Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 4, No: 3, 2010 (1-8)

TEKNOLOJK ARATIRMALAR
www.teknolojikarastirmalar.com e-ISSN: 1309-3991

Electronic Journal of Textile Technologies Vol: 4, No: 3, 2010 (1-8)

(Hakem Onayl Makale) (Article)

Akrilik Liflerinin A artlmas iin Alternatif Yntem Ara trmas

Mustafa Karaboyac*, ule S. Uur** * SD Fen Edebiyat Fak., Kimya Bl., 32260 Isparta/TRK YE ** SD Mh. Mim.Fak., Tekstil Mh. Bl., 32260 Isparta/TRKYE
mkaraboyaci@hotmail.com

zet Pamuk lifleri iin birok a artma yntemi bulunurken, akrilik lifleri iin gnmzde kullan lan ok az yntem bulunmaktadr. Akrilik liflerinin a artlmasnda kullanlabilecek farkl a artma maddeleri ve alternatif yntemler aratrlmtr. Bu amala iki farkl akrilik elyaf n sodyum klorit, kalsiyum hipoklorit, hidrojen peroksit ve peroksit perslfat aktivasyon sistemi ile farkl pH de erlerinde ve reeteleri ile a artma i lemleri yap lmtr. Aartma i lemlerinden sonra elyaflarn Beyazlk dereceleri belirlenmi ve reetelerin maliyet hesaplar yaplarak yntemler kyaslanmtr. Anahtar Kelimeler: Akrilik; Aartma; Beyazlk Derecesi.

Investigation on Alternative Methods for Bleaching of Acrylic Fibres

Abstract While many bleaching method for cotton fibers, today a very limited number of methods are used for acrylic fibers. For acrylic fibers different bleaching agents used in bleaching and alternative methods were investigated. For this purpose, two different acrylic fibers have been bleached with different pH values, and prescriptions of sodium chlorite, calcium hypochlorite, hydrogen peroxide, persulfate and peroxide bleaching activation system. After bleaching fiber, whitening grades are determined and the costs of prescription are compared. Keywords: Acrylic; Bleaching; Whitening grade.

1. GR Siyah ve beyaz tekstil sektrnn vazgeilemeyen iki ana rengidir. Tm elyaf trleri iin siyah renk, boyama ile kolayl kla elde edilmekte iken, beyaz renk iin herhangi bir boya sz konusu olmad ndan tekstil liflerinin aartlmas yzyllardr byk nem tamt r. Poliakrilonitril ieren elyaflardan yaplm kuma ya da iplikler sar ms ya da krem nansl dr. Poliakrilonitril yada nitril gruplar ieren polimer tekstil rnleri proses esnasnda sararma eilimi gsterdiklerinden aartlmalar gerekmektedir [1]. Uzun y llar boyunca akrilik elyaf pazar nda Acordis firmas taraf ndan retilen Courtelle elyaf sektrn beyaz elyaf talebini kar lamaktayd. Fakat bu firman n retimine son vermesinden sonra piyasada Courtelle beyaz na yak n beyaz elde etme ihtiyac do mutur. Bu nedenle akrilik liflerinin a artlmasna ynelik al malar nem kazanm t r. Akrilik liflerin a artlmasnda genellikle sodyum klorit kullanlmaktadr. Literatrde yap lan al malarda da genellikle farkl a artma maddeleri ile akrilik liflerinin aartlmas zerine patent al malarnn yapld grlmektedir [2-4].
Bu makaleye at f yapmak iin Karaboyac , M., Uur, . S., Akrilik Liflerinin A artlmas iin Alternatif Yntem Ara trmas Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi 2010, 4(3) 1-8 How to cite this article Karaboyac, M., Uur, . S., Investigation on Alternative Methods for Bleaching of Acrylic Fibres Electronic Journal of Textile Technologies, 2010 ,4(3) 1-8

