Chuong trnh Giang day Kinh t Fulbright

Nin kho 2008-2009

Kinh t vi m Vit Nam: Con rng trong con ri loan
J. Pincus & Vu Thanh Tu Anh 1 Bin dich: KimChi
Vit Nam: Con h trong con ri lon
Nhung ran nut nghim trong pht sinh trong h thng ti chnh v kinh t Vit Nam nhung
thng gn dy dang de doa trin vong tng truong. Liu H Ni c thuc hin thnh cng
nhung buoc di dng dn d dy li tnh trang kinh t tut dc?
Vit Nam cam nhn sc nng
Jonathan Pincus v V Thnh Tu Anh
1
Chi moi mt nm thi m d di khc dn th. Du nm ngoi, nhiu mu chuyn dn dp
xut hin trn bo ch quc t tn tung Vit Nam l Diu thn ky moi cua chu v Con
h tip theo cua chu . Dt nuoc tham gia T chuc thuong mai th gioi vo thng 1-2007,
dn dn su tng vot trong ph duyt du tu truc tip nuoc ngoi hng nm ln dn hon 20 ty
USD. Thi truong chung khon thnh ph H Ch Minh nhu bn lua, chi s vot ln dinh cao
1.170 vo thng 3, tng 140% chi trong mt nm. Gi hng ho ton cu gia tng dy kim
ngach xut khu ln dn gn 50 ty USD, tng hon 20% so voi nm 2006. Tnh ca nm, nn
kinh t tng truong voi ti l tht n tuong l 8,5%, nhip d tng truong nhanh nht k tu nm
1996.
Moi thu bt thnh lnh ct ngang vo thng 3-2008. Mt hi nghi cua cc nh du tu lon
duoc quang b duoi tiu d Duy tr tng truong v cai cch o dt nuoc con h k tip cua
chu dt ngt bi huy bo theo yu cu cua chnh phu do cc mi quan ngai v kinh t vi
m v vi m thc p. Sau d chnh phu khng dinh rng giy php cua cc nh t chuc
khng hop l. Ngy 25 thng 3, thi truong chung khon cham dy voi chi s 496, rot 57% tu
dinh dim mt nm truoc d. Cung trong thng ny, ti l lam pht chnh thuc hng nm ln
dn 19,4%, do muc tng gi luong thuc dng lo ngai o muc 31%. Qu I nm 2008, thm hut
thuong mai ln dn 7,4 ty USD, cao gp bn ln qu I nm 2007.
Tnh cht bt ngo cua tnh trang xung dc kinh t Vit Nam khi m moi thu dang tt dep d
lm dy ln mi quan ngai v tnh n dinh cua h thng ti chnh, dc bit nu tnh hnh vn
cu tip tuc xu di. Tin tt l cc yu t kinh t nn tang cua Vit Nam vn vung chc. Dt
nuoc khng no nn nhiu, tng truong xut khu vn manh v Ngn hng nh nuoc Vit
Nam vn gia tng du tru ngoai hi dng k trong nm qua. Vit Nam hi nhp voi cc thi
truong vn ton cu t hon so voi Thi Lan v Indonesia, v do d, xem ra dt nuoc cung
khng bi anh huong nhiu tu tnh trang v no cho vay th chp bt dng san duoi chun o
M. Chnh phu c th khi phuc su n dinh tuong di nhanh thng qua kim sot chi tiu
cng v vay muon cua cc doanh nghip nh nuoc. Tin xu l cc mi rng buc chnh tri c
th lm cho nhim vu tuong di don gian ny tut ra ngoi tm tay cua cc nh hoach dinh
chnh sch Vit Nam.
Qu nng
Nn kinh t Vit Nam dang qu nng. Cc yu t ton cu nhu gi luong thuc v nng luong
cao gp phn dn dn lam pht, nhung su kin gi o Vit Nam tng nhanh hon so voi o cc
nuoc lng ging cho thy rng cc yu t ni dia quan trong hon. Nhung yu t ny bao gm
tng truong tn dung vuot qu 50% v thm hut ngn sch tuong duong 7% GDP. Tng
1
J . Pincus l kinh t truong cua Chuong trnh pht trin Lin hip quc o Vit Nam. Vu Thnh Tu Anh l nh
kinh t hoc o Chuong trnh Vit Nam cua Dai hoc Harvard.
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
Chuong trnh Giang day Kinh t Fulbright
Nin kho 2008-2009
Kinh t vi m Vit Nam: Con rng trong con ri loan
J. Pincus & Vu Thanh Tu Anh 2 Bin dich: KimChi
truong tin t ko theo d lm tng dn gi nhung hng ho khng th ngoai thuong v tip
suc cho bong bng bt dng san, dy gi cc ti san bt dng san co ban ln gp di hay gp
ba chi trong vng mt nm.
