1

Kompozit Malzemeler Makina Mhendislii Makaleleri- Genel Bilgiler

6.KOMPOZT MALZEMELER Birbirlerinin zayf ynn dzelterek stn zellikler elde etmek amacyla bir araya getirilmi deiik tr malzemelerden veya fazlardan oluan malzeme sistemine kompozit malzeme denir. Cam elyafl poliyester levhalar, elik donatl beton elemanlar, otomobil lastikleri ve seramik metal karm olan sermentler bunlara rnektir. Kompozitler ok fazl malzeme saylrlar. Yaplarnda srekli bir ana faz ile onun iinde dalm pekitirici bir donat faz bulunur. Faz: Bir malzemenin i yap ynnden farkl olan ksmlarna denir. Bu faz iki tr bileimle salanabilir: 1- Mikroskobik 2- Makroskobik Mikroskobik bileim: rnein perlit elii, ferrit ve sementitin mikroskobik dzeyde homojen karmlarndan oluur. Tek bana ferrit yumuak ve dk mukavemetli olup sert ve gevrek sementit ile birlikte yanyana ince tabakalar halinde dizilmek suretiyle yksek mukavemetli ve yksek toklua sahip perlit eliini olutururlar. Makroskobik bileim : Boyutlar 0,1 mm' nin zerinde gzle grlebilirler. Sonradan bir araya getirilerek stn zelliklerdeki ktleleri olutururlar. Kompozit malzemeler donatl veya pekitirilmi trne gre gruba ayrlr: Taneli kompozitler Lifli kompozitler Tabakal kompozitler Lifli ve tabakal kompozitlerin salad zelliklerdeki art, taneli kompozitlere gre daha yksektir. Taneli kompozitler iin en nemli rnek betondur. Sert tanelilerin snek bir malzemeyle birletirilip aglomera haline getirilen kompozitlere dier bir rnek de asfalt betonudur. Asfalt viskoz ve dk mukavemetlidir. Ta ise sert ve gevrektir, ktle halinde fazla ekil deitirmeden atlayarak kolayca krlabilirler. Farkl boyutlardaki krmata ile asfaltn birleerek hem snek hem de yeter mukavemetli olan yol kaplamas malzemesini olutururlar. Tungsten karbr (WC) taneciklerinin CO metali ile yksek scaklkta basn altnda sinterlenmesi sonucu elde edilen kompozit ok sert olup yksek hzl kesme takm retimine elverilidir. Uygulamada bunlara SERMET denir.Uygulamada en nemli kompozitler lifli olanlardr. Liflerin aplar yaklak 0,1mm civarnda olup tek bana kullanlmazlar. Kalnlklar arttnda kusur oluma olasl nedeniyle mukavemetleri ok azalr. Bu lifler uygun bir malzemeyle istenen boyutta tayc ktlelere dntrrler. Bu balayc malzeme polyester ve epoksidir. Uygulamada donat malzemesi olarak kullanlan liflerin ou kuvvetli kovalent baa sahiptir. Ayn amala kullanlan metal liflerin mukavemeti de souk ekme ile artrlmaktadr. Lifler ynlenmi veya rasgele dalm olabilir. Ynlenmi lifler dorultusunda mukavemet doal olarak yanal dorultudan ok daha byk olur. Pekitirici liflerin miktar artka kompozitin mukavemeti de ykselir.Ynlenmi liflerde bu oran hacmen %80, rasgele ynlenmilerde ise %40-50 arasnda kalr. Cam lifli polyesterlerin mukavemeti ve elastisite modl dktr. Ancak dierlerine gre daha ucuz ve kolay uygulandndan deniz tekneleri, oto, spor malzemeleri ve yap elemanlar retiminde ok yaygn olarak kullanlr. KOMPOZT MALZEME TRLER 1. Polimer Kompozitler 2. Metal Kompozitler 3. Seramik Kompozitler

2 1-Polimer Kompozitler: Liflerle pekitirilmi polimer kompozitler endstride ok geni kullanma alanna sahiptir. Pekitirici olarak cam, karbon kevlar ve boron lifleri kullanlr. Pekitirici liflerin zellikleri tabloda verilmitir Malzeme zgl arlk gr / cm3 ekme mukavemeti N / mm2 Elastisite modl N / mm2 Cam lifi 2,54 2410 70000 Karbon lifi 1,75 3100 220000 Kevlar lifi 1,46 3600 124000 Polimer kompozitlerde kullanlan en nemli balayc malzeme polyester ve epoksidir. Pekitirici liflerin miktar arttka kompozitin mukavemeti ykselir. Polimer kompozitlerin en nemli zellikleri ykse k zgl mukavemet(mukavemet/ zgl arlk) ve zgl elastisite modldr. Dolaysyla bu zelliklerden dolay dier malzemelere stn durumundadrlar. rnein yksek mukavemetli eliklerde zgl mukavemetin 110 Nm / gr olmasna karn cam lifi polyesterlerde 620 Nm/gr dr. Dier taraftan karbon lifi epokside 700 Nm/gr ve kevlar epokside 886 Nm/gr dr. Dier taraftan karbon liflerinin zgl elastisite modl alminyumunkinin 5 kat kadardr. Bu stnlklerinden dolay polimer kompozitler uak ve uzay endstrisinde alminyum alamlarna tercih edilir. Tablo: Lifli Kompozitlerin zellikleri Malzeme zgl arlk gr/cm3 ekme mukavemet N/mm2 Elastik mukavemet N/mm2 Cam lifi polyester 1,5 2,1 200 340 55000 130000 Karbon lifi epoksi 1,5 1,8 1860 145000 Kevlar epoksi 2,36 2240 76000 Boron lifi - epoksi 1,4 1240 176000 2-Metal Kompozitler (Metal Matrisli Birleik Malzemeler MMC): Bir metalik fazn baz takviye malzemeleri ile eritme vakum emdirme, scak presleme ve difizyon kayna gibi ileri teknikler uygulanarak MMC ler elde edilirler. MMC ler daha ok uzay ve havaclk alanlarnda, mesela uzay teleskobu, platform tayc paralar, uzay haberleme cihazlarnn reflektr ve destek paralar vs. yerlerde kullanlr.

