BIBLID 03501426 (206) 40:1 p.

7376

RASHLADNI FLUID HFO1234yf: TERMODINAMIKA

ANALIZA CIKLUSA TOPLOTNIH PUMPI MALIH SNAGA
FRANC KOSI, MILENA STOJKOVI, URO MILOVANEVI i SRAN OTOVI, Univerzitet u Beogradu, Mainski fakultet, Kraljice Marije 16, 11000 Beograd

U radu je izloena termodinamika analiza rashladnih ciklusa toplotnih pumpi malih snaga sa HFO1234yf kao rashladnim fluidom. Zbog vrlo niske vrednosti GWP, HFO1234yf ima izgleda da bude zamena za R134a. Date su osnovne termodinamike, fizikohemijske i ekoloke karakteristike HFO1234yf, merodavne za primenu u rashladnoj tehnici. Za referentni levokretni ciklus sa unutranjim razmenjivaem toplote, izvreno je poreenje termodinamikih performansi i dati su pripadajui uporedni dijagrami za pet rashladnih fluida. Pokazano je da su ciklusi malih toplotnih pumpi sa HFO1234yf energetski efikasni, tehniki izvodljivi i da, s obzirom na nizak GWP, mogu da budu prihvatljiva alternativa fluidu R134a za primenu u rashladnoj i klimatizacionoj tehnici
Kljune rei:  toplotna pumpa; rashladni fluid HFO1234yf; GWP; termodinamika analiza; zamena za R134a

REFRIGERANT HFO1234yf: THERMODYNAMICAL ANALYSIS OF CYCLES FOR SMALL HEAT PUMPS

A thermodynamical analysis of refrigeration cycles for small heat pumps with HFO1234yf as a refrigerant has been given in this paper. As a result of very low GWP value, HFO1234yf is intended to be a replacement for R134a. The basic thermodynamical, physicochemical and ecological characteristics of HFO1234yf relevant for RAC applications have been given. For a comparative cycle with internal suction gas heat exchanger the comparison of thermodynamical performances and associated diagrams for five refrigerants have been presented. It has been shown that the cycles of small heat pumps with HFO1234yf are energy efficient and technical feasible. Having in mind his very low GWP the HFO1234yf fluid may be acceptable altenative for R134a in RAC applications Key words: h  eat pump; refrigerant HFO1234yf; GWP; thermodynamical analysis; replacement for R134a

1. Uvod
Krajem 1995. godine, potpuno halogenizovani hlorofluoro ugljenici (CFC) su Montrealskim protokolom eliminisani iz upotrebe kao rashladni fluidi. Zbog sadraja jednog ato ma hlora u molekulu, upotreba delimino halogenizova nih hidrohlorofluorougljenika (HCFC) se ubrzano redukuje (u mnogim evropskim zemljama novi ureaji sa HCFC se ne grade). Primena delimino halogenizovanih hidrofluoro ugljenika (HFC), u ijim molekulima nema hlora takoe je, zbog poveane zapaljivosti, u dobroj meri ograniena.

S obzirom da se tragalo za rashladnim fluidima koji ne sa dre atome hlora (njihov ODP Ozone Depletion Potenti al jednak je nuli), a koji imaju nizak GWP (Global Warming Potential) i slabu zapaljivost, hidrofluoroolefini (HFO) na metnuli su se kao prirodan izbor za novu generaciju ras hladnih fluida. Rashladni fluidi HFO razvijeni su sa idejom da budu za mena za R134a prvenstveno za automobilske klimaure aje, poto prema direktivama Evropske unije vezanim za emisiju fgasova (Regulation (EC) No 842/2006 i Direkti ve 2006/40/EC), od januara 2011, novi modeli automobi la sa klimaureajima koji koriste fgasove staklene bate

73

1 2011

kgh

sa GWPom veim od 150 ne mogu da se proizvode. Ge neralno, svi HFO1234 imaju odlina ekoloka svojstva, GWP im proseno ne prelazi 4 (335 puta manje od GWPa za R134a), u prirodnim uslovima se brzo razlau (atmos ferski ivotni vek im je oko 11 dana, priblino isto kao za R134a), a produkti razlaganja ne sadre supstancije sa vi sokim GWPom. HFO1234 su blago zapaljivi i ne prouzro kuju nikakvu akutnu niti hroninu toksinost, pa su prema ASHRAEovoj klasifikaciji svrstani u grupu rashladnih flui da A2. Termiki su vrlo stabilni i kompatibilni sa svim mate rijalima koji se uobiajeno koriste u instalacijama sa R134a kao rashladnim fluidom. U pogledu rastvorljivosti sa uljima za podmazivanje kompresora, slino R134a, dobro se me aju sa poliesterskim uljima, a sa mineralnim i alkilbenzen skim uljima formiraju heterogene smese.

vih HFO1234yf i R134a skoro jednaki, ali su izentrope kod HFO1234yf strmije, to povoljno utie na rad sabijanja bez obzira na stepen dobrote realne krive kompresije.

