Vendim nr. 6, dat 17.02.

2012 (V-6/12)

Gjykata Kushtetuese e Republiks s Shqipris, e prbr nga: Bashkim Dedja, Kryetar, Vladimir Kristo, Xhezair Zaganjori, Vitore Tusha, Sokol Berberi, Admir

Thanza, Altina Xhoxhaj, antar , me sekretare Brunilda Bara, n datat 19.05.2011 dhe 23.06.2011, mori n shqyrtim n seanc gjyqsore me dyer t hapura shtjen nr. 14/3 Akti, q i prket:

K R K U E S:

GJYKATA E RRETHIT GJYQSOR TIRAN

SUBJEKTE T INTERESUAR: KSHILLI I MINISTRAVE, prfaqsuar nga Marsida Xhaferllari, me autorizim. MINISTRIA E FINANCAVE, prfaqsuar nga Violanda Theodhori, me autorizim.

O B J E K T I:

Zgjidhja e konfliktit ligjor ndrmjet vendimit unifikues nr. 12, dat 14.09.2007 t Kolegjeve t Bashkuara t Gjykats s Lart dhe akteve t tjera ligjore n fushn e sigurimeve.

BAZA LIGJORE:

Nenet 134/1, shkronja d, dhe 145/2 t Kushtetuts s Republiks t Shqipris; neni 68 i Ligjit nr. 8577, dat 10.02.2000 Pr organizimin dhe funksionimin e Gjykats Kushtetuese t Republiks s Shqipris.

GJYKATA KUSHTETUESE, pasi dgjoi relatoren e shtjes Altina Xhoxhaj, prfaqsuesit e subjekteve t interesuara, Kshilli i Ministrave dhe Ministria e Financave, q krkuan pranimin e krkess dhe, pasi shqyrtoi shtjen n trsi, 1

V R E N: I 1. Prpara Gjykats s Rrethit Gjyqsor Tiran (gjykata referuese) sht paraqitur pr shqyrtim nj shtje civile me objekt detyrimin e Shoqris Interalbanian sh.a t paguaj n favor t pals paditse F.R. etj, dmin real pasuror dhe jo pasuror t shkaktuar si pasoj e aksidentit automobilistik me pasoj vdekjen e shtetasit A.R. Gjat shqyrtimit t shtjes, gjykata referuese ka konstatuar se pr zgjidhjen e mosmarrveshjes objekt gjykimi ajo duhet ti referohet dy rregullimeve ligjore q kan trajtuar n mnyra t ndryshme t njjtat shtje, nga njra an vendimi unifikues i Gjykats s Lart, i cili sht i detyrueshm pr t`u zbatuar nga gjykatat m t ulta dhe, si i till, merr fuqin e ligjit, dhe nga ana tjetr aktet ligjore n fuqi n fushn e sigurimeve. Pr kto arsye, me vendimin e dats 29.09.2010, gjykata referuese ka vendosur pezullimin e gjykimit dhe drgimin e shtjes pr shqyrtim n Gjykatn Kushtetuese (Gjykata), duke parashtruar n thelb se: - Duke pasur parasysh nenin 116 t Kushtetuts (q rendit aktet normative q kan fuqi n Republikn e Shqipris) dhe nenin 141/2 t Kushtetuts (q prcakton funksionin unifikues t Gjykats s Lart), sht krijuar nj konflikt ligjor, i cili duhet t zgjidhet nga Gjykata. - Nj situat e till e konfliktit/prplasjes midis ktyre akteve ligjore n fuqi on n cenimin e parimit t siguris juridike. - Vendimi unifikues i Gjykats s Lart, n raport me aktet ligjore q kan rregulluar kt fush, ka mangsi pr sa i prket dallimit t prgjegjsis jasht kontraktore q buron nga shkaktimi i dmit, prgjegjsis s shoqrive t sigurimit pr dmet e shkaktuara si rezultat i nj aksidenti automobilistik si dhe t dmtuarve q legjitimohen t krkojn shprblimin e dmit t shkaktuar nga nj aksident automobilistik. Kto mangsi shkaktojn nj situat jo kushtetutshmrie, q ka t bj me shkeljen e parimit t siguris juridike dhe atij t barazis para ligjit, t sanksionuar nga nenet 4 dhe 18 t Kushtetuts. - Vendimi unifikues e ka zgjeruar numrin e prfituesve q legjitimohen t krkojn dmin pasuror dhe jo pasuror nga shoqrit e sigurimit duke prishur balancn e 2

skems s sigurimit. Kjo situat, n aspektin kushtetues, prbn nj diskriminim t ktyre subjekteve n raport me subjektet e tjera t ksaj skeme, n kundrshtim me nenin 18 t Kushtetuts. 2. Subjekti i interesuar, Kshilli i Ministrave, parashtroi n mnyr t prmbledhur se: 2.1 Pr legjitimimin e krkuesit:

