Polimer (plastik) malzemeler

Uygulamada plastik malzemeler niçin tercih edilir ?

- Yoğunlukları düşüktür (0,9-2,2) gr/cm3
- Elektrik ve ısıl olarak yalıtkandırlar
- Kimyasal maddelere, kuvvetli asitlere ve bazlara dayanıklıdır
- Karmaşık geometrili parçaların üretimine uygundur (plastik enjeksiyon tekn.)
- Takviye edilerek (kompozit malz. üretimi) dayanımları şaşırtıcı oranlarda arttırılabilir.

Başlıca eksik/istenmeyen yönleri

- Elastiklik modülleri metallere göre çok daha düşüktür (rijitlik problemi )

- Mukavemet değerleri metallere göre çok daha düşüktür
- Güneş ışınlarına karşı (bazıları) duyarlıdır
- Sıcaklığa karşı yüksek duyarlılık (oda sıcaklığında yük altında sürünme gösterebilir)
- Metallere göre 5-15 kat daha yüksek ısıl genleşme gösterir
- Kısmen yanıcı ve alev alma özelliği taşır
- Yüksek sıcaklıkta rengini atar, ayrışarak kabarcık oluşturur.
GENEL TANIM:
Karbon atomlarının (i) birbiriyle, (ii) aynı zamanda diğer element ve
iyonlarla örneğin: H, O, OH, Cl kovalent bağ yaparak meydana getirdikleri
zincir moleküllerinin birbirlerini Vander Walls bağı bağlanmak suretiyle
oluşturdukları organik esaslı malzemeye, polimer ya da plastik denir.

Birçok organik malzeme, hidrojen ve karbondan oluşan bir hidrokarbondur.

.
Etilen-

iki karbon atomu çift bağla bağlanmış ve her biri de tek bağa sahip iki adet
hidrojen atomuna bağlanmıştır.
 Poly mer
çok tekrar (doymamış molekül)

Polimeri oluşturan birim moleküle Monomer denir.

Binlerce monomer molekülün ısı ve basınç altında birleşerek oluşturduğu

devasa molekül plastiği meydana getirir.
Polietilen: Zincirin omurgası, birbirlerine kovalent bağlı C atomları
tarafından oluşturulmuş. Her bir C atomuna kovalent olarak bağlı 2 H
mevcut.
Dikkat: Gelişi güzel sarılma ve moleküllerin düğümlenmesi,
polimerlerin elastik davranışını, özellikle ileride ele alınacak olan
kauçuk malzemelerin yüksek miktarda elastik uzamasını sağlar.
Amorf polimerler yeterince düşük
sıcaklıklarda sert ve kırılgandırlar (cam
gibi.)
Polimerlerin özellikleri ve kullanım yerleri camsı geçiş sıcaklıklarına
yakından bağlıdır.

Camsı geçiş sıcaklığının üzerinde kullanılan polimerlerde, dıştan yalan

mekaniksel etkiler zincir hareketleriyle karşılanır ve polimere yüklenen
enerji polimer örgüsü içerisinde kolayca dağıtılır.

Alışveriş poşetleri genelde camsı sıcaklığı yaklaşık -115 °C olan polietilenden

yapılır. T>Tc

Ayran ve yoğurt kapları camsı geçiş sıcaklığı 100 °C dolayında olan polistiren, plastik su
şişelerinin yapımında camsı geçiş sıcaklığı 80 C dolayında olan poli(etilen teraftalat)
(PET) kullanılır.

Dikkat: Her iki polimerin kullanım sıcaklıkları camsı geçiş sıcaklıklarının altındadır. Bu
nedenle büküldüğünde kırılırlar. T<Tc
 Polimerizasyon

Etilen monomer molekülü basınç, ısı veya katalizör yardımıyla çift

bağının bir tanesi parçalanır ve mer oluşur. Merler birbirine eklenerek
polimerizasyon oluşturur. Reaksiyon sonucu oluşan ürüne polimer denir.
Bu tür reaksiyonlarda en önemli nokta merlerin aynı tür moleküle sahip
olmalarıdır. Bu tür reaksiyonlarda herhangi bir yan ürün çıkmaz
Polimerin yüksek sıcaklıklardaki mekanik davranışı, polimerin
baskın olan moleküler yapısına bağlıdır.

- Termoplastikler (polietilen, polistiren, poli(etil terefitalat) ve

poli(vinilklorür) ısıtıldığında yumuşar, ısıtılmaya devam
edilirse sıvılaşır ve soğutulduğunda sertleşir. Süreç geri
dönüşlü ve tekrar edilebilir.

