ARTUKOULLARI ZAMANINDA DEDEKORKUT KTABINDAK K ADLARI Mehmet HAZAR* ZET Dede Korkut Hikyelerinin yaand corafyada Mardin de vardr.

Dede Korkuttaki kii adlar blgede hl yaatlmaktadr. Bu almada, bu adlar tasniflenmitir. Anahtar Kelimeler: Artuk, Dede Korkut, Mardin, Ouz, kii adlar. PERSONAL NAMES N KTAB-I DEDE QORQUT AT THE TME OF ARTUQ ABSTRACT There is also Mardin in the area which existed Dede Qorqut Stories. Personal names in Dede Qorqut heve been giving to children in this region. These names are classified in this study Keywords: Artuq, Dede Qorkut, Mardin, Ouz, personal names. 0. Giri Trk dilinin yadigr olan abidelerde ve destanlarda tarihi belgeler araclyla gnmze ulaan kii adlar ses ve ekil bilgisi asndan ok nemlidir. Uluslar oluturmu geleri aratran tarihiler Trk adlarndan yararlanabilirler. 1 Dede Korkut Kitabndaki Ouz Beylerinden Kara Budakn 2 Mardin 3 / Merdin kalesine kadar dayanmas, 4 Dede Korkut hikyelerinin snrlarn Trkistantan Suriye snrlarna kadar olan bir corafyaya yayar. Artukoullar 5 zamannda Karakpaklar, Kaylar (Kyat) gibi kalabalk Trk boylar Srderya kuzeyindeki yurtlarn (Trkistan) terk ederek n Asyaya yerlemeye balamlar ve Amid Suyu (Dicle nehri) boylarna kadar gelmilerdir. XV. yzylda yazya geirildii dnlen Dede Korkut Hikyelerinde Dou Anadoluda geen olaylarn gerekte VI-XI yzylda Ouzeli denilen yerde getii tahmin edilmektedir. nk Ouz Destanndaki nalsr Yavkuy Hann vezirleri arasnda Bayat boyundan Dede Korkut da vardr. 6 Oryantalistlerin Orta Asya dedii Trkistan Eski Ouzeli (Guzeli), 7 VIII-IX yzylda Maverannehir ve
* Dr., Dicle niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi ada Trk Leheleri ve Edebiyatlar Blm retim grevlisi. 1 (Amanolu 2000 ve 1998), (Rasonyi 1963: 66), Kii adlar zerine aratrma yapmak isteyenler iin kaynakamz bir balang olabilir. 2 Bugn Mardin Kzltepede (Kurt 2006: 430) ve Diyarbakrda kii ve airet ad olarak Budak gibi eski Trk isimleri halen kullanlmaktadr. 3 Dresten Nshas 60-6: emid-ilen Merdin kalasn depp ykan, demr yaylu Kapak Melike kan kusturan, gelben Kazanu kzn erlik-ile alan, Ouzun ak akallu kocalaru grende ol yiidi tahsinleyen al mahmz alvarlu, at bari hozatlu Kara Gne ol Kara Budak apar yetti. (Ergin 1989: 112). 4 Kzltepe Ulucamiinin kubbesinin kasnanda yaptran olarak II. Klarslann ad gemektedir. 5 Zahirddevle Artukun Anadolu fetihleri Danimend-nmede Arth ad ile destan bir mahiyet ald Amasyada Artuk-ova veya Artuk-bad adlar ile de bu memlekette baz tarih htralar birakmtr. (Turan 1993: 134). 6 (Togan 1972: 140) 7 Bugnk Trkiye, Azerbaycan, Gagauzeli (Guzlar), Trkmenistan, ran, Irak, Suriye Trklerinin atalar olan Ouzlarn yeni yurtlar olan Anadoludaki Trkesine Eski Anadolu Ouzcas veya Eski Ouzca denir (Glsevin 2004: 29). Aratrmaclarn byk bir ksm Gagavuz // Gagauz adnda, bir Ouz // Guz // Uz kelimesinin varln tespit etmektedirler. (zkan 1996: 7). ehnmede Alann u Guz ekli (msra 1193) geer. Buna gre Ouzlar Alan ve Aslar ile komu idi (Togan 1972: 150).

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008

23

Mehmet HAZAR

Kaz-kurt civar (ve Mardin ile Amid Diyarbakr) 8 Yeni Ouzelidir. 9 Yeni Ouzeli de dou ve bat Ouzcas olarak ikiye ayrlr. Dede Korkut dou Ouzcasnn (Azer Trkesinin, hatta Terekeme 10 aznn) mahsuldr. Dou ve bat Ouzcalar arasndaki saha farklar geri sonradan genilemi ve anacak 16. hatta tam olarak 17. asrdan sonra iyice belirli dou ve bat Ouzca dairelerini meydana getirmitir. 11 XVI. yzyln ikinci yarsnda 12 nfus ve arazi saym defterlerinde fiillerle yaplan kii adlarn 13 ve Mardin gibi bir blgede Arapa isimler atlrken Eslemez, Korkmaz, Sevindik gibi isimlerin konulmu olmas dikkat ekicidir. 14 Bu gelenein Artuklular 15 dneminde 16 yaayan Dede Korkut Kitabna kadar uzanm olmas ve hatta ondan nceye dayanm olmas kltr ve dil tarihimiz asndan nemlidir. Hanedann atas ve isim babas olan, Ouzlarn [Dede Korkut hikyelerinde geen] Der 17 boyuna mensup bulunan Eksk olu Artuk, 18 Byk Seluklu Sultan Alparslann kumandanlarndand. 1. Dede Korkut Kitabndaki Kii Adlar Dede Korkut Kitabndaki kii adlarnn snflandrlmas daha nce makro metnin olumasn salayan koullar bal altnda kii adlarnda kullanlan paralel ifadeler incelenmi ayrca tablolar halinde verilmitir (stnova 1988: 237). Ancak bu bilgiler cmleden byk birlikler ile ilgili olduu iin konunun daha ayrntl incelenmesini gerektirir, biz de bu yazmzda byle bir inceleme yaptk. lk dikkati eken isim hikyenin anlatmnda tematik deeri olan Dirse Handr. Dirse Hann ve olunun adnn nne baka bir lakap veya sfat getirilmemitir. nk nceden olu kz yoktu. Yine hikyenin anlatmnda kart deer olan Dirse Hann olu Boa, 19 on be yana gelip kahramanlk gsterinceye kadar Dirse Hann ordusu Ouz ordusuna katlamamtr. Bayndr Han bir otoritedir. Bu otoriteden menfaatlenen krk namert ben olma bilincine
Hristiyan Kireyit Han Ong Hann 1145de gnderip Papann eline gemi olan mektubunda cedleri olan kraln batya seferleri eklinde gemitir (H. Yule, Makro Poloya notlar, I, 231). Orada Hemedan demek olan Ekbatan ve Dicle nehri zikrediliyor. (Togan 1972: 123). 9 (Durmaz 2007: 489). 10 Dede Korkutun dili Terekeme az arasnda byk yaknlk grlr. (Ergin 1997: 355). Latif ah ve Telli Mehriban Hikyesini okurken Dede Korkutun slubunu hissederiz: evketlim, keremet beni insandad. He kimse bilmez ki kimdedi. Tekkeler a ajlar doyurur, lpahlar geyindir, vergilerini ef eyle, inallah cenab Allah bol haznasnan bir evlet verir. (Caferolu 1995: 20.). 11 (Ergin 1997: 351) 12 15-16 yzylda yazld tahmin edilen, Dresten Kral Ktphanesinde bulunan Kitb- Dedem Korkud Al Lisn- ife-i Ouzn 1815 ylnda Heinrich Friedrich Von Diez tarafndan kefedilmi ve 1831 ylnda H. O. Fleischer tarfndan 12 destan olarak bilim dnyasna tantlmtr. Vatikan Kral Ktphanesinde 1950 ylnda Ettore Rossi tarafndan 6 destanl Ouznme-i Kazan Beg ve Gayr bulunup bilim dnyasna takdim edilmitir. 13 (Hazar 2007: 249). 14 (Kurt 2006: 429). Artuklularda vezirlik makamna askeriyeden beylerin getirilmesi de Trke adlar ile gze arpar. (Turan 1993: 202). 15 Artukluk fazilet, kemal, stnlk, rhan (Tarama Szl CI 1995: 239). 16 Mardin Artukoullar (1106-1409), Mardin Artukoullar lgazileri; lki Necmeddin Birinci lgazi (1106-1122) ve sonuncusu ihabeddn kinci Ahmed (1406-1408) (Turan 1993: 138). 17 bnl-Esre gre Musul beyleri arasnda ZAhirddin bin Belengeri el-Dgeri adl biri olup 1198 (594) senesinde lmtr. (Turan 1993: 138). 18 Zahirddevle Artuk lnce pek ok olu kald. bnl-Azraka gre bunlar, Sokman, l-gazi, Behram, Abdulcebbr, Siyvu, Inal, Alp-yaruk, Beg-ta ve Ala-ta adlarn tayorlard. (Turan 1993: 139). Artuk Arslan, otuz be yl Mardin tahtnda oturmu ve 1239 (636) ylnda lmtr. (Turan 1993: 182). 19 Ouz Destanndaki Padiahln Uladmur Yavqu Han Uruu Elinden kmas ve Kara Han Olu Bura Hann Padiahla Balamas ve Memleleket Tahtna kmasnda Bura Hann doksan yldan sonra olu olur. Beylie Ortanca oul Qor-Tekin seilir. Burada da baba oul atmas av sreci ierisinde cereyan eder (Togan 1972: 64).
8