- N kuptim t nenit 145/2 t Kushtetuts, gjyqtari v n lvizje procedurn e kontrollit incidental vetm pr norma t llojit ligj t cilave ai i nnshtrohet, q n aspektin formal nnkupton aktin normativ t miratuar nga Kuvendi. Kjo do t thot se gjyqtari nuk mund t inicioj kontroll kushtetues t nj norme q ka renditje m t ult se ligji, si sht rasti pr gjykim ku krkuesi ka paraqitur pr kontroll nj udhzim t Ministrit t Financave. N lidhje me vendimin unifikues t Gjykats s Lart, lihet n vlersim t Gjykats analiza pr llojin dhe renditjen hierarkike t tij, ka i shrben interpretimit t nenit 145 t Kushtetuts pr t nxjerr konkluzione, pr t ardhmen, nse legjitimohet nj gjyqtar i zakonshm t kundrshtoj nj vendim unifikues n Gjykat. - N kuptim t nenit 131 t Kushtetuts, Gjykata nuk ka juridiksion pr t shqyrtuar prplasjet, devijimet dhe masn e harmonizimit midis dy akteve normative me njra-tjetrn. Zgjidhja e prplasjeve midis vendimit unifikues dhe udhzimit t Ministrit t Financave me Kodin Civil nuk prfshihet n juridiksionin e Gjykats. - Udhzimi i Ministrit t Financave sht shfuqizuar tashm dhe, si i till, nuk mund t jap shkas pr nxjerrjen e nj vendimi nga Gjykata mbi vlern e tij. 2.2 Pr themelin e krkess:

- Gjykata referuese ka dashur t prezantoj nj problematik q prfaqsohet prmes kolizionit t dy akteve t detyrueshme pr zbatim nga sistemi gjyqsor, vendimet e Gjykats s Lart pr njsimin e praktiks gjyqsore nga njra an dhe ligjet nga ana tjetr. Edhe pse shtja e kolizionit t ligjeve nuk hyn n juridiksionin kushtetues, praktikisht mund t ndodh q pr shtje t ngjashme t jepen zgjidhje cilsisht t ndryshme nga gjykatat dhe ky trajtim i diferencuar do t prekte standardet kushtetuese t barazis para ligjit (neni 18 i Kushtetuts) dhe barazis brenda procesit t rregullt ligjor (neni 42 i Kushtetuts).

- N rastin n gjykim, Gjykata duhet t prcaktoj dimensionet e detyrueshmris s zbatimit t nj vendimi unifikues t Gjykats s Lart prej gjykatave t niveleve m t ulta. shtja bhet delikate n rastet kur i njjti argument i detajuar fillimisht nprmjet nj vendimi unifikues, gjen m von nj trajtim nga nj ligj specifik i miratuar nga Kuvendi. N kt rast duhet t sqarohet prevalenca e zbatimit mes ktyre dy akteve, veanrisht kur mes tyre ka dhe ndryshime cilsore n trajtesn q i bjn argumentit prkats. 3. Subjekti i interesuar, Ministria e Financave, e prfaqsuar n gjykim nga Autoriteti i Mbikqyrjes Financiare, parashtroi n mnyr t prmbledhur se: - Vendimi unifikues tejkalon kompetencat e pushtetit gjyqsor. Duke vendosur kufijt e dmshprblimit Gjykata e Lart ka marr kompetenca q i takojn organit ligjvns, n kundrshtim me parimin e ndarjes s pushteteve, t sanksionuar n nenin 7 t Kushtetuts. - Vendimi unifikues, n krahasim me prmbajtjen e Ligjit nr. 10076, dat 12.2.2009 Pr sigurimin e detyrueshm n sektorin e transportit, zgjeron rrethin e personave prfitues nga shoqrit e sigurimit n rastin e nj aksidenti automobilistik. Gjykata e Lart, n kt mnyr, ka krijuar nj norm t re, n kundrshtim me Kodin Civil, dhe q cenon parimin e siguris juridike. - Vendimi unifikues njeh t drejtn e dmshprblimit pr do lloj dmi jo pasuror jasht kontraktor, pa asnj lloj kufizimi. Nj interpretim i till i Kodit Civil nuk mund t shtrihet edhe pr shprblimin e dmit nga ana e shoqrive t sigurimit, sepse kto t fundit nuk kan detyrimin ti paguajn t gjith t dmtuarve dhe as t gjith vlern e dmit. N rastin e kontrats s sigurimit sht ligji ai q ka prcaktuar primin (shprblimin) q derdh do i siguruar dhe, si rrjedhoj, n raport me kt prcaktohen edhe kufijt e shums q i paguan shoqria e sigurimit personave t dmtuar. - Vendimi unifikues cenon sigurin juridike edhe n nj aspekt tjetr. Ai sht kontradiktor pr sa i prket prcaktimit t dmshprblimit pr dmin moral, ku fillimisht shprehet pr caktimin e tij bazuar n bindjen e brendshme t gjykats dhe m pas shprehet se ai duhet t prcaktohet bazuar n tabelat ligjore t dmshprblimeve. Kjo ka sjell pshtjellim e paqartsi n praktik, sepse gjykatat i referohen her tabelave ligjore e her praktiks dhe bindjes s tyre t brendshme. 4

