TEKNOLOJ, Cilt 9, (2006), Say 3, 181-195

TEKNOLOJ

TEMZ SU TESSATI PROJE HESAPLARININ BLGSAYAR ORTAMINDA YAPILMASI Musa Galip ZKAYA Mustafa Bahadr ZDEMR Tayfun MENLK Halil brahim VARYENL Gazi niversitesi, Teknik Eitim Fakltesi, Teknikokullar, Ankara, Trkiye zet Bu almada, bir konutun temiz su tesisat boru ap, su deposu ve hidrofor kapasiteleri bilgisayar destekli olarak hesaplanmtr. Klasik metotla yapldnda olduka zaman alan bu hesaplamalar bilgisayar program sayesinde ksa srede ve daha hassas yaplabilmektedir. almada Borland Delphi 7.0 programlama dili kullanlmtr. Anahtar Kelimeler: Shhi tesisat, Bilgisayar program, Boru ap THE PERFORMING OF THE CLEAN WATER PLUMBING PROJECT CALCULATIONS IN COMPUTER Abstract In this study, clean water installation pipe diameters, the capacities water tank and hydrophore have been calculated by computer aided. The calculations, which take long time in conventional method, have been made in short time and sensitive by computer program. In this study, Borland Delphi 7.0 software has been used. Key Words: Plumbing,Computer program, Pipe diameter 1. Giri Shhi tesisat ime, souk ve scak su kullanma, pis ve temiz su borularnn planlanmas, yaplmas ve kullanlmasn yapya zarar vermeyecek ekilde yerine getirmesini salar [1]. Shhi tesisat bina ii temiz ve bina ii pis su tesisat olarak ikiye ayrlr. Pis su tesisat kullanm yerlerindeki pis sularn en ksa ve en uygun ekilde bina dna iletildii tesisattr. Pis su tesisatnda malzeme seimi ve kapasite tayini, kullanlacak borularn aplar ve yerletirmeleri belirli kurallar ve kabullerle yaplmaktadr. Bu kural ve kabuller fazla ayrntl deillerdir ve ayrntl hesap gerektirmezler. Temiz su tesisat ise, binalarda temiz suyu ebekeden kullanma yerlerine kadar ileten boru andan meydana gelir. Temiz su tesisat besleme borusu (priz hatt) ve i tesisat olmak zere iki blme ayrlr. Besleme borusu (priz hatt), bina temiz su tesisatnn ehir su borusu ile su sayac arasndaki blmdr. Genellikle topraa gml olarak denir. Bunlar kurun ve bakr borudan da yaplabilmekle beraber, yurdumuzda daha ok galvanizli demir ve plastik borular kullanlmaktadr. tesisat, suyu besleme borusundan kolonlara ileten datm borular, suyu katlara ileten dey denmi kolonlar ve kolonlardan su kullanma yerlerine giden balant borular olmak zere blmden oluur [2].