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008

Artukoullar Zamannda Dedekorkut Kitabndaki Kii Adlar

24

ulaan ve ad aldktan sonra baarlar alamaya devam eden Boa Han bina edilen trajik gerilim ierisinde ortadan kaldrmak isterler. Hikyenin anlatcs Dede Korkut simgesel deer olan kara adr ile yaplan yergiyi (kargamay) yeniliki tipi temsil eden Boa Handan taraf olarak ortandan kaldrmak ister. 20 Dirse ile Boa nlerine sfat getirilmeyen, bununla dikkat ekilmek istenen, bir birey olduklar vurgulanan iki Ouz beyinin addr ve han olarak yiitlerinin bandadrlar. Dosun olu Rstem ile Dzen olu Rstem, lakaplar Trke olup adlar Trke olmayan iki kahramandr. Dede Korkut Kitabnda kii adlarnda geen renkler de dikkate deerdir. 21 Renkler baz duygu ve dnceleri ifade ederler. Ayrca renklerin yn de bildirdii malumdur. Sar merkezi, mavi ve yeil iin kullanlan gk(e) douyu, ak (beyaz) baty, kzl (krmz) gneyi, kara da kuzeyi gsterir. 22 Uruz, Kazlk Koca Olu (Yegenek), Segrek ve Ermen gen kahramanlarn isimleridir. Seciyesi bozuk, allmadk, seciyesine uygun olsun diye destanc tarafndan ad aliterasyon iinde uydurulan kahraman Yalanc Olu Yaltacuktur. Halktan gelen kiiler ise ah olan Yapalu Koca ve Ynl Kocadr. 1.1. Dede Korkut Kitabndaki Kii Adlarnn Snflandrlmas Dede Korkut Kitabnda geen kii adlarn nce aadaki gibi alfabetik ve azdan oa doru dizilecek ekilde balklar altnda topladk sonra da gerekli yerlerde dip notlarla aklamalar yaparak yanlarnda da referanslarn verdik. 1.1.1.1. Ol szc ile yaplan adlar: Arun Ol Direk Tekr, Aruz Ol Basat, Begil Ol Ermen, Dzen Ol Alp Rstem, Duha Koca Ol Deli Dumrul, Ese Koca Ol Ok [Kozan], Eylik Koca Ol Alp Eren / Eylik Koca Ol (Dnebilmez) Dlek Evren, Eylik Koca Ol Saru Kumla, aflet Koca Ol r emsed-dn, Kam 23 Bri Ol Bams Brik, Kal Koca Ol Kan Tural, Kazan Ol Uruz Bey, Kalk Koca Ol Yigenek, Koca Ol Ese, Kour Koca [Ol] ar oban, Osman Ol Affan, osun Ol Rstem, Ula Ol Salu Kazan, Yarnol lalm, Yalan Ol Yaltacuk, Yayhan Kei Ol. 1.1.1.2. Hkimiyet dncesi veren adlar: Alp Eren (Alplar Ba, Alpanlar), 24 Dede, 25 Del 26 (Del Dumrul, Del Dundar, Del Evren, Del Karar, Dzen, lalm, A Melik, Arun Ol Direk Tekr, At Azlu Aruz Koca, Hanlar Han Bayndr Han, Burla Hatun, Demr Gi, Duharl, Eylik Koca Ol Alp Eren, Dlek, Dzen Ol Alp Rstem, aflet Koca, Kazan Ol Uruz Bey, Korkut Ata, Kutlu Melik, Salur Bigi, A(r)slan, ir emseddin, Tekr, 27 Kam Bri Ol Bams Brik.

(Arslan 2007: 5004) (zelik 2005: 71-83) 22 Bir yreye yerleen ilk Ouz Trklerine gre kzl (Kzltepe, Kzldeniz) gneyi, kara (Karadeniz, Karacada) kuzeyi, yeil ve mavi (Gke Da / Deniz, Gktrler) douyu, Ak (Akdeniz, Ak Ska kalesi) baty gsterir. 23 Kam/ozanlk, bilicilii, dei syleyip kopuz almay, toplum katlarnda saygn bir yer tutmay, yerine gre yiitlik gstermeyi gerektirir. (Binyazar 2002: 13). 24 Alpanlar <*al-p er+en+ler. 25 Dedelik (Alevi cemaatini dnldnde) bugn Trk toplumunda hlen bir otorirelik ifadesi tamaktadr. Trkstanda ise dede baba anlamndadr. Dede Korku Ulu Trk Ulu Trktr. 26 Del / deli, Zorlu, azgn, korkun surette, Yiitin delsi makbul olur (Tarama Szl: 1066). 27 Erm tekr: Hristiyanlarn elindeki bir ehrin hkmdar (Tezcan 2001: 419).
20 21

