Republika Crna Gora VLADA REPUBLIKE CRNE GORE UPRAVA ZA KADROVE

IZVRENJE RJEENJA U UPRAVNOM POSTUPKU

prirunik

Podgorica, oktobar 2006.

Uprava za kadrove

Radojko urianin

IZVRENJE RJEENJA U UPRAVNOM POSTUPKU Izdava: Urednik: lanovi urednikog odbora: Autor(i): Tehnika obrada: Priprema: tampa: Tira: Uprava za kadrove mr Borivoj Kos Svetlana Vukovi, Jadranka urkovi, mr Jadranka Vojinovi Radojko urianin Biljana Butulija, Studio Mouse - Podgorica Montcarton - Podgorica 500 primjeraka

CIP - , 35.077.3(035) , Izvrenje rjeenja u upravnom postupku : prirunik / [autor Radojko urianin]. Podgorica : Uprava za kadrove, 2006 (Podgorica : Montcarton). - 37 str. ; 30 cm Na vrhu nasl. str. : Republika Crna Gora, Vlada Republike Crne Gore. - Podatak o autorima preuzet iz impresuma. - Tira 500. - Bibliografija: str. 37 ISBN 86-907243-7-0 1. . . . ) - COBISS.CG-ID 10858256

tampanje ove publikacije struno i finansijski je podrao projekat Jaanje kapaciteta za upravljanje kadrovima i evropske integracije PARiM CB, koji finansira EU, a realizuje Evropska agencija za rekonstrukciju.

Radojko urianin

Uprava za kadrove

SADRAJ
1. Uvodne napomene. .............................................................................................7 2. Pojam i modaliteti izvrenja rjeenja................................................................9 3. Izvrnost upravnih akata.................................................................................10 4. Nadlenost organa za izvrenje...................................................................... 12 5. Stranke u postupku izvrenja. .........................................................................14 6. Pokretanje postupka izvrenja........................................................................15 7. alba u postupku izvrenja rjeenja..............................................................16 8. Obustava i odlaganje izvrenja.......................................................................17 9. Sprovoenje izvrenja nenovanih obaveza...............................................17 10. Izvrenje radi obezbjeenja.............................................................................19 11. Donoenje privremenog zakljuka radi obezbjeenja izvrenja................20 12. Izvrenje rjeenja donijetog u inspekcijskom postupku............................. 21 13. Sudsko izvrenje upravnih akata. ................................................................... 23 14. Izvravanje rjeenja koja glase na novane obaveze....................................26 15. Izvravanje odluka upravnog suda................................................................ 31 16. Obezbjeivanje izvrenja odluka ustavnog suda......................................... 33 17. Zakljuak............................................................................................................35 Literatura:...........................................................................................................37

Uprava za kadrove

Radojko urianin

Radojko urianin

Uprava za kadrove

IZVRENJE RJEENJA U UPRAVNOM POSTUPKU

Uprava za kadrove

Radojko urianin

Radojko urianin

Uprava za kadrove

UVODNE NAPOMENE
Ako hoe da bude pravna drava - drava mora stvarati pravo i primjenjivati ga. Cjelokupna aktivnost takve drave mora se vriti na osnovu prava. Pravo se stvara donoenjem ustava, zakona i drugih optih pravnih akata sa ciljem regulisanja drutvenih odnosa, a primjenjuje donoenjem pojedinanih pravnih akata, preduzimanjem upravnih mjera i radnji, praenjem njihovog izvrenja i dr. Vrsta tih akata su i pojedinani upravni akti kojima se stvaraju nove pravne situacije, odnosno priznaju prava ili odreuju obaveze graanima i drugim strankama. Da bi mogli biti primijenjeni, opti pravni akti moraju stupiti na snagu, a pojedinani upravni akti, da bi mogli biti i prinudno izvreni, moraju imati svojstvo izvrnosti. Izvrnost upravnog akta zasniva se na njegovoj zakonitosti. Prinudno se, po pravilu, izvravaju samo zakoniti upravni akti kojim je nekom fizikom ili pravnom licu ili drugoj stranci odreena obaveza. To su konani upravni akti, a u sluajevima odreenim zakonom i pravosnani. Od toga postoje izuzeci, a to su sluajevi koji zbog javnog interesa i hitnosti ne trpe odlaganje, kada uloena alba ne odlae izvrenje rjeenja i dr. U tim sluajevima, upravni akt je stekao svojstvo izvrnosti prije nego je konano utvreno-raspravljeno da li je taj akt i zakonit. Sticanjem izvrnosti, pojedinani upravni akti obavezuju subjekte na koje se odnose - da ispune obaveze iz tih akata, bez obzira da li je konano raspravljeno pitanje njihove zakonitosti. Ako to nee da uine, ispunjeni su uslovi da nadleni dravni organ primjenom sile obezbijedi njihovo izvrenje. Djelatnost uprave na izvravanju upravnih i drugih akata je neodvojiva od ostalih poslova dravne uprave, jer se time ostvaruju ciljevi donoenja zakona i drugih optih akata. Kako je propisano Zakonom o dravnoj upravi, u obavljanju poslova na izvravanju zakona i drugih propisa, pored ostalog, uprava vodi upravni postupak i donosi i izvrava rjeenja i druge pojedinane akte. Odluivanje u upravnom postupku o pravima i obavezama fizikih i pravnih lica obuhvata pokretanje i vodjenje upravnog postupka, preduzimanje mjera i radnji u postupku, donoenje rjeenja o pravima i obavezama fizikih i pravnih lica i njihovo neposredno izvravanje. Cilj voenja upravnog postupka je uspjeno i kvalitetno ostvarivanje i zatita prava i pravnih interesa fizikih lica, pravnih lica i drugih stranaka. Svrha vodjenja upravnog postupka ne moe se ostvariti samo time da se na zakonit nain sprovede postupak i donese pravilno i na zakonu zasnovano rjeenje, ako takvo rjeenje nije izvreno. Izvrenje rjeenja u upravnom postupku predstavlja finale-krunu toga postupka, jer se time ostvaruju pravne posljedice, odnosno ostvaruje u ivotu cilj rjeavanja-stvaranje nove ili izmjena postojee pravne situacije. Izvrenjem se ostvaruje samo dispozitiv rjeenja, jer se samo njime rjeava o stvari koja je bila predmet postupka. Da bi se to moglo ostvariti, di

Uprava za kadrove

Radojko urianin

spozitiv rjeenja mora biti odreen i jasan kako ne bi ostavljao bilo kakve dileme. Na osnovu dispozitiva rjeenja mora se uspostaviti saglasnost injeninog stanja sa stanjem koje zahtijeva pravni poredak. Zakon o optem upravnom postupku u svojim odredbama regulie izvrenja rjeenja donesenih u upravnom postupku. Posebno su vane njegove odredbe koje se odnose na izvrenje nenovanih obaveza, koje mogu biti zamjenjljive i nezamjenjljive. Panju naroito izazivaju odredbe koje se odnose na izvrenje putem prinude: izricanjem i izvravanjem novanih kazni, a u krajnjem sluaju, samom primjenom fizike sile, ako ne uspije prethodni stadijum izvrenja. Slian prednjem je i postupak izvrenja rjeenja donesenih u postupku inspekcijskg nadzora. Rjeenja donesena u ovom postupku su upravna rjeenja. Ovaj postupak ima dosta slinosti, pa ak i identinosti sa postupkom datim u optem upravnom postupku, ali je i razliit od njega i njime su dalje razradjene mnoge naelne odredbe opteg upravnog postupka. Naroito su zanimljiva naela ovog postupka koja predviaju posebne pogodnosti za izvrenika. Rjeenja koja glase na novane obaveze se izvravaju u posebnom postupku od organa koji su nadleni za javne prihode. Ovi organi su, kao i inspekcijski, takodje organi uprave i postupaju po upravnim propisima. To su klasini poreski organi koji primjenjuju tehniku prinudne naplate poreza. Po ovim odredbama se izvravaju novane obaveze, kazne i druge novane obaveze iz rjeenja donesenih u upravnom postupku. Izvrenje na nepokretnostima i udjelima privrednog drutva organizaciono spada u sudsku djelatnost, i to njen dio, koji je vie sudska uprava nego klasino suenje. Sutinski, radi se o izvravanju obaveza iz upravnih akata, pa je radi toga, a i radi sagledavanja cjelokupnog stanja ove materije njeno razmatranje uvrteno u ovaj tekst. Novi Zakon o upravnom sporu predvidja da meritorne odluke suda doneene u upravnom sporu u sluajevima iz l. 35 toga zakona, a koje glase na obaveze drave, izvrava sud po odredbama zakona kojim se ureuje izvrni postupak. Te obaveze mogu biti i novane i nenovane, pa poto se u sutini radi o odlukama kojim se zamjenjuju upravni akti, dakle karakter upravnih akata, izvrenje ovih odluka moe biti od interesa i za ovaj tekst, iz istih razloga kao i izvrenje na udjelima privrednog i drugog drutva. Upravni i Ustavni sud su nezaobilazni organi kada je u pitanju kontrola i zatita ustavnosti i zakonitosti optih i pojedinanih pravnih akta i odluivanje o pravima i slobodama graana i drugih subjekata. Upravni sud u brojnim sluajevima, svojim odlukama, koje zamjenjuju upravne akte, rjeava u meritumu upravne i druge stvari, a te odluke, kako je predvidjeno u novom Zakonu o upravnom sporu, izvravaju organi nadleni za izvrenje upravog i drugog akta. Ustavni sud odluuje u brojnim sluajevima o pravima i slobodama zagarantovanim Ustavom, kao to su odluivanje po ustavnim albama, u izbornim sporovima, o povredama zakona od strane predsjednika Republike, zabrani rada politikih stranaka i dr. On nema predviene instrumente da sam izvrava svoje odluke, ve izvrenje njegovih odluka obezbjeuje Vlada preko nadlenih 

Radojko urianin

Uprava za kadrove

organa dravne uprave. Zbog toga pobuuju znatnu panji i izvrenje odluka ovih sudova. Iz uvodnih napomena jasno se vidi koliko je materija izvravanja upravnih akata razuena, razbacana po brojnim propisima, raznovrsna, sloena, ali i veoma vana za oivotvorenje ovih akata odnosno u krajnjem sluaju za izvravanje zakona. Zbog toga je zahvalno baviti se njome.

POJAM I MODALITETI IZVRENJA RJEENJA

Izvrenja rjeenja donesenih u upravnom postupku sprovode se radi ostvarivanja novanih i nenovanih obaveza. Ta izvrenja mogu biti dobrovoljna i prinudna, to zavisi od toga da li stranke kojima su nametnute obaveze izvravaju te obaveze dobrovoljno ili se te obaveze njima moraju nametnuti prinudnim putem. Ako su stranci nametnute obaveze, pa te obaveze ona dobrovoljno izvrava, nee se postaviti pitanje njegovog izvrenja. Jedino u sluajevima kada stranke nee dobrovoljno da izvre rjeenja kojim su njima odredjene obaveze dolazi do prinudnog izvrenja. Zbog toga se pod izvrnim postupkom podrazumijeva samo postupak prinudnog izvrenja obaveza iz rjeenja koje stranka nee dobrovoljno da izvri. Polazei od naela srazmjernosti odnosno proporcionalnosti u upravnom postupku, zakon odredjuje da e se, kada postoji mogunost da se izvrenje obaveze odreene rjeenjem koje se izvrava, sprovede na vie naina i primjenom vie sredstava, izvrenje sprovesti primjenom onog naina odnosno sredstva koji su po izvrenika najblai, a koji dovode do cilja. O tome koji je nain i kakvo je sredstvo izvrenja povoljnije za izvrenika odluuje samostalno organ koji sprovodi izvrenje u svakom konkretnom sluaju, zavisno od prirode i znaaja stvari. Ukoliko organ ne postupi po ovom naelu ve primjenjuje nain i sredstva kojim se tee pogadjaju pravni interes izvrenika, izvrenik moe izjaviti albu tokom izvrenja. Pored prednje pogodnosti za stranke protiv kojih se sprovodi prinudno izvrenje, zakon predvidja da se nedjeljom, u dane dravnih praznika i nou radnje izvrenja mogu sprovesti samo ako postoji opasnost od odlaganja i ako je organ koji sprovodi izvrenje izdao za to pisani nalog. Opasnost od odlaganja nadleni organ procijeni s obzirom na prirodu svakog konkretnog sluaja. Takva opasnost bi postojala ako bi izvrenik mogao na bilo koji nain osujetiti izvrenje svoje obaveze (npr. odnoenje novanih sredstava ili vrijednih stvari ili stvari koje su predmet izvrenja u inostranstvo) ili ako bi protek vremena zbog kvarljivosti predmeta mogao negativno uticati na efekat izvrenja (npr. izvrenje na predmetima-vou koje se brzo kvare). Ova pogodnost je predviena i zbog primjene prednjeg principa srazmjernosti - da se izvrenik ne bi uznemiravao u dane i vrijeme kada svaki graanin ima pravo na odmor. 