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2010 (3) 1-8

Akrilik Liflerinin A artlmas iin Alternatif Yntem Ara trmas

Bu al mada sodyum kloritin farkl asitler ile de iik konsantrasyonlarda a artma etkisinin yan s ra akrilik a artmada kullan lmayan kalsiyum hipoklorit, hidrojen peroksit ve peroksit ile aktive edilmi perslfat radikalinin akrilik lifleri zerine a artma etkilileri incelenmi tir. Elde edilen a artlm elyaflarn beyazl k dereceleri belirlenmi ve kullan lan farkl reetelerin maliyetleri hesaplanarak, en uygun aartma reeteleri belirlenmitir.
1.1. Sodyum klorit ile a artma

Sodyum klorit ticari olarak 1930 y lnda textone ad alt nda retilmeye ba lanmt r. 1939 y lnda sellozik liflerin kesiksiz a artma i lemlerinde kullan lmaya ba lanmt r ve Mathieson Alkali irketi bu proses iin geni bir ta yc sistem dizayn etmitir [1]. Sodyum klorit (NaClO2) kat halde beyaz kristaller halinde bulunmaktad r. Kat formunun zktlesi 2,5 g/cm 3, molekl ktlesi 90,44 g/mol olan sodyum klorit olduka hidroskopik bir maddedir. erisine az miktarda alkali (NaCO 3) ilave edildiinde uzun sre kararlln korumaktad r. Sodyum kloritin bozunmas yla birlikte gl bir oksidan gaz olarak bilinen klor dioksit (ClO 2) a a kmaktad r. Bu nedenle sodyum klorit, klor dioksit gaz nn stabil formdaki kayna olarak adlandrlmaktadr. nk klorit a artmasnda a artmadan sorumlu ana faktr ok korozif ve toksik bir gaz olan ClO 2 dir. pH de eri 2,5 ile 3 aras nda ve yksek s caklklarda klor dioksit olu umu maksimuma ular. Klor dioksit gaz asidik ortamda a adaki reaksiyonlar takip ederek meydana gelir. Klor dioksit oluum h z zeltideki sodyum klorit konsantrasyonu ile doru orantldr. NaClO2 + H
+

HClO2 + Na 5e

5 HClO2
ClO2 + 4 H +
+

4 ClO2 + HCl + 2 H2O

Cl + 2 H2 O

Klorz asit (HClO 2) karars z yap da olu ur ve a artmadan sorumlu tr olan klor dioksit gaz n vermek zere paralan r. Maksimum ClO 2 olu umu pH 2,5 ile 3 aras nda gerekle ir. Sodyum klorit alkali artlarda stabil olmas na ra men gl asitle ile aktive edildi inde ok h zl ClO 2 k gzlenir. Bu nedenle gaz knn kontrol edilmesi gerekmektedir. Pratikte bu s cakl kontrol ederek ve a artma banyosuna pH tamponlar ekleyerek kontrol edilmektedir [1]. Donr asitlerin kullan m bu i lem iin uygundur. Ayr c a r korozif olan klor dioksit gaz ndan ekipman n etkilenmemesi iin banyoya kullanlan klorit miktar kadar sodyum nitrat (NaNO 3) eklenebilmektedir. Sodyum nitrat ClO 2 gaz n inhibe eder. Yaplan al mada a artma zaman n k sa tutmak iin gl bir asit olan slfrik asit ve nispeten daha zayf bir organik asit olan formik asit kullan larak farkl klorit deri imlerinde ve farkl srelerde a artma performanslar deerlendirilmitir. 1.2. Kalsiyum hipoklorit ile aartma Kalsiyum hipoklorit (Ca(ClO) 2) beyaz ya da hafif grimsi renkte toz halinde %65-70 aktif klor ieren bir bileiktir. Molekl ktlesi 142,98 g/mol olan kalsiyum hipokloritin z ktlesi 2,35 g/cm 3 tr. 20 oCde suda znrl 217,6 g/l dir [5]. Kuru kalsiyum hipoklorit suda znd zaman 1 mol kalsiyum hipoklorit 2 mol hipoklorz asit oluturmaktadr. 2+ Ca(OCl)2 + H2O 2 HOCl + Ca + OH Bu denklemin dengesi zeltinin pH de erine ba l olarak de imektedir. pH 8 civar nda kalsiyum hipoklorit zeltideki bask n trdr, fakat pH 5-6,5 aras na d t zaman hipoklorit iyonu bask n tr haline gelmektedir. pH 2,5in alt nda ise serbest klor gaz k gzlenir [6]. Kalsiyum klorr asitler ile hzl ekzotermik reaksiyon vermektedir. Ca(OCl)2 + HCl 2 CaCl2 +
2

