Avrupa Birlii (AB), 1 Mays 2004 tarihinde gerekletirdi.

Dierlerinden farkl olarak bu genilemenin ana zneleri Dou ve Merkezi Avrupann grece fakir lkeleri olmutur. Avrupa Birliinin Rusyann Nfus alanna doru yaylmas nasl deerlendiriyorsunuz? Genel olarak konuursam, byk Avrupadan yana olduumu syleyebilirim. Byk bir jeopolitik havuza dnebilecek olan bir Avrupa Birlii, Amerikan hegemonyasn dengeleyici bir g olabilir. Bamsz, gl ve birleik bir Avrupa Birlii, ok kutuplu bir dnya yaratlmas nndeki tek frsat. Ama u anda AB iersinde iki g oda var. Biri, euro-atlantistler. ingiltere, Portekiz, Ispanya ve baz dou Avrupa lkeleri. Bu grubun iindeki etkin g ingiltere ve Amerika. Bu grup, tarihsel olarak Avrasyacla, Rusyaya kar bir oluum. Bu grubun stratejisi, Avrupal bat ile Avrasyac dou arasnda srekli bir gerilim yaratmak. ABnin iki kimlii var. Biri, dediim gibi Euro Atlantist. ikinicisi ise, Paris Berlin arasndaki ittifaka dayal ktasal Avrupa kimlii. Bu grup, Atlantikilerden bamsz, gl ve demokratik, hem Amerikann ama ayn zamanda Avrasyann da mttefiki olabilecek bir Avrupa imparatorluu oluturmaya alyor. Bu iki grup arasnda gizli bir ekime var. Genileme dalgasna gelince, son katlan Dou Avrupallar, Atlantiki kanad glendirdi. Zira bu lkeler tarihi sebeblerden dolay Rusyaya kar konulanm durumda. Bu yzden, byk ve demokratik Avrupa taraftar Avrasyaclar olarak, Rusya kart son yelerin birlie katlmasn Avraysa kart bir adm olarak gryoruz. Ama genel olarak konuursak, bu yelerin AB etkisi altna girmesi sevindirici. Rusyann onlar kontrol etmesi zaten artk mmkn deil. Rusya ile AB arasnda bir tampon blge olmadklar srece sevindirici bir adm olacaktr, ama durum yle gstermiyor.

Ayrca Byk Ortadou ve Avrupa Arasna skm Rusyann durumunu nasl deerlendiriyorsunuz. Avrasyacln dnsel adan ina eden kii olarak acaba Avrasyaclk uluslar aras sistemin g hiyerarisinin en stnde yer alan byk glere kar bir alternatif olabilir mi? Amerika tek kutuplu, hakim olabilecei ve kendi jeopolitik gndemini dikte edebilecei bir dnya oluturma peinde. Bunu yapmakta zorland iinde uluslararas sistemde krizler yaanyor. Bunun alternatifinin, Avrupann, Avrasyann ve Pasifiin de ayaklarn oluturaca, ibirliine dayal ok kutuplu yeni bir dnya dzeninin olduunu savunuyoruz. Bu srete Avrupa, Avrasya ve Rusyann nemli bir rol oynamas gerektiine inanyoruz. Peki Rusyann ya da Avrasyaclarn Byk ortadou projesine bak nasl? Bu Amerikan ultra emperyalist yeni muhafazakarlarnn, Cheney-Bush ikilisine yakn think tanklerin ve evrelerin numaras. Ortadounun iran, Irak, Suriye, Lbnan ve dier lkelerinin islamiyetten arndrlmasn ve dorudan Amerikan kontrol altnda blgelerin oluturulmasn hedefliyor. Trkiyeye bu Arap ve islam kart oyunda biilen rol ise, Bushun, istanbuldaki NATO zirvesinde dile getirdii gibi, araclk yapmak. Ama Amerika bu hayalini gerekletirmek iin gereken enstrmanlara sahip deil. Byk Ortadoudan ziyade, daha byk bir atma alanna sahip olacamzdan ekiniyorum. Dnya dzeninin gelecei, bu blgeledeki bu giriimler sonucu ekillenecek gibi grnyor. Putinin istanbuldaki NATO zirvesine katlmamakla ABDye nasl bir mesaj vermeye alt? NATOnun kaderi de ABninkini andryor. O da Atlantikiler ve Avrupaclar olarak blnm durumda. stanbuldaki zirve de transatlantikilerin hakimiyet planlarn yerletirme bal altnda dzenlendi ve

