TEVRAT VE NCL'N ELETRS

LHAN ARSEL
www.dinsizekitap.co.nr

1)"Yalanlar san'atinin temel kaynagi: 2)"Inanmayan dinliler" ve "Inanan dinsizler" ! "Ahd-i al-atik (Ahd-i Atiyk = Eski Ahit) in Elestiri Konusu Yapilmak Gereken Ynleri Hakkinda

I) Erkegi stn ve Kadini Asagi kilmak Aisindan Adem ve Havva Masalinin nemi: II) Kain ve Habil'den, kleligin kurucusu sayilan Nuh'a... III) Tanri Sam'in ogullarindan Abrahama (=Ibrahim'e) inyetler yagdirir; fakat Abraham (Ibrahim) yalan ve kandirma usllerine basvurur IV) Yalan sylemek sayesinde zengin olmanin yolunu bulan Ibrahim, Firavun'a oynadigi oyunu Gerard Kirali Abimelek'e de oynar; bylece iki misli varlik yapar: V) Sara, kocasi Ibrahim'i cariyesiyle yatmaya tesvik eder; bu iliskiden Ismail dnyaya gelir. Fakat Sara, vey oglu Ismaile karsi insafsiz kesilir: VI) Ishak'in ve Rebeka'nin, kendi z ogullari Esav'a oynadiklari irkin oyunlar ve diger ogullari Yakub'un yalan ve dolanlari (Tekvin, Bap 24-35): VII) Yakub'un ogullarinin hile, cinyet ve yagma ve talan uslleriyle is grmeleri: VIII) Tevratin anlatmasina gre, Yakub'un oglu Yahuda, kendi oglunun karisi ile zina eder; Yahuda'nin oglu Onan ise, kendi kardesinin karisi ile yatar. IX) Musa'nin Tevratda tanimladigi Tanri kendi sevgili kavmini (Israil ogullarini) haksizliklara ve hatta hirsizliklara yneltirken susuz ve gnahsiz halklari (rnegin

Misir halkini) yerden yere vurur: X) Musa'nin Tanimladigi Tanri, Israil ogullarini Kendi Kavmi Olarak Seer Ve Btn Milletlere stn Bilir. A) Musa, Tanri indinde sefaati durumda grnp Israil ogularini kendisine itaatkr kilmak ister: B) Musa'nin tanimladigi Tanri, sevgi, kardeslik, yardimlasma, ve dayanisma duygularini sadece Israil ogullari arasinda ngrr; yabancilari ise bundan mstesna kilar. Israil ogullari iin kt bildigi ve yasakladigi seyleri yabancilara uygun bulur. C) Musa'nin Tanri'si, Israilogullarinin yabancilari ekonomik bakimdan smrmelerine taraftardir: D) Musa'nin Tanri'si Israil ogullarinin, baska milletlere karsi saldirgan, gaddar ve amansiz olmalarini ister. E) Tanri'nin Israil ogullarina emri: "Savasta ele geirdiginiz esirler arasindaki gzel kadinlari kendinize alabilirsiniz". (Tevrat, Tesniye, Bap 21: 10-14) F) Musa'nin Tanri'sinin insafsiz emri: "Karsi taraf baris agirini kabul etse dahi onlari kendine kul edecek ve angaryaya zorlayacaksin" (Tesniye, Bap 20: 10-11) G) Tanri'nin sevgili peygamberi Musa, esir alinan kadinlarin ve ocuklarin ldrlmelerini emreder; Tanri da bu emirleri benimser: H) Tevrat yazarlari Musayi, kendi acimsizliklarini Tanri'ya mal ederek halki savaslara, yagma ve talanlara srklemekte pek usta bir kimse olarak tanitirlar I) Tevratin anlatmasina gre Musa'nin Tanrisi, Israil ogullarini hosgrsz ve baska miletlerin inan ve geleneklerine saygisiz kilmakta ustadir:

J) Musa'nin Tanrisi, Musa aleyhinde hi kimseye laf syletmez: K) Tevratin aiklamsina gre Musa, Tanri'nin agziyle Israil ogullarini korkutarak, ve minnet altinda tutarak, ya da sululuk duygusu ierisinde birakarak ya da onlara nmetler (lkeler, gzel kadinlar vs...) vadinda bulunarak is grr, ve bu yoldan onlari kendisine itaat ettirir. L) Musa'nin Tanrisi, Isaril ogullarini Misir Firavunun zulmnden ve kleliginden kurtardigini syliyerek, onlari minnet altinda birakip kendisine boyun egdirtme siyasetini gder XI) Musa'nin lmnden sonra Tanri, Israilogullarinin basina Yesu'u getirir ve onu rdn ve Lbnan topraklarina saldirtip halklari kilitan geirttirir: nk buralarin fethini daha nce Musa'ya sz vermistir. A) Tanri, Yesu'nun gz koydugu lkeler halkinin kalplerini katilastirir; bylece bu halkalrin yok edilmeleri iin Yesa bahaneler yaratmis olur: B) Yesu esitli sehirler halkina karsi savasirken ve bu sehirleri yakip yikarken, halklarini kilitan geirirken Tanri da ona, gkten taslar firlatmak sretiyle yardimci olur: C) Israil ogullarini kendisine boyun egdirtebilmek iin Yesu, Tanri'yi haksizlik yapar sekilde tanimlar: D) Yesu'nun sylemesine gre her bir Israilli bin dsmana bedeldir, nk Tanri her bir Israilli yerine savasmaktadir: E) Tipki Musa gibi Yesu da Israil ogullarini irki duygularla ve yabanci dsmanligi ile yetistirme hevesindedir: "Aranizda yasayan yabancilarla evlenmeyin, onlara karismayin" der. F) Yesu'nun lmnden sonra halk, savas, yagma ve talan siyasetine ynelir:

XII) Ahd-i al-atike gre Tanri diger milletleri, sirf Israil ogullarini denemek ve bu arada onlara savasmayi gretmek iin yemlik olarak kullanir A) Samson ile Dalilah hikyesi: B) Ihnet, apul ve soygunculuk rneklerinden bir ka demet daha:

XIII) Benjamin ogullarinin kilitan geirilmeleri: XIV) Tanri'nin: "ldr, yok et" seklindeki emrini harfiyen uygulamadigi iin gzden dsen Saul ( 1 Samuel, Bap 15" 1-35) XV) Tanri, Israil ogullarina Davud'u "peygamber" ve Kiral olarak seer: o Davud ki btn mrn insanlarin kellelerini kestirtmekle, yagma ve talanlarla, ve ahlk kurallarini ignemekle geecektir: A) Kendisini Tanri'nin sevgili kulu gibi gsterip Israil ogullarini milliyetilik ruhu iinde yetistirmek bakimindan Davud usta bir siysetidir. B) Davud, sehvetinin itisine karsi gelemeyip en yakin arkadasinin karisina, Batseba'ya, asik olur ve onunla zin eder: C) Davud'un oglu Amnon, kendi kizkardesini igfl eder: D) Absolom, kendi z babasi Davud'un karilariyle yatar ve babasini yok etmek iin d&uul;zenler kurar: E) Davud, kendisine ihnet etmis olan Yaob'un himmetiyle yeniden Israil'in basina kiral olur: F) Davud yeniden Kiral olduktan sonra, yagma ve talan siysetine devam ederken

sehvet giderme yollarini da ihmal etmez: G) Davud, kendisini kirallik mevkiine getirten Yaob'un, ve kendisine iyiligi dokunmus olan Simei'nin ldrlmelerini vasiyet ederek tahti Sleyman'a devreder: XVI. Sleyman'in asip kesmeleri ve benzer marifetleri: A) Kutsal kitabin (Tevratin) bildirmesine gre Sleyman, sehvet ihtiyacini fazlasiyle gidermek isterken yabanci kadinlari haremine sokmak sretiyle Tanri'nin emirlerini ihll etmis olur; bu yzden halkini Tanri indinde sulu duruma dsrr:

B) Tanri, Sleymana karsi besledigi fkesinin acisini, onun susuz olan oglundan ikarir: XVII) Ilya'nin Tanri'ya fazilet dersi vermesi: XVIII) Ahab'in ve karisi Izabel'in isledikleri cinayetlerin intikamini, onlarin ogullarindan ve yakinlarindan alan Tanri.