HOCl

Karaboyac , M., Uur, . S.,

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2010 (3) 1-8

HOCl + 2 HCl

H2O

Cl2

Kalsiyum hipokloritin oksitleme gc hipoklorz asitten gelmektedir. Dolay syla zeltideki hipoklorz asit oluumunu salayacak uygun pH artlar oksitleme etkisini de artt rmaktad r. Bu nedenle pH 5 ile 2,5 arasndaki pH deerlerinde aartma almas yapmak en uygun olandr. Bu al mada pH 5 ile 2,5 aras gerekletirdik. ndaki de erlerde farkl hipoklorit deri imlerinde a artma al mas

1.3. Peroksit ile aartma Hidrojen peroksit 1818 y lnda baryum peroksitin nitrik asit ile reaksiyona sokulmas yla Louis Jacques Thnard taraf ndan izole edilmi tir. Tekstil liflerinin a art lmasnda kullan labilecei fikri 1866 y lnda ortaya kmasna ra men ba langtaki yksek fiyat nedeni ile 1935 y lna kadar kullan m k stl olmutur. Hidrojen peroksit (H 2O2) saf halde hafif mavimsi berrak s v formda bulunurken, suda zldnde renksizdir. Molekl ktlesi 34,01 g/mol, z ktlesi ise 25 oCde 1,4425 g/cm3tr. lk nceleri peroksitin aartma etkisinin bozunmas yla ortaya kan oksijen gaz oldu u d nlrken, bu fikrin do ru olmad daha sonralar anla ld. Hidrojen peroksitin a artma etkisi, zellikle pH de erine bal olarak bozunmas ve hidrojen ve perhidroksil iyonu (HO 2-) meydana getirmesine dayanmaktad r. Daha sonra bu perhidroksil iyonu tekrar bir hidrojen peroksit molekl ile reaksiyona girerek speroksit radikal anyonun meydana getirmektedir [6]. Bu anyonda son derece toksiktir. OH + H2O2 H + HO2
HO2 + H2O2 OH + .O2 + H2 O

Hidrojen peorksit asidik artlarda kararl bir bile iktir. Bozunman n ba lamas iin alkali ya da s gereklidir. Alkali ilavesi ile birlikte perhidroksil iyonu olu umu ba lamaktadr. Perhidroksil iyonu (HOO2-) sulu zeltide zay f dibazik asit gibi davran r. Yukar daki reaksiyonda da grld gibi hidrojen peroksit bozunmas sonucu perhidroksil iyonunun yan s ra birde proton meydana gelmektedir. Bu protonun ntrlenmesi, perhidroksil dengeyi perhidroksil iyonu olu umu ynnde bozar. Bu nedenle NaOH gibi bazlar hidrojen peroksiti aktive ederler. Fakat bununla birlikte yksek pH de erlerinde perhidroksil iyonu oluumu ok h zldr ve bu olay hidrojen peroksitin su ve serbest oksijen vermek zere paralanmasyla sonulan r. Serbest oksijenin a artma etkisine herhangi bir katk s yoktur. Bu nedenle peroksit a artmalarnda stabilizatr kullanmak gerekmektedir. Bu stabilizatrler genellikle kolloidal sodyum silikatlar ya da ayn zamanda metallerin katalitik etkisini de azaltacak EDTA gibi iyon tutucular olabilir. 2 H2 O + O2 2 H2O2 Yaplan al mada hidrojen peroksitin asidik ve bazik ortamda a artma etkilerini deneysel olarak gzlemlemek iin her iki pH aralnda da PAN lifleri iin aartma denemeleri gerekletirilmitir. 1.4. Perslfat-Peroksit Aktivasyon Sistemi ile Aartma Perslfatlar polimerizasyon sektrnde ba latc olarak, yzme havuzlar nda temizleme ajan olarak, sa aartmada, at k sular n a art lmasnda ve daha birok sektrde gl oksidanlar olarak kullanlmaktadrlar. Tekstil sektrnde kullan lan e itli perslfat bile ikleri mevcuttur. Bunlara rnek olarak sodyum perslfat, amonyum perslfat ((NH 4)2S2O8) potasyum perfosfat vb. bile ikleri rnek verebiliriz. Hepsi kat toz formdadr ve gl oksidanlar olarak kullan lmaktadrlar. Perslfat molekllerinin kararl lndan ve hidrojen peroksit moleklnn reaktivitesinden yararlan larak bir aktivatr sistem olu turulabilir. Bu iki maddenin kombinasyonu e itli sinerjik etkiler olu turur. 3