II 4. Gjykata Kushtetuese vren se krkesa pr kontroll incidental, q prbn mjetin e aksesit t gjykats s juridiksionit t zakonshm n gjykimin kushtetues, rregullohet nga neni 145/2 i Kushtetuts sipas t cilit, kur gjyqtart mojn se ligjet vijn n kundrshtim me Kushtetutn nuk i zbatojn ato, por pezullojn gjykimin dhe ia drgojn shtjen ksaj Gjykate, pr tu shprehur n lidhje me kushtetutshmrin e tij. 5. Prmbajtja e dispozits kushtetuese sht konkretizuar nga neni 68 i Ligjit nr. 8577, dat 10.02.2000 Pr organizimin dhe funksionimin e Gjykats Kushtetuese t Republiks s Shqipris, i cili prcakton disa kushte, t cilat duhet t respektohen nga gjykata referuese pr t iniciuar gjykimin incidental: s pari, gjat nj procesi gjyqsor ajo duhet t prcaktoj/identifikoj ligjin q zbatohet pr zgjidhjen e shtjes konkrete (lidhjen e drejtprdrejt); s dyti, duhet t parashtroj arsye serioze pr jo kushtetutshmrin e ligjit ose dispozitave t tij duke referuar n normat ose parimet konkrete t Kushtetuts (shih vendimet nr. 13, dat 04.05.2009 dhe nr .2, dat 03.02.2010 t Gjykats Kushtetuese). Para marrjes s vendimit t pezullimit t shtjes, gjykata referuese duhet t konkludoj se gjykimi q ka nisur nuk mund t prfundoj pa i dhn prgjigje shtjes s kushtetutshmris s ligjit nga ana e Gjykats Kushtetuese. Pra, duhet t moj se ligji q vlerson si jo kushtetues do t zbatohet pr zgjidhjen e shtjes konkrete. N t kundrt, nse gjykata referuese mon se nj ligj nuk do t zbatohet nga ana e saj pr zgjidhjen e shtjes, edhe pse sipas saj vlersohet si jo kushtetues, ajo duhet t vazhdoj me gjykimin e shtjes (shih vendimet nr. 5, dat 06.03.2009; nr. 13, dat 04.05.2009 dhe nr. 30, dat 17.06.2010 t Gjykats Kushtetuese). 6. Gjykata vren se objekti dhe shkaqet e krkess me t ciln ngrihet shtja e kushtetutshmris prbjn thelbin (thema decidendum) e gjykimit kushtetues. N lidhje me objektin e krkess konstatohet se gjykata referuese ka krkuar zgjidhjen e konfliktit ligjor midis vendimit unifikues nr. 12, dat 14.09.2007 t Kolegjeve t Bashkuara t Gjykats s Lart dhe akteve t tjera ligjore n fuqi n fushn e sigurimeve, kurse pr sa i prket shkaqeve t krkess ajo shprehet se ky konflikt cenon parimin e siguris juridike dhe at t barazis para ligjit. Pavarsisht sa m sipr Gjykata vren se, n thelb t