Gi tng k|ch trn
Lam pht gi tiu dng (% thay doi hng nm)
So liu nm 2008 l gi tri uoc luong qu 1
Ngun: Ngn hng pht trin chu
Ci r cua tnh trang qu nng c th tm thy tu su gia tng dt ngt cc dng vn vo nm
2007. Du tu truc tip nuoc ngoi (FDI) giai ngn, kiu hi, vin tro pht trin, v cc dng
vn du tu gin tip vuot qu 20 ty USD hay khoang 30% GDP. Cung nhu nhiu nuoc dang
pht trin khc, Vit Nam thuc hin nhung n luc dng k d thu ht du tu nuoc ngoi,
nhung lai khng duoc chun bi sn sng khi cui cng du tu nuoc ngoi chay vo voi gi tri
lon. Theo truyn thng, Ngn hng nh nuoc vach muc tiu ty gi hi doi v cho php cung
tin diu chinh, mt chin luoc c nghia trong mt nn kinh t m dn chng thch thuc
hin cng vic kinh doanh bng ngoai t v giu ti san ngoai t. Hon nua, cc cng cu chnh
sch tin t khng pht huy tt chuc nng o Vit Nam. Li sut l cng cu khng sc bn khi
m tn dung chi dao cho cc doanh nghip nh nuoc ln dn mt phn tu luong vn cho vay
v khi cc ngn hng duoc t chuc thnh mt cartel cng khai d trnh su bng n canh
tranh. Thi truong tri phiu chnh phu mong v thi truong thu cp cn non tre. Do loi sut tri
phiu chnh phu thp hon ti l lam pht, nguoi mua tri phiu chng khc g dang c d rng
co ch ty gi hi doi c dinh s duoc duy tr. Khi rui ro c d tng ln, tri phiu bng tin
dng tro nn km thu ht hon voi nguoi nuoc ngoi cung nhu cc nh du tu trong nuoc.
Tht bai trong vic thuc hin b tru luong vn nuoc ngoi trn ngp dt ngt (thng qua bn
chung khon bng tin dng) d chm ngi cho tng truong cho vay giua cc ngn hng c
phn nho. Cc ngn hng ny tch cuc cung ung vn vay cho cc nh pht trin bt dng san
cung nhu nguoi mua bt dng san v c phn. Gi bt dng san v gi c phn gia tng lm
tng gi tri th chp trong tay nhung nguoi so huu cc ti san ny, thi thc ho vay muon
nhiu hon. Cc tng cng ty nh nuoc lon cung tham gia vo phong tro du tu bt dng san,
duoc ti tro boi cc ngn hng quc doanh voi li sut uu di.
Ngoi vic khy dng tng truong tn dung, su gia tng dng vn vo cung ti tro cho tnh
trang mo rng thm hut thuong mai v thm hut ti khoan vng lai. Dim khc bit quan
trong giua Vit Nam v hu ht cc nuoc Dng v Dng nam l o ch Vit Nam l nuoc
nhp khu vn rng. Ni cch khc, Vit Nam thuong c thm hut thuong mai v thm hut
ti khoan vng lai duoc ti tro bng cc dng vn nuoc ngoi vo. Diu ny khng phai l
xu hay l chuyn rui ro g di voi mt dt nuoc dang o vo cc giai doan du cua cng
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
Chuong trnh Giang day Kinh t Fulbright
Nin kho 2008-2009
Kinh t vi m Vit Nam: Con rng trong con ri loan
J. Pincus & Vu Thanh Tu Anh 3 Bin dich: KimChi
nghip ho. Vit Nam cn mua thit bi v nhp luong cho cc ngnh cng nghip dang tng
truong v phai ti tro vic nhp khu ny thng qua kt hop giua xut khu v cc dng vn
nuoc ngoi vo. Truc trc l o su phu thuc vo cc dng vn du tu gin tip ngn han c
th gy bt n nu cc nh du tu dt ngt thay di cam nhn cua mnh.
Trn dinh cua c sc tin t, Vit Nam cung tch tu chnh sch ngn sch mo rng do du tu
cng. Nm 2007, ti l du tu trn GDP vuot qu 40%, mt nua trong s d duoc thuc hin
trong khu vuc cng v duoc ti tro mt phn boi cc ngn hng quc doanh. O dy lai xut
hin dim khc bit lon thu hai giua Vit Nam v cc nuoc lng ging. Nhung nuoc thnh
cng hon trong cc nuoc Dng v Dng Nam d p dung mt quan dim chnh sch
ngn sch thn trong d dt. Tung trai voi kinh nghim, chnh phu cc nuoc ny bit rng lam
pht gi s khoi mo cho cu tin luong cao hon cua nguoi lao dng, v lm cho xut khu
tro nn km canh tranh hon. Ho cung nhn thy tnh chnh dng cua nh nuoc gn lin voi
phc loi cua nhung nguoi khng c kha nng tu v truoc tnh trang lam pht nhu gio vin,
nguoi lao dng nng nghip, nguoi v huu v nguoi ngho d thi.
Phan ung cua chnh phu truoc p luc lam pht l tng ti l du tru bt buc cua cc ngn hng
thm 100 dim co ban vo thng 2-2008, b sung thm dot tng 500 dim co ban (thng 5-
2007). Ngn hng nh nuoc cung yu cu cc ngn hng lon phai mua 20,3 nghn ty dng tn
phiu kho bac voi loi sut 7,8% vo giua thng ba. Trong mt thoi gian ngn, Ngn hng nh
nuoc han ch vic mua USD d kim sot tng truong tin. Tt ca nhung diu ny d khuyn
khch cc ngn hng tch tru thanh khoan tin dng, buc li sut cho vay lin ngn hng ln
dn 43% vo cui thng 2. Lo so anh huong cua mt ln sng yu cu np tin bao chung
trn cc bang cn di k ton cua cc ngn hng nho hon, chnh phu cung thu hep bin d
giao dich trong ngy cua thi truong chung khon tu 5% xung 1%.