A) Tevratin yazmasina gre Tanri, Israil kirali Ahab'i tuzaga dsrp ldrmek iin, kendi peygamberlerine yalanlar syletir: B) Tanri'nin emriyle Ahab'in ogullarinin ve Ahab evinin erkeklerinin ve Ahab'in karisi Izebel'in hesaplari grlr C) Kutsal kitabin bildirmesine gre Yehu'nun emriyle Ahab'in, ve diger yetmis oglunun ve bir o kadar torununun kafalari kesilir; kafalar bir kfeye konup Yehu'ya hediye dilir. XIX) Kutsal Kitaba (Tevrata) gre Ezra, Israil Tanrisi'nin irki grslerinin uygulayicisi olarak yabanci kadinlarla evli bulunan Israil ogullarini karilarindan ayirtir:

sirf Israili Tanri inyetlerine kavusturabilmek iin: XIX) Nehemya, tipki Ezra'nin yaptigi gibi, Israil ogullarinin yabanci kadinlarla evlenmelerini nler ve evlenenleri gnahkar sayip lkeden kovar: XXI) Ester ile Mordekay'in Marifetler A) "Kadinlar kocalarina saygili olacaklardir; her koca kendi evinde hkim olsun" (Ester, Bap 1: 21-22). B) "Yahudi dsmanidir" diye masum, susuz insanlarin ldrtlmelerinde Ester ile Mordekay'in basarilari: XXII) Ahd-i al-atikde (Tevratda) konustugu sylenen Tanri, "Baris", "Kardeslik", "Karsilikli Yardim", "Sevgi" vs... gibi seyleri sadece kendi kavmi olarak benimsedigi Yahudiler arasinda olussun diye ister; Yabancilarla Ilgilenmez. Israil Ogullari Kendisine Karsi Asi Olsalar da Onlarsiz Yapamaz XXIII) Hezekiel'e gre Tanri, Israil Ogullarindan gayri hi bir milleti benimsemez; Hi bir milletin yasantisini dzenlemez; Baska Milletlere karsi adeta yabanci ya da dsman gibidir. XXIV) Ahd-i al-atikin (Tevrat'in) Daniel adli kitabinda, Israil ogullarini stn gstermek zere anlatilan masallar. XXV) Daniel'in yalvarislari zerine Israil ogullarini afveden Tanri, onlara yeni felketler hazirlar: XXVI) Tsefanya'ya gre Tanri, Sevgili Kavmi Israil ogullarini, Dnyanin Btn Milletleri Ierisinde "Bir Nam ve Bir Hamt" Kilmak ve stn Yapmak Kararindadir XXVII) Hofsa'nin Tanimina Gre Tanri Israil'e Asiktir; Hem de onu fahiseye benzetircesine!

XXVIII) Amosun kitabindaki Tanri, tipki diger "peygamberler" zamanindaki gibi Israil ogullarini hem yerden yere arpar, hem de nimetlere bogar XXIX) Snnetli yahudiler disinda hi kimse Tanri'nin kutsal yerlerine ayak basmayacak: Yabancilari aralarina alan ve Tanri'nin makdisine sokan Israilliye lnet yagacak.

1) "Yalanlar san'atinin temel kaynagi: Akilci dsn insanlarinin (zellikle 17. ve 18. yzyildan bu yana) sylediklerine gre insan denen yaratik, konusmaya ve derdini anlatmaya basladigi andan bu yana her trl olumsuzluk yalanlarla baslamistir. Buna inananlar, Napolyon'un: "Tarih yalanlar serisinden ibarettir" seklindeki szlerinde byk bir gerek yattigini kabul ederler. Fakat yine bu dsnrlere gre gerek olan bir sey daha vardir ki, o da yalanlarin en kurnaz, ve en kt sonu yaratan nitelikte olanlarinin "Kutsal" diye bilinen kitaplarda yer almis olmasidir. Su bakimdan ki kendilerini "peygamber" diye tanitan ve "Tanri bana sunlari syledi, su emirleri verdi, bu emirlere uymazsaniz sapiklardan olursunuz, cehennemi boylarsiniz, vs..." seklinde konusan kisiler, bu konustuklarini insanlara kabul ettirdikleri an yalan san'ati yerlesmistir. Yine onlara gre "Kutsal" diye kabul edilen kitaplarda anlatilan olaylar ve hikyeler, genellikle uydurma ya da gemis dnemlerin ve milletlerin efsanelerinden alinma seyler olup, bunun byle oldugu, bilimsel arastirmalarla ortaya vurulmustur. Verdikleri nice rneklerden biri Tevrat'da geen ve Musa'nin, Tanri yardimiyle Israilogullarini Misir'dan ve klelikten kurtardigina dir olan hikyedir ki, eski bir Misir efsanesinin Israilogullarinin yasamina uydurulmus seklinden baska bir sey olmadigi kabul edilir. Gerekten de Karl Richard Lepsius adindaki bir bilim adami, bunun byle oldugunu, 19cu yzyilin ortalarinda yayinladigi Denkmaler aus Agypten und Athiopien adli 12 ciltlik yapitinda (Berlin 18491850) ortaya vurmustur. Bu aiklamaya gre olay sudur ki, Firavun'lar dneminde Misir'da czam hastaligina yakalanmis bir sinif halk, sinir disi edilmis ve bunlarin sinir disina ikarilmalari sirasinda baslarinda Musa adinda bir Misirli din adami bulunmustur 1. Ve iste bu hikye, Yahudilerin kutsal bildikleri Tevrati hazirlayanlar tarafindan alinmis ve alinirken de, sepet iinde Nil nehrine birakilan bir Yahudi ocugunun, Firavunun kizi tarafindan kurtarilip saraya alindigi, Musa adiyle bytldg, byynce Yahudileri Misirdan, Firavunun zulmnden, kurtardigi ve Tanri topragina gtrdg seklindeki bir masal sekline sokulmustur (Tevrat/ikis , Bap 2: 1-10) 1 Karl Marx bu olayin dogrulugunu, Frederick Engel'e yazdigi bir mektubunda dogrular. Bkz. The Letters of Karl Marx, (Selected And Translated.... by Saul K. Padover, Prentice-Hall Inc. New Jersey 1979, sh. 459)

