Anja Leko Maja Bachler

- Egeja ishodite antike civilizacije - zbog oskudice prirodnih resursa u matinoj zemlji, Grci primorani traiti nova podruja - postupan prodor gr. civilizacije u dijelove Hrvatske izmeu 7. i 6. st. pr. Kr. - u poetku utjecaj neizravan, samo preko trgovaca - intenziviranje veza od poetaka arhajske civilizacije - gr. import je dokaz gospodarskih veza centara antike civilizacije i indigenih (ilirskih) naroda na Jadranu

 prva gr. kolonija na istonoj obali Jadrana tek u kasnijem 4. st. pr. Kr. - etrurski utjecaj jak na podruju Istre - primjeri crno figuralne gr. Keramike korintske posude (dvije posude iz Blata na Koruli, piksida iz Salone, s Visa i Pule) - otkriveno mnogo fragmenata na ilirskim lokalitetima to je dokaz da su Iliri trgovali s Grcima - korintska keramika - dekorativna - najkvalitetniji primjerak crnofiguralnih vaza je oinohoe iz Nezakcija

 - istona obala Jadrana bila u trgovakom dodiru s junom Italijom otuda geometrijski oslikano, tzv. daunijsko posue - vanije od importa jest izrastanje produkcijskih centara Istra, Japod, srednja Dalmacija i otoci

 - razvitak kamene plastike, arhajski utjecaj ali i lokalna inaica - najvie otkriveno u Nezakciju - ploe ukraene geometrijskim ukrasima, sepulkralne antropomorfne stele, stojee muke i konjanike figure - posebno mjesto ima ensko boanstvo, boica plodnosti - sauvana jedna glava, herma. Upuuje na utjecaj etrursko - italske arhaike - toreutski predmeti (situle, pojasne spone) prizori utrka dvokolica, ivotinja, borbe, lova, te erotskih scena - nezakcijska skulpturalna grupa osebujna po geometrijskoj dekoraciji i etrurskom utjecaja na figuralne motive

 - podruje doline rijeke Une - japodske forme razliite od istarskih - kamena plastika zasnovana na grafikom likovnom izrazu (grebanje po ravnoj kamenoj povrini) - sredite produkcije nadgrobnih spomenika - stela, urna i sarkofaga okolica Bihaa

 - tu se pojavljuje importirana roba grke, junoitalske provenijencije - ta oblast bila i receptivna i kreativna - glava kurosa (6. st. pr.kr.) domae umjetniko ostvarenje prema junoitalskom uzoru - iz Isse potjee mala keramika glava, bradatog, tzv. htonikog Dioniza

 - Hipodam iz Mileta grka urbanistika misao - geometrijska pravilnost, ortogonalni sustav, raspodjela prostora za sadraje - Aristotel tk razraivao ideju sustava grada

 Zbog sigurnosti Iliri uglavnom ivjeli na breuljcima Na malom broju ilirskih naselja moe se zapaziti grki utjecaj i to samo u dijelovima Neka od najrazvijenijih naselja imaju karakteristike grada (Oanii kod Stoca u Hercegovini) Arhitktura jako slabo ouvana (fortifikacije i objekti utilitarne namjene) Epetij vana luka i faktorija u sastavu isejske dravne zajednice

 - Issa (Vis), sirakuka kolonija (apoikia, ktisis), osnovana od strane Dionizija Starijeg oko 389. g. pr. Kr. - misao vodilja osnivaa prve kolonije na Visu bila je strateka koncepcija stvoriti pouzdanu toku u sredinjem Jadranu koja mu omoguuje dominaciju morskih putova - kolonija bila agrarna, a potom i trgovaka - osniva svoje faktorije na dvije vane toke Tragurium i Epetij - preuzela ulogu posrednika u trgovini i pomorskom prometu

