9.

HAFTA DOU SORUNU

NERLEN OKUMALAR: -Ortayl, lber, mparatorluun En Uzun Yzyl, stanbul, letiim, 2001. -Kk, Cevdet, Osmanl Devletinde Millet Sistemi ve Tanzimat, Tanzimattan Cumhuriyete Trkiye Ansiklopedisi (TCTA), C. IV, s. 1007.

BU HAFTA RENECEKLERMZ: -Dou Sorunu (ark Meselesi) kavram aklanarak, XVIII. yzyln sonundan itibaren Osmanl Devletinin Avrupa devletleriyle ilikileri ele alnacaktr. -Fransz Devriminin Osmanl topraklarna nasl yansd ve Napolyon dneminde Osmanl Devletinin Avrupa siyasetinde meydana gelen gelimelerden ne ekilde etkilendii tartlacaktr. -Avrupa Uyumu kavram aklanacaktr. -Yunan syannn nasl kt ve ne ekilde sonuland, o dnemde Osmanl Devletiyle Avrupa devletleri arasndaki ilikiler ekseninde ele alnacaktr.

Dou Sorunu en yaln anlamyla Osmanl Devletinin paylalmas sorunudur. Kklerine inildiinde Trklerin Avrupada ilerlemeye baladklar yllarla birlikte Avrupallar iin bir Dou Sorunundan sz etmek mmkndr. Fakat bu tabir gerek anlamna XVIII. yzyln ortalarndan itibaren kavumu, 1821de balayan Yunan isyanyla birlikte Avrupa diplomasisinin deimez gnden maddelerinden biri olmutur. Dolaysyla Dou Sorununun balang noktas olarak Yunan isyann almak yanltc olmaz.

Osmanl Devletinin gcn kaybetmeye balamasyla birlikte, blgede ortaya kan otorite boluundan doan sorunlar ve bu durumdan kendi lehlerine sonular karmak isteyen Avrupa devletlerince yrtlen politikalarn yol at gelimelerin tm Dou Sorunu (ark Meselesi) kapsamnda deerlendirilebilir. Bu erevede Osmanl Devletinin XIX. yzylda

Avrupann balca devletleri olan ngiltere, Fransa, Rusya ve Avusturyayla ilikileri Dou Sorunu erevesinde ele alnabilir.

Dou Sorununun iki temel unsurundan sz etmek mmkr. Birincisi, Osmanl Devletinin i dinamikleridir. Kkleri XVIII. yzyln balarna dein uzanan ve ekonomik, toplumsal, idari alanlarda ortaya kan sorunlar, Osmanl Devletinin nceki dnemlere ve Avrupa devletlerine nispetle gerileme eilimi iine girmesine yol amt. Bu eilimi ortadan kaldrmak maksadyla balatlan yeniletirme ve reform giriimleri ou zaman ksa vadeli olmu ve istenilen sonular dourmamtr. Osmanl Devleti hzla kan kaybetmeye devam etmitir. kinci unsur ise yukardakiyle balantl gelien d dinamiklerdir. Osmanlnn g kaybettii dnem, kuzeydeki byk komu Rusyann ve XIX. yzyln baat gc olma ynnde hzla ilerleyen ngilterenin, Osmanl Devletinin bulunduu corafya ile yakndan ilgilendikleri bir zamana rastlamtr.

Rusya ve ngiltere, XIX. yzyl boyunca bir yandan Osmanl Devletinin zayflamasnn kendi karlar zerindeki olumsuz yansmalarn ortadan kaldrmaya almlar, dier yandan da bu zayflamadan azami biimde yararlanmann yollarn aramlardr.

1878teki

Berlin

Kongresine

kadar,

Rusya

ve

ngilterenin

Dou

Sorununa

yaklamlarndaki farkllklar ve kar atmalar, bu iki devletin birlikte hareket etmelerini engellemi, Osmanl Devletinin bir an nce paralanmasn isteyen Rusya ile toprak btnln savunan ngiltere birbirlerinden farkl politikalar uygulamlardr. 1878 bir dnm noktasdr. O tarihten sonra, ngiltere de Rusya gibi Osmanl Devletinin paralanmas ynnde politikalar izlemeye balamtr.