182

Temiz Su Tesisat Proje Hesaplarnn Bilgisayar Ortamnda Yaplmas

Shhi tesisatn projelendirilmesi aamasnda temiz su tesisatnda kullanlan borularn aplarnn ve su deposu, basnlandrma tank gibi sistem elemanlarnn kapasite hesaplarnn yaplmas gerekmektedir. Su kesintisinin fazla olduu yerlerde su depolar kullanlr. Su depolarnn kapasite hesab yanl yapldnda veya rasgele seildiinde sistemin su ihtiyacnn karlanamamas gibi sorunlar ortaya kmaktadr. ok katl binalarda suyun st katlara iletilmesinde kullanlan hidroforlarn seimine de dikkat edilmelidir. Gereinden byk hidrofor sistemde ar basnca; kk hidrofor ise st katlara yeterince su kmamasna sebep olacaktr. Bu iki sistem elemannn yannda tesisatta kullanlan boru aplarnn belirlenmesinde de gerekli hassasiyet gsterilmelidir. Bir tesisatta uygun boru aplarnn seilmesi, tesisatn ilevini iyi yerine getirmesi ve ekonomik olmas bakmndan nemlidir. Basnc fazladr dncesiyle boru ap hesabnn ciddiye alnmamas yanltr. Gereinden byk boru ap seilmesi bir yandan boruda akma hznn dmesini ve akn grltsz olmasn salarken te yandan yapnn maliyetini arttrr. apn gereinden kk seilmesi durumunda ise srtnme kayplar artar, suyun borudaki akma hzyla birlikte ak grlts ve ko vuruunun iddeti de artar. Musluklardan yeterli su gelmeyebilir [3]. Su deposu ve hidrofor hesaplar karmak olmayp, sistemin ebeke besleme basnc, tketilecek yaklak su miktar, kullanlacak tesisat u malzemelerinin kapasiteleri, yapnn ykseklii vb. zelliklere baldr. Boru ap hesab ise bunlara gre daha karmaktr. Kullanlacak borunun trne, apna, boyuna, debilere ve sistemde kullanlan su saati, vana ve balant paralarnn saysna baldr. Boru ap hesabnda iki yntem kullanlr. Bir kural olmamakla beraber, bir iki katl kk binalarda veya daire ii tesisatlarda Musluk Birimi (MB) yntemi; ehir ebekesi ile daire girii arasndaki besleme borusu ve kolon hatlarnda ise Ykleme Birimi YB yntemi kullanlr [4]. MB basit bir yntemdir. Kk binalarn su tesisatnn, zellikle her dairesi iin ayr bir su sayac kullanlan apartman tesisatnn boru aplarnn hesaplanmasnda kullanlr. Gnmzde klasik metotla yapldnda olduka zaman alan ve hassasiyet gerektiren ilemler bilgisayar programlar kullanlarak daha ksa srede ve daha hassas yaplabilmektedir. Gltekin [5], bir binann stlmas iin gerekli s ihtiyac hesab ve buna bal olarak kazan, baca kesiti, genleme deposu, dolam pompas ve yllk yakt miktar hesabn Turbo Pascal (7.0) programlama dili kullanarak bilgisayar destekli olarak gerekletirmitir. Capeluto ve Shaviv [6], birden fazla ailenin oturduu binalarn optimum yap zelliklerini (stma amal) ve kompleks binalarda daire birimlerinin gruplandrlmas iin muhtemel tm zmlerin enerji kullanmn deerlendirebilen, en iyi ktle yapsn belirlemesinde ve ksmlarn dzenlenmesinde yardmc olabilen, bina iin kat says, daire says ve oda says konusunda muhtemel zmler sunabilen bir program gelitirmilerdir. Dickinson ve Bradshaw [7], MDL (Model Description Language) bilgisayar dilini kullanarak binalarn stma sistemlerinin planlanmas ve algoritmik optimizasyonu zerine bir alma yapmlardr. Bu programla, snr artlar, maliyet fonksiyonlarn kapsayan simlasyonlar elde edilebilmektedir. Dndar [8] Gazi niversitesinde yapt almasnda binalarda s kayb hesabnda bilgisayar destekli tasarmn nemi ve avantajlarn vurgulamtr. Basic programlama dili kullanlan bu almada da, s kayb hesab zerine yapt almasnda, binann ismi, yeri, d scaklk artlar, bina ve iletme durumu gibi bina zellikleri ile yap elemanlarnn zellikleri ve dier parametreler girilmek suretiyle binalarn toplam s ihtiyac belirlenmektedir. Dilipak ve zdemir [9] AutoCAD 2000 paket programnda, Visual LISP, Visual BASIC ve Turbo PASCAL programlama dilleri kullanlarak hazrladklar almalarnda, kurgu sralarnn alt kurguya (alt montaja) dayal olarak retilmesini gerekletirmiler ve bylece kurgu sralarnn retilmesi srasnda harcanan srenin azaltlmasn salamlardr. Birletirilmi halde kat model olarak tasarlanan endstriyel rnlerin kullanc etkileimi olmadan muhtemel btn alt kurgularn oluturmulardr. Daha sonra, belirlenen alt kurgularn muhtemel btn kurgu sralar retilmiler ve son olarak her alt kurgu iin retilen kurgu sralarn, irtibat sra grafiiyle tasarmcya sunulmulardr. zdemir ve arkadalar [10] Borland Delphi 7 program kullanlarak iklimlendirme sistemlerinde kullanlan kanal aplarnn hesaplamalarn yapan bir bilgisayar program hazrlamtr. Bu program ile iklimlendirme sistemindeki datm ve toplama kanallar hatlara ayrlarak, her biri iin kapasite ve boyut hesaplar ayr ayr yaplmaktadr. Bylece karmak hesaplamalarn daha kolay ve daha anlalr hale getirilmesi salanmtr. Menlik ve arkadalar [11] gne enerjili scak su hazrlama sistemlerinde kullanlan kolektr ve scak su deposu hacminin hesaplamalarn blgesel olarak yapan bir bilgisayar program gelitirmilerdir. Gelitirilen bu program ile olduka karmak hesaplamalar daha kolay ve anlalr hale getirilerek tasarmc ve imalat iin optimum bir boyutlandrma yaplma imkan salanmtr. Yaplan literatr aratrmas sonucunda boru ap , hidrofor ve su deposu kapasite hesaplarn yapan bir programn eksiklii grlmtr. Bu eksiklii gidermek iin Borland Delphi 7 program kullanlarak boru ap, hidrofor ve su deposu hesaplarn yapan bir program hazrlanmtr.