Uprava za kadrove

Radojko urianin

Zakonom o optem upravnom postupku iz 2003. godine, za razliku od ranijeg zakona, drugaije se ureuju modaliteti izvrenja ovih akata. Kao i raniji zakon, vaei zakon predvidja sprovodjenje izvrenja rjeenja doneenog u upravnom postupku administrativnim (administrativno izvrenje), a u sluajevima predvienim istim zakonom i izvrenje rjeenja sudskim putem (sudsko izvrenje). Izraz administrativno izvrenje nije primjeren terminologiji novog zakona, ali se ipak upotrebljava u zakonu, vjerovatno kao relikvija iz prolosti, pa se zbog toga koristi i u ovom tekstu. U lanu 268 stav 1 prednjeg zakona propisano je da se izvrenje radi ispunjenja novanih i nenovanih obaveza izvrenika sprovodi administrativnim putem, a da se izvrenje na nekretnine i na udjele lanova u privrednom drutvu i drugom obliku obavljanja privredne djelatnosti sprovodi sudskim putem primjenom zakona kojim je ureen izvrni postupak. Ovakvim propisivanjem, izvrenje rjeenja uinjeno je efikasnijim, jer su organi uprave struno i materijalno osposobljeni za izvrenje materijalnih i nematerijalnih obaveza iz rjeenja, a sudovi za izvrenje na nekretnine i djelove lanova u privrednom drutvu i drugim oblicima obavljanja privredne djelatnosti. Predmet izvrenja su novana i nenovana potraivanja. Novana su ona koja su izraena u novcu. Nenovana potraivanja ili nenovane obaveze su radnje, koje mogu biti oznaene kao injenje ili neinjenje, odnosno da izvrenik neto dopusti ili da se uzdri od neke radnje. To moe biti i predaja neke stvari ili dokumentacije. U porodinim odnosima to moe biti i predaja nekog lica (npr.predaja maloljetnog djeteta po rjeenju nadlenog organa o uvanju i vaspitanju prije razvoda braka). Jednom rijeju, predmeti nenovanih obaveza mogu biti veoma razliiti u praksi.

IZVRNOST UPRAVNIH AKATA

Osnovi za sprovodjenje izvrenja - izvrni naslovi su: 1) rjeenje koje je postalo izvrno, 2) poravnanje i 3) zakljuak koji je postao izvran. Svi ovi naslovi nastaju u toku postupka ili kao finalni rezultat postupka i njima se upravni postupak, u stvari koja je bila njegov predmet okonavaju. Da bi se upravni akt mogao izvriti nuno je da on stekne svojstvo izvrnosti. To svojstvo se ne mora uvijek poklapati sa drugim svojstvima- konanosti i pravosnanosti upravnih akata. esto se mijeaju ovi pojmovi, to ponekad stvara zabunu i moe dovesti u besmislene situacije. Konano je rjeenje kada se protiv njega vie ne moe izjaviti alba. Pravosnano je ono rjeenje protiv koga se ne moe pokrenuti upravni spor, a kojim je stranka stekla neko pravo ili joj je odreena neka obaveza. Izvrno je ono rjeenje koje se moe izvriti. Treba napomenuti da izjavljena alba, pa i sami rok za albu, spreavaju izvrnost, ali ne i rok za tubu, kako i kada je upravni spor pokrenut. Takoe valja napomenti da tzv. negativna rjeenje ne stiu svojstvo izvrnosti jer tu nema ta da se izvrava. U nekim propisima predvia se pravosnanost rjeenja i kao uslov za izvrnost. 10

Radojko urianin

Uprava za kadrove

Zakon izriito odreuje da se rjeenje izvrava tek onda kada postane izvrno. Prema zakonu, prvostepeno rjeenje postaje izvrno: Istekom roka za albu-ako alba nije izjavljena. Kada je rok za albu bezuspjeno protekao rjeenje postaje i izvrno i pravosnano. U mnogo sluajeva, izvrenje ne dolazi u obzir kao npr. kada je odbijen zahtjev za otvaranje radnje, za dobijanje graevinske dozvole i dr. jer se moe izvriti samo rjeenje kojim je nametnuta neka obaveza, a u ovim sluajevima to nije uinjeno. Kada je nekim rjeenjem nametnuta obaveza prema vie lica, to rjeenje moe postati izvrno samo ako stekne to svojstvo u odnosu na sva ta lica. Takoe, rjeenje postaje izvrno i dostavljanjem stranci-ako alba nije dopute na. U ovom sluaju rjeenje postaje izvrno i konano, ali ne i pravosnano. alba nije doputena kada iznad organa koji je donio rjeenje nema neposredno vieg organa ili kada to odredjuje poseban zakon. Rjeenje ne postaje izvrno samim donoenjem, ve dostavljanjem stranci, jer od momenta dostavljana stranci poinje pravno dejstvo rjeenja. Dostavljanjem rjeenja stranci - ako alba ne odlae izvrenje rjeenja, rjeenje stie svojstvo izvrnosti. U tom sluaju rjeenje postaje samo izvrno, ali ne i konano i pravosnano. U ovom sluaju alba je i dozvoljena i postoji rok za albu, ali su te okolnosti bez znaaja zbog toga to je zakonom odredjeno da alba ne odlae izvrenje rjeenja. Takva su rjeenja uglavnom sva rjeenja donijeta u postupku inspekcijskog nadzora. Dostavljanjem rjeenja stranci, kojim se alba odbija ili odbacuje, prvostepeno rjeenje postaja izvrno. U ovom sluaju izvrava se prvostepeno rjeenje, a ne rjeenja drugog stepena, jer njima nije promijenjeno prvostepeno rjeenje. U sluaju kada je prvostepeno rjeenje izmijenjeno drugostepenim, izvrno postaje to drugostepeno rjeenje, jer je njime na drugaiji nain odlueno o obavezi i ono postaje izvrno dostavljanjem stranci. Ako ima vie stranaka, ono postaje izvrno dostavljanjem svakoj od stranaka. Ukoliko je drugostepenim rjeenjem alba odbijena, ali je tim rjeenjem rijeeno o pitanju o kojem nije rijeeno prvostepenim rjeenjem, kao npr. o trokovima postupka, izvravaju se i prvostepeno i drugostepeno rjeenje. U dispozitivu rjeenja kojim se nekom licu utvrdjuje obaveza odredjuje se rok za izvrenje obaveze. U tom sluaju, rjeenje postaje izvrno istekom toga roka. Ako se propusti da se taj rok odredi, on je zakonom utvren na 15 dana od dana dostavljanja rjeenja. Oba ova roka se raunaju od dana kada je rjeenje postalo izvrno na prethodno izloeni nain. Izvrenje se moe sprovesti i na osnovu poravnanja, ali samo protiv lica koje je uestvovalo u poravnanju i koje je time preuzelo obavezu. Samo poravnanje koje je sklopljeno u upravnom postupku na zapisniku pred organom koji je vodio postupak moe sluiti kao izvrni naslov. Poravnanje ne moe nikada biti na tetu lica koje nije uestvovalo u poravnanju. 11

Uprava za kadrove

Radojko urianin

U sluajevima kada je rjeenjem odreena obaveza prema vie lica koja su u postupku uestvovala sa razliitim zahjevima, a strankama su nametnute razliite obaveze, alba neke od stranaka ne spreava izvrnost rjeenja u odnosu na stranke koje nijesu izjavile albu. Izvrnost zakljuka nastupa drugaije od izvrnosti rjeenja. Ovo zbog toga to je alba protiv rjeenja u naelu uvijek dozvoljena, a posebna alba protiv zakljuka u naelu nije doputena i to rok za albu i alba protiv rjeenja po pravilu odlau izvrenje rjeenja, a alba protiv zakljuka po pravilu ne odlae njegovo izvrenje. Zakonom je predvieno da se za niz radnji u postupku donose zakljuci kod kojih dolazi u obzir izvrenje. Rjeenja protiv kojih se moe izjaviti alba moraju biti obrazloena. Zakljuak donesen u upravnom postupku izvrava se kada postane izvran. Zakonom je odreeno i kada nastupa izvrnost zakljuaka. Tako, zakljuak protiv koga se ne moe izjaviti posebna alba, kao i zakljuak protiv koga se moe izjaviti posebna alba koja ne odlae njegovo izvrenje, postaje izvran saoptenjem, a ako nije saopten-dostavljanjem stranci. Kada je zakonom ili samim zakljukom odreeno da alba odlae izvrenje zakljuka, zakljuak postaje izvran istekom roka za albu, ako alba nije izjavljena, a ako je izjavljena-dostavljanjem stranci rjeenja kojim se alba odbacuje ili odbija. U ostalim sluajevima, zakljuak postaje izvran pod istim uslovima kao i rjeenje. Uostalom, zakon odreuje da se odredbe zakona o izvrenju rjeenja primjenjuju i za izvrenje zakljuka.

NADLENOST ORGANA ZA IZVRENJE

Bitan dio svakog postupka pa i postupka izvrenja upravnih akata, je pitanje nadlenosti za izvrenje. Pitanje nadlenosti je veoma vano i za ostvarenje principa zakonitosti jer stranke moraju unaprijed znati koji e organ odluivati o njihovim pravima odnosno postupati u izvrenju, a organi se ne mogu meusobno ili sa strankama dogovarati o promjeni nadlenosti. Prema zakonu, izvrenje rjeenja donesenih u upavnom postupku, izuzev novanih obaveza sprovodi organ koji je rjeavao u prvom stepenu, ako posebnim zakonom nije drugaije odreeno. Tako, primjera radi, kada urbanistiki inspektor donese rjeenje o uklanjanju-ruenju nekog objekta podignutog bez odobrenja (tzv. divlja gradnja), duan je da u javnom interesu izvri takvo rjeenje, ako investitor ili izvodja sam ne izvri obavezu odnosno ne ukloni u datom roku ovakav objekat. Ako dralac oruja ne preda oruje po konanomizvrnom rjeenju o oduzimanju oruja, organ uprave koji je donio rjeenje realizuje izvrenje obaveze na predaju oruja tako to e to rjeenje prinudno izvriti. U ovim i slinim sluajevima polazi se od stanovita da organ koji je donio rjeenje koje se izvrava moe najefikasnije izvriti svoje rjeenje.

12

Radojko urianin

Uprava za kadrove

Zakonom je proiren krug organa koji izvravaju rjeenja koja su oni donijeli. Tako, nosioci javnih ovlaenja mogu sprovoditi izvrenja svojih rjeenja ako za to dobiju dozvolu od ministarstva nadlenog za poslove uprave, odnosno predsjednika optine (npr. kada komunalno preduzee donese rjeenje o prekidu snabdijevanja vodom nekog potroaa, a to lice ne dozvoljava pristup prikljuku za vodu, po odobrenju nadlenog organa nadlena sluba toga preduzea izvrie rjeenje, ako treba i uz asistenciju organa unutranjih poslova). I u ovom sluaju polazi se sa istog stanovita kao i u prethodnom sluaju. Organi koji rjeavaju primjenom javnih ovlaenja bolje poznaju prilike koje e pratiti ova izvrenja od drugog organa koji nije uestvovao u postupku i mogu iskazivati efikasniju volju za izvrenje. Osim toga, na ovaj nain se vri dekoncentracija postupka izvrenja i to izvrenje ustupa nedravnom subjektu koji e biti i zainteresovaniji za izvrenje svoga rjeenja. U sluajevima kada je propisano da administrativno izvrenje ne moe sprovesti organ koji je rjeavao u prvom stepenu obino se odreuje koji e organ izvravati ta rjeenja. Ako to nije uinjeno posebnim propisom, zakon sadri formulu po kojoj izvrenje sprovodi nadleni dravni organ na ijem se podruju nalazi prebivalite, odnosno boravite ili sjedite izvrenika, ako zakonom nije drukije odredjeno. Ovim se olakava i ubrzava izvrenje, a mogue je da i bude povoljnije za izvrenika. Izvrenje rjeenja koja glase na novane obaveze odnosno novane kazne donesene po Zakonu o optem upravnom postupku ili po propisima o posebnim upravnim postupcima izvrava organ uprave nadlean za javne prihode, jer su ovi organ materijalno i struno osposobljeni za ovu vrstu izvrenja. Novane kazne naplauju se u korist budeta iz koga se finansiraju poslovi, odnosno organ koji je izrekao kaznu. Ovo je novina u administrativnom izvrenju u tenji da se za izvrenje odreenih poslova dostigne profesionalnost i bolja efektivnost kroz specijalizaciju. Organ unutranjih poslova ima obavezu da organu nadlenom pri sprovodjenju administrativnog izvrenja, pogotovu ako se radi o primjeni prinudnih mjera, kada se prua otpor, ili se oekuje njegovo pruanje, prui pomo pri sprovoenju izvrenja. Ta pomo se prua samo po zahtjevu organa nadlenog za izvrenje, a ne i po slubenoj dunosti.Takva pomo je esto neophodna jer se bez nje ne bi moglo sprovesti izvrenje, to se esto deava kod nekih izvrenja kao to su izvrenja na uklanjanju bespravno podignutih objekata. Slubenici organa unutranjih poslova ne stoje ni u kakvom odnosu prema izvrenju ili strankama niti su dio organa koji sprovodi izvrenje, ve su samo obavezni da prue pomo kada je bezbjednost ugroena ili da primijene sredstva protiv onih koji pruaju otpor.

