T.C.

EGE UNVERSTES MMARLIK MUHENDSLK FAKLTES TEKSTL MHENDSL BLM

ITMA 2003 FUARINDAK BASKI MAKNELERNDEK YENLKLERN NCELENMES

Kadir ASLAN

Aralk 2003

Bask Teknolojisindeki Son Gelimeler

ITMA 2003 Paris fuarnda bask teknolojisi alannda son yllarda salanan gelimeler toplu olarak sergilendi. Fuarda ok sayda firma tekstil sektrnn deiik alanlar iin gelitirdikleri makine ve ekipmanlar zerinde yaptklar en son gelimeleri sergilemilerdir. Bask teknolojisindeki balca ana gelime alanlar unlardr: - Desen tasarm ve retimi iin CAD/CAM sistemleri - ablon retim sistemleri - Boya mutfa ekipmanlar - Bask makineleri - Fiksaj makineleri - Bask sonu ykama makineleri Genel olarak bakldnda bu makine ve sistemler zerinde u tr gelimelerin yer ald gzlenmektedir: -evre korumaclna ynelik gelimeler - retim srelerini ksaltan, makinelerin duru srelerini azaltan gelimeler - Su, kimyasal madde ve enerji tketimini azaltan gelimeler - Tekrarlanabilirlii, kalite gvencesini kolaylatran ileri kontrol sistemlerinin kullanlmas - Jet bask alanndaki gelimeler Son yllarda klasik bask makinelerinde yaplan gelimelerin detayda baz

iyiletirmelerden ibaret kald, buna karlk ink-jet (pskrtme) bask alannda nemli gelimelerin saland grlyor. Bu nedenle bu yazda jet bask makinelerindeki gelimelerin zerinde daha ayrntl olarak durulacaktr. Desen ve ablon Hazrlama Sistemleri Milano'da olduu gibi, Paris'te de bilgisayarl desen tasarm ve /veya ablon retim sistemlerini (CAD/CAM) tantan firmalarn says olduka fazlayd. zellikle CAD sistemlerinin gerek yazlmlarnda (software) ve gerekse donanmlarnda (hardware) salanan gelimeler; genel olarak sistemlerin tasarm yeteneinin, alma hznn, hassasiyet derecesinin, tasarm ve retim kalitesinin artmasn salamtr. Gelimeler,

donanmlardan ziyade yazlmlar zerinde younlam olup; yeni sistemlerle desen tasarm, kat veya kuma zerindeki desenlerin taranmas, taranan desenlerin dzeltme, raportlama bytme, kltme, renk indirgeme, renk ayrm, rtleme, rasterleme, varyant hazrlama, kat veya kuma zerine kt alma, film izdirme vb. fonksiyonlar daha kolay, hzl, hassas ve gvenli ekilde yaplabilmektedir. CAD sistemlerindeki dijital desen bilgileri ile dorudan numune veya retim amal bask yaplabilmekte, lazer veya ink-jet teknolojisi ile ablon retimi gerekletirilebilmektedir. Fuarda Stork (Hollanda) IMAGE 4000/4010 sistemini, Ned Graphics (Hollanda) Vision Printing Studio sistemini; Barco Graphic (Belika) ve Sophis (Belika) firmalar Arabesque MC sistemini tantt.

ITMA 2003'de lazerli ablon gravrleme sistemlerine ilginin azalmaya balad, buna karlk ink-jet sistemlerinin daha da gelitirilerek eitli firmalarca sergilendii grlmtr. nk-jet ablon retim sistemlerinde jet bask sistemlerinde kullanlan prensiplerin ayns kullanlmakta ve lakla kaplanm ablon zerine vaks veya k geirmeyen (opak) zel mrekkepler pskrtlerek desen blgeleri kapatlmaktadr. Daha sonra klasik film yntemindekine benzer ekilde pozlama ve ykama ilemleri yaplmaktadr.

ZED (ngiltere) "JetMaster" markasyla fuarda sergiledii dikey konstrksiyonlu dijital ablon retim sistemiyle bir hayli ilgi toplamtr. En son piezo ink-jet teknolojisi ile oluturulan sistemde zel bir mrekkep kullanlmaktadr. JetMaster ayn zamanda yksek verimli UV lambalaryla donatlm bir pozlama makinesidir. letmenin sahip olduu CAD sistemi ne olursa olsun tmyle uyumlu alabildii gibi, kendi bilgisayar yardmyla balantsz da alabilmektedir. Desene ait datalarla bilgisayara desenin sadece bir raportunun yklenmesi yeterli olmaktadr. Sistemdeki yazlm sayesinde raportlama vb. tm dier ilemler yaplabilmektedir.

Klasik yntemlerle lakla kaplanan rotasyon bask ablonu makine iine yerletirildikten sonra, ablonun basnl hava ile srekli olarak doru pozisyonda kalmas salanmaktadr. Daha sonra, nce desen mrekkep pskrtme yoluyla ablon zerine baslmakta ve arkasndan pozlama ilemi yaplmaktadr. Bu ilem otomatik olup, 185 cm eninde bir

ablon iin 15-20 dakika almaktadr.

ZED buradaki mrekkebin bu alanda kullanlan vaks veya opak mrekkepler gibi UV n geirmeyecek ekilde kapama etkisine sahip olmadn ve lak tabakas ile kartn belirtmektedir. Buna gre, mrekkep ve lakn her ikisi de su bazl olup, lak zerine pskrtlen mrekkep lak tabakas tarafndan emilmektedir. Mrekkep pozlama srasnda bir deaktivatr gibi davranarak, baskl blgelerdeki lak tabakasnn sertlemesine engel olmakta ve ardndan yaplan ykama ile o blgeler kolaylkla uzaklamaktadr.