Osmanl d ilikileri XIX. yzyl boyunca Rusya-ngiltere ekseninde dnmekle birlikte, Fransa, Avusturya, 1861 ve 1871den sonra talya ve Almanya da Dou Sorununun eitli boyutlaryla ilgilenmeye balamlardr.

Fransz Devriminin Osmanl Corafyasna Yansmalar Devrimin temel motifi olan liberalizm ve milliyetilik gibi fikirlerin 1821e kadar Osmanl Devletinde ok byk ykc etkileri olmamtr. Osmanl Devleti balangta kendisine bir yansmas olmayan Fransz Devrimini, Fransann bir i sorunu olarak grmtr. 1792den itibaren Avrupa devletlerinin Fransada eski rejimi (ancient regime) tekrar tesis etmek iin 2

Fransann ulusal konvansiyon hkmetiyle savaa tutumalar da Osmanl Devleti tarafndan memnuniyetle karlanmtr. nk Fransayla mcadeleye girien Avusturya ve Rusya bir sreliine Osmanl Devleti zerindeki basklarn hafifletmilerdir. Ancak, Fransa ile Avusturya arasnda 1797de yaplan Compo Formio anlamasndan sonra, Fransadaki Direktuar ynetimi, Osmanl Devletini de rahatsz eden admlar atmaya balamtr. Compo Formio Antlamas gereince Fransa ile Avusturya Venedik topraklarn paylamlard. Fransa yonya adalarn (Yedi Adalar) ve Arnavutluk sahillerindeki baz Venedik kalelerini ele geirdi. Bylece Fransa Osmanl Devletinin snr komusu oldu. Fransz Devrim ordularnn Yunan corafyasnda baz yerleri ele geirmesiyle, zgrlk ve eitlik gibi devrimin temel sloganlar Yunanllar arasnda da yaylmaya balad. Esasen Yunanistanda milliyeti duygularn yaylmas devrim ordularnn komutan Napolyon Bonaparten ncelikleri arasnda bulunmuyordu. Napolyon yeni igal edilen blgelerdeki halkn sempatisini kazanmak iin bamszlk duygularnn ve milliyetiliin krklenmesini istiyordu. Napolyonun o sradaki en nemli hedefi Msr ele geirmekti.

Napolyonun Msr Seferi

Napolyon 1797de Direktuvar hkmetini Msr igale ikna ederken temel dayanak olarak, ngiltere karsnda Fransay avantajl duruma getirmek tezini savunmaktayd. Napolyona gre, donanmas sebebiyle denizlerde gl olan ngiltereyi, Britanya Adasnda vurmak mmkn deildi. Fransa ancak smrgeler zerinden ngiltereye zarar verebilirdi. Msr da ngilterenin smrgelerine giden yol zerinde bulunmaktayd.

Direktuvar yneticileri Napolyona bu konuda katlmyorlard. Onlara gre denizlere hakim olan ngiltere, Fransay denizar topraklarda daha kolay malup edebilirdi. Ayrca byle bir eylem Avrupada Fransayla bir sorun yaamaya belki de tek lke olan Osmanl Devletini Fransaya dman ederdi. Fakat Napolyonun Pariste ok nemli bir yardmcs vard. D politikada byk tecrbeye sahip bir devlet adam olan Talleyrand. Ona gre, seferin Osmanl Devletine kar deil, Msrda bir hayli zamandan beri isyan halinde bulunan gruplara kar yaplaca eklinde takdim edilmesi halinde, padiah bu sefere ses karmayabilirdi. Sonunda Direktuvar ynetimi ikna oldu. Ancak ikna olmasnda en byk etken, Napolyon gibi Pariste ynetim iin tehlikeli olabilecek, halk tarafndan sevilen bir komutan bakentten uzaklatrma isteiydi.

