Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 5, No: 2, 2011 (77-82)

TEKNOLOJK ARATIRMALAR
www.teknolojikarastirmalar.com e-ISSN: 1309-3991

Electronic Journal of Textile Technologies Vol: 5, No: 2, 2011 (77-82)

Derleme (Review)

Hal Maddesi Olarak Polivinilalkoller

Emel ALAY *, Ayegl KRL **
*

Ege niversitesi Fen Bilimleri Enstits, 35100 zmir/TRKYE

** Ege niversitesi Mh. Fak.Tekstil Mh. Bl., 35100 zmir/TRKYE

aysegul.ekmekci@ege.edu.tr

zet Dokuma esnasnda zg ipliklerinin kopuunu ve makine-iplik, iplik-iplik arasndaki srtnmeyi azaltmak amacyla hallama ilemi yaplmaktadr. Hallama ilemiyle iplik kopuu azaldndan verimli ve hzl dokuma gerekletirilmektedir. Hallama iin doal ve sentetik birok hal maddesi kullanlmaktadr. Gnmzde tarm alanlarnn azalmas nedeniyle doal hal maddelerinin yerini sentetik hal maddelerinin almas kanlmaz olmaktadr. PVA sentetik bir hal maddesi olarak uygulama kolayl, hal skme ileminin basit olmas ile ilave avantajlar salamaktadr. letmelerde enerji giderlerinin nemli bir yere sahip olduu dnlrse kolay uzaklatrlabilen ve en nemlisi geri dnm mmkn olan PVA hal maddesinin kullanmnn yaygnlamas desteklenmektedir. Anahtar Kelimeler: PVA, PVAC, Hal, Hal Skme, zg Hallama

Polyvinylalcoholes as a Sizing Agent

Abstract The purposes of warp sizing are to reduce friction between yarns and metal parts of weaving machine. Sizing processe provides decreasing of yarn breakage and efficient weaving. A lot of natural and synthetic sizing agents are used for sizing. PVA has very important role in warp sizing process because of the advantages Advantages of PVA are easiness in sizing and desizing processes, recyling of sizing agent. So it is considered that PVA will be more. Keywords: PVA, PVAC,Sizing,Desizing,Warp sizing

Bu makaleye atf yapmak iin Alay E., Krl E. A., Hasl Maddesi Olarak Polivinilalkoller Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi 2011, 5 (2) 77-82 How to cite this article Alay E., Krl A., Polyvinylalcoholes As A Sizing Agent Electronic Journal of Textile Technologies, 2011, 5 (2) 77-82

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2011 (2) 77-82

Hal Maddesi Olarak Polivinilalkoller

1. GR Beyaz toz eklinde sentetik polimer bir reine olan polivinilalkol, ilk olarak 1939 ylnda Amerika da retilmi, fakat tekstil de hal maddesi olarak kullanm 1960larda balamtr[1]. Polivinilalkoln ksaltmalar da PVA, PVOH, PVAL eklindedir. Hem kesikli hem de kesiksiz zg ipliklerinin hallanmasnda tek bana ya da dier hal maddeleriyle kartrlarak kullanlabilirler[2]. 2. PVANIN ELDE EDLMES Etilen ve asetik asitten retilen vinilasetatn polimerizasyonu sonucu polivinilasetat ve polivinilasetatn hidrolizi ile polivinilalkol elde edilir[2]. ekil 1de PVAnn kimyasal oluum reaksiyonu grlmektedir. Polimerizasyon ve hidroliz derecelerine gre pek ok farkl PVA polimerleri retilebilir. Uzun polimer zincirleri ile molekl arl yksek polivinilasetat ve bunun sonucu olarak da yksek viskoziteye sahip polivinilalkol reinesine ulalr. Bu artlar gz nne alnarak PVA 3 grupta snflandrlmaktadr [1, 2]. -Dk Viskozite Tipi Molekl arl(22.000-31.000) %4 lk zelti viskozitesi(4-7cps) -Orta Viskozite Tipi Molekl arl(77.000-79.000) %4 lk zelti viskozitesi(21-32cps) -Yksek Viskozite Tipi Molekl arl(106.000-110.000) %4 lk zelti viskozitesi(40-65cps) PVAnn baz tipleri hal maddesi olarak kullanlabilmektedir. Dk viskoziteli tiplerde liflerin iine nfuz yetenei yksek olduu iin hal maddesinden istenen lif yzeyini kaplamas grevi yeterince salanamaz.Yksek viskoziteli tiplerde ise, life nfuz ok azdr. Bu zellik hal maddesinin lif yzeyinde kalmasna ve life istenen derecede nfuz etmedii iin dokuma esnasnda hal filminin krlmasna yol aar. Bu nedenle de hallama maddesi olarak tercih edilmezler. Hallama maddesi olarak orta viskoziteli tipler yaygn kullanlmaktadr [1].

ekil 1 : PVA kimyasal reaksiyonu [3] kinci ilem olan sabunlama reaksiyonu esnasnda asetat gruplarnn yerine alkol gruplar geer (ekil1). Sabunlama derecesine yani tepkimenin tamamlanma oranna gre deiik zellikte PVA oluumu salanr ve 4 grupta snflandrlr.

78

Alay E., Krl A .

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2011 (2) 77-82

-Sper Sabunlam Tip %99.6 nn zerinde sabunlama derecesine sahiptir ve hal maddesi olarak kullanlmaz. -Tamamen Sabunlam Tip %98-%98.8 sabunlama derecesi -Orta Derecede Sabunlam Tip %95.5-%96.5 sabunlama derecesi -Ksmi Sabunlam Tip %87-%89 sabunlama derecesi Tam sabunlam tipleri scak ileme tabi tutulduunda, sonradan sklme ilemi zorlamakta, ksmen sabunlam tipleri ise tutum, kpk oluumu, nem hassasiyeti nedeniyle geni kullanm alan bulamamaktadr. PVA reticileri bu sorunlar gidermek adna almalar yapmlardr. PVA elde edili ekli olarak ok deiik zellikte polimer oluumuna olanak salamaktadr. Bylelikle ksmen sabunlam ve tamamen sabunlam tiplerin en iyi zelliklerini bir arada tayan yeni polimerler retilmitir. Bunlar kopolimer veya terpolimer olarak anlmaktadr. Ad geen yeni tiplerin hal maddesi olarak kullanmyla tekstil sanayine ok ynl bir hallama maddesi kazandrlmtr[1]. 3. PVA NIN ZELLKLER PVA dier hal maddeleriyle grlmektedir[3]. karlatrldnda ok yksek mukavemete sahip olduu

Tablo 1: Hal maddelerinin zelliklerinin karlatrlmas[3] Nem erii Hal maddesi PVAa Niasta CMC Akrilik
a b

Mukavemet (psi) 7000-15000 600-900 2000-4000 1000-2000

Uzama (%) 100-150 8-12 10-15 100-600

%50 nisbi nem

%65 nisbi nem 8-9b 15-20

%80 nisbi nem 16-17b 19 30.5 17-21

14

15-20

21C ve %65 nisbi nemde Hidroliz derecesine bal

Yaptrclk zellii fazla olduu iin deerli bir hal maddesidir. Lif zerinde gl film tabakas oluturur. Bu zellik sabunlama derecesi ile balantldr. Ksmi sabunlam olanlar tamamen sabunlam olan tiplere gre %20-25 daha dk kopma mukavemet deerine sahiptir. Fakat bu haliyle bile dier hal maddeleri iinde en yksek dayanm olan hal maddesidir. Kopma mukavemeti, esneklii ve polyester, pamuk, cam, asetat, naylon, yn gibi bir ok life tutunma zellii niasta ve karboksimetilselloz (CMC) ile karlatrldnda ok yksektir. Dk kopma mukavemetine sahip hal maddeleri kullanmnda dk dayanm zelliini gidermek iin ok fazla miktarlarda aktarm gerekmektedir. rnein niasta ile hallama yaparken kullanlan miktarlardan ok daha az miktarlarda PVA hal kullanm sz konusu olmaktadr. Pamuk/PES karmlarnda 100 galon hala 100-150libre niasta eklenmesi gerekirken, 15-25 libre PVA eklenmesi yeterlidir[2,3]. PVA , uzama ve esneklik asndan incelendiinde, niasta ve CMC ye gre film esneklii 15 -20 kat daha fazladr ki, esneklik hal maddesinde olmas gereken en nemli zelliklerden biridir.yi 79

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2011 (2) 77-82

Hal Maddesi Olarak Polivinilalkoller

srtnme dayanml hallanm iplik elde etmek iin gerekli esnek film tabakas PVA kullanm ile etkili bir ekilde salanabilir. Ksmi sabunlam tipte olanlar tamamen sabunlam olan tiplere gre %20 daha dk uzama deerine sahiptir. Yine de dier hal maddeleri iinde en yksek zelliktedir. Gliserin ve re gibi nemlendirici ve akkanlatrc maddeler ilave edilerek kullanldnda dier hal maddelerinde olduu gibi esneklikleri artmakta fakat kopma dayanmlar dmektedir[3]. Ksmi sabunlam olanlar tamamen sabunlam olan tiplere gre PESe daha yksek adhezyon gsterirler.Yksek adhezyon zellii lif zerindeki tutunmay arttrdndan gl film tabakas olumasn salamaktadr. Ksmi sabunlama derecesine sahip PVA, orta ve tam sabunlam olanlara nazaran en gl srtnme direncine sahiptir. Bu da ipliin kolay,kopmadan dokunabilirliini salamaktadr. Sentetik polimerlerin iinde suda tamamiyle znebilen tek hal maddesidir. Bu nedenle de ykama ile kolaylkla uzaklatrlabilir. zldkten sonra kullanlrlar. Niasta gibi hamurlatrlmas gerekmez. Ksmi sabunlam olanlar tamamen sabunlam olan tiplere gre daha kolay znrler ve tm scaklklarda ok iyi znme performans gsterirlerken, tamamen sabunlam olanlar 85-100C piirme scaklnda znebilirler. Bu yksek scaklklar sonradan film tabakasnn uzaklatrlmasn zorlatrr ve buna bal olarak da enerji sarfiyatn arttrr. PVA nn zcs su olduu iin zelti hazrlanmas ok basittir.zelti viskozitesi de dktr. zeltinin viskozite deerler tablo2de grlmektedir[2]. Tablo 2 : 75C,% 8 lik PVA zeltisinin viskozitesi Tamamen sabunlam pva Dk viskozite tipi Orta viskozite tipi Yksek viskozite tipi Viskozite 6cps 60cps 200cps Ksmen sabunlam pva Dk viskozite tipi Orta viskozite tipi Yksek viskozite tipi Viskozite 5cps 50cps 150cps

4. PVA HAIL BANYOSUNUN HAZIRLANMASI VE HAILLAMA PVA reineleri yksek kopma dayanm, iyi uzama zellii, gl adhezyon kuvveti sayesinde gl, esnek, srtnme dayanm yksek film oluturma karakterindedir. Hallanacak iplik cinsine ve yaplacak dokuma ekline gre tek bana ya da niasta ile birlikte kullanlabilirler. Asetat gruplar nedeniyle hidrofobik olduundan tek bana sentetik ve karml (zellikle pamuk/polyester karmlar) ipliklerin hallanmasnda ok iyi sonular verir. Tablo 3de PVAn hal maddesi olarak kullanm yerleri grlmektedir. Dokumas zor , sk kumalarn retilmesinde kullanm avantajldr. Niasta ile birlikte kullanldnda hal filminin dayanmn arttrr, filmin sentetik ipliklere tutunmasn kolaylatrr. Su buharlamasyla kolaylkla film tabakas olumaktadr. Hallama iin gerekli ya da azdr. [2, 3] Ksaca hal flottesi hazrlanmas u ekilde olmaktadr; Souk suya ilave edilip alkalanr.Elde edilen solsyon 80-95C ye stlr.Hazrlk sresi 10-12 dk srmektedir.Eer niasta ile kullanlacaksa ikisi birlikte kartrlr ve piirilir[2]. Tablo 3:PVAn hal maddesi olarak kullanm yerleri [3] % 100 PVA Pamuk kuma PVA Karm Dimi kuma 80

Alay E., Krl A .

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2011 (2) 77-82

Fitilli kadife Sk dokunmu araflk Sk poplin Rayon (%100 eirilmi ve filament) Triasetat (filament) Poliester %100 endstriyel % 100 eirilmi Poliester/Pamuk (kuma ve havlular) Poliester/rayon Cam lifi (filament ve kumalar)

Mslin Patiska Ar gramajl giysilik kuma Denim Hafif gramajl % 100 pamuk

5. PVANIN TANINMASI VE HAIL SKLMES Hal skme ilemi terbiye ilemlerinin ilk aamasdr. Hal skme ilemine balanmadan nce kumata kullanlm olan hal maddesinin tespitiyle hal skme ilemlerinin tek defada etkili, doru ve mmkn olan en ksa srede gereklemesi salanmaktadr. letme maliyetleri ve zaman tasarrufu asndan kullanlan hal maddesinin bilinmesi nemli bir basamaktr. PVA hal maddesinin tannmas iyot/potasyum iyodr solsyonu ve borik asit solsyonu kullanarak olmaktadr. ki solsyon kumata ayn noktaya st ste uygulanarak ortaya kan renk deerlendirilir. Eer mavi renkte leke tespit edilirse, PVA varl tespit edilmi olmaktadr[5]. PVA nn hal skme ilemi ok ksa ve basittir. Non-iyonik yzey aktif maddelerle (3-5gr/l) 95100C de 20-30dk ykama ilemiyle kolaylkla uzaklatrlmaktadr. PVA ile alrken dikkat edilmesi gereken baz hususlar vardr; PVA bir polihidroksi birleik olduu iin ar sya maruz kaldnda dehidrasyona urar. Bunun sonucu olarak da suda znmeyen bir hale geer. Bu durumda kuma zerinde kalan PVA nn hidrofobluu yznden boyama esnasnda abraj oluumuna neden olur. Hal skmede karlalan sorunlar PVA ile hallanm kumalarn nceden grd ilemlerle alakaldr. Bu sebeple PVA ile hallanm kumalar hal skme ilemine tabi tutmadan yakma yaplmamas gerekir. Ayrca hal maddesinin kurutma, fiksaj ve ykama aamalarnda yksek scaklklara maruz kalmas kontrol edilmelidir. Bunun dnda zellikle ksmen sabunlatrlm tiplerinde zeltisi kpk oluturabilir. Bu yzden hal banyosuna kpk nleyici maddeler ilave edilmesi nerilir. Gnmzde retilen tiplerinde kpk nleyici madde ile birlikte satlmaktadr. Kmeleme olmamas iin zellikle ksmen sabunlam tiplerde su ile kartrrken yava yava dklmelidir. Tam sabunlam tipler oda scaklnda erimedii iin bu tehlikeyi tamazlar. PVA hal flottelerinde retrogradasyon tehlikesi olmakla beraber uzun sreli bekletmelerde flotte yzeyi kabuk balayabilir. Scakl ykselterek veya ya ilave ederek bu durum dzeltilebilir. Organik bir madde, slfat, soda, borik asit suya karrsa veya sert su kullanlrsa PVA nn imesi azalp ve erimesi zorlaacandan bu parametreler dikkatli kontrol edilmelidir [5]. 6. PVANIN EKOLOJK ZELLKLER VE GER KAZANILMASI evre kirlilii asndan incelendiinde, PVA biyolojik oksijen ihtiyac(BOD) niastaya gre dk olduu iin ok daha az kirlilie yol at grlmektedir[2]. PVA 3-5 lbs oksijen /100 lbs. Kat madde de (BOD5) 81

Teknolojik Aratrmalar: TTED 2011 (2) 77-82

Hal Maddesi Olarak Polivinilalkoller

NASTA

50-80 lbs oksijen /100 lbs. Kat madde de (BOD5)

PVAnn kimyasal oksijen ihtiyac(COD) niastadan fazladr.Yalnz zelti hazrlanmas esnasnda niasta flotteye PVA nn 2-3 kat miktarda ilave edildii iin pratie uygun bir karlatrmada PVA kullanmnda niastaya gre yaklak %50 daha az kimyasal oksijen ihtiyacna gereksinim olduunu grlmektedir[2]. PVA NASTA 1.6 lbs. Oksijen/1lbs PVA (COD) 1.2 lbs. Oksijen/1lbs niasta (COD)

PVA tamamen biyolojik olarak paralanabildii iin kolaylkla geri dnm salanabilir. Yalnz biyolojik paralanma hz yavatr. PVA hal maddesi geri kazanlabildii iin %10-12 konsantrasyonlu zeltileri hal maddesi olarak defalarca kullanlabilir. PVA nn geri kazanlmas ilemi ultrafiltrasyon teknii ile yaplmaktadr. Makine, membran zarlar ieren gzenekli tplerden yksek basn uygulanarak temiz suyla hal skme flottesinin geirilmesi esas zerine kurulmutur.Hal skme flottesi tp iindeki zarlardan geerken su kaybeder ve konsantre hale gelir.Bu ilemle PVA tekrar elde edilirken beraberinde filtre edilmi temiz scak su ikinci rn olmaktadr.Scak su boyama ilemlerinde veya hal skme de tekrar kullanlabilir.Geri kazanlan PVA ise saf hali ile ayn zelliklere sahiptir. Bu teknikle hal skme flottesinden PVA nn yaklak olarak %94-97 si geri kazanlmaktadr.Bir ksm PVA dokuma esnasndaki dkntlerle ve hal skme esnasnda su ile uzaklatndan %100 geri kazanma mmkn olmamaktadr.Tekrar kullanmda hal flottelerine %10-20 kadar yeni PVA hal maddesi ya da parafin , kpk nleyici gibi dier yardmc maddeler eklenmektedir[3, 4]. 7. SONU PVA kolay uygulanabilmesi, yikamayla ksa srede uzaklatrlabilmesi zelliklerinden dolay ok tercih edilen bir hal maddesidir. Gl film oluturma yetenekleri zellikle hidrofob liflere olan adhezyon zellii sayesinde dokuma esnasnda istenen verimlilie ulalmasn salamaktadr ve gelecekte daha da geni kullanm alan bulacak bir hal maddesi olarak grlmektedir[1].Dier hal maddeleriyle kombine edilerek veya tek bana kullanlmas tavsiye edilmektedir. Kolaylkla sklebildii ve geri dnm mmkn olduu iin iletmelere hem maliyet hem de zaman tasarrufu salamaktadr. Bu zellikleriyle ve evre dostu bir hal maddesi olarak kullanmnn yaygnlamas beklenmektedir. 8. KAYNAKLAR 1. MORELAND J. E., Polyvinyl Alcohol Warp Sizes, AATCC Warp Sizing Handbook, sf: 1-9, 1995. 2. NEHRENBERG D.L., Polyvinyl Alcohol For Warp Sizing, AATCC Warp Sizing Handbook, sf: 1-13, 1995. 3. GOSWAMI B. C., ANANDJIWALA R. D., HALL D., Textile Sizing, Marcel Dekker, sf:178192, 2004, New York 4. TOMASINO C., Chemistry & Technology of Fabric Preparation & Finishing, North Carolina State University, sf:23-27, 1992, North Carolina 5. KARMAKAR S.R. ,Chemical Technology in The Pre-treatment Processes of Textiles, Textile Science and Technology, Elsevier, sf:77-78, 376-377, 448, 1999, Amsterdam

82