OSNOVE ELEKTROENERGETSKIH SISTEMA

predavanje_7

Matrina predstava elektroenergetskih mrea. Direktno formiranje karakteristinih matrica mree. Rjeavanje mrea jednostavne konfiguracije matrinim postupkom
7.1. MATRINA PREDSTAVA ELEKTROENERGETSKIH MREA
Opis elektroenergetske mree moe se vriti na vie naina koristei razliite modele komponenti radi dobijanja meusobnih veza izmeu struja i napona odgovarajuih cjelina mree. Najea predstava pri modelovanju elektroenergetskih mrea za opis njihovog ponaanja koristi dva tipa matrica: matrica admitansi nezavisnih vorova YBUS i matrica impedansi nezavisnih vorova ZBUS, a ije e formiranje i osnovna primjena biti opisana u nastavku. 7.1.1. Matrica admitansi nezavisnih vorova Matrica admitansi nezavisnih vorova YBUS povezuje injektirane struje i napone vorova. Ova matrica izraunava se preko parametara elemenata mree, a koji su karakteristika tih elemenata kao to je impedansa, ili otona admitansa nekog elementa. S druge strane, topoloki opis ponaanja elektroenergetske mree koja se sastoji od raznorodnih komponenti, za analizu stacionarnog stanja koristi matricu incidencije vorova i grana A. Matricu admitansi nezavisnih vorova velikih elektroeneregtskih mrea karakterie visoka dimenzija i veliki broj nultih elemenata, to je posljedica relativno malog stepena povezanosti mree iji su vorovi (sabirnice) najee povezani sa najvie 35 susjednih vorova. Ova osobina matrice admitansi nezavisnih vorova naziva se slaba popunjenost (sparsity). Ova osobina ima veliki uticaj na razvoj savremenih raunarskih metoda analize elektroenergetskih sistema, gdje se teilo maksimalnom koritenju te osobine matrice admitansi nezavisnih vorova YBUS. Modelovanje stacionarnog ponaanja elektroenergetskog sistema preko matrice admitansi nezavisnih vorova bazira se na pretpostavci simetrinog reima i monofaznoj predstavi trofaznog sistema, uz usvajanje zajednikog vora kao referentnog vora, tako da se povezuju injektirane struje i naponi nezavisnih vorova (mjereni u odnosu na zavisni vor). Njihova meusobna veza iskazuje se preko kompleksne matrine jednaine:
I = Y BUS V

(1)

gdje je: I N-dimenzionalni kompleksni vektor fazora injektiranih struja nezavisnih vorova; V N-dimenzionalni kompleksni vektor fazora napona nezavisnih vorova; Y BUS (NN)-dimenzionalna simetrina kompleksna matrica admitansi nezavisnih vorova.
1

Matrica admitansi nezavisnih vorova YBUS formira se od admitansi grana, najee jednostavnim uvidom (inspekcijom) u jednopolnu emu mree, koristei tri pravila: 1) matrica YBUS je simetrina matrica (YBUS = YTBUS, ili Yij = Yji), pod uslovom da nema induktivnih i kapacitivnih sprega izmeu grana; 2) dijagonalni elementi te matrice (Yii) dobijaju se kao zbir admitansi svih grana incidentnih voru i = 1,2,...,N, ukljuujui i otone grane izmeu nezavisnih vorova i referentnog vora; 3) vandijagonalni elementi (Yij) su jednaki negativnoj admitansi grane koja direktno povezuje vorove i i j. Ako su neki vorovi meusobno direktno povezani sa vie od jedne grane, element Yij se dobija kao negativni ekvivalent svih paralelnih grana. Drugim rijeima, elementi matrice YBUS dobijaju se koristei sljedei izraz:
g 0 (Y ij ) + Y i = j i g Y ij

Y ij

za za

i=j

(2)
ij
0

gdje i predstavlja skup grana incidentnih i-tom voru, dok je Y i ukupna admitansa otonih elemenata prikljuenih u vor i. Matrica admitansi nezavisnih vorova YBUS moe se dobiti i analitikim putem koristei relaciju:
Y BUS = AYg AT