13

Uprava za kadrove

Radojko urianin

STRANKE U POSTUPKU IZVRENJA

U postupku aministrativnog izvrenja stranke su trailac izvrenja i izvrenik Trailac izvrenja je lice u ijem se interesu sprovodi izvenje i koje je podnijelo predlog za izvrenje. Izvrenje se sprovodi po slubenoj dunosti kada za to postoji javni interes za razliku od izvrenja koje se sprovodi po predlogu kada je u pitanju privatni interes neke stranke. Pri tome nije vano da li je postupak u kojem je donijeto rjeenje koje treba izvrit,i donijeto u postupku koji je pokrenut po slubenoj dunosti ili po predlogu stranke jer se i rjeenje koje je donijeto po predlogu stranke moe izvravati po slubenoj dunosti ako za to postoji javni interes. I kod izvrenja koje se sprovodi po slubenoj dunosti izvrenje se moe se sprovoditi i u interesu stranke a to e biti u svim onim sluajevima kada je neka stranka, da bi zatitila svoj lini interes, ija je zatita ujedno i javni interes, prijavom ili na drugi nain inicirala pokretanje postupka radi zatite javnog interesa (npr. izvrenje rjeenja kojim je naredjeno uklanjanje nekog bespravno podignutog objekta koji je stajao na smetnji komunikacijama i predstavljalo opasnost, a taj objekat je zaklanjao pogled drugom licu koje je iniciralo pokretanje postupka kod inspekcijske slube). Izvrenik je lice koje je obavezno da ispuni neku obavezu i protiv koga se sprovodi izvrenje. Interesi traioca izvrenja i izvrenika su suprtostavljeni. Izvrenje rjeenja se moe dozvoliti samo u odnosu na one stranke o ijim obavezama je tim rjeenjem odlueno, a ne prema treim licima. To lice-fiziko ili pravno je navedeno u dispozitivu rjeenja koje se izvrava kao obaveznik na ispunjenje neke obavee u odredjenom roku. To moe biti i lice koje je pri sklapanju poravnanja preuzelo neku obavezu koju treba izvriti u postupku prinudnog izvrenja. Takoe, to moe biti i dravni slubenik odnosno namjetenik, koji su po pisanom sporazumu izmeu njih i starjeine dravnog organa o naknadi tete obavezani na naknadu tete koju su prouzrokovali u vrenju slube. Ako se izvrenje pokree na osnovu poravnanja stranke u postupku - trailac izvrenja i izvrenik su samo lica koja su uestvovala u sklapanju poravnanja. Poravnanje je saglasnost stranaka o spornoj stvari ili odnosu sklopljeno u pokrenutom postupku na zapisniku kod nadlenog organa, ime je izvrenje olakano. Bez obzira to je poravnanje rezultat saglasnosti stranaka o predmetu postupka, moe doi do izvrenja kada obavezano lice odbija da izvri preuzetu obavezu, pa su tada interesi stranaka suprotstavljeni medjusobno.

14

Radojko urianin

Uprava za kadrove

POKRETANJE POSTUPKA IZVRENJA

Nain pokretanja postupka izvrenja rjeenja zavisi od toga da li se taj postupak pokree po predlogu stranke ili po slubenoj dunosti, kao i od toga da li je za izvrenje nadlean organ koji je rjeavao u prvom stepenu ili neki drugi organ. U dispozitivu rjeenju koje se ima izvriti navedeno je u emu se sastoji obaveza izvrenika. Konstatacije u obrazloenju rjeenja koje se izvrava su bez znaaja za izvrenje. Pored toga to ono mora biti izvrno, rjeenje se mora izvriti na odreeni nain i na odreenim stvarima ili pravima izvrenika. Zbog toga za izvrenje nije dovoljno samo izvrno rjeenje, ve je potreban jo jedan poseban akt, kojim e se utvrditi da je rjeenje postalo izvrno i odrediti nain izvrenja i sredstva na kojima e se izvrenje sprovesti. Taj akt je zakljuak o dozvoli izvrenja. Po predlogu stranke ili po slubenoj dunosti organ nadlean za sprovoenje administativnog izvrenja donosi zakljuak o dozvoli izvrenja. Tim aktom se konstatuje da je rjeenje koje treba izvriti postalo izvrno i odreuje nain i sredstvo izvrenja. Pri tome, mora se paziti da se za izvrenje oznai samo ono to je dispozitivom rjeenja odredjeno, to znai da izmeu rjeenja koje se izvrava i zakljuka o dozvoli izvrenja mora postojati potpuna saglasnost odnosno identitet. Protiv zakljuka o dozvoli izvrenja doputena je posebna alba nadlenom drugostepenom organu i on mora biti obrazloen. U sluajevima kada je rjeenje donijeto radi preduzimanja u javnom interesu hitnih mjera ne donosi se prednji akt jer je on, kao i nain, rok i sredstva izvrenja odreen u tom rjeenju. Hitne mjere postoje ako se ugroava ivot ili zdravlje ljudi, javni red i mir, javna bezbjednost ili imovina vee vrijednosti (npr. poar, poplave, zemljotresi, pojava opasnih zaraznih bolesti i sl.). Takvo rjeenje koje treba izvriti donijeto je u skraenom postupku zbog same injenice hitnosti rjeavanja nastale situacije. Ako su u pitanju rjeenja koja su u upravnoj stvari donijeta po slubenoj dunosti, nadleni organ je duan da zakljuak o dozvoli izvrenja donese bez odlaganja, a najkasnije u roku od 30 dana od dana kada je rjeenje postalo izvrno, ali proputanje toga roka ne spreava ga da taj akt donese i kasnije. Ukoliko administrativno izvrenje ne sprovodi organ koji je rjeavao u prvom stepenu, trailac izvrenja podnosi predlog za dozvolu izvrenja organu koji je donio rjeenje koje treba izvriti. Ukoliko je rjeenje postalo izvrno, taj organ stavlja na rjeenje potvrdu da je rjeenje postalo izvrno (potvrda izvrnosti), ime konstatuje dan nastupanja izvrnosti.To se obino obavlja primjenom tambilja koji sadri prednju konstataciju, kao i potpis slubenog lica i peat nadlenog organa. Nakon toga organ dostavlja rjeenje radi izvrenja organu nadlenom 15

Uprava za kadrove

Radojko urianin

za izvrenje predlaui istovremeno nain i sredstva izvrenja. Poto se radi o konstataciji izvrnosti, nije predvieno da se protiv nje moe izjaviti posebna alba, ali se zbog neispunjenja toga uslova moe izjaviti alba na izvrenje. Organ nadlean za izvrenje donosi zakljuak o dozvoli izvrenja, protiv koga se takodje moe izjaviti posebna alba. Kada po slubenoj dunosti treba sprovesti izvrenje rjeenja organa koji nije ovlaen za sprovoenje izvrenja, taj organ se radi izvrenja obraa organu nadlenom za izvrenje (drugi organ, sud) predlogom za dozvolu izvrenja, nakon to na to rjeenje stavi potvrdu izvrnosti.On e istovremeno predloiti nain i sredstva izvrenja, a organ nadlean za izvrenje donijee zakljuak o dozvoli izvrenja. U svim ovim sluajevima, spisi predmeta se nalaze kod organa koji je rjeavao u prvom stepenu pa e on biti u mogunosti da kvalitetno i aurno postupi u donoenju pomenutog akta odnosno klauzule. Administrativno izvrenje koje sprovodi organ koji je upravnu stvar rjeavao u prvom stepenu, sprovodi se na osnovu rjeenja koje je postalo izvrno i zakljuka o dozvoli izvrenja, a ako izvrenje sprovodi drugi organ, ono se sprovodi na osnovu rjeenja na koje je stavljena potvrda izvrnosti i zakljuak o dozvoli izvrenja. Kada treba sprovesti sudsko izvrenje rjeenja, organ ije rjeenje treba izvriti stavlja na rjeenje potvrdu izvrnosti i dostavlja ga radi izvrenja sudu nadlenom za izvrenje. To rjeenje je osnov za sudsko izvrenje, koje se sprovodi po odredbama zakona kojim se uredjuje izvrni postupak i odrebama drugih zakona koji vae za sudsko izvrenje.

ALBA U POSTUPKU IZVRENJA RJEENJA

U postupku administrativnog izvrenja moe se izjaviti alba, ali ona nema domet koji alba, inae ima u upravnom postupku. Naime, ova alba se moe odnositi samo na izvrenje-na akte i radnje koje se odnose na samo izvrenje, ali njome se ne moe pobijati pravilnost rjeenja koje se izvrava, jer se to pitanje razrjeava u postupku donoenja toga akta, koji prethodi njegovom izvrenju. Tako se ova alba moe izjaviti ako nije donijet zakljuak o dozvoli izvrenja, ako je dozvoljeno izvrenje primjenom po izvrenika teih sredstava i naina izvrenja, a ne onih koji su za njega laki, a koji dovode do istog cilja, ako se izvrne radnje sprovode u nedjelju, na dane dravnih praznika ili nou bez posebnog naloga organa koji sprovodi izvrenje, ako je izvrenje dozvoljeno, a dispozitiv rjeenja koji se izvrava je nejasan, zbog trokova izvrenja i sl. Zakon odredjuje da se alba izjavljuje nadlenom drugostepenom organu i da alba ne odlae izvrenje rjeenja. Ova odredjenja imaju praktian znaaj-da bi se izbjegle zloupotrebe kod dostavljanja albe i spisa, ako bi se alba izjavljiva16

Radojko urianin

Uprava za kadrove

la prvostepenom organu odnosno, zloupotrebom prava, prolongiralo izvrenje rjeenja, kakvih zloupotreba je bivalo u praksi. U pogledu roka za albu i organa nadlenog za odluivanje po albi, primjenjuju se odredbe koje se, inae primjenjuju u upravnom postupku. Tako, rok za albu iznosi 15 dana od dostavljene odluke odnosno izvrene radnje. Po albi rjeava ministarstvo ili organ uprave, ako je akt donijela ili radnju preduzela njihova organizaciona jedinica. Ako se radi o aktu organa uprave, organa lokalne samouprave, ustanove ili drugog pravnog lica u vrenju javnih ovlaenja, po albi rjeava organ koji vri nadzor nad njihovim radom.

OBUSTAVA I ODLAGANJE IZVRENJA

Jednom pokrenuto administrativno izvrenje moe se obustaviti i sprovedene radnje ponititi po slubenoj dunosti. To e se desiti ako se utvrdi da je obaveza u cjelini izvrena. Na ovu okolnost moe ukazati i izvrenik posebnim podneskom. Izvrenje se moe i djelimino po ovom osnovu obustaviti ako je neka obaveza koja se moe odvojiti od drugih obaveza iz rjeenja izvrena. Do obustave moe doi i ako izvrenje nije doputeno, ali samo iz razloga koji su nastali nakon donoenja rjeenja i pokretanja izvrenja. Takoe, moe doi do obustave i ako je izvrenje sprovedeno prema licu koje nije u obavezi, ako je izvrna isprava ponitena ili ukinuta, ako trailac izvrenja odustane od svog zahtjeva i sl. Obustava se moe odrediti i iz drugih razloga, jer nabrajanje prethodnih razloga zakon nije dao taksativno. Administrativno izvrenje se moe odloiti ako se utvrdi da je u pogledu izvrenja obaveze dozvoljen poek, ili je umjesto privremenog rjeenja, koje se izvrva, doneeno rjeenje o glavnoj stvari koje se razlikuje od privremenog rjeenja. Do odlaganja moe doi i u toku odluivanja po predlogu za ponavljanje upravnog postupka. Odlaganje izvrenja odobrava organ koji je donio zakljuak o dozvoli izvrenja.