ZED JetMaster sisteminin lazer gravrleyicilerle ayn kaliteyi verdiini, fiyatnn ise, yaklak yar yarya ucuz olduu belirtilmektedir.

Perfecta Print AG (svire) fuarda en son piezo ink-jet teknolojisine gre alan dijital ablon retim sistemlerini tantt. 360/720 dpi znrlkle lakl ablon zerine mrekkep pskrtlmektedir. Olduka yksek hzlarda ve son derece dk mrekkep tketimi ile alma, bu sistemlerin mrekkep maliyetinin ablonun m2'si bana 0.25-0.5 SFr olmasn salamaktadr. Dz ablonlar iin retilen sistemler ScreenMaster F markasyla piyasaya sunuluyor. Bu sistemlere, opsiyonel olarak 6 renkli jet bask kafas da eklenerek ayn zamanda bir ink-jet bask makinesi olarak da kullanlabilmektedir.

ScreenMaster R 2100/2900 sistemleri ise laklanm rotasyon ablonlarna mrekkep pskrtme ve pozlama ilemlerini arka arkaya yapabilecek ekilde dizayn edilmitir. 185 cm boyunda bir ablonun mrekkep basks ve pozlamas 10 dakika iinde tamamlanabilmektedir.

Stork fuarda ablon retimi konusunda fuarda ink-jet teknolojisi ve lazer teknolojisini bir arada sergilemitir. "JetScreen" ve "Mini-JetScreen" sistemlerinde ink-jet teknolojisini kullanm olup, bunlar dz ablon retimi iindir. Opak mrekkep kullanlan sistemde Jetscreen byk boyutlu, Mini-Jetscreen ise kk boyutlu ablonlar iin tasarlanmtr.

Fuarn hemen hemen tek dikkat eken lazer gravrleme sistemi, Stork'un yeni gelitirdii "Multibeam LEX" makinesi olmutur. Burada bir lazer n ayr na ayrlmakta ve e zamanl olarak tmyle birden pozlama yaplmaktadr. Bylece tek nla alan eski sisteme gre gravr ilemi en azndan 2.5 kat daha hzl hale getirilmitir. LEX'de dkme elik gvde kullanlarak makinenin stabilitesi arttrlmtr. Bylece sistemin gravr hassasiyetinin ve dolaysyla ablon kalitesinin de artt iddia edilmektedir. Ayrca sistemde daha az enerji tketen, daha hafif ve daha uzun mrl yeni bir kat-hal (solidstate) lazer kayna kullanlmtr.

ITMA'da kullanlm ablonlar zerindeki lakn, ekolojik yntemlerle sklerek yeniden kullanlmas iin baz gelimeler sergilenmitir. CST (Almanya) yksek basnl su kullanarak, Colombo (talya) kimyasal+ultrasonik enerji ile, Screenway (Hollanda) lazer nlaryla, Elseasser (svire) kimyasal madde+mekanik ilem kombinasyonlarn kullanarak eski ablonlar zerindeki sertlemi lak tabakalarn sken sistemleri ziyaretilere tanttlar. Otomatik Bask Mutfaklar Son yllarda modern boyahanelerde, bask patlarnn otomatik boya mutfaklar yardmyla hazrlanmas belirgin ekilde yaygnlamtr. Bu alanda kullanlan boya mutfaklarnn ITMA 2003'de gelitirilmeye devam ettii gzlenmitir. Bu gelimeler genel olarak u konularda younlamtr: - Numune ve ksa metrajl retimler iin kk kapasiteli yeni modellerin retilmesi, - Hz, hassasiyet ve tekrarlanabilirlik gibi performans belirleyen parametrelerin daha da gelitirilmesi, - Atk bask pat miktarnn azaltlmas - lk seferde doru rengi almak iin hassas formlasyonlarn daha gvenli ekilde elde edilebilmesi. Laboratuvar almalar ile numune retiminden taleplerin artmas ve baskda son yllarda parti byklklerinin de dikkate deer oranda dmesi gibi eilimler, kk kapasiteli otomatik boya mutfaklarna ilgiyi artrmtr. Stork, Klieverik ve Color Service firmalar bu amalar iin gelitirdikleri kk kapasiteli otomatik boya mutfaklarn fuarda

sergilemilerdir.

Stork'un varyant ve kk metrajl retimler iin dizayn ettii "Rhea" otomatik bask mutfa, yksek kapasiteli retimler iin dizayn edilen "Saturn" ile ayn prensibe gre almaktadr. Her iki sistem tamamen uyumlu altndan Rhea ile elde edilen laboratuvar ve numune sonularnn, daha sonra iletmede Saturn ile de kolayca elde edilebildii belirtilmektedir. Rhea'da 1 veya 5 litrelik standart kaplar kullanlmaktadr. 60 farkl boyarmadde veya kimyasal madde ile 8 farkl kvamlatrc ve su dozajlanabilmektedir. Her iki sistemde de pat hazrlanacak kaplar otomatik olarak dozaj ve tartmn yapld blme gelmekte; boyarmadde, kimyasallar, su ve kvamlatrc dozajlanmakta, kartrma ilemi yaplmakta, bask patna ait bilgileri ieren etiket yaptrlmakta ve baskya hazr pat kovas sevk edilmektedir. Bu ilemlerin tamam, gelimi bir yazlm programyla kontrol edilmektedir. Saturn ve Rhea da kullanc dostu yazlma sahip olup, dokunmatik ekrandan sistemler kolay bir ekilde altrlabilmektedir.

Stork otomatik boya mutfaklarnda retim hzn artrmak amac ile elale dozajlama istasyonu adn verdii ve kvamlatrc ile kimyasallar dozajlayan ikinci bir dozajlama istasyonunu opsiyonel olarak sunmaktadr. Bu sayede retim kapasitesi yaklak olarak % 60 kadar arttrlabilmektedir.

Ayrca bask patlarnn daha homojen hazrlanmasn salamak amac ile sandvi dozajlama yaplmaktadr. nce kovaya kvam patnn bir ksm dozajlanmaktadr. Arkasndan boyarmadde dozajlanmaktadr. Bundan sonra kova ikinci dozajlama istasyonuna getirilerek burada kvam patnn geri kalan ve kimyasallar ilave edilmektedir. Bylece boyarmadde iki kvam pat tabakas arasnda sandvi eklinde bulunduundan, kartrmadan sonra daha homojen bir ekilde pata yaylmaktadr.

ITMA 99 Paris fuar srasnda Stork ile GSE Klieverik (Hollanda) bask mutfaklarn ortak ibirlii ile retiyorlard ve IPS 1200 markasyla Stork standnda sergilenmiti. 120038'de sona eren bu ibirliinden sonra Klieverik, bilinen IPS 1200 modelini dikkate deer

oranda gelitirerek fuarda ziyaretilere tantt. IPS 1200'e ilave edilen ikiz ve elale (twin and cascade) dozajlama sistemi ve yeni yazlm (TMS: Textile Mangement Software) program sayesinde, makinenin kontrol ve alma performans dikkate deer oranda artrlmtr. Eskisine gre retim hznn 4 kat daha yksek olduu belirtilmektedir. Yazlm program Windows NT ortamnda almakta ve sisteme daha fazla esneklik ve dk maliyetli alma avantajlar salamaktadr. kiz ve elale dozajlama sistemi sayesinde, saatte yaklak 80 kova dozajlama kapasitesine ulalmaktadr. Klieverik, fuarda ayrca olduka kk kapasiteli yeni bir otomatik boya mutfa sergilemitir. IPS Compact ad verilen bu makinede de TMO yazlm program kullanlmaktadr. Bask mutfanda otomasyona gemek isteyen iletmeler iin dk-orta maliyetli uygun bir gei yntemi olan sistem, modlerdir ve kolaylkla kurulabilmektedir. 16'ya kadar boyarmadde ve kimyasal madde kullanlabilmekte ve 150 kg'a kadar 0.1 g hassasiyetle tartm yaplabilmektedir. 6 maddeden oluan 60 kg'lk bir bask pat 4 dakikada hazrlanabilmektedir. Artan patlar kullanma yeteneine de sahip olan bu sistem ayn zamanda artk pat miktarn da azaltarak baskda pat maliyetlerini yaklak % 20 azaltyor.

Fuarda otomatik boya mutfaklaryla tannan bir baka Hollanda firmas Vanwyk, baz gelimelerle UCD (Universal Compact Dispenser) ve DCD (Direct Compact Dispenser) sistemlerini tantmtr. Her iki sistem de modler olup, tek balarna veya otomatik kartrma ve tama sistemleriyle entegre olarak alabilmektedir. Reete ynetim sistemi RAP (Recipe Administration Package), DCD'ye balanan bir PC ile almakta ve sistemin otomatik kontrol ile kalite gvencesini salamaktadr. RAP ile alan DCD sistemlerinde artan patlarn optimum olarak deerlendirilmesi mmkn olduu gibi, pat maliyetleri ve evre kirlilii problemi de azaltlabilmektedir.

DCD ve UCD, 8-48 boyarmadde veya kimyasal madde dozajlama yapacak ekilde, 15150 kg pat hazrlama kapasitesinde ve 0.1 gram tartm hassasiyetinde imal edilmektedir. Opsiyonel olarak sunulan ilave numune pat hazrlama sistemlerinin hassasiyeti ise 0.02 gr'dr. Vanwyk, fuarda toz kimyasallar otomatik olarak zme ve dozajlama amacyla gelitirdii BCD (Bulk Chemical Dispenser) ile yar otomatik toz zme istasyonu SAPD2 sistemlerini de tantmtr.

Color Service (talya) Paris'te laboratuvarda hzl ve hassas bask pat hazrlamak amacyla gelitirdii LAB/S sistemini tantmtr. Gelimi teknolojiye sahip olan bu sistem kullanc dostu bir PC tarafndan ynetilmektedir. Dozajlama gravimetrik olarak yaplmakta, boru sistemi kullanlmadndan boya ve kimyasallar dorudan kabn iine dozajlanmaktadr. Bylece sistemin emniyetli, hzl ve hatasz almasnn garanti edildii ifade edilmektedir. Rotasyon ve Dz Bask Makineleri ITMA 2003 fuarnda, rotasyon ve dz ablonlu bask makinelerinde temel prensipler asndan yeni bulular sergilenmemitir. Ancak eitli alanlarda gelime eilimleri vard. Bu gelime alanlarn genel olarak u ekilde sralayabiliriz: - Desen ve varyant deiimleri srasndaki makine duru srelerinin azaltlmas, - Rotasyon bask makinelerinde her ablonun ayr bir motorla tahrik edilmesi, - Daha hafif ve kk yapl rakle sistemlerinin kullanlmas - Zarif ve ergonomik endstriyel dizaynlarn gelitirilmesi - leri derecede elektronik ve bilgisayarl kontrol sistemlerinin kullanlmas - Rotasyon bask makinelerinde ak yataklamann daha yaygn hale gelmesi zellikle Bat Avrupa'da baskda allan metraj uzunluklar nemli oranda azalmtr. Bu durum bask makinelerinde ablon ve raklelerin ykanma ve deitirme ilemlerinden kaynaklanan duru srelerini ve dolaysyla da retim maliyetlerini arttrmaktadr. Bu duruma zm olarak ilk defa ITMA 95'te sergilenen on-line ykama teknolojisi yaygnlaarak kullanlmaya devam etmektedir. Buna gre, ablon ve rakleler makine zerinde ykanmakta ve ksa bir sre sonra bask ilemine geilmektedir. Reggiani (talya), Zimmer (Avusturya) ve Ichinos (Japonya), on-line ykama teknolojisine sahip rotasyon bask makineleri retmektedir.

Stork, sz konusu durular minimize etmek amac ile gelitirdii Print @ Change sistemini Paris Fuar'nda ziyaretilere tantmtr. Print @ Change sisteminde bask makinesi ablonlar iki gruba ayrlmakta; bir grup bask yaparken dier grup yeni bir desen iin hazrlanabilmektedir. Makine zerinde allan partinin basks tamamlandktan sonra ablonlar yukar kaldrlmakta, ablonlardan akabilecek boyay

tutmak amacyla her ablonun altna otomatik olarak esnek bir plaka srlmektedir. Bu arada dier gruptaki baskya hazr ablonlarla hi durmakszn yeni partinin baslmasna balanr. Birinci gruptaki boyal rakle ve ablonlar ykanmak zere makineden sklr. Bundan sonra emniyet plakalar makinenin altndaki kasetlerine geri sarlrlar. Sarma srasnda plakalar zerindeki damlamalar syrlarak temizlenir.

Stork'un mnferit tahrikli Pegasus Individual Drive ve direkt tahrikli Pegasus Direct Drive rotasyon bask makinelerinde de kullanlabilen Print @ Change sistemi, boyahanelerde daha nceden kurulan Pegasus makinelerine de taklabiliyor.

Stork firmas bilinen Pegasus Individual Drive ve Direct Drive modellerine ilaveten ikiz tahrikli Pegasus Twin Drive modelini de gelitirmitir. Individual Drive modelinde de her bir ablon ayr servo motorlarla, Direct Drive modelinde her bir ablon dorudan kendine ait ring motorun iine yataklanmaktadr. Yeni gelitirilen Twin Drive modelinde ise iki motor kullanlmakta olup, bunlardan birisi blanketi dieri de ablonlar tahrik etmektedir. ablonlar tahrik eden ikinci motor, birincisine elektronik olarak baldr. Motorlar arasndaki bu elektronik balant, makinenin daha az elektronik kontrole ihtiya duymasn salamtr. Firma bu makineyi hzl desen deiimine ihtiya duymayan ve desen deiimini hzlandran sistemlere yatrm yapmak istemeyen uzun metrajl alan baskclar iin dizayn etmitir.

Zimmer (Avusturya), fuarda geni bir stand iinde rotasyon, dz ve jet bask alannda en son gelitirdii modelleri sergilemitir. Rotasyon bask makineleri kapal ablon yataklamasna sahip Rotascreen G ve ak ablon yataklamasna sahip Rotascreen V tiplerinde retilmektedir. Yeni makine dizaynlarnn en son tahrik ve kontrol teknolojilerini kullanarak piyasann ihtiyalar ile baskda alanlarn beklentileri dikkate alnarak yapld belirtilmektedir. Rotascreen makinelerinde kullanlan rakle sistemlerinde karbon lifleri kullanlarak arlklar nemli oranda azaltlm olup, rakle borularnn pat ierii de nemli oranda drlmtr. 184 cm bask eni iin RG 95-S1 tipi rakle sisteminin pat ierii 2.6 litre iken, yeni gelitirilen RG-95-S2 sisteminin pat ierii 1 litreye drlmtr.

Zimmer daha nce rotasyon bask makinelerinde kulland bilgisayarl kontrol sistemi ACR II'nin (Ayarlama Kontrol Reprodksiyon) yeni versiyonu ACR III' gelitirmi ve fuarda sergilenen makinelerde kullanmtr. ACR sistemi ile balangta otomatik raport ayarlar yaplmakta, alma srasnda tm bask parametreleri kontrol edilmekte, bask ilemine ait her eit bilgi ve makine ayarlar sistemin hafzasna kaydedilmektedir. Ayrca ynetim, hata bulma, bakm ve kontrol fonksiyonlar da yer alan ACR III'te, modern CAN-BUS veri dolam teknolojisi kullanlmaktadr.

