Onur Gler*

SEVMENN ONTOLOJK DEER SORUTURMASI

nsan yle bir varlktr ki, eyler ile daima,her zaman,her an bir etkileme iindedir. Kendisini bu etkileimden kurtaramaz. Varoluun havuzuna dlmtr bir kere, ruhun cinsiyeti olmaz sznn ziyadesinden de bilinir ki, nefsin cinsiyete brndrld grlr. Yokluktan kp varlk aleminde ilhi emir ile beliren insan,var olduu andan itibaren ,daima,her zaman,her an bir ey ile etkilemitir. Nefsiyle,ruhuyla(psyh),kalbi ile,kelm ile,hisleri ile, tekiler ile, anne ile babayla,kardele, st-yap kurumlaryla, putperest kavimlerle, na-mahremin elleriyle te bu varlk sistemi iinde olan insan, hi kukusuz, varoluunu belli ekillerde,formlarda,dzende tekml ettiriyor. Grnenden grnmeye gitmeye alyor,hayallere dalyor Elindeki insan malzemesini(zeky,dili,akl,hisleri) kullanarak bir eyler yapmaya alyor. Binler histen/eyden biri olan sevmek,ak duymak/sevgi-ak gibi hisler,fiiller de insann yolculuunda ,yazgsal olarak/hatta cebir makamnda karlat eylerdendir. Kaamaz insan, illa ki birilerini sevecektir,nk her trl vasf ile nefse sahiptir;illa ki, gnaha yani, toplumunda,zeksnda,aklnda,eklemlendii alandaki hukuk normuna ihanet etmeye, onu inemeye,koyulan yasa delmeye meyyal olduunu fark edecektir. Biz bu yazmzda, belki de en deer atfedilen ve hayatmzn znde, dile getirilsin yahut getirilmesin, inanlmaz bir etki sahibi olan holanma,sevme,ak olma gibi durumlar linguistik,felsefi, hukuksal,teolojik,sosyolojik ve biyolojik ynleriyle,kendi apmzda,ele almaya alacaz. Bu almay yaparken de, dil-bilimin kaynaklarna, gnmz felsefesinin beslendii kaynaklara, slmn kutsal metinlerine(Kurndan ve zellikle de mam Kurtubinin el Cmiul li Ahkmil Kurnndan) , toplumsal konularda ve tp alanndaki bilimsel makalelere atfta bulunacaz. Eskiler Ak metn-i metin mkildr ,An hal etmege ruh edelm demiler, aslnda bizim yaptmz da bu erhlere bir erh daha katmaktan ibarettir. Yoksa, ne sevgiyi ne de ak kuatacak halimiz de taktimiz de yoktur.

*Onur Gler, onrglr0507@gmail.com, 12.04.2013

I.HOLANMA,SEVG VE AKIN OLUTUU ORTAM LE GR

AK TEOLOJSNE

Ak, insann takdis ettii eylerden biri olduu iin her kutsal olan ey gibi srl,mbalaal,karmak ve byl sayabileceimiz bir zellikte tasavvur edilir. 1 Zira,takdis etme, insanolunun, bilin yapsndaki unsurlarn belki de en deerlisi olan kutsal(metafizik-teki) ile etkileimi sonucu oluan bir sahne olduuna gre, ak da bu sahnelerden biridir. En deersiz addedilen bir balanmadan tutun, uruna ehitlik verilen bir baa kadar, geni bir balanma kmesine iaret ed en bu sahne,insann deitirilmesi mmkn olmayan yazgs ve bilinli-iradeli seimleri ile doludur. Bu balamda,diyebiliriz ki, takdis edilmeye meyyal olmayan hibir ey yoktur. nsann eya ile etkileimi ,kanlmaz olarak eylere olan balanmalarna ,hi kuku yok ki,insann hislerine,szne ve ameline baz etkilerde bulunur. nsann bir eye balanmamas mmkn deildir. nsan, her zamanda ve meknda baz eylere balanr ve baz anlarda, balanma ile balanmama arasnda seim yaparken, birini tekine tercih eder.Bazen de seim ansmz yoktur. Bu balanma ilemleri, ey iin geerlidir. inde bulunduumuz evre, gittiimiz okul, sahip olduumuz deerler, kar cins ile olan etkileimimiz, ailemizle kurduumuz balar, metafizik dogmalarmz-teolojik inanlarmz Her te ey ile ve her imdide mevcut ey ile bir etkileim ve balanma iindeyiz. Asl sorun, bu balanmada, zamana ve mekna bal olarak,insanolunun hangi derecelerde ve nasl olmas gerektiidir. Bilindii zre, insan, sosyal bir varlk oluu itibariyle, teki insanlarla iliki iindedir. nsan, ticaret,kan hsml, evlenme, su ileme vs. gibi binlerce olay ile, yine oluumunda etki sahibi olduu st yap kurumu olarak hukukun sonular balad hukuki olaylara bulamaktadr.2