- Termoset polimerler ağ yapısına sahip polimerlerdir,

şekillendirme sırasında kalıcı olarak sertleşir ve ısıtıldıklarında
yumuşamazlar. Bunun nedeni; ağ polimerlerde komşu
zincirler birbirlerine kovalent çapraz bağlar ile bağlanmış
olmasıdır. Isıl işlemler sırasında bu bağlar zincirleri birbirine
sabitler ve yüksek sıcaklıkta moleküllerin titreşimine ve
dönüşüne izin vermez.

-Termosetler genellikle daha sert ve dayanıklı Çapraz bağlar

(termoplastiklere göre), aynı zamanda da daha iyi boyutsal
kararlılığa sahip malzemelerdir.
Vulkanize kauçuk, epoksi, fenolik ve bazı polyester reçineleri
gibi çapraz bağlı ve ağ yapısındaki polimerlerin çoğu
termosettir.
 Termoplastikler

• Isı etkisiyle yumuşayabilirler.

• Polimerizasyon reaksiyonu ile üretilebilirler.
• Daha çok lineer yapı gösterirler.
• Artan sıcaklıkla önce viskoz sıvı sonrada sıvı duruma geçer.
• Camlaşma sıcaklığının altında gevrek davranır.
• Tekrar kullanılabilirler.
• Düşük sürtünme katsayıları vardır.
• Pres, enjeksiyon, haddeleme, ekstrüzyon, gibi imalat yöntemleri
uygundur.

• Aralarında
– Genel amaçlı (PE, PVC, PS, ABS)
– Mühendislik (PET, Teflon, PC, vs)
– Elastomer polimerler.
Polietilen
Polistren
Polikarbonat
Naylon
Akrilik
Asetal POM, Delrin (ticari ismi)
7. PVC
Mükemmel korozyon direncine sahip, mukavemet/ağırlık oranı yüksek,
işlenmesi kolay, kimyasal sıvı depo kapları için uygun.
 Termosetler

• Isı ile yanarak kömürleşirler; dolayısıyla sıcaklıkla yumuşamazlar.

• Genellikler polikondanzasyon reaksiyonu ile imal edilirler; yan ürün
verirler.
• Molekül zincirleri ağ yapısında çapraz bağlara sahiptirler.
• Camlaşma sıcaklığı alt ve üstünde gevrek davranırlar.
• Gevrekliği azaltmak için dolgu malzemeleri kullanılır.
• Kompozit malzemelerin üretimine uygundur.
• Epoksi, polyester, bakalit, vs.
Polyamit
Kauçuk ve lastik: (Kauçuğun vulkanize edilmiş haline lastik denir)
yüksek elastik şekil değiştirme kabiliyetine sahip malzemelerdir. Elastomer olarak da anılır.

Kıvrımlı zincir molekülleri düşük gerilmeler altında düzelir, gerilme kaldırıldığında çok büyük
miktarda başlangıç durumlarına geri dönerler.
vulkanizasyon, yüksek sıcaklıkta kimyasal reaksiyon neticesinde elastomerin (kauçuk) zincir
yapısında tersinir olmayan çapraz bağlanmayı sağlayan bir işlem. Isıtılmış olan kauçuk
hamuruna kükürt ilave ederek kükürt atomlarının zincir yapısına bağlanması sağlanır.

Vulkanize edilmiş kauçuğun elastiklik modülü, oluşturulan bağ miktarıyla orantılı olarak artar.
Sertlik, abrasif aşınma direnci artmasına rağmen kopma uzaması değeri azalır.
- Çok yüksek elastikiyet gösterirler. Uzamaları %1000 e ulaşabilir.
- Dayanımları düşüktür. (Doğal kauçuk, lateks, vs.)
- Bütadin/isopren/Neopren/Silikon, vs.
-Uygulanan şekil değiştirme enerjisini tamamen iade etmedikleri için titreşim sönümleme
kabiliyetine sahiptir.
- Sıcaklıkla veya düşük sıcaklıkta, oksijen (ozon) ve ışığın uzun süre etkisine maruz kalması
durumunda katılaşır yani elastiklik özelliklerinin yitirir (yaşlanır).

geri alınamayan
şekil değişimi işi

Not: Endüstride bu tür malzemeler için ‘’ozon testi’’ uygulanır.

Bir amorf polimer, düşük sıcaklıkta cam gibi, ara sıcaklıklarda [camsı geçiş sıcaklığının
üstünde (bkz. 15.12)] kauçuk gibi ve daha yüksek sıcaklıkta viskoz akışkan gibi davranır.