Byk bir gizlilik iinde sefer hazrlklar tamamland. 280 para gemiyle 45.000 asker Mays 1798de Toulon limanndan yola kt. Napolyon nce Malta Adasn ele geirdi. 30 Haziran 1798de Fransz ordusu hemen hemen hi mukavemet grmeden skenderiyede karaya kt. 21 Temmuz 1798de Vali Bekir Paa komutasndaki Osmanl ordusuyla, Kahire yaknlarnda Piramitler Muharebesi (Ehramlar Muharebesi) yapld. Osmanl ordusu yenildi. Kahire dt. Ekim sonuna kadar tm Msrn Franszlarca istilas tamamland.

gale ramen Osmanl Devleti Fransaya nce sava ilan etmedi. nk savatan galip kamayacan biliyordu. Bunun yerine ngilterenin Fransaya kar Akdenizde tahrik edilmesi ve ngiltere donanmasna Osmanl limanlarnda iae verilmesi kararlatrld. Nitekim Amiral Nelson komutasndaki ngiliz donanmas 1 Austos 1798de skenderiye nlerine geldi ve Abukir koyunda demirli bulunan Fransz donanmasn ani bir basknla, 8-10 gemi hari, yok etti. Bylece Fransz kuvvetlerinin Fransa ile irtibat kesildi. III. Selim Nelsonun bu baarsndan o kadar memnun oldu ki, kendisine altn ilemeli bir kl yollad.

Ardndan ngiltere ile ittifak aray iine girildi. Ancak, Rusya byle bir ittifak iin daha istekli grnyordu. nk Fransa, Compo Formio anlamasyla Dalmaya sahillerine karak, Rusyann kendisi iin etki alan olarak grd Balkanlarda etkili olmaya balamt. Rusya buna izin veremezdi. Rusyann istekli ve srarc olmas zerine 22 Aralk 1798de stanbulda Osmanl-Rus ittifak anlamas imzaland. Anlamayla sava boyunca Boazlarn Rus donanmasna ak olmas kabul edildi. Anlama yedi yl geerli olacakt. Taraflar Fransa ile ayr ayr bar anlamalar yapmayacaklard. Taraflardan biri taarruza urarsa dieri yardm edecekti.

Genel blmleri ayn olan bir anlama 5 Ocak 1799da ngiltereyle de imzaland. Bunun ardndan Osmanl Devleti Avrupada Fransaya kar kurulan kinci Koalisyona (1798-1802) dahil olarak, Fransaya sava ilan etti.

Bu arada Napolyon Msrdan Filistine girmi, Akka nlerine gelmiti. Akka kalesinin ngiliz mhendisler tarafndan tamir edilmi olmas Napolyonun iini gletirdi. stelik kaleyi, yeni silahlarla donatlm Nizam- Cedit askerileri savunuyordu. 7 Mart 1799da Akka muhasara edildi. 63 gnlk bir kuatmadan sonra Napolyon Akkay alamayacan anlayp, daha fazla ilerleyemeden Msra geri dnd. Napolyonun Msra hzla dnmesinin bir nedeni de ngilterenin 12.000 kiilik bir kuvvetle Kzldenize girdiinin haber alnmasyd. 4

ngilizlerin Sveye kartma yapmas bekleniyordu. Bir yandan da 40.000 kiilik bir Osmanl kuvveti Anadoludan hareket etmiti.

Napolyon askeri adan sktn anlaynca yerine bir generalini brakarak 22 Austos 1799da Msrdan Fransaya dnd. Osmanl ordusu Msra girdiyse de, Franszlarn mukavemetiyle, Filistine geri ekilmek zorunda kald. ngilizler ise 12.000 kiiyle Sveye ktlar. Sonunda Franszlar Msr boaltmay kabul ettiler, bir anlama imzaladlar.

kinci Koalisyon savalar 1802de Amiens baryla sona erdi. Msr Osmanl Devletine braklrken, Yedi Adada (Cezair-i Seba) Osmanl-Rus ortak denetiminde bir cumhuriyet kuruldu.