1: Dinsel nanlar ve Dnceler Tarihi / Cilt I, Mircea Eliade, Kabalc Yaynevi,ev: Ali Berktay,2003,shf.11 ; Cemil Meri, Jurnal, Cilt: 2, letiim Yaynlar, stanbul 2004, s. 108 2: Medeni Hukuka Giri,Prof.Dr. Hseyin Hatemi,Vedat Kitaplk, Kasm 2004,stanbul,shf.140; Medeni Hukuk(Giri,Kaynaklar,Temel Kavramlar),Ouzman/Barlas, Vedat Kitaplk, 18.Bas, stanbul,2012, shf.177

D dnyaya yansyan irade beynlar yannda, i dnyasnda kalan ve i iradesi ile i dnyasna yansyan buyruklara da sahiptir insanolu. Xin Yye lisnyla ile seni seviyorum demesi,hi kukusuz, irade beyn olarak,d dnyaya yansmtr. Ancak,dier yandan,da yansmam olarak Xin Yye seni seviyorum demeyi hayal etmesi, Ynin varlnn Xin iinde baz etkilerde bulunmas ,i dnyada karmaalarbalar oluturan bir etkiye sahiptir. Bu fikirler,hisler,duygular,yaplmas hayal edilen ameller, hi kukusuz insann doasnda olan eylerdir. Ancak, insanda bulunan kaos sahnesinden dzene kma igds ve yolculuunun neliini,hakikatini aratrmaya meyyal olu,bize balanmalarn-iletiiminetkileimin nasl olmas gerektiini sordurtur ve aklla,akla etkide bulunan hakikatler3 ile bir cevap ararz. Hoa giden eylere meyyal olmaya, bir eye ballk gstermeye ynelten duygu olarak sevgi4,insann her eye gsterebilecei bir duygudur. Ancak, mekna zamana-insan doasna(ftrata)5 bakldnda grlr ki, insan sevilecek eyleri ve sevilmeyecek eyleri, belli etkilerle oktan zihinsel ve pratik bir tasnife tutar. Sevgi, bir eylere balanmay, hoa gitmeyi bize iaret eder. nsan, sevdii eyleri belirleme ve sevme/sevmeme hakkna ,kural olarak,zgr iradesi ile sahiptir. Ancak, bu zgrln snr insan doas ve seme yapabilecei imknlardr. Ak ise, sevgiden daha te bir manaya dellet etmektedir . Hayvan sevgisi, vatan sevgisi, anne sevgisi vs. hayvanlardan-vatandan-anneden holanmay ve onlara duygusal ball bize iaret eden tamlamalardr. Ve bu duygusal iaret,aslnda, duygular okamay ve zevk vermeyi de iinde barndrr. slmi adan d a baktmzda ,sevgi ,her eyden te, benliin Allah tarafndan olumsuzlanm ksmn l alarak deil; sadece ve sadece Allahn rzaln,sevdiini l alarak belirlenmesi gereken kalbi bir duygu olarak karmza kar.6 slma gre bir Mslman, zevk duyduu,holand,baland her eyi ALLAHIN SEVD inanlara,szlere ve amellere gre tasnif etmelidir.

3: Ahmet Cevizci,Felsefe,Sentez Yaynclk,2007,shf.35 4: Trk Dil Kurumu, Byk Trke Szl 5:Rm,30(Hakka ynelen bir kimse olarak yzn dine evir. Allahn insanlar zerinde yaratt ftrata smsk tutun. Allahn yaratmasnda hibir deitirme yoktur. te bu dosdoru dindir. Fakat insanlarn ou bilmezler.) 6:Bakara,165

II.DLSEL SORUTURMA LE TEOLOJYE EKLEMLENME ) Ak kelimesinin iaret ettii manaya dnersek, akn sevgide arlk( olduu sylenebilir. Ak, sevgide arlktr. Ve sylenir ki, o, merakl/beenili bir sevgidir sevgiliyle kar. (el iku fertul hubbe, ve kle hve ucbul muhibbe bil mahbubi) 7 hatta, akn kalbin babo bir