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008

25

Mehmet HAZAR

1.1.1.3. Kadn Adlar: 28 A Melik eme Kz, Ayna Melik, 29 yie, Banu iek, 30 Boazca Fatma, Burla Hatun (Kazann kars), an-kz, an Paa (Vatikan 6: an Kz anpaa), Kutlu Melik, 31 rveyde, Zeliha, Zbeyde. 1.1.1.4. Dini adlar: Oman Affan Ol, dem, Eb Bekir Sdk, Firavun, asan, seyin, Hr, brahim, Krun, Mummed Muafa Resl aleyisselm, Msa Kelm, Nemrud, Nu, Osman Ol Affan, ah- merdan. 1.1.1.5. Renklerle yaplan adlar: A, Kara (Kara Arlan Melik, Kara Budak- Kara ekr, Kara ekr, Kara Dervend, Kara Gne, Kara Gne Ol Kara Budak, Kara Tekr, Kara Tken Melik, Karacuk oban, Karaa), Kongur, Saru, Tura 32 , Kazan. 33 1.1.1.6. Dman kahramanlarn (valyelerin) 34 adlar: Mardin Kalesinin demir yayl Kapak Meliki, Kara Arslan Melik, Arun Ol Direk Tekr, Yayhan Kei Oldr. 1.1.1.7. Organ adlar: Ba (Alplar Ba, Tokuz Koca Balar Aruz), az (At azlu Aruz Koca), boaz (boazca), gz (Depe Gz). 1.1.1.8. Fiillerle yaplan adlar: ekr, 35 Dger, Dnebilmez, Duharlu, 36 Dzen, Gne, 37 Uzam, Tosun, 38 Ula, 39 lalm. 1.1.1.9. Renklerle yaplan adlar: 1.1.1.9.1. Kara: Kara Arlan Melik, Kara Budak, Kara ekr, Kara Dervend, Kara Gne, Kara Gne Ol Kara Budak, Kara Tekr, Kara Tken Melik ve Karacuk oban. 1.1.1.9.2. Sar: Eylik Koca Ol Saru Kumla, Kongur Koca Saru oban, aru Tonlu Selcen Hatun. 1.1.1.9.3. Kahverengi (kzl): Koca Kour, Kongur Koca Saru oban. 1.1.1.9.4. A: A Melik eme Kz. 1.1.1.10. Hayvanlarla ilgili szcklerle yaplan adlar: 40 Arslan (ir), at (lk, ylk), aygr, boa (bua), pire.
Kadn adlarn kapsyan kaynaklarn bibliyografyas epeyce ksadr., DLTte 52 erkek ad yannda 4 kadn adn (As, Kaz, Kaa, Km) bulmaktayz. Ouz efsanesinde de kadn adnn bulunmamas gze arpmaktadr. Dede Korkut Kitabnda da ancak 8 kadn ad gemektedir. Genel karakteristik olarak kadn adlar seiminde tasasz davranldn syleyebiliriz (Rasonyi 1963: 66-71), ayrca Trkede kadn adlar erkek adlarna gre daha azdr, [bk. TDK kii adlar szl, 3612 kz ad, 7230 erkek ad]. Altay Trkesinde kz ocuu iin kullanlan keregi cok gerei yok ifadesi phesiz olumsuz bir yaklamn gstergesidir. (Hazar 2006: 251). 29 Ayna Melik <adna <Ar. dn cuma, Ar. mlik ;uv. erne cumartesi [ETdeki gibi ayak <adak> ura, y <d/> r]. 30 Edebi hava tayan kadn adlar tercih edilir (Rasonyi 1963: 67), ecere-i Terakimede Ayna Hn Avar halknn han (lmez 1996: 332). 31 Elini yzn ykamadan komu komu gezen ve eve (adra) dndnde hrsz kpein evi bir birine kattn grdnde komularna sitem ederken sayd isimler. yle anlalyor ki slami kadn isimleri artk yaygnlamaya balamtr.. 32 Teslim srasnda oldu [Far. bk] anlamna gelir (Tar. Sz: 3855). 33 Kaz-gan elde eden, -gAn: Sfat-fiil eki; ET bazan <bas-an basan gibi. Ula ol Salur (<sal+ur) azan adndaki azan (<Ar. asan)dan gelmeli. T.de iki azan var: Biri T. Kkenli azn (<zan <*kar+an < +r < kap. (Kaalin 2006: 108). 34 Trk Dnyasnda valye isimleri de vardr. Dman valylere tekr Rum, noyan Mool; Trk ovalyelere batr, batur <baga+tor>bahadr, alp <al-p, gzi, yiit gibi unvanlar verilir. 35 -(A/U)r: nlerindeki adlarn atlmas ve sfatn yalnz bana yalnz bana o ad karlamas yoluyla bir takm kalc adlar olumutur (Korkmaz 2003: 104). Kara ekr, bura bataki kelime henz atlmamtr. 36 Bk. Dger / Duharl dip not:: Dohar+la- ihtiyarlamak, Duha+er+le-y- Duha er gibi 37 gne <*gn-e [-e+: kalplam nl zar-fiil] <ET kn-, ky- yanmak, kararmak. 38 Dosun <to-sun, -sun <ET -zun II. teklik kii emir eki. 39 Ula- elde etme, -(y/I) kalc isimler yapan mA gibi hafif mastar eki. 40 Dede Korkut Hikyelerinde tl kuun yavrusu, Amt suyunun aslan, Karacuun kaplan, At azl Uruz Koca gibi ifadelerle hayvanlarla insanlar arasnda fizik g bakmndan kurulan paralelliin aynen Manas Destannda da yer aldn grmekteyiz. Manas ile ilgili bu benzetmeler Mehmet Kaplann hayvanlarn sadece bir geim vastas olmayp sosyal hayatn sahalarna da etki
28