SPROVOENJE IZVRENJA NENOVANIH OBAVEZA

Zakon se konkretnije bavi jedino izvrenjem nenovanih obaveza izvrenika. Nenovane obaveze mogu biti razliite kao: predaja stvari, nalaganje neke radnje, uzdravanje od neke radnje i sl. Razlikuju se dvije vrste nenovanih obaveza: zamjenjive i nezamjenjive. S obzirom na prirodu obaveza, njihovo izvrenje moe biti dvojako: izvrenje preko drugih lica i izvrenje prinudom. Oba ova izvrenja u sutini su prinudna, a razlika je samo u nainu sprovoenja. 17

Uprava za kadrove

Radojko urianin

Do izvrenja preko drugih lica dolazi u sluajevima ako se izvrenikova obaveza sastoji u izvrenju obaveze-radnje koju moe izvriti drugo lice umjesto izvrenika. Radi se o zamjenjivoj obavezi koju izvrenik ne izvri uopte ili je ne izvri u cjelini, kao to je radnja ruenje nekog objekta, uklanjanje materijala sa neke povrine i sl. Te obaveze umjesto izvrenika moe izvriti neko drugo lice-pravno ili fiziko, ali na troak izvrenika. Organ koji sprovodi izvrenje prethodno opominje izvrenika aktom u formi zakljuka-da obavezu izvri u odredjenom roku i na mogunost da e se radnja, ako on ne ispuni obavezu, izvriti preko drugog lica na njegov troak. Ukoliko izvrenik i poslije ove opomene ne izvri svoju obavezu u ostavljenom roku pristupa se izvrenju radnje preko drugog lica. Organ koji sprovodi izvrenje angauje to drugo lice da umjesto izvrenika obavi radnju kojom e se obaveza izvriti (npr. unienje pelinjeg drutva koje je zaraeno boleu varoja). Odnos izmeu toga lica i organa koji sprovodi izvrenje je ugovornog karatera, pa organ mora isplatiti tom licu ugovorenu svotu na ime trokova izvrenja, koju e potom naplatiti od izvrenika. Radi obezbjeenja trokova izvrenja, organ je ovlaen da zaljukom naloi izvreniku da unaprijed poloi iznos koji je potreban za podmirenje trokova izvrenja, a da se obraun izvri naknadno. Ovaj zakljuak je izvran i moe se traiti njegovo prinudno izvrenje. Ukoliko se naloeni iznos ne bi mogao naplatiti od izvrenika, trokove izvrenja snosi stranka po ijem se predlogu izvrenje sprovodi, a ako se izvrenje sprovodi po slubenoj dunosti-organ koji sprovodi izvrenje. Izvrenje prinudom se sprovodi u sluajevima kada je izvrenik duan da neto dopusti ili trpi pa postupa suprotno toj obavezi ili ako je predmet izvrenja izvrenikova radnja koju umjesto njega ne moe da izvri drugo lice. U pitanju su tzv. nezamjenjive obaveze odnosno obaveze koje moe izvriti samo izvrenik, ali ne i neko drugo lice kao npr. konstituisanje prava slubenosti prolaza u zoni gradskog graevinskog zemljita, povraaj na posao lica nakon to je ponitena odluka o prestanku njegovog rada, koji moe izvriti samo odgovorno lice u nekom preduzeu ili ustanovi, predaja nekog dokumenta. Radi ispunjenja nezamjenjivih obaveza izvrenika organ koji sprovodi izvrenje prinudie izvrenika na izvrenje prinudnim mjerama, odnosno novanom kaznom ili globom, kako se ponekad naziva ova mjera. Ovo izvrenje se sprovodi tako da organ prvo donosi zakljuak kojim e zaprijetiti izvreniku primjenom prinudnog sredstva, ako svoju obavezu ne izvri u odreenom roku. Prijetnja prinudnim sredstvom se sastoji u tome to se izvreniku predoava novana kazna u utvrdjenom iznosu uz prijetnju da e se ta kazna izvriti prinudno ako on u odreenom roku ne izvri obavezu da neto preduzme ili da se uzdri od neke radnje ili ako preduzme neku radnju protivno svojoj obavezi. Na primjer, ako je rjeenjem donesenim u upravnom postupku naloeno izvreniku da se uzdri od svake zabrane korienja prolaza preko njegove urbanistike parcele, zakljukom organa koji to rjeenje izvrava, zaprijetie se da e, ako nastavi sa zabranom prolaza na bilo koji nain, izrei njemu novana kazna od 100 eura i da e se ta kazna odmah izvriti, ako obaveza ne bude ispunjena, uz 18

Radojko urianin

Uprava za kadrove

prijetnju novom jo stroijom kaznom. Ukoliko on nastavi sa zabranom-fizikim spreavanjem, zaprijeeno sredstvo-novana kazna e se odmah izvriti - naplatiti prinudno, a ujedno e se odrediti novi rok za izvrenje radnje i zaprijetiti novom, stroijom, prinudnom mjerom - novanom kaznom. Novana kazna koja se izrie prvi put ne moe biti manja za pravno lice od 500 niti vea od 5.000 eura, a za fiziko lice ne moe biti manja od 50 eura niti vea od 500 eura. Novana kazna se moe ponovo izricati sve dok se obaveza ne izvri, a naplaene novane kazne se nee vraati. Ako se izvrenje nenovane obaveze uopte ili blagovremeno ne moe sprovesti primjenom izvrenja preko drugih lica ili prinudom-putem izricanjem novanih kazni i njihovim izvrenjem, izvrenje e se, prema prirodi obaveze, sprovesti i neposrednom prinudom ako propisom nije drugaije odreeno. Ovo je krajnja mjera kojoj se pristupa da bi se izvrenik prinudio na izvrenje svoje obaveze, koja na kraju mora biti realizovana primjenom dravne prinude. Naravno, tako e se postupiti imajui u vidu prirodu obaveze (oduzimanje oruja od lica kojem je duzeta dozvola za njegovo dranje i noenje, oduzimanje maloljetnog djeteta od jednog roditelja i predaja drugom ili staratelju u sluaju lienja roditeljskog prava i sl.) i uporno odbijanje izvrenika da izvri svoju obavezu. Zakonom je predvidjena i mjera uspostavljanja ranijeg stanja za sluaj kada je nakon izvrenja izvrni naslov poniten ili izmijenjen. U tom sluaju, izvrenik ima pravo da trai povraaj onoga to mu je izvrenjem oduzeto odnosno da se stvar vrati u stanje koje proizilazi iz novog rjeenja. Radi se o reparaciji, odnosno uspostavljanju stanja prije izvrenja. O takvom zahtjevu rjeava organ koji je donio zakljuak o dozvoli izvrenja.

IZVRENJE RADI OBEZBJEENJA

U nekim situacijama je potrebno da se prije izvrnosti rjeenja, koje je u postupku doneseno, obezbijede prava i pravni interesi traioca izvrenja. Radi obezbjedenja izvrenja i prije nego je rjeenje postalo izvrno moe se zakljukom dozvoliti izvrenje, ako bi bez toga moglo biti osujeeno ili znatno oteano izvrenje poslije izvrnosti rjeenja (npr. postoji osnovana bojazan da e izvrenik prenosom sredstava na raun u inostranstvo onemoguiti izvrenje ili da e otudjenjem pokretnih stvari oteati to izvrenje, jer e trailac izvrenja morati traiti izvrenje na pokretnostima kod suda, to je dui a i tei put). Ovo izvrenje moe se dozvoliti kako u sluaju kada se radi o obavezi koja se prinudno izvrava po predlogu stranke tako i o obavezi koja se izvrava po slubenoj dunosti. U prvom sluaju, predlaga mora opasnost od osujeenja ili oteavanja izvrenja uiniti vjerovatnom, a organ moe izvrenje usloviti davanjem obezbjeenja za tetu koja bi mogla usljed toga izvrenja nastati za suprotnu stranku. U drugom sluaju, tu opasnost mora dokazati organ koji je pokrenuo postupak. Pro19

Uprava za kadrove

Radojko urianin

tiv zakljuka donesenog na predlog stranke ili po slubenoj dunosti dozvoljena je posebna alba, s tim to ta alba ne odlae sprovoenje izvrenja. Izvrenje radi obezbjeenja moe se, zavisno od prirode nareene mjere i predmeta izvrenja, sprovesti administrativnim ili sudskim putem. Ukoliko se radi o novanoj ili nenovanoj obavezi izvrenje e se sprovesti administrativnim putem. Izvrenje na nekretninama ili na udjele lanova u privrednom drutvu ili drugim oblicima obavljanja privredne djelatnosti sprovodi se sudskim putem po odredbama zakona kojim se ureduje postupak izvrenja pred sudom. Izvrenje privremenog rjeenja moe se sprovesti samo u onom obimu i u onim sluajevima u kojim je doputeno izvrenje radi obezbjeenja.

DONOENJE PRIVREMENOG ZAKLJUKA RADI OBEZBJEENJA IZVRENJA

Za razliku od izvrenja radi obezbjedjenja, koje se sprovodi nakon donoenja rjeenja, ali prije njegove pravosnanosti, moe nastati potreba obezbjeenja prava i pravnih interesa stranke i prije donoenja rjeenja o obavezi stranke, a to se moe postii donoenjem privremenog zakljuka o obezbjedjenju izvrenja. Naime, ako postoji ili je bar uinjena vjerovatnom obaveza stranke, a postoji opasnost da e obavezana stranka na drugi nain osujetiti ili znatno oteati izvrenje obaveze, organ nadlean za donoenje rjeenja o obavezi stranke moe, prije donoenja rjeenja o toj obavezi, donijeti privremeni zakljuak radi obezbjeenja izvrenja obaveze. Prlikom donoenja privremenog zakljuka organ je duan da vodi rauna da ne uini povrede zbog kojih se rjeenje moe pobijati albom kao i da obrazloi zakljuak. Ove obaveze organa su predviene iz razloga to se ovaj akt donosi prije rjeenja o glavnoj stvari, pa ak i prije pokretanja postupka odnosno da bi se pojaala odgovornost organa koji ga donosi za posljedice koje mogu nastati njegovim izvrenjem. I u ovom sluaju moe se donoenje privremenog zakljuka usloviti davanjem obezbjeenja za tetu koja bi mogla nastati za suprotnu stranku usljed izvrenja zakljuka. Protiv ovog zakljuka dozvoljena je posebna alba koja ne odlae sprovoenje izvrenja. I ovaj akt se moe izvravati i administrativnim i sudskim putem, kao i zakljuak o izvrenju radi obezbjeenja. U sluaju da se nakon donoenja privremenog zakljuka o obezbjedjenju, pravosnanim rjeenjem utvrdi da pravno ne postoji obaveza stranke za ije je obezbjedjenje donesen privremeni zakljuak ili je na drugi nain utvreno da je zahtjev za donoenje privremenog zakljuka bio neosnovan, predlaga, u iju je korist privremeni zakljuak bio donesen, duan je da nadoknadi tetu suprotnoj stranci koja joj je prouzrokovana doneenim zakljukom. Ukoliko je predlaga 20

Radojko urianin

Uprava za kadrove

saglasan da tetu nadoknadi, o naknadi tete rjeava organ koji je donio privremeni zakljuak. Ako o tome nema saglasnosti suprotna strana moe zatjev za naknadu tete ostvarivati pred nadlenim sudom u parninom postupku.