2. Termofizike osobine
Termofizike osobine fluida HFO1234 su vrlo bliske svoj stvima R134a, to znai da omoguavaju dobre performan se ureaja u irokom opsegu temperatura isparavanja i kondenzacije. Poreenja radi, na dijagramu na slici 1, u di jagramu pt date su ravnotene krive parne i tene faze za R134a i HFO1234yf, a u tabeli 1 veliine stanja u kriti noj taki i NBP za HFO1234yf i jo etiri rashladna fluida, R290, R125, R134a i R410A, koji e biti uporedo razmatra ni u ovom radu. Slika 2. Granine krive u ph dijagramu za pojedine rashladne fluide

3. Termodinamika analiza ciklusa toplotne pumpe

U novije vreme, izmeu ostalih, razvijene su nove familije kompresora sa R134a kao rashladnim fluidom, namenjene za temperature kondenzacije preko 60 C. U poreenju sa R134a, HFO1234yf ima neto niu kritinu temperaturu, ali i manje specifine zapremine suvozasiene pare na tem peraturama isparavanja, pa bi kao rezultat trebalo oekiva ti manje koeficijente grejanja (COPH), ali i manje potrebne zapremine kompresora u instalacijama sa HFO fluidima. Za levokretni ciklus (ema instalacije je data na slici 3a, a pri padajui logph na slici 3b) sprovedena je uporedna termo dinamika analiza za svih pet rashladnih fluida iz tabele 1, pod sledeim uslovima: grejni uinak: 5 kW, temperatura kondenzacije: 50 C,  stepen dobrote kompresije (izentropska efikasnost): 0,8, pregrevanje pare u prehlaivau kondenzata: 10 C. Temperatura isparavanja je varirana u rasponu od 10 C do +10 C. Da bi se u razmatranje uzeo i uticaj pregrevanja pare u prehlaivau (unutranjem razmenjivau toplote), za usvojenu temperaturu isparavanja od +5 C, analizirana je promena koeficijenta grejanja i specifine zapreminske rashladne sposobnosti pri promeni temperature pregrejane pare na usisu kompresora u opsegu od 0 C do 20 C. Veliine stanja u karakteristinim takama i procedura pro rauna merodavnih veliina ciklusa nisu dati u ovom radu, jer se smatraju dovoljno rutinskim.
KD (Pc) 3 1 LSHX (Pc,Po) 3 ThV(h) 4 Wth = 0 Ro (Po) 4 1

Slika 1. Ravnotena kriva parne i tene faze u pt dijagramu Uporeivanjem ravnotene krive HFO1234yf sa krivom R134a primeuje se da se one dobro poklapaju. Za tempe rature ispod 60 C ravnotene krive su skoro identine, a na temperaturama viim od 60 C ravnotena kriva za R134a je neto strmija od krive za HFO1234yf. Tabela 1. Veliine stanja u kritinoj taki za pojedine rashladne fluide
Rashladni fluid R290 R125 R134a R410A HFO1234yf
1) 2)

Tcr [ C] 96,67 66,28 101,06 74,67 94,7

pcr [kPa] 4235,9 3635,0 4059,0 5173,4 3382,0

vcr [m3/kg] 0,00507 0,00176 0,00195 0,00162 0,00209

NBP1) [ C] 42,20 48,37 26,36 52,532) 29

Izvor [1], [2] [4] [1], [2] [1], [2] [3], [5], [6], [7]

2 CP(s)

P CP 3 3 Wcp Po,To Pc,Tc Pc = const. 2 Po = const. Tc = const. h

Temperatura kljuanja na atmosferskom pritisku. U stanju suvozasiene pare.

1 1

Na slici 2 date su u ph dijagramu granine krive vla ne pare za svih pet razmatranih fluida. Vrednosti to plote isparavanja kod HFO1234yf manje su nego kod R134a, i naravno, znaajno manje nego kod ugljovodonika (R290). Interesantno je da su nagibi gornjih graninih kri

Slika 3. Termodinamiki ciklus toplotne pumpe; a) ema ciklusa, b) logph dijagram

kgh 1 2011

74

Rezultati analize prikazani su na dijagramima na slikama 48.