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008

Artukoullar Zamannda Dedekorkut Kitabndaki Kii Adlar

26

1.1.1.11. Yer ve kavimlerle ilgili szcklerle yaplan adlar: Dervend, 41 Kal, Kapak (Kpak), Kalk, Salur, kli, Yayhan. 1.1.1.12. Yabanc adlar: Ermen <Gr. Amiran, aflet <Ar. , Rstem <Far. Rstem. 42 1.1.1.13. +lu ekiyle yaplan adlar: Yapalu Koca, Koca Yulu, aru Tonlu Selcen. 1.1.1.14. Saylarla ilgili szcklerle yaplan adlar: 43 Altm, bi, elli sekiz, otuz, okuz. 1.1.1.15. Meslek adlar: opan, yarn, 44 ylkc. 1.1.1.16. + ekiyle yaplan adlar: Yarn-ol lalm, Yalan Ol Yaltacuk 1.1.1.17. Mitolojik ad: Depe Gz. 2. Dede Korkut Kitabnda Geen Kii Adlarnn Listesi Dede Korku Kitabnda geen unvan, lakap, makam ve sfatlar da kii adlarna eklenerek liste oluturuldu ve alfabetik olarak sraland. Bu kii adlarnn yanlarna deiik okunular ve adlar da verildi. dem 45 (Ergin 1997: 2), A Melik eme Kz 46 (Ergin 1997: 72), Arun 47 Ol Direk 48 Tekr (Ergin 1997: 19) / Aruz 49 Ol Basa 50 / Basat (Ergin 1997: 44), yie 51 (Ergin 1997: 30), Ayna Melik (Kaalin) / Ayna Melek 52 (Ergin 1997: 30),
ettii (Kaplan 1976: 55) eklindeki grne de rnek tekil etmektedir. (Yldz 1995: 139). Amit uy: <Ar. mid dolu gemi, (-m-d) Diyarbakr (866), Dicle nehri. (Kaalin 2006: 3008). 41 Far. derbend da geidi. 42 nana gre Zaloglu Rstem Hz. .Aliden nce yasamtr. Zaloglu devlere karsi savas vermis ve onlar cezalandrmtr. Hz. Ali sonralar dogmus ve Zaloglundan bilgiler edinmis, bizzat mezarna giderek, ya Zaloglu kalk yzn greyim demis, Zaloglu mezardan kalkm ve Hz. Aliye doru yrms, Zaloglu yrrken aya dizine kadar topraa aklyormus ve Hz. Aliye demis ki Ya Ali eskiden toprak sertti, simdi toprak gevsemis sana ulasmakta zorluk cekiyorum. Hz.Ali, o zaman kabrine dn demis. Zaloglu Rstem zamannda devleri Kaf dana srm (http://nedir.antoloji.com/zal-oglu-rustem/). ehnamede Efrasyab ran ele geirmek iin yeni bir sava at. rann yetitirdii en byk kahramanlardan Zal olu Rstem Efrasyab'n zerine yrd. Efrasyab ile Zal olu Rstem arasnda bitmez tkenmez savalar yapld. ran tahtnda bulunan Keykvus, hem olu Siyavu'u hem de Zal olu Rstem'i darltt. Siyavu Efrasyap'a snd . Siyavu'un Turan'da bulunduu srada evlendii Trk beyi Piran'n kzndan bir olu oldu. Siyavu oluna babas Keyhusrev'in adn verdi. Efrasyab uzun yllar Turan'da hkmdarlk etti. ranlalar Siyavu'un olu Keyhusrev'i kararark iran tahtna oturttular. Keyhusrev Zalolu Rstem'le ibirlii yapt ve Turan ordularn yendi. Keyhusrev ile Efrasyap defalarca savatlar. Sonunda ordusuz kalan Efrasyap Keyhusrev'in adamlar tarafndan ldrld. (http://www.ozturkler.com). 43 Say Grubu bal altnda Dede Korkuttaki say adlarna dikkat ekilmitir (Cemilolu 2001: 41). Bi bi milyon, otuz on 3x30: 90, 90+10: 100 [Say Sistemleri (Tuna 1986: 12), ayrca bk. Trklerde Say Sistemleri (Kaymaz 2002: 419)]. Kazak Trkleri kt ruhlar savuturmak iin kii adlarnda saylar kullanmlardr: Ceti-kt yedi gt, s-kempir ihtiyar, Trt-aba drt abla vb., XIII. Trkleri ise Yedi Kurkta yedi ihtiyar kadn adn iki prensese vermilerdir (Rasonyi 1963: 72). 44 Yagrn krek kemii <*yagr2 srtn iki yan, [Kp. T yargn hayvann srtndaki yara]. Kavrulmu krek keminin okunmasyla kehanette bulunma anlamna gelen omoplatoskopi veya iskaplomanti , kkusuz Trk-Mool kehnet yntemlerinin en eskisi ve en srekli uygulanandr. (Roux 2002: 96). 45 Hazreti dem. 46 Eylik Koca Ol Alp Erenin nikahls. 47 Arn, yazmada Aruvan (Kaalin 2006:266). 48 Direk: Bir Hristiyan adnn T.ye uyarlamas deilse Ar. imd adnn evirisi olmaldr. Ayrca kr. Ar. imdud-davlat = T. l Direk. (Kaalin 2006: 266). 49 Aruz / *Oraz <Far. roze, [*Oru] <O. Far. roe veya Far. roz> Kp. T oroz talih, baht, kader (?). 50 Aruz tarafndan beslendii iin bu ad almtr. Tahrannin Kitab- Diyarbekiriyyesinde Bist Han adn almtr. (Gkyay 1973: CXLV). 51 yi <iat geimli (Kaalin 2006: 135). 52 Vatikan nhasnda Melik (Sertkaya 2006: 145).

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008

27

Mehmet HAZAR

Banu iek / Ban 53 (Ergin 1997: 37) / Py Bien z Bn iek (Kaalin 2006: 193), Bayndr 54 Han (Ergin 1997: 177), Begil 55 (Ergin 1997: 42), Emren 56 / Begil Ol Emren (Ergin 1997: 105), Boazca Fatma 57 (Ergin 1997: 55), Burla Hatun (Ergin 1997: 62) / (Boy uzun) Borla Htn (Ttezcan 2001: 403), Bgdz (Ergin 1997: 64) / Bgdz Emen 58 (Ergin 1997: 105) / Bi Bgdz Balar Emen / By Kanlu Bgdz Emen (zelik 2005: 200), an-kz (Ergin 1997: 70) an-paa (Ergin 1997: 70), Del Dumrul 59 (Ergin 1997: 81) / Duha Koca Ol Deli Domrul (Tezcan 2001: 298), Del Dundar 60 / Del undar (Ergin 1997: 81), Del Evren (Ergin 1997: 108), Del Karar 61 (Ergin 1997: 170-81), Demr Gi 62 (Ergin 1997: 81), Demr Donlu Mamak 63 (Ergin 1997: 211), Depe Gz (Ergin 1997: 82), Dirse Han 64 (Ergin 1997: 93), Dirse Han Ol Bua / Bua 65 /(Ergin 1997: 60), Dger 66 (Ergin 1997: 94) / Duharlu 67 (Ergin 1997: 97) / Bi Kavum Balar Dger (zelik 2005: 200), Dzen Ol Alp Rstem (Ergin 1997: 253) / Dozan Ol Alp Rstem (Tezcan 2001: 303), Eb Bekir (Ergin 1997: 102) / Eb Bekir dk (Ergin 1997: 266) / Bekir (Ergin 1997: 42), Egrek (Ergin 1997: 102), 68
Far. Bn Kadn, htun, hanm; bn-y mark 1. gne, 2. gelin, 3. arap ve glsuyu gibi eylerin iesi; Bn-yi Msr Zelha. (Develliolu 1997: 70). 54 Kk Hann byk olunun ve Ouzlarn ok koluna bal boyun ad (lmez 1996: 341). Bayndrn mteradifi Bayandr ise Kpak Trkesinde sonantlardan sonra +lAr eki nsz uyumuna gre +dAr olur, o zaman Bayann okluk eklinin Bayandar olmas beklenen ekildir. Ayrca bk. (Gkyay 1973: CXI) ve Vayandar (Gkyay 1973: CXII). 55 Begil, gen kahraman Emrenin babasdr, yurdun kurtarcsdr, mteradifi Bkil / Bgildir (Gkyay 1973: CXLIX). 56 <Grcce Amiran / Armam (Gkyay 1973: CLX). 5757 Fm < Fimt stten kesen (Kaalin 2006: 135). 58 Knyesi deiik ekilde geer: Kyan Ucun Ol Emen Bey, Bin Bgdz Balar Emen, Bgdz daima iylik ileyen (Gkyay 1973: CLV). Peygamberi grd iin Ouz sahabesidir (Ergin 1989: 27). 59 Duha Koca-ol Del Dumrul, Dumrul / Turul (Gkyay 1973: LVII), Dumrul <Torul <orl / orul / Turul doan <AT Toku (Tezcan 2001: 234). 60 Aruzun torunu Kyan Selk Ol Del Dndar (Gkyay 1973: CLVIII); undar, Dundar <Far. dumdr arkay gzetleyen, art (Tezcan 2001: 138), Elli Sekiz Salcuun Ulus Dundar Beg (Binyazar 2002: 33). Dundr: Yazmada Dundru. (KAalin 2006: 271). 61 Kararn mteradifleri: Karuar / Kaar / Goar (Gkyay 1973: CLXVI). 62 Salur Kazann Evinin Yamalanmas hikyesinde ehit den iki kardeten biri (Gkyay 1973: LVI). 63 Sfat Demir Donludur (Gkyay 1973: CLXVIII). 64 Mteradifi, Derse Han (Gkyay 1973: LVI). Dirse <Far. tars baka dinden, Far. tarsidan korkan (?) (Kaalin 2006: 147). Dirse <*d-r i-se> Derse ekli dnlebilir mi? 65 Hasan b. Mahmut Bayatnin Cm- Cemynde Can Boa, Ba Boa, Kzl Boa diye kahraman geer. Ba Boa Boa Han olmaldr (Gkyay 1973: CLIII). Boa <buka, buka+tor rrbe> batr / batur / bator / bahadr. 66 teki adlaryla Dgerler dir ki Karakpaklarla birlikte Musul civarna yerlemilerdi. (Gkyay 1973: CXIII). 67 Duharl Akkoyunlularn bir boyu (?), Talat Tekin: Trkmencede yal, yaa byk anlamnda bir tokar kelimesi vardr. Dohar+la- ihtiyarlamak, O. Fikri Sertkaya: Duha+er+le-y- Duha er gibi, Faruk Smer: Duharl Airet ad (zelik 2005: 163-164).
53