IZVRENJE RJEENJA DONIJETOG U INSPEKCIJSKOM POSTUPKU

Zakon o inspekcijskom nadzoru sadri odredbe o izvrenju rjeenja donesenog u postupku inspekcijskog nadzora, koje predstavljaju prilagoavanje optih pravila Zakona o optem upravnom postupku o izvrenju rjeenja donesenih u upravnom postupku. Izvrenje ovih rjeenja predstavlja svakako sprovoenje rjeenja u ivot realizacijom njihovog dispozitiva. Kada rok za izvrenje obaveze iz dispozitiva rjeenja istekne, a nadzirani subjekat nije dobrovoljno - sam izvrio svoju obavezu ili je izvrio djelimino pristupa se prinudnom izvrenju. Da bi rjeenje bilo podobno za izvrenje dispozitiv rjeenja mora biti precizan u odreivanju obaveza tako da se jasno i nesumnjivo moe utvrditi u emu se sastoji obaveza izvrenika. I ova rjeenja se izvravaju kada postanu izvrna, a ona stiu to svojstvo na isti nain kao i rjeenja donesena u upravnom postupku. Predmet izvrenja su uvijek nenovane obaveze ili novana potraivanja. Nenovane obaveze se sastoje u tome da je izvrenik duan da neto ini ili da se uzdrava od neke radnje. Ova rjeenja se izvravaju samo administrativnim putem, jer zakon nije predvidio izvrenje sudskim putem. Zakon predvidja obavezu subjekta nadzora da rjeenje mora izvriti u roku koji je naveden u rjeenju, a ako to ne uini pristupa se administrativnom izvrenju. Za razliku od izvrenja donesenog u upravnom postupku, za izvrenje ovog rjeenja se ne donosi zakljuak o dozvoli izvrenja ve inspektor obavjetava subjekta nadzora o vremenu i nainu izvrenja. Cilj takvog odredjenja je da se ovaj postupak uini efikasnijim. Ovo obavjetenje inspektor je duan da urui lino izvreniku bez odlaganja, a najkasnije u roku od 30 dana od dana kada je rjeenje postalo izvrno. Iz svega toga proizilazi da predmetno obavjetenje u sutini predstavlja zakljuak o dozvoli izvrenja ali je, zbog razloga hitnosti, izbjegnuto da se davanjem prava na albu ako bi se donosio zakljuak o dozvoli izvrenja produava postupak izvrenja, koji po ovim rjeenjima mora biti hitan. Obaveza je inspektora da prati, odnosno obezbjedjuje izvrenje mjera koje je naredio odnosno da preduzima sve neophodne radnje u cilju obezbjeenja izvrenja svoga rjeenja. Izvrenje rjeenja donesenih u inspekcijskom postupku se provodi na tri naina i to: 1. izvrenje preko drugih lica; 2.izvrenje novanom kaznom i 3.izvrenje 21

Uprava za kadrove

Radojko urianin

neposrednom prinudom. Saglasno naelu srazmjernosti iz Zakona o optem upravnom postupku, inspektor samostalo ocjenjuje kojim se najblaim nainom za subjekta nadzora moe postii cilj i svrha izvrenja. Naravno, tako e postupiti ako priroda izvrenja dozvoljava da tako postupi. Ukoliko se naredjena mjera sastoji u izvrenju odredjene radnje koju moe izvriti drugo lice, a subjekat nadzora je ne izvri u odredjenom roku ili na odredjeni nain ili je izvri samo djelimino, sprovodi se izvrenje preko drugih lica o troku subjekta nadzora, npr. ako je obaveza izvrenika da uniti pelinje drutvo zaraeno zaraznom boleu, a tu radnju umjesto njega moe izvriti drugo lice uz naknadu. Pri tom izvrenju mora se voditi rauna da se izvrenje sprovede po izvrenika na nain koje e dovesti do cilja, a koje e po izvrenika biti najblae. Sve trokove ovog izvrenja snosi izvrenik, o emu inspekcijski organ donosi zakjuak kojim ga obavezuje da uplati unaprijed odreeni iznos u odreenom roku i na odreeni nain. Izvrenje u ovim sluajevima sprovodi izvrna sluba inspekcijskog organa odnosno subjekta koga odredi ovaj organ - preduzee koje raspolae adekvatnom opremom i ljudstvom za izvrenje. Tom treem licu inspektor je duan da isplati ugovorenu sumu na ime naknade za izvrenje. Pravna stvar o kojoj se vodi izvrenje ne tie se ovog subjekta ona je za njega inter alios acta. Ako je nareenom mjerom subjekat nadzora obavezan da neto ini ili trpi, pa postupa protivno toj obavezi, a nareena mjera se ne moe izvriti preko drugih lica ili neposrednom prinudom, inspektor e subjekta nadzora kazniti novanom kaznom i to pravno lice od 500 do 5000 eura, a fiziko lice od 50 do 500 eura. Izvrenje novanom kaznom je poseban nain izvrenja, a on se praktikuje zavisno od pravne prirode predmeta izvrenja i vrste obaveze izvrenika. Tako npr. kada je direktoru preduzea naloeno da otkloni nepravilnosti u zapoljavanju odreenog lica, a on to ne uini, izvrenje se moe sprovesti samo izricanjem novane kazne tj. kanjavanjem, jer tu nepravilnost ne moe da otkloni drugo lice niti se ona moe otkloniti neposrednom prinudom . U dispozitivu zakljuka utvruje se fiksni iznos kazne, rok u kome se plaa i na koji nain. U dispozitivu se takoe konstatuje da alba na zakljuak nije doputena. Novana kazna se izrie uz poveane iznose sve dok izvrenik ne izvri obavezu. Prije izricanja novane kazne inspektor mora da kontrolnim inspekcijskim pregledom konstatuje da izvrenje nije sprovedeno, to se konstatuje i u obrazloenju zakljuka o kanjavanju. Ukoliko se desi da se izrekne i maksimalno utvrdjena kazna, a izvrenik i dalje odbija da dobrovoljno izvri obavezu, inspektor e nastaviti sa izricanjem ovako maksimalno utvrene kazne sve dok se obaveza ne izvri. Na zakljuke o izricanju novanih kazni inspektor je obavezan da stavi potvrdu izvrnosti i isti dostavlja organu uprave nadlenom za javne pihode radi izvrenja. Izvrenje neposrednom prinudom sprovodi se u sluajevima ako se izvrenje ne moe obezbijediti preko drugih lica ili novanom kaznom. Oblik i nain neposredne prinude odredie inspektor, u skladu sa pravnom prirodom uprav22

Radojko urianin

Uprava za kadrove

ne stvari. Pri tome e se upotrijebiti ono sredstvo neposredne prinude kojim se postie cilj izvrenja, a koje je za izvrenika najpovoljnije.Ta sredstva mogu biti razliita, zavisno od prirode same tvari. Ovaj nain izvrenja doi e u obzir npr. ako se nadzirani subjekat protivi oduzimanju dokumentacije, predmeta ili drugih stvari koje su neophodne radi utvrivanja injeninog stanja u postupku, privremenim oduzimanjem predmeta ili sredstava kojim je uinjeno neko kanjivo djelo, udaljenje lica koja ometaju ili onemoguavaju vrenje nadzora, udaljenje iz zone zabrane kretanja na odreenom prostoru i dr. Rjeenje i zakljuak inspektora, koji glase na novane obaveze subjekta nadzora prinudno izvrava nadleni organ za javne prihode, s tim to inspektor na ove akte stavlja klauzulu o izvrnosti i dostavlja ih tom organu na postupak naplate. Inspektor kao donosilac upravnog akta po raznim osnovama utvrdjuje novane kazne izvreniku. Pri tome treba razlikovati novane (mandatne) kazne koje inspektor izrie za prekraje od drugih novanih obaveza (novana kazna kao upravna mjera, novana kazna kao mjera izvrenja, uobiajeni trokovi inspekcijskog postupka, trokovi uzimanja uzoraka, trokovi izvrenja preko drugih lica i dr.) jer se novane kazne za prekraje na licu mjesta ne sprovode u administrativnom ve u prekrajnom postupku, dok se sva ostala novana potraivanja sprovode u administrativnom postupku. Trokove administrativnog izvrenja snosi subjekat nadzora, o emu inspektor odluuje rjeenjem ili zakljukom. Ako su trokovi postupka poznati u momentu donoenja rjeenja o stvari koja je bila predmet postupka, o trokovima se odluuje rjeenjem o glavnoj stvari. Ukoliko ti trokovi tada nijesu poznati, o trokovima e se odluiti rjeenjem s tim to e se u dispozitivu rjeenja o glavnoj stvari navesti da e se o trokovima odluiti posebnim zakljukom.

SUDSKO IZVRENJE UPRAVNIH AKATA

Mogue je da po svojoj prirodi sudsko izvrenje ne bi trebalo obuhvatiti ovim radom ali, radi razmatranja cjeline problematike i zakonskog odreenja - da se izvrenja nekih obaveza iz upravnih akata sprovode sudskim putem, ono je nalo mjesta u ovom tekstu. Kako je ranije navedeno, izvrenje rjeenja na nekretnine i na udjele lanova u privrednom drutvu i drugom obliku obavljanja privredne djelatnosti sprovodi se sudskim putem po zakonu kojim je ureen izvrni postupak. Ti putem izvravaju se i odluke donijete u upravnom sporu o stvari koja je bila predmet postupka - meritorno odluivanje u sluajevima odreenim Zakonom o upravnom sporu (lan 35), a koje glase na obaveze drave. Izvrni naslovi kod izvrenja prema Zakonu o izvrnom postupku su rjeenja i zakljuci organa uprave i drugog dravnog organa kao i odluke privrednog 23

Uprava za kadrove

Radojko urianin

drutva i druge organizacije donesene u vrenju javnih ovlaenja. Izvrni naslovi su i poravnanja zakljuena u smislu Zakona o optem upravnom postupku. Tu naravno spadaju i meritorne odluke donesene u upravnom sporu koje glase na obavezu drave, koje su postale pravosnane i ako je protekao rok za njihovo izvrenje. I u postupku sudskog izvrenja postoji kontrola zakonitosti odluivanja od strane vieg suda putem odluivanja po albi i drugim pravnim sredstvima predvidjenim u tom postupku. Odluke koje sud donosi u postupku izvrenja su rjeenja i zakljuci. Zakljucima se izdaje nalog slubenom licu za sprovodjenje pojedinih radnji i odluuje o drugim pitanjima upravljanja postupkom. alba se moe izjaviti samo protiv rjeenja ako zakonom nije propisano da nije dozvoljena, i to u roku od pet dana od dostavljanja rjeenja. Za odluivanje o predlogu za izvrenje na nepokretnosti i za sprovoenje tog izvrenja mjesno je nadlean sud na ijem se podruju nalazi nepokretnost koja je predmet izvrenja. Izvrenje na nepokretnosti sprovodi se upisom rjeenja o izvrenju u javnu knjigu, utvrivanjem vrijednosti nepokretnosti, prodajom nepokretnosti i namirenjem izvrnih povjerilaca iz iznosa dobijenog prodajom. Da bi se pokrenuo postupak sudskog izvrenja, trailac izvrenja podnosi predlog organu koji je odluivao u prvom stepenu za dozvolu izvrenja na nepokretnoj imovini izvrenika (npr. trai predaju nepokretnosti u postupku povraaja nepravilno oduzete imovine ili namirenje novanog potraivanja prodajom nepokretne imovine izvrenika i namirenjem iz iznosa dobijenim prodajom). Taj organ, poto nije nadlean za predloeno izvrenje, na rjeenje stavlja potvrdu pravosnanosti i dostavlja ga sudu na izvrenje. Ako po slubenoj dunosti treba sprovesti izvrenje rjeenja na nepokretnosti organ koji je donio rjeenje koje se izvrava, poto za sprovoenje izvrenja nije nadlean, takoe na to rjeenje stavlja potvrdu izvrnosti i dostavlja ga sudu na izvrenje. I organ uprave, koji je nadlean za izvravanje odluka suda u upravnom sporu, dostavlja pravosnanu presudu sudu nadlenom za izvrenje. U prednjim sluajevima ujedno e se predloiti nain i sredstva izvrenja, a sud nadlean za izvrenje e u tim sluajevima odluiti o dozvoli izvrenja. Uz predlog za izvrenje na nepokretnosti potrebno je da izvrni povjerilac podnese izvod iz javne knjige kao dokaz o tome da je nepokretnost upisana kao svojina izvrnog dunika ili pak ispravu koja je podobna za upis prava izvrnog dunika, a moe traiti u parnici da se to pravo upie na izvrnog dunika. Po predlogu za dozvolu izvrenja donosi se rjeenje o izvrenju, u kojem se navodi izvrni povjerilac i izvrni dunik, izvrna isprava, obaveza izvrnog dunika, sredstvo i predmet izvrenja i drugi podaci koji su potrebni za sprovoenje izvrenja. Izvrenje se sprovodi po pravosnanosti rjeenja o izvrenju, koje je po sadraju identino sa zakljukom o dozvoli izvrenja iz upravnog postupka. Upisom izvrenja na nepokretnostima u javnu knjigu, izvrni povjerilac stie pravo da svoje potraivanje namiri iz nepokretnosti i u sluaju da tree lice kasnije stekne pravo svojine na toj nepokretosti. Time je iskljueno da se za nami24