ispod vrednosti za ostale fluide, to je jasno imajui u vidu njihovu relativno malu toplotu isparavanja i veliku specifi nu zapreminu pare. R410A ima visoke pritiske isparavanja u razmatranoj oblasti temperatura isparavanja i sledstveno tome najmanju specifinu zapreminu pare; istovremeno to plota isparavanja mu je reativno velika (vea je jedino kod R290). Propan R290 i pored praktino dvostruko vee to plote isparavanja ima relativno malu specifinu masenu i zapreminsku rashladnu sposobnost, poto su gubici ekser gije usled priguivanja (zbog blagog nagiba donje granine krive) jako izraeni. Uticaj pregrevanja pare u unutranjem razmenjivau toplo te LSHX (liquid suction heat exchanger) na koeficijent gre janja dat je na slici 6, a na specifinu rashladnu sposobnost na slici 7. Pregrevanje pare odnosi se samo na povienje temperature pare na razmenjivau toplote LSHX (stvar no pregrevanje je vee za 7 C, koliko iznosi pregrevanje na mestu davaa temperature termostatskog prigunog ventila). Pored neospornog smanjenja gubitaka rashlad ne sposobnosti usled priguivanja, u posmatranom raspo nu temperatura pregrevanja pare (od 0 C do 20 C), kod svih rashladnih fluida porast pregrevanja pare prati povea nje koeficijenta grejanja i blagi porast specifine zapremin ske rashladne sposobnosti. Pregrevanje pare ima relativno skroman uticaj na povea nje koeficijenta grejanja i specifine rashladne sposobnosti posmatranih fluida; kod HFO1234yf ovo poveanje je mi nimalno. Meutim, pored dodatne zatite kompresora od vlanog usisavanja, kod maina koje rade sa rashladnim fluidima koji se dobro meaju sa uljima za podmazivanje, prehlaivanje hladnom parom je praktina potreba da ras

Slika 4. Promena COPH sa promenom temperature isparavanja Na slici 4 prikazan je uticaj temperature isparavanja na ko eficijent grejanja. Za nie temperature isparavanja nema osetne razlike u koeficijentu grejanja za HFO1234yf i R134a. Za propan se dobijaju vrlo slini rezultati. Koefici jent grejanja za toplotne pumpe sa R410A i R125 su manji, to je verovatno rezultat njihove nie kritine temperature, poto su u blizini kritine take sva rashladna svojstva flui da naelno nepovoljna.

Slika 5. Promena specifine zapreminske rashladne sposobnosti sa promenom temperature isparavanja Na slici 5 dat je uticaj temperature isparavanja na speci finu zapreminsku rashladnu sposobnost koja karakterie veliinu (zapreminu) kompresora. Vrednosti specifine za preminske rashladne sposobnosti HFO1234yf i R134a su

Slika 7. Promena specifine zapreminske rashladne sposobnosti sa promenom pregrevanja pare na unutranjem razmenjivau toplote

Slika 6. Promena COPH sa promenom pregrevanja pare na unutra njem razmenjivau toplote (temperatura isparavanja +5C)

Slika 8. Promena temperature na potisu kompresora sa promenom temperature isparavanja

75

1 2011

kgh

hladni fluid ispari iz kapljica ulja u prehlaivau, a ne u cilin dru kompresora, jer mu to smanjuje stepen isporuke. Za sve posmatrane fluide temperatura pare na potisu kom presora opada sa povienjem temperature isparavanja (di jagram na slici 8). U odnosu na R134a, HFO1234yf ima neto nie vrednosti; nie temperature na potisu kompre sora, iako doprinose smanjenju nepovratnosti razmene to plote u kondenzatoru, ne moraju biti uvek prednost kada je u pitanju primena kod toplotnih pumpi.

4. Zakljuak
Uz blagu zapaljivost rashladni fluid HFO1234yf ima odlina ekoloka svojstva, ukljuujui i odsustvo akutne ili odloene toksinosti. Performanse sistema koji radi sa HFO1234yf kao rashladnim fluidom vrlo su sline parametrima rada in stalacija sa R134a. HFO fluide karakterie velika termi ka stabilnost i kompatibilnost sa svim materijalima koji se uobiajeno koriste u instalacijama sa R134a. Iako je prvo bitno razvijen sa ciljem da bude zamena za R134a u au tomobilskim klimaureajima, HFO1234yf ima izgleda da bude vrlo atraktivno reenje za primenu u toplotnim pum pama malih uinaka.

Literatura
[1]  Downing, R. C., ASHRAE Transactions, 1974, Paper No. 2313. [2]  *** Thermophysical Properties of Refrigerants , ASHRAE, 1976. [3]  Akasaka, R., K. Tanaka, Y. Higashi, Thermodynamic property modeling for 2,3,3,3tetrafluoropropene (HFO1234yf), Inter national journal of refrigeration 33 (2010), po. 5260. [4]  *** Solkane, Refrigerant software, version 7.0.0.10, Solvay Fluor GmbH Technical ServiceRefrigerantsPO Box 220, 30002 Hannover, Germany. [5]  Tanaka, K., Y. Higashi, Thermodynamic properties of HFO1234yf (2,3,3,3tetrafluoropropene), International journal of refrigeration 33 (2010), pp. 474479. [6]  Higashi, Y., Thermophysical properties of HFO1234yf and HFO1234ze, International Symposium on Nextgeneration Air Conditioning and Refrigeration Technology 2010, 1719 Fe bruary 2010, Tokyo, Japan. [7]  Leck, T. J., Evaluation of HFO1234yf as Potential Replacemant for R134a in Refrigeration Applications, 3rd IIR Confe rence on Thermophysical Propertes and Transfer Processes of Refrigerants, Boulder, CO, 2009.

kgh

kgh 1 2011

76