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008

Artukoullar Zamannda Dedekorkut Kitabndaki Kii Adlar

28

Eylik Koca Ol Saru Kulma 69 (Ergin 1997: 194), Eylik Koca Ol (Dnebilmez) Dlek Evren (Tezcan 2001: 298), Dnebilmez Dlek Evren (Ergin 1997: 96) / Dlek Evren (Ergin 1997: 98) / Eylik Koca (Ergin 1997: 109) / Koca Eylik (Ergin 1997: 187), Eylik Koca Ol Alp Eren / Alp Eren 70 (Ergin 1997: 14) / Eylik Koca Ol Alp Eren / Alp Eren (Ergin 1997: 106), Dlek 71 Evren, Firavun (Ergin 1997: 110), aflet Koca (Ergin 1997: 132), asan 72 (Gkyay 1973: CIX), Hr 73 (Ergin 1997: 139), seyin 74 (Ergin 1997: 141), brahim (Ergin 1997: 147), Kam Bri Ol Bams Brik (Yldrm 2001: 129) / Kam Pre 75 / Kam Gan (Ergin 1997: 164) / Pay Pre ol (Ergin 1997: 252) / Bams 76 Beyrek 77 (Ergin 1997: 44) / Bamsa (Ergin 1997: 37) / Boz Ayrl Bams Beyrek (elik 2005: 140) / Bams Baryik (Tezcan 2000: 308) / Baryek Tezcan 2000: 315), 78 Kan Abkaza (Ergin 1997: 165), Kan Kapak (Ergin 1997: 165) / Kapak Kan (Ergin 1997: 165), Kan ural (Ergin 1997: 165), Kal 79 Koca Olu Kan Tural (Ergin 1997: 296), Kal Koca (Ergin 1997: 166) / Kan Tural (Ergin 1997: 165), Kapak Melik 80 (Ergin 1997: 165), Kara Arlan Melik (Ergin 1997: 19), Kara Budak (Ergin 1997: 168), Kara ekr 81 (Ergin 1997: 168), Kara Dervend (Ergin 1997: 168), Kara Gne 82 (Ergin 1997: 168),
grek ve Segrek, Bams Beyrek hikyesinde Barak adlar kpek (it) adnn kiileri kltmek iin kullanldklar dnlmektedir mdi Egrege Segrek yaraur (Tezcan 2001: 342), bk. Dip not 68 Marcel Erdal. 69 Dlek Evrenin kardeidir. Vatikan yazmasnn XII. Hikyesinde Klba diye geer (Gkyay 1973: CLXVI). 70 Mteradifleri: Dlek Evren, Eylik Koca-ol Dnebilmez, Eylek Koca-ol Dnebilmez Dlek Evren; Dlek sakin, Dnebilmez dman karsnda ekilmez (Gkyay 1973: LVI) / Alp Eren Eylik Kocaol; Eylek / lek / lak / Eylk (Gkyay 1973: CLXI) 71 Dlek Evren (Ergin 1997: 108), Dlek <tlek sabit, drst, sakin, temkinli, uygun, usta (Tar. Sz: 1232), Kp. T tleklik a ballk <ET tlk kuvvet. 72 Hazreti Hasan. 73 Hzr peygamber. 74 Hazreti brahim. 75 Zeki Velidi Togan Bay Br diye okumu (Gkyay 1973: CXLVI), pire <pre / bre. Bay Bora: (D. 6611)deki am Bora da bu okuyua denk olarak dnlmeli. (Kaalin 2006: 180). 76 Bam bam dik dik, bir yrme ekli: Beyrek gideli bam bam tepe bana ktn m kz (D 115-8), Sen olu Bamsam dy oharsun (D 39-10). Ba kesip kan dkt iin Dede Korkut Pay Prenin ocuuna Bams Beyrek adn verir. 77 Otuz Dokuz Yiitli Beyrek, Kara r Olu Krk Konuk Boz Aygrl Beyrek (Defne 2002: 33), Beyrek Salur Kazann gveyisidir (Gkyay 1973: CXLI), beyrek <ET bg+rk bey, +rek olduka anlamn veren sfat eki. 78 Sevidgm Bams Baryek! dy aladuum ok Sevidgm Bams Baryik sen degil-sin (V 82a 1-2), Baryeg (V 74a 13). 79 Kanl <Kal <Kangl Buhara ile Talas arasnda gnmz zbekistannda da halen var olan Trk boyu. 80Mardin kalesinin demir yayl Kapak Meliki (Dresten 60-6). 81 Krk-knukun babas Kara ekr Nikapla gezen drt yiitten biridir (Gkyay 1973: CLXV). 82 Kazan Beyin kardei Kara Gne / Kara Konuk (Gkyay 1973: CXLVI), Gne: 1. Kk karde , 2. ocuk; gne+m karde birinci kii iyelik eki kaynam; Ah benim sevgili gnemim! (Tezcan 2001: 111). ara Gne: * ara (<ar+a) <ar kaba gn; gne: (<*gn+e gnl <gn 1. hayvan derisi, 2. ocuk (Kaalin 2006: 181).
68

