i^ibrnriT of iln

Puscum

OF

COMPAHATIVE ZOOLOGY,
AT HAEVAED COllECE, CAMBRIDCE, MASS.

JFountieti

bv

jjvfbatc subscrfption, fn

1861.

DR.

L. DE

KONINCK^S LIBRARY.

No.

/yf^^

^^^^c^f^^r^ ^^2j ^^

c^^y"^^ X.

RELATIO
jBREVIS HISTORICO-BOTANIiCD-

MEDICA

TVLGO

DICTA, ^RECENSITA ^T .'DILINEATA

FR. ERNEST.

WvCKMAMH

MED. DOCT. ACAD. CAESAR. NAT. CVR.

ET SOC, REG. PRVSS. SCIENT. COLLEG*
ET PRACT. BRVNSVIC.

EDITIO SECVNDA PRIORI AVCTiO^

CVM

FIGVR^ AENEIS.

BKVNSVIGAE,

APVD LVDOLPH. SCHHOEDER

MDCGXXVJili

NOBIUSSIMO,

VIRO EXCELLENTISSIMQ,

DOGTISSIMO

ATQVE CONSVLTISSIMO

DOMINO

DN.IOHANNI
MEDICINAE DOCTORI
FAMIGERATISSIMO,

ACAD. CAESAR. LEOPOLD. CAROL

NAT. CVRIOSOR. COLLEG.
ET

PRACTICO VRATISLAVIENSI
FELICISSIMO,

PATRONO ET FAVTORI
OMNI OBSERVANTIAE GENERE COLENDO,

SCRIPTVLVM HOC
IN VLTERIOREM SVI

COMMENDATIONEM ET
OFFfiRT

QKATl ANIMI SIGNIFICATIONEM

PEYOTISSIME

AYTOR.

PROOEMIVM.
lAnta eft
tise

divin^e gratise ac bonitatis

!

amplitudo profunda ipfius clemenacpacemas mifericordiae abjflus, ut miferrim^ mortalium genti ex inquam vulgo pcccatum innata labe (ita originale vocant, in innumeras tum animi, tum corporis calamitatum ac morborum my-

&

riades prsecipitata:, paterna clemcntia de vari-

remcdiorum gencribus uberrime profpexe. Amiffa enim imaginc divina fragilccorrit pus priftinum quoque fuum vigorem amitis
,

tere,vires fatifcere

& coUabi,
A
3

morborum cohors

prooemivm;
hors id affligerc, mors oftium pulfareincipiProinde fumma Numinis miftricorcbanc dia juxta ac clementia harum humano genef
ri

preflb

pede minitantium aerumnarum ac

miferta latiflimum

morborum

rcmediorum
ex quo miftU

aperuit &:monftravit

campum

Iidefumcrc&:dcpromercpoflcnt,quae&morbis debdlandis ac morti: prascavendae forcnt idonca, Atquehinc (pcciofum variarum materiarum promtuarium , quod matcriam medlcam> Appollineae artis filii vocitant , origincm traxic, ubi veluccxidivitc: natura^ penu

cnumcrandacorporavpmnia ad hominum. falutcm ac fanitatem incorumitatcmque convix

fpirantiav, prodierunt;

tTtierga divinae hujus mifericordiasL ineftabihsidignica^atque cgregi-

us materiac mcdicae^ ufus" cgregiaqueaftivitas magis magisque de diein diem evidcntius

&

pateat,. mihi; inpr2efcns>

materiam quandam
inftrumcntum
,

ex

fic

di(5lamaccria:mcdica, quae^^ob cxcellenac:

fii

tiam

,,

conftituat:

per;

quod.Medicus

fuo fungi poflit , ita djcitur , percra(5landam elcgiy ncmpefrucflutn

rite officio

cxoticum cxAmericano orbe: in noftras tcrmsb delatum atquc-Cacaa appellatum , qui bafini

PRO OEM V
l

fin conftituit famofiilimi illius

colatae

dicfti

potus , Chovircs,cum> cujus dogia, ufus

&

multi iddeomni natione&Hifpani viddicet, Germani anAngli , Belg^ Galli ,

&

&

&

&

te

nos peculiaribus fcriptis feccrunt hic recen,

fere

vdlc, nil aliud foret,nifipoft

Homcrum

lliada fcribcrc;,

Hinc

breviter

tantum prima-

rium hujusddicati potusingrediens pertradabimu>utpaucispatcfiat,quaenam nujus nuclei fint partes conftitutivae , quaenam virtuires praecipua^> quibusque in arte medica ufibus inferviat; Hocce enim problema videtur macuna non remcdium tantum, fedl Sc alimcntum^ optimc nutricns fit fagrnans ut cxercitii morc; vcntijctur. Qupd fi in quibusdam cefpitavcrimusv in conce3enda vcnia qucmvis bonum fe nobis faciicm eflc praebiturum. confidimus, FaxitDivinum Nuteria fatis>digna>

&

5.

mcn

,=

uthaecomnia
,

in fui

nominisgloriam,^

proximi falutem
sedant-feliciterli

fanitatem ac

commodumi

3;

KELAr

^.

RELATIO MEDICA

RELATIO HISTORlCO-BOTANICOt MEDICA

AVELLANA MEXICANA.
L
I

l .

>

II

'

'

'

llll

^-

'

'

.. -' '
'

>

'

'

'
.

" .

'

,V

Vodadlnucleorum ncftrorum, Cacao di<3;orum, et} mologiam , quam difTertatioiium compilatores in frontirpicio collocare confueverunt , fpe<ftat, Cacao vox pure Americana, & nunc temporis apud nos, imople-rasque Europas nationes, (quibus nerapejam innohiccePeruvianusfru(^us)jus civicatis adepta,5c,^ liceat nobis ita loqui, naturalifata videtur.
tuit
5.
II.
.

yerum enim vero, quemadmodum

regno vegetabili defumtis rebus fadlum

de aliisex
i

eft,

fynonymorum
Itro

ingens addita fuit'acceflio

res habet.

fic 8c

quibus no-

Quilibet fere autor peculiar^m noftrisin fcriptisfuis attribuit nucleisde^ nominationem ; yel primam f^Itim corrupte fcripiit, unde fruflus nofter exoticus variis ab autoribus variis deinde fuit appellatus nominibus ; Sic non raro

cum Cacao S

vocatut Cacahuatly Cacoas frufius y vid,HENRlCl MVNDII Opera Medico-Phyfica in appendice de parergisin vidu p*m.349. CacavateaJOH, PARKINSONIO in theatro boranico. Cacho,Cacavi,CacavaIy CacaoAmerica {^uAvellana Mexicana a JOH. BAV-

HIN O

Hiftor plantar. univerfal.

Tom,

I.

Lib. III,

Cap,

D EAVELLANA M EXICANA 7 Cap.XXVrpag,29L 6c MELCHfoC^GYlllANDa

forfan ob analogiam cum avellana.nuce <Sc patriafic dicitur, a qua <Sc Peruvmius ^udkfrudus, Cacacius

ab

colatsB

ANTONIO COLMENERO in opurculo de^Cho. Ind^ qualitate & natura. Semen Cacaoati a

JOH. EVSEBIO

NlEREMBERGiO Madritenfi in Hiftor.natural Lib. XV. Cap.XXif.de arbore CacaL Amygdalis Jimilis Guatimalenjis a CASPAR. BAV-

HINO. Officinse noftrse folo Cacao content^ nomine;funttamen interim ex Germanorum pharmacopoeis, quivocabulum Americanum Teutonico cui-

dam

a fimilitudine externa 6c analogia

cum

aliis fe-

minibus defumto addunt,

huncce frudum Caco-Bohnen ^ Cacaw-Nufal, vel Cacavi-Korner, vid. CHRIST. SCHMlDlI Catalogum medicamentor. ufual. in officina aulica Regia Dresdenii Cap. IV.p,2oappelIant.
. iir,

Barbaro-Germanicum

quafi facere ftudent56c

fic

&

vocabulum

fciatur, quid fit, de quo noftram fordifputationem, id definitione, non quidem preiTa (Scangufta, ut Dialedicus, fed explanatiori, tum etiam uberiori, 6c ad coromune judicium, po-

Ut vero

mamus

pularemque intelligentiam accommodatiori, explicabimus 6c definiemus funt ergo Cacao nuclei fru^tusexotici peponi fimilis polypyreni, arboris Indios Occidentalis Cacoiferae ^i^x, amygdalisfimiles 6c magnitudine, 5c forma, ^ confiftentia, fec!
:

paulo tumidioresjinclufi involucro corticofo, duro rugofo, nigro ac rufFo oblongo faporis fubpinguis| oleofi 5c fubamari, odoris nullius, virtutem pineis, piftaceis atque amygdalis niajorem obtinent,
,

"'''^'"^^^- ^"
'

$.

IV

;8

RELATIQ MEDICA

(Quod Cacao.tiuclei finr, fatis conilat ex Ducleirum definitione qucB exade ad noftrum Cacao quatdrat, funt enim.frudus vel femina efculenta, quae exterius duro cortice teguntur, interius vero contiinent, quod eft efui ; Europsei modo nuces, raodo nuculas, modofemina, ;modo frucftus appellitant;
,

jion indigense autem^rborisfrulus funt, fed exoticae, apud nosrenim ob climatis temperiem plane non nafcuntur; Frudlus integri fimiles funt, quod ad exrerna attinet, noftris peponibus vei rucumeriibus,

^
'

hancquexDb rem Tournefortius,Botanicorum princeps, dans les EIem<;nts de Botaniquefruftum vocitat cucumeriformem. Porro funt fruftus pdlypyreni qui uno cortice duro plures feminum nucleos ycontment^ qui, nili quod paulo lint tumidiores, nec ^adeo conipreffi, vcolore brunno extus & intus .& duriore pellicula gaudeant amygdalis inomnibus magnitudine , iorma cxterna , .confiftentia ac ufu iimiles, cOrdinarle iuno involucro, quod Botano{graphispericarpiumilccum audit, decem,duodecim, wi^4Stijinnonnullistnginta>&plures Cacos reperiin radiis folis iicas, ^qui poftea ^xprimuntur,
,

tcantur. fa)

InParagrapho tertiadiximus, Cacao

elTe fru;;

^um arboris Indifie Dccidentalis Cacaoifer^

,

necef-

fum

omnino eiTeputamus, de hacplanta,ejusque diverfis (peciebus, quas ii, -qui Americanum

hinc
'

ifalu-

(a) EinHbll^ndifcher AckermitCacao Baumen bepflantzet, bringet fcinem Bcfitzer JahrJich looo Ib. ein > welches

i6o. Dgli(che

Cronen oder 40. Ib. SCerlings

austragt.

DE AVELLANA MEXlCANAo
falutarimc qiiondam
proferre^

orbem, annotarunt, qu^dam

incolse,

teileJOH. de Hiftor. Ind, Occidental : Lib,VILcap.2.hocce vege-' tabile, quod Latinis Cacaoifera feu Cacaofera audit, Cacahuaquahuitl t Cacaotal, Cacav^-jQnaJjuhl, Ca* ahuaquahutil falutant. FRANCISCV6 HERNANDEZ jarborem Cacarz feu CacartferMm vocat in Rerum Med.Nov.Hifpan.thefauro Lib JIL Cap. XL Vt jOH. JONSTONO audit , libro de arboribus, arhor Cacavi^ CeuCacavifira Americana vel Mexicanorum, THOMAS GAGE, Anglus, Cacaofal eam arborem nominat A CASPAR. BAVHINO in Pinace Theatri Botanici appellatur K^mygdalis Jimilis Guati malenjis. MELCHIORI GVILANDINO, AveUana,
MexiocanayZ\\yji%imQ.\xm indigeB:? Cacao appellant
.

Americ^

LAET

VL
quatuor
,

Mexicani Medici

alii

alii

vero quin-

que Cacaoiferarum arborum conftituuntfpecies,interquas/?r/;;;<3;& omnitim maxima t^Cacava-Quathuitl di(fla ; huic proxima [ecunda fpecies Meca-

nempe Sc foliorum ac fruftuum inagnitudine j ?m/^, Xochicacavatl vocat^ , minor eft, minoremque profert frudtum, & femen foris
cavatl, proceritate

rubefcens, intusvero caeterorum colore ; quartao* mnium minima ideo Americanis Ihcacahuitl feu humilis didla, frudum fert minimum,ejusdemcura prioribuscoloris;vide plurain Guilielmi PiSONIS, Medici Amftelsedamenfis, qui de viribus plantaruni 6c animalium, quas medicinsein India utraque inferviunt, dodirijme fcripfit, Mantijfa aromaticay libro fuo de Indi^ utriusque rebus naturalibus me-

&

&

dicis

annexa Cap.XVIlL

p. ra.ip/,

.VH

lO

RELATIO MEDICA
.

VIL

EnumeratisCocaoifersB arboris fpeciebus adejus patriam & locum natalem ulterius progredimur* copiofe luxuriat in diverfis novi Sponte provenit orbis feu Indiae Occidentalis , non vero Orientalis, Ht quidam perperam fcripferunt, 6c falfo fibi imaginati funt, tfte Batavo,in Cynofura Materi^e Medicce p*i85. provinciis v. g.in Mexico, Quatuemalac feu Guatiraala, Cofta-Rica, Cuba, Jamaica, Nova Hifpania 5c vicinis infulis;In Nicaraqua autem Provincia qutc ab Hifpanis propter uberrimam omnium rerum ibi reperrarum copiam, Paradifus nuncupata fuit, in Carcaro praj omnibnsreliquis Americas rtgionibus optimos (Scjucundiflimi faporis nucleos in apricum provenire

&

PAVU HERMANNO,

&

&

crefcere

annotatum kgimus.
attinet

Quod

vni. tandem ad locum natalem.vivunt

.

hae

arboresirriguis, depreflis, opacis^/c pinguibus locis. fimulac fole tadtcefunt, marcefcunt <Sccontabefcunt; ne autem hoc fiat, acl hafce arbores cacaoi-

Nam

feras aliam incol^ editiorem plantant

arborem

pa-

tulam

& umbrofam , ejuscacuminacum frondibusita concinnare adaptaquar fimul ac adolefcere ccepit,

reque folent, ut adulta ea arbor cacaoiferas inumbret, deftndatque a coeli injuriis asftuque ardentis Sirii,ut
folis radiis Isedi

umH^cce arbor peculiari nomine bone gaudet, <5c ob ufum, quem praeftat,ab incolis novi orbis CacaoquaitanthUyZh aliis Alin^ AtUna five Canon
poflint , fed potius quafi fub
tutiores fint,

caomater ( Cacdo Mtttter^ vocatur, quas quafi Cacaoiferam (fimilitudine defumta a matre, qu^ fce

tum

PE AVELLANA MEX1CAN A
fi

tum tenerum nutrit & educat)nutrit,defendit <ScquaDominus de BLEGNY vanam arbitratur educat. perfuafionem qua nititur Americanorum inftitutum,
,

Hjfpani non fine fuccefTu Cacaoifera? aluerint in viridariisr,adiisfolaribu5quam maxime expofitis,

cum

in Infula

Cuba;fed refutatum

eumaMARCO MAP*

Argentoratenfi, in difTertationibus fuis //^ r^ceptis hodie etiam in Europa potus calidi generibus &c,pag. 12. legimus, ubi fequentem inmodum inquit ; lides fit penes autorem, ex quo hoc habet ex- perimentum, fapientum opinionibus confentane-,' wm non videtur , Americanos tanto labore| tanto numero iftas proceriores arbores in grati-,' ' am cacaoiferaruni plantaturos, lucos inde arte exftruluros fuifTe,!! culturaCacaoumbra tam h-^ cile careret; cum adeo exprefle obfervarinr S^'^ tradiderint autores, ad ardorem (olis arbores Ca caoiferascontabefcere,ejusque ^ftu confici,inftan

PO^

&

tia certe

prolata connrmatione opus habet.

Hade-

xius

Marcus Mappus.,,
.

IX.
^

Magnitudo
fa foli qualitate,

<5c

altitudo hujus arboris pro diver-

divcrfaque fpecie,quarum quatuor ex Guitielmi Pifonis mantijfa aromatica recenfuimus, variat; omnes tamen interitn in univerfum hiftorise naturalis fcriptores in eo conveniunt arborem efFe mediocris altifudinis, ejusque caudicem ferme craffitie accedere ad noftrorum prunorum
,

craflitiem ; funt qui Tilice arbori, funt quoque qui malo Auranti^ affimilant; corticem habet glc^brum; ante feptimum vero annum nullum fert frudiuiXi, poft id vero tempus fingulos per annos binis v\c\B 2 bus

32

RELATIO MEDICA

bns maturos largitur nucleos, JOH. RAIVS l c, inquit : a fecundo aeratis anno fru6lificat 5c quolibet anno bis ; ab anno vigefimo fterilefcir 5c frudlus amplius ferre recufat. Omnes fe hujus arboris fpecies haud difficile cicurari patiuntur, ita ut Hifpani
integrosagros, hifce arboribus conlltos,poffideant,

imo integra

colant arboreta plantent atque in Europa vineta atque oliveta.

&

non fecos

Folia habet crafTa

actrleata ; nonnulli v. g, foliisCaftaneas, fed Caftaneie folia funt ferrata feu ferra inftar incifa , quibus incifuris foiia arboris quas Cacaoiferas deftituuntur,uri ex figuris ^neis L I E L V S PISO l c. 8c Hiftoire naturelle du
,>

longa , ob.^cure viridia 5c Herrera,comparant ea cum

GV

Cacao (^

dit

Sucre

(qui liber Amftelodami anno

proxime prcBterfluxo 1720. Gallice prodiit, quique pras omnibus, qui icones habet, elegantiffimam 5c
foliorum exbibet figuram ) seri incifas habent, videre licetj interim tamen folia a dans diao PISONE 5c Manf. delineata valde difcrepant V hi^oire des Drogues diftant a foliis, qu^ dans I' hiftoire naturelle duCadu Sucre depita obfervamus ; h^c enim foeao liorum habent pediculos , qui in PISONIS figura nonadfunr, fed modici tantum, ramulis <5c furcuAlii vero ea comparant cum lisproxime adnati Ibliis AuranticB , a quibus tamen , folia enim mali Aurantiae aliquid peculiare habenr , nempe duas parvulas alas in extremitatibus foliorum, quasalas clegatiter depicftas dc excufas videbis apud ABRAVNTINCIVM in Fhytographia curiofa
floris 6c

frudus

&

PIERREPOMET

&

&

HAMVM M

DE AVELLANA MEXICANA
fig,
/. (^T^

IJ

etiam valde diftant, nullas enim Cacaofolia habent alas. De foliis hoc modo adhuc addam, quod ftatim, uno cadente vel deciduo , alterum di novum ejus locum occupet,
//.

xr.

Sed cum ab excellentiflimis Botanicis noflri SEvi primarius hodie vegetabilium charader a fiore & femine defumarur, hinc e re omnino erit , <5c de fiore qua^dam annotare. Jofefih. Pitton TOVRNEFORTIVS Inflim, Rei Herhar. Tah, CCCCXLJF. p. 66 1, Sam. DAHLE hi Pharmacologia feu manududione ad mater, medic. Cap. de arhorihus pomife' ris fru^u cortico/o fag. 4.^]. Cacao gaudet floribus magnis, pentapetalis, fiavis, frud^u magno. JOH, RAIVS Hiftor.plantar, Tom, IL 8^61 IV, de arhori" hus cucurhitiferis Cap. VJIh p. 1670. hifce ob fimili'' tudinem 6c Cacao fubjunxit : eft arbor, cujus flos bafl cohseret fru<^u polypvreno cortice duro te^o,
Jann femel citatus, fnquentes notas charaderifticas ex clarifn Plumierii defcription d' Amerique exhibet flore, inquit, efl: rofacea, plurimis fcilicet petalis conflante , ex cujus calyce
:

TOVRNEFORTIVS,

multifolio furgit piftillum, tubi

laciniis

cujusdam muItifcifH cindum, quod deinde abtin fru61:um cucu*

meriformem, flriatum, feminibus foetum in qurnque plerumque acervulos coHedtum oblongos , iri
multas veluri amygdalas
di libri
lieres
fciflifes.

Cum

hoc chara-

dlere 5c Hiftoria naturalis

Cacao

6c figura ifliusmo-

exade

&

coincidit pag. 4. i^s flturs font regu-" en rofes, mais fort \itt\t^s dfansodeur"

5cc. flores

per rotum

annum

in

arbore adfunt

ma-

ximam tamen copiam eorum circa duo B 9

folflitia ar-

hm

"j4

RELARIO MEDICA

____^

bor oftendit , quorum tamen major pars fterilis decidua inter m} riades vix centum ftamina frudus poft fe relinquunt, uti etiam modo allegata Hiftoria

&

une grande quantitc de : peine de mille y en a- t-ii a ces fleurs coulent, ,qui nouent ; en forte que la terre eft au defTous ,paroit toute couverte de ces faufTes fLeurs 5cc. Color floris croceus eft, quo deciduo <5c evanido remalaniiginofa ftamina , feu nent oblonga , viridia in frudlum cei trum floris occupat embrvo, qui
naturalis

Cacao

teftatur

&

&

&

& ftria^um rufFiim ; Anton. COLde LEDESMA colore ficum semulari MENERVS Hic fcripfit in fuo opusculo de Chocolata Inda. frudus nucleis, racemi inftar medio ftipiti adh^erentibus , quos Indi Cacahuacintli nominant, refertus, qui quando maturus fit, magnitudine juxta ac craflitie pepones vel melones, (b) interdum autem vix pomum fylveftre ad^quat Forma exterabit corticofum
,

na
'

5c figura nunnulli
alii

fubrorundi funt,
,

pomorum
verum

in-

ftar

oblongi

cucumerum forma

p'eri-

que ovati.Singulis annis bis.hi frudf^us maturefcunr, vindemiantur , prima vice Menfibus Januar. 5c
Junio. Huic Februar. altera vice Menfibus Majo fru(ftuifemina, quorum numerus variat a collefto

&

&

decem,duodecim ad viginti <5c plura, imo POMET usque odaginta uno frudu contineri 1. c, fexaginta pWhibet (qux raembranulis fingula fingulis inclugelatinadulci
)

f^,

& la^iea referta,

,

liquefcit

exprimuntur

qua in ore illico hberantur a cortice exteriore

KurbifT, volIerSaat,und (b) Dle 'FrLKht ift grofs, wie ein gleichet auch am Gefchmack in etwas demfelben. Blanckart von der Chocoiade pag. 1^4.

DE AVELLANA MEXICANA.
riore
iuta
<5c

I^"

purgantur a mucilagine vifcida, quo invo-

jacent , poftea ftratificantur fuper lintea vel ftramlna , 6c vel in fole, vel ollis vitriatis indita fuper ignem exficcantur, 6c ad ufum affervantur.
alias
.

XII.
dixifte

Sed

fufficiant hcec

de arbore, ejusque

foliis, fiore <5c frudu, officinas enim noftras pharmaceuticas non ingrediuntur,nucIeosauten> noftros, horum qualitates, vires & ufum pauloagcuratiusinfpicere (Sc inquirere volupe eft.
.

XIII.

Subftantia eorum intus eft tenuis 5c mucofa terreftreirate quadam junda, fpadicei fere coloris, difpares, fublara nempe pellicula fulva , divifa particulas, oleo fcatens, quod abundantius ex his,quam

ex

Pulpa Phyllidis frudiu , exprimi poteft. ha?c fubpinguis,fubamari, non ingrati tamen faporis,odoris fere nu!lins;tt^mperamentum fubfrigidum atque humidum a JOH. RAIO iis adfcribitur.
.

XIV.

Principia Chymica brevirer tangam : fi nuclei, ceufieridebet,in pulverem vel faltimfragmentacomminuti 5c retort^e iodiri deftillanrur,exhibentprimo liquorem quendam aibum , aquae inftar clarum 5c pellucidum, ad inftar jufculi carnium ; aulo ignis gradu fpiritus vaporum forma ladei candoris,qui non admodum funt ftrvidi,fed penetrantiffimijnec guftui necolfadlui ingrati.quemadmodum efle folent e fanguine aut carne eliciti; 8i tandem,igne vehementiffimo reverb.riiaddito, oltum afcenditintenferubrum 6c velut fanguineum, verum pellucidum, pinguedinem ex aftata carne deftillantera redok'ns,refrige-

ratum

^
ratum
alias

RELATIO MEDICA
crafTefcit inftar olei,butyri vel cerse
;

mirifjce

pungit & penetrat, fale nempe volatili, cujus inagnam quantitatem continet, nondum feparato,
cardiacum. Ulteriorem nucleorum Cacao analyfm chymicam vide alios chymicos curiofos. fis apud Dn.Ie FEBVRE
valde infuper aromaticum
eft

&

&

Hic autem qu^ritur, cum fru^lus ex diyerlis arborum fpeciebus defumuntur, qu^nam fpecies in
ad hancce quaellionem autores refpondent, omnes 6c fmgulas fpecies unum eundemque fru<aum , magnitudine tantum a fe invicem diftantem, proferre unura hinc eundemque & habere ufum 5c vires dc virtutes. Interim tamen ex Caraco & Nicaragua allatos nucleos reliquis Cicuratas etiam arbores, pras pr^ftare certum eft. fylveftribus 6c Iponte e terra natis, meliores fruftus nucleos ferre mihi certe perfuadeo. Reliquum eie(5iione utendum, nec ufurpandi funt annofi, mu-

ufum trahenda

vel ufurpanda

&

cidi, cariofiaut alio

modo

corrupti, aut vitioli, ve-

e contrario integri , magni, ponderofi, non annofi nimis, nigricantes foris,intusrubedinisnon

rum

cxpertes, pingues, bene aftervati 5c fapidi.

.

XVI.

progrefTum facio. Indiae Occidentalis olim incolasmagno in pretio hofce nucleoshabucrunt,& monetsB vice iis utebantur in fuis commerciis , omnis enim generis merces iis emere poterant, & nummorum vice,quoties ftipem mendicantibuserogarevolebant, habebant, nucem Cacao e-

Ad ufum

nim unam atque alteram

HELM. DAPPERS

conferebant. vid. WILp.ic.3.pji6. Reife um die

iis

Wek

DE AVELLAN A MEXICANA. I7 120. (Scc. k. c, 6. p. 285-. ERASMI FRANClScTaftriTnd

Weft-lndianirch.Luft-GartenParr.I.p.487.5cc.Sedpro

quam

certo habeo quod nunchocce monet^genus,poftHifpani, ali^que natfonesin hafce Americanas

provincias pervenerunt, derogatum

lit, Sc monetiE aure^ argente^que, quibusRegum Principumque

TYR admiratus,
verba
:

eodem pretio ac valore, quo apud nos valent, exiftant. Hancce nulli adulterio obnoxiam monetam arboream PETRVS MARiimulacra infculpta funt,in

merito

cum impetu
I

ha?G protulit

monetam qu^ fuavem utiiemque priEbet humanogeneripotum 6ca tartarea pefte avaritias fuos immunes fervat polTeftbres, quod fuftodi aut diu fervari nequeant. Sed huncce ufum miftum faciamatque alios, nempe medicos, in confiderationem traham. Indi demum Hifpani <Sc Itali,& nunc quoque noftri Germani ex hoc frudu decorticato 5c tofto componunt cum aromatibus maftam
felicem
,

vel placentam
lai:e

Ghocolata di<9:am,ex qua

cum

aqua,

genus ejusdem nominis,Cc)Nedar quafi Tndorum, conficiunt, de qua confe^ione 5c potu in limite hujus difiTertationis qu^dam, fed brevia, addam. Mirum porro in modum laudatur hic frucSus ob egregiam fitis fedandse virtutem 6c arvel vino potus

dens bibendi defiderium leniendi, Indiex folis nucleis> fine aliorum admixtione, potionem pr^parant, quam porrigunt iis, qui acutis morbis laborant, valde enim iis utilem efiTe, etiam ad fedandum Sc miti-

gandum

(c)

Vid. Catalogum noftrum,exhibent : appellationes denominationes omnium potus generam per totum terrarum orb^m 5cc. p* 34.

Ig

RELATIO MEDICA
p. n,, experti funt.
,

gandum calorem

Vim tum

ha-

bent nutriendi adeo potentem

ut multis carnibus

aliisque alim.entis anteferantur , ita ut D.STVBBE, Anglus, in trad^atu fuode Chocolatae potu, pro cer-

to affirmet

plus nutrimenti corpori, quam libram uSc virium nam carnis ; Obfervationes proftant quosdam in Americanis coloniis folo Cacao per aliquot menfes non vixifle tantum,fed 5cpinguiores fadoseile^quo,

unum Cacao nucleum

humano

afferre

legi merentur in anonymi cujusdam titulusiNaturgemafTeBefchreibung des tradiatuicui Caffe , Thee und Chocolate ^c.ob egregium hinc,quodcorpori afferunt nutrimentum,egregie hi nu-

rum exempla

clei

conducunt phthificis & hedicis. Reliquum pin guefaciunt corpus ventriculum roborant humo,

res acres &falfos temperant,hinc fcorbuticismedentur,

fanguinem edulcorant, femen augent,

,

pe<ftori

&pulmonibus profunt,
dolores fiftunt
tolli dc

fpiritus alacriores reddunt, caput roborant, atque horum nucleorum alimentum &. medicamentum vix fatis ex-

depraedicari poflunt.
.

XVII.

expreflTum confiderandum venit ; exprimitur autem ex nucleis Avellanarum Mexicanarum, non aliter ac oleum amygcomrainutis. (d) dalinum ex amygdalis calefaftis

Ad extremum Oleum Cacao

&

Ufura

(d) Die Cacao-NuiTe geben ungleich

mehr

5hl

als dic

Mandeln.

DE AVELLANA MEXICANA. Urum habet cum amygdaiino quoque eundem,

I9
<5c

ad quse amygdalinum utile, ad eadem quoque hoc Si quidem adhuc in majori gradu. Unguenta haemorrhoidibus minus conveniunt, butyrum nucis

Cacao tamen h^morrhoides ffu

affeiflarum inun^lione

ficus ani, j^artium

nempe

curat,

vid.

JACOB.

MANGETl
.

JOH,

Biblioth,

pharmaceut, med,

Lih, III. p. 4 40.

xviir.

Atque
rafTe

haec in praEfenti fufficiant

commemo-

de Avellana Mexicana, cujus hiftoriam naturalem & medicam, generalem faltim, exiguis hisce anguftisque pagellis compledi conftituimus: prolixiorem narrationem de ea qui deliderat , evolvat

cum

Botanicis,

8s.

egregium tra<ftatum Galiico

idio-

1720. Amfteledami editum fub titulo naturelle de Cacao <^ da Sucre ; fed proHifloire mifimiis . XVI. qu^dam addere de Chocolata, potu Indorum NecFlareo (e) quod noftrum etiam promifTum paucis adhuc relationi huic anriediere non negligemus.

mate anno

XIX,
,

Chocolata

eft

vocabulum barbarum

C
(e)

pureque Ameri-

Chocolade ift ohn ZweifFel derjenige Gotter-Tranck, den die Heydnifchen Poeten Nedar nennen &C. vid. Madame Leucorandens anmuhtiger Beweifs , dafs ein honnettes Frauenzimmer beydenCaiFe-Schmaufsgen erfcheinen konne <Scc, p^ 73

20

RELARIO MEDICA
^

Americanum ex Chocay Choco quod ftrepitum & fonum, quem Chocolata, quando aqu^ fuper igni admifcetnr,( veil er wahrenden Sieden und Kochen
einen hellen Schall von fich zugeben pflegt) edit Atte vel Atky quod Mexicanis aquam fignificat.
.

&

XX,

Variis

aliis

adhuc infignitur appellationibus,

de HEREDIA Cyocolate CASPAR. pronuntiat ; alii vocitant Cacavate, Chucolate^ Jocolata , Succolata Socolada, Gallice Chocolaty Germ, Schoccolade, Schocklate 8c ob infignem ufum confortandi Venerem, vocatur Brunfvicenlibus in Pinace officinalium : Venus^Brod. (f)

CALDERA
,

XXL

Ad homonymiam quod attinet, Sc confedioni CX nucleis cum aromatibus 6c faccharo parat^, <5c potui demum ex hac confedione, in AtoIIa, aqua,
lafte vel vino foluta
latas
,

pra^parato

(atis

noto,Choco-

nomen

convenit.
.

XXll

Chocolata

fic

duplicem quoque defiderat 5c expe-

(f )

Bekomt daher denen

zum

erften

Rittmeiftern , und denen , Co mahl Brautigam werden, fehr wohl,macht

; wenn die Rahel diefe gekennet hatte , wiirde fie nicht die DuChocolade daim um Jacob gekauffet haben, denn diefe tibertriftt

die Verliebten Saamenreich

jene w^it-

DE AVELLANA MEXICANA.
expetit definitionem. ftionesfolid^, varice
(i)
,

21

funt placent^ feu confe-

oblong^
ticatis

5cc. (g)

form^, rotundse quadratiie, ex nucleis Cacao toftis & decor-

aromatibus fuper igne in unam maiTam coada\ (2) eft potus feu jusculum (eino Briihe oder Suppe) ex prasfata confedione, in Atolla , aqua , lafte vel vino foluta , codlum praeparatum, ad nutritionem, voluptatem, fanitatisque recuperationem,

cum

faccharo

&

&

XXIIi

Pr^ter Cacao autem ^ quod bafin 8c fundanientum Chocolatas conftituit, adhuc varia eam ingrediuntur fimplicia ^aromatica, pro cujusvis tamen lubitu , temperamento, a^tate Sc conftitutione
varianda ingredientia
gltaSy (de
rol.

Sc feligenda

ex innumeris

pauca tantum hic recenfemus v. g. Siliquas VamU quibus vid. Excellent. Dn. Dod-. Joh. Ca-

de Sihquis convulvuli Americani vulgo Vainigliis. Helmft. 1721. 4t,) AchiotaWy Piper Mexicanum, Anifum Jhllatnm f. Turci^

SPIES Programma

cumy Amygdala, Jaccharum Camrienfe y Cinnamo-

mum

Caryophyllos aromaticos ,

Mofchum Amhram
,

gryfeam^ pulverem filicis c^ Unguae cervinae, nuces AveUanaSy triticum Mciys^.MaitZy (Tiirckifch Korn oder Weitzen , propter particulas oleofas 8c pingues C 3

(g)

Wird ofFters in Schachteln gegoflen , Jada oder unfer Quitten-BrQd Scc. vid.

wie MarmeChrifl:.

Viel-

heuers Griindliche Befchreibung fremder Materialiea und Specereyen &c. p. i6o*

22

REL A TIQ

MEP

CA___

pingues Choeolata? additur) Orejevalam feu Auricnhejioremy HoUi, ffuccus vel Gummi eft, quod IndiChocolatx addere folent &;c. vid. Lexicon natur^ 5c artis p. 897.) Aquam Namph<ie feujlorum auranttorum d^ adhuc plura, qua? fi omnia una vice componerentur, certe novam Theriacam Compofitio fimpliciffima, me (h) conftituerent. uno vel altero tanjudice, exCacao^ faccbaroy tum aromate compofita, multo eft praeftantior,

HVBNERf

&

XXIV.

rite ex praeparandi confedionem nos fatis ea potum coquendi, cum plures eum ante fufe docuerint, 6c omnibus ferme jam coquis notisfimus fit, aliquid dicere hic piane fuperfedeo. Va^ apud Indos, 6c apud Anriat tamen praeparatio

De modo

&

&

glos, Hifpanos, Italos 6c Germanos. EvoIveAnale-

da

literario-Hiftorico-curiofa. Fafcicul.

p.io. 6c

llr

XXV.
folis In-

Ante Occidentalis orbis detedionem

dis hic potus familiaris fuit 6c notus; poftid vero tempus cum multis aliis rebus Novse Indiae pri-

mum

(h) Der Theriack, ein fehr bekandtes Medicament, foil entftanden feyn , als der Teuffei einsmahi eine Apotecke umgeworffen ; als der Herr derfelben nun fei. hat nes Schadens nicht l^effer fich erhohlen konte gelaffen, und vor ein neu Medicaer alles zufammen ment vf ider alle Kranckheiten dienlich , weil eine
,

gantze Apotecke darin enthaiten, verkauffet.

DE AVELLANA MEXICANA^

23

mum

Hifpaniam, & deinceps in reliquas Europae regna quoque delatus,ut hodieomniprovincias bus notiffimus fit. (i)
in

&

XXVI.

tribuuntur infignes ; frigido ventriculomultum prodciTe, eumque calefacere, digeftionemque promovere ; Venerem confortare (k)
Virtutes
ei

Sc

omnia
;

vifcera roborare
,

vires collapfas reftau-

augere bene nutrire & faginare^ phthifi & hedicce mederi, pedori prodefte, vertigini conferre affirmatur, reliquas virtutes viresque vide apud commentatores de Chocolata. Strigofts Si macilentis expeditus potus eft. Ingreditur quoque Confe<^ionem pacificam de Succolata Inda
rare
fpiritus

Mynfichti,
.

xxvri.

Modum bibendi Hifpani pecuHarem obfervant, fumturi enim Chocolatam , frigidce prius hauftum bibunt. An vinum Malvaticum vel aliud bonse notaedulce, item Rofoliodi Perfico
,

aqua Cinnamovel alia fpirituofa

,

mi cum vino, florum Namphce, fuperbibenda fint , non conveniunt autores

non
seque

(i)

Die befte Chocolade kbmmt noch heutiges Tages aus America, wo fie von frHchen Niiflen gemacht wird; nechft diefer ift die SpanUche die befte.
,

(k) Jener fagte

die befte C hocolade

ware

eine

Fauen-

zimmer-Hand, wenn

die nicht hiiffc, (o hilfTt nichts.

24
dis

RELATIOMEDICA

prafertim in langui, quibus matrimonium prolem afpicere denegavit, Sc enim interdum generantur adhuc forfan foetus, Chocolade-Kinder j didli ; exemplum vide

jeque tamen nocere pofTunt

&

apud

MVNDiVM

inparergis,

xxviir.
,

Quod ad tempus afTumendi Chocolat^ pomane commodiffime bibi fub hotum attinet ram fomni nocere fcribitur iis vero qui calorem
, ; ,

ventriculi debiliorem experiuntur

optime confuh'-

Chocolatse unciam unam atque alteram poft cibum aflTuniant ac vinum Malvaticum vei aliud bonae notce generofum fuperbibant ; tempore ^ftivo fanguinem 6c interiora corporis vifcera inflammat. Chiapa degentes, continuo in Hifpani in Mexico fuis templis Chocolatam. bibunt , tefte Anglo, qui p^r plures annositer per In, di^e Occidentalis provincias ac regna inftituit, in
tur,
fi

&

GAGE

THOM.

dijfertatione itinerario Juo

amiexa,

In

Romana ec-

clefra difputatur, an hiccepotus jejunium frangere poffit? ControverfiJE hujus refolutionem dodifli-

mamvidefisapudFRANCISCVM MARIAM,

BRANCATIVM , in Diatriba de ufu de LEON".. Chocolata; item apud edito , cui titulus libro Hifpanice fcripto in Quejiion moral Ji el chocolate quebranta el ayuno
Cardinalem

ANTONIVM &
P.

Ecclefiajlico

&c.

(1)

apud

ANTON. ZVCHELLI

(l)

Als

Anno

1723. eine

Zeitlang mich in

Wien auf liielte,

liefs

DE AVELLANA MEXIGANA.

2$

iA in fciner Meyckwiirdigen MilJions-und Reife-Befchreihung n^fch Congo in jEthiopien p, 47. apudMadame Leucoranden I. c pag. 77.ubi conrroverfia de ciditur; an Choqolata flt cibus vel potus ?

/XXlX.
Inde

mirum quantum appetunt hoc jusculum

iis

X Chocolata confe<^um,
noilratibus

quoque idem eft,quod

vinum

8c cerevifia, Sinenfibus
in

Perfis CofFe; idque bibunt

copia

& quantitate,

ijt

Thea 5c omni tempore in tanta unica Hifpania Nova non

qfiorannis duodecies millena librarum faccharimiliia, iiber I2. Millionen Ib. Zucker. Hos
fufficiant

Indos imitantur Hifpani, de quibus hoc fcomma ^liquando legiraus : Ein jeder Lumpen-Hund in Spanien , der nicht eine Katze aus dem Ofen zu jagen Macht hat, und der in vielen Jahren keinFleifch auf feinem Tifch gefehen, njufs doch taglich mit

D
iiefs der

feiner

Herr Pfof. Rauch

ein Catholicus
,
,

eine Di-

fputation de aerc 5c efculentis drucken diefe Worte : Chocolata vaide nutrit

flimulat
fces
;

in
<Sc

welcher

venerem

hinc vel ftoliditatem vel hypocryfin cognoqui ob abundantiam fucci nutritii,

monachorum,

ut ajunt, Veneris pabuium,a carnibus devotionis gratiaabftlnent, largo nihilominus Chocolat^ potu fefe
ingurgitare

minime

fibi

vitio vertentium.

Nachdem

Cathedra defendiret war, ward er vom Confiftorio fufpendirt und ab ofKcio removirt;doch wcil er nichts contra veritatem gelchrieben hatte, ifler nach etiichen Monahten wieder ia feiae
diele Dilfertation in
>

vorige Dignitat gefetzet worden.

26
feiner

RELATIO MEDICA
Dulcimenen
,

njit den kurtzen Mantc!,Iangen morderirchen Dolche und der Brille au der Nafe, auf Gefundheit des Herculis und Herculifci eine TaiTe Chocolade trincken.

Degen

XXX.

Cum autero Sc hodiernfs temporibus quidara EuropcEi (m) nil appetere videntur , niii Chocola'tam , necjudicant, an conducat, an noceat; Siracidis regulam dia^teticam auream in gratiam eorum hic apponam : proba, quid fanitati tux conducat! (ed objicere poteft quispiam : nec Indis nocet ? qui continuo quoque eam'potant; Sed Europasi non funt Indi , Europaei Europaea utantur diata , Indi
Inda.

quam

Nec cum Italis refrigerata , palato potius, valetudini convepiens, Chocolata bibenda
.

XXXL

incurrunt poet cujusdam verficuli haud fllepidi, qui quatuor mundi partes , tanquam Deas de potus prseftantia altercantes inducunt;

Mentem

Orta Deas inter

lis

quondam maxima, potus

illa

Laudibus

illa

fuos tollere 6c

fuos

Thee

fautrix ASI^ffi ja(ftabat

China faporem,

Gftentant

Cahwe

Perfica regna

fuum

AFRI(m)
aber unlere Tcutfchcn fich derfelben an ftatt des Biers und Weins bediencn wolten, wiirde fie gar bald einen Eckel erwecken,und dea Appetit zum
elleii

Wenn

verderbea

DE AVELLANA MEXIC ANA,

AFKICA

%y tunc Coifi Serb' rque adducit, utrumque

Inftar divini

AMERICES

Nedaris efTe putat, laudantChocolatenRegna, Tabaci

Siepiuseft, clamat, dulce vapore frui! Cerevifia partibus orbis, Stabat ab in eo vario quae fluit uva mero, Ac

EVROP^

Hoc fummo cernens

Hinc
ait,

iEfculapius 2etherfi motus, hinc ^bflnt jurgia vana procul 1 Quaque fuos potus fibi fervet terra ; Tabacum Quivis fumanti, dum Jubet ore trahat Et cuivis liceat plenis haurire cukillis,
Serbet,

Thee, quivis

fortiter

usque

bibat.

Ipfe Europseis vini

commendo
quivalet,
.

liquorem,
ille valet^

Hoc utimodice,

XXXIL
Curiof.FafcicuL

Not2
dae funt
12. .

& in Anale6tis Hiftor. Litterar.

VI.
$.

bonitatis Ch(K:oIat^ Ind^ omnes videnapud Blanckardum de Chocolada p. 156. 157,

p,

XXXIIL

Chocolata^ lr\dx quidam fubftituunt vernacu1am,quam iisdem,acIndorum pr^ditam effefacultatibus5c virtutibus certoafTerunt^ tale fuccedaneum

paratur ex amygdalis dukibus, pineis, piftaceis, Cinnam. caryophylL aromat. manna&faccharo &c

videLENTIL. Mifcell, Germam Dec, IIL An, V, append. p 105 Pari modo paratur hic Brunfvig^ Chocolata ex Cerevifia Mumme didta, cum aliquot ovorum vitellis <Sc aromat. qu^ certe non contemnenda. Porroparatur talis Chocolat^ analogus potiis

28

RELATIO MEPICA
farina albiffima
tricicea Hallenfi tofta,

ex

cum

o^

voium

vitdlis, faccharo,

Cinnamomo

di lade.

XXXIV*
>i
/

quafi Neomriibus hic delicatiffimps ^areus convenit potus , in primis iis valde nocesr^ qui bile volatili abundant, (q) facile febres epheme-

Non

n}-^

&

ras concitat aliosque

dum &

morbos calidos, Quemadmq* omnem abufum (o) Europaeisjam. XXX.

5

interdiximus 8i hic altera vice interdicimus

rna dofis

opti-

mane a quinque ad
$.

fex uncias.

XXXV.
:

Pra?parata

ex Chocolata funt fequentia

(i)

Confedio pacifica de Succolada Inda Mynf quam vide apud eum in Thefauro 5c armahiientario Medico*Chymico p. m, 224. 225*. (2) Placenta Chocolata?,'
Cbocoladen-Torte yocitant^ paratdr in modum ^zc<ntx amygdalinje, ex Cafrao-nucleis aqua florum Nampha?. cutn mica panis nigerrimi

quam vulgo

&

(3)

(n) Diejenigen
ein sx^enig

fo ein hitzig GeblUthe haben j miifTen , Cutumer-Saat geftofTen darunter mengen, ocler welches noch befTer jft, ein wenig Nitrum,oder^ etwas vom lapide prunellae darzuthun M/i-J. i :S{'J

(o) Id in vita

optimum reputo
fchUdlich
ift',

ne quid nimis, Terent

ift

es gewifs nicht ihre Schuld, fondern man mufs die Schuld gantzlich auf diejenigen legen , die fie fchadlich machen , indem fie
(le

wenn

fo

(elbige mifsbrguchen

^^

DE AVELLANA MEXIGANA.
(5) Specias confedtionis
,

29

quam

CbocQlackn-Krnntze

appellant: (4) Rob Chocolata, cum croco oleo amygdalino parat, fpecifici loco in tuffi commen-

&

datur,
$,

XXXVL

progredi videmur , unde calamum hic fiftinius finemque huic labori imponi* mus , fufficere enim h^c ad generalem dulciffimi potus Indorum cognitionem fperamus ; plura qui cupit , adeat Marcum Mappum de receptis hodie etiam in Europa potus calidi generibus 6cc. Domin. de Four, Antonium Colmenerum de Ledesma, Franciscum Mariam CardinalemBrancatium inDiatriba de ufu Chocolar^. Rom^e 1666. 4t, Mundium, les Journal des S^avans An. MDCLXVLCarolum Sponium, Thom. Gage, Dom. Stubbe, JohGottf, Kiihnen, Stephan. Blancardumin zuverlafsigenGeuTtra limites
>

Sed

dancken von Thee, CalFe, Chocolade und Toback. 1705'. g, Cafparum Calderam de Heredia quaedionibus IV. de Chocolate Lugd. Batav, 165-8. in fol. Joh. de Card..nas, lib, DelChocolate que provechos haga y fi es bebida faturable ono.Mexic.1609^ Barth. MarradGn HiTpan. Dialdg de Chocolate. Ml Duncan, von Mifsbrauch heifTer und hitziger Speifenund Getrancke, fonderlich aberdes The-r^SjCoffeesund Chocolade. Leipz. 1707.12. CorneliamBontekoe, Een kort Tradtaat van de Kragten en'c Gebruyk van de Chocolate, in 'sGravenhage. I68f. 8v*

Hamb.

6c alios.

CO.

COROLLARIA.
t
IV^CtVti vci Ivietate lapis cft latus

& politus,
Cacao

fuper

quo
aliis

Indiis Occidentalibus

nuclei in pulverem tcruntur

11.

Ab

fruftus arboris Cacaoiferse, Caaliis

cavacentli, ab
cantur.

vero nuclci

ita

vo-

UL

Si nuclci

ante Chocolatae praeparatio,

nem, ex

corticibus fuis cximantur

,

deli-

catiorcs fiunt panes vel rotulae

& gratior
cum

dcmum

Necftarca potio

IV. Mexicani Chocolatam pr^parant

Atolla, qu2K cl^ antiquiflimus
tus.

corum po-

V. AtoUa
aqua

eft farina

ex frumento Indico in

diluta

&

cocfta,

VLForma

paftillorum nihil ad
circulares

bonamCho-

colatam confert , parantur cnim longi,rotundi , quadrati

,

&c.
Chocolafaccharata,

VI L Forma
ta, fiunt

folida ufurpari poteft

cnim exea tragemata

JMaflepanes,alia:que cupediae palaco

fere ac in liquore pergratas,

xquc

VIII.

Tccomates funt

fabricati^

nuceCocos quibus Amcricani ad huncce

crateres cx

potum

potum

utuntur

horum

dcfe(5tu Europaei

vafa porcellanica ufurpant.

IX. Chocolata obftrucfliones non gignit,obftrucftis enim vifceribus corpus tabcfceret, cum tamen e contrario pinguia (blcat
reddere corpora.

X. Chocolata nec venenum i nec medicina

univerfalis
eft

Prodeft nonnullis, vc-

eam in deliciis habent, omnibus eam fummopere commendantj nocent nonnullis, qui odio eam Jiabent,perhibent eam omnibus efTc nocivam. Utraque pars peccat; fi enim venenum,nulIo non bibenti mortem afl[erret.<^ XL Potionumomnc genus cx vegctabilium
ii,qui

rum

fontc.

EXPLICATIO FIGVRARVM.
! Ex
Guilielmi Pifonis Mantifta aromatica

defumta cft* II. Ex Monf. Picrre Pomet Hiftoire dcs Drogues.

III.

Eft integer

Cacao fmCtus

in magnitudi-

ne naiurali

dclineatus,

IV. Sunt

IV. Suat nuclei Cacao

turali

iii

magnitudine nainvolutf.

fuo cortice adhuc

eft

V* Defumta
t^-facchari,
jr.

ex Hiftoria naturali Cacao

fiftit

&

&

(a) Flores cxplicitos

cum

calyce,

(b) Frucaum perfcdum*

(c)

Frudum immaturum.
in

(d) Frudlum

medio

per transvcrfum

divifum/
(e)

Nucleum

a cortice

(f ) Folia

(g)

cum petiolis Florcs nqndum apertos

F
I

mundatum* & tandcm

&

explicitos.

S.

^tI^.

III

H ARVAkO'

UN !VE,^iS4TY

MC7

UB^^Af^Y

/..-

/.

(-

/ '"^

-^-r^'

^i.l-

Aa'

.r

.-^-

'/'

^,

gpAvW