TEKNOLOJ, Cilt 9, (2006), Say 3 2. Bilgisayar Programnn Hazrlanmas 2.1 Bilgisayar Programnn Seimi

183

Proje aamasnda uzun ve karmak olan boru ap hesab, su deposunun boyutlandrlmas ve basnlandrma tank kapasitesinin doru ve kolay yaplabilmesi iin programlama dilleri deiik ynleriyle incelenmi ve karlatrlmtr. Yaplan inceleme ve karlatrmalardan sonra, yksek seviyeli bir programlama dili olmas, program yazmada salad byk kolaylklardan dolay ok kullanlan bir dil haline geldii, yazlan programlarn daha ksa, anlalmalarnn kolay ve hzl olduu, her trl problemin zm ve programlamasnda yararlanlabilir olduu, Dll hata ayklama destei ve ayrca en nemli zellii olarak Windows destei ve entegrasyonundan dolay [12,13], SIHH TESSAT HESAPLARI V1.0 isimli program Borland Delphi 7.0 bilgisayar programlama diliyle yaplmasnn uygun olaca dnlmtr. 2.2. Hesaplamada Kullanlan Parametreler 2.2.1. Su Deposunun Boyutlandrlmas Su deposunun kapasitesinin belirlenmesinde aadaki eitlik kullanlmtr [14];
VS =A.B.T

(1)

Eitlikte Vs konut iin gnlk su ihtiyacn karlayacak deponun hacmi (l ), A bir dairede yaayan ortalama birey says,B konuttaki daire says ,T bireyin gnlk ortalama su tketimi (l/gn) ifade etmektedir. T bireyin yaad konuda gre deimektedir. Konutlara gre gnlk su tketimi aadaki izelge 1de grlmektedir. izelge 1. Konutlara gre gnlk temiz su tketimi [14] Konut Yaplar Konutlar (dulu) Konutlar (kvetli) Oteller (dulu) Oteller (kvetli) Hastane Okul 2.2.2. Hidroforun Boyutlandrlmas Hidroforun kapasitesi belirlenirken; pompa debisi (Q), alt ve st basnc (Halt ve Hst), deponun anma hacmi (Vn), deponun iletme artlarnda depolayabilecei basnl su yani faydal hacmi (Vf) ve pompa gc (W) srasyla hesaplanr. Pompa debisi hesaplanrken aadaki eitlikten yararlanlmtr [15];
Q = A.B.T.f

T (l/gn) 100 160 100 180 350 50

Konut Yaplar ocuk yuvas Kre Klalar Lokanta Bahe sulama Oto ykama

T (l/gn) 100 120 70 100 100 100

(2)

Eitlikte Q hidrofor debisi (m3/h), A bir dairede yaayan ortalama birey says, B konuttaki daire says, T bireyin gnlk ortalama su tketimi (l/gn) (izelge 1) ve f e zaman kullanm faktrn ifade etmektedir. Konutlardaki daire saysna gre e zaman kullanm faktr deerler izelge 2de verilmitir.

184

Temiz Su Tesisat Proje Hesaplarnn Bilgisayar Ortamnda Yaplmas izelge 2. Konutlardaki daire saysna gre e zaman faktr deerleri [15] Konut Says 4 daireye kadar 5 10 daire 11 20 daire 21 50 daire 51 100 daire 100 daireden fazla E Zaman Faktr ( f ) 0,66 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25

Hidrofor alt basnc hesaplanrken aadaki eitlikten yararlanlmtr (16);

H alt = h + P + 15

(3)

Eitlikte Halt hidroforun almaya balayaca basnc (alt basn) (mSS), h en yksek kullanc ile hidrofor arasndaki ykseklik farkn (mSS), ve P tesisattaki toplam basn kaybn (mSS) ifade etmektedir. Tesisattaki toplam basn kaybnn belirlenmesinde aadaki eitlik kullanlmtr [16].
P = (h.0, 20) + 5

(4)

Hidrofor st basncnn hesaplanmasnda aadaki eitlik kullanlmtr [16];

H st = H alt + p

(5)

Eitlikte hidrofor iletme st basnc Hst alma alt basncndan konutlara gre deien bir p deeri kadar arttrld grlmektedir. Konutlara gre deien bu deer izelge 3te verilmitir. izelge 3. Konutlara gre p deeri Konut Yaplar Konutlar (dulu) Konutlar (kvetli) Oteller (dulu) Oteller (kvetli) Hastane Okul P (mSS) 1.5 1.5 2.5 2.5 2.5 1.5 Konut Yaplar ocuk yuvas Kre Klalar Lokanta Bahe sulama Oto ykama P (mSS) 2.5 2.5 1.5 1.5 1.5 1.5