] [ sevgi meyli olduu da sylenmektedir.()

Arlk/ifrat, olumsuzlanmaya tabi tutulan bir eydir. Ancak, biz, her eyde bu ekilde olumsuz kanaat sahibi deiliz. Zira, niceliksel arlklarn olumsuzlanmas iin, salt arlk/fazlalk ls ile bu olumsuzlama merulatrlamaz. En azndan makul baz ziyadelere ihtiya vardr. Kadn ve erkein birbirine duyduu sevgiye ve aka bu balamda bakarsak ise,u sylenebilir: Kadnn erkei veya erkein kadn niceliksel olarak anasndan,babasndan,vatanndan,yahut kitaplarndan fazla sevmesinden tutun da sevilenin ilhi sistemin bir esi olma varsaymna binaen se vilmesine kadar ,hatta akn subjesini tanrsal bir makama dahi kartlmasna kadar(Allah sever gibi sevmesi ,Bakara,165) bir ok seviyede yaanan bir duygudur sevgi/ak. Xin Yye her zaman ak olma,sevme potansiyeli vardr. Hukuk ise, bu isel iradenin da yansmasnda devreye girer ve kural koyar. Bu kural/hukuk normu, sevmenin ve ak olmann nasllnn snrlarn izmeye alr. rnek olsun, Allahn koyduu hukuk normunda, Allah rzas iin sevmek ve meru dairede sevmek ncelenir.8 Allah, ilhi hukuk normuna mnasip i yapanlar sever. Ak olmak da,sevmek de,balanmak da ilhi hukuk normuna uygun olmaldr ki, Allah bu aktan,sevgiden,ballktan honut olsun ve kuluna rahmeti ile tecelli etsin. Hakikate teslim olanlarn eklemlendii sistem olan slm, duygusal balar,sevgi hissini,ak duymay, daima Allah merkezlilik ile kaytlamtr. Xin Y vazosunu sevmesi, Znin B ile evlenmek istemesi, Cnin karsna duyduu e sevgisi vs. tm hisler,sevgiler,aklar Allahn istedii ve sevdii ekilde ve niyette olmaldr.
7: (Lisnul Arab, bn Manzur, maddesi ,Drul Marife, shf.2958 ) Kendi apnda bu arlkla savaan garip bir kelmc iin bknz:Sevginin stismar ve Sevgide Arlk, aban Ali Dzgn,Ankara niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, 52, 1(2011),shf.25 8: ()Aralarnda ne akrablk ne de ticret ve i mnsebeti olmakszn, srf Allah rzs iin birbirlerini severler. Vallhi yzleri bir nrdur ve kendileri de nrdan birer minber zerindedirler. nsanlar (kymet gn) korktuklar zaman bunlar korkmazlar, insanlar mahzn olduklar zaman bunlar hznlenmezler. Bknz: Eb Dvd, By, 76,3527; Hkim, IV, 170 ve Bakara,235

nsan, istenen durumlarn isel temsillerine(amalara) bal olarak yaayan bir varlktr.Bu amalar ise, davranlar ynlendirmekte; duygulardan ve yaplan deerlendirmelerden etkilenmektedir. Amalarn akln dzenleyici ilevi ile hiyerarik bir yapya girip de hayatmz ynlendirmesi de bir gere ktir.9 nsann amac,slma gre, sadece ve sadece Allaha ibadet etmek/yani, her inann-her szn-her amelini Allahn rzaln,isteini/ilhi hukuk normunu l alarak yaam srmektir.10 nsann tek amac Allaha kul olmak olduuna gre, 7/24 insandan sudr eden hereyin Allahn onaylad,yasaklamad,sevap verdii trden olmas gerektii aa kartlr. Teoride bu amac benimseyen Mslman, amacn yaama aktarrken bir diren/balanma gstermek zorundadr. Bu ballk, amacn gerekletirilmesinde nemli bir etkiye sahiptir.11 Mslman kadn veya erkek, hayata balad andan hayat bitirecei ana kadar, temyiz kudretine sahip olduu zamandan itibaren, her inann-szn-amelini bu yce kulluk gayesine matuf bir ekilde yapmas gerektiini bildii iin sevmeyi,balanmay,holanmay,ak olmay da bu kulluk gayesi merkezinde deerlendirir/deerlendirmelidir. Belki de; cinsellik,retme,dostluk,tekinin refah iin adanm sevgi gibi trlerinin birleimi ile ortaya kan akn bir ak ideali, dnyann grd en muazzam hislerdendir. Akn doasnda, belli bir zlemin,eksikliin giderimi ve belli duyusal uyarann salanmas mevcuttur. 12