2) "Inanmayan dinliler" ve "Inanan dinsizler" ! 19cu yz yilin en byk dsnrlerinden biri olan Feuerbach: "Ben Tanrisiz bir dindarim" derdi1. 20ci yzyilin ayni apta bir baska dsnr sayilan Einstein : "Ben inanmayan koyu bir dindarim" diye eklerdi. Bu szler, Bati dnyasini bir uygarliktan bir baska uygarliga gtren ve insanligi sinirsiz gelismelere dogrultan dsnr ve bilginlerin, bir bakima yaziti (dsturu) sayilir ki, kkenini eski Yunanda bulur. Bundan iki bin yil nceleri Tanri fikrini, Kutsal bilinen kitaplara ters dsercesine, sevgi denizi seklindeki bir tanima oturtan Aristolardan baslayip, Bati dnyasini 1500 yillik karanlik agdan aydinliga ve sinirsiz bir uygarlik asamasina dogrultmak zere, Tanriyi akil ve akli Tanri ile yer degistirten, ve bylece Kutsal kitaplara ve bu kitaplardaki (rnegin Kitab-i Mukaddesteki) Tanri anlayisina karsi ikanlar (rnegin Voltaire ve benzerleri) ve onlari bugne dek izleyenler (rnegin Bertrand Russellar, v...), hep bu yazitin insanlari olmuslardir. Daha baska bir deyimle uygarlik gelismesi tarihi, "inanmayan" bu tr dindarlarla doludur ki, sayilari ok az olmakla beraber, Bati dnyasi bakimindan, 2500 yil boyunca, birbirinden pariltili simalari kapsar: kim ki tm insanligin gelismesine, insan sahsiyetinin haysiyeti ve insanlar arasi sevgi duygusunun yerlesmesine hizmet etmistir, kim ki deh, zek ve dsnce stnlg ile bezenmistir, o mutlaka "inanmayan dindarlardan olmustur. "Inanmayan dindarlar" iin din ve dindarlik , kutsal sayilan kitaplara boyun egmek degil fakat aklin vicdan szgecinden geirmis oldugu verilere uymaktir. Daha dogrusu onlar, Tanri szdr diye insanlara belletilen kitaplari ve verileri "Tanri yapisi" degil fakat insan yapisi seyler olarak tasnif edip buna gre degerlendirirler ve bu kitaplarda yer alan Tanri tanimini geersiz bilrler. nk bu kitaplarda tanimlanan Tanri, insan kiliginda, insana zg niteliklere sahip bir varliktir: kindardir, acimasizdir, kiskantir, keyfdir, insanlari diledigi gibi sekillendiren ve sonra birbirleriyle dvstrendir, vs..., Onlar iin gerek Tanri denilen sey, vicdan ile isbirligi yapan aklin t kendisidir. Bundan dolayidir ki onlar, bir Tanri'nin kalkipta : "Bir sehre karsi cenketmek iin onu barisikliga agiracaksin. Ve vaki olacak ki eger sana baris cevabi verirse ve kapilarini sana aarsa o vakit vaki olacak ki iinde bulunan btn kavm sana angaryaci olacaklar ve sana kulluk edecekler.Ve eger seninle musalaha etmeyip (baris yapmayip) cenketmek isterse o zaman onu kusatacaksin ve Allahin Rab (bu sehri) senin eline verdigi zaman onun her erkegini kilitan geireceksin; ancak kadinlari, ve ocuklari ve hayvanlari ve sehirde olan her seyi,

btn malini kendin iin apul edeceksin ve Allahin... sana verdigi dsmanlarinin mallarini yiyeceksin" (Tevrat, Tesniye Kitabi, Bap 20: 10-14) seklinde konusabilecegini dsnemezler? Bir Tanri ki, btn yarattigi insanlar ierisinden sadece bir grupu (rnegin Israil ogullarini) seip kendisine kavm edinsin ve sonra bu kavmi baska milletlere karsi savasa ve apula kiskirtip ele geirilen esirlerin kellelerini kilila dogratsin, kadinlari ve ocuklari ve mallari apul ettirsin ve sonra bu vahseti devam ettirmek iin: "Bu milletlerin sehirlerinden olmayip senden ok uzakta bulunan btn sehirlere byle yapacaksin" (Tevrat, Tesniye, Bap 20: 15) diye emir versin! Hayir, "Inanan dindarlara" gre olmaz byle bir sey. Yine bunun gibi, "Inanmayan dindarlar", Tanri'nin, insanlari diledigi gibi sekillendirip mslman ya da kfir kilacagini (rnegin Enm sresi, yet 125) , ve kildiktan sonra, onlari birbirlerine bogazlatacagini, rnegin "Msrikleri nerede grrseniz ldrn" (Kur'n, Tevbe Sresi, yet 5) ya da Kendilerine kitap verilenlerden (Yahudilerden, Hirisitiyanlardan) ... hak dini Islmi) kendine din edinmeyen kimselerle, klerek elleriyle cizye verinceye kadar savasin (K. Tevbe Sresi , yet 29) seklinde emir verebilecegini dsnemezler. "Inanmayan dindarlar", peygamber diye bilinen kimselerin deger ve nemlerinin, ldrdkleri insana gre hesaplanmak gerektigini kabul edemezler. Oysa ki Kutsal bilinen kitaplarda hangi peygamber daha ok insan ldrms ya da ldrtms ise o, okadar nemli sayilmistir. rnegin Tevrat'a gre Saul kiral, ve Davud onun emrinde kahraman bir asker olarak is grrken, her ikisi de ok sayida insan ldrmekle n salmislardi. Saul binlerce, Davud ise onbinlerce insan ldurtmst. Hele Davud'un nami ve sani, Filisti'yi ldrdkten sonra ayyuka ikmisti. nk o, Filistler ordugahinda adi Golyat olan pehlivani sapanla ve tasla vurup ldrdkten ve sonra onun kilicini belinde alip kafasini kestikten ve bylece btn Filistleri kairttiktan sonra, byk shret yapmistir. Bunun zerinedir ki Israil kentlerinde halk bayram yapmistir. Kadinlar oynarken karsilikli olarak: "Saul vurdu binleri, Davud da on binleri" diyerek sarkilar sylemislerdir (Ahd-i al-atik, 1 Samuel, Bap 18: 7). Kutsal kitapta, Tanrinin bile Saul'u birakip Davud'tan yana oldugunu , nk Davudun, Saul'dan daha ok insan ldrp kahraman kesildigini dsnmstr. (Bkz. 1 Samuel, Bap 18: 12) "Inanmayan dindarlar", Tanri'nin, sirf kendisine tapsinlar, boyun egsinler diye insanlara mkafatlar verecegini kabul etmezler, ve byle bir Tanri tanimini Tanri fikrindeki kutsallikla bagdastirmazlar. Oysa ki Kutsal bilinen kitaplarda Tanri'nin, boyun egen kendi kullarina nmetler, hur'ler, gzel kizlar, hatt "memeleri yeni sertlesmis kizlarla" dolu cennetler va'd ettigi ayzilidir. "Inanmayan dindarlar" Tanri'nin, vahy gnderip kendi elilerini savas, yagma ve talan yolu ile dini

yaymaya memur edecegini, insanlari birbirlerine bogazlatacagini ya da onlara ogulluklarinin karilarina asik kilip evlendirecegini, ya da kendi kizlari ile ins mnasebete bulunduracagini ya da bunlara benzer daha nice davranislarda bulunabileceklerini kabul etmezler? Btn bu tutum ve davranislari Tanri fikrindeki ycelikle bagdastirmazlar, akla, vicdana ve ahlka ters bulurlar. Oysa ki inanan dinliler, akla ve vicdana aykiri btn bu hususlari: "Mademki Tanri'dan gelmedir, o halde kabul etmek gerekir" diyerek benimsemeyi dindalik bilirler. Her ne kadar bunlar, her zaman iin yer yz nufusunun ogunlugunu olusturmus olmakla beraber, gerek sudur ki insanligi uygarlik vadilerine, byk gelismelere ve daha mutlu yarinlara srkleyenler bunlar degil ve fakat daima "inanmayan dindarlar" olmustur. Ancak ne var ki "inanmayan dindarlar", bagnaz ortamin hismindan rkms olarak ogu zaman kendi gerek hviyetlerini ortaya vuramazlar; ogu kez yapmacik bir kiliga, daha dogrusu "inanan dindarlar" kiligina brnms olarak kalirlar. Eger siz Kutsal bilinen kitaplarda tanimi yapilan Tanri'nin keyf ve gaddar olabilecegine inanmiyorsaniz: eger siz Tanri'nin kiskan ve intikamci olabilecegini sanmiyorsaniz; eger siz Tanri'nin fkeye kapilip insanlara kfrler savuracagina inanmiyorsaniz; eger siz Tanri'nin esitsizlikler yaratamayacagina ihtimal veremiyorsaniz; eger siz Tanri'nin her ne suretle olursa olsun olumsuzlukta bulunabilecegine yer veremiyorsaniz, bu demektir ki siz de "inanmayan dindarlardansinizdir. Hemen eklemek gerekir ki "inanmayan dindarlara gre, "Kutsal" kitaplarin kutsal olmayan ynlerini kesfedebilmek iin stn bir zekya ya da bilgi hamulesine sahip olmak kosul degildir: vasat bir kltre ve sag duyuya sahip ve akilci yetenege sahip her insan, "Kutsal" diye bilinen kitaplari akil szgecinden geirmek, ya da "peygamber" diye benimsenen kisilerin yasamlarini incelemek sretiyle kendisini kolaylikla "inanmayan dindarlar" sinifi iinde bulur. Nitekim tarih ierisinde dindar sayilabilecek insanlari "inanmayanlar" ordusu haline getiren sey, "Kutsal" bilinen kitaplarin kutsallikla bagdastirmadiklari ynleridir. Kim ki akilcidir ve akil rehberligi ile dsnmesini grenmistir o mutlaka "inanmayan dindarlardan" olmustur; nk aklini kullanip dsnmege basladigi an "Kutsal" diye bilinen kitaplarin kutsallikla bagdasmayan ynlerini grmege baslar; zellikle bu kitaplarda yer alan Tanri tanimina karsi ikar. * "Inanmayan dindarlar, insanligi "insanlik" sevgisine ve gerek ahlklige srkleyenler olarak kabul edilirler; onlar iin din, aslinda , sevgi denen seyin t kendisidir; bu itibarla Tanri'yi sevgi olarak tanimlarlar; en byk "insan severler"in ve en byk ahlkiyatilarin, "laik" dsnceye sahip bu tr