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008

29

Mehmet HAZAR

Kara Gne Ol Kara Budak / Buda 83 (Ergin 1997: 60), Kara Tekr (Ergin 1997: 168), Kara Tken Melik (Ergin 1997: 168), Karacuk oban 84 (Ergin 1997: 169) / Karauk oban (Ergin 1997: 75) / Karaa (Ergin 1997: 75), Krun 85 (Ergin 1997: 173), Kazan Ol Uruz Bey 86 (Ergin 1997: 303) / Arz / Urz (Kaalin 2006: 192253), Kalk Koca 87 (Ergin 1997: 169), Kalk Koca Ol Yigenek (Ergin 1997: 331) / Kula Altun Kpeli Ouz Beyi: Beg Yegenek (elik 2005: 200), Klba 88 (Ergin 1997: 180), Krk Knuk 89 (Ergin 1997: 182), Ksra Yenge / Ksra Yinge (Ergin 1997: 182), Kyan Gi 90 / Demr Gi (Ergin 1997: 129), Kyan 91 Selk 92 (Ergin 1997: 183) / yan Selck (Kaalin 2006: 211), Koca Aruz (Ergin 1997: 187) / Tokuz Koca Balaru Aruz (zelik 2005: 200) / At Azlu Aruz Koca 93 (Ergin 1997: 20), Koca Duha (Ergin 1997: 187), Koca Ese (Ergin 1997: 187), Koca Kalk (Ergin 1997: 187), Koca Kour (Ergin 1997: 187), Koca Ol Ese (Ergin 1997: 187) / Ese Koca Ol Ok 94 (Ergin 1997: 230) / Ese Koca Ol Ok [Koca] (Tezcan 2001: 298), Koca Uun (Ergin 1997: 187), Koca Yapaulu 95 (Ergin 1997: 187) / Yapalu Koca (Ergin 1997: 320), Koca Yulu 96 (Ergin 1997: 187) / Yulu Koca (Ergin 1997: 341), Kongur Koca Saru oban 97 (Ergin 1997: 75) / Kour Koca [Ol] ar oban (Tezcan 2001: 298), Korkut 98 Ata 99 / Dede 100 Korkut 101 (Ergin 1997: 24-79) / Dedem Korkut 102 (Yldrm 2004: 443),
Budak, [Trkmence: pdak] <DLT butak <ET butk, budhihk (Gabain 1998: 271). Otuz obann Ulus KAracuk oban (Binyazar 2002: 33), Karacuk sradalarndan olpan Danda kfirlerle savaan bir zat. (Gkyay 1973: CX), Gara / Garaca / Karak / Karacuk (Gkyay 1973: CLXIV). 85 rn srail kavminde zenginlii ile mehur olan insan. 86 Altm Krkl Sakallu Kocanun Ulus Uruz Koca (Binyazar 2002: 33), Altnc Han Kazan Hann Olu Otgzl Uruz Bey. Ouz hanlar: Ouz Han, Ta Han, Salur, Temr, Ender, Enke, ve Kazan Alp (Gkyay 1973: CLXXVIII), tkzli Ors (lmez 1996: 2007). 87 Yegenek (Kazlk Koca-olu) (Gkyay 1973: CLXXIX). 88 Eskiden lye Klba derlerdi (Gkyay 1973: CXLVI), bk. Eylik Koca Ol Saru Kulma. 89 Babas Kara ekr gibi yz nikapl bir yiittir. Bk. Dresten nshas: 180-1/4. 90 Kyan Gc, Karacuk obann kardeidir (Gkyay 1973: CLXVII). 91 Kyan: Dadan akan azgn sel (Tezcan 2001: 413), Selck: Sel (Tezcan 2001: 418). 92 Takentin Kuzeyinde Kazkurt blgesinde yaayan bir Ouz beyi idi., Kyan, Kay isminin mfredidir. (Gkyay 1973: CX). 93 Efrasiyabolu Alp Arz Bey D Ouz beylerinden olup Salur Kazann daysdr (Gkyay 1973: CXLI). 94 Kozan / Kuzan, Ese Koca Ol / Eksi Kocaol Ok Kuran / Eksek Koca Ol Ok (Gkyay 1973: CLXVIII). 95 Yapa: Sk, bir birine girmi (Tar. Sz: 4294), koyunun ilkbaharda krplan ty. Yapalu: kesafetli. Veled zbudak, Duygu gazetesi nr. 346. Dede Korkut, Orhan aik Gkyay, s. 158 (Defne 2002: 49). 96 Ynl Koca (Gkyay 1973: CLXXIX). 97 Kogur> konur kahverengi atlar iin kullanlan bir renk addr, oban <Far. ubn. 98 Korkut, amanlara kopuz almay ve Trk sylemeyi reten ilk amandr. (Binyazar 2002: 21), Yazmada orurt (Kaalin 2006: 112).
83 84