Nhung diu chinh nho ny d c anh huong nhu du tnh di voi li sut cho vay v thi truong
bt dng san. Nhung bng chung bn l cu chuyn cho thy gi dt o thnh ph H Ch
Minh giam khoang 20% tu dinh cao vo thng 12-2007. Nhung chnh sch cua chnh phu
khng nht qun. Ngn hng nh nuoc qui dinh li sut huy dng tit kim ti da o muc duoi
muc lam pht l 12%, ri lai thu dng cho qua khi Hip hi ngn hng Vit Nam p dt muc
trn li sut tit kim 11% di voi cc thnh vin. Quan trong hon, ngoi nhung loi ku goi
mo h v hiu qua trong vic su dung ngun vn nh nuoc, chng ai lm g d khng ch cc
ngn hng quc doanh v chuong trnh du tu cng. Khi chnh sch ngn sch vn cn mo
rng, su tht cht tin t s don thun ht kit ngun vn tu khu vuc tu nhn non tre m thi.
Trong lc d, lam pht vn tip tuc khng suy yu.
Nng lc nh nuc
O Vit Nam khng thiu nguoi am hiu nguyn nhn cua tnh trang bt n kinh t hin tai v
cc buoc di cn thit d dp tt lam pht gi v khi phuc n dinh thi truong. Nhung truc trc
cua Vit Nam khng phuc tap m cung chng phai khng th quan l duoc. Dng tic thay,
nhung nguoi ny khng o vo nhung vi tr d c th lm duoc cng vic ny. Cc t chuc
hoach dinh chnh sch Vit Nam th manh mn dn muc t lit. Chnh sch tin t thuc thm
quyn cua Ngn hng nh nuoc, nhung B Ti chnh lai duoc chi dinh nhim vu kim sot
lam pht. Chnh sch tin t cung duoc gim st boi mt Uy ban chnh sch tin t v ti
chnh nh nuoc bao gm cc nh tu vn k thut v dai din cua cc co quan chnh phu khc.
B Ti chnh n dinh chnh sch thu v chi tiu thuong xuyn, nhung chi tiu du tu thuc
thm quyn cua B K hoach du tu. Vic b nhim chuc vu l theo chi thi cua Dang Cng
san, cung l noi dua ra cc huong dn chnh sch. Trong khi d, cc tp don nh nuoc bo
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
Chuong trnh Giang day Kinh t Fulbright
Nin kho 2008-2009
Kinh t vi m Vit Nam: Con rng trong con ri loan
J. Pincus & Vu Thanh Tu Anh 4 Bin dich: KimChi
co truc tip cho thu tuong, bo qua cc b, v khng bi can tro trong vic ku goi thu tuong
hay cc nh chnh tri cao cp khc d dat duoc nhung g ho mun.
Chi tiu qu mc
Thm hut ngn sch tnh theo % GDP
Ngun: Ngn hng pht trin chu
Cn c nhung cai cch co ban d don gian ho b my hoach dinh chnh sch. Phn lon cc
nuoc Dng v Dng nam thnh lp cc hi dng c vn gm nhung chuyn gia trnh d
cao, duoc tra luong cao d lo li chnh sch kinh t vi m. Trong mt s truong hop, cc t
chuc ny duoc su dung cc cp quyn luc; trong nhung truong hop khc, ho tu vn cho cc
nh lnh dao chnh tri mt cch tch bit voi hoat dng chnh tri cua dang. V du, Hi dng
k hoach kinh t Hn Quc truc tip kim sot hoat dng lp k hoach, chnh sch ngn sch
v thng k trong khi Hi dng k hoach v pht trin kinh t Di Loan pht huy vai tr tu
vn nhiu hon.
Dc dim cua cc co quan t chuc o Vit Nam l tuyn thm quyn mo h v vic ra quyt
dinh mang tnh cht dng thun. V mt tch cuc, hoat dng chnh tri o Vit Nam r rng l
n dinh. Nhung vic ra quyt dinh mt cch dng thun cung lm tng cuong xu huong phn
phi dc loi rng ri trong ca h thng. Vn d ny th hin r trong vic phn b du tu
cng. Cc nh chnh tri Vit Nam ph duyt 10 du n th nguoi ta s thuc hin v dn trai
nhung du n d trn khp dt nuoc. V du, Vit Nam dang xy dung mt loat cc cang nuoc
su o min trung Vit Nam bt chp su kin l co so ha tng cang o cc tinh min nam nhu
thnh ph H Ch Minh, Dng Nai, Bnh Duong, v B Ria Vung tu hop lai chim hon
50% tng truong vic lm cua Vit Nam v doanh thu ngn sch ngoi du d cng thng
dn muc sp v tung. Cc cp c thm quyn duong b c k hoach lm duong moi tri gi 40
ty USD. Cc du n co so ha tng Vit Nam tht dt do xt theo cc tiu chun quc t bt k
nhung vn nan ai cung nhn thy v cht luong km coi. Cho d chnh phu thua nhn nhu
cu tht cht thm hut ngn sch d kim sot lam pht, nhung kh m thy ai s thuc hin
nhung chon lua kh khn cn thit d lm cho du tu cng tro nn hiu qua hon.
Tham nhung pht trin manh khi ta xem xt chi ph lm kinh doanh thng thuong. Vo ngy
18 thng 4, Vin kim st nhn dn ti cao dnh chi vu n co buc ti hi l cua Bi Tin
Dung, nguyn lnh dao Ban Quan l du n PMU 18 dy tai ting cua B Giao thng vn tai.