Seilmesi gereken deponun anma hacminin hesaplanmasnda Vn aadaki eitlik kullanlmtr (15);
Vn = 0,33.Q.(H st + 1) 30.(H st H alt )

(6) aadaki

Seilen deponun iletme artlarnda depolayabilecei basnl su, yani faydal hacmi Vf eitlikten hesaplanmtr (15).
Vf = Vn .(H st H alt ) (H st + 1)

(7)

2.2.3. Temiz Su Boru ap Hesab; Boru apnn belirlenmesi, suyun ebekeden son kullanma yerine kadar olan boru hattndaki basn kayb durumuna baldr. Bu da esas itibariyle, borudan geen su yk, borunun cinsi ve zel direnlerle ilgilidir.

TEKNOLOJ, Cilt 9, (2006), Say 3

185

Yaplan bilgisayar programnda kolonlardan daire ii kullanm noktalarna kadar olan ksm musluk birimi yntemiyle, ehir ebeke borusundan daire giri noktasna kadar olan ksm (kolon borular) ise ykleme birimi yntemiyle ile yaplmtr. Daire ii tesisatn musluk birimi yntemi ile yaplmasnn sebebi, daire ii tesisatnn yatay borulardan olumas sonucunda basn kaybnn daha az olmasdr. Kolon borularnda ise ykseklikten dolay art bir basn kayb meydana gelecektir. Sonu olarak daha hassas bir sonu elde etmek iin kolon borular ap hesabnda ykleme birimi metodu kullanlmtr. ekil 1de temiz su tesisatnn blmlerini gsteren bir ekil verilmitir [2].

Balant Borular

Kolon Borusu Kolon Vanas Datm Borular

Besleme Borusu

Tesisat

Su Sayac

ekil 1. Temiz su tesisatnn blmleri Musluk birimi yntemi; Bu yntem 15 mmlik bir musluun aktt su miktar birim alnr ve su aktma yerlerinin su sarfiyatlar bunun kat olarak ifade edilir [2]. Boru ap hesaplanacak hattan beslenen tketim noktalarnn, MB cinsinden su sarfiyat deerleri izelge 4ten alnp toplanarak izelge 5ten boru ap belirlenir. izelge 4. Su aktma yerlerinin MB cinsinden sarfiyatlar Su Aktma Yeri Lavabo, ykama deposu, bide, pisuvar, 10 mmlik musluk 15 mmlik musluk, amar makinesi, bulak teknesi, su alma teknesi Ykanma teknesi, bas ve 20 mm musluk izelge 5. MB ne gre boru aplar MB 0.5 - 2.5 35 5.5 20 21 35 36 50 50den fazla Ykleme birimi yntemi; Ykleme birimi (YB) ynteminde 10 mm apnda (3/8) bir musluktan belirli bir akma basncnda akan suyun miktar (debi) esas alnr. 10 mmlik bir musluk saniyede 0,25 litre su aktr. Bu miktar bir ykleme Boru ap mm 15 20 25 32 40 50 in 1 1 1 2 MB 1/2 1 2

186

Temiz Su Tesisat Proje Hesaplarnn Bilgisayar Ortamnda Yaplmas

birimi olarak kabul edilir ve dier musluklarn ykleme birimleri bunun katlar olarak belirlenir [2]. Boru aplarnn hesaplanmasnda, su aktma yerlerinin gerektirdii akma basnlar, debileri ve YBleri izelge 6 da verilmitir izelge 6. Su alma yerlerinin debisi, yk deerleri ve en az akma basnlar (2) Debi /sn 0,25 0,40 1,0 1,5 0,125 0,40 0,175 0,175 0,25 0,43 0,40 1,0 0,25 1,0 0,7 1,0 Akma basnc mSS 5 5 5 5 5 5 5 25 25 25 5 5 10 10 12 12

Su aktma yerinin cinsi 3/8" Musluk 1/2" Musluk 3/4" Musluk 1" Musluk Ykama deposu.( bide) Termosifon Normal lavabo ofben 10 /dak. ofben 16 /dak. ofben 26 /dak. Kvet bataryas 1/2" Kvet bataryas 3/4" Du teknesi 1/2" Du teknesi 3/4" Bas 1/2" Bas 3/4"