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2010 (3) 1-8

Akrilik Liflerinin A artlmas iin Alternatif Yntem Ara trmas

ncelikle perhidroksil radikalleri, perslfat radikal olu umunu ba latr, benzer ekilde slfat radikalleri hidroksil radikali olu umunu tetikler. kinci olarak peroksit radikalleri daha reaktif molekller ile reaksiyona girerken slfat molekllerinin daha inat kirlilikleri yok etmesine imkan tan r ve nc olarak da peroksit perslfat n olu turduu radikal kombinasyonu oklu radikal sald r mekanizmas oluturabilir [7]. Perslfat radikalleri hem d k pH de erlerinde (pH <3), hem de yksek pH de erlerinde (pH >10) olduka reaktiftirler. Bu nedenle hem asidik ortamda hem de bazik ortamda tekstil liflerinin a art lmas iin kullan labilirler. zellikle sitrik asit perslfat aktivatr olarak kullan lan bir organik bile iktir. Sodyum hidroksit, peroksiti aktive ederek dolay syla perslfat radikali olu umunu h zlandrmaktad r. Aadaki eitliklerde bu iki maddenin nasl birbirini aktive ettiini grebiliriz: 2 2 SO4 S2O8 SO4

+ H2O

2+ H + SO4 + OH

. OH + H2O2

H2O + HO2

HO2 + S2O8

O2 + HSO4 + SO4

Reaksiyon denklemlerinden de grld gibi olu an radikaller srekli olarak birbirini tetiklemekte ve ortamdaki radikal miktar srekli artmaktad r. Bu almada peroksitin daha kararl olduu asidik ortamda sitrik asitle perslfat uyararak aktif hale getirilmesi ve daha yava ama srekli radikal elde edilmesi amalanmt r. Ayr ca peroksitin ve perslfat n aktive oldu u yksek pH de erlerinde (pH >10), pH 10,5 civarnda NaOH ile aktivasyon sa lanm ve yo un radikal olu umu amalanm t r. Her iki ko ul alt nda iki farkl akrilik elyaf aartmaya tabi tutulmu ve sonular karlat rlmt r 2. MALZEME ve METOT 2.1. Materyal almada %100 Akrilik Aksa 3/98 denye/filament 4316 Lot numaral elyaf ile % 100 Akrilik Montofibre 3/128 denye/filament 3389 lot numaral elyaf kullan lmt r. A artma kimyasallar olarak sodyum klorit (% 25), kalsiyum hipoklorit (% 65 toz), hidrojen peroksit (% 22) ve amonyum perslfat kullan lmt r. Ayrca aartma reetelerinde formik asit, slfirik asit, sitrik asit ve hidroklorik asit ile pH ayarlamas iin sodyum hidroksit ve korozyon nleyici olarak sodyum nitrat kullanlmt r. 2.2. Metot Aartma i lemleri Pro-Ser F1030 HT Laboratuar tipi boyama makinesinde gerekle tirilmitir. A artma ileminde 2 0C/dak. ile 100 0Cye klm ve 30 dakika bu s caklkta al larak i lem sonland rlmt r. almada 12 farkl reete ile her 2 elyaf n a artma i lemleri gerekle tirilmitir. A artma reetelerinde korozyon nleyici olarak kullan lan sodyum nitrat, sodyum klorite e deer mol oran nda kullan lmt r. almada kullanlan reeteler ve pH deerleri Tablo.1de verilmitir.