9: Amalar: Ruh ve Beden Saln Korumann nemli Bir Arac, Ali Erylmaz, Psikiyatride Gncel Yaklamlar, 2012; 4(4), shf.430 10: Zariyat,56 ( ) 11:a.g.m, Ali Erylmaz, shf.437 ve hatta amalar,insanlar hayata balayan en nemli faktrlerden biridir. shf.444 12: Ak Fenomeni ve Sevgi likilerinin Nrobiyolojisi, Ali Evren Tufan- ren Yalu, PSKYATRDE GNCEL YAKLAIMLAR, 2010;2(4),shf.444

Kurn- Kerimde kar ve koca ilikisindeki merhamet, sevgi, huzur duyma gibi sevginin insan zerindeki etkileri ve bu sevginin doasnn yasalar, Allahn ayetleri olarak anlatlmtr.13 ncilde dahi karde sevgisi(benim hi de yle olmadn dndm bir ekilde) kadn sevgisine ncelenir(II. Samuel,I,26);amma, yine de insan denen varln sevgi ile balants bir ekilde kurulur. Bu sevginin temelinde hi kuku yok ki, baz etkiler mevcuttur. III. SEVMENN ,AKIN KADER BOYUTU Holanlan bireyin bedeni ile ilgili grsel duyular,14 holanlan bireyin fikirlerini/hayat amacn,dnya grn,olaylar analiz ediini gsteren baz karineler vs. bir ok etki ile bu sevgi oluumundan balayan hissi sre,ak makamna kadar ykselmektedir. Her eyin bir kader ile olduu sarf- nazar edilmezse(Kamer,49), ak denen duygunun ilhi takdir ile de alakas grlecektir. Tp bilimi bize, her ne kadar, nrobiyolojik balamdaki deerlendirmeler nda, sevgi ilikilerinin oluumunda dopamin ve noradrenalin salgsnda deiimlerin etkisine ve obsesif kompulsif bozukluklara iaret etse de,15 ruhsuz bir veri saylan bu bilgilere ilhi buyruu eklemlemekte yarar vardr. Zira, kader l olduuna gre, ciddi olarak, farkl nral sistemlerin araclk ettii deiken yap talarndan oluan dinamik bir srecin sonucu gibi gzlen ak 16, ilhi bir takdir ile kula deiyor diyebiliriz. Sevgiliye iman etmek/gvenmek makamnda olan ak, bir ok materyal,biyolojik,sosyolojik ipliklerle sarl olan insan evresinin muazzam etkisinde oluan ve makro sistemde ilhi takdirin bir tecellisi olarak karmza kan cinsel,dostluk,merhamet ve sevgi hislerimizi okayan, hukuken meru daireden bakarsak, uzun sre devam eden bir srecin addr.

) 13: Rm,21 (
14: Ak Fenomeni ve Sevgi likilerinin Nrobiyolojisi, Ali Evren Tufan- ren Yalu, PSKYATRDE GNCEL YAKLAIM LAR, 2010;2(4),shf.446 15: a.g.m, Ali Evren Tufan- ren Yalu, shf.449-450-451 16:a.g.m, Ali Evren Tufan- ren Yalu, shf.453

Ak yle bir sretir amma, ayn makamda,dozda,ehvette,sevgide,aklda duramaz. rpnr ve geniler,yrtlr,byr,bzlr. Fiziksel ekimle balayan tutkulu aklar,inan-aile ve istikbal beklentisinin youn olduu mantkl aklar, kskangvensiz biraz da patolojik baml aklar,17 eklinde ak stilleri karmzda arz- endam eder. Ancak kh mantkl kh tutkulu kh da baml ak yaamak da mmkndr. Seven, sevdiine yksek bir deer verir, bu deer ile teolojik,felsefe,ahlaki,hatta hukuki olarak baz ilemler yaplr. Stenbergin yaknlk-tutku-balanma olarak kelerini izdii gene bir gz gezdirir isek; I) bir kiiye kar duyulan yaknlk ve scaklk hissini II) yaknlk ve tutku barndrmayan hislere ramen birliktelii III) fiziksel ve zihinsel ekiciliin etkisini grebiliriz.18 Hassaten,baz eylerin etkisi ile olumu gibi gzken sevmek,holanmak,ak olmak gibi durumlar, aslnda, ok boyutlu felsefi,ahlaki,sosyolojik,hukuki,teolojik iradeler ve cebirlerle ekillenerek varlklarn oluturmutur. Kader,ilhi l-ilimhkmetme manalarna iaret ettii iin; sevmenin de,holanmann da,akn da insann seimleri ve nisbi ilhi cebir ile ekillendii gerei unutulmamaldr. eylere kar yaadmz holanma,sevgi,ak gibi durumlar bizde baz etkiler yaparlar. Gven,sadakat,itaat,kskanlk gibi meselelerin gndeme gelmesi sz konusu olur. rnek olsun, hasetten farkl olarak kskanlk, sevilen-seven ve tekinin oluturduu gende yaanan bir duygudur; sevmenin,yaknlamann bir yansmas,yan etkisidir belki de.