YB 1,0 2,5 16 36 0,25 2,5 0,5 0,5 1,0 3,0 2,5 16 2,5 16 8 16

Borulardaki basn kayplar boru trlerine, aplarna ve YBlerine gre izelgeler halinde hazrlanmtr. Bu izelgelerde balant paralarnn ve vanalarn basn kayplar da boru kayplar iinde yer almtr. Ayrca boru i yzeylerinin kirlenmesi ve kirelenmesi ile oluabilecek kesit daralmalar da dikkate alnmtr. Bu izelgeler ok fazla yer tutacandan burada verilmemitir. Gerektiinde bu kaynaklara ulalabilir [2]. 3. Bilgisayar Program 3.1. Giri Programdaki bilgiler iki ksmda ele alnmtr. Birinci ksm bilgiler program hazrlanmas aamasnda kullanlm olup, Blm 2de bahsedilen parametrelerdir. kinci ksm bilgiler ise kullanc tarafndan belirlenmekte ve programn veri giri ekranlarnda kullanlmaktadr. ekil 2de programn genel algoritmas verilmitir. ekilde grld gibi Shhi Tesisat Hesaplar V1.0 program Su Deposu Hesab, Hidrofor Hesab ve Boru ap Hesab bal altndan ana blmden, boru ap hesab ise Daire i Tesisat, Kolon ve Datm Hatlar ve Daire ve Kolon Hatt alt blmden olumaktadr.

SIHH TESSAT HESAPLARI

Su Deposu Hesab

Hidrofor Hesab

Boru ap Hesab

Daire ii Tesisat

Kolon ve Datm Hatlar

Daire ve Kolon Hatt Hesab

ekil 2. Programn genel algoritmas

TEKNOLOJ, Cilt 9, (2006), Say 3 3.2. Shhi Tesisat Programnn Kullanm

187

Program altrld zaman ekil 3te grlen ana men ekran elde edilir. Kullanc burada istedii ilemi semektedir. Seim ileminden sonra ekrann alt tarafnda Devam butonu aktif hale gelmekte, kullanc bu butona basarak bir sonraki aamaya gemektedir.

ekil 3. Ana men 3.2.1. Su deposu Hesab Kullanc ana menden Su Deposu Hesab seeneini seip Devam butonuna bastnda su deposu hesap ekran almaktadr (ekil 4).

ekil 4. Su deposu hesap ekran Bu ekranda kullanc konuttaki daire saysn, daire ba ortalama kii saysn girer ve ekrandaki seeneklerden yapnn tipini seerek Hesapla butonuna basar. Su deposu kapasitesi l/gn olarak sonu ekrannda grntlenir. ekil 5te su deposu hesabnn ak diyagram verilmitir.
Daire Says Konutlar (dulu) Konutlar (kvetli) Oteller (dulu) Oteller (kvetli) Hastaneler Okullar ocuk yuvalar Kreler Klalar Lokantalar Bahe sulama Oto ykama

Daire Ba Ortalama Kii says Konut Seimi

Su Deposu Hacmi

ekil 5. Su deposu hesab ak emas

188 3.2.2. Hidrofor hesab

Temiz Su Tesisat Proje Hesaplarnn Bilgisayar Ortamnda Yaplmas

Kullanc ana menden Hidrofor Hesab seeneini seip Devam butonuna bastnda hidrofor hesap ekran almaktadr (ekil 6).

ekil 6. Hidrofor hesap ekran Bu ekranda kullanc konuttaki daire saysn, daire ba ortalama kii saysn, kat saysn girmekte ve Yap Seimi seeneklerinden yapnn tipini seerek hesapla tuuna basar. Hesap sonucunda pompa debisi (m3/h), hidrofor alt ve st basnc (bar), hidrofor tank hacmi (m3) ve hidrofor faydal hacmi (m3) sonu ekrannda grntlenir. k butonuna baslarak da ana menye dnlmektedir. ekil 7da hidrofor hesabnn ak emas verilmitir.
Daire Says

Daire Ba Ortalama Kii says Kat Says Konutlar (dulu) Konutlar (kvetli) Oteller (dulu) Oteller (kvetli) Hastaneler Okullar ocuk yuvalar Kreler Klalar Lokantalar

Konut Seimi

Pompa Debisi Hidrofor Alt Basnc Hidrofor st Basnc Hidrofor Tank Hacmi

ekil 7. Hidrofor hesab ak emas 3.2.3. Boru ap Hesab Kullanc ana menden Boru ap Hesab seeneini setiinde bu seenein altna Daire i Tesisat, Kolon ve Datm Hatlar, Daire ve Kolon Hatt Hesab seenekleri almaktadr (ekil 8).