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008

Artukoullar Zamannda Dedekorkut Kitabndaki Kii Adlar

30

Kutlu Melik (Ergin 1997: 212), Mummed Muaf (Ergin 1997: 216-217) / Resl aleyis-selm (Ergin 1997: 253), Msa Kelm (Ergin 1997: 199), Nemrud (Ergin 1997: 221), Nu (Ergin 1997: 223), Ouz Hnu Ilkcs (zelik 2005: 235), Osmn [nesli] (Sertkaya 2006: 50) 103 /Oman Affan Ol (Ergin 1997: 237) / Osman Ol Affan (Ergin 1997: 3), Pay Bcn Beg (zelik 2005: 150) / Pay Pien Big (Ergin 1989: 130) / Py Bien (Kaalin 2006: 193), aru onlu Selcen 104 Hatun (zkan 1995: 907), of andal Melik (Ergin 1997: 259), oan aru (Ergin 1997: 260) / V4: oan Ar()lan (Ergin 1989: 201), h- merdan 105 (Ergin 1997: 277) / r-i Merdn aret-i Al (Tezcan 2000: 286), emseddin / er emseddin (Ergin 1997: 279) / ir emseddin (Ergin 1997: 279) / Koca aflet 106 (Ergin 1997: 187) / aflet Koca Ol er emseddn (Tezcan 2001: 298), kli Melik (Ergin 1997: 280), Tatar 107 Ol (Tezcan 2001: 222), Ters Uzam 108 (Ergin 1997: 288), osun Ol Rstem 109 (Ergin 1997: 253), Ula 110 Ol Salur 111 Kazan 112 / Kazan Bey (Ergin 1997: 177) / Salur Kazan 113 (Ergin 1997: 258), Alpanlar 114 Kazan (zelik 2005: 181) / Alplar Ba Kazan 115 (Tezcan 2000: 148),
Trkistanda ata ve dede baba anlamnda kullanlr. Halen zbekler babalarna dedecanm diye hitap ederler. 100 Dede: <*tata baba <ata atas (Kaalin 2006: 113). 101 Reidddin Tabib (1305) Cmit-Tevarihte Dede Korkutun Bayat boyundan Kara Hocann olu olduu ve nal Han Sr Yavkuyun anda ortaya kt ve 295 yl yaad belirtilir. Dede Korkut, Kam/Ozan-Halk zincirinin orta halkasn oluturmaktadr. (Binyazar 2002: 14); bk. dip not: 1. 102 Dede Korkut, bir tarftan Trkistann Kazkurt mntkasnda ve Srderya Boylarnda, bir tarftan da yine slam devirlerine ait olan Semek Ayyar kssasnda ise, Hind hududunda yayan bir hakm ve diplomat bey olarak tavsif olunmutur. (Togan 1972: 124.). 103 Yakub Mahmudluya gre Dede Korkuta geen Osman ad ile Uzun Hasan Beyin byk babas olan Akkoyunlu hkmdar Kara Ylk Osman Bey kasdedilmektedir. (Sertkaya 2006: 50). 104 Selcen: Trabzon tekrnn kzdr. 105 Far.: h- merdn yiitler ah , Hazreti Alinin unvan. 106 ir emsetti (Gaflet Koca-olu), Terekemeler arasnda emsettinli diye bir boy yaamaktadr (Gkyay 1973: CLXXVII). 107 Tatar zalim anlamndadr. 108 Uun Koca Ol Segrek Boy hikyesinde Ters Uzam denen yiidin Orhun Abidelerinden beri bilinen a doyurmak yalncak donatmak eklindeki beylik geleneine vurgu yapt grlmektedir. nk Bilge Kaan Trk milletinin ackrsa tokluu, doyar sada al dnmeyeceini abidelerde ifade etmitir (KTG 8). 109 Kazlk Koca Ol Yeenek hikyesinde bir yerde geen (206-1) Our beyi (Gkyay 1973: CLXIX). 110 Ula: Kii ad, Salur ilindin Ula atl tidiler. (Zhal Karg lmez 1996: 164), Kazan Alpn babas Enge (Gkyay 1973: CIX) [Gyay CVII ile CXII numaral sayfalar arasnda Zeki Velidi Togann grlerine yer vermitir]. 111 Salur: Kavim ad, bir Trkmen boyu. Karapapaklar komular Arsaklilarla dosta geinemezlerdi. Zaman zaman snr geerek komularna yama aknlar dzenlerlerdi. Dede Korkut hikayelerinden bazlar konularn bu iki Trk toplumu arasndaki savalardan almtr. rnein "Salur Kazan" hikayesinin bas kahraman Ulas olu Salur Kazan Arsakli hkmdar slalesindendir. Arsaklilarla Karapapaklar arasnda izleyebildiimiz ilk sava M.S. 200 ylnda cereyan etmitir. Karapapaklar Surhan isimlik bir babuun idaresinde Kr Irman geerek Arsakli lkesini yamaladlar. Durumu renen Arsak hkmdar Ulas onlar takip ederek Derbent Geidi'hde (Demirkapi) yakalad. Bu iki Trk toplumu arasnda yaplan etin ve kanl savata Karapapaklar, byk kayplar vermelerine karsn Arsak hkmdar, Ulasi'da okla vurarak ldrdler. Karapapaklar slerine
99

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008

31

Mehmet HAZAR

Uun Koca 116 (Ergin 1997: 169) / Uun Koca-ol Egrek (Gkyay 1973: CLIX). Uun Koca Ol Segrek (Tezcan 2001: 298) / Segrek 117 (Ergin 1997: 262), rveyde 118 (Ergin 1997: 307), Yarn-ol lalm 119 (Ergin 1997: 102) / lalm (Ergin 1997: 150), Yalan Ol Yaltacuk 120 (Ergin 1997: 318) Yalanc Ol Yartacuk (Tezcan 2001: 422), Yayhan Kei (stnova 1998: 237) Ol (Ergin 1997: 325), Zeliha 121 (Ergin 1997: 345), Zbeyde (Ergin 1997: 346), Sonu Bir kltr ehri olan ve deiik milletlerin izlerini tayan Mardinin Dede Korkut Kitabnda yer aldn vurgulamak ve ulu Trk Dede Korkutun diliyle bize ulaan kii adlarnn bazlarnn blgede hlen kullanlmasndan yola karak bu destanms hikyelerdeki yz kadar (97) kii adn tasniflemek amacyla yukardaki alma yaplmtr. 17 balk altnda kii adlar tasnif edilmitir. Bu adlarn anlamlar, etimolojileri ve varyantlar zerinde durulmutur. Umarz bu alma kii adlar szlklerine bir nebze de olsa katkda bulunur. Kiilere sadece adlaryla deil, zaman ierisinde kiiliklerinin getirdikleri vasflar da ekleyerek hitap etmemiz ne kadar nazik bir millet olduumuzu gsterir. Corafyamzdaki temel kltr ta Ouzlardr. Yeni neslin Ouzlar her ynyle tanmas gerekir. nsan bilmediini ve tanmadn sevemez. Eer kltrmzn kllenen bu cevherinin n yanstmaya nefesimiz bir katkda bulunmusa kendimizi bahtiyar sayarz. Ksaltma ve aretler: <: aretin ak taraf, szcn geldii ekli gsterir. +: Addan ad yapma ekini gsterir. -: Fiil kkn gsterir. /: Szcn deiik yazln gsterir. O.: Orta. Far.: Farsa. Gr.: Grcce
dnerken hkmdarlar len Arsaklilar'da onlar takip edemediler. (www.terekemeler.com/default.asp?id=28). 112 Kazan / Gazan Trkmenlerden Salur boyunun parolasdr. (Gkyay 1973: CLXXV), Kour Atlu Kazan (D 37-11). 113 Ula Olu, erenler arslan, yrtc kuun yavrusu, aresizin umudu, Amt Suyunun aslan, Karacukun kaplan, yaz al atn sahibi, Han Uruzun babas, Bayndr Hann gveyisi, kutretli Ouzun devleti, yiitlerin arkas Salur Kazan (Ergun 2006: 33), Amt <med (Diyr- bekr blgesi) Diyarbakrn eski ad, Amt Suyu Dicle nehri. Amit: Halk az, Ar. mid olmal. (Kaalin 2006: 222). 114 Alpanlarn baka Trk lehelerinde bu ekilde bulunmamas nedeniyle alplar olarak dzeltilmesini doru bulunuyor (Tezcan 2001: 2007). 115 Alplar ba Kazana arb urd, dny bana ar old. (D 111a-7). 116 Mteradifi Uyun Hoca (Gkyay 1973: CX) / Uun Koca-ol Egrek, Uyun / Uysun / Huyn / Honan / Han Un; Erek / grek / rik (Gkyay 1973: CLIX). 117 Uyun Hocann oullar Segrek ve Egrek u havzasnda ve Ferana dalarnda yaamlardr. (Gkyay 1973: CX); Segrek / erek / irik / erik (Gkyay 1973: CLIX). 118 rveyde <Ar. Rveyda, ramazan gibi bata nl tremesi olmutur. 119 Yarnc-ol El-alm / Irnc-ol (Gkyay 1973: CLX). Kzk. jarn fal bakmada kullanlan krek kemii <ya()rn < yar+n <* ya+r2. 120 Yaltacuk: <yalt+a+uk, yalt sert ama yaltau lmn, mtemellik, mdahin olmas daha dorudur. (Kaalin 2006: 193). 121 Zele: Halk az, zelha szcnn Ar.da Zulayh Fa.da kullanlan biimidir, kkn anlamlar arasnda aya srmek, kapy mandallamak geer. (Kaalin 2006: 140).