Bu arada, Napolyon bir hkmet darbesiyle Fransada ynetimi ele geirmi, kendisini nce birinci konsl, ardndan da imparator ilan etmiti. 1805de Napolyon komutasndaki Fransz ordusu, Austerlitzde (Osterli) Rusya ve Avusturya ordularn yenince, Osmanl padiah III. Selim iki imparatoru birden yenen bir imparatoru tanmamak olmaz diyerek, Osmanl Devletinin Napolyon idaresini tanmasna karar verdi. Ancak bu tanma Osmanl Devleti asndan ok olumlu bir sonu salamad. Napolyonun eli olarak stanbula gnderdii General Sebastian, Osmanl Devletini Rusyaya kar kkrtt. Evvelce yaplan Osmanl-Rus ittifaknn, Rusya tarafndan Osmanl Devletini ykmak iin kullanld propagandasn yapt. Rusya ve ngiltere ise, Osmanl Devletini bir kez daha Fransaya kar savaa sokmak istiyordu. Ama III. Selim, ordunun yeterince gl olmadn bildiinden bu taleplere direndi. Bu arada, Osmanl Devleti 1806da Eflak ve Bodan beylerini Rusyann emellerine hizmet ettikleri gerekesiyle azledince, Rusya Eflak ve Bodana girdi ve ilerlemeye balad. Rusyann amac Balkanlarda, 1804ten beri isyan halinde olan Srplarla birlemekti. Osmanl ordusu Tunada ciddi bir mukavemetle Ruslar durdurdu. Osmanl Devleti bu kez Ruslara kar, Fransadan yardm talebinde bulundu. Napolyon ile Rus ar I. Alexander, Tilsitte yaptklar anlamada Osmanl Devletinin taksimini planlamakla megullerdi. Byle bir ortamda,Fransann Osmanlya yardm etmesi sz konusu olamazd. Fransa-Rusya ilikileri scak olduu srece, Osmanl Devleti Rusyayla kendi bana mcade etmeye alt. stelik bakent stanbul o dnemde ok ciddi siyasi istikrarszlklarla alkalanyordu. Nizam- Cedit reformlarna kar olan kesimlerin kkrtmasyla balayan Kabak Mustafa ayaklanmasyla, 1807de III. Selim tahttan indirildi. IV. Mustafa padiah yapld. Ancak bu durumu tanmayan Rumeli ayanlarndan Alemdar Mustafa Paann 5

mdahalesiyle IV. Msutafa yerine, III. Selimin yeeni Mahmut (II. Mahmut) tahta karld. III. Selim ise, kendisini kurtarmaya gelen Alemdar kuvvetleri yetiemeden, isyanclar tarafndan ldrld. Napolyonun ngiltereye kar uygulad kta ablukasnn baarszla uramasndan yararlanmak isteyen I. Alexanderin Tilsit Antlamasn ihlal etmeye balamas zerine, 1811de Fransann Rusyayla yeniden aras ald. Napolyon 1812de Moskova seferine kt. Fransa tehdidi ciddileince, Rusya 1812de Osmanl Devletiyle Bkre Antlamasn imzalad. Buna gre, daha nce yaplan antlamalarn geerlilii kabul edildi. Prut ve Tuna iki lke arasnda snr kabul edildi. Tuna ticaret gemilerine ak olacakt. Rusya, Eflak ve Bodan Osmanl devletine iade etti. Besarabya ise Rusyaya verildi. Osmanl Devletinin Srbistanda baz reformlar yaplmas kabul edildi.

