Bursa Teknik Üniversitesi

Petrolün Kökeni ve
Oluşumu
Dovran Nuryagdyyev
Kimya Mühendisliği Bölümü
Petrol ve Petrol Kimyası Dersi Sunumu
 İçerik

Petrolün Kökeni
Petrolün Oluşumu
Petrol Sistemi

2
Petrol
 Petrol, yeraltı yataklardan çıkarılan, çok koyu renkli, kendisine özgü bir
kokusu olan, yoğunluğu 0,8’den 0,95’e değin değişebilen,
hidrokarbürlerden oluşan, arıtım işlemi görmemiş, yanıcı, doğal mineral
yağ.

 Petrol yarı katı ve katı halde ağır HC’ lar dan oluşanlarına da denk
gelinir. Bunlara asfalt, katran, zift, albertit, gilsonit veya grahamit gibi
adlar verilmiştir

3
Petrolün Kökeni
 Petrolün kökeni hakkındaki ilk teoriler basit hidrokarbonların
inorganik kimyasal reaksiyonlarına dayanan sentezlerle
yapılmıştır. Daha sonraları organik Jeokimyasal incelemelerde
kullanılan modern cihazların geliştirilmesiyle petrolü oluşturan
elemanların ayrıntılı incelemeleri yapılabilir hale gelmiştir. Bu
incelemeler sonrasında petrolün organik kökenli olduğu
kanıtlanmış ve bu kabul sonrasında inorganik köken teorileri
geçersiz kılınmıştır.

4
İnorganik köken teorileri
 Bu teori ünlü kimyager Berthelot
tarafından ortaya atılmış ve
Mendeleyev tarafından da
desteklenmiş olup laboratuvarda
metan, etan ve benzen gibi
hidrokarbonların üretilmesine
dayanmaktadır. Petrolün de
doğadaki kimyasal reaksiyonlar ve
volkanik olaylar sonrası oluştuğunu
savunmaktalar. Fakat bilimsel veriler
petroldeki porfirin, piridin ve klorofil
gibi maddeler inorganik yolla elde
edilemeyeceğini göstererek bu
teoriyi geçersiz saymaktadır.
Organik köken teorileri
 Petrol incelemeleri sonucunda petrol
bitkisel ve hayvansal kökenli oluştuğu
kabul edilmiştir. Çünkü bitki ve
hayvansal kalıntılarında karbon ve
hidrojen oranı çok yüksektir. Ham
petrolde bol miktarda mikro organik
maddeler bulunmakta ve su altı bazı
bitkilerdeki maddeler ham petrolün
eser elementleri arasında benzerlikler
vardır. Okyanus kökenli mikroskobik
canlılar petrol oluşumunu sağladığı
görülmüştür. Bu incelemeler ve
kabuller petrolün organik kökenli
olduğunu kanıtlamaktadır.
5
Yerin Katmanları Biokütle Kaynakları

6
 Petrolün Oluşumu
Petrol ve gazın yeraltında nasıl oluştuğu 20. yüzyılın başından beri
araştırılmaktadır. Petrolün oluşumuna dair birkaç teori vardır bunlardan
en önemlisi ise, tüm hidrokarbonların yaşamını yitirmiş canlıların
artıklarının durgun deniz ve göl gibi ortamların tabanlarında
birikmesiyle oluşmaya başladıklarını ortaya koymaktadır. Bu biriken ölü
organizmalar kum, kil ve mineral taneciklerle birlikte dibe çökerek
yığılırlar. Karmaşık halde bulunan hammaddeler basınç, sıcaklık ve
zaman parametrelerine bağlı olarak kimyasal, fiziksel ve biyokimyasal
reaksiyonlarla başkalaşmaya maruz kalırlar. Son haldeki hidrokarbonlar
kapanlarda saklanırlar ve ham petrol oluşumu gerçekleşir. Tüm bu
aşamalar ‘Petrol Sistemi’ düzeni içerisinde gerçekleşir.

7
Petrol oluşumundaki önemli parametreler:
• Sıcaklık
Sıcaklık yer altının derinlerine
doğru gidildikçe artmaktadır
ve buna jeotermal gradient
denir. Dünyanın jeotermal
gradienti 1 km için 23,5 oC’
dir.
 Zaman
Hidrokarbonlar yeryüzüne
yakın derinliklerde kısmen
kararlıdır oysaki petrolün
oluşması için yeterli derece
sıcaklık ve zamana ihtiyaç
vardır. Organik
maddelerdeki dönüşüm
100 milyon yılda çok düşük
seviyelerde olur.
 Basınç
Basınç petrolün yer
değiştirmesinde önemli
yer almaktadır. Fakat
petrolün oluşumunda da
basınç önemli
parametredir. Derinliğin
artmasıyla basınçta
artmaktadır.
8
 Petrol Sistemi
Keşfedilmiş ve keşfedilmemiş petrol yataklarından olan her tür
hidrokarbon sızıntıları ve birikintileri petrol sisteminde incelenmektedir.

https://medyaenerji.com/2018/02/13/petrol-ve-petrol-muhendisligi/ 9
Bir jeneratif petrol kaynak kayacı ve bunun kapanlarda tutulması
arasındaki ilişki petrol sisteminde incelenir. Petrol sistemi dört temel
proseslerden oluşur. Bunlar:
 Jenerasyon: Kaynak kayaçların, organik maddelerin hidrokarbonlara
dönüşmesi için yeterli sıcaklık ve basınç rejimine kadar gömülmesi.
 Göç: Hidrokarbonların kaynak kayaçtan bir kapana doğru olan göçü.
 Birikme: Bir kapan içine giren hidrokarbonların hacminin, kapan
sızıntısından daha büyük miktarlarda olmasıyla birikmesi.
 Kapanlanma: Korunma, hidrokarbonların rezervuarda kalması,
biyodegredasyona uğraması ve suyla çekilerek kapandan kaçmaması;
zamanlama ise hidrokarbonların göçünden önce ve göçü sonrasında
kapanın şekillenmiş olmasıdır.

10
 Petrol sistemi temel
Jenerasyon Prosesi:
elementleri
 Kaynak kayaç,
 Rezervuar kayaç,
 Örtü ( seal ) kayaç,
 Örtü Tabakası ( overburden).

https://medyaenerji.com/2018/02/13/petrol-ve-petrol-muhendisligi/ 11
İlk petrol kuyusu 

Cem Yılmaz A.R.O.G filmi 12

Dinlediğiniz için teşekkürler
Organik madde = Kerojen + Bitüm
Petrol Kerojen + Bitüm = Petrol

C6H 6
C8H8

13