Organik Bileiklerin Tekstile Uygulanmas

Poliamid Lifleri
Balistik amal kullanlan ilk liflerden olan poliamid lifleri, przsz bir yzey ve yksek anma direncine sahiptirler. Ancak; 60 C nin zerindeki scaklklarda hava ile temas durumunda yzey renginin bozulmas, darbe mukavemetinin dmesi sz konusudur. Ultraviyole nlarna maruz kaldklarnda kopma mukavemetlerinin dmesi ve yksek performansl liflerle kyaslandnda yksek mukavemet ve yksek modle sahip olamamalar; gnmzde bu liflerin balistik korunma amal tekstil materyallerinde hammadde olarak tercih edilememesinin nedenleri olarak saylabilir.

Kevlar Lifleri
leri teknoloji liflerinin en ilginlerinden biri olan Kevlar lifi, kimyasal olarak para fenilendiamin ile teraftalik asidin polikondenzasyonu ile elde edilen bir paraamid liftir. Lif poliparafenilen teraftalamid molekllerinden oluur. Molekler oryantasyonu son derece iyidir. Aromatik halka yaps sayesinde termal dayanm olduka yksektir. Para konfigrasyonu yksek mukavemetli ve yksek young modll olmasn salar. Bu zelliklerinden dolay d lastik kuvvetlendirmelerinde, balistik uygulamalarda, halatlarda, kablolarda ve yksek mukavemet, ssal ve kesilme dayanm gerektiren koruyucu yaplarda kullanlrlar.

Twaron Lifleri
Para-aramid liflerinden en son gelitirilen yksek performansl lif grubundan olan Twaron; Teijin firmas tarafndan retilmektedir. Enerji yutabilme kapasitesinin olduka yksek olmas balistik korumada yaygn kullanlmasn salamtr. Hafif ve yksek mukavemetli bir liftir. Twaron lifleri Twaron standart, Twaron CT ve Twaron CT Mikrofilament olmak zere e ayrlmaktadrlar; Bu lifin balistik performanslarnn kyaslan iin yaplan V50 lm sonular (0,5 delinme olaslnn olduu, yani merminin %50 iine girdii %50 girmedii hz deerini (m/s) ifade etmektedir.) aadaki ekilde sunulmutur. Yaplan aratrmalarda Twaron CT mikro filamentlerinden yaplan iplikte, standart Twaronla retilen ayn arlkta bir iplie gre %50 daha fazla para-aramid lifi olduu belirtilmektedir. Twaron CT Microfilament liflerinden retilen balistik bir yapnn Standart kumala kyaslandnda ayn enerji absorblama seviyesine sahip ancak ok daha hafif olduu, bylelikle giyilebilirlik ve giyim konforu deerlerinin ok daha iyi olduu ifade edilmektedir.

Polibutilen Tereftalat (PBT) Lifleri

Yksek performansa sahip dayankl bir yarkristal polimer malzeme olup mhendislik plastikleri ierisinde snflandrlmaktadr. PBT, zellikleri gerei en fazla Poliamid 6 (PA 6) ile mukayese edilmektedir.

PBT; terafitalik asid ve 1,4 btandioln transesterifikasyonu ile retilir ve younlama poli merizasyonu ile elde edilmesinden dolay, ayn zamanda yan rn olarak su aa kar. PBTnin dikkate alnmas gereken genel zellikleri;
Erime Noktas Cams Gei Scakl Younluk Oksijen Endeksi En Yksek Kullanm Scakl Ksa Sreli Scaklk Dayanm 200 220 C
o

Kristal Oran

Nem Doyma Noktas

225 C
o

50 C
o

1,31 g/cm

% 21

120 140 C
o

% 40 60

% 0.2 0.5

PBT, yksek kristal yapya sahip olup, kristalleme hzl gereklemektedir. Erime noktas ve cams gei scakl gibi ssal zellikleri PA 6ya yakndr ancak PA gibi higroskopik yapda olmamasndan dolay bnyesine ok dk oranda nem eker. PBTyi zel klan kuvvetli yanlar; dk nem alma, yksek boyutsal kararllk,yksek s dayanm ve renk kararll, mkemmel sertlik ve mukavemet, kimyasal dayanm,yksek yanma direnci,mkemmel akkanlk,kolay ilenebilirlik ve mkemmel yzey grnm salamaktadr. Bu zellikleri geni bir scaklk ve nem aralnda muhafaza edebilmektedir. ekilde ortamdaki nemin darbe dayanm ve sertlie etkisi grlmekte, ayn zamanda bu zellikler PA ile karlatrlmaktadr.

ekil: Nemlendirmenin PBT, PA 6 ve PA 6.6 dz tiplerin mekanik zelliklerine etkisi.

Grafikten grlecei zere, nemlendirmenin PBTde mekanik zelliklere herhangi bir etkisi olmamakta, dier taraftan ise PAde esneklik ve darbe dayanm artmakta ve sertlik azalmaktadr. Nemden etkilenmemesi PBTyi elektrik/elektronik sektrnn tercih edilir malzemelerinden birisi yapmaktadr. ekilde eitli malzemelerin yaltkanlk deerleri yer almaktadr.

ekil : eitli polimerlerin yaltkanlk deerleri.

Dyneema Lifleri
HDPE (high density polyethilene)den retilmektedir. Amin gruplar iermeyen aromatik halkalar sayesinde suya, neme, birok kimyasallara, UV nlarna, mikroorganizmalara dayankldr. Dk younluuna karn olduka salamdr. Dayankll yksek kaliteli bir elikten 15 kez daha fazla olabilir. Dyneema SK60/SK65, Dyneema SK75, Dyneema SK76 gibi ticari isimlerle retilirler.

Spectra Lifleri
1980li yllarnn sonunda Honeywell firmas tarafndan koruyucu teknoloji (shield technology) amal kullanlan Spectra lifleri yumuak ve sert koruyucu dokusuz yzeyleri eklinde yaygn olarak balistik tekstillerde kullanlmaktadr. Dokusuz yzey uygulamasndan nce lifler yan yana dizilirler, sonra bu lifler tek bir kat, ince tabaka elde etmek iin reine ile balanrlar. Bu ekilde elde edilen iki tabaka 0/90 a yapacak ekilde st ste konurlar ve anma direncini artrmak iin bu tabakann her iki yz film ile kaplanr. Ancak bu liflerden elde edilen dokusuz yzey kompozitlerin yanma scakl 357 C gibi dk bir deer olduundan oluturulan balistik koruyucu yap g tutuur klf ile kaplanmaldr.

PBO (Zylon) Lifleri

1994 ylnda Japon Toyobo firmas tarafndan piyasaya srlen PBO (polipfenilenbenzobisoksazol), 4,6-diamino-1,3-benzendioldihidroklorr (DABDO) ile tereftalik asidin (TA), polifosforik asit ierisinde (PPA) polikondenzasyonu sonucu elde edilmektedir. Makromolekl zincirlerinin lif eksenine paralel yerlemesi sayesinde lif mukavemeti ve modl olduka yksektir.

ekil : Zylon Lifi Molekl Grnm

Karbon Nano Tpler

Yass karbon atomu yapraklarnn yuvarlanp, silindir ekline getirilerek yaplmasyla oluan karbon nano tpler, elikten yz kat gl, alt kat daha hafiftir. deal durumda bir karbon nanotp, bir (tek katmanl karbon nanotp) veya birka tane (ok katmanl karbon nanotp) silindirik grafit tabakasndan oluur. ok katmanl karbon nanotplerde katmanlar aras mesafe 0,34-0,36 nanometredir. Bu boyut grafitin tipik atomik boluuna yakndr. Karbon-karbon balar 0,14 nanometre uzunluundadr ve bunlar elmastaki balardan daha ksadr. Bu da nanotpn elmastan daha gl bir materyal olduunu gstermektedir.

ekil: Liflerin Mukavemet Sralamas

rmcek pei Lifleri

Son yllarda balistik korumalarda kullanlabilirlii aratrlan bu liflerin dierlerinden farkl olarak doal bir lif olmalar dikkat ekmektedir. Balistik tekstilde kullanlabilirlik asndan yksek mukavemetli olmalar nemli bir avantaj olsa da elastikiyetlerinin yksek olmas kullanmda nemli bir snrlandrma getirmektedir. Kanadal Nexia Biotechnologies irketi, rmcek ipei genini keilerin salg bezlerine yerletirerek, bu liflerin keiler yoluyla retilmesi zerinde almalar yapmtr. Keiden elde edilen stteki ipek proteini stten ayrlarak bundan lif ekilmitir. Bu yolla retilen lifin geree olduka benzer olduu grlmtr.. Yapay rmcek ipei liflerinin yapay tendon ve balarn retiminde, ameliyat ipliklerinde, kurun dnlmektedir. geirmez yelekler gibi bir ok alanda kullanm alan bulaca

ekil: rmcek ann srasyla retimi, gevek hali, yar gergin hali ve gergin hali

Poliakrilatlar
zellikle poliester ve dier filamentlerin hallanmasnda en iyi sonular salayanhal maddesi poliakrilatlardr. Bunlar tiplerine gre poliakrilik asidin tuzu, esteri, amidi, veya nitriliolabilirler. Poliakrilatlarn oluturduklar filmlerin yumuak ve bklebilir olmas ile liflereadhezyonlarnn ykseklii, bunlardan az miktarlarda kullanarak iyi sonular elde edilmesinisalamaktadr. Poliakrilat hal maddelerinin en nemli sakncas olarak etrafa bulamas durumugsterilebilir. Bu nedenle filamentlerin hallanmasnda, bazen tek balarna kullanlmayp polivinilalkolle birlikte kullanlmalar tavsiye edilmektedir. Poliakrilatlar filamentlerinhallanmasnda olduu kadar kesikli elyafn hallanmasnda da kullanlmaktadrlar. Pamuk zglerin hallanmasnda 1 ksm poliakrilatn 48 ksm niasta ile, poliester/pamuk karmzglerde ise 1 ksm poliakrilatn 2-4 ksm niasta ile kombine edilmesi tavsiye edilmektedir.Dier btn hal maddelerinden farkl olarak, poliakrilatlar piyasada sv (zelti) olarak bulunmaktadrlar.

Karboksimetilselloz (CMC)
Hal maddesi olarak kullanlan selloz trevleri arasnda en nemlisi karboksimetil sellozdur. Bunun dnda metilsellozlar ve -Hidroksimetilselloz da hal maddesiolarak kullanlabilmektedir. Viskon, keten, strayhgarn ve ift katl kamgarn yn zclerde tek bana kullanlan CMC, polivinilalkol ile kombine edilerek sk dokunan pamuklu kumalarn (poplingibi), tek kat kamgarn yn ipliklerin ve btn sentetikler ile karmlarnn hallanmasnda da baaryla kullanlabilmektedir. Tam yapay hal maddelerinden, stirenmaleik asit kopolimerilkemizde pek nemli bir yer tutmamaktadr.

KAYNAKLAR
http://www.belgeler.com/blg/16su/tekstil-endstrisinde-kullanilan-eitli-boyar-maddelerinaktif-karbon-ile-gideriminin-incelenmesi-dyestuffs-absorption-is-produced-by-usingactivated-carbon-at-textile-industry
Turhan,Y.,Balistik Kumalarn Dizayn ve Bilgisayar Uygulamalar, Yksek Lisans Tezi, Ege niversitesi, Fen Bilimleri Enstits,112,1999

erkez,.,Kolloidal Silika Dispersiyonunun Polietilen Kumalarn Balistik Performansna Etkisi, Uluda niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi,70, 2007 Temiz, S.,Balistik kuma ve test yntemleri zerine bir aratrma, Dokuz Eyll niversitesi Fen Bilimler Enstits, Yksek lisans tezi,99s,2005 Biliik,A.K..Balistik kumalarda yap zellik ilikileri,Tekstil ve Konfeksiyon,4,s.220222,1997 http://en.wikipedia.org/wiki/HMPE#Structure_and_properties,2007 www.tekstilvekonfeksiyon.com/pdf/20090723114844.pdf http://tubitaktam.ege.edu.tr/dosyalar/balistik_lifler.pdf http://tr.scribd.com/doc/57026236/TEKST%C4%B0L-YARDIMCI-MADDELER %C4%B0-TEKST%C4%B0L-YARDIMCI-K%C4%B0MYASALLARININSINIFLANDIRILMASI