orada da, aradaki fikir ayrl Chirac ile Bush arasndaki szl atma eklinde kendini gsterdi. Putin de NATOnun ktasal kimliini tanyor, desteklyor ve ibirlii yapmak istiyor, ama Transatlantikilerin rol bitii bir NATOya scak bakamaz, bakmayacaktr. ABD askerleri Hazar denizi zerinde tatbikat yapyorlar. Afganistana ve Iraka mdahalelerinin Rusyaya yada blgeye etkilerini gz nne alarak bir deerlendirme yapabilirmisiniz.? Rusya nasl bir tavr sergileyecektir bu duruma kar? Bu noktada Amerikann tek kutuplu dnya oluturma ynndeki enstrmanlarn gz nnde bulundurmalyz. Amerika da, yllar nce Britanya imparatorluunun Sovyetlere kar oynad Byk Oyunda yapt gibi, hedefleri asndan nemli olan Kafkaslar, Orta Asyay ve dier stratejik noktalar kontrol etmeyi hedefliyor. Sovyetlerin dalmasndan sonra Orta Asya ve benzeri noktalara alan Amerikan sleri, terrle mcadele bahanesiyle, Avrasyann stratejik noktalarna yerleiyor. Rusyadaki stratejisyenler, bu sleri Rus ulusal karlarna ynelik meydan okuma olarak grme eiliminde. Dier bir sorun da, Rusyann bu Amerikan varlna aktif olarak kar kmak iin yeterli gte olmamas. O halde ne yaplabilir? Tek yntem Rusyann Afganistan, Arap lkeleri ve Orta Asyadaki diplomatik etkinliini kullanarak bu gce kar diplomatik diren gstermesi. Ama Avrupann, blge lkelerinin destei olmadan Rusya, Avrasya bu oluuma kar etkinlik gsteremez. Hep beraber alternatif vizyonlar gelitirmeliler. Az nce terrle mcadeleden, uluslararas terrizmden bahsettiniz. Byle bir tehdidin varlna inanyor musunuz? Nihai aamada uluslararas terrizm, Amerikal sratejisyenlerin, Sovyet imparatoluunun tarih

sahnesinden ekilmesinden sonra ortaya kan kar g boluunu doldurmak iin rettikleri bir bahane. Yeni dnya dzenin yaratmak iin bir dman imajna ihtiya duydular. Bu sadece kitlesel propagandaya dnk bir ara deil, ayn zamanda Amerikann dnyann istedii bir noktasnda askeri varln gstermesi iin kullanlan stratejik bir kavram oldu. Amerika bylelikle, uluslararas terrle mcadale bahanesi altnda askeri varln hakl kartacak bir zemin elde etmi oluyor. Tabiki terrizm ve terristler var, ama Amerikann kresel hakimiyetini pekitirmek iin varln iddia ettii trden kresel bir dman mevcut deil. Bundan tabiki terrizmi desteklediimiz ya da gz yumduumuz manas kmamal. Sadece Amerikann yapt arptmaya dikkat etmeliyiz. O halde buradan, Amerikann, ortadan kalkan komunizm tehdidi yerine uluslararas terr ikame etmeye altn sonucuna varyoruz? imdi durum tamamen deiti. Komnist dnya cografi olarak bir btn ve somuttu. Uluslararas terrizm ise kresel bir fenomen. Amerika da bununla mcadele etmek iin dnya polisi roln kabul etti. Ama yaptklar ey, emperyal hakimiyete dayal yeni Amerikan stratejisini maskelemek. Bakan Putinin de neredeyse Bakan Bush ile hemen hemen ayn jargonu kullanarak uluslararas terrizm tehdidinden bahsettiini duyuyoruz. Peki bunu nasl izah ediyor sunuz? Bu politik bir oyun ve politik adan sylenmesi gerekenler syleniyor. Amerika ile Rusya belki ayn jargnu kullanyor ama sylemek istedikleri tamamen birbirinden farkl. Amerika, uluslararas terrizmden bahsettiinde, aslnda dnya hakimiyetine ynelik planlarn saklamaya altklarn anlyoruz. Ama Rusya uluslararas terrizmden bahsettiinde, sylenmek

istenen ey, Rusya zelinde Avraysann istikrarn bozmaya alan ve snr aan gerek dmanlar. Rus askeri strajesistleri uluslararas terrizmden ayn zamanda Amerikan nderliindeki NATOnun, baz radikal gruplar ne srerek bamsz lkelere mdahale etmesini de anlyor. Trkiye Byk Ortadou projesinde rol oynamas durumunda Rusya ile ilikileri nasl etkiler? Trkiye ABD ile ortak hareket etmesi durumunda blgede tansiyon artar m? Evet artar. Trkiyenin jeopolitik adan ift kimlikli. Trkiye blgesel konumu ve stratejilerini belirleme kapasitesine sahip bir lke. Hem Avrasya hem de Avrupa ile birlikte hareket etme imkanna sahip. Bu dorultuda Atlantistlerden bamsz olarak olumlu bir rol oynayabilir. Ama Amerikann Byk Ortadou stratejisinde bir enstrman olursa, hem Rusya hem de Avrupa ile anlamazla dme riski var. Amerika, Trkiyeyi sadece Arap-Mslman Ortadou lkelerine deil ayn zamanda Avrupaya kar da kullanmak istiyor. Amerikan yanls Trkiye, blgedeki hi bir sorunu ne ideolojik ne de stratejik olarak zebilir. Trkiyenin ulusalc, laisist kimlii blgenin Mslman lkeleri tarafndan ne dnlebilir ne de kabul edilebilir bir ey. Daha da tesi, bylesi bir giriim, Trkiyenin hem Avrupa, hem Rusya hem de blgedeki islam lkeleriyle olan ilikilerini de sarsacaktr. Trkiye tabiki blgede aktik ve olduka nemli bir rol oynayabilir. nemli bir blgesel g haline gelebilir. Ama bunun iin blgesel ilikilerini Avrasyac bir maktk iersinde ekillendirmeli, Amerikann belirledii izgide Byk Ortadou patikasnda ilerlerse, blgede ikinci bir israil olarak alglanacaktr. Trkiye, Avrasya, kta Avrupas ve Ortadou lkeleri, blgeye yeni bir perspektif sunmak, Ortadounun geleceini belirlemek iin stratejik, entellektel ve kltrel gayret gstermeli.