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008

Artukoullar Zamannda Dedekorkut Kitabndaki Kii Adlar Ar.: Arapa T: Trke. KAYNAKA

32

Amanolu, Ebulfez Kul (1998), Dede Korkut Ve Gktrk Yaztlar: Adlar nanlar vee Gelenekler, IV. Trk Dnyas Yazarlar Kurultay- Bildiriler, lesam Yaynlar, Ankara. Amanolu, Ebulfez Kul (2000), "Divan Lugat-it-Trkdeki Kii Adlar zerine", Atatrk niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits Dergisi. Say: 15, "Divan Lugat-it-Trkdeki Kii Adlar zerine", s.5-14. Arslan, Fatih (2007), Bireyselleme Srecinde Dirse Han Olu Bua, Trk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, TDK yaynlar: Cilt: XCIII, Say: 666 6/2007, Ankara: s. 498-505. Binyazar, Adnan (2002), Dede Korkut, YKY, stanbul: 309 s. Bozyiit, A. Esat (1995), Trk Adbilimi Bibliyografyas (Trkiyede Yaymlanan almalar) (Deneme), Ankara: Ayyldz Yaynlar, 190 s. Caferolu, Ahmet (1995), Dou llerimiz Azlarndan Toplamalar, Trk Dil Kurumu yaynlar: 62, Ankara: 296 s. Cemilolu, smet (2001), Dede Korkut Hikyeleri zerine Sz Dizimi Bakmndan Bir nceleme, TDK yaynlar: 790, Ankara: 127 s. Defne, Zeki mer (1988), Dede Korkut Hikyeleri zerinde Edeb Sanatlar Bakmndan Bir Aratrma, TDK yaynlar: 548, Ankara: 122. Durmaz, Ramazan (2007), Dede Korkut Hikyelerinde Geen Baz Szcklerin Karakoyunlu Yrklerinde Kullanm, Trk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, TDK yaynlar: Cilt: XCIII, Say: 666 6/2007, Ankara: s. 487-497. Ergun, Pervin (2006), Dede Korkut Hikyeleri, Aka yaynlar, Ankara: 200 s. Gabain, A. von (1998), Eski Trkenin Grameri, (eviren: Mehmet Akaln), TDK yaynlar, Ankara: 313 s. Gkyay, Orhan aik (1973), Dedem Korkudun Kitab, MEB yaynlar: Trk Dnyasndan Semeler, stanbul: s. DCLXXI. Glsevin, Grer ve Boz, Erdoan (2004), Eski Anadolu Trkesi, Gazi Kitabevi, Ankara: 278 s. Hazar, Mehmet (2006), Trk Dilinde ocuk ve Gen, II. Ulusal ocuk ve Genlik Edebiyat Sempozyumu, 04-06 Ekim 2006, Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi, Ankara: 249-279 s. Kaalin, S. Mustafa (2006), Dedem Korkutun Kazan Bey Ouznmesi, Kitabevi yaynlar, 406 s. Kaplan, Mehmet (1976), Dedekorkut Kitabnda Hayvanlar, Edebiyat Aratrmalar I, Dergh yaynlar, stanbul: s. 55. Kaymaz, Zeki (2002), Trklerde Say Sistemleri, Trkler, C. 3, (Editr: H. C. Gzel vd.), Yeni Trkiye yaynlar, Ankara: 419-426. Korkmaz, Zeynap (2003), Trkiye Trkesi Grameri (ekil Bilgisi), TDK yaynlar, Ankara: s. 104. Kurt, Ylmaz (2006), Mardin Sanca Kii Adlar, I. Uluslar aras Mardin Tarihi Sempozyumu, Editr: brahim zcoar ve Hzeyin H. Gne, makofset, stanbul: 427-446. lmez, Zhal Karg (1996), Ebulgazi Bahadr Han ecere-i Terkime (Trklerin Soy Kt), Simurg Yaynclk, Ankara: 559 s. zelik, Sadettin (2005), Dedekorkut Aratrmalar, Notlar / Dizin / Metin, Gazi Kitabevi, Ankara: 931 s. zkan, Fatma (1995), Selcen Ad Hakknda, Trk Dili, 524, Austos 1995, s. 907-914. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008

33

Mehmet HAZAR

zkan, Nevzat (1996), Gagavuz Trkesi Grameri, TDK yaynlar: 657, Ankara: 349 s. Rasonyi, Laszlo (1963), Trklkte Kadn Adlar, Trk Dili Aratrmalar Yll BELLETEN, TDK yaynlar: 234, 1988 (2. bask), Ankara: s. 63-87. Roux, Jean-Paul (2002), Trklerin ve Moollarn Eski Dini, Kabalc Yaynevi, nceleme Dizisi:37, stanbul: 381 s. Sakaolu, Saim (2001), Trk Ad Bilimi (I Giri), Ankara: TDK yaynlar. Saryew, Berdi ve Saryeva, Glalek, ahs Adlar Destan I, II, III, IV; http://www.turkmens. com/Dersat /Ozelisim.htm. Smer, Faruk (1999), Trk Devletleri Tarihinde ahs Adlar I-II, stanbul: Trk Dnyas Aratrmalar Vakf yayn. Tezcan, Semih (2001), Dedekorkut Ouznameleri zerine Notlar, YKY, stanbul: 424 s. Tezcan, Semih ve Boeschoten (2000), Dedekorkut Ouznameleri, Kzm Taken Klasik Yaptlar Dizisi, YKY, stanbul: 316 s. Togan, A. Zeki Velid (1972), Ouz Destan Reideddin Ouznmesi, Tercme ve Tahlili,Ahmet Sait Matbaas, stanbul: 164 s. Tuna, Osman Nedim (1986), Trk Dil Bilgisi (Fonetik ve Morfoloji), nn niversitesi Ders Notlar, Malatya: 12-13. Turan, Osman (1993), Dou Anadolu Trk Devletleri Trihi, Boazii yaynlar, stanbul, 280 s. stnova, Kerime (1998), Dede Korkut Destanlar ve Cmleden Byk Birlikler, Alfa Basm Yaym ve Datm, stanbul: 380. Yldrm, Dursun (2001), Qam Bri Ol Bams Brik [Qam Bre Olu Bams Brek] Boyunda Sorunlar ve zmlemeler, Trkbilig, Trkoloji Aratrmalar, Ankara: 2001/2, s. 129-167. Yldrm, Dursun (2004), Kitb- Dedem Qorqut Metinleri Hangi Yaratclk Ortamlarndan Geliyor?, Zeynep Korkmaz Armaan, TDK yaynlar: 853, Ankara: s. 443-496. Yldz, Naciye (1995), Manas Destan (W. Radloff) ve Krgz Kltr le lgili Tespit ve Tahliller, TDK yaynlar: 623, Ankara: 956 s.

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Turkish Studies

Volume 3/1 Winter 2008