3-Seramik Kompozitler (Seramik Matrisli Birleik Malzemeler CMC): Bu amala yapsal ve fonksiyonel nitelikli yksek teknoloji seramikleri kullanlmaktadr. Balcalar Al2O3, SC, Si3N4, B4C, CbN, TiC, TB, TN, AIN dir. Bu bileikler deiik yaplarda olup amaca gre bir yada bir ka beraber kullanlarak CMC ler elde edilir. Sandvi zrhlar, eitli askeri amal paralar imali ile uzay aralar bu rnlerin balca kullanm yerleridir. KOMPOZTLERN MEKANK DAVRANII Kompozitlerde lifler kuvvet ynne paralel veya dik ynde veyahut rast gele dalm durumda bulunurlar. Lifler ynlenmi durumda iken kompozit byk lde anizotrop olur. Lifler rast gele datlm ise dzlemsel boyutta izotrop olurlar.

3 Liflerle kuvvet birbirine paralel ise liflerle matris ayn miktarda ekil deitirir. Buna e ekil deitirme hali denir. Martisin elastisite modl Em, liflerini elastisite modl Ef ve liflerin hacimsel oran Vf ise kompozitin paralel dorultudaki bileke elastisite modl Ek = Ef * Vf + Vf (I- Em) olur. (a) (b) (c) a) Ek ekil deitirme hali (Paralel lifler) b) E gerilme hali (Dik lifler) c) Elastisite modlnn kompozitin bileim oran ile deiimi (Rast gele lifler) Kompozit malzemelerin ekme mukavemetleri liflerin kopmasyla sona erer. En uygun kompozit yapsnda lifler kuvvet dorultusunda paraleldir. Liflerin kuvvet ynne dik olduu hallerde makro ile lifler ayn yk tar. E gerilme hali bilinen bu ykleme karsnda kompozitin elastisite modl; Em Ef Ek = Em Vf + (1 Vf) Ef Kompozit malzemenin ekme mukavemeti liflerin kopmas ile sona erer. En uygun kompozit yapsnda lifler kuvvet dorultusuna paraleldir. Ef , Tf liflerin ekme mukavemeti, Tm liflerin koptuu andaki ekil deitirme iin matristeki gerilme ve Vf liflerin hacimsel oran ile kompozitin ekme mukavemeti. Tk = Tf Vf + (1 Vf) Tm olur. KOMPOZT MALZEMELERN ZELLKLER 1-Hafiflik: Polimer kompozitler genelde 1,5 2 gr / cm3 younluundadr. Metal kompozitler, 2,5 4,5 gr / cm3 olmakla beraber zellerde srama grlebilir. Seramik kompozitler ise ikisi arasndadr. 2-Rijitlik Ve Boyut Kararszl: Genleme katsaylar nispeten dk olup sert, salam bir yap ve byk bir boyut kararll gsterir. 3-Yksek Mekanik zellikler: ekme, basma, darbe, yorulma dayanmlar ok yksektir. 4-Yksek Kimyasal Diren: Kompozitler birok kimyasal maddelere, bu arada asitler, alkaliler, zcler ve ak hava artlarna kar son derece diren gsterirler. Kimya tesisleri iin ok kullanlan malzemelerdir. 5-Yksek Is Dayanm: Kompozitlerin s dayanm sradan plastiklere gre yksektir. 6-Elektriksel zellikler: Elektriksel zellikler kompozitlerde istee gre ayarlanabilir. Metal Matrisli Birleik Malzemeler (MMC)'ler iletkendir. KOMPOZT MALZEMELERN SINIFLANDIRILMASI. Yaplarnda ok sayda farkl malzeme kullanlabilen kompozitlerin gruplandrlmasnda kesin snrlar izmek mmkn olmamakla birlikte, yapdaki malzemelerin formuna gre bir snflama yapmak mmkndr. Bu snflama ekli aada verilmektedir.