TEKNOLOJ, Cilt 9, (2006), Say 3

189

ekil 8. Boru ap hesaplama seim ekran Kullanc Daire i Tesisat seeneini seip devam tuuna bastnda Daire i Boru ap Hesap ekran almaktadr (ekil 9). Bu ekranda kullanc hesab yaplacak dairenin numarasn, daire ii tesisattaki hat saysn girmekte ve devam tuuna basmaktadr. Daha sonra her hat zerindeki armatrler ekrandan seilerek Hesapla tuuna baslr. Bu ileme girilen hat says kadar devam edilmektedir. Her hattn hesaplanan boru ap sonu ekrannda mm ve in olarak grlmektedir. ekil 10da daire ii boru ap hesabnn ak emas verilmitir.

ekil 9. Daire ii boru ap hesap ekran

190

Temiz Su Tesisat Proje Hesaplarnn Bilgisayar Ortamnda Yaplmas

Lavabo Ykama Deposu Daire No Bide Pisuvar 10mmlik Musluk Tesisat U Malzemeleri 15mmlik Musluk Boru ap amar Teknesi Bulak Teknesi Su Alma Teknesi Ykanma Teknesi Bas 20mmlik Musluk

Hat Says

kt

ekil 10. Daire ii boru ap hesabnn ak diyagram Kullanc Kolon ve Datm Hatlar seeneini seip devam tuuna bastnda Kolon ve Datm Hatlar Boru ap Hesap ekran almaktadr (ekil 11).

ekil 11. Kolon ve datm hatlar boru ap hesap ekran

TEKNOLOJ, Cilt 9, (2006), Say 3

191

Bu ekranda kullanc tarafndan ehir su basnc (mss), ebeke ile kollektr aras alm boru uzunluu (m), konuttaki hat says girilmekte, boru tipi seildikten sonra Bir Sonraki Adma Ge butonuna baslmaktadr. Daha sonra her kolon iin kollektrden itibaren borunun alm uzunluu (m), su aktma yerinin ykseklii (m) ve her kolon zerindeki armatrler girilerek hesapla tuuna baslmaktadr. Bu ileme girilen kolon says kadar devam edilmektedir. Her kolonun ve ehir ebekesiyle kollektr arasnda hesaplanan boru aplar sonu ekrannda mm ve in olarak grlmektedir. ekil 12de kolon ve datm hatlar boru ap hesabnn ak emas verilmitir.
Musluk 10 mm ehir ebeke Basnc Musluk 15 mm ebeke le Kolektr Aras Alm Boru Uzunluu Kolon Says Musluk 20 mm Musluk 25 mm Bide Kolektrden tibaren Borunun Alm Uzunluu Su Aktma Yeri Ykseklii Pisuvar Ykama Deposu Lavabo Ykama Teknesi 15 Kolonlarn Boru ap Ykama Teknesi 20 kt Termosifon Gazl Su Istc 10 Gazl Su Istc 16 Gazl Su Istc 26 Bas 15 mm Bas 20 mm Bas 25 mm

Tesisat U Malzemeleri

ekil 12. Kolon ve datm hatlar boru ap hesabnn ak diyagram Daire ve Kolon Hatt Hesab seeneini seilip devam tuuna basldnda Bina i ve Kolon Hatt Boru ap hesaplama ekran almaktadr (ekil 13).

192

Temiz Su Tesisat Proje Hesaplarnn Bilgisayar Ortamnda Yaplmas

ekil 13. Daire ii ve kolon hatt ap hesaplama ekran Bu ekranda kullanc tarafndan ehir su basnc (mss), ebeke ile kollektr aras alm boru uzunluu (m), bina adn, konutta her daireye bir kolon ekilmi gibi dnp daire says girilmektedir. Boru tipi seildikten sonra Bir Sonraki Adma Ge butonuna baslarak ikinci adma geilmektedir. kinci admda her daire iin kollektrden itibaren borunun alm uzunluu (m), su aktma yerinin ykseklii (m) ve o dairedeki hat says girilerek Bir Sonraki Adma Ge butonuna baslarak nc adma geilmektedir. Hat says girilirken, bir numaral hattn kolondan daireye ilk giri blmne verildiine dikkat edilmelidir. nc admda her hat zerindeki armatrler girilerek Hesapla tuuna baslmaktadr. Hesaplama sonunda tekrar ikinci adma dnlr ve bir sonraki daire iin veriler girilerek tekrar nc adma geilerek o dairede ki hatlarn boru aplar hesaplanr. Bu ilem kullancnn girdii daire says kadar devam etmektedir. Hesaplama sonunda her daireye ekilen kolonun, her dairedeki hatlarn ve ehir ebekesi ile kollektr arasndaki boru aplar mm ve in olarak sonu ekranda grlmektedir. ekil 14te bina ii kolon ve datm hatlar boru ap hesabnn ak diyagram verilmitir.