17: Romantik likiler ve Ak, Hasan Atak- Nuray Tatan, Psikiyatride Gncel Yaklamlar, 2012; 4(4),shf.526-527 18:a.g.m, Hasan Atak- Nuray Tatan, shf.530

IV.KDM SEVG-AK RETSNDEN POST-MODERN SEVGLLERE SEVG BALARI tiraf edelim ki, ak atee tebih edip de rzgra yalvaran, yre turnalarla selm gnderen, dalarn ardndaki nazl yre seslenen irler artk yok. Ktib arzuhalim yaz yre byle diyen insanlar da gmd u yalan dnya. Teknolojinin geliimi ile mesajlaan,birbirine bir tk kadar yakn olan klarmz var artk. 19 Ak imi her ne var lemde ilm bir kl kl imi ancak diyen ir kadar cahil olmamak gerekiyor belki de, ama, imdiki zamann misafirhanesinde mek eden klara da ok laf sylenmelidir. Eskiden irler ak, lkelere,dalara,araba,hastala,belaya,pazarlara,hazinelere,sava meydanlarna, hatta dine bile benzetirlermi.20 imdilerde ise, ne tebih kald ne de sz. slm dini baz mntesipleri bile bu post-modern dalgaya yenik dtler. Bartleri ile ak oldular, zinann nevilerine bulatlar, cafelere gittiler, ehrin en l cafelerine...21 Aslnda bunlar bir kenara, yakn olmann bir sonucu olarak holanma ve sevme,hatta ak olma gibi durumlarn meydana gelmesinden sonra, yaanlan en byk sorunlardan biri de kskanlktr. Xin Y ile ilikisinde Znin (rakip olarak) devreye girmesi/yahut devreye girme ihtimali, ilikinin varlna/niteliine veya Xin kendine saygsna ynelik tehdit duygusu oluturduunda kskanlk balyor,modern psikolojinin verilerine gre.22 Seven,kskanyor. Ancak, kskanmann snrnn objektif lsn vermek de artk ok zor. Sevdiinin cama kmasn, sokaktan geen rakip bir Znin cama bakmasn dahi tehdit unsuru olarak grenlerden tutun, yrini na-mahremlerin yanna,evine,i yerine salan patolojik hogr23 mptelas adamlarn mezhebi geniliine kadar, bin bir trl kskanlk ekilleri bulunuyor.

19: Ak Mektuplar ve Teknoloji, Yrd.Do.Dr. Serhan Alkan spirli, Trk Aratrmalar Dergisi,Say 190,2011,shf.182 20:Divn iirinde airlerin Aka Yaklamlar,Abdulhakim Koin,Kastamonu Eitim Dergisi,2003,Cilt 11, II, shf.411 21: rnek olsun, At Pazar/Fatih; Fethi Paa Korusu/skdar 22: Yakn likilerde Kskanlk,H.Anda Demirta,Doktora Tezi, Ankara niversitesi SBE,Psikoloji(Sosyal Psikoloji) Anabilim Dal,Ankara,2004, shf.3 23: a.g.t, H. Anda Demirta, shf.8(Freudun kskanmamann bir tr bastrma olduuna iareti)