krkess, gjykata referuese ngre pretendime n lidhje me pajtueshmrin me kto parime kushtetuese t vendimit unifikues t Gjykats s Lart. 7. Gjykata rithekson se interpretimi i ligjeve sht kompetenc e gjykatave t juridiksionit t zakonshm dhe sidomos e Gjykats s Lart. N kt kuptim Kushtetuta i ka dhn Gjykats s Lart autoritetin t njsoj ose ndryshoj praktikn gjyqsore, pra t mbaj qndrime n shtje t veanta me qllim unifikimin e vendimmarrjes s gjykatave t zakonshme. Ky funksion ushtrohet nga Gjykata e Lart duke trhequr pr shqyrtim n Kolegjet e Bashkuara shtje t caktuara. Sa m sipr vjen si pasoj e pozicionit t saj si organi m i lart i sistemit gjyqsor dhe lidhet me funksionin e prgjithshm t saj pr t siguruar uniformitetin e interpretimit t normave ligjore nga ana e gjyqtarve t zakonshm, prmes prcaktimit t linjave t interpretimit t cilave gjyqtart duhet tu prmbahen. Prfundimet n t cilat arrin Gjykata e Lart nuk vlejn vetm pr rastin konkret t zgjidhur prej saj, por pr t gjitha rastet e ngjashme pr gjykatat e tjera, ose vet kolegjet e thjeshta t asaj gjykate. Barazia n t drejta, mes t tjerash, prcakton edhe detyrimin pr vendimmarrje t njjt dhe t qndrueshme n shtje t ngjashme nga gjykatat e zakonshme. 8. Veprimtaria gjyqsore konsiston n zbatimin e dispozits ligjore (e hartuar prgjithsisht n terma t prgjithshm dhe abstrakt) n nj shtje specifike konkrete. Megjithat, jo gjithmon sht e mundur pr gjyqtarin t identifikoj normn (rregullin juridik) e zbatueshme n rastin n shqyrtim dhe nj krkim i till kryhet prej tij duke prdorur nj seri kriteresh interpretativ. Interpretimi i ligjit ka si qllim, s pari, ushtrimin e veprimtaris gjyqsore por kur ajo kryhet me qllim zvendsimin e asaj q shfaqet si boshllk i rendit juridik (mungesa e nj dispozite t shprehur nga e cila t nxirret norma q duhet zbatuar n rastin konkret) ajo kthehet n nj veprimtari q i ngjan asaj t krijimit t normave t reja juridike. 9. Gjykata vlerson ti referohet konceptit t s drejts s gjall, e kuptuar prgjithsisht n sensin e ekzistencs s nj jurisprudence konstante, t konsoliduar mbi nj dispozit t caktuar ligjore (duke pasur pra parasysh mnyrn se si ajo jeton n realitetin konkret). Prdorimi i formuls s t drejts s gjall e ndihmon Gjykatn t prcaktoj raportet me gjyqtart e zakonshm n terrenin e interpretimit t s drejts (e njohur si detyr q u takon posarisht ktyre t fundit) duke marr n lidhje me kt nj 6

qndrim vetkufizues (self restraint) n kuptimin q, nse nj e drejt e till e gjall ekziston, Gjykata e mban parasysh dhe (me disa prjashtime) nuk ndalet t bj nj interpretim t ndryshm edhe atje ku i duket asaj m bindse. Kompetenca e Gjykats ndalet prpara interpretimit konstant jurisprudencial pasi, edhe n autonomin e saj t plot t gjykimit, Gjykata nuk mund t mos ket parasysh nj interpretim t till q i njeh norms legjislative vlern e saj efektive n jetn juridike, duke qen se normat jan jo ato q propozohen n mnyr abstrakte por ato q zbatohen n punn e prditshme t gjyqtarit, q synon ti bj konkrete dhe efikase (shih vendimin nr. 350, dat 13-21 nntor 1997, t Gjykats Kushtetuese Italiane). 10. Qllimi i Gjykats nuk sht t vr n diskutim vlern q kan vendimet unifikuese t Gjykats s Lart n rendin juridik dhe as detyrimin ligjor q kan gjykatat m t ulta q t marrin parasysh dhe zbatojn n shtje analoge zgjidhjet e dhna n kto vendime. Gjykata vren se n rastin n shqyrtim mnyra si e ka paraqitur gjykata referuese kt shtje del jasht kuadrit t parimit t siguris juridike dhe atij t barazis prpara ligjit. Gjykata thekson se shtja e shtruar para saj, n thelb, ka t bj me zbatimin e parimit t veprimit t ligjit t ri, t posam, n koh. 11. Gjykata vren se kuadri ligjor n Shqipri pr sigurimin e detyrueshm n sektorin e transportit sht rregulluar fillimisht me Dekretin nr. 295, dat 15.09.1992 Pr sigurimin e detyrueshm t mbajtsve t mjeteve motorike pr prgjegjsin ndaj personave t tret, i miratuar me Ligjin nr. 7641, dat 01.12.1992 Pr miratimin me disa ndryshime t Dekretit nr. 295, dat 15.09.1992 Pr sigurimin e detyrueshm t mjeteve motorike pr prgjegjsin ndaj personave t tret. 12. Gjykata e Lart, nisur nga qndrimet e ndryshme t gjykatave pr sa i prket zbatimit t ligjit lidhur me rrethin e personave t dmtuar, t drejtn e prfitimit t dmshprblimit pr dmet jasht kontraktore dhe mnyrn e llogaritjes s tij, veanrisht atij jo pasuror, vlersoi se kishte vend pr t mbajtur nj qndrim t unifikuar n lidhje me kto shtje. Me Vendimin nr. 12, dat 14.09.2007, Gjykata e Lart unifikoi praktikn gjyqsore n lidhje me zbatimin e neneve 608, 609, 625, 643/a e vijues t Kodit Civil, duke u shprehur, n thelb, pr subjektet q kan t drejtn subjektive (legjitimimin aktiv) pr t krkuar dmshprblimin e dmit pasuror e jo pasuror t psuar, figurn e dmit biologjik apo dmit mbi shndetin (si figur e posame e dmit jo pasuror), figurn e 7