"dindarlar" arasindan iktigini sylerler. Buna karsilik tarihin yarattigi en olumsuz, en gaddar, en yalanci simalarin "inanan dinsizler" arasindan iktigini, ve nk bunlarin, "Kutsal" diye bildikleri kitaplari kr krne rehber edinmis olduklarini belirtirler. Yzlerce yil boyunca insanlarin birbirlerini bogazlamalarina vesile olan savaslarin, bagnazliklarin, hosgrszlkler ugruna girisilen ldrsmelerin, hep bunlarin eseri oldugunu eklerler. Akilci ahlka ters dsen her trl davranisa saplananlarin bunlar olduguna inanmislardir. "Kutsal" bilinen kitaplar disinda gerek olmadigina, ya da "peygamber" diye kabul edilen kimselerin, tm olumusz ynleriyle kendilerine rnek edinenlerin, yine bunlar oldugunu bildirirler. Verdikleri rnekelrden biri syle: Amerikali Mslman siyahilerin "peygamberi" diye kabul edilen Elijah Muhammed, (ki kendisini Tanri'nin yer yzne inmis temsilcisi, hatt bizzat kendisi olarak bilirdi), sekreterlerinden iki kadinla cins mnasebet kurar ve onlardan gayri mesr ocuklar edinir. Durum Amerikan toplumunda, ve zellikle mslman siyahileri arasinda sok yaratir. O tarihlerde Elijah Muhammed'in sag kolu Malcolm X, adinda bir zencidir ki daha sonralari ondan ayrilip muhalefet kuracaktir. Fakat o tarihlerde Malcolm X'e gre Elijah Muhammed "Tanri" mesabesinde bir kimsedir. Her ne kadar Malcolm X', daha sonralari grs degistirmekle beraber, nceleri: "Inandigim su idi ki (Elijah) Muhammed, eger bizzat Tanri degil ise, mutlaka Tanri'dan sonra gelen varliktir" diye konusurdu 2. Ve iste bu inan ierisinde vaziyeti idare etmek zere "Tanri elisi" ile konusur ve bu olayi, "Kutsal" kitaplarda (rnegin Ahdi al-atik, Kur'n'da) sz geen benzer olaylarin isigi altinda "peygamberligin gereklerinden" imis gibi gsterme olasiliginin bulunup bulunmadigini tartisir. Elijah Muhammed'in verdigi yanit su olur: "Ben Davud'um. Eger Davud'un, bir baskasinin karisini nasil elinden aldigini okuyacak olursan (benim Davud oldugumu anlarsin). Yine bunun gibi ikiden sarhos olan Nuh'un (yasamini) okursan, (bunun ben oldugumu grrsn). Kendi z kizlariyle sevisen (cins mnasebette bulunan) Lut hakkinda yazilanlari oku. Iste ben btn bu yapilan seyleri yapmakla grevliyim" 3. Bunun zerine Malcolm X, Tanri kertesinde grdg Elijah Muhammed'in, bazi kadinlarla gayri mesr mnasebetler kurup evlilik disi ocuklar edinmesi olayini zenci mslmanlara kabul ettirmenin yollarini arar. Elijah Muhammed'in oglu Wallace Muhammed ile birlikte Tevrat'i, Incil'i (Ahd-i Atiyk' i ve Ahd-i Cedid'i) ve Kur'n'i arastirir ve bu kitaplardan benzer nitelikteki olaylari inceler. Bu arastirma ve inceleme sonucunda Nuh'un sarhosluguna, ya da Davud'un, kendi yakin arkadasinin karisi ile zinsina, ya da Lut'un kendi kizlariyle yatmasina ve Musa'nin Habesli bir kadinla zinasina dair olaylara tanik olur. (Her ne himetse Muhammed'in, kendi ogullugu Zeyd'in karisi Zeyneb'e asik olup onunla evlenmesi olayina deginmez). "Kutsal" kitaplarda buldugu bu verilerle planini kurar ve olduka becerikli

sayilabilecek bir "ahlk" oyununa basvurur. Dinleyelim Malcolm X'e kendi agzindan: "Islma bagli kisilere su gretilebilir ki bu yer yz yasami sirasinda kisinin basarilari, onun kisisel ve fni acizliklerini (zaafini rter). Wallace Muhammed bana, Incil ve Kur'n kaynaklarini gzden geirmeme yardimci oldu. (Sunu anladim ki) Davud'un Betsabe ile olan znasi olayi, tarih terazisinde, onun Golliath'i ldrms olmasi gibi olumlu bir olaya oranla az degerdedir. Lut'u dsnrken, onun kendi kizlariyle sevismesini degil fakat halki Sodom ve Gomorah elinde helak edilmesinden kurtarmasini dsnrz. Nuh hakkindaki grsmz, onun sarhoslugu ile degil fakat gemi insa edip insanligi tufandan kurtarmasi davranisi ile ilgilidir. Musa''nin yasamini gzden geirirken, onun Habesli bir kadinla zina etmis olmasina degil fakat Ibranileri Misir kleliginden kurtarmis olmasina nem veririz. Inceledigim btn bu olaylarda, olumlu davranislar olumsuz davranislari bastirmistir!" 4 Ve iste bu inan ierisinde konunun zenci mslmanlara bu sekilde yansiltilmasi iin, emri altinda bulunan camilerin imamlarina gerekli talimati verir. Onlara sunu anlatir ki, Elijah Muhammed'in kendi sekreterleriyle cins mnasebette bulunusunu mslmanlara "peygamberlik grevinin yerine getirilmesi" seklinde belletmelerinin kendilerinden istenmesini saskinlikla karsilamamalidirlar 5. 1 Lectures on the Essence..., sh. 36 2 Alex Haley, The Autobiography of Malcolm X, (9th Print. Ballantine Books, New York 1982, sh. 3056) 3 Haley, age, (sh. 299) 4 Haley, age, (sh. 297-8) 5 Haley, age (sh. 299)

"Ahd-i al-atik (Ahd-i Atiyk = Eski Ahit) in Elestiri Konusu Yapilmak Gereken Ynleri Hakkinda Masal kitaplari genellikle okuyucuyu eglendirmek ve onun hayal alemlerinde gezdirmek iin yazilmistir; bu nedenle mutlu ve gnl ferahlatici olaylarla sonulanmasi beklenir. Her ne kadar Ahd-i al-atik (Ahd-i Atiyk), bir bakima masal kitaplarinin en ustalikla kaleme alinmis bir tr' ise de, insan ruhunu rahatlatmak iin degil fakat deta azb icerisinde tutmak, korkutmak, dehsete sokmak iin dsnlms bir yapittir. Daha dogrusu Israil ugruna aska gmlms bir kimsenin, byk bencillikler ierisinde sevgilisine iztirab ektirme hirsinin hikyesidir. Burada asik durumunda olan Tanri'dir; sevgili durumunda olan ise Yahuda ogullari ve Israil ogullaridir, yni Yahudilerdir.