X ile Ynin yaknlamas arttka, birbirleri iin daha nemli hale geldikleri de bir gerektir.24 Bu yaknlamada bireylerin dnce-duygu ve davran gibi psikolojik tepkilerinin, farkllklarn belirleyen ve belki de biyolojik durum veya sosyal ortamla aklanamayan biimde sreklilik gsteren zellikleri olarak anlatlan kiililerinin 25 kaderle girdii raks da byk bir etki sahibidir. Gnmzde ise, ok farkl kiilikler ortaya km bulunmaktadr. Holanmalar,sevmeler,aklar da bu kiiliklerin zellikleri ile ekillenmektedir. Tp k,bir cahiliyye gibi arz- endam eden patolojik vaklara da ahitlik ettirerek,gzmzn nnden gemektedir zaman.26 unu ,ok rahat diyebiliriz aslnda, eylerle yaknlama sonras holanma duygusunu iaret eden sevgi, HER EYE kar yaanabilen bir duygudur. nsan, ellerine, topraa,suya,daa,kelma,tarihe, nefsine, arzularna,kadna,paraya,dine,imana sevgi besleyebilir ve hatta ak duyabilir. Aslnda, son dnemde, gittike karmaklaan hayat ile,sevgiler de karmaklamtr diyebiliriz.

V. SLMA SIRAYI: KURNDA SEVG

Kurn- Kerimde sevgi,daha ok ()/muhabbet kelimesi ve trevleri ile ifade edilmitir. efkat ve merhameti kendinde toplayan meveddet kelimesi de kullanlmtr. Sevgi kelimesinin getii ayetler unlardr27:

I) ( ) , nsanlar arasnda, Allah brakp, Ona kotuklar eleri tanr olarak benimseyenler ve onlar, Allah severcesine sevenler vardr. Mminlerin Allah sevmesi ise hepsinden kuvvetlidir. Zalimler azab grdkleri zaman, btn kuvvetin Allaha aid bulunacan ve Allahn azabnn iddetli olduunu keke bilselerdi. Bakara,165, Kurtubi, bu ayeti tefsir ederken, Sevildii kii tarafndan sevdiine tanklk edilenin sevgisi daha bir eksiksizdir ve tamdr hkmn mminlerin Allah sevmesinin neden daha iddetli olduunu gerekelendirmek iin sylemitir.28

24: kili likilerde Balama:liki Kalitesi ve Yklemelerin Rol, Ebru Taysi, Doktora Tezi, Ankara niversitesi SBE,Psikoloji(Sosyal Psikoloji) Anabilim Dal,Ankara,2007,shf.1 25: Kiilik : Tanm,Snflamas ve Deerlendirilmesi, brahim Taymur, M. Hakan Trkapar, Psikiyatride Gncel Yaklamlar, 2012; 4(2), shf.155

26: http://esraerol.atv.com.tr/ 27: el Mcem'l Mfehres li Elfzl Kur'ni'l Kerim,Muhammed Fuad Abdulbaki, Darl Marife, Beyrut,2009,shf.435-436 ve 976-977 28:mam Kurtubi, el Cmiul li Ahkmil Kurn, II, 440

 ) Kadnlara, oullara, altn ve

II) ( gmten oluturulmu ynlara, salma atlara, davarlara ve ekinlere tutkunluklarn sevgisi, insanlar iin sslenip pslenmitir. Tm bunlar geici-ireti hayatn nimetidir. Allah'a gelince, varlacak yerin en gzeli onun yanndadr. l-i mran,14

),( (, ) Sleyman: "Dorusu ben bu iyi mallar, Rabbimi anmay saladklar iin
III)

severim" demiti. Koup, toz perdesi arkasnda kaybolduklar zaman: "onlar bana getirin" dedi. Bacaklarn ve boyunlarn svazlamaya balamt. Sd,32,33; Hatta o kadardr ki, tefsirde, Sleyman aleyhisselmn at sevgisinden ikindi namazn kardn/geirdiini reniyoruz29, mefle izafe bir mastar olu ise yer yer Sleyman aleyhisselmn Allah anmaktan atlar sayesinde uzaklatn/uzaklaabileceini bize iaret ediyor.30 IV) ( ) Muhakkak o(insan), mal sevgisinden dolay (bencil ve cimri tutumundan) ok katdr. Adiyt,8 V) ( ) ehirde bir takm kadnlar: "Vezirin kars klesinin olmak istiyormu; sevgisi barn yakm; dorusu onun besbelli saptm olduunu gryoruz." dediler. Yusuf,30 Bu ayette de yle aklama gelmitir: ( aafn ,kalbin ii manasna geldii sylenir. Bu ifadenin sevgi kalbini yakt diye manalandrlmas da mmkndr. Hatta ayetteki ayn harfini ayn olarak okursak, bu kelimenin manasnn hastalk olaca da sylenmitir. Yani sevgiden hasta olmu kadar oldu manas.