(3)

7.1.2. Matrica impedansi nezavisnih vorova Matrica impedansi nezavisnih vorova ZBUS povezuje injektirane struje i napone vorova preko relacije:
V = ZBUS I

(4)

gdje je po definiciji:
ZBUS = Y BUS
-1

(5)

pod uslovom da je matrica YBUS nesingularna matrica (ima determinantu razliitu od nule). Poto je YBUS simetrina matrica, to je i ZBUS simetrina matrica. Po pravilu YBUS je rijetko popunjena matrica, dok je ZBUS puna matrica. Matrica ZBUS ne moe se odrediti jednostavno inspekcijom mree kao to je to sluaj kod matrice YBUS. U razvijenoj formi, za elektroenergetsku mreu sa N vorova, relacija (4) ima oblik:

V 1 Z 11 Z 12 Z 1N I 1 V 2 = Z 21 Z 22 Z 2N I 2 V Z Z N 2 Z NN I N N N1

(6)

Na taj nain se definie k-ta kolona matrice impedansi nezavisnih vorova, a iji su elementi:
Z ik = Vi , za I j = 0 , j = 1, 2,..., N ; j k Ik

(7)

Poto se elementi matrice ZBUS definiu pri praznom hodu svih vorova mree, osim jednog za koji se proraunava kolona k u izrazu (7), to se oni nazivaju ulazne impedanse pri praznom hodu za i = k, odnosno transfer-impedanse u praznom hodu za i k, odnosno:
ulazna impedansa u praznom hodu, za i = k Z ik = transfer-impedansa u praznom hodu, za i k

(8)

Dijagonalni elementi matrice ZBUS (Zii) su impedanse Tevenenovog ekvivalentnog kola gledano iz odgovarajueg para vorova i = 1,2,...,N i referentnog vora. Ta injenica je veoma vana u analizama nesimetrinih stanja u elektroenergetskom sistemu. Primjer #1: Jednostavan radijalni prenosni sistema kao na slici ima sljedee parametre: ZL = (10+j100) (), BC/2 = 200106 (S), ZT = (5+j250) (), YT = (0,05j0,250) (S). Odrediti matricu YBUS.
1 2 3

slika 1. Analizirani prenosni sistem Rjeenje: Model prenosnog voda dat je preko ekvivalenta, dok je model energetskog transformatora dat preko ekvivalenta kao to to ilustruje slika 2.
1
BC 2

ZL
BC 2

2 YT

ZT

slika 2. Modeli prenosnog voda i energetskog transformatora Kako su dvije admitanse, jBC/2 i YT, u paralelenoj vezi, to se model prenosnog sistema sa slike 2 moe predstaviti modelom kao na slici 3, pri emu je (jBC/2 + YT) = Y0:
3

1
BC 2

ZL

2 Y0

ZT

slika 3. Ekvivalentni model prenosnog sistema Matrica sistema YBUS, saglasno slici 3, moe se odrediti prema relaciji:
B 1 1 B 1 1 +j C 0 +j C 0 ZL 2 ZL 2 Z L Z L B 1 1 1 1 1 1 1 1 = + +Y 0 + + (j C + Y T ) = = ZL Z L ZT ZT ZL Z L ZT ZT 2 1 1 1 1 0 0 ZT ZT ZT ZT 4 (9, 9 j 97, 01) 104 (9, 9 + j 99, 01) 10 0 (0, 0511 j 0, 2637) = (9, 9 + j 99, 01) 104 (7, 997 + j 399, 84) 105 0 (7, 997 + j 399, 84) 105 (7, 997 j 399, 84) 105

Y BUS

Primjer #2: Jednostavan radijalni prenosni sistema kao na slici 4 ima parametre koji su dati u tabeli 1. Odrediti matricu YBUS.
1 T1 2 4 T2 5

slika 4. Analizirani prenosni sistem Tabela 1: Osnovni parametri sistema R X grana 12 23 34 24 45 (pu) 0,004 0,02 0,02 0,01 0,006 (pu) 0,0533 0,25 0,25 0,15 0,08