Bu yapit esitli dnemlerde esitli yazarlarin kaleminden ikmistir. Bu yazarlarin btn kitap boyunca yaptiklari sey Tanri'yi, Yahudilerin asigi gibi gsterip bu atesn askin huzursuzlugu, kiskanligi, acimasizligi ve bencilligi ierisinde bocalatmak olmustur. Isledikleri ana tema esas itibariyle sudur: Tanri, btn insanlar, kavimler arasindan, Israil ogullarini kendi sevgili kavmi olarak semis ve onlari boyunduruk altinda bulunduklari Misir Firavunlarinin zulmnden kurtarmistir; sonra da onlari hayal alemlerinin st ve bal lkesine gtrmek istemistir. Fakat gy Israil ogulari nankrlk ederek Tanri'nin emirlerine karsi gelirler. Onlari yola getirmek iin Tanri tehditlere basvurur; dinletemeyince onlara felketler musallat eder; fakat sonra onlara acir ve felketlerden kurtarip bolluklara kavusturur. Fakat Israil yine nankrlk ederek gnahkr duruma dser; Tanri yine gazaba gelir ve onlari cezalandirir. Az gemeden pisman olur cezayi geri alir. Ve iste Yahudilerin "Kutsal" diye bildikleri kitabin tm bu tekrarlamalardan olusur. Bu kitaplarda Tanrinin, Israil ogullarina rehberlik etsinler diye "peygamberler" gnderdigi, ve faka bu "peygamberlerin" akla ve mantiga ve mspet ahlk verilerine yatkin dsmeyen yasamlara yneldikleri hikhaye edilmistir. Bunlardan bazilari zet olarak asagida belirtilmistir. Fakat daha nce Ahd-i Atiyk'in ilk sayfalarinda yer alan ve Adem ile Havva'nin yaratilislari ve Cennet bahcesinden atilmalari ile ilgili masala kisaca gz atmamiz gerekir. I) Erkegi stn ve Kadini Asagi kilmak Aisindan Adem ve Havva Masalinin nemi: Kutsal bilinen Kitaplara gre Adem, peygamberlerin ilki sayilir. Tanri gy Adem'i topraktan yaratmis ve sonra onun kaburga kemiklerinden de Havva'yi var etmistir: istemistir ki kadin erkege tbi olsun. Ahd-i Atiyk'a gre Adem ve Havva masalinin zeti syle: Tanri'nin "Ol" demesiyle nce gkler ve yer, sonra gece ve gndz, sular ve denizler, canli yaratiklar vb... var olur; bu isleri Tanri yedi gnde tamamlar (Tevrat, Tekvin, Bap 1: 1-31). Ve Tanri bunlari, kendi sretinde yaratmayi dsndg insan iin yapmistir (Tekvin, Bap 1: 26). Nihyet Tanri, yerin topragindan adami (Adem'i) yapar ve onun burnuna nefesini fleyerek ona can verir (Tekvin, Bap 2: 7) . Sonra Aden'de bir bahe diker ve Adem'i bu baheye koyar. Bu bahede, grns gzel ve yenilmesi iyi olan her trl aga ve ayricada bahenin ortasinda "hayat agaci" ile "iyilik ve ktlg bilme agaci" vardir. Adem'i bu baheye koyarken Tanri ona su emri verir: "Bahenin her agacindan istedigin gibi ye; fakat iyilik ve ktlg bilme agacindan yemiyeceksin; nk ondan yedigin gnde mutlaka lrsn" (Tekvin, Bap 2: 16). Dikkat edilecegi gibi Tanri'nin bu yasak emrini Adem'den baska duyan yoktur, nk ortada henz ondan baska insan yoktur.

Bu emri aldiktan sonra Adem, tek basina Aden bahesinde yasamaga baslar. Bunu gren Tanri, Adem'in tek basina yalnizliktan sikilacagini dsnms olmali ki, kendi kendine der: "Adamin yalniz olmasi iyi degildir; kendisine uygun bir yardimci yapacagim" (Tekvin, Bap 2: 18). Her seyi ngren Tanri nasil olmusda Adem'in tek basina kalamayacagini nceden hesap edememistir, bilinmez! Fakat Adem'e bir yardimci yaratmadan nce Tanri, hayvanlarin ve kuslarin her birine ne ad verecegini Adem'den sorar. Neden kendisi onlari adlandirmaz da Adem'e adlandirir, bu da bilinmez. Fakat Kitab'in yazdigina gre Adem'e uygun bir yardimci bulunamadigi iin Adem'in zerine derin bir uyku getirir, ve uyku sirasinda onun kaburga kemiginden alip zerini etle kapliyarak bir kadin yaratir: bu Havva anamizdir ! (Tekvin, Bap 2: 21-22). Neden Tanri kadini, tipki Adem gibi topraktan yaratmamistir da Adem'in kaburga kemiginden yaratmistir? Bunun yaniti su: istemistir ki kadin erkege boyun egsin ve erkek kadinin efendisi olsun. nk kadini da topraktan yaratmis olsa, bu takdirde kadin ve erkek es durumda olacaklardir; oysa ki onu Adem'in kemiklerinden yaratmakla Adem'e iftihar ve stnlk vesilesi saglamistir. Nitekim Ademin syle konustugunu okumaktayiz: "Simdi bu benim kemiklerimden kemik, ve etimden ettir; buna Nisa (kadin) denecek, nk o erkekten alindi" (Tekvin, Bap 2: 23). Aden bahesinin iklimi sicak olmali ki Tanri Adem'i ve karisini iplak olarak dolastirir (Tekvin, Bap 2: 24). iplak dolasmanin ayip bir sey olmadigini da muhtemelen onlara belletmistir. Belletmedigi bir sey vardir ki o da kir hayvanlarinin en hilekari olan yilandan sakinmalaridir. Ve gerekten de yilan bir gn gelip kadina sorar: "Allah bahenin hi bir agacindan yemiyeceksiniz dedi mi?" . "Neden bu soruyu Adem'e sormaz da zellikle kadina sorar?" denecek olursa bunun da yanitini bulmak kolay: nk istenmistir ki kadin sulu durumda kalsin! Anlasilan o ki Adem, Tanri'nin kendisine verdigi yasak emrini Havva'ya sylemistir. Nitekim kadin yilana syle der: "Bahenin agalarinin meyvasindan yiyebiliriz; fakat bahenin ortasinda olan agacin meyvasi hakkinda Allah: -'Ondan yemeyin ve ona dokunmayin ki lmiyesiniz'- dedi" (Tekvin, Bap 3: 12). Fakat yilan kadini kandirmak iin syle der: "Katiyen lmezsiniz; nk Allah bilir ki, ondan yediginiz gn, o vakit gzleriniz ailacak, ve iyiyi kty bilerek Allah gibi olacaksiniz". (Tekvin, Bap 3: 4-5). Kadin yilanin szlerine kanarak yasak agacin meyvasindan alip yer ve kendisiyle beraber kocasina da verir; o da yer.