Yunan syan Trk tarih kitaplarnda Yunan syan olarak anlatlan olay, Yunanllar bamszlk sava olarak adlandrrlar. Halbuki aada greceimiz gibi Yunan syan, Yunanistandaki Yunanllar tarafndan balatlmad gibi, savan ilerleyen yllarnda bir bamszlk savandan ok Avrupann byk devletleri tarafndan desteklenen bir i isyan grnts vermitir. Bu destek sz konusu olmasayd, ayaklanmann Yunanistann bamszlyla sonulanmas sz konusu olmayacakt.

syan 6 Mart 1821de Eflak ve Bodanda, Fenerli bir Rum Beyi olan Alexander Ipsilanti tarafndan balatld. syan sadece Yunanistanda deil milliyeti dncelerin yaylmasyla tm Balkanlarda Osmanl egemenliini sona erdirmeyi amalyordu. Bu ama dorultusunda, hedef kitle olan Romen, Srp, Bulgar, Karadal ve Yunanllara yakn bir blge olan Eflak ve Bodan s olarak seilmiti. Bu blgenin seilmesinin dier nemli bir nedeni ise Rusyann isyana destek verecei beklentisiydi.

syan balad srada (1821) talya ve spanyadaki devrimci hareketlerin tartld Laibach Konferans devam ediyordu. Napolyonun 1815te Walterloo Savan kaybedip, St. Helene adasna srgne gnderilmesinden sonra, Napolyon sonras Avrupa siyasi haritasn ekillendirmek zere Viyana Dzeni ya da Avrupa Uyumu ad verilen bir mekanizma kurulmutu. (1814te balayan Viyana Kongresinde alnan kararlar dorultusunda oluturulduundan, bu dzene Viyana Dzeni denir). Avrupa Uyumunu oluturan, ngiltere, Avusturya, Prusya ve Rusya hkmdarlar (sonradan Fransa da buna katlmtr), meru 6

ynetimlere kar balatlan milliyeti ve liberal ayaklanmalara birlikte mdahale etme konusunda anlamlard. Bu erevede, Napoli ve spanyada balayan ayaklanmalar, Avrupa Uyumu devletlerinin verdikleri kararlar dorultusunda, askeri yntemlerle bastrlmt. Yunan syan da, meru Osmanl ynetimine kar giriilen bir ayaklanma olduundan pekala, Avrupa Uyumu erevesinde deerlendirilebilirdi. Napolyon sonras dnemde, milliyetilik dncesinin Avrupadaki en byk dman saylan Avusturya Babakan Metternich, Yunan syanna souk yaklayor ve isyann bastrlmas iin blgeye Osmanl ordularnn gnderilmesine olumsuz bir tepki gstermiyordu. Avrupa Uyumu iinde, Metternichin en yakn mttefiki konumundaki Rus ar I. Alexander da, hareketsiz kalmay yelemekteydi.

Osmanl Ordusu Eflak ve Bodan isyann ksa srede bastrd. Fakat bu kez de Morada bir isyan kt. I. Alexander, Metternichin tepkisinden ekinerek bu isyana balangta destek vermezken, Panslavizm dncesini benimsemi baz Ruslarn balangtan itibaren isyan destekledikleri grld. ngiltere ve Avusturya da, Osmanl Devleti zerinde ve Balkanlarda Rus etkisini artrabilecei dncesiyle isyana kar cephe aldlar.

Fakat Eflak-Bodan isyan srasnda hareketsiz kalan Rusya, Moradaki isyana giderek daha fazla destek vermeye balad. Ruslar bir yandan Moraya erzak yardm yapyor, bir yandan da Rum isyanclarn gemilerinin Rusya bayra ekerek Ege ve Akdenizde rahata dolamalarna gz yumuyordu. Babalinin Boazlardan geen gemileri durdurup kontrol etme istei, Odessa ticaretine zarar verecei gerekesiyle, stanbuldaki Rus elisinin tepkisiyle karland. Fakat Osmanl Devleti arama faaliyetlerine giriince Rus elisi stanbulu terk etti. Bu hareket iki lke arsndaki ilikilerin yaknda iyice gerginleeceinin habercisiydi. Dier yandan, Fener-Rum Ortodoks Patrii isyan destekledii gerekesiyle azledildi ve Patrikhanenin kapsnda idam edildi. (Morada ilk isyan Patriin memleketi olan Morann Kalavitra kasabasnda kmt). Bu gelimeler zerine I. Alexander, Metternichle temasa geerek gerginlemeye balayan Osmanl-Rus ilikileri konusunda arabuluculuk yapmasn istedi. Avusturya elisinin stanbuldaki giriimleri srasnda Babali, Osmanl Devletinin hukuka uygun davrand, kadn-ocuk demeden ldren Yunanl isyanclara hogrl davranlmasnn beklenilmemesi gerektii aklamasn yapt. Ayrca, isyanclarn sivilleri hedef alan katliamlarnn raporlarla ortaya dklmesi zerine Avusturya elisi Osmanl yanls bir tutum benimsedi.