Thu truong cua ng, nguyn Thu truong b giao thng vn tai Nguyn Vit Tin, cung duoc
dnh chi diu tra vo thng ba, bt chp su bi ri cua ca nuoc do vic su dung sai r rng
ngun vn vin tro cua Nht Ban v Ngn hng th gioi. Vit Nam nhn duoc dim xp hang
thp khi so snh voi cc nuoc Dng khc trong cc cuc khao st v nhn thuc tham
nhung. Ly v du, thu hang tng hop cua Ngn hng th gioi xp Vit Nam thm ch cn duoi
muc Trung Quc v thp hon nhiu so voi Thi Lan v Malaysia. Tnh trang tham nhung trn
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
Chuong trnh Giang day Kinh t Fulbright
Nin kho 2008-2009
Kinh t vi m Vit Nam: Con rng trong con ri loan
J. Pincus & Vu Thanh Tu Anh 5 Bin dich: KimChi
lan nn kh m giam duoc thm hut ngn sch, v cc quan chuc cc cp huong loi tu su sinh
si nay no cua nhung du n c chi ph cao.
Khp vo ky lut cc tp don nh nuc
Vo du thp nin 90, mi quan ngai v kt qua hoat dng yu km cua cc doanh nghip
cng nghip nh nuoc khin chnh phu thu nghim mt tip cn moi. Cc tng cng ty v tp
don duoc thnh lp tu nhung doanh nghip hin huu, duoc cho l theo m hnhkeiresu cua
Nht Ban vchaebol cua Hn Quc. tuong l cc doanh nghip lon hon s dat duoc loi th
kinh t theo qui m v theo pham vi hoat dng, gip ho canh tranh trn thi truong quc t. L
hng trong co so l lun ny l phn lon cc tp don ny nhung doanh nghip nhu tng
cng ty khong san Vinacomin, tng cng ty hng hai Vit Nam Vinalines, tng cng ty din
luc EVN, v tng cng ty xng du Petro Vietnam kim tin tu dc loi khong san hay su
tip cn uu di voi thi truong ni dia. Thay v lao vo dng nuoc xit cua canh tranh quc t,
phn lon cc tng cng ty ny lai thch xy dung th luc thi truong cua ho o Vit Nam v
nhay vo cc du n ni dia bo bo trn thi truong bt dng san, dich vu ti chnh, vin thng
v du lich.
Cc tp don khng tro thnh nhung chin binh lo luyn trn th gioi, nhung d bit cch
mua bn anh huong chnh tri cua ho o nuoc nh. Ngn hng nh nuoc moi dy d cp php
thnh lp ngn hng cho ba tng cng ty (FPT, Bao Vit, v Petro Vietnam), v nhung cng
ty khc cung dang xp hng cho. Nhung cng ty ny m phong xu huong quen thuc cua
Dng nam l thnh lp cc d ch cng ty da dang xoay quanh mt don vi dc quyn tao ra
tin v mt ngn hng d d dng tip cn vn.
Mt s t cng ty san xut hng xut khu d su dung cc mi quan h chnh tri d c duoc
nhung khoan vay do nh nuoc bao lnh nhm mo rng hoat dng trong nhung linh vuc khng
lin quan dn hoat dng kinh doanh chnh cua ho. Nm 2006, Tng cng ty cng nghip tu
thuy Vinashin nhn tin tu vic pht hnh tri phiu chnh phu ln du tin ra nuoc ngoi cua
Vit Nam ri lai tip nhn khoan vay 1 ty USD tu tp don ti chnh Thuy Si Credit Suisse.
Gn dy hon, Vinashin v Tng cng ty dt may Vinatex duoc bao dam cc khoan vay tu
ngn hng Duc Deustche Bank ln luot l 2 ty v 500 triu USD, nhn dip thu tuong Nguyn
Tn Dung ving thm chnh thuc nuoc Duc.
Thm ch nhu vy, chnh phu cung c du hiu mt kin nhn voi cc tp don v tng cng
ty. Trong cuc hop moi dy voi cc tng gim dc tng cng ty d thao lun cc bin php
kim sot lam pht, thu tuong h l rng cho d cc tp don v tng cng ty nh nuoc chim
60% cc khoan vay hin hnh tu cc ngn hng thuong mai quc doanh v 70% vay muon
nuoc ngoi cua Vit Nam, ho chi san xut duoc 40% GDP. Du thng tu, ng ra lnh tt ca
cc tp don v tng cng ty phai du tu t nht 70% vn vo hoat dng kinh doanh ct li
cua ho. Nhung phan ung cua cc tp don cho thy chng d g khp ho vo khun php. Chu
tich hi dng quan tri Petro Vit Nam Dinh La Thng goi bin php ch ti n ho ny l
liu php sc v nhn xt rng ngay ca khi hoat dng du tu cua cc tp don v doanh
nghip nh nuoc vo cc hoat dng kinh doanh khng phai linh vuc ct li cua ho chim dn
40 hay 50% tng du tu v nu cc du n du tu ny c kha nng sinh loi th chnh phu cung
s khng yu cu ho phai rt vn du tu tu cc hoat dng ny v diu d c th dn dn sup
d cc doanh nghip.
Chia xe tng truong
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
Chuong trnh Giang day Kinh t Fulbright
Nin kho 2008-2009
Kinh t vi m Vit Nam: Con rng trong con ri loan
J. Pincus & Vu Thanh Tu Anh 6 Bin dich: KimChi
Vit Nam d nhn duoc su tn thuong nhit lit cua cng dng quc t v thnh tch xo di
giam ngho cua dt nuoc, ph cp gio duc tiu hoc v nhung cai thin trong cc chi bo co
ban nhu ti l tu vong so sinh v tip cn ngun nuoc ung an ton. Th nhung di voi mt
dt nuoc chnh thuc theo chu nghia x hi, Vit Nam dua nhiu vo chi tiu ngoi ngn sch
d ti tro cho y t v gio duc co ban. Chi tiu cng cho y t thp thu hai trong khu vuc, sau
Indonesia. Vn ngn sch nhm muc tiu gip d nguoi ngho khng phai lc no cung dn
duoc voi ho. Theo mt nghin cuu moi dy cua Chuong trnh pht trin Lin hip quc, 45%
thanh ton chuyn nhuong trong linh vuc y t roi vo mt phn nm dn s giu nht, so voi
7% dnh cho mt phn nm dn s ngho nht. Con s tuong ung trong linh vuc h tro gio
duc l 35% v 15%.
Ngoi cc con s, cung c nhung mi quan ngai v cht luong dich vu y t v gio duc. Intel
ging mt dn vo hnh anh tu nhn cua Vit Nam nhu mt ngi sao dang ln trong cc
ngnh dua vo tri thuc khi cng ty ny tuyn b rng sau khi kim tra 2000 sinh vin tu nm
truong dai hoc cng ngh hng du cua dt nuoc, chi c 40 sinh vin dp ung cc tiu chun
ti thiu cua ho. Theo Intel, dy l thnh cng thp nht cua mt dt nuoc noi ho tung c mt.
Chng la g cc h gia dnh nguoi Vit chi tiu uoc tnh 1 ty USD mt nm cho vic hoc tp
o nuoc ngoi. H thng ni dia khng mang lai cht luong, thm ch di voi nhung nguoi c
kha nng chi tra.
D c ln Gore Vidal m ta nn kinh t M nhu Chu nghia x hi cho nguoi giu v doanh
nghip tu do cho nhung nguoi khc. Vit Nam dang tin nhanh theo chiu huong d. Su
hnh thnh mt tng lop thuong luu tn huong su tip cn cc ngun luc v th luc nh nuoc
c nhung h luy chnh tri nghim trong tim tng di voi mt chnh dang cm quyn lc no
cung khng dinh dai din cho quyn loi cua nguoi lao dng. Gi luong thuc gia tng dang
gy tn thuong cho nguoi ngho, nhung ho khng phai l mi de doa tuc thoi cho n dinh
chnh tri. Nhn thuc ngy cng tng v vic nh nuoc chm sc quyn loi cua nhung nguoi
c th luc trong khi d bo roi nguoi ngho truoc nhung kh khn ring cua ho chi c th c
mt anh huong mi mn di voi quyn luc nh nuoc trong di han.
Cai cch kinh t thnh cng o Vit Nam vuot ra khoi ky vong cua phn lon nhung nguoi
quan st. Hi nhp vo cc thi truong ton cu d kch thch tng truong kinh t v cai thin
muc sng cua hng triu nguoi dn Vit Nam. Tng truong xut khu bnh qun hng nm
hon 20% tu 1990, voi nhung ngnh tao ra thu nhp cao nht tu cc san phm thm dung lao
dng nhu dt may v thuy san. Nhung ngnh ny mang lai cng n vic lm n dinh cho
hng triu nguoi dn nng thn Vit Nam, nhung nguoi truoc dy chi bit sng trong bt n
v kinh t v di ngho co cuc. Tng truong xut khu duoc dy manh boi cc nh nng, mt
khu vuc tu nhn moi ni ln chu yu bao gm nhung doanh nghip rt nho v cc doanh
nghip nuoc ngoi. Cc khu vuc tu nhn v du tu nuoc ngoi tao ra gn nhu ton b tng
truong vic lm ghi nhn duoc trong bay nm qua.
Gn kt voi canh tranh nhung vn cn o muc thp, nn kinh t ny l mt h thng tch bit
gm cc doanh nghip nh nuoc di vn tp trung vo cc ngnh khai thc ti nguyn khong
san v san xut hng ho dich vu cho thi truong ni dia. Nhung doanh nghip ny chim
phn lon vn vay tu cc ngn hng quc doanh v d bt du vay muon nuoc ngoi. Ho khai
thc anh huong chnh tri cua ho d da dang ho hoat dng trn cc thi truong ti chnh v bt
dng san ni dia bo bo. Cho d s liu v kt qua hoat dng cua ho rt khng dy du, sut
sinh loi tu ngun vn nh nuoc thp hon nhiu so voi trong khu vuc tu nhn v du tu nuoc
ngoi.
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
Chuong trnh Giang day Kinh t Fulbright
Nin kho 2008-2009
Kinh t vi m Vit Nam: Con rng trong con ri loan
J. Pincus & Vu Thanh Tu Anh 7 Bin dich: KimChi
Dng lo hon nua, cc tp don d duoc php mo ngn hng v cc cng ty ti chnh phi ngn
hng. Th gioi dang pht trin trn ngp nhung v du v mi him hoa cua quyn loi ngn
hng v cng ty dan xen hay lin doi ln nhau. Tu cc tp dongroupos cua Chile cho dn
chaebol cua Hn Quc vkonglomerat cua Indonesia , su gn kt giua cc ngn hng v cc
cng ty th luc dn dn cho vay khng thn trong trong ni b tp don, lm mt kim sot
chnh sch tin t v cui cng dn dn bt n ti chnh. Vit Nam nn suy nghi cn thn v
nhung hm cua chin luoc trn truoc khi buoc xa hon trn con duong ny.
Lam pht v tnh trang bt n kinh t vi m hin nay cua Vit Nam l h luy truc tip cua
nhung truc trc v tng truong di han cua dt nuoc. Nhung thch thuc ny thuc ra l mt v
tuong tu nhu nhau. Nu chi bin php tht cht tin t s khng th giai quyt duoc vn d
lam pht cua Vit Nam. Vic dy li sut ln cao m khng lm g d giam thm hut ngn
sch c th thnh cng trong vic lm ngui lanh di khu vuc tu nhn nho b, nhung s c tc
dung rt t di voi cc tp don dang vay muon tu cc ngn hng quc doanh voi li sut uu
di hay vay nuoc ngoi. Chi ph vay muon cao hon cung s lm dt nuoc kh giam duoc
thm hut ngn sch trong ngn han. Chnh phu s khng th ha duoc lam pht cho dn khi
no chnh phu kim sot duoc du tu cng v bit cch khp cc tp don nh nuoc vo
khun php.
Chnh phu Vit Nam d bt du nhn thy rng ho khng th xy dung duoc mt thi truong
chung khon vung manh nu truoc tin khng dam bao rng h thng ngn hng phai vung
manh. Ngn hng nh nuoc dang gim st mt cch thn trong cc bang cn di k ton cua
nhung ngn hng nho c du hiu truc trc. Diu ny l v cng quan trong, v nhung ngn
hng ny lin luy rui ro qu nhiu vo thi truong bt dng san dang bi thi phng. Nu mt
trong nhung ngn hng d cu cuu ngn hng nh nuoc, chnh quyn phai sn sng ra tay d
bao dam rng vn d truc trc nhanh chng duoc chn dung.
Tu lu , nhung nguoi theo di tnh hnh Vit Nam nhanh chng ghi nhn rng cc nh hoach
dinh chnh sch Vit Nam c cch rp vo voi nhau nhung giai php thuc dung khi thoi gian
tro nn cp bch. Nhung g bt du nhu su ph ro hay su khng cu tu pht truoc cc qui
tc thuong kt thc nhu chnh sch chnh thuc. Cc nh hoach dinh chnh sch Vit Nam s
khng d cho thuc h ngng duong nhung cch lm c tc dung tt. Su thng thi c tnh
tp qun ny c nghia l thi d ny s bao dam Vit Nam d loay hoay mi ri cung giai
quyt duoc con bt n hin nay.
Th nhung ln ny, chnh phu phai lm nhiu hon, chu khng phai chi don thun l thot
khoi li mn. Vic ph ro hin nay l thay th cc tp don nh nuoc thnh lp ngn hng v
xy dung bt dng san dn cu. Thay v ph duyt hay ch ti, chnh quyn cn phai diu tit
cc hoat dng ny. Tu do ho ti chnh ni ring l mt cng vic rui ro khi khng c khung
lut php minh bach v vic cung ch thi hnh huu hiu. Vn d l nn kinh t moi cua Vit
Nam d san sinh ra mt loai hoat dng chnh tri moi, t dua vo thuc h hon, m dua nhiu
vo su hnh thnh cc nhm quyn loi c th luc. p dt k cuong cho cc nhm ny, m
phn lon xut pht tu trong ni b nh nuoc, l thu thch chnh yu m cc nh lnh dao Vit
Nam phai duong du khng chi trong nm nay m gn nhu chc chn rng ca trong nhiu
nm sp dn.
Tho cc ngi n tim n cua Vit Nam
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
Chuong trnh Giang day Kinh t Fulbright
Nin kho 2008-2009
Kinh t vi m Vit Nam: Con rng trong con ri loan
J. Pincus & Vu Thanh Tu Anh 8 Bin dich: KimChi
Tran L Thuv
2
Vo du thng ba o London, Paul Smith din thuyt trong mt din dn kinh doanh dng
nghit cc nh du tu tuong lai vo Vit Nam. Ban s ngac nhin l Vit Nam dng cham
nhiu bit chung no dn cuc sng ring cua ban mi ngy, gim dc tuyn dung v khai
thc ngun luc bn ngoi Harvey Nash ni. Vit Nam l nuoc xut khu gao v c ph lon
thu hai trn th gioi, l nuoc xut khu tiu lon nht. Ngay ca mn hnh tin tuc khng l o
New York loan bo s liu v phong vn truc tip trong cc cuc bu chon ung cu vin tng
thng M cung c duong kt ni voi dt nuoc Dng nam ny, Smith ni voi nhung nguoi
tham du din dn, cung trng hop voi chuyn ving thm cua thu tuong Vit Nam Nguyn
Tn Dung. ng tip tuc: Ti khng bit chc liu McCain, Giuliani hay Romney c thuc
duoc rng phn mm thuc hin dich vu cho th gioi cua knh tin tuc MSNBC duoc vit o
Vit Nam. Nhung ging nhu Vit Nam vuon ra th gioi, th gioi cung dn voi Vit Nam.
Moi dy dt nuoc ny buc phai hoc mt s bi hoc cay dng tu mo cua thi truong v tht bai
trong vic xu l duoc nhung thch thuc kinh t dang tng ln c th lm d v nn kinh t.
Nguyn Thi Hng Huong, gim dc chui siu thi Vinatext, d chi thi nguoi lao dng tt bot
dn v my diu ho nhit d d tit kim chi ph. B lo lng v li sut vay vn tng vot ln
muc 18% mt nm tu 10% chi moi mt thng truoc dy. C l ti khng du hiu bit v nn
kinh t d giai thch tai sao chnh phu lm diu ny, b ni voi ti vo thng ba voi di mt
uot l. Nhung ln sau, lm on cho chng ti thoi gian d chun bi.
Cuc chin li sut o Vit Nam ln dn dinh cao vo giua thng ba. Mt thng truoc d, ngy
13-2-2008, Ngn hng nh nuoc Vit Nam ra lnh cho 41 ngn hng v t chuc tn dung phai
mua 1,26 ty USD tn phiu kho bac thoi han mt nm han cui vo ngy 17-3-2008, mt
chin thut duoc soan thao nhm chn d tng gi. Nm 2007, lam pht ln dn muc cao cua
ca thp nin l 12,6% mt nm. Dn thng 2-2008, lam pht d vot ln 15,6%. Qu Tin t
quc t d nghi cc chnh sch cuu vn vo thng 12-2007. T chuc ny thc giuc Vit Nam
tht cht tn dung v chuyn sang co ch ty gi hi doi linh hoat hon di voi tin dng.
Chnh phu thiu kinh nghim v nng lng xoa diu lam pht trong ni lo so rng bong
bng bt dng san v chung khon s n tung d thuc hin cc kin nghi cua ho thng qua
p dung cc bin php tht cht, goi nho lai nn kinh t k hoach tp trung truoc dy, kt qua
l dn dn tnh trang sit cht thanh khoan.
Trong mt n luc thu ht ngun qu nhiu hon, cc ngn hng d tng li sut huy dng ln
khoang 13% mt nm. Xo trn pht sinh khi khch hng rt tin tu ti khoan o cc t chuc
ti chnh mang sang gui vo nhung ngn hng no c li sut huy dng cao hon. Dng thoi,
cc ngn hng cung bt du tht cht hu bao, bc bo v s h so vay vn. Cui cng, Ngn
hng nh nuoc phai bom thm gn 2 ty USD vo h thng ngn hng d xoa diu khung
hoang. Ngn hng nh nuoc cung noi rng gp di bin d giao dich lin ngn hng di voi
tin dng, cho php tin dng tng gi mt cch n dinh so voi USD.
Trong mt n luc xoay chuyn tnh hnh sa st kinh t, thu tuong Nguyn Tn Dung cng b
mt bi tham lun di 4000 tu trn cc to bo hng du Vit Nam vo ngy 30-3. ng ku
goi dn chng tht lung buc bung v dua ra bay giai php km ch lam pht, trong d c tht
cht chnh sch tin t; kim sot du tu nh nuoc nghim ngt hon; dy manh san luong
nng nghip; v duy tr bnh n gi hng ho co ban nhu luong thuc, xng du, st thp v
phn bn.
2
Trn L Thuy l phng vin duoc trao giai thuong o H Ni.
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
Chuong trnh Giang day Kinh t Fulbright
Nin kho 2008-2009
Kinh t vi m Vit Nam: Con rng trong con ri loan
J. Pincus & Vu Thanh Tu Anh 9 Bin dich: KimChi
Rt ra bi hoc nghim khc tu chnh sch tin t vung v hi thng hai, thu tuong yu cu
Ngn hng nh nuoc tht cht chnh sch tin t, nhung phai lm diu d ph hop voi kinh t
thi truong v bao dam tnh thanh khoan v su n dinh cua h thng ngn hng.
Thu tuong vit: Nhung yu km cua nn kinh t v co cu kinh t cua nuoc ta bc l r nt
hon trong diu kin hi nhp kinh t quc t, tao ra nhung thch thuc gay gt cho vic quan
l v diu hnh pht trin kinh t ng tip tuc: kim ch lam pht l muc tiu uu tin
hng du.
Nhung Vit Nam khng th hnh dng duoc nhiu, dc bit l trong quan h thuong mai.
Nguyn vt liu cng nghip ch tao chim 73% tng nhp khu v do d khng th ct
giam. Tuy nhin, chnh phu d hai ln tng thu nhp khu t vo thng tu tu 60% ln 83%.
Gn 1 ty USD chi tiu d nhp khu t trong bn thng du nm cua nm nay, mt ti l
tng truong git mnh, cao gp 5,7 ln so voi cng ky nm ngoi do giam thu nhp khu
nm vua ri dn muc thp hon so voi cam kt cua Vit Nam voi T chuc thuong mai th
gioi.
Thm hut thuong mai lon nht l voi Trung Quc v cc nuoc thuc Hip hi cc quc gia
Dng nam do thu quan thp theo Hip dinh mu dich tu do ASEAN - Trung Quc. Thu
tuong yu cu tun tra bin gioi nghim ngt hon d kim sot bun lu hng ho. Chnh phu
hy vong vic dy manh xut khu thuy san vo cc tinh nm su trong dt lin Trung Quc
gip voi Vit Nam c th gip rt ngn khoang cch thuong mai. Khi tnh th tin thoi
lung nan v ty gi hi doi tro nn t hon, vo giua thng tu, thu tuong quyt dinh duy tr ty
gi c loi cho xut khu. Chung no tnh trang thm hut thuong mai duoc cai thin th ty
gi hi doi moi duoc su dung d chng lam pht.
Thu tuong cung ku goi hon lai cc du n xy dung khng cn thit. B K hoach v du
tu nu ln bay du n, bao gm bn du n o H Ni - Vin bao tng lich su quc gia, tru so
Quc hi, v mt s du n ky nim mt nghn nm Thng Long, thu d c cua Vit Nam o
H Ni. Hop lai, vic ct giam chi ph c th tit kim hon 5 ty USD. B Ti chnh cung ra
lnh cc co quan nh nuoc dia phuong ngung mua sm t v xy dung vn phng, han ch
ti thiu vic chi tiu hi nghi v l ky nim, v ct giam bot 10% ngn sch hng nm. B
truong b Ti chnh Vu Vn Ninh ni cc bin php c th gip tit kim khoang 2 ty USD.