)ifadesi, sevgi kalbinin iine kadar ilemi manalarna da gelir.Zira,

( : . : ) ve ( .) ve ()

Kurtubi bu grleri aktardktan sonra yle diyor: () ,yani btn bu kavillerin/szlerin manas birbirine yakndr/kribtir.) Ve devam eder: ( :), o szn manas, onun sevgisi kalbinin iine kadar ulam, ona hkim/galib olmu.31

29: Taberi, Cmi'ul beyn f tevlil Kur'n,VII,131 30:mam Kurtubi, el Cmiul li Ahkmil Kurn,XV;79,86 31: mam Kurtubi, el Cmiul li Ahkmil Kurn,IX,266

VI)

cemmay Kurtubi () /Cemme eyu yecumu cumumen olarak dilden delil getirerek tefsir eder. Yani O ey ok oldu,oald,oalr. Ayrca suyun havuzda toplanmasn ieren bir rnek daha getirir() el Cemmetu lafznn da ayetteki cemma ile alakas olduu iin bunun suyun topland yer olduunu aktarr. ( :;)yani mal ar fazla seviyorsunuz manasn iaret eder.32

) Ve siz, mal alabildiine seviyorsunuz. Fecr,20 Ayette geen (

)
VII) ( Allah size iman sevdirdi, bu yalan sylemeyen, batl herhangi bir haber vermeyen,ihlas sahibi mminlere bir hitaptr.Yani, iman, size dinlerin en sevileni kld(

Bilin ki, aranzda Allahn elisi bulunmaktadr. Eer o, birok ilerde size uysayd, skntya derdiniz. Fakat Allah, size iman sevdirmi ve onu gnllerinize gzel gstermi; inkr, faskl ve (slmn emirlerine) kar kmay da irkin gstermitir. te bunlar doru yolda olanlarn ta kendileridir.Hucurat,7

) bn Abbas ise, inkr-faskl ve isyan kerih gstermenin hassaten yalan kastedilerek anlalmas gerektiine iaret etmitir.( )33; Taberimiz ise bu konuda yle diyor bu ayette : Allah sizlere, inkarcl,
yalan syleme gibi yoldan kmay, Allahn yasaklad eyleri ileme gibi gnahlar ise size irkin gsterdi. Bylece iman ve itaatten ayrlmaz oldunuz. te hak yolda olanlar, Allahn, kendilerine iman sevdirdii, inkar fsk' ve isyan kt gsterdii kimselerdir. ) VIII) Bakara,177de mala olan sevgiden bahsedilir. (

32: mam Kurtubi, el Cmiul li Ahkmil Kurn,XIX,93 33: mam Kurtubi, el Cmiul li Ahkmil Kurn,XVI,245 34: Taberi, Cmi'ul beyn f tevlil Kur'n ,VII,505

IX) (

ramen, yoksula, yetime ve esire yemek yedirirler nsan,8

) / Yemee olan sevgilerine

bn Abbas ile Mcahid, yemee olan arzuya/ehvete,istee ramen yedirirler demektedir. ) Birileri de Allah severek

( : yedirirler demitir()

Filhakika, kolaylkla diyebiliriz ki, Allah sevgisi ile iman sevgisinin kulun hayatnda srekli nefsi,maddi eylerle yart ve ftrat-bozum faaliyetinin ve irke dmenin bu sevgi ile de alakal olduu bize iaret ediliyor. Bu vahyin hakiketlerinden; Allah severcesine hibir eyi sevmemek gerektiine inanmamz gerektiini; kadnlara, oullara, altn ve gmten oluturulmu ynlara, salma atlara, davarlara ve ekinlere olan sevginin bize ssl gsterildiine, Sleyman aleyhisselmn dahi (ar) sevgi sebebiyle ikindi namazn kardna,kalbin derinliklerine giren sevginin iman sevgisi olmas gerektiine, ne seviyorsak o EY Allah iin sevmemiz gerektiine , Allahn sevmediini tm insanlar sevse de sevmememiz gerektiine , ellerimizi,ayaklarmz,annemizi,babamz,yrimizi ALLAH N ve Allahn istedii gibi sevmemiz gerektiini anlyoruz. imdi de Allah merkezli sevgi ve sevmeme ayetlerine gelirsek,bu ayetler yledir: ( )Allah,zalimleri sevmez.Bakara,190; ( )Allah iyilik yapanlar sever. Bakara, 195; ( ) Allah fesad sevmez. Bakara,205; ( ) Allah tvbe edenleri ve temizlenenleri sever. Bakara,222; ( ), Allah hibir gnahkr nankr/kfiri sevmez. Bakara,276; ( ) Allah zalimleri )Allah kfirleri sevmez. Al-i mran,32;( sevmez. Al-i mran,57; ( ) Allah saknanlar sever . Ali mran,76 . ,Allah kibirlenenleri sevmez. Nahl,23 . Ulem der ki, Her bir gnah saklayp gizlemek mmkndr, ki bir mstesna. nk kibir aklanmas kanlamaz bir fsktr. Btn isyanlarn da asl esas odur. 36