Karaboyac , M., Uur, . S.,

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2010 (3) 1-8

Tablo 1. Aartma reeteleri ve pH deerleri Reete No 1 Reete erii % 3 sodyum klorit 0,0045 ml slfrik asit 0,7 g sodyum nitrat % 6 sodyum klorit 1 ml/l slfrik asit 1,4 g sodyum nitrat % 5 sodyum klorit 1,18 g sodyum nitrat Formik asit (pH 3) % 10 sodyum klorit 2,32 g sodyum nitrat Formik asit (pH 3) % 5 kalsiyum hipoklorit Hidroklorik asit (pH 3) % 10 kalsiyum hipoklorit Hidroklorik asit (pH 1,5) 10 g/l peroksit Kostik (pH 10,5) 10 g/l peroksit Sitrik asit (pH 3) 10 g/l peroksit % 3 perslfat Kostik (pH 10,5) 10 g/l peroksit % 3 perslfat Sitrik asit (pH 3) 20 g/l peroksit % 3,7 perslfat Kostik (pH 10,5) 20 g/l peroksit % 3,7 perslfat Sitrik asit (pH 3) pH Deerleri Aksa 5,12 Montofibre 5,20

2,03

2,04

2,61

2,90

4 5 6 7 8 9

3,08 3,96 2,51 10,49 3,08 10,56

2,98 3,92 2,52 10,68 2,8 10,62

10

2,95

2,98

11

10,31

10,48

12

2,91

2,78

Aksa ve Montofibre akrilik elyaflar nn 12 farkl reete ile a artma i lemlerinden sonra beyazl k dereceleri belirlenmi tir. Datacolor SF 600 marka Spektrofotometre ile CIE renk uzay nda standart beyaza kar Easymatch Textile program ile aartma ilemi gerekletirilmemi ve aartma ilemlerinden geirilmi elyaflar n beyazl k dereceleri belirlenmi tir. Ayr ca kullan lan 12 reetenin maliyetleri TL/kg olarak hesaplanmt r. 3. DENEYSEL ALIMALAR ve TARTISMA Sodyum klorit, kalsiyum hipoklorit, hidrojen peroksit ve amonyum perslfat zeltileri ile yap lan aartma ilemlerinden sonra akrilik elyaflar n CIE renk uzay na gre Beyazl k dereceleri belirlenmi tir. 4 farkl a artma kimyasal ile 12 farkl reete olu turulmu ve herbir reetenin kg ba na maliyeti de hesaplanmt r. Uygulamada zellikle d k maliyetle yksek beyazl k derecesine sahip akrilik elyaflar n 5

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2010 (3) 1-8

Akrilik Liflerinin A artlmas iin Alternatif Yntem Ara trmas

elde edilebilirlii arat rlmt r. Aksa akrilik elyaf ile yap lan aartma ilemlerinin beyazlk dereceleri ve reete maliyetleri Tablo 2de verilmitir. Tablo 2. Aksa akrilik elyafa ait beyazlk derecesi sonular Beyazlk derecesi (CIE) 52,51 59,39 83,99 75,60 82,55 63,72 76,84 53,8 65,64 35,65 67,90 60,55 63,50 Reete Maliyeti (TL/kg) 0,11 0,22 0,2 0,38 0,31 0,61 0,17 0,21 0,263 0,28 0,43 0,45

Reete No Ham elyaf 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Tablo 2de verilen sonular incelendiinde, en iyi beyazlk derecelerinin 2 ve 4 numaral reeteler ile elde edildii grlmektedir. En d k de er ise 7 numaral reete ile elde edilmi tir. Ham elyaf n beyazl k derecesi ile a artma reeteleri kar latrldnda ise 7 ve 9 numaral reeteler hari di er 10 a artma reetesi ile de elyaflar n beyazlk derecelerinin iyile tii grlmektedir. Maliyetler a sndan bak ldnda ise en d k maliyetli yntem olan 1 numaral reetenin beyazl k derecesinde ok byk bir etkisinin olmad grlm tr. Hem beyazl k, hem de maliyet a sndan ise 2 numaral reetenin (% 6 sodyum klorit) Aksa elyafnn aart lmasnda en etkili yntem olduu grlmektedir. Montofibre akrilik elyaf ile yap lan aartma ilemlerinin beyazlk dereceleri ve reete maliyetleri Tablo 3de verilmitir. Tablo 3. Montofibre akrilik elyafa ait beyazlk derecesi sonular Beyazlk derecesi (CIE) 65,24 56,89 82,64 76,21 78,69 52,73 80,69 47,78 67,49 26,76 65,52 58,42 64,64 6 Reete Maliyeti (TL/kg) 0,11 0,22 0,2 0,38 0,31 0,61 0,17 0,21 0,263 0,28 0,43 0,45

Reete No Ham elyaf 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Karaboyac , M., Uur, . S.,

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2010 (3) 1-8

Tablo 3de verilen sonular incelendiinde, en iyi beyazlk derecelerinin 2 ve 6 numaral reeteler ile elde edildii grlmektedir. En d k de er ise 9 numaral reete ile elde edilmi tir. Ham elyaf n beyazl k derecesi ile a artma reeteleri kar lat rldnda ise kullan lan 6 a artma reetesi ile de elyaflar n beyazlk derecelerinin iyile tii grlmektedir. Maliyetler a sndan bak ldnda ise en d k maliyetli yntem olan 1 numaral reetenin beyazl k derecesinde ok byk bir etkisinin olmad grlm tr. Hem beyazl k, hem de maliyet a sndan ise 2 numaral reetenin (% 6 sodyum klorit) Montofibre elyafnn aartlmasnda en etkili yntem olduu grlmektedir. ncelikle elyaflar n ham beyazl k derecelerine bakt mzda Aksa elyaf nn zemini Montofibre elyaf na gre daha beyazd r. Fakat bu zemindeki sar lk a artma sonular na ayn oranda yans mamaktadr. Aartma i lemi sonras nda elyaflar n zeminleri hemen hemen ayn oranda beyazlamaktad r. Her iki elyaf iinde 2 ve 4 numaral reeteler en iyi a artma etkisine sahiptir. Bunlardan sonra en iyi a artma her iki elyaf iinde 6 numaral reetedir. Hatta Montofibre iin 4 numaral reeteden daha iyi beyazl k derecesi elde edilmitir. Kalsiyum hipoklorit pratikte akrilik liflerin a artlmas iin kullan lmamaktadr. Oysa sonular gstermektedir ki zellikle klor dioksit gaz nn korozif etkisinden ka nmak, al ma ortam ndaki ekipman, personeli ve evreyi bu ok toksik ve korozif gazdan korumak iin kalsiyum hipoklorit aartmas gvenle kullan labilir. Reetelerden grld gibi artan hipoklorit miktar ile birlikte beyazl k derecesi de artmaktad r. Daha beyaz lifler elde etmek iin, maliyeti yksek olmas na ra men kalsiyum hipoklorit miktar daha da art rlabilir. 2 ve 4 numaral reeteler akrilik a artmasnda genel olarak kullan lan sodyum klorit ile yap lan a artma reeteleridir. Burada ilgin nokta klorit miktar daha az olmas na ra men 2 numaral reetenin en iyi beyazlk derecesine sahip olmas dr. Bu reetede genel kan dan farkl olarak pH 3n alt nda allm ve hzl ClO 2 k sa layacak gl bir asit olan slfrik asit kullan lmasdr. Bu olay slfrik asidin tm kloriti, klor dioksite evirmi olmas olarak yorumlayabiliriz. D k maliyeti ve yksek verimiyle 2 numaral reete, mevcut formik asit sodyum klorit aartmalar iin iyi bir alternatif olabilir. Hidrojen peroksit ile yap lan a artmalarda zellikle bazik ortamda a artmann aksine akrilik elyaflarda sararma meydana gelmi tir. Yani sellozik ve protein lifler iin kullan lan bu yntem akrilik iin uygun bir yntem de ildir. Peroksidin stabil formda oldu u asidik ortamda yap lan a artmalarda ok az da olsa bir aartma etkisi sz konusudur. Perslfat peroksit aktivasyon sistemi ile yap lan a artmalarda yine bazik ortamda sarama meydana gelmitir. Asidik ortamda bir miktar a artma sz konusu olsa da artan peroksit ve perslfat miktar ile birlikte a artma etkisinde belirgin bir art yoktur. Bu nedenle daha fazla miktarlarda al maya gerek yoktur. 5. SONU VE NERLER Poliakrilonitril elyaflar ieren tekstil rnleri proses esnas nda sararma e ilimi gsterdiklerinden, zellikle beyaz olarak kullan lacaklar durumda a artlmalar gerekmektedir. Yap lan al mada sodyum kloritin farkl asitler ile de iik konsantrasyonlarda a artma etkisinin yan s ra akrilik a artmada kullanlmayan kalsiyum hipoklorit, hidrojen peroksit ve peroksit ile aktive edilmi perslfat radikalinin akrilik lifleri zerine a artma etkililerinin incelenmesi ve en uygun a artma reetesinin belirlenmesi amalamt r. 12 farkl a artma reetesi Aksa ve Montofibre akrilik elyaflar nn a art lmas iin kullanlmt r. Elde edilen a artlm elyaflar n beyazl k dereceleri k yaslanm ve ayr ca kullan lan farkl reetelerin maliyetleri karlat rlmt r.