Radojko urianin

Uprava za kadrove

renje drugog potraivanja sprovede poseban postupak izvrenja na istoj nepokretnosti. Po pravosnanosti rjeenja o izvrenom upisu, sud pristupa utvrivanju vrijednosti na osnovu procjene vjetaka i o tome se donosi rjeenje. Po pravosnanosti rjeenja o utvrivanju vrijednosti sud pristupa prodaji nepokretnosti, o emu donosi zakljuak. Tim aktom odreuju se nain i uslovi prodaje. Prodaja nepokretnosti vri se putem usmenog javnog nadmetanja, ako sud nije drugaije odredio. Po zakljuenom nadmetanju sud utvrdjuje koji je ponudilac ponudio najveu cijenu i objavljuje da je tom ponudiocu dosuena nepokretnost. O tom dosuenju donosi se posebno rjeenje koje se objavljuje na sudskoj tabli. Kupac je duan da poloi cijenu u roku odredjenom u zakljuku o prodaji, nakon ega se donosi rjeenje o predaji nepokretnosti kupcu i da se po njegovoj pravosnanosti nepokretnost upie u javnu knjigu kao njegova svojina. Nakon toga pristupa se namirenju izvrnih povjerilaca. Izvrenje obaveze za predaju nepokretnosti sprovodi se na osnovu rjeenja kojim se nalae duniku da predmetmu nepokretnost preda izvrnom povjeriocu. Predaja nepokretnosti vri se po odredbama izvrnog postupka o izvrenju na nepokretnostima. Pored izvrenja na nekretnine, kako je odreeno u Zakonu o optem upravnom postupku, sudsko izvrenje sprovodi se i na udjele lanova u privrednom drutvu i drugom obliku obavljanje privredne djelatnosti po zakonu kojim je ureen izvrni postupak. Udjeli u privrednom drutvu su lini imovinski interesi lanova drutva i kao takvi mogu se prenositi na druge lanove drutva ili trea lica, nasljeivati i sl. pa je zakonom predvieno da se izvrenje na tim djelovima vri u sudskom postupku, kako bi se kvalitetnije zatitili ti interesi. U Zakonu o izvrnom postupku iz 2004. godine, u istom dijelu, regulie se izvrenje na akcijama i izvrenje na udjelu u privrednom drutvu. Prema Zakonu o privrednim drutvima iz 2002. godine, privrednu djelatnost obavljaju privredna drutva i preduzetnici, a oblici obavljanja privredne djelatnosti, pored preduzetnika su: ortako drutvo, komaditno drutvo, akcionarsko drutvo, drutvo sa ogranienom odgovornou i djelovi stranih drutava. Svojstvo pravnog lica, danom registracije, stiu akcionarsko drutvo i drutvo sa ogranienom odgovornou. Akcionarsko drutvo je drutvo fizikih i pravnih lica koje se osniva u cilju obavljanja privredne djelatnosti, a iji je kapital podijeljen na akcije i koje je svojom imovinom i obavezama potpuno odvojeno od akcionara. Drutvo sa ogranienom odgovornou mogu osnovati fizika ili pravna lica, ulaganjem novanih ili nenovanih sredstava u drutvo radi ostvarivanja profita, a njegovi osnivai odgovaraju za obaveze drutva do iznosa svojih uloga, koji ine poetni kapital drutva. Uplatom poetnog uloga lice stie udio u drutvu, srazmjerno vrijednosti svog uloga, a sticanjem udjela lice postaje lan drutva. Udjeli se mogu prenositi medju lanovima drutva bez ogranienja. Udjeli se mogu prenositi i treim licima, s tim to lanovi drutva imaju pravo pree kupovine tog udjela pod uslovima utvrenim statutom. Udio se prenosi na nasljednike ili pravne sljedbenike. Ako se udio prodaje u izvrnom postupku, sud o tome 25

Uprava za kadrove

Radojko urianin

obavjetava lanove drutva i drutvo, a ako oni ne iskau interes za kupovinu udjela, udio se prodaje u skladu sa odredbama o izvrnom postupku. Za odluivanje o predlogu za izvrenje na udjelu u privrednom drutvu i za sprovoenje tog izvrenja, mjesno je nadlean sud na ijem se podruju nalazi sjedite ovog privrednog drutva. Izvrenje na udjelu u privrednom drutvu vri se pljenidbom udjela, procjenom, prodajom i namirenjem izvrnih povjerilaca. Pljenidba udjela u privrednom drutvu vri se dostavljanjem rjeenja o izvrenju nadlenom registru. Pljenidbom izvrni povjerilac stie zalono pravo na udjelu u privrednom drutvu, a izvrni dunik ne moe raspolagati zaplijenjenim djelom u privrednom drutvu. Procjena i prodaja udjela u privrednom drutvu vri se shodnom primjenom odredaba Zakona o izvrnom postupku o procjeni i prodaji pokretnih stvari, s tim to sud prethodno obavjetava lanove drutva i drutvo o prodaji udjela, uz poziv da se u roku od 15 dana od prijema obavjetenja izjasne o postojanju interesa za kupovinu udjela. Procjenu vri sud putem strunog lica kojeg odredi, a moe se vriti i pribavljanjem izvjetaja o cijeni od odgovarajuih organizacija i institucija. Izvrni povjerilac i izvrni dunik mogu sporazumno utvrditi vrijednost uloga. Prodaja se vri po pravosnanosti rjeenja o izvrenju, a moe i prije toga na predlog stranaka, putem usmenog javnog nadmetanja ili neposrednom pogodbom, o emu odluuje sud. Izvrenje odluka donesenih u upravnom sporu koje glase na obaveze drave vri se u sudskom postuku. Prednja odredba je novina i unijeta je u Zakon o upravnom sporu iz razloga pojaanja autoritativnosti izvrenja ovih-dravnih obaveza. Ovaj zakon ne sadri blie odredbe o tom izvrenju. O izvrenju ovih odluka ne postoje odredbe ni u Zakonu o izvrnom postupku, jer je isti donesen prije Zakona o upravnom sporu. Svakako, u postupku izvrenja ovih odluka primjenjivae se odgovarajue odredbe Zakona o izvrnom postupku zavisno od prirode obaveza koje glase na dravu i predloenog naina i sredstava izvrenja.

IZVRAVANJE RJEENJA KOJA GLASE NA NOVANE OBAVEZE

Kako je ranije navedeno, rjeenja koja glase na novane obaveze, odnosno novane kazne donesena po Zakonu o optem upravnom postupku ili po propisima o posebnim upravnim postupcima izvrava organ uprave nadlean za javne prihode. Novana kazna naplauje se u korist budeta iz koga se finansiraju poslovi, odnosno organ koji je izrekao kaznu. Poto u prednjim sluajevima, organ koji je donio rjeenje koje se izvrava ne sprovodi izvrenje, on na rjeenje koje se izvrava stavlja potvrdu da je rjeenje postalo izvrno (potvrda izvrnosti) i dostavlja ga radi izvrenja orga26

Radojko urianin

Uprava za kadrove

nu nadlenom za izvrenje. U ovim sluajevima-to je organ uprave nadlean za javne prihode. Istovremeno, on mu predlae i nain i sredstva izvrenja. Organ nadlean za izvrenje e donijeti akt o dozvoli izvrenja. Zakonom o poreskoj administraciji utvren je detaljno postupak izvrenja poreskih obaveza i drugih obaveza koje sprovodi poreski organ, u koje spadaju i novane obaveze iz rjeenja koje treba izvriti. Prema ovom zakonu, poreski organ je organ dravne uprave ili organ jedinice lokalne samouprave u ijoj nadlenosti su poslovi utvrivanja, naplate i kontrole poreza. Pod pojmom porez i druge dabine podrazumijevaju se porezi, takse, naknade i druga novana davanja utvrdjena zakonom. Pri tome, opravdano se moe postaviti pitanje da li novane obaveze iz rjeenja koje se izvrava imaju karakter novanih davanja iz Zakona o poreskoj administraciji, koja predstavljaju zakonske obaveze odnosno koje nijesu razultat voenja postupka. Pojam poreski obaveznik oznaava lice, koje u skladu sa zakonom o porezim i drugim zakonima, podlijee obavezi plaanja poreza. Postupak prinude naplate poreza odnosno drugih dabina preduzima se kada poreski obaveznik poresku obavezu nije platio i kada je poresko rjeenje postalo izvrno. Poreski organ pokree u tom sluaju prinudnu naplatu donoenjem zakljuka o prinudnoj naplati poreske obaveze. Trokove prinudne naplate snosi poreski obveznik, a visinu trokova prinudne naplate propisuje Vlada. I u ovom postupku izvrenja organi unutranjih poslova duni su da u sluaju potrebe i na njihov poziv prue pomo organima nadlenim za sprovoenje izvrenja. Zakljuak o prinudnoj naplati, naroito sadri: - naznaku izvrnog rjeenja i datum kada je rjeenje postalo izvrno; - iznos poreskog duga po vremenu dospjelosti, iznos kamate i trokova postupka; - nalog poreskom obavezniku da u roku od 10 dana plati poreski dug; - naznaku predmeta i sredstava prinudne naplate; - broj rauna i u iju se korist vri uplata; - naziv dunika poreskog obaveznika; - bliu naznaku nepokretnosti prema podacima iz javne knjige; - naznaku da trokovi postupka prinudne naplate padaju na teret poreskog obveznika; - naziv isplatioca i njegovo sjedite. Zakljuak se dostavlja poreskom obvezniku. Ako se prinudna naplata vri iz zarada, penzija i drugih linih primanja poreskog obveznika, zakljuak o prinudnoj naplati dostavlja se i njegovom isplatiocu. Protiv zakljuka o prinudnoj naplati moe se izjaviti alba u roku od tri dana od njegove dostave, ali alba ne zadrava izvrenje zakljuka. Ovako kratak rok za albu i odredba da alba ne zadrava izvrenje rjeenja, predviene su iz razloga hitnosti. 27

Uprava za kadrove

Radojko urianin

Predmet prinudne naplate mogu biti: - novana sredstva poreskog obveznika; - novana potraivanja poreskog obveznika; - imovina (pokretna i nepokretna) poreskog obveznika. Prinudna naplata moe se sprovesti na jednom ili vie prethodno navedenih predmeta. U postupku prinudne naplate radi obezbjeenja potraivanja, na imovini poreskog obveznika moe se zasnovati zalono pravo, a nain njegovog zasnivanja predvidjen je zakonom kojim je uredjena zaloga, odnosno hipoteka. Zakonom je ureena prinudna naplata iz novanih sredstava i obaveza poreskog obveznika i vri se prenosom sredstava sa rauna poreskog obveznika na raun u iju korist se vri prinudna naplata. Zakljuak o prinudnoj naplati dostavlja se Centralnoj banci Crne Gore, na izvrenje. Pod prinudnom naplatom iz imovine poreskog obveznika podrazumijeva se pljenidba i prodaja imovine (pokretne i nepokretne) poreskog obveznika i korienje sredstava dobijenih prodajom ili drugim postupkom za naplatu poreske obaveze. Imovina poreskog obveznika koja se moe zaplijeniti i prodati ukljuuje imovinu i imovinska prava koja pripadaju poreskom obvezniku, bilo da tu imovinu fiziki posjeduje on ili neko drugo lice. Zakljuak o prinudnoj naplati dostavlja se poreskom obvezniku ija se imovina plijeni, odnosno drugom licu, ako to lice posjeduje imovinu poreskog obveznika ili mu je duno po nekom drugom osnovu. Pljenidbu vri poreski inspektor u prisustvu dva svjedoka, a poreski obveznik ima pravo da prisustvuje postupku pljenidbe. Pljenidba se sastoji od popisa i procjene imovine. Svako lice koje posjeduje imovinu koja se plijeni duno je predati ili platiti iznos te imovine poreskom inspektoru na njegov zahtjev. U sluaju kada se kod nekog lica nalazi imovina poreskog obveznika, koja je predmet pljenidbe, imovina se moe zaplijeniti samo na osnovu sudskog rjeenja koje se donosi u izvrnom postupku. Radi donoenja toga rjeenja, poreski organ e, uz zahtjev sudu, dostaviti i dokaze o postojanju poreskog duga, da lice posjeduje gotovinu ili druga sredstva iz kojih bi se mogao naplatiti porez, te da je pokuaj naplate bio neuspjean. Postupak pljenidbe traje dok se ne izmiri poreska obaveza, odnosno obustavi postupak prinudne naplate. O provedenom postupku pljenidbe poreski inspektor sastavlja zapisnik, koji sadri: 1) naziv poreskog organa i ime poreskog inspektora koji vodi postupak naplate; 2) prezime i ime, naziv, prebivalite, odnosno sjedite poreskg obaveznika, i podatke o drugim licima koja su prisustvovala pljenidbi; 3) mjesto i vrijeme pljenidbe; 4) iznos poreskog duga, kamatu i trokove postupka pljenidbe; 5) naziv, oznaku i opis zaplijenjenih predmeta; 6) vrijednosti zaplijenjenih predmeta prema izvrenoj procjeni; 28