dmit moral dhe atij ekzistencial, metodologjin e prllogaritjes s mass s dmshprblimit, etj. N lidhje me masn e dmshprblimit vendimi unifikues shprehet se gjykatat duhet t mbshteten n vlerat prkatse t prcaktuara nga aktet ligjore n fuqi dhe vetm n munges t ktyre kritereve tabelare ato vendosin sipas bindjes s tyre t brendshme, duke ln t lir mundsin e prcaktimit t mass s dmshprblimit rast pas rasti. 13. Disa muaj pas daljes s vendimit unifikues u hartua akti normativ, udhzimi i Ministrit t Financave nr. 24, dat 15.11.2007 Mbi trajtimin e dmeve t mbuluara nga kontrata e sigurimit t detyrueshm t mbajtsve t mjeteve motorike pr prgjegjsin ndaj palve t treta, kurse n vitin 2009 hyri n fuqi Ligji nr. 10076, dat 12.02.2009 Pr sigurimin e detyrueshm n sektorin e transportit, i cili rregulloi trsisht fushn e sigurimit t detyrueshm n sektorin e transportit. Ky ligj shfuqizoi Ligjin nr. 7641, dat 01.12.1992 dhe aktet nnligjore t dala n zbatim t ktij t fundit. N nenin 26 t ligjit sht parashikuar edhe kufiri i mbulimit t dmit nga shoqrit e sigurimit. 14. Gjykata ka vlersuar se Kuvendi, si organ ligjvns, ka t drejt t zbatoj apo konkretizoj politika t caktuara pr zhvillimin e vendit n trsi, apo tu prgjigjet prioriteteve apo problemeve t ndryshme t vendit (shih vendimin nr. 29, dat 31.05.2010 t Gjykats Kushtetuese). N kt kuptim, Ligji nr. 10076, dat 12.02.2009 Pr sigurimin e detyrueshm n sektorin e transportit ka patur si synim rregullimin e plot t fushs s sigurimit t detyrueshm n sektorin e transportit, duke parashikuar detyrimet e siguruesit dhe t t siguruarit, kushtet dhe tarifat e sigurimit t detyrueshm, t drejtn e pals s dmtuar t paraqes krkes pr dmshprblim, procedurn dhe afatet pr rregullimin e shprblimit t dmeve, prgjegjsin e shoqris s sigurimit dhe shumn e siguruar (kufiri i mbulimit) sipas figurave t dmit, etj. Ai prcakton tashm edhe kriteret tabelare ligjore ku duhet t mbshteten gjykatat pr prcaktimin e vlers s dmshprblimit, t cilat mungonin n momentin e daljes s vendimit unifikues. Ligji i ri, duke br nj rregullim specifik t formuls s llogaritjes, ka vendosur rregulla t prgjithshme pr do subjekt sigurimi dhe standarde t njjta n trajtimin dhe vlersimin e pagesave t dmeve n territorin e Republiks s Shqipris. Me kt ligj t posam ligjvnsi plotsoi boshllqet ligjore q ekzistonin n kt fush dhe q nxitn dhe solln nevojn pr interpretimin e disa dispozitave t prgjithshme t Kodit Civil nga ana e 8

Gjykats s Lart.

15. Gjykata vren se parimi i prgjithshm sht se ligjet i shtrijn efektet pr marrdhniet juridike q lindin pas hyrjes s tyre n fuqi. Teoria e s drejts pranon se fuqia prapavepruese zbatohet si prjashtim, pr shembull, n ligjet penale favorizuese, n ligjet q ndrhyjn pr t rregulluar situata t paligjshme t krijuara m par, n ligjet q interpretojn ant e errta ose t paqarta t nj ligji t mparshm dhe n ndonj rast tjetr ku paraqitet domosdoshmria pr t shmangur pasoja t rnda, negative ose t pandreqshme (shih Vendimin nr.9, dat 26.02.2007 t Gjykats Kushtetuese). Kuvendi nuk ndalohet t miratoj ligje retroaktive ose t legalizoj me efekte retroaktive praktika ose marrdhnie ekzistuese, t cilat njihen n doktrinn kushtetuese si ligje legalizuese, por kjo ndrhyrje duhet t justifikohet nga interesi publik dhe kusht pr miratimin e ktyre ligjeve, q legalizojn praktika ekzistuese, sht q ato t mos shkelin autoritetin e vendimeve t forms s prer t gjykatave (shih Vendimin nr. 31, dat 18.06.2010 t Gjykats Kushtetuese). 16. Gjykata thekson se ligji i ri nuk mund t ndrhyj n ato marrdhnie juridike t cilat jan zgjidhur me vendim t forms s prer, pra midis ligjit t ri dhe shtjeve q prbjn res judicata nuk mund t ket lidhje juridike. N rastin n shqyrtim, n kndvshtrimin e respektimit t parimit t siguris juridike, nuk konstatohet q qllimi i ligjvnsit t ket qen miratimi i nj ligji specifik ad hoc, me qllim q t influencoj n prfundimin e nj shtjeje q sht duke u shqyrtuar para gjykats, apo rregullimi me efekte prapavepruese i marrdhnieve q kan lindur para hyrjes s ktij ligji n fuqi. 17. N baz t nenit 145 t Kushtetuts, gjyqtart i nnshtrohen Kushtetuts dhe ligjeve, duke respektuar hierarkin e burimeve t s drejts. Bazuar n nenin 116 t Kushtetuts, marrdhniet midis normave juridike bazohen n raportin e