Grlyor ki kadinin yilanla konusmasi sirasinda Adem de oradadir; yilanin sylediklerini o da duymustur; ve bu syleninenler zerine karisinin yasak agatan meyva almasina karsi ikmamistir; kalkipta kadina: "Tanri bizi bu yasak agatan yasakladi; meyvasindan yemiyelim" seklinde bir sey sylememistir. Sylemek syle dursun fakat karisiyle beraber yasak meyvadan o da yemistir. Aslinda asil sulu ve sorumlu olan kadin degil fakat kocasi Adem'dir. Fakat her ne olursa olsun meyvayi yedikten sonra her ikisinin de gzleri ailir ve kendilerinin iplak olduklarini grrler. Incir yapraklariyle kendilerine nlkler yapip rtnrler (Tekvin, Bap 3: 7). O sirada Tanri, gnn serinligi ierisinde bahede dolasmaktadir. Durumu farketmis olmali ki onlara seslenir; Adem'le karisi Tani'nin sesini duymakla korkup agalarin arasina gizlenirler (Tekvin, Bap 3: 8). Fakat Tanri onlari bulur ve Adem'e sorar: "Ondan yeme, diye sana emrettigim agatan yedin mi?" . Adem'in cevabi sudur: "Yanima verdigin kadin o agatan bana verdi ve yedim" (Tekvin, Bap 3: 11-12). Bylece Adem, faziletli ve mert bir kimse gibi davranmayip suu karisinin sirtina atma yolunu semistir. Su bakimdan ki yasak emri Tanri tarafindan kadina degil fakat kendisine verilmistir; bu emri kadina nakleden kendisidir. Bu nedenle Kadin'in yasak emrine aykiri hareket etmesi halinde ona engel olmasi gerekirdi; olmasa dahi hi degilse kendisi meyvayi yememeli idi; yemekle sululugu stlenmis demektir; su durumda Tanri'dan zr dilemesi gerekirdi. Bunlari yapmamakla ahlak disi bir tutum takinmis olmaktadir. te yandan Adem'in bu yaniti zerine beklenirdi ki Tanri: "Ben yasak emrini dogrudan dogruya sana verdim; neden dinlemedin ve neden karina engel olmadin?" diye bir seyler sylesin. Fakat bunu yapacak yerde Tanri, kadini azarlar ve beklenmedik cezalara mstahak kilar. Syle der: "Bu yaptigin nedir?" . Buna karsi kadin, byk bir drstlkle: "Yilan beni kandirdi" der. Eger drst olmamis olsaydi yasak emrinin Tanri tarafindan kendisine verilmedigini ve dolayisiyle bundan sorumlu tutulamayacagini sylerdi. Ya da yasak emrine aykiri hareket ederken kocasinin kendisine bir sey demedigini, engel dahi olmadigini, hatt engel olmak syle dursun yasak meyvadan yemekte sakinca bulmadigini eklerdi. Fakat grldg gibi kadin buna tenezzl etmemis ve yilan'in kandirmasina kapildigini itiraf etmistir. Buna ragmen Tanri kadini lsz sekilde cezalandirma yolunu seer ve yilan ile kadin arasina dsmanlik koyar. Yilan'a syle der: "Bunu yaptigin iin btn (hayvanlardan) daha lnetlisin; karnin zerinde yryeceksin, ve mrnn btn gnlerinde toprak yiyeceksin; ve seninle kadin arasina, ve senin zrriyetinle onun zrriyeti arasina dsmanlik koyacagim; o senin basina saldiracak ve sen onun topuguna saldiracaksin" (Tekvin, Bap 3: 14-15).

Bu emrini Tanri ne derece uygulamistir? pek belli degil. nk yilana: " mrnn btn gnlerinde toprak yiyeceksin" dedigi halde yilan toprak degil fakat kk kuzulardan tutunuz da iri farelere kadar canli ne varsa her seyi yemekle geimini srdrmstr. Yilana, cezasinin bu oldugunu bildirdikten sonra Tanri, kadina dner ve syle der: "Zahmetini ve gebeligini ziyadesiyle ogaltacagim; agri ile ocuk doguracaksin; ve arzun kocana olacak ve o da sana hkim olacak" (Tekvin, Bap 3: 16) Grlyor ki Tanri, Tevratin anlatmasina gre, btn bu yukardaki olaylari dzenlemekle, asil maksadinin kadina eziyet vermek ve onu erkegin boyundurugu altina sokmak oldugunu ortaya vurmus olur. Bu maksadini biraz daha aiga vurmak iin Adem'e, kari sz dinlemenin kt ve cezalandirilmayi gerektiren bir sey oldugunu syler. Bunu yaparken, ayni zamanda gy adl davraniyor ve yasak meyvadan yedi diye erkegi de cezalandiriyormus gibi bir hava yaratmis olur. Adem'e syle der: "Karinin szn dinledigin ve: -'Ondan yemiyeceksin'- diye sana emrettigim agatan yedigin iin, toprak senin yznden lnetli oldu; mrnn btn gnlerinde zahmetle ondan yiyeceksin... topraga dnnceye kadar, alninin teriyle ekmek yiyeceksin..." (Tekvin, Bap 3: 17-19). Yani Tanri, adlne davraniyormus gibi grnrken aslinda kadini erkege oranla ok daha agir, ok daha mesakkatli cezalara arptirmis olmaktadir: hem de erkegin sululuk payi kadina oranla ok daha yksek oldugu halde. Btn bunlardan sonra Tanri, Adem'le karisini Aden bahesinden kovar. Bu arada Adem karisinin adini Havva olarak koyar (Tekvin, Bap 3: 20). "Havva" adi, "Hayati olan" anlamina gelmektedir. Dikkat edilecegi gibi Tanri, Adem'in karisina ad koyma isini bile zerine almaktan kainmis ve bu ise Adem'i memur etmistir: muhtemelen sirf kadin kocasina biraz daha "tbi" olsun diye. Nitekim bu olaydan sonra Adem karisi Havva ile bulusur ve Havva gebe kalip nce Kain ' i ve sonra Habil 'i dogurur (Tekvin , Bap 4: 1-3) Sylemeye gerek yoktur ki btn bunlar Tanri'dan degil ve fakat Tevrat'in kaleme alip Tanri'yi bu sekilde tanimlayan ve ve bu sekilde davranir gsteren yazarlarin kafasindan ikma seylerdir. Erkegi "seyyid" ve kadini "tbi" kilabilmek iin bu yukardakindan daha kurnazca islenmis bir masal dsnememislerdir. -II) Kain ve Habil'den, kleligin kurucusu sayilan Nuh'a...

Ahd-i Atiyk, daha ilk sayfalardan itibaren haksizlik ve adletsizlik rnekleriyle sslenmistir. Nitekim yukarda zetledigimiz Adem ve Havva masalini Kin ve Habil masali ile Nuh ve Ibrahim masallari izler ki, her ne kadar disnel ahlka yatkin olmakla beraber, akilciliga ve akilci ahlk esaslarina ters dser. Kain, Adem'in Havva'dan olan ilk ogludur. Habil daha sonra dogmustur. Bu iki kardesten Kain ifti ve Habil ise oban olurlar. Kain topragi srp semeresinden Tanriya takdimeler getirir. Habil de gttg srnn ilk doganlarindan ve yaglarindan Tanri'ya takdimelerde bulunur. Fakat her ne hikmetse Tanri, Habil'in takdimesini kabul ettigi halde Kain'in verdiklerini kabul etmez (Tekvin, Bap 4: 1-5). Kain pek hakli olarak buna bozulur ve ehresini asar. Tanri ona syle der: "Niin fkelendin? ve niin ehreni astin. Eger iyi davranirsan sen ykseltilmeyecek misin? ve eger iyi davranmazsan gnah kapida pusuya yatmistir; ve onun gz sendedir; fakat sen ona stn ol". Bunu sylemekle Tanri hem bir yandan Kain'i suskun bir kle durumuna sokmak ve hem de iki kardesi birbirine dsrmek ister gibidir. Bu duyduklarini Kain, gider kardesi Habil'e syler ve kirda bulunduklari bir sirada onu ldrr (Tekvin, Bap 4: 5- 8). Grlyor ki Tanri iki kardes arasina kiskanlik ve dsmanlik salmis ve bu yzden Kain, Habil'i ldrmstr. Eger Tanri ayni seyleri Habil'e yapmis olsaydi, bu sefer muhtemelen Habil Kain'i ldrms olacakti. Her gizli seyi bildigini sylemekten geri kalmayan Tanri, iki kardes arasinda olan bitenlerden sanki haberi yokmus gibi, Kain'e sorar: "Kardesin Habil nerede?". Kain: "Bilmiyorum, kerdesimin bekisimiyim?" diye yanit verir. Buna karsilik Tanri: "Ne yaptin? Kardesinin kaninin sesi topraktan bana bagiriyor. Ve simdi sen toprak tarafindan ihanet edildin" der (Tekvin, Bap 4: 9-12). Bununla beraber Tanri, Kain'in baskalari tarafindan ldrlmesini nlemek iin gereken tedbirleri alir. Daha sonra Kain'in ocuklari olur. Bu arada Adem 130 yasinda iken karisi ile tekrar bulusup ondan yeni bir ogul edinir; adini Sit koyar. Sit'in babasi olduktan sonra Adem'in mr uzar; uzadika ogullari ve kizlari olur. Nihyet 930 yasinda lr. Bylece Ademin zrriyeti yavas yavas ogalir. Fakat ne var ki insanlarin ktlg Tanri'yi tedirgin eder ve yeryzne Adem'i getirmis olduguna nadim olur. Bu nedenle, insanlar, hayvanlar, kuslar vs... olmak zere yeryzne koydugu btn varliklari yer yz ile birlikte yok etmege karar verir. Fakat Lamek'in