TEKNOLOJ, Cilt 9, (2006), Say 3

193

Musluk 10 mm ehir ebeke Basnc Musluk 15 mm ebeke le Kolektr Aras Alm Boru Uzunluu Daire Says Musluk 20 mm Musluk 25 mm Bide Kolektrden tibaren Borunun Alm Uzunluu Su Aktma Yeri Ykseklii Pisuvar Ykama Deposu Lavabo Ykama Teknesi 15 Ykama Teknesi 20 Daire ve Kolon Boru ap kt Termosifon Gazl Su Istc 10 Gazl Su Istc 16 Gazl Su Istc 26 Bas 15 mm Bas 20 mm Bas 25 mm

Hat Says Tesisat U Malzemeleri

ekil 14. Daire ii ve kolon hatt ap hesabnn ak diyagram 4. Sonu Konutlarn temiz su boru aplarnn hesab, konuttaki insanlarn ihtiyac olan suyu karlayabilecek kapasitedeki su deposu ve hidrofor hesab ve bu hesaplara bal olarak projelendirmenin yaplmas uzman kiiler tarafndan oluturulup ynlendirilmektedir. Bilgisayar dnyasndaki hzl gelimeler, uzman kiilerin yerini byk oranla programlara brakmtr. Bu almada; Borland Delphi 7 programlama dili kullanlarak bir konutun temiz su tesisat boru aplar, su deposu ve hidrofor kapasite hesaplar yaplmtr. Bu program ile yaplacak projelendirme hesaplar, klasik metotla yaplan hesaplamalardan ok daha ksa srede gerekletirilmi ve hesaplama hatas ortadan kalkt iin hesaplama hassasiyeti arttrlmtr. Hesaplama srasnda Yk Deeri izelgeleri bata olmak zere ok sayda ve karmak izelge kullanldndan izelge deerleri alnrken meydana gelebilecek hatalar da ortadan kaldrlmtr. Ayrca bu program ile uygun deerde sistem boyutlandrmas yaplacandan sistemdeki basn dm veya yksek basn durumlar, bunlara bal gazl stclarn almamas veya ko vuruu gibi olumsuz durumlar ortadan kaldrlacaktr. ekil 15 de bina ii ve kolon hatt hesab yaplm bir rnek uygulamann sonu ekran verilmitir.

194

Temiz Su Tesisat Proje Hesaplarnn Bilgisayar Ortamnda Yaplmas

ekil 15. Bina ii ve kolon hatt ap hesaplama ekran Kaynaklar 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Yngl, N., Shhi Tesisat Ve Kanalizasyon, Milli Eitim Basmevi, stanbul, 3-4 (1967). z, E. S., Sdal, C., Yapda Shhi Tesisat, Birsen Yayn evi, stanbul, 1-2, 76-77, 80, 100, 106-107 (2000). Hall, F., Plumbing Cold Water Supplies, Drainage And Sanitation, Longman Scientific Technical, England, 26-28 (1986). z, E., S., Boran, K., Menlik, T., Tesisat Hesaplama Kurallar, Birsen Yaynevi, stanbul, 40-46 (1999). Gltekin, A., Bilgisayar Destekli ki Boyutlu Istma Projesinin Hazrlanmas, Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Ankara, 1-4 (1997). Capeluto, J.G., Shaviv, E., ACAD Tool For Determining The Optimum Configuration Of Multifamily Resident Buildings, Renewable Energy, Israel, 1159-1166 (1994). Dickinson, S. J., Bradshow, A., Genetic Algorithm Optimization And Scheduling For Building Heating, Systems, IEE Conference Publication, England, 106-111 (1995). Dndar, K., Binalarda Is Kayb Hesab, Gazi niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Dergisi, Ankara, 14-15(1989). Dilipak, H., zdemir, A., Bilgisayar Destekli Alt Kurgu Belirlenmesi, Alt Kurgu Sralarnn retilmesi ve Grafik Olarak Gsterilmesi, Makine Tasarm ve malat Dergisi, Cilt 5, Say 2, 68-80 (2003). Akta, M., zdemir, M., B., Yaz klimlendirme Sistemlerinde Kanal aplarnn Bilgisayar Program le Hesaplanmas, ZK Teknoloji Dergisi, Yl 7, Say 3, 381-386 (2004). Menlik T.,Akta M.,zdemir M. B., Trkiyede Blgesel Olarak Gne Enerjili Scak Su Hazrlama Sistemlerinin Kapasite Hesaplarnn Bilgisayar Program le Yaplmas, ZK Teknoloji Dergisi, Yl : 7, Say 2, 219-224 (2004). Karaglle, ., Borland Delphi 7, Trkmen Yaynevi, stanbul, 1-65 (2003). Pala, Z., Borland Delphi 7 Uygulama Gelitirme Rehberi 34 Konuda Delphi 7.0, Trkmen Yaynevi, stanbul, 10-100 (2003). TS-1258, Temiz Su Tesisat Hesap Kurallar, Trk Standardlar Enstits, 23 (1984). Wilo Pompa Sistemleri, Genel rn Katalogu, Ankara, 200-218 (2001). Gassner A., Appold H., Fach-Kenntnisse Sanitr-Installateure, Handwerk Und Technk, Hamburg, 175-177 (1981).