mbi/nnvendosjes s tyre. Rendi juridik nuk sht nj radhitje e barasvlershme normash, por nj sistem hierarkik, i cili prbhet nga nivele t ndryshme vlershmrie dhe n secilin prej ktyre niveleve qndron nj norm ose grup normash, duke prftuar kshtu edhe fuqin e caktuar juridike. Kjo piramid aktesh normative ka n maj t saj Kushtetutn, e cila shrben si burim pr aktet e tjera juridike (shih Vendimin nr. 3, dat 20.02.2006 t Gjykats Kushtetuese). Respektimi i hierarkis s akteve normative sht nj detyrim q 9

rrjedh nga parimi i shtetit t s drejts dhe i koherencs n sistemin ligjor (shih Vendimin nr. 2, dat 03.02.2010 t Gjykats Kushtetuese). 18. N kuptim t sa m sipr, Gjykata vlerson se sht detyrimi i gjykats referuese dhe jo i ksaj Gjykate t verifikoj dhe prcaktoj, me qllim identifikimin e ligjit t zbatueshm n shtjen konkrete, momentin e lindjes s marrdhnies objekt gjykimi n raport me momentin e hyrjes n fuqi t Ligjit nr. 10076, dat 12.02.2009 Pr sigurimin e detyrueshm n sektorin e transportit. Kjo bazuar edhe n parimet q udhheqin sistemin ton juridik, i cili bn pjes n familjen e Civil Law. Ligji i mvonshm nuk lidhet me prcaktimet q ka br m par praktika gjyqsore prderisa, si u prmend m sipr, n baz t nenit 145 t Kushtetuts gjyqtart i nnshtrohen Kushtetuts dhe ligjeve, duke respektuar hierarkin e burimeve t s drejts. 19. Si prfundim, Gjykata rithekson se n thelb kjo shtje lidhet me fuqin e vendimit unifikues prball efekteve n koh t ligjit t posam n fushn e sigurimeve, megjithat, duke pasur parasysh problematikn e ngritur n krkes, t konfirmuar edhe nga parashtrimet e subjekteve t interesuara n seanc gjyqsore, Gjykata vlersoi se duhej t ndalej n parashtrimin e disa parimeve t prgjithshme, si m sipr, me qllim orientimin e gjykatave n zgjidhjen e ksaj problematike. Gjykata e bn kt sa her lind nevoja pr t rikonfirmuar rndsin e respektimit t parimeve t tilla kushtetuese si siguria juridike, barazia para ligjit, apo hierarkia e burimeve t s drejts, si n rastin n fjal. Gjykata konfirmon qndrimin e saj se nj shtje nuk hyn n sfern e kompetencs s Gjykats, nse paraqet probleme t veprimit t ligjit n koh (si sht rasti n shqyrtim) apo krkon vlersime lidhur me vendosjen respektive hierarkike t normave n konflikt, t cilat si t tilla hyjn n sfern e kompetencs s gjykats referuese. Pr sa m sipr krkesa sht e pabazuar dhe si e till duhet rrzuar.

PR KTO ARSYE: Gjykata Kushtetuese e Republiks s Shqipris, n mbshtetje t neneve 131, shkronja a, 134, pika 1, shkronja d dhe 145/2 t Kushtetuts, si dhe t neneve 68, 69,

10

70, 72 e vijues t Ligjit nr. 8577, dat 10.02.2000 Pr organizimin dhe funksionimin e Gjykats Kushtetuese t Republiks s Shqipris, njzri,1

V E N D O S I: Rrzimin e krkess.

Ky vendim sht prfundimtar, i forms s prer dhe hyn n fuqi ditn e botimit n Fletoren Zyrtare.