 - grad su okruivale zidine od velikih kamenih blokova, uz obalo bila agora - Issa je bila planirani grad , oblika nepravilnog etverokuta, koji se prua na padini prema luci - niz usporednih linija koje se pruaju s vrha prema moru - spoj grkog modela i dalmatinske terenske situacije - kulturni ishodite sikulski i junoitalski krug - grad se razvija jednosmjerno u aksijalnom pravcu - na poluotoiu Prirovu nalazi se teatar

 Grka kolonija na podruju dananjeg Hvara Jonski Parani s otoka Parosa Osvojena i poruena od Rimljana te u rimsko doba ponovno revitalizirana Prefektura agera salonitanske kolonije Gotovo ravnopravne gradske komunikacije koje se sijeku pod pravim kutom te zatvaraju pravilne gradske blokove Agora se nalazi na spoju temeljnih komunikacija

 Pronaeni ostatci keramikih radionica i pei Ulomci stolnih amfora- loptasta tijela na irokoj nozi, ruke obino ukraene motivom lia Kalupi za lijevanje tzv. tanagra figurica Keramiki podmtai sa skifosima Gotovo u potpunosti sauvan lutej

Otok Korula naseljen ve u dalekoj prolosti Iliri vladaju otokom tijekom bronanog i eljeznog doba Pseudoskilakov Periplus Ager compactus- obuhvaa terene opredjeljene za ispau, kao i neobradiva zemljita ukljuujui i ume Issejska kolonija Rimljani ju nazivaju Corcyra Nigra Lumbardija- malo ribarsko mjesto na istonom rtu Korule

 Najstariji dokument o podjeli zemlje u Hrvatskoj iz poetka 4. ili 3. stoljea pr. Kr. Pronaeno 13 dijelova Uklesana na kamenom stupu Sastoji se od dva dijela Ugovor o osnivanju naseobe sklapan izmeu Issejaca te Pila i njegova sina Daza, te navedeni principi kolonizacije

 - isejski grad, vana luka i faktorija u sastavu isejske dravne zajednice - bio je oppidum stalno naseljeno utvreno prebivalite, te u drutveno politikom smislu oppida civium Romanorum (grad rimskih graana) - Plinije Stariji kae za tadanji Tragurium da je bio marmore notum (glasovit po mramoru) - raster i perimetar gotovo su potpuno nepoznati, tek srednjovjekovne urbane strukture sugeriraju da je rije o nasljeu iz antike

- u Issi (Vis) pronaena bronana glava boice - visine 0.21 m, neto manja od veliine ljudske glave - glava prikazuje mladu enu idealiziranog izgleda - izraz lica i oblik glave upuuje na skulptura zasnovanu na Praksitelovoj tradiciji - iznimnu slinost s Isejskom Artemidom ima Versajska Diana za koju se smatra da je rimska kopija grkog originala

 - Cambi smatra da ni jedan kip Afrodite nema frizuru kao na vikoj glavi, smatra da se radi o Artemidi - kult Artemide na Issi zasvjedoen - pitanje je li issejski kip bio grki original ili rimska kopija - najvjerojatnije original bronana statua - enska glava na issejskom novcu inspirirana ovdje obraenom Artemidom

 Na podruju Dalmacije ouvano samo nekoliko primjeraka mramorne plastike, no njihovo je podrijetlo nepoznato Najkvalitetniji reljef Kairosa iz Trogira Varijanta uvenoga Lizipova kipa Najuspjenija ikonografska predaja Lizipova originala i jedna od najboljih interpretacija Lizipove umjetnosti nakon njegove smrti Teko pretpostaviti da je izraen u Trogiru

Nenad Cambi: Antika Mate Sui: Antiki grad na istonom Jadranu Katalog Zbornik skupa: Grki utjecaj na istonoj obali Jadrana Zbornik radova: Nenad Cambi, Glava boice iz Isse Vjesnik za arheologiju i historiju dalmatinsku: Gabrievi, Pristupna razmatranja o urbanizmu grkih naseobina na istonoj obali Jadrana; svezak 68