Trk hkmeti de bu model olma meselesine souk baktn, ibirlii perspektifinde meseleye yaklatn her frsatta dile getiriyor zaten. u an Amerika, gcnn zirvesinde. Trkiye gibi Avrupa lkeleri ve Rusya da aktan Amerikan politikalarna kar koyacak konumda deil. Bundan dolay u an iin Amerikan projesini kabullenmekten baka are yok. Bakan Putin de bu yzden Orta Asyadaki Amerikan slerine kar kmad. Trk hkmetinin ksmen de olsa Amerikan nerisini kabul ettiini grebiliyorum ama bu bir reel politik tercihi. Ama Trkiye sadece hkmetten ibaret deil. Kark bir sosyal yaps olduunu, ordunun, partilerin, dini eilimlerin gl olduunu biliyoruz. NATO zirvesi esnasnda Trk halk protestolar yapt, Avrasyac bir tepki koydu. Ama tabiki hkmet bu stratejiyi, tpk Putinin yapt gibi aktan kabul edemiyor. Trk hkmetinin att pragmatist admlar bu yzden anlayla karlanmal. eenistan konusunda Rusyann tutumu nasl olacak? Ksa srede Rusyann eenistan politikas deiecek mi? Moskova eenistanda askeri zaferi kazand ama politik adan zaferi kazanmad. Onlara neden Rus snrlar iinde kalmalar gerektiine dair bir gereke sunamadk, bu snrlar iinde olmann deerini hissettiremedik. Sorunu askeri adan zmek ama siyasi adan srncemede brakmak, Putin hkmetinin yapt en byk hata oldu. Biz een sorununa Avrasya zm neriyoruz. Rusya, bizim tabirimizle, eenya iin Avrasya Plann eenlere teklif etmeli. Buna gre eenistanda mahalli, ulusal ve kanuni bir demokrasi ina edilmeli. eenler, aktif, cesur ve gururlu insanlar. een ayrlklarda bizim

bahsettiimiz Avrasya vizyonu iersinde sisteme entegre edilmeli ve eenistann, Avrasya Birlii, sadece Rusya deil, iersindeki nemli yeri iin mcadele etmeliler. Rusya bu iyi dmanlarna sayg duymal ve onlar Avrasya vizyonu iersinde daha iyi bir gelecek iin btne entegre etmeli. Aksi taktirde, daha ok kaos olacak. Rusya Trkiye ilikileri ok hzl bir ekilde deiiyor mu? Rusya daha 6 ay nce Kbrs konusunda bize kar ok sertti. nceki gn ise Rus Dileri Bakan, islam Kalknma rgt toplantsnda Mehmet Ali Talat iin Kbrs Trk Devleti Babakan sfatnn kullanld sonu bildirgesine imza att.Putinin ziyareti sz konusu. Rusya ile Trkiye ilikilerinin bir mantk evliliinin eiinde olduunu mu gsteriyor mu? Souk savan bitiiyle, Rusyann Trkiyeyi dman olarak grme stratejisi deiti. ift kutuplu dnyada Trkiye, Amerikann mttefiiydi. Ama artk tek kutuplu bir dnyadayz ve Trkiyenin nnde farkl alternatifler var. Hem Trkiye, hem de Rusya Avrasya lkesi, hem bir bakma bat hem de dier yandan dou lkeleri olduklar iin birbirlerine benzer zellikleri ok fazla. O yzden Rusya ve Ankara birbirlerini blgesel partner olarak grme eiliminde. Trkiyenin Avrasya boyutunu kefetmesiyle, Rusyann da Trkiyeye bak deiti. Sayn Davutolunun Avrasyann potansiyelinin farknda olduunu dnyorum. Trkiyede de Avrasya vizyonu zerinde alan kesimler ve merkezler var. Rusya eskiden Kbrs sorununda tamamen Rum kesiminin yanndayd. Ama artk parametreler deiti. Trkiye Trklerin bamszlklarna ve gl bir devlete ne kadar nem verdikleri biliniyor. Ama Amerikann bandaki tek kutuplu dnyada ve kreselleme rzgar altnda, bir ok lke olduu gibi Trkiyede bu zelliklerinin tehdit edildiini hissediyor. Bu durum Rusya iin de geerli. O yzden yeni ittifak arayna girilmesi normal. Burdan tabiki kastm, smrgeci ve

yaylmac bir ittifak deil, karlkl ibirliine dayal, demokrasiyi tevik eden ve ok kutuplu bir dnyada sorunlara spesifik zmler sunan bir ibirlii.