TEKNOLOJ, Cilt 9, (2006), Say 3 zgemiler

195

Musa Galip ZKAYA, 1953 ylnda ankr / Ilgaz / rekiler Ky'nde dodu. Alt ocuklu bir ailenin ikinci ocuudur. lk, orta ve lise tahsilini stanbul'da tamamlad, Lisans renimini 1976 ylnda Ankara Erkek Teknik Yksek retmen Okulu Tesisat Blm'nde tamamlad 1976 ylnda Kura ile Tunceli Endstri Meslek lisesi Tesisat Atlyesi retmenliine atand. 1976 -1977 Makine Kimya Endstrisi Kurumu Ar Sanayi Dairesinde Teknisyen olarak alt. 1977 1989 yllar arasnda Ankara, Kayseri ve Balkesir illerindeki Endstri Meslek Liselerinde Tesisat blm meslek dersleri retmenlii ve idarecilik yapt. 1989 ylnda G. . Teknik Eitim Fakltesi Makine Eitimi Blm Tesisat Eitimi Anabilim Dalnda retim grevlisi olarak greve balad. 1991 ylnda G. . Fen Bilimleri Enstits 'nde lisansst eitimini tamamlad. 1994 ylnda Dnya Bankas II. Endstriyel Eitim Projesi kapsamnda dokuz ay sreyle ngiltere'de University of Huddersfield' de eitim grd. 1999 ylnda G. . Fen Bilimleri Enstits 'nde Doktora alismasn tamamlad. 2001 ylnda Yrd. Doent oldu. 2004 ylnda Amerikada California State Unversity San Bernardinoda ikibuuk ay sreyle aratrma ve incelemelerde bulundu. Halen G.. T.E.F Makine Eitimi Blm Tesisat Eitimi Anabilim Dalnda retim yesi olarak grevine devam etmektedir. (gozkaya@gazi.edu.tr) Mustafa Bahadr ZDEMR, 1980 ylnda Erzurumda dodu. lk, orta ve lise eitimini Ankarada tamamlad. Gazi niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Eitimi Blm Tesisat Anabilim Dalndan 2002de mezun oldu. Ayn ylda Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstitsnde Yksek Lisans eitimine ve Gazi niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Eitimi Blm Tesisat Anabilim Dalnda Aratrma Grevlisi olarak greve balad. 2005 ylnda Yksek Lisans Eitimini tamamladktan sonra ayn yl ierisinde Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstitsnde Doktora eitimine balad. Halan ayn greve devam etmektedir. (mbozdemir@gazi.edu.tr) Tayfun MENLK, 1974te stanbulda, dodu. 1996 ylnda Gazi niversitesi Teknik Eitim Fakltesi (GTEF) Makine Eitimi Tesisat Eitimi Anabilim Dalndan mezun oldu. 19961997 yllar arasnda Havza, Samsunda Teknik retmen olarak grev yapt. 19972002 yllar arasnda GTEF Makine Eitimi Tesisat Eitimi Anabilim Dalnda Aratrma Grevlisi olarak grev yapt. Gazi niversitesi Fen bilimleri Enstitsnden 1996 ylnda yksek lisans, 2005 ylnda doktora derecesini ald. Halen GTEF Makine Eitimi Tesisat Eitimi Anabilim Dalnda retim Grevlisi olarak grev yapmaktadr. (tmenlik@gmail.com) Halil brahim VARYENL, 1975 ylnda Adanada dodu. lk, orta ve lise tahsilini Kayseride tamamlad. 1995 ylnda Gazi niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Eitim Blm Tesisat retmenliini kazand ve 1999 ylnda mezun oldu. Ayn yl Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makina Eitimi Anabilim Dalnda Yksek Lisans eitimine balad. Haziran 2000 de Gazi n. Tek. Et. Fak. Tesisat Anabilim Dalnda Aratrma Grevlisi olarak greve balad. 2002 ylnda Yksek Lisans renimini tamamlad ve ayn yl Doktora programna kaydoldu. Halen ayn Anabilim Dalnda Ara. Gr. Olarak grevine devam etmekte olan Halil brahim Variyenli, evli ve bir ocuk babasdr. (halilv@gazi.edu.tr)