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2010 (3) 1-8

Akrilik Liflerinin A artlmas iin Alternatif Yntem Ara trmas

Elde edilen test sonular incelendiinde, akrilik aartmas iin en ucuz ve etkili yntemin gl asitler ile pH 2 civar nda yap lan a artma i lemleri oldu u belirlenmi tir. Fakat daha pahal olmas na ra men kalsiyum hipoklorit ile yap lan a artmalarn yksek a artma etkisinin yan s ra insan, makine ve evre sal asndan daha uygun olduu grlmektedir. 6. KAYNAKLAR 1. Karmakar, S. R., 1999, Chemical Technology in the Pre-treatment Processes of Textiles, Elsevier Science B.V., ISBN:0-444-50060-X. 2. Wallace, J. G., 1955, Bleaching Polyacrylonitrile Fibers , United States Patent, Patent number 2720440. 3. Traber, R.H., 1996, Phosphate-Free Reduction Bleaching Formulation, United States Patent, Patent number 5547475. 4. Hardy, F.E., Cselik, F., Pretty, A.J., Young, K., Scott G., 1989, Bleach Activator Compositions Containing an Antioxidant, United States Patent, Patent number 4853143. 5. Clifford, G., 2010, White's Handbook of Chlorination and Alternative Disinfectants, 5th Edition, Black & Veatch Corporation, ISBN: 978-0-470-18098-3, 1062. 6. Choudhury, A.K.R., 2006, Textile Preparation and Dyeing, Science Puplishers, Enflield NH, USA, ISBN 1-57808-402-4. 7. Stroo, H., Ward, C.H., 2010, In Situ Remediation of Chlorinated Solvent Plumes, Springer, ISBN: 978-1-4419-1400-2.