oglu Nuh kendisine sadik grndg iin bu isi onunla birlikte yapmagi tasarlar. Nuh'un oglu vardir ki adlari Sam, Yafet, ve Ham'dir. Tanri Nuh'a bir gemi yapmasini, gemiye karisini, ve ogullarini, ogullarinin karilarini, ve ayrica da canli beden ne varsa (hayvan, kus vs...) disi ve erkek olmak zere her cinsten ikiser adet almasini, ve yeryz zerine sular tufani getirdigi zaman bu gemi ile denize ailmasini emreder. Nuh, Tanri'nin emrettigi gibi yapar. Bundan sonra Tanri yeryzn sular tufanina bogar ve yeryznde bulunan btn insanlari, hayvanlari ve canlilari yok eder. Bylece yeryznde sadece Nuh ve Nuh'un gemiye aldiklari kalmis olur. Bundan sonra Tanri tufani sona erdirir ve Nuh'a, yanindakilerle ve btn canlilarla birlikte gemiden ikmasini emreder (Tekvin, Bap 6: 13-22; Bap 7: 124; Bap 8: 1-22). Nuh, skran borcu olarak Tanri'ya temiz hayvanlardan kurbanlar keserek takdimelerde bulunur. Bu Tanri'yi pek hosnud eder ve pismanlik duyarak kendi kendisine syle and ier: "Adamin yznden artik topragi tekrar lnetlemiyecegim... ve artik her yasiyan seyi , ettigim gibi, tekrar vurmiyacagim. Yerin btn gnlerinin devaminca, ekme, bime, soguk ve sicak, yaz ve kis, gndz ve gece kesilmeyecektir" (Tekvin, Bap 8: 21-22). Ve sonra Nuh'u ve ogullarini mubarek kilip onlara: "Semereli olun ve ogalin ve yeryzn doldurun" der (Tekvin, Bap 9: 1-29). Tufandan sonra Nuh'un ogullarinin ocuklari olur; bunlar ve bunlarin ocuklari daha sonra yeryzne dagilacaklar ve cesitli milletleri olusturacaklardir. Sam, sami irkinin, Yafet dogu dnyasindaki irklarin (bu arada Trklerin) ve Ham ise siyah irkin atasi olacaktir; Ham'in oglunun adi Kenn'dir. Nuh iftilikle mesgul olur. Fakat gnn birinde fazla sarap itigi iin sarhos olur ve adirinin iinde iplak dolasmaga baslar. Ham, babasinin iplak sekilde bulundugunu grnce durumu kardeslerine haber verir. Kardesleri Sam ile Yafet bir esvap alirlar ve geri geri gidip esvapi babalarinin sirtina koyarlar; geri geri giderek bu isi yaptiklari iin babalarinin iplakligini grmemislerdir. Daha sonra Nuh sarap'tan vazgeer; ayik oldugu zaman Ham'in yaptigini grenir; kendisini iplak olarak grdgn anladigi iin her ne hikmetse ona karsi dsmanlik besler. Ve sanki kendisini ipak sekilde grdg iin Ham byk bir gnah islemis gibi ona lnetler okur. Lnetlemesini sadece ona degil fakat onun zrriyeti iin, hatt onun hi suu olmiyan oglu Kenn'in adini anarak yapar. Syle der: "Kenn lnetli olsun; kardeslerine kullar kulu olacaktir..." (Tekvin , Bap 9: 25). Bununla yetinmez ve fakat diger iki ogluna, Sam ile Yafet'e, magfiretler dilerken Kenn'in onlara kul olmasi iin ayrica lnetlemede bulunur. Syle der: "Sam'in Allahi mubarek olsun ve Kenn ona kul olsun. Allah Yafet'e genislik versin ve Sam'in adirlarinda otursun, ve Kenn ona kul olsun" diye dua'lar eder (Tekvin, Bap 9: 20-27). Grldg gibi Nuh, ogullarindan birini, yani Ham'i ve daha dogrusu onun oglu Kenn'i, keyf olara, hi yere lnetlemistir. Ve gy onun lnetlemesi yzndendir klelik kurulusu yerlesmis ve siyah irk, diger

irklar tarafindan kle olarak kulanilmistir. Nuh 950 yil yasadiktan sonra lr. Nuh'un oglu olan Sam'in bir ok ogullari ve kizlari olur. Bu ogullarindan biri Terah 'dir. Terah 'in ocuklarindan birinin adi Abrama'dir ki daha sonra Tanri, bu adi Abraham (Ibrahim) olarak degistirecektir. III) Tanri Sam'in ogullarindan Abrahama (=Ibrahim'e) inyetler yagdirir; fakat Abraham (Ibrahim) yalan ve kandirma usllerine basvurur. Her ne hikmetse Tanri Ibrahim'e byk ltuflarda bulunur ve syle der: "Memleketinden, ve akrabanin yaninda, ve babanin evinden, sana gsterecegim memlekete git; ve seni byk millet edecegim, ve seni mubarek kilacagim ve senin adini byk edecegim; ve bereket ol; ve seni mubarek kilanlari mubarek kilacagim ve sana lnet edene lnet edecegim; ve yeryznn btn kabileleri sende mubarek olacaktir" (Tekvin, Bap 12: 1-3) Gorldg gibi Tanri, o sinirsiz keyfiligi ierisinde Ibrahim'i semis ve ondan ikacak kusaklari kendisinden bilmis ve onlari yeryznn en stn yapmaga karar vermistir. Bu emir zerine Ibrahim karisi Sara'yi 1 ve kardesinin oglu Lut'u ve mallarini ve klelerini alarak Kenn denilen yere gider. Tanri ona orada tekrar seslenerek:"Bu memleketi senin zrriyetine verecegim" der (Tekvin, Bap 12: 7) ve Ibrahim de O'na bir mezbah yapar. Fakat kitlik oldugu iin daha gney'e g etmek zorunda kalir ve Misir diyarina gider. Fakat karisi gzel bir kadin oldugu iin, Ibrahim Misir'da ldrlmekten korkar ve karisina syle der: "Biliyorum ki sen grns gzel bir kadinsin; ve olur ki, Misirlilar seni grnce: -'Bu onun karisidir'- derler ve beni ldrrler, fakat seni sag birakirlar. Senin yznden bana karsi iyi davranilsin, ve senin sebebinle canim yasasin diye (sen onlara): -'Onun kizkardesiyim'- de" (Tekvin Bap 12: 11-13). Ve gerekten de Misir'a girdigi zaman Misirlilar Sara'nin gzelligini grerek Firavun'a methederler. Firavun adamlarini gnderip Sara'yi saray'ina aldirir ve onunla evlenir. Ibrahim'e de byk iltifatlarda bulunur ve ona mallar, koyunlar, sigirlar, esekler, kleler hediye eder. Fakat Tanri, Sara ile evlendi diye Firavun'a fena halde kizar ve onu ve sarayi'ni "byk vuruslarla vurur". Firavun korkuya kapilir ve Ibrahim'i agirip: "Bana bu yaptigin nedir? Bu senin karin oldugunu niin bana bildirmedin? Niin: -'Bu benim kizkardesimdir'- dedin, ben de onu kari olarak aldim? ve

simdi, iste karin, al ve git" der ve onu ve karisini ve kendisine it her seyi ile lkesinden atar. Fakat atarken ona ait mallari, sigirlari ve hayvanlari geri almaz; Ibrahim'e birakir (Tekvin, Bap 12: 18-20). Bylece Ibrahim, syledigi yalan sayesinde hem canini kurtarmis ve hem de zengin olmustur. Tevrat'in bildirmesine gre Ibrahim: "Srlerde, gmste ve altinda ok zengin" olarak ve konaktan konaga gerek Gney'e iner ve evvelce yapmis oldugu mezbah'in bulundugu yere gelir (Tekvin, Bap 13: 1-4). Grlyor ki Ibrahim, kendi zel ikarlari ugruna yalan sylemistir. Her ne kadar Sara onun farkli anadan dogma kiz kardesi sayilirsa da 2 esas itibariyle karisidir; bu itibarla Ibrahim karisini kizkardesi imis gibi gstermekle yalan sylemistir. Oysa ki yalan sylemesine gerek yoktu nk nasil olsa Tanri'nin korumasi altinda bulunmaktaydi. 1 Tevrat'a gre, Ibrahim'in karisinin adi ilk baslarda Saray iken Tanri gy daha sonra bu adi Sara olarak degistirmistir (Tekvin , Bap 17: 15) 2 nk Ibrahim ve Sara, ayni baba'dan (yani Terah'dan) ve farkli ana'dan dogmuslardir. (Tekvin, Bap 20: 12)

IV) Yalan sylemek sayesinde zengin olmanin yolunu bulan Ibrahim, Firavun'a oynadigi oyunu Gerard Kirali Abimelek'e de oynar; bylece iki misli varlik yapar: Biraz yukarda grdk ki Ibrahim, Firavun'a syledigi yalan sayesinde byk varlik sahibi olmustur. nk Sara'yi kendisine kari olarak alan Firavun, karisinin erkek kardesi oldugunu sandigi Ibrahim'e itibar etmis, ona mallar, hayvanlar ve kleler hediye etmis ve geregi grenipte onu lkesinden atarken dahi bu mallari, hayvanlari ve kleleri ona birakmistir. Yalan sylemenin bylesine kazanli bir sey oldugunu anlayan Ibrahim, ayni seyi Gerard kirali Abimelek'e de yapar; bu sayede varligini iki misli arttirmis olur. Bunun byle oldugunu Tevratdan grenmekteyiz. Syleki: Misir'dan sinir disi edildikten sonra Ibrahim, karisi ve kardesinin oglu Lut'u da beraberinde oldugu halde gney'e dogru iner. Lut'un da kendisine ait mallari ve hayvanlari oldugu iin birlikte oturulabilecek bir yer bulma zorlugu dogar. Bu nedenle Ibrahim, Lut'dan ayrilmaga karar verir ve kararini kendisine syle bildirir: "Rica ederim benimle senin aranda ve benim obanlarimla senin obanlarinin arasinda ekisme olmasin; nk biz kardesiz . Rica ederim benden ayril..."

(Tevrat/Tekvin, Bap 13: 8-9) Btn bu yaptigi seylerden dolayi Tanri Ibrahim'i o kadar ok takdir etmis olmalidir ki, Lut'dan ayrildiktan sonra ona grnr ve der: "Simdi gzlerini kaldir ve bulundugun yerden kuzey'e ve gney'e ve dogu'ya ve bati'ya bak; nk grmekte oldugun btn memleketi sana, ve ebediyen senin zrriyetine verecegim..." (Tekvin, Bap 13: 14-15). Her ne kadar Ibrahim, oglan ocuk edinemedigi iin Tanri'ya sikyette bulunmaktan geri kalmaz ise de, karisi Sara'nin kurnaz bir bulusu sayesinde cariyesinden Ishak adinda bir ocugu olur. Bu hususu birazdan grecegiz. Fakat simdilik Ibrahim'in yalanciliga ynelik davranislari konusuna devam edelim. Ibrahim, karisi ile birlikte yrysne devamla Gney diyarina g eder ve Kades ile Sur mevkileri arasinda bir yere gelir. Burasi Gerard kirali Abimelek'in hkmran bulundugu bir yerdir. Ibrahim ora halkina, karisi Sara hakkinda: "Bu kiz kardesimdir" der. Ibrahim'in gzel bir kizkardesi oldugu haberi Abimelek'in kulagina gider ve Abimelek, adamlarini gnderip Sara'yi getirtir ve onu kendisine kari edinir. Fakat Tanri bu ise ok kizar ve daha Abimelek kadinla cins mnasebette bulunamadan nce onun rysina girip syle der: "Aldigin kadin sebebiyle iste sen bir lsn; nk o bir adamin karisidir" (Tekvin, Bap 20: 3). Fakat bunu yaparken, ayni zamanda Abimelek'in lkesindeki btn kadinlarin rahimlerini kapar ki ocuk yapamasinlar diye. Zavalli kadinlari, susuz olduklarini bildigi halde, yok yere cezalandirmis olur. Bunun zerine Abimelek Tanri'ya, kendisinin susuz oldugunu ve nk Ibrahim'in bu kadini kizkardes olarak tanittigini ve kadinin da Ibrahim iin "O benim erkek kardesimdir" dedigini bildirir ve: "Yregimin kemalinde ve ellerimin susuzlugu ile bunu yaptim (Bu yzden salih bir milleti ldrecek misin?)" (Tekvin , Bap 2O: 4-5) diye sorar. Aslinda Tanri, her gizli seyi bildigi iin, Ibrahim'in syledigi yalanlardan haberdardir ve Abimelek'in susuz oldugunu da ok iyi bilmektedir; esasen Abimelek'i gnah islemekten (Sara'ya yaklasmaktan) uzaklastiran da yine o'dur. Byle oldugu iindir ki Abimelek'in yukardakai sorusuna syle cevap verir: "Ben de yreginin kemalinde bunu yaptigini biliyorum; ben de seni bana karsi gnah islemekten alikoydum; bunun iin seni ona dokunmaga birakmadim. Ve simdi adamin karisini geri ver, nk o peygamberdir ve senin iin dua eder, ve yasarsin; fakat eger geri vermezsen, bil ki, sen ve sana ait olanlarin hepsi mutlaka leceksiniz" (Tekvin, Bap 20: 6-7)

Ertesi sabah Abimelek, olan bitenleri halka anlatir; herkes korkuya kapilir. Sonra Ibrahim'i huzuruna getirtir ve ona syle der: "Bize ne yaptin? sana karsi ne isle gnah ettim de zerime ve lkem zerine byk gnah getirdin? Bana yapilmaz isler yaptin... Ne grdn de bu isi yaptin?" (Tekvin, Bap 20: 910). Bu szlere karsi Ibrahim bir takim nedenler bulmaga alisir: bu lkede Allah korkusu olmadigini, ve karisi yznden ldrlmekten endise ettigini, ve esasen Sara'nin kendisine yari kizkardes sayildigini (baba bir, ana ayri oldugunu) syler. Ibrahim'in bu konusmasindan hosnud olan Abimelek, kendisine koyunlar, sigirlar, gmsler, kleler ve cariyeler verir ve Sara'yi da ona teslim eder. Btn bunlar yetmiyormus gibi bir de syle der: "Iste memleketim senin nndedir; gznde iyi olan yerde otur" . Sonra da Sara'ya dnerek: "Iste, kardesine bin para gms verdim; iste, bu senin iin yaninda olanlarin hepsinin gznde rtdr; ve btn adamlarin nnde sen susuz olursun" (Tekvin, Bap 20:15-16) der. Bundan sonra Ibrahim Tanri'ya dua eder ve Tanri, Abimelek'e ve karisina ve cariyelerine sifa verir. Bylece kadinlarin rahimleri ailir, ocuk yapabilecek duruma girerler (Tekvin, Bap 20: 17-18). Grlyor ki Tevrat'taki Tanri, yalancilari mkafatlandiran, susuz olanlari cezalandiran ve olmadik haksizliklara kanat aan bir Tanri'dir. Tanri'nin sevgili "peygamberi" Ibrahim ise, yalan sylemek sretiyle varlik edinmenin sirrini bulmustur. V) Sara, kocasi Ibrahim'i cariyesiyle yatmaya tesvik eder; bu iliskiden Ismail dnyaya gelir. Fakat Sara, vey oglu Ismaile karsi insafsiz kesilir: Ibrahim, Misir'dan ikip gney'deki yere geldiginde Tanri'nin isretiyle yine yer degistirir. Tanri ona: