07.02.2018 tarihinde HAKSAN Otomotiv Mamulleri San. Ve Tic. A.Ş.

‘ye endüstriyel dersi

kapsamında teknik gezi düzenlendi. Bu raporda kauçuk sektörü ve fabrikada üretilen ürünler
hakkında bahsedilmiştir.

Kauçuk; bazı bitkilerin sütümsü özsuyundan doğal halde ya da petrol ve alkolün

bileşimlerinden suni olarak elde edilen bir malzemedir. Esasen kauçuk terimi normalde Hevea
brasiliensis ağacından elde edilen malzemeye karşılık gelmekte birlikte günümüzde ise bu
terim uygulanan kuvvetin serbest bırakılmasıyla tekrar eski konumuna geri dönebilen
malzemeler için kullanılmaktadır.

Doğal ve sentetik kauçuklar, yaygın olarak kükürtle sertleştirme işleminden başka, bazı fiziksel
ve kimyasal özelliklerinin iyileştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla da, çeşitli maddelerle
karıştırılarak işlenirler. Örneğin, kauçuğun esnekliğini ve çekme dayanımını arttırmak amacıyla
karbon siyahı ya da çok ince öğütülmüş silika gibi maddelerle, bazı organik katkı maddeleri;
renklendirici olarak çinko oksit, titan dioksit, demir oksit ve organik boyalar, plastikleştirici ve
yumuşatıcı olarak mineral yağlar, vazelin, yağ asitleri ve ağaç reçineleri, kükürtleme işlemini
hızlandırıcı olarak merkaptobenzotiyazol, yükseltgenme önleyici olarak da çeşitli amin ve fenol
türevleri katılır.

Tüm dünyada yıllık 15 milyon tonun üstünde kauçuk üretilir; bunun yaklaşık üçte biri doğal
kauçuktur. Kalanı, petrolden elde edilen kimyasal maddelerle yapılan yapay (sentetik)
kauçuktur. Buradan da anlaşılacağı üzere kauçuğun bütün dünya üzerinde de kullanım alanı
çok geniştir.

Türkiye ‘de de kauçuk sektörü çok geniştir. Fakat burada diğer sektörlerde de karşımıza çıkan
genel sıkıntılardan biri olan dışa bağımlılık oranı çok yüksektir. Hammaddesinden üretimde
kullanılan çoğu cihazlara kadar ithal yolu ile getirilmektedir.

Haksan otomotiv fabrikası 1988 yılında ilk olarak Bursa’ da İbrahim GÜLMEZ tarafından kauçuk
parça üretmek maksadıyla kurulmuştur. Günümüzde fabrika alanını ciddi miktarda
genişletmiştir, Manisa, Almanya ve Rusya merkezlerinde yerini almış durumdadır. Üretilen
ürünlerin %50 oranı yurt dışına ihraç edilmektedir.

İlk seneleri sadece kauçuk üzerine yoğunlaşmış olsa da günümüzde plastik malzemelerin
üretimine de geçmiş durumdadır. Fabrika BOSCH TOFAŞ gibi büyük şirketlere faaliyet

1
 gösterirken inşaat, raylı sistemler, tekstil ve savunma sanayileri gibi alanlarda da yerini
almaktadır.

Haksan, bünyesinde yer alan hamur hatları ile ihtiyacı olan hammaddenin tamamını kendi
hazırlama yeterliliğine sahiptir. Yıllık 10.000 ton kapasiteye sahip bu hatlarda ürettiği Siyah ve
Renkli hamurlar ile kendi kullanımı dışında ayrıca sektörün ihtiyaçlarına da cevap
verebilmektedir.

Hamur hazırlama ünitesinde; HAKSAN ‘a farklı müşterilerden gelen ürün siparişleri için, her siparişe
uygun olarak farklı hamur reçeteleri ile üretim için hamur hazırlanmaktadır. Haksan, kalite ve düşük
maliyet ilkelerinden taviz vermeden üretimini gerçekleştirmektedir. EPDM, NBR, NR, CR, VMQ gibi
malzemelerin işlem gördüğü Kauçuk enjeksiyon bölümünde günümüzde kullanımı gittikçe artan AEM,
ACM, ECO ve HNBR gibi yeni jenerasyon elastomerlerin de imalatı gerçekleştirilmektedir.

Ağırlık olarak otomotiv sektörüne yönelik çalışan plastik ekstrüzyon departmanında 1 adet Co-
Ekstrüzyon ve 2 adet Mono Ekstrüzyon hattı bulunmaktadır. Burada düz profillerin yanı sıra sert-
yumuşak malzemelerin bir arada yer aldığı, renkli, metal şerit ilaveli ve bantlı şekilde daha kompleks
tipteki parçalar da üretilmektedir. Ekstrüzyon yöntemi ile sonsuz uzunlukta üretim yapılabilir bir durum
vardır, bu fabrikada ise araba camı ile metal arasında kullanılan darbe önleyici ve yalıtım görevini gören
parça üretilmektedir. Bu sebeple belli bir aralıklarda kesme cihazı ile keserek istenilen boyutlarda üretim
elde edilmektedir. Bu üretimde iki yönden numune gelmektedir, bir tarafından düşük yoğunluğa sahip
numune gelirken diğer taraftan da yüksek yoğunluklu numune gelmektedir. Bu numuneler metal şerite
yapıştırılır ve istenilen yumuşaklıkta ürün elde edilir.

Kauçuk enjeksiyon yöntemi de bu fabrika da geniş bazda kullanılmaktadır. Bu yöntemle beyaz eşya
parçaları üretilmektedir. Üretim için gelen reçineler fabrika içerisinde hazırlanmaktadır. Bu numuneler
müşteri isteğine bağlı olarak renklendirilmektedir. Reçine hazırlığında kullanılan hammaddelerin
çoğunluğu yurt dışından ithal edilmektedir.

Reçine hazırlığı ilk önce istenilen özelliği tutturulana kadar laboratuvarda gerçekleştirilir. Az miktarda
reçine hazırlanır ve analiz cihazlarında istenilen analizler yapılır. Bu analizlere örnek olarak yanma testi,
kopma ve uzama testi, mekanik dayanıklılık testi gibi fiziksel ve kimyasal dayanıklılık testleri söylenebilir.

Bu testlerden başarılı bir şekilde geçerse o zaman büyük hacimde reçine hazırlamak üzere reçine
hazırlama hattında aynı özellikleri sağlayacak şekilde hesaplamalar ve oranlar belirlenerek işlemler
gerçekleştirilir.
2
Kauçuk sistemli hortum üretimi güncel teknolojiler gerçekleştirilmektedir. Üretilen hortumlar
kullanılacak konuma göre özelliklerde oynamalar yapılmaktadır. Bu hortumlar araç motoruna olan
mesafesine göre sıcaklık dayanıklılığı belirlenmektedir. Kauçuk reçinesi kalıba enjekte edildiğinde belli
bir sıcaklıkta pişirilir. Pişirme süresi reçine içeriğine göre farklılık göstermektedir. Hortum üretiminde
kullanılan kalıplar da diğer ürünlerde kullanılan kalıplar gibi yine fabrika içerisinde üretilmektedir. Bu
kalıplar müşteri anlaşmalarına bağlı olarak 12-15 sene fabrika içerisinde tutulmaktadır. Kalıp yapımında
reçine doldurulurken hava boşluğu gibi ürünün formunu değiştirebilecek herhangi engelin olmaması için
çalışmalar yapılır. Kalıplar genel olarak çelik malzemesinden yapılır.

Kauçuk enjeksiyonun yanı sıra plastik enjeksiyonu ile de ürün üretilmektedir. Fakat kauçuk
enjeksiyonundan farklı olarak numune kalıp içerisinde pişirilmez. Yani ilk baştaki özelliğini kaybetmez bu
nedenle geri dönüşümü kolay bir şekilde yapılabilir. Plastik hammaddesi granül halinde fabrikaya
gelmektedir. Bu granüller ilk olarak kurutucuya gönderilerek nemi maksimum miktarda alınır. Nemi
alınan numune plastik özelliğine göre belli bir sıcaklık aralığında ısıtılarak kalıba gönderilir. Kalıpta şekil
aldıktan sonra soğutulur ve kalıptan hava üflenerek alınır.

Haksan fabrikasında AR-GE merkezi de bulunmaktadır. Bu departmanda ürünlerin geliştirilmesi için

önemli faaliyetler yapılmaktadır. Gerek kalıp dizaynı olsun gerek ürün özelliklerini en iyi hale getirerek
müşteri memnuniyetini kazanmak amacıyla çalışmalar yapılmaktadır. Laboratuvarlarda bulunan yeni
teknolojik makineler sayesinde çoğu testler kolay bir şekilde yapılmaktadır. Bazı önemli testleri
yapabilmek için yurt dışına gidilerek istenilen test cihazlarının olduğu test merkezlerinde yapılmaktadır.

Öneri:

Haksan fabrikasının hamur hazırlama departmanında çalışan işçilerin çoğunluğunun maske kullanmıyor
olması benim dikkatimi çekti. Normalde kullanılması gerekiyor denildi fakat çok fazla üzerinde
durulmadığını düşünüyorum. Bu departmanda belli bir oranda toz bulunmakta eğer maske kullanılmazsa
bir süre sonra ak ciğer hastalığının ortaya çıkma ihtimalinin olduğunu malum. Belki daha fazla bu
durumun üzerinde durulursa bu sorunun kolay bir şekilde çözülebileceği kanaatindeyim.

Bu teknik geziyi gerçekleştirebilmemizi sağlayan, emeği geçen her kese teşekkürlerimi sunuyorum.

Kaynak:

Kauçuk türü malzemeler. Son erişim tarihi: 21.12.2018

http://dergipark.gov.tr/download/article-file/181622

3
4