Bo

(pu) 0 0,22 0,22 0,11 0

Rjeenje: Transformatori su predstavljeni serijskom impedansom (bez impedanse, odnosno admitanse magneenja), dok su vodovi predstavljeni preko ekvivalenta. Admitanse grana su:
y = 1 R + jX
12

12

= (1, 400 j 18, 657) (pu )

12

23

23

1 + jX

= (0, 318 j 3, 975) (pu )

23

34

34

1 + jX 1 + jX 1 + jX

=y
34

23

= (0, 318 j 3, 975) (pu )

24

= (0, 442 j 6, 637) (pu )

24

24

45

= (0, 932 j 12, 43) (pu )

45

45

Proraun elemenata matrice YBUS:

Y 11 = y
12

= (1, 400 j 18, 657) (pu )

12

Y 12 = Y 21 = y

= (1, 400 j 18, 657) (pu )

Y 13 = Y 14 = Y 15 = Y 31 = Y 41 = Y 51 = (0, 0 j 0, 0) (pu )
Y 22 = y +y +y
23 24

12

23

24

+j

o B23

+j

o B24

= (2,16 j 29,104) (pu )

Y 23 = Y 32 = y Y 24 = Y 42 = y

= (0, 318 j 3, 975) (pu ) = (0, 442 j 6, 637) (pu )

Y 25 = Y 52 = (0, 0 j 0, 0) (pu ) Y 33 = y +y +j
34

o B23

23

34

+j

o B34

= (0, 636 j 7, 73) (pu )

Y 34 = Y 43 = y

= (0, 318 j 3, 975) (pu )

Y 35 = Y 53 = (0, 0 j 0, 0) (pu ) Y 44 = y +y +y
45

24

34

45

+j

o B24

+j

o B34

= (1, 692 j 22, 877) (pu )

Y 45 = Y 54 = y Y 55 = y
45

= (0, 932 j 12, 43) (pu )

= (0, 932 j 12, 43) (pu )

Matrica sistema YBUS, sada se moe napisati sa vrijednostima:

(1, 40 j 18, 657) (1, 40 j 18, 657) 0 (1, 40 j 18, 657) (2,16 j 29,104) (0, 318 j 3, 975) 0 (0, 318 j 3, 975) (0, 636 j 7, 73) = 0 (0, 442 j 6, 637) (0, 318 j 3, 975) 0 0 0 0 (0, 442 j 6, 637) (0, 318 j 3, 975) (1, 692 j 22, 877) (0, 932 j 12, 43) (0, 932 j 12, 43) (0, 932 j 12, 43) 0 0 0

Y BUS

Primjer #3: Ponoviti proraun za primjer #2 ako se zanemare aktivne otpornosti elemenata mree. Rjeenje: Matrica sistema YBUS moe se napisati u obliku:
j 19, 56 j 18, 76 0 0 0 j 4, 0 j 6, 67 0 j 18, 76 j 29, 27 j 4, 0 j 4, 0 0 j 7, 78 = 0 j 6, 67 j 4, 0 j 23, 01 j 12, 50 0 0 0 0 j 12, 50 j 13, 30

Y BUS

Primjer #4: Za primjer #3 odrediti matricu impedansi nezavisnih vorova ZBUS. Rjeenje: Matrica sistema ZBUS moe se napisati u obliku:
j 19, 56 j 18, 76 0 0 0 j 4, 0 j 6, 67 0 j 18, 76 j 29, 27 j 4, 0 j 4, 0 0 j 7, 78 = 0 j 6, 67 j 4, 0 j 23, 01 j 12, 50 0 0 j 12, 50 j 13, 30 0 0
1

ZBUS

j 1, 021 j 1, 021 j 1, 013 j 0, 959 j 0, 901 j 1, 021 j 1, 055 j 1, 056 j 0, 999 j 0, 939 = j 1, 013 j 1, 056 j 1, 215 j 1, 057 j 0, 994 j 0, 959 j 0, 999 j 1, 057 j 1, 057 j 0, 993 j 0, 901 j 0, 939 j 0, 994 j 0, 993 j 1, 009