Phan nh tnh trang kinh t xung dc, chnh phu d nghi Quc hi giam chi tiu tng truong
GDP tu 9% xung 7% v tu bo muc tiu ban du l giam lam pht xung duoi muc nm
2007. By gio nguoi dn dang nn tho cho xem diu g s xay ra sau ngy 30 thng 6, thoi
dim kt thc lnh cm tng gi cc hng ho co ban nhu xng du, din, nuoc, v cc hng
ho chu yu khc.
Nhung voi tnh trang suy thoi o Hoa Ky de doa Vit Nam - M l thi truong xut khu lon
nht cua Vit Nam chnh phu cung thuc hin nhung bin php cai cch ngoan muc nhm
dua Vit Nam vo l trnh an ton d tip tuc pht trin kinh t. D dn lc cai cch cc
doanh nghip nh nuoc v h thng hnh chnh phai dn nhn nn kinh t thi truong mt
cch vung manh hon. Vic diu hnh kh khn v d tn thuong nht l dua cc doanh
nghip nh nuoc tro v cc hoat dng san xut chnh yu cua ho v ch trong vo hiu qua
hon l vo loi nhun d dng tu vic su dung vn d du co bt dng san v cc doanh vu ti
chnh. D tm mt v du v cc doanh nghip nh nuoc xao lng hoat dng kinh doanh ct li
cua ho, ta chng cn nhn du xa hon tnh trang mt din gn dy o H Ni v thnh ph H
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
Chuong trnh Giang day Kinh t Fulbright
Nin kho 2008-2009
Kinh t vi m Vit Nam: Con rng trong con ri loan
J. Pincus & Vu Thanh Tu Anh 10 Bin dich: KimChi
Ch Minh. Tng cng ty din luc Vit Nam du tu ngun vn khng l vo nhung hoat dng
kinh doanh khng lin quan g dn hoat dng chnh cua ho, nhu vin thng, nhung lai khng
du tu dy du d dp ung nhu cu tiu thu din dang gia tng cua dt nuoc.
Chnh phu cn hnh dng nhiu hon d xu l nhung thch thuc kinh t do khu vuc bt dng
san dt ra. Su tht l bong bng bt dng san d xep dn sau khi cc ngn hng tht cht cho
vay v mt s nh du co bt du bn l cc cn h. Nhung anh huong dy chuyn cua tnh
trang sa st trn thi truong bt dng san c th rt trm trong. Nhu L Xun Nghia, Vu
truong vu Chin luoc pht trin ngn hng thuc Ngn hng nh nuoc giai thch trong mt
cuc phong vn gn dy voi to Thoi bo Kinh t Si Gn (Saigon Economic Times), nhiu
ngn hng duoc loi 50 dn 60% trong tng vn ngn hng tu cc khoan cho vay th chp v
cc khoan cho vay lin quan dn bt dng san khc.
Ngn hng nh nuoc xem ra khng r rng dut khot trong phuong php diu hnh nn kinh
t. Trong mt phin hop vo giua thng tu, cc uy vin Uy ban thuong vu quc hi bc bo d
xut cua thng dc Ngn hng nh nuoc Nguyn Vn Giu, d xut chnh thuc diu chinh li
sut co ban voi vai tr nhu mt chi bo don gian v du dinh cua ngn hng, chu khng phai
l mt cng cu anh huong dn li sut cho vay thuong mai. ng giai thch: Li sut co ban
qu nhay cam di voi thi truong dn muc chng ta khng bao gio dm tng n ln gn dn li
sut thi truong. Li sut co ban cho vay hin tai l 8,75%, trong khi li sut cho vay trn thi
truong ln dn 21%.
Uy ban thuong vu cung bc bo d nghi cua thng dc v vic tng trn li sut trong ni lo so
rng li sut cho vay hin nay, vn d ln dn 21%, dang gy kh khn cho kinh doanh v
san xut, v c th dn dn d v cc cng ty dia phuong dang phu thuc vo vn vay ngn
hng. Martin Rama, kinh t truong Ngn hng Th gioi tai H Ni ni Cc chnh sch nh
nuoc dang di dng huong, nhung thnh cng phu thuc nhiu vo su kho lo v mt k
thut.
Trong mt n luc di ph voi tnh trang thiu phi hop giua cc co quan ti chnh nh nuoc,
mt Uy ban gim st ti chnh quc gia d duoc thnh lp vo thng ba voi chu tich l
nguyn thng dc Ngn hng nh nuoc L Duc Thu, tung duoc do tao o truong dai hoc
Havard, nhm gim st, phn tch v dnh gi rui ro trn cc thi truong ti chnh. Tuy nhin,
phai mt vi thng truoc khi Uy ban ny sn sng hoat dng.
Liu cc n luc c du d giai quyt cc thch thuc kinh t cua Vit Nam hay khng, diu d
vn cn phai cho xem. Khi ti tr chuyn voi b Huong, gim dc siu thi, b to ra cam chiu
hon truoc thuc t kinh t kh khn, b ni: Chng ti d thch nghi voi tnh hnh. Nhung ti
vn khng cho rng mnh c du tri thuc d hiu ht nhung g dang xay ra voi nn kinh t.
Gio dy, tt ca nhung g b bit l phai tm cch ct giam chi ph. By gio, chng ti khng
th nghi dn loi nhun. Chng ti chi phai xoay xo d sng st qua giai doan ny.
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m
C
lic
k
t
o
b
u
y
N
O
W
!
P
D
F-XChan
g
e
w
w
w
.d
o
c u-t r ac
k
.c
o
m