35: mam Kurtubi, el Cmiul li Ahkmil Kurn,XVII,254 36: mam Kurtubi, el Cmiul li Ahkmil Kurn,X,151

Kurtubi nakletmeye devam etmektedir: el Habbe, muhabbet anlamndadr( : ;)Sevene muhib derler, sevilene mahbub.( () .) Ezhernin iaret ettii gibidir aslnda sevginin ontolojik yaps: insann bir eyi sevmesi,(kural olarak), o eyin emirlerini yerine getirmesi,ona itaat etmesidir. ( ) Allahn kullarn sevmesi de gnahkrla ramen af kapsn ap onlar ieri alarak nimetlendirmesidir.( ) Yce ilh kfirleri sevmediini sylerken aslnda onlar af etmeyeceini bize iaret etmektedir. () 37
Dier bir ayet:

,Onlar dnya hayatn, gnlk geici kazanc seviyorlar. Sorumluluu ar bir gn arkalarna atyorlar. nsan,27 Ola ki Allah sizinle, ilerinden dman olduunuz kimseler arasna bir sevgi (ve yaknlk) koyar. Allah, hakkyla gc yetendir. Allah ok balayandr, ok merhametlidir.Mmtehine,7

SONU YERNE
nsan yle bir varlktr ki, var olduu andan itibaren birileriyle/eyler ile etkilemitir. Buna mecburdur,seme ans yoktur. Semesi ancak nisbi cebr olan alanda kudreti kadardr. nsan, annesine babasna balanandr. Vcudunu sevendir,doaya bakandr. Mal edinen,mal seven, tutkularna ak olandr. Kadn-erkek seven-sevilen olur, ak; nrobiyolojik yn olan, yar-teolojik bir gariplik olsa da, kadersel bir yn tar. Ancak, her eyden te,geni bir bak yaptmzda unu grrrz, Kurn - Kerimde de iaret edildii gibi; SEVG,HOLANMA,AK gibi hisler,duygular,kalbin yani inanlarn tarlas olan yerde38 yetitikleri iin nce iman ile hakikate eklemlenip, ilim-iman-amel btnlnde, Allah sevgisi ile kinata bakmak ve eyleri bu merkezde ll sevmek gerekir. Kadn,para,makam,hzuz ssl gsterilen sevgilerdir. Ancak bu onlarn deersizliini deil, cennete giden yolda kulun dikkatli olmas gerektiinin fitne makamnda rnekliini gsterir. Xin Y ile yaad sevgi, bir mr hislere,ehvete atflarda bulunuyor olabilir ,bu ye tmez. Cennete de atfta bulunulmaldr. Ak, sevgide ifrat ise; benimle meru yolda yaknlaacak, bana sadk olacak,bana itaat edecek, kavvmne al annis ayetinin en gzel ekilde hkmne gelecek ve cenneti kazanma/Allahn sevdiini yapma merkezinde bu dnyadaki her trl rakipleri kenara brakp e makamndan yanmza gelecek kadna atf ediyorum bu yazy
37:mam Kurtubi, el Cmiul li Ahkmil Kurn,IV,169(Al-i mran,32nin tefsirinden) 38: Kalp Kavramnn Semantik Analizi, Abdulbaki Gne, Ahenk Yaynlar, 2003,shf.88

ruh edelm dedik, edebildiysek ne mutlu bize. Yazm seleflerimizin ilhi sevginin kkenleri hakkndaki enfes szleri ile bitiriyorum: Allah' sevmenin almeti, Kur'n' sevmektir; Kur'n' sevmenin almeti, Resl' sevmektir; Resl' sevmenin almeti, snneti sevmektir;Allah', Kur'n', Resl' ve snne-ti sevmenin almeti ise hireti sevmektir; hireti sevmenin almeti ise kendisini sevmektir; Kendisini sevmenin almeti ise dnyaya buzetmektir; Dnyaya buzetmenin almeti, ondan ancak yeteri kadar azk ve kendisini hayatta brakacak kadarn almasdr.39

39: