany, J. P. and Newbold, J. 2000. Methane Production by Ruminants: Its Contribution to Global Warming. Annales de Zootechnie, 2000, 49: 231253. Nkrumah, J. D., Okine, E. K., Mathison, G. W., Schmid, K., Li, C., Basarab, J. A., Price, M. A., Wang, Z. and Moore, S. S. 2006. Relationships of Feedlot Feed Efficiency, Performance, and Feeding Behavior with Metabolic Rate, Methane Production and Energy Partitioning in Beef Cattle. Journal of Animal Science, 2006, 84: 145153. Olsen, K., Wellisch, M., Boileau, P., Blain, D., Ha, C., Henderson, L., Liang, C., McCarthy, J. and McKibbon, S. 2003. Canadas Greenhouse Gas Inventory 1990-2001. Environment Canada Greenhouse Gas Division, Ottawa, ON, pp. 205. Pinares-Patio, C.S., Baumont, R. and Martin, D.R. 2004. Methane Emissions by Charolais Cows Grazing a Monospecific Pasture of Timothy at Four Stages of Maturity. Canadian Journal of Animal Science, 2004, 78: 769777. Russell, J. B. and Strobel, H. J. 1989. Effect of Ionophores on Ruminal Fermentation. Applied and Environmental Microbiology, 1989, 55: 16. Sherlock, R. R., Sommer, S. G., Khan, R. Z., Wood, C. W., Guertal, E. A., Freney, J. R., Dawson, C. O. and Cameron, K. C. 2002. Ammonia, Methane, and Nitrous Oxide Emission from Pig Slurry Applied to a Pasture in New Zealand. Journal of Environmental Quality, 2002, 31: 14911501. Sommer, S. G., Petersen, S. O. and Sogaard, H. T. 2000. Greenhouse Gas

74

H.KKNAROLU, T.AKNAL

Emission from Stored Livestock Slurry. Journal of Environmental Quality, 2000, 29: 744751. Steinfeld, H., Gerber, P., Wassenaar, T., Castel, V., Rosales, M. and De Haan, C. 2006. Livestock's Long Shadow: Environmental Issues and Options. FAO, Food Agriculture Organization of the United Nations. http://www.afpfasso.org/afpf/vie/vie/images/FAOLivestock-Environment.pdf (Eriim tarihi: 03.01.2007). Thompson, A. G., Wagner-Riddle, C. and Fleming, R. 2004. Emissions of N2O and CH4 during the Composting of

Liquid Swine Manure. Environmental Monitoring and Assessment, 2004, 91: 87104. Velthof, G. L., Nelemans, J. A., Oenema, O. and Kuikman, P. J. 2005. Gaseous Nitrogen and Carbon Losses from Pig Manure Derived from Different Diets. Journal of Environmental Quality, 2005, 34: 698706. Yamulki, S., Jarvis, S. C. and Owen, P. 1999. Methane Emission and Uptake from Soils as Influenced by Excreta Deposition from Grazing Animals. Journal of Environmental Quality, 1999, 28: 676-682.

75