MENDIM PARALEL

N shtjen me krkues Gjykatn e Rrethit Gjyqsor Tiran dhe me objekt Zgjidhja e konfliktit ligjor ndrmjet Vendimit unifikues nr. 12, dat 14.09.2007 t Kolegjeve t Bashkuara t Gjykats s Lart dhe akteve t tjera ligjore n fushn e sigurimeve, pajtohem me vendimin e shumics pr rrzimin e krkess, por kam mendim t ndryshm pr sa i takon arsyeve pr kt qndrim, ndaj rndsishme t shprehem me mendim paralel. N qndrimin e saj pr kt shtje, shumica, fillimisht, pranon se n thelb t krkess, gjykata referuese ngre pretendime n lidhje me pajtueshmrin me disa parime kushtetuese t vendimit unifikues t Gjykats s Lart (parag. 6 i vendimit) por, me arsyetimet e shprehura n vijim, pa i dhn prgjigje ktyre pretendimeve, shprehet se shtja e shtruar para saj, n thelb, ka t bj me zbatimin e parimit t veprimit t ligjit t ri, t posam, n koh. N prfundim, shumica arrin n konkluzionin se shtja nuk hyn n sfern e kompetencs s Gjykats Kushtetuese, pr arsye se problemet e ligjit n koh apo t hierarkis s normave n konflikt, hyjn n sfern e kompetencs s gjykats referuese. Ndryshe nga ky prfundim, moj se shumica, n arsyetimet e shprehura n vendim, ka dal jasht objektit t gjykimit kushtetues, duke br vlersime dhe analizuar aktet ligjore t shtjes konkrete (shih parag. 14, 18), t cilat i prkasin juridiksionit t zakonshm gjyqsor. Mendoj se, fillimisht, shumica duhet ti jepte prgjigje pyetjes nse legjitimohet apo jo gjyqtari i juridiksionit t zakonshm t krkoj kontrollin kushtetues
1

e moj t

Gjyqtari S. Berberi votoi pro rrzimit t krkess por me arsyetim paralel.

11

t nj vendimi unifikues t Gjykats s Lart, n kuptim t nenit 145/2 t Kushtetuts. Pr m tepr, ky pretendim sht ngritur dhe nga subjekti i interesuar, Kshilli i Ministrave, dhe pr rrjedhoj duhej q t kishte marr prgjigje n vendim. N vijim do ti prgjigjem ktij pretendimi duke argumentuar se gjyqtari i juridiksionit t zakonshm nuk mund t krkoj kontrollin kushtetues t nj vendimi unifikues t Gjykats s Lart, n kuptim t nenit 145/2 t Kushtetuts, dhe, pr rrjedhoj, krkesa e Gjykats s Rrethit Gjyqsor Tiran, duhet t ishte rrzuar pr kt shkak. Kushtetuta i ka njohur Gjykats s Lart t drejtn t njsoj ose ndryshoj praktikn gjyqsore (neni 141/2). Kjo realizohet nga Gjykata e Lart duke trhequr pr shqyrtim n Kolegjet e Bashkuara shtje t caktuara gjyqsore. Prfundimet n t cilat arrin Gjykata e Lart nuk vlejn vetm pr rastin konkret t zgjidhur prej saj, pasi gjyqtart/gjykatat e tjera q vendosin pr raste identike/t ngjashme ose vet Kolegjet e ksaj gjykate nuk mund t vijn n prfundime t ndryshme nga ato n t cilat ka arritur Gjykata e Lart. Detyrueshmria pr zbatimin e ktyre vendimeve parashikohet edhe n nenin 32/f t Ligjit nr. 9877, dat 18.2.2008 Pr organizimin e pushtetit gjyqsor n Republikn e Shqipris, sipas t cilit moszbatimi i vendimit unifikues, (....) t Gjykats s Lart, (....) prbn shkelje q diskrediton rnd pozitn dhe figurn e gjyqtarit. Po kshtu edhe neni 438 i Kodit t Procedurs Penale sanksionon se vendimi Unifikues i Kolegjeve t Bashkuara sht i detyrueshm pr gjykatat n gjykimin e shtjeve t ngjashme. Procesi i njsimit t praktiks gjyqsore, nga njra an, dhe detyrimi i gjykatave t zakonshme pr t zbatuar vendimet unifikuese, nga ana tjetr, i shrbejn vlerave t uniformitetit, qndrueshmris dhe parashikueshmris n zbatimin e s drejts. N kt mnyr, parandalohet arbitrariteti n zbatimin e ligjit dhe garantohen parimet kushtetuese t siguris juridike dhe barazis prpara ligjit. Edhe GJEDNJ, n mbshtetje t ksaj ideje, sht shprehur se ...Gjykata mendon se sht n interes t siguris juridike, t parashikueshmris dhe t barazis para ligjit q ajo t mos shmanget pa motiv t vlefshm nga precedentt. (shih shtjen Chapman kundr Mbretris s Bashkuar, dat 18.01.2001) Si sht evidentuar edhe nga shumica, krkesa n rrug incidentale, nprmjet s cils gjykatat e zakonshme kan akses n gjykimin kushtetues, rregullohet nga neni 145/2 12

i Kushtetuts dhe neni 68 i Ligjit nr. 8577, dat 10.02.2000 Pr organizimin dhe funksionimin e Gjykats Kushtetuese t Republiks s Shqipris. Sipas nenit 145/2 t Kushtetuts, kur gjykata ose gjyqtari gjat nj procesi gjyqsor dhe n do koh, kryesisht ose me krkes t palve, mon se ligji sht antikushtetues dhe kur ka lidhje t drejtprdrejt midis ligjit dhe zgjidhjes s shtjes konkrete, nuk e zbaton at, duke vendosur pezullimin e shqyrtimit t mtejshm t shtjes dhe drgimin e materialeve t saj Gjykats Kushtetuese, pr tu shprehur pr kushtetutshmrin e ligjit. N vendimin e saj gjykata apo gjyqtari duhet t prcaktojn dispozitat e ligjit q ata mojn se jan t papajtueshme me normat ose parimet e Kushtetuts. Neni 68 i ligjit organik t Gjykats Kushtetuese prcakton disa kushte, t cilat duhet t respektohen nga gjykata ose gjyqtari pr t iniciuar kontrollin incidental. S pari, gjykata, gjat nj procesi gjyqsor duhet t prcaktoj/identifikoj ligjin q zbatohet pr zgjidhjen e shtjes konkrete (lidhjen e drejtprdrejt); s dyti, gjykata duhet t parashtroj arsye serioze pr jo

kushtetutshmrin e ligjit (t nj ose t disa dispozitave t tij) duke referuar n normat ose parimet konkrete t Kushtetuts. Neni 131 i Kushtetuts parashikon se Gjykata Kushtetuese vendos pr pajtueshmrin e ligjit dhe akteve normative t organeve qendrore dhe vendore me Kushtetutn. Sipas interpretimit literal q i bhet ksaj dispozite, shtja e kushtetutshmris q i nnshtrohet gjykimit kushtetues gjat kontrollit incidental ka si objekt nj ligj ose nj akt q ka forcn e ligjit, t cilin gjykata referuese e konsideron si t vesuar nga pikpamja kushtetuese. N shtjen konkrete, gjykata referuese ka iniciuar kontrollin incidental, duke pretenduar se vendimi unifikues i Gjykats s Lart cenon disa parime kushtetuese (sigurin juridike; barazin prpara ligjit) dhe si i till sht i papajtueshm me Kushtetutn. Mbaj qndrimin se, objekt i gjykimit kushtetues, n rastet kur kemi t bjm me nj krkes n rrug incidentale, sht norma, pra rregullimi juridik. N mnyr t prmbledhur, gjykata gjykon mbi normn dhe shprehet mbi dispozitn, q sht parashikimi tekstual/gjuhsor i norms. Dispozita prbn mjetin e nevojshm t aksesit t norms n gjykimin e gjykats, gjykim i cili zhvillohet mbi normn, duke e krahasuar at me prmbajtjen e parimeve dhe standardeve kushtetuese. N rast se gjendet prball nj 13

interpretimi t konsoliduar t dispozits n fjal, si sht rasti i interpretimit t dhn me vendimin unifikues, gjykata nuk mundet ta ndryshoj at duke br nj interpretim t ndryshm, q e konsideron t pajtueshm me Kushtetutn, por ajo mund t gjykoj mbi normn n kuptimin q i sht dhn nga vendimi unifikues. Nse gjykata vlerson se kjo norm, sipas interpretimit t dhn nga vendimi unifikues q konkretizon zbatimin e saj, sht e papajtueshme me Kushtetutn, ajo mund t krkoj jo kushtetutshmrin e norms, duke u nisur nga detyrimi pr t mos zbatuar asnj dispozit ligjore q mohet se vjen n kundrshtim me Kushtetutn. N prputhje me kt linj arsyetimi, sht detyr e gjyqtarit t zakonshm t prcaktoj objektin dhe standardin kushtetues t cenuar n funksion t inicimit t gjykimit kushtetues. Nse gjyqtari i zakonshm vlerson se mnyra si sht interpretuar dhe si zbatohet nj dispozit e caktuar n sistemin ligjor, nprmjet nj vendimi unifikues, shkakton probleme kushtetutshmrie, ai mund ti drejtohet Gjykats duke kundrshtuar dispozitn prkatse, e cila paraqitet e vesuar nga pikpamja kushtetuese, si pasoj e interpretimit t dhn asaj nga Gjykata e Lart. Pr sa m lart, mendoj se krkuesi nuk legjitimohet, n kuptim t nenit 145/2 t Kushtetuts, pr t krkuar kontrollin kushtetues t nj vendim unifikues t Gjykats s Lart, dhe, pr rrjedhoj, krkesa e Gjykats s Rrethit Gjyqsor Tiran, duhet t ishte rrzuar pr kt shkak.

Antar: Sokol Berberi

14