Radojko urianin

Uprava za kadrove

7) prezime i ime, adresu, odnosno sjedite lica kome su stvari povjerene na uvanje; 8) konstataciju da su poreski obveznik i uvar zaplijenjenih stvari opomenuti o posljedicama otuenja ili oteenja zaplijenjenih stvari; 9) primjedbu poreskog obveznika i drugih lica na postupak procjene i pljenidbe, na lica koja su vrila procjenu, na iznos procjene ili druge primjedbe, odnosno primjedbe drugih lica kao i prisustvo policije, ako je bilo potrebno. Zapisnik se potpisuje od strane poreskog inspektora, koji vodi postupak, poreskog obveznika, njegovog punomonika ili ovlaenog lica odnosno lana njegovog domainstva, punomonika ili ovlaenog lica, dunika pravnog lica, svjedoka, procjenitelja i drugih slubenih lica koja su prisustvovala pljenidbi. Ako poreski obveznik, odnosno njegov punomonik ili ovlaeno lice, odnosno zastupnik ovlaenog lica ili pravnog lica dunika, odbije da potpie zapisnik, to e se upisati u zapisnik. Po jedan primjerak zapisnika se dostavlja poreskom obvezniku i drugim licima od kojih je zaplijenjena imovina. Poreski obveznik je duan da o izvrenom popisu imovine obavijesti sva lica na koja je ukazano da im pripada popisana imovina, odnosno dio imovine i da ih uputi da, u roku od osam dana od dana prijema obavjetenja, mogu podnijeti nadlenom sudu izlunu tubu, radi dokazivanja prava svojine na toj imovini. Ovo obavjetenje poreski inspektor vri usmeno, ako su ta lica prisutna popisu i to unosi u zapisnik o popisu i procjeni pokretnih stvari, a odsutna lica obavjetava pismeno. Ukoliko obavijetena lica prue dokaz da su u roku od osam dana podnijela izlunu tubu sudu, postupak naplate se prekida u odnosu na stvari koje su obuhvaene izlunom tubom. Blagovremeno podnoenje izlune tube sudu odlae pljenidbu i prodaju popisane pokretne imovine na koju se tuba odnosi do okonanja spora, a ta se imovina ostavlja na uvanje poreskom obvezniku, koji je duan da ovu imovinu sauva u nepromijenjenom stanju do okonanja spora po izlunoj tubi. Ukoliko se po izlunoj tubi utvrdi da podnosilac izlune tube nije sopstvenik, a poreski obveznik otudji, uniti ili oteti imovinu, podnijee se krivina prijava nadlenom tuilatvu. Radi obezbjeenja naplate duga u prednjem sluaju, izvrie se, bez odlaganja, novi popis i procjena imovine. Poreski organ snosi odgovornost za imovinu koja je zaplijenjena. Ako zaplijeni novana sredstva, on e ih deponovati na odgovarajui raun budeta u roku od jednog dana od dana pljenidbe. U roku od pet dana od dana sprovedene pljenidbe, poreski organ, koji je sproveo pljenidbu, u sredstvima javnog informisanja i na oglasnoj tabli poreskog organa, objavljuje oglas o prodaji imovine. Na javnom nadmetanju ne mogu uestvovati, direktno ili indirektno, slubenici poreskog organa, brani drug, preci i potomci slubenika, te preci i potomci njegovog branog druga. Poreski obveznik, ija je imovina zaplijenjena moe, prije prodaje imovine, izmiriti poresku obavezu i trokove pljenidbe, u kom sluaju e poreski organ zaplijenjenu imovinu vratiti poreskom obvezniku narednog dana od dana izmirenja duga. Ako se radi o kvarljivoj robi ili kada poreski or29

Uprava za kadrove

Radojko urianin

gan ocijeni da postoje izuzetno vane okolnosti koje opravdavaju neodlonu prodaju, prodaja se moe izvriti neposrednom pogodbom. Sredstva ostvarena od prodaje zaplijenjene imovine koriste se za izmirenje poreske obaveze prema redoslijedu: prvo-trokovi postupka, drugo-kamata i tree-porez odnosno druge naknade zbog kojih je pokrenuto izvrenje. Blii nain prodaje imovine, na predlog poreskog organa, propisuje ministarstvo nadleno za poslove finansija. U pogledu izuzea, postupka obezbjeenja, popisa, imovine i drugih pitanja vezanih za prinudnu naplatu, a koja nijesu posebno ureena Zakonom o poreskoj administraciji, shodno se primjenjuju odredbe zakona kojim je ureen izvrni postupak. Prekrajna djelatnost je, prema Zakonu o dravnoj upravi, upravna djelatnost, bez obzira na njenu posebnu prirodu, koja je bliska sudskoj. Meutim, Zakonom o prekrajima, koji je donijet prije navedenog zakona (1994. g), predvieno je da se prinudno izvrenje novane kazne, trokova prekrajnog postupka i oduzete imovinske koristi sprovodi prema odredbama Zakona o izvrenju krivinih sankcija, ukoliko Zakonom o prekrajima nije drugaije odredjeno. Tim zakonom, ipak su predvidjeni neki sluajevi u kojima se izvrenje novanih obaveza iz rjeenja o prekrajima ne sprovodi po Zakonu o izvrenju krivinih sankcija, koji pak, kada se radi o izvrenju novanih obaveza, upuuje na Zakon o izvrnom postupku.. Prema Zakonu u prekrajima, rjeenje donijeto u prekrajnom postupku izvrava se kad postane pravosnano. Organ koji je donio rjeenje o prekraju u prvom stepenu, duan je, ako sam nije nadlean za izvrenje, da ovjereni prepis rjeenja o prekraju sa klauzulom pravosnanosti dostavi organu za prekraje ili drugom organu koji je nadlean za sprovoenje izvrenja najkasnije u roku od tri dana od dana kada je rjeenje postalo izvrno. Ovi organi su duni da preduzmu sve potrebne mjere da se izvrenje sprovede bez odlaganja. Novana kazna, trokovi prekrajnog postupka i oduzeta imovinska korist izvravaju se kad je, po pravosnanosti rjeenja, protekao rok odreen za njihovo plaanje. Istim zakonom (izmjene i dopune iz 1999.g), meutim, odreeno je da e se prinudna naplata novane kazne, trokova postupka i mjera oduzimanja imovinske koristi od organa ili pravnog lica izvriti preko nadlenog organa za poslove platnog prometa kod koga organ ili pravno lice imaju iro raun. Prinudna naplata se odreuje naredbom koja se zajedno sa rjeenjem o prekraju dostavlja nadlenom organu za poslove platnog prometa. Ukoliko na raunu okrivljenog organa i pravnog lica nema sredstava, pravosnano rjeenje izvrie nadleni podruni organ za prekraje (izvrno odjeljenje) prinudnom naplatom na imovini izvrioca prekraja. Zakon pri ovome ne odreuje koje se odredbe imaju primjenjivati u ovom postupku, ali, poto se radi o izvrenju novanih obaveza, trebalo bi primjenjivati odredbe Zakona o poreskoj administraciji, a tek u sluaju kada se tim putem ne bi mogle izvriti ove obaveze, dolo bi do primjene sudskog izvrenja na nekretninama primjenom propisa izvrnog postupka. 30

Radojko urianin

Uprava za kadrove

IZVRAVANJE ODLUKA UPRAVNOG SUDA

U upravnom sporu sud odluuje o zakonitosti upravnog akta i zakonitosti drugog pojedinanog akta kada je to zakonom odredjeno. Upravni akt, u smislu Zakona o upravnom sporu, je akt kojim dravni organ, organ lokalne samouprave, kao i ustanova i drugo pravno lice u vrenju javnih ovlaenja odluuje u upravnim stvarima o pravima, obavezama ili pravnim interesima fizikog ili pravnog lica. Drugi pojedinani akt, u smislu istog zakona, je akt kojim dravni organ, ustanova i pravno lice odluuje o pravima, obavezama ili pravnim interesima fizikog ili pravnog lica u drugim stvarima. Kategorija drugi akt je novina uvedena u upravni spor novim Zakonom o upravnom sporu iz 2003. god.. Njegova pravna priroda nije do sada u teoriji dovoljno objanjena i diferencirana u odnosu na upravni akt, a ni praksa se dosad nije bavila problemom ovog akta. U svakom sluaju, taj akt karakterie to to se njime odluuje o pravima, obavezama ili pravnim interesima fizikih ili pravnih lica u drugim, a ne u upravnim stvarma, i nedostaje mu svojstvo autoritativnosti koje posjeduje upravni akt. Presude donesene u upravnom sporu su obavezne za stranke. Za upravne organe, ove presude imaju dejstvo ravno dejstvu zakona, pa su upravni organi obavezni da u svemu postupaju po njima. Meutim, upravni organi esto pruaju otpor izvrenju presuda, pa se mora pribjei mjerama njihovog izvrenja aktivnostima suda i mjerama organa uprave na njihovom izvrenju. Presudom donesenom u upravnom sporu tuba se moe odbiti kao neosnovana. U tom sluaju ne izvrava se presuda ve upravni akt koji pravosnanou presude i sam stie svojstvo pravosnanosti preko presude, pa se izvrava upravni akt po propisima predvienim za njegovo izvrenje. Do izvrenja presuda dolazi u onim sluajevima kada donesena presuda zamjenjuje upravni akt. Presudom suda u upravnom sporu tuba se moe i usvojiti, a ako se usvoji sud ponitava upravni akt protiv koga je tuba podnijeta. Kada, medjutim, nadje da osporeni akt treba ponititi, sud moe, ako priroda stvari to dozvoljava i ako utvreno injenino stanje prua pouzdan osnov za to, presudom rijeiti stvar. Takva presuda u svemu zamjenjuje upravni akt. Naravno, takva presuda predstavlja i izvrni naslov za administrativno ili drugo izvrenje po odredbama Zakona o optem upravnom postupku ili odredbama drugih zakona. Kada je upravni akt poniten presudom, predmet se vraa u stanje u kome se nalazio prije nego to je poniteni akt donesen, pa je nadleni organ obavezan da novi akt, ako je prema prirodi stvari potrebno umjesto ponitenog akta donijeti takav akt, donese bez odlaganja, a najkasnije u roku od 30 dana od dana dostavljanja presude. Osim toga, pri donoenju novog akta, nadleni organ je vezan pravnim shvatanjem suda i primjedbama suda vezanim za postupak. 31

Uprava za kadrove

Radojko urianin

Ako se nadleni organ oglui o obaveze vezanosti za pravno shvatanje (tumaenje nekog propisa) i primjedbe suda u pogledu postupka (potreba izvoenja nekog dokaza radi utvrivanja injenice vane za odluivanje) odnosno poslije ponitenja akta ne donese akt u skladu sa presudom, sud e u novom upravnom sporu protiv toga akta, ako bude pokrenut, ponititi osporeni akt i, po pravilu, sam rijeiti stvar presudom (npr. priznae nekom licu pravo na penziju ili druga primanja i obavezati slubu socijalnog osiguranja na isplatu tih primanja). Takva presuda zamjenjuje u svemu akt nadlenog organa. U tom sluaju, sud izvjetava organ koji vri nadzor nad radom organa koji nije postupio u skladu sa presudom suda, a taj organ je duan da obavijesti sud o preduzetim mjerama u roku od 30 dana. Poto presuda u svemu zamjenjuje akt nadlenog organa, tu presudu, ukoliko njome budu odreene obaveze, e izvravati nadleni organ (u prednjem sluaju sprovee se izvrenje protiv nadlene slube radi ispunjenja obaveza iz presude) u skladu sa odredbama o izvravanju upravnog akta. Ukoliko nadleni organ nakon ponitenja akta u odreenom roku ne donese novi akt ili akt u izvrenju presude kojom je nadlenom organu u sluaju tzv. utanje upave odreeno da donese rjeenje, a ne donese ga ni nakon sedam dana od traenja stranke, stranka moe od suda traiti da donese takav akt. Po tom zahtjevu sud e zatraiti od nadlenog organa obavjetenje o razlozima zbog kojih akt nije donesen Ako taj organ ne obavijesti sud u roku od sedam dana ili ako to obavjetenje, po nahodjenju suda, ne opravdava neizvrenje sudske presude, sud e donijeti rjeenje koje u svemu zamjenjuje akt nadlenog organa. To rjeenje sud e takodje dostaviti organu nadlenom za izvrenje i o tome e istovremeno obavijestiti organ koji vri nadzor. Organ nadlean za izvrenje duan je bez odlaganja izvriti ovakvo rjeenje. Odluke suda donijete u upravnom sporu izvrava organ nadlean za izvrenje upravnog ili drugog akta. Koji je to organ-kada je u pitanju upravni akt, jasno je odredjeno u odredbama Zakona o optem upravnom postupku i drugim upravnim postupcima. Ako su, medjutim, u pitanju drugi akti javljaju se potekoe, zbog toga to njih donose dravni organi, organi lokalne samouprave, ustanova i pravnih lica bez primjene javnih ovlaenja i u drugim stvarima. U ovakvim sluajevima ta nadlenost e se utvrivati prema donosiocu drugog akta. Ako je sud ponitio osporeni akt, a priroda stvari mu to dozvoljava, moe meritorno odluiti u predmetnoj stvari, ako je sam utvrdio: 1. injenino stanje na usmenoj raspravi; 2. da bi ponitenje upravnog akta i ponovno voenje postupka pred nadlenim organom izazvalo za tuioca tetu koja bi se teko mogla nadoknaditi; 3. da je na osnovu javnih isprava ili drugih dokaza u spisima predmeta oigledno injenino stanje drukije od onog koje je utvreno u upravnom postupku; 4. da je u istom sporu ve poniten akt, a nadleni organ nije u potpunsti postupio po presudi ili; 5. da je u istom sporu ve poniten akt, a nadleni organ ne donese novi akt u roku od 30 dana od dana ponitenja ili drugom roku koji odredi sud; 32

Radojko urianin

Uprava za kadrove

6. da nadleni drugostepeni organ nije donio akt u roku na osnovu podnijete albe, odnosno prvostepeni organ kada je alba zakonom iskljuena. Ako se radi o sluajevima pod ta. 4, 5. i 6. sud moe i sam utvrditi injenino stanje i na osnovu tako utvrenog injeninog stanja donijeti presudu (tzv. spor pune jurisdikcije), koja u svemu zamjenjuje poniteni akt. U sluaju da ta odluka glasi na obavezu drave, odluku e izvriti sud po zakonu kojim se ureuje izvrni postupak. To znai da se u ovom sluaju radi o sudskom izvrenju odluke koja zamjenjuje akt, tj. odluke koja ima sadraj i znaaj upravnog ili drugog akta.