Arabuluculuk giriimlerin sona ermesinden sonra Babali, stanbuldaki tm eliliklere bir nota gndererek, Rumlar tarafndan karada ve denizde balatlan ve susuz pek ok Mslmann lmne neden olan isyann Rusya tarafndan tahrik edildiini ne srd. Ardndan Osmanl Devleti Rusya ile diplomatik ilikilerini kesti.

Gerginlik artarken, Metternich ve Avrupa Uyumunun bir dier mimar olan ngiltere Dileri Bakan Castlereaghn da endieleri artmaktayd. nk bir Osmanl-Rus atmas nedeniyle 1815te Viyanada tesis edilen dzenin ortadan kalkmas ve Rusyann blgedeki gcn artrmasndan korkuyorlard. Dolaysyla, Metternich ve Castlereagh, I. Alexander yattrmaya altlar. I. Alexander ve Dileri Bakan Capo dstarias nezdinde yaplan diplomatik giriimlerde, Rusyann Osmanl Devletine mdahalesinin devrimci-milliyeti ayaklanmalar desteklemek anlamna gelecei bunun da Avrupada zor salanan istikrar ortamn bozaca belirtildi. I. Alexander, Avrupada baka bir ok dengeyi de gz nnde bulundurarak, Avrupa Uyumunu bozan kii olmamak iin mdahaleden uzak durdu.

Devletler aras ilikiler bu hesaplar zerinde devam ederken, Avrupada kamuoyu isyanclara destek vermeye balamt. Avrupa kamuoyunda Amerikan ve Fransz devrimlerinden sonra ilk defa bylesine heyecanl bir kprdanma yaanyordu. Bata ngiltere, Rusya ve Fransa olmak zere pek ok lkede, hem Hristiyan kardelere duyulan sevgi hem de Eski Yunana (Antik Yunan) duyulan hayranlk dolaysyla Helenophil/Grecophil (Yunan sever) bir kitle olumutu. ngiltere basn Osmanl Devletinin isyanclara kar ald nlemleri, Herodot ve Plutarkhos zamanlarndaki gibi zgrlkleri iin dven Helen halkna kar yaplan zulmler olarak nitelendirmekteydi. Kamuoyundaki bu hareketlilik ksa zamanda sonularn verdi. nce, hemen tm Avrupa lkelerinde ve ABDde Helen Dostluk Komiteleri kuruldu. Ardndan, halktan toplanan ayni ve nakdi yardmlar Moraya gnderilmeye baland. Son olarak da ok sayda gnll, isyanclara katlmak zere Moraya hareket etti.

Austos 1822de ngilterede meydana gelen zorunlu bir bakanlk deiiklii bu lkenin isyana yaklamn da etkiledi. Castlereagh intihar etmi, onun yerine 22 Atustos 1822de Viyana Dzenine onun kadar bal olmayan George Canning Dileri Bakan olmutu. Yine de ngiltere, Rusyann Osmanl Devletine yapaca bir mdahalenin bu lkenin gcn artracan dnmekteydi. Rusyann mdahalesini engellemek iin, spanyadaki

ayaklanmaya kar alnacak nlemlerin grld, Ekim 1822deki Verona Kongresinde ngiltere ve Avusturya, Yunan syan konusu da gndeme getirilmeye altlar. Ancak 8

isyann bastrlmasna ilikin bir karar alnamad. Sadece Morada olup bitenlerin Osmanl Devletinin bir i ii olduu konusu Babaliye bildirildi. Veronann hemen ardndan ngilterenin soruna bak yava yava deiti. Canning, Castlereaghn aksine Helenophildi (8 Austos 1827deki lmne kadar Babakan ve Dileri Bakan olarak grev yapacaktr)