Zimmer rotasyon bask makinelerinde ablon ve raklelerin ykanmas srasndaki makine durularn azaltmak, atk pat miktarn ve bunlardan doan evre kirliliini azaltmak amacyla eitli alternatif zmler sunmaktadr: - Print & Wash sistemiyle rakle ve ablonlar makine zerinde ksa srede ve dk su tketimi ile ykanabilmektedir. - Ayn sistemin bir paras olarak, bask ilemi sona ererken boya pompalar ters ynde altrlarak rakle borusu (gvdesi) ile hortumlardaki patlarn byk bir ksm varile geri emilmektedir. - Print & Wash sistemi iin dizayn edilen raklenin zel konstrksiyonu sayesinde manyetik rakle (ubuk) nnde kalan ve ykama srasnda suyla karan pat da boya besleme hatt iinden emilmektedir. Bu durum hortumlarn da ayn ykama suyu ile temizlenmesini saladndan, nemli oranda ykama suyu tasarrufu salanmaktadr. - Ak yataklamal Rotascreen V makineleri iin yeni bir ablon-rakle tama sistemi gelitirmi olup, hzl ablon deiimini salayarak durularn azalmasna yardmc olmaktadr. Ayrca Zimmer fuarda sergiledii dz ablonlu bask makinesi Magnaprint'in son versiyonu da, CAN-BUS veri dolam sistemi ile elektronik kontroll olarak tahrik edilmektedir. Bu sayede ITMA 95'te 6 m olan maksimum raport boyu 13 m'ye karlmtr. Bilboard ve bayrak basklar iin ideal olduu iddia edilen makinede ablonun kaldrlmas iin eitli alternatifler gelitirilmitir. nce bir kenar, sonra dieri, her iki kenar beraber veya drt ke de ayr ayr kaldrlabilmektedir. Yksek retim hzna sahip bu makinelerde byk raportlu desenlerde 25 m/dak, kk raportlu desenlerde 22 raport/dak hzlara ulalabilmektedir. Makinede esnek rakle veya manyetik

rakle kullanlabilmekte, altta veya zg ynnde rakleleme yaplabilmektedir.

Zimmer bask kurutucularn da gelitirerek %15 enerji tasarrufu salanmtr. Ayrca rotasyon ve dz bask makinelerinde kuma besleme sistemlerinde gelimeler yaplmtr. Kuman bask makinesine relaks halde girmesi iin yeni bir kuma besleme sistemi dizayn edilmitir. rme kumalar iin konveyr bantl giri kullanlmaktadr.

Reggiani (talya) Paris fuarnda, ok geni bir stand iinde yeni batan dizayn ettii rotasyon bask makinesi Unica ve dz bask makinesi Prima'y sergilemitir. Her iki makinede de basknn akan tarafndan kolay izlenmesine imkan veren ergonomik ve estetik bir tasarm gze arpmaktadr. Makinelerin her iki tarafnda da kontrol nitesi olmas raport ayarlamalarn kolaylatrmaktadr. Unica rotasyon bask makineleri, istee gre ak ve kapal ablon yataklamal olarak yaplabilmektedir. Makinelerde kullanlan otomatik hzl pompa ykama sistemi RPW veya ablon ve rakleleri makine zerinde ykayan WOL sistemi ykama suyu ve zaman tasarrufu salamas yannda makine durularn da azaltmaktadr. Unica makinelerinde kullanlan ablon boyu sabit olmayp, ksalan ablonlarn da kullanlmas mmkn olmaktadr. arasnda 8 farkl raporta sahip Makineler 640-1018 mm alabilmektedir. ablonla

Unica makinelerinde kullanlan nemli bir yenilik de ablonlarn her iki balktan da tahrik edilmesidir. Normal artlarda byle bir tahrik sistemine gerek olmamasna ramen, blankete gre ablon daha hzl veya daha yava dnerken bu sistem ablonun zarar grmesini engelliyor. Sistemin geni enli makinelerde emniyetin yansra kalite performansn da artrd iddia edilmektedir. ift tarafl tahrik, DTD modelinde her iki taraftan (balktan) iki ayr servo motor ile salanrken, BSD modelinde tek taraftan bir servo motor ve mekanik iletimle yaplmaktadr.

Reggiani Prima dz ablonlu bask makinelerini de, Unica'da kullanlan kontrol sistemleri ve salanan esneklie sahip olacak ekilde retmektedir. Snrsz raport boyu kullanlabilen makinede, bask nitesi ak veya kapal olabilmekte, bask pat beslemesi elle veya otomatik olarak yaplabilmektedir. Otomatik pat beslemesini, 2000 ylndan

nce bu makineler iin gelitirilen "Friendly Acces" yaklam ile rakleleme hz, rakleleme says, ablon kaldrma ykseklii (dz iin), bekleme sresi ve rakle basnlar (pres) balangta dokunmatik bir ekrandan girilebilmektedir. Balangta belirlenen bu datalar bir bilgisayar hafzasna transfer edilerek, DBMS program yardmyla bask fonksiyonlar ynetilmektedir.

Reggiani bask makinelerinde kulland kuma giri nitelerine de eitli gelimeler yapm olup, kullanm amacna uygun olacak ekilde ok sayda alternatif gelitirmitir. Ayrca JD bask kurutucular da yksek enerji verimlilii, yksek kurutma gc, daha yksek alma gvenlii ve daha az evre kirliliine yol aacak ekilde gelitirilmitir.

Buser (svire), bu fuarda bilinen dz bask ve rotasyon bask makinalarnn yerine son derece gelimi mini bir numune bask makinesini sergilemitir. Hydromag 7 dz bask ile benzer prensibe gre alan bu makinada yaplan basklarn iletme sonular ile iyi bir uyumluluk salad belirtilmektedir. Buser firmas ayrca standnda Perfecta Print AG ile jet bask makinelerini sergilemitir.

Ichinose (Japonya), 120035 Milano fuarnn en ok ilgi eken rotasyon bask makinesi Samurai'nin yeni zelliklerini tantmtr. Samurai makinesinin en belirgin zellii, bask ileminin yapld blmn yer dzlemine paralel deil de bir miktar eimli olmasyd. lk modelde makine yatay konumda iken hazrlk ilemleri yaplyor, ardndan sadece bir dmeye baslarak makine eik konuma getiriliyor ve bask ilemi balatlyordu. Paris'te sergilenen ikinci jenerasyon RSX Samurai bask nitesinde, makinenin 120'lik sabit eimle retildii grlmtr. Bask ileminin eik pozisyonda yaplmas, baslan kuman alan tarafndan kontroln olduka kolaylatrmaktadr.

Samurai makinelerinin nemli zelliklerinden birisi de, klasik anlamda rakle borularnn kullanlmamas ve ablon iine beslenen patn devaml sirkle ettirilmesidir. ekilde grld gibi, bask pat ablonun iine makinenin yksek tarafndan pompalanmakta ve yerekiminin etkisiyle devaml olarak aa doru akmaktadr. Burada bir kapta biriken bask pat, pompa tarafndan emilerek varilden emilen patla birlikte yeniden ablonun

iine beslenmektedir. Buradaki devaml sirklasyon, pat beslemenin kontrol iin kullanlan seviye kontrol sensrlerine olan ihtiyac da ortadan kaldrmtr. Yine bu sirklasyon sayesinde tm bask ilemi boyunca patn reolojik zelliklerinin sabit kalmas, ilk metrelerden son metreye kadar dzgn basklarn kolaylkla elre edilmesi iin, ablon iindeki patn kprmeye veya viskozite deiimine uramamas salanyor.

Samurai makinelerinde, ablon ve raklenin makine zerinde ykanmas da benzer sistemlerden baz farkllklar gstermektedir. Bask ileminden sonra ablon iindeki bask pat aa doru akarak kapta toplanr. Pat, besleme devresi iindeki patlarla birlikte geri pompalanr. Bylece bir yandan atk pat miktar son derece azaltld gibi, sistemin ykanmas kolaylar ve su tketimi de azaltlr. Makine zerindeki ykama ilemi nce blanket ykamasnda kullanlan kirli servis suyu ile yaplr. Daha sonra ablon boyunca zel profilli rakle tutucusu zerinde aa yukar hareket eden bir gezer balk yardmyla temiz su ile ykama yaplr. Son olarak ayn balk basnl hava pskrterek ablon gzenekleri ve rakle sistemindeki suyu uzaklatrlr.

Samurai bask makineleri 110 m/dak'ya kadar yksek hzlarda, 1620-3200 mm bask eninde ve 640-1018 mm arasndaki standart raport boylarnda alabilecek ekilde imal edilmektedir.

MS Machinery and Systems (talya), her bask iletmesi iin gerekli olan her eit makine ve ekipman reten bir firmadr. Paris'te dz ablonlu bask makinesi MS 2000F ile birlikte buharlama makinesi Ecovapor' sergilemitir. 24 raport/dk gibi yksek bask hzlarnda alabilen bu makine, istee gre ablon zeri ak veya kpr barl tipte retilmektedir. Fuarda ayn makine zerinde her iki trden bask niteleri sergilenmitir. Makine bilgisayar kontroll olup, her bir bask nitesi otomatik hata kontrol sistemi ile donatlmtr. Bask srasnda srekli olarak blanketin pozisyonunu okuyan ve blanket pozisyon deiimlerinden doabilecek hatalar nleyen bu bilgisayarl sistem sayesinde, dz bask makinesine ilave dilen rotasyon bask niteleri de ayn emniyet ve hassasiyetle alabilmektedir.

Mitex (spanya) da fuarda kombine bir bask makinesi sergilemitir. Bu makinede rotasyon ve dz ablonlu bask niteleri yer almakta olup dk elastikiyet oranna sahip yeni bir blanket kullanlmtr. Jet Bask Makineleri Tannm bask makineleri reticileri olan Stork (Hollanda), Zimmer (Avusturya), Buser (svire), Reggiani (talya) ve Ichinose (Japonya) gibi firmalar, fuardaki standlarnda bir veya birden fazla jet bask sistemi sergilemilerdir. Bu sistemler baz firmalarn kendi retimleri olduu halde, baz firmalar eitli ortaklklar veya anlamalar yoluyla baka firmalarn rettikleri jet bask sistemlerini pazarlama yoluna gitmektedirler. Bu durum, klasik bask makineleri retiminde her biri nemli bir konuma sahip olan bu firmalarn, alternatif bir bask yntemi olarak jet bask sistemlerinin nmzdeki dnem iin sahip olduu nemli pazar potansiyeline kar hazrlkl olma yarna girdikleri izlenimini vermitir.

Zimmer fuarda hal baskclnda kabul grm olan Chromojet bask sistemlerine ait eitli modelleri tantmtr. Bu sistemler yn, poliamid 6 ve 6.6 ile bunlarn akrilik ve polyester ile karmlarndan yaplan hal ve battaniye gibi tekstil mamulleri zerine baskda kullanlabilmektedir. Chromojet makineleri numune tipi, kk kapasiteli retimler ve byk kapasiteli retimler iin olmak zere farkl kapasitede retilmektedir. Sistemin zelliine gre 4,6,8,10,12 veya 16 renge kadar boya kullanlmaktadr. Chromojet serisinin en gelimi modeli olan Chromojet-F modeli 60 m'ye kadar raport boyunda ve 30 m/d'ya kadar yksek hzlarda alabilmektedir. Bask eni kesikli alan kk numune tipinde 55X55 cm'den balayarak byk kapasiteli retim modellerinde 5,2 m'ye kadar deimektedir.

Zimmer ayrca kuma basks iin gelitirmi olduu jet bask makinesi "Chromotex"'in prototipi ile retilen kuma numunelerini de sergilemitir. Firma yetkilileri birka aya kadar sistemin tamamlanarak piyasaya karlacan bildirmilerdir. Verilen bilgilere gre piyasaya kacak olan sistemin maksimum znrl 200 dpi olacak ve 8 renkle allacak. Maksimum bask hznn da 200 m2 /saat olaca belirtilmitir ki, bunun gereklemesi ile jet bask sistemleri retim hz asndan nemli bir aama kaydetmi

olacaktr.

Stork ITMA 95'te ilk defa numune amal olarak sergiledii Trucolor jet bask sistemiyle bu alana ynelmiti. Bu sistem 4 ana rengi kullanmakta ve kesikli olarak almaktayd. ITMA 95'de bir yandan bu sistemin renk says 8'e karlp bask performans artrlrken, dier yandan da ilk defa retim amal, kontin bask yapabilen (roll on roll), geni enli (1,5 m) "Fashion Jet" sistemi de sergilenmiti. Firma Parist'te drt farkl jet bask makinesi yannda, jet bask yaplm kumalarn fiksaj iin gelitirdii zel bir buharlaycy da ziyaretilere tantmtr. Jet bask makineleri, gerek bask performanslar ve gerekse kullanm alanlar bakmndan birbirlerinden farkldr.

Stork Zircon markasyla sergilenen jet bask sistemi aslnda Konika ve Suminoe (Japonya) tarafndan gelitirilmi olup, Stork bu firmalarla sistemin Asya, Japonya ve Okyanusya dndaki lkelere sat ve servisi iin anlama imzalamtr. Stork tarafndan jet bask yaplan doal liflerden mamul kumalarn fiksaj iin gelitirilen "Amethyst" fiksaj nitesi olduka kompakt bir yapdadr. Maksimum 20 kg ykleme kapasitesine sahip olup kesikli alan bir sistemdir. Fikse edilecek kuma paslanmaz elik tel elek benzeri bir malzemeden yaplan silindir zerine sarlarak yatay ekilde makinenin buharlama blmne yerletirilmektedir. Bundan sonra ierideki havann boaltlmas, buharlama ilemi, buharlamadan sonra mamuln kurutulmas vb tm ilemler otomatik olarakyaplmaktadr.

ITMA 2003'te jet bask sistemi sergileyen Perfecta Print AG/ Buser, DGS/Reggiani, Ichinose ve Encad firmalarna ait sistemlerin teknik zellikleri de yukardaki tabloda karlatrmal olarak verilmitir.

Bask buharlayclaryla tannan Arioli (talya) da standnda Encad'a ait bir jet bask bask sistemi ile birlikte jet bask yaplm kumalarn fiksaj iin kontin alan bir fiksaj makinesini (Vapojet) ziyaretilere tantmtr. Fiksaj makinesi atmosferik buharlama, HT buharlama ve scak hava ile fiksaj yapabilmektedir.

Arioli ayrca, jet bask yaplm kumalarn ykanmas iin bir ak en mini kontin ykama makinesi (Lavajet) ile mini tamburlu kurutma makinesi gelitirmitir. Bu sistemler buharlayc ile kombine edilerek bask sonras ilemler iin kontin bir hat oluturulmaktadr.

ITMA fuarnda sergilenmemi olmakla beraber, Canon-Kanebo (Japonya) ibirliiyle gelitirilen jet bask sistemine de burada yer vermekte fayda vardr. Bubble-jet prensibiyle alan bu makine, 1 m/dk hzla (120 cm en iin) bask yapabilen piyasadaki en hzl jet bask sistemlerindendir. znrl 360 dpi ve maksimum bask eni 165 cm olan sistemde reaktif, asit ve dispers boyarmaddeler kullanlabildii gibi 8 renkle de allabilmektedir. Dier Bask Makineleri Gali (spanya) firmas yeni gelitirdii rotasyon bask nitesi LR ve dz ablonlu bask nitesi LM'yi sergiledi. Gelimi elektronik kontrol sayesinde yksek bask hassasiyeti, alma esneklii ve otomatik raport ayar yaplabilmektedir. Viero (talya) ise fuarda otomatik bask makinesinin yeni versiyonu Sigma DG160 ile Playmaker M 97 rotasyon makinesini sergilemitir. Her iki sistemde de gelimi elektronik kontrol sayesinde yksek kaliteli basklarn yaplabildii belirtilmektedir.

Milano 95 fuarnn aksine Paris 2003 fuarnda, transfer bask alannda dikkate deer bir yenilik yoktu. Buna ramen eitli firmalar detayda baz deiikliklerle kontin ve kesikli alan transfer bask sistemlerini sergilediler. Lemaire (Fransa) ITMA 99'da geni enli basklarn yanyana iki transfer bask kad ile iz brakmakszn baslmasn salayan DDS sisteminin son halini tantmtr. Fuarda ayrca yan yana 3 tane transfer bask kad ile bask yaplmasn salayan DDS 2200 sistemini tantmtr. DDS 2200 sistemi 2200 mm eninde (86 in) kumalar zerine yaplan basklarda, 1600 mm eninde retilen transfer katlarnda ortaya kan atk katlar da deerlendirmak amacyla gelitirlmitir. Bylece nemli miktarda transfer bask kad tasarrufu salanaca iddia edilmektedir.

Monti Antonia (talya) para mamllere transfer bask iin dz transfer bask makinesi zerinde gelitirdii yenilikleri sergiledi. Kontin transfer bask kalandrlarnda kullanlan patentli zel stma sistemi ile hem mkemmel scaklk homojenliinin salandn, hem de son derece az elektrik tketiminin olduunu belirtmektedirler. Sistem 50 cm apndaki silindir ierisinde bulunan ya banyosu ile bunun ortasnda yer alan bir merkezi rezistanstan olumaktadr. Ya banyosu vakumla izole edilmi olup srekli olarak sirkle ettirilmektedir.

Monti Antonio, yeni gelitirdii MOD. 95 modelinde 3200 mm gibi geni transfer basklarn 1600+1600 mm eninde iki ayr transfer kad kullanlarak baslmasn salayan ACMA sistemini kullanmtr. Bilgisayar kontroll bu sistem sayesinde, iki kadn birletii yerdeki kayma 0-0.4 mm arasnda toleransla gerekletirilebilmektedir.

ITMA 2003 fuarnda para bask konusunda da eitli firmalarca en son gelitirilen mamuller sergilendi. MHM (Avusturya) ITMA 99da sergiledii Synchroprint 2000 modelinden sonra, bu fuarda da Synchroprint 3000 modelini sergilemitir. lkemizde "ahtapot tipi" para bask makinas olarak da bilinen bu makina 6-16 renk basabilecek ekilderetiliyor. Her bask istasyonunda btn ana fonksiyonlarn bulunduu kumanda panosu yer almakta ve ana kumanda panosunda tm fonksiyonlara ait tularn yannda yazl bilgilerin de yer ald kk bir ekran yer almaktadr. Bu makina opsiyonel olarak otomatik desen kalp ayar yapabilecek ekilde de sunulmaktadr.

Birinci

rengin

ablon

ayar

yapldktan

sonra

deerler

otomatik

olarak

ayarlanabilmektedir. Sistemin hafzasna 250 adet desen basksna ait parametreler kaydedilerek gerektiinde yeniden kullanlabilmektedir. Synchroprint 3000'e ilave edilen bir programla, baskdan nce bir para zerine otomatik olarak deneme basks yaplabiliyor. Fiksaj (Buharlama) Makineleri MS Machinery and System (talya), Paris'te buhar ve re tketiminde nemli tasarruf salayan Ecovapor buharlama makinesini tantt. Bu makinede MS firmasnn patentini

ald doygun buhar elde etme sistemi kullanlmaktadr. Firma, makine iindeki buhar doyma noktasna getirmek iin bir termal-deiim injeksiyon sistemi kullandn, buharlama srasnda egzotermik reaksiyonlar nedeni ile bozulan doygunluu ayarlarken fazladan taze buhar beslemesini nlemek iin de makinenin iinde bir buhar kondsyonlama devresinin yer aldn ifade etmektedir. Ecovapor buharlayclar 80-110 m kapasiteli MS Compact ve 210, 310 ve 410 m kuma kapasiteli MS Producer tiplerinde retilmektedir. Ayrca Compact 2 F modeli de iki fazl basklar iin retilmektedir. MS firmasnn rettii buharlayclar reaktif baskdaki re kullanmn % 10-40 orannda azaltyor.

Bask buharlayclarnda eskiden beri kamara iindeki buharn her noktada homojen konsantrasyonda olmasna byk nem verilirdi. Paris'te Arioli (talya) yeni gelitirdii fiksaj yaklamyla bu gelenei deitirdi. VAPO 2000 ad verilen yeni sistemde buharlama kamaras yanlarndaki su havuzu 3 blmeye ayrlmtr. Bunlardan birincisine daha fazla buhar beslenmekte ve dk scaklkta tutulmaktadr. nc blmeye doru buhar beslemesi azalmakta ve scaklk ykselmektedir.

Baskl kuma makineye girdiinde ilk blmede fazla nem almakta ve bu sayede zellikle polyester kumalarda dispers boyann fiksaj daha iyi, kuman sararma ve sertleme tehlikesi daha az olmaktadr. Bu yeni sistemle buhar tketimi % 30, re kullanm da % 30-40 azaltlyor.

Vapo 2000'de kuma ask ubuklarnn yzeyine silikon yaptrlmtr. Daha nce kullanlan cam lifinden yaplm klflara gre daha uzun mrl olduklar belirtilmektedir. Ayrca makinede kuma kenarlarndaki dzensiz gerilimin neden olduu katlanmalar gideren bir sistem de yer almaktadr. Sonular ITMA 2003 Paris fuar, zellikle ink-jet teknolojisinin gerek bask ablonlarnn hazrlanmasnda ve gerekse yeni bir bask teknii olarak tekstil sanayiinde kesin bir kabul

grdn ortaya koymutur.

eitli bask ncesi hazrlk ekipmanlar ve klasik bask makineleri zerindeki gelimelerin nemli bir ksmn evre korumaclna ynelik yaptrmlarn ynlendirdii gzearpmaktadr.

Baskl maml retiminde metrajlarn dk olmas nedeniyle ortaya kan uzun makine duru srelerini minimize eden gelimeler de dikkat ekicidir.

retimde alma emniyetini ve bask kalitesini artran, iilikten doacak hatalar minimize eden gelimi elektronik ve bilgisayarl kontrol sistemlerinin kullanm da artmtr.

Sonu olarak, tekstil baskclnda bir yandan jet bask teknolojisi yava fakat emin admlarla ilerlerken, klasik bask yntemleri de belli dezavantajlarn ortadan kaldracak veya azaltacak ynde kendilerini gelitirmeye devam etmektedirler.