OBEZBJEIVANJE IZVRENJA ODLUKA USTAVNOG SUDA

Svoju funkciju na zatiti ustavnosti i zakonitosti, Ustavni sud ostvaruje donoenjem odluka o stvarima koje su mu Ustavom stavljene u nadlenost. Ustavni sud: 1. odluuje o saglasnosti zakona sa Ustavom; 2. odluuje o saglasnosti drugih propisa i optih akata sa Ustavom i zakonom; 3. utvruje da li je predsjednik Republike povrijedio Ustav; 4. odluuje o ustavnim albama zbog povrede, pojedinanim aktom ili radnjom, sloboda i prava ovjeka i graanina utvrenih Ustavom, kada nije predviena druga sudska zatita; 5. rjeava sukob nadlenosti izmeu upravnih i sudskih orgna, sukob nadlenosti izmeu ovih organa i organa lokalne samouprave; 6. odluuje o saglasnosti akata politike stranke i udruenja graana; 7. odluuje o zabrani rada politikih stranaka i udruenja graana; 8. odluuje o izbornim sporovima i sporovima u vezi sa referendumom, koji nijesu u nadlenosti redovnih sudova; 9. vri druge poslove utvrene Ustavom. Odluke Ustavnog suda su opteobavezne i izvrne. Dejstvo tih odluka je razliito zavisno od poslova koji su mu stavljeni u nadlenost. Kada Ustavni sud utvrdi da neki zakon, drugi propis ili opti akt nije saglasan sa Ustavom ili zakonom, ti opti akti prestaju da vae objavljivanjem odluke u slubenom glasilu i ne mogu se vie primjenjivati. Dejstvo njegovih odluka protee se indirektno i na odnose koji su ranije pravosnano rijeeni, jer se izvrenje pravosnanih pojedinanh akata donijetih na osnovu propisa koji su stavljeni van snage i ne mogu se vie primjenjivati, ne moe dozvoliti ni provesti, a ako je izvrenje zapoeto, isto e se obustaviti. Meu tim aktima, svakako, mogu se nalaziti i pravni akti. Svako kome je konanim i pravosnanim pojedinanim aktom, donijetom na osnovu propisa koji se vie ne moe primjenjivati, odlueno o nekom pravu i slobodi ima pravo da trai od nadlenog organa izmjenu toga 33

Uprava za kadrove

Radojko urianin

pojedinanog akta predlogom koji se moe staviti u roku od et mjeseci od dana objavljivanja odluke Ustavnog suda. U situacijama kada je neophodno po ovom osnovu, u izvrenju odluka Ustavnog suda, donijeti novi akt nai e se i upravni organi. Ako se utvrdi da se izmjenom pojedinanog akta ne mogu otkloniti posljedice nastale primjenom neustavnog i nezakonitog akta, Ustavni sud moe odrediti da se ove posljedice otklone povraajem u predjanje stanje, naknadom tete ili na drugi nain. Bez obzira na dejstvo odluka Ustavnog suda, ono se mora ostvariti, inae bi odluke bile bezvrijedne. Ustavni sud nema sredstava i mogunosti za prinudno izvrenje svojih odluka. Zbog toga je Ustavom predvieno da izvrenje odluka Ustavnog suda obezbjeuje Vlada. Takva ustavna obaveza Vlade je veoma bitan instrument u rukama Ustavnog suda da se putem izvrenja njegovih odluka oivotvoruje njegova ustavna uloga na zatiti ustavnosti i zakonitosti. Pitanje izvrenja odluka Ustavnog suda regulisano je Uredbom o organizaciji i nainu rada dravne uprave. Prema toj uredbi, Vlada, na zahtjev Ustavnog suda, obezbjeuje izvrenje njegovih odluka preko ministarstava i organa uprave u iji djelokrug spada pitanje na koje se ta odluka odnosi. Na osnovu naloga Vlade, nadleno ministarstvo i organ uprave e obezbijediti izvrenje odluka. O obezbjeenju izvrenja odluka Vlada e obavijestiti Ustavni sud. Uredbom se ne predvia na koji nain i kojim sredstvima e se izvravati odluke. To svakako zavisi od vrste odluke i obaveza koj su odreene odlukom. U svakom sluaju to izvrenje se ne moe sprovoditi na osnovu odredbi iz Zakona o optem upravnom postupku jer to nije predvieno Ustavom, zakonom ili uredbom. Uredbom je blie regulisan samo postupak za izvrenje rjeenja Ustavnog suda kojim je nareena obustava pojedinanog akta ili radnje preduzete na osnovu zakona, drugog propisa ili opteg akta, ija se ustavnost ili zakonitost ocjenjuje. U tom sluaju ministarstvo i organ uprave, po nalogu Vlade, donosi zakljuak o izvrenju rjeenja. U tom zakljuku e se navesti sadrina rjeenja Ustavnog suda, odrediti odgovorno lice u dravnom organu, jedinici lokalne samouprave, ustanovi ili pravnom licu koje je duno da izvri rjeenje i utvrditi rok za izvrenje rjeenja, koji ne moe biti krai od 24 asa niti dui od tri dana. Ako odgovorno lice ne izvri rjeenje Ustavnog suda u utvrenom roku, ministarstvo i organ uprave obezbijedie izvrenje tog rjeenja. Na koji nain e to ostvariti nije propisano. To obezbjeenje e zavisiti od prirode obaveze iz odluke. U dosadanjoj praksi vrlo rijetko je dolazilo do izvrenja odluka Ustavnog suda od strane Vlade odnosno organa dravne uprave. Nije poznato da li je to bilo posljedica nepostojanja potrebe za izvrenjem ovih odluka ili zbog nepoznavanja ovog pravnog puta za ostvarenje prava i sloboda zagarantovanih Ustavom, koji je voma efikasan.

34

Radojko urianin

Uprava za kadrove

ZAKLJUAK
Iz razmatranja cjelokupne materije koja se odnosi na izvrenje upravnog ili drugog akta koje donose organi dravne uprave i drugi organi, jasno se vidi da je znaaj i uloga organa koji sprovode izvrenje ovih akata veoma vana i ravna ulozi i znaaju rada organa na njihovom donoenju. Bez izvrenja, ovi akti odnosno cjelokupna djelatnost na njihovom donoenju, ne bi mogli da proizvedu efekte koji se od njih oekuju. Bez toga esto graani i druge stranke ne bi mogli da ostvare svoja prava i na zakonu zasnovane interese. Zbog toga se djelatnosti izvrenja pojedinanih upravnih i drugih akata mora poklanjati velika i stalna panja. Administrativno izvrenje upravnih akata je djelatnost uglavnom prvostepenih upravnih organa i to preteno onih koji su ih donijeli. U njihovom izvrenju dolo je do znaajne promjene naina izvrenja, jer se primjenom naela srazmjernosti mora pristupiti primjeni onih sredstava i onog naina kojim se najmanje zadire u prava i slobode gradjana-izvrenika. Time, kao i nizom drugih pogodnosti za izvrenika tokom izvrenja, tupi se rigidnost i bezobzirnost koji se ponekad deavaju pri izvrenju. U postupanju inspekcijskih organa i izvrenju njihovih odluka znaajno je i naelo preventivnosti jer se prvo mora kontrolisanom subjektu ukazati na nepravilnosti s pozivom da ih ispravi, a ako on to ne uini dolazi do primjene dravne prinude. Sve to ukazuje na promjene prirode djelatnosti organa uprave u pravcu poprimanja karaktera slube na usluzi graanima. Kada je u pitanju administrativno izvrenje, znaajna je novina uvedena novim zakonom-da izvrenje upravnih akata koji su donijeti primjenom javnih ovlaenja, mogu sprovodti i njihovi donosioci: organi lokalne samouprave, ustanove i pravna lica, ako za to dobiju odobrenje. Time je ujedno izvrena i dekoncentracija i podrutvljavanje posla na izvrenju, koji u sutini inae ima karakter dravne prinude. Odreivanjem da rjeenja koja glase na novane obaveze izvravaju organi nadleni za javne prihode, a da se izvravanje na nepokretnostima i na udjelima lanova privrednog drutva i drugim oblicima privredne djelatnosti vri sudskim putem, znaajno je profesionalizovan posao na izvrenju i zbog prirode obaveza koncentrisan kod organa koji e kvalitetnije i autoritativnije obavljati te poslove. Razmatranje problematike izvrenja upravnih akata ne bi bilo potpuno ako se ne bi tretiralo i izvrenje odluka Upravnog suda koje imaju znaaj upravnih akata, jer se njima razrjeavaju u meritumu-sutini upravni odnosi koji su bili predmet postupka. Za tu djelatnost ne postoji dovoljno oslonca u dosadanjoj praksi, posebno kada je u pitanju izvrenje drugih akata, koji po novom Zakonu o upravnom sporu imaju sudsku zatitu. 35

Uprava za kadrove

Radojko urianin

Najzad, ustavna obaveza Vlade na obezbjedjivanju izvravanja odluka Ustavnog suda je veoma znaajna, jer se i te odluke, bez obzira to su opteobavezne i izvrne, moraju ponekad i prinudno izvravati. Iz svega navedenog slijedi da je izvrenje rjeenja donesenih u upravnom postupku, kao dio upravne djelatnosti, vrlo kompleksno i raznovrsno, ali mu se uvijek ne pridaje dovoljno panje. Propisi kojim se regulie ova djelatnost su razbacani u vie zakona, a upravni kadrovi su nedovoljno upoznati s tim. Zbog toga se oni moraju stalno i dodatno struno usavravati i osposobljavati i za izvravanje zakona u ovoj oblasti. Bez toga, reforma dravne uprave bila bi jednostrana.

36

Radojko urianin

Uprava za kadrove

LITERATURA
Zakon o dravnoj upravi, (Slubeni list RCG, br. 38/03); Zakon o optem upravnom postupku, (Slubeni list RCG, 60/03); Zakon o inspekcijskom nadzoru, (Slubeni list RCG, br. 39/03); Zakon o poreskoj administraciji, (Slubeni list RCG, br. 65/01, 80/04); Zakon o prekrajima, (Slubeni list RCG, br. 25/94, 48/99); Zakon o izvrnom postupku, (Slubeni list RCG, br. 23/04); Zakon o privrednim drutvima, (Slubeni list RCG, br. 6/2oo2); Zakon u upravnom sporu, (Slubeni list RCG; br. 6oo3); Zakon o Ustavnom sudu, (Slubeni list RCG, br. 48/92) Uredba o organizaciji i nainu rada dravne uprave, (Slubeni list RCG, br. 54/04, 78/04, 6/05 i 61/05); Prof. dr Stevan Lili, Upravno pravo, Savremena administracija, Beograd, 1998.g.; Prof. dr Ljubomir Sekuli, Osnovi upravnog prava, Univerzitet Crne Gore, Podgorica, 2004. g. Dr orije Blai, dr Slobodan Duji i dr Predrag Dimitrijevi, Komentar Zakona o inspekcijskom nadzoru, Agencija za lokalnu demokratiju i partnerstvo Crne Gore, Podgorica, 2006. god; Zbirka novih propisa Republike Crne Gore sa uvodnim napomenama doc. dr Slobodan Duji, Ministarstvo pravde, Podgorica, 2004. god.; Sreten Ivanovi, Komentar Zakona o optem upravnom postupku-sa sudskom praksom, Specijal, Podgorica, 2005. god.; Sreten Ivanovi, Komentar Zakona o upravnom sporu-sa sudskom praksom, Specijal, 2004. god.; Radojko M. urianin, Ustavni sud Crne Gore 1993-2001, tamparija Obod, Cetinje, 2001. god.

37