Canninge gre eer Rusya tm abalara ramen sorunun dnda tutulamyorsa o zaman ngiltere de soruna bir ekilde dahil olmalyd. Ruslarn Yunanllar zerinde nfuz sahibi olmas, Rusyann Dou Akdenize rahata alabilmesi anlamna gelecekti. Bu ngilterenin iine gelmezdi. ngiltere isyanclara destek vermeli, eer bamsz bir Yunan Devleti kurulursa, Rusyaya deil ngiltereye borlu olarak, ngilterenin himayesine girmeliydi. Bu grlerle Canning aka isyan desteklemeye balad. Osmanl Devletinin yannda sadece Metternich kalmt.

Metternich Osmanlya ynelik muhtemel bir mdahaleyi geciktirebilmek iin sorunun Avrupa Uyumunun dier kongrelerine benzer bir kongre toplanmas suretiyle zlmesi iin almaya balad. Giriimleri sonucunda ar I. Alexader St. Petersburgda bir toplant yapmaya ikna etti. Kongre ncesinde Rusya ngiltereye Ocak 1824te bir nota vererek sorunun zmne ilikin plann ortaya koydu. Buna gre Yunanistanda, Tuna prensliklerine benzer bir ynetim oluturulacakt. Teselya-Attika, Epir ve Girit-Mora adyla oluturulacak blge, Eflak-Bodanda olduu gibi, Osmanl Devletine bal ama zerk olacaklard. Yani aslnda Rusya, Eflak ve Bodan zerinde olduu gibi bu prenslik zerinde de etkili olmak istiyordu.

Rusyann bu plann ne ngiltere, ne Osmanl Devleti, ne de Ocak 1825te bamszlklarn ilan eden Moral isyanclar kabul etti. syanclar Rusyann bu plannn kendilerini blmeye ynelik olduunu iddia ediyorlard. Bu plann aklanmasndan sonra ngiltere ubat 1825de balayan St. Petersburg grmelerine katlmad. Cannningin bu tutumu Rum isyanclarnn bir blmnn ngiltereye yaklamasna neden oldu.

St. Petersburgda, Avusturya, Fransa ve Rusya temsilcileri araya geldi. Rusya, Osmanl Devletinin isyan bastrmaya ynelik askeri harekatn durdurmasn istedi. Fransa ve Avusturya bunu bir i sorun olduu gerekesiyle kar ktlar. 7 Nisan 1825de sona eren St. Petersburg grmelerinde kan tek ortak karar Osmanl Devletinin Rumlara baz dini ve idari ayrcalklar vermesi ynndeydi. Osmanl Devleti Rumlarn haklarn geniletmezse bu 9

 devlet, Osmanl ile Rumlar arasnda arabuluculuk yapacaklard. Bu kararlar Rusyay tatmin etmemiti. I. Alexander Osmanl Devletine dorudan mdahale etme karar ald.

Bu srada Msrdan Moraya gelen, Kavalal Mehmed Ali Paann olu

brahim Paa

kuvvetlerinin de desteiyle Mora isyan bastrlmak zereydi. Sultan II. Mahmud Avrupa devletlerinin Osmanl Devletine herhangi bir sebeple bask yapmasnn isyan tekrar alevlendirebilecei uyarsnda bulundu. 1825te ar I. Alexanderin lmnden sonra, Rusyann Osmanl Devletine akr tutumu daha da sertleecek ve Yunanistann bamszlna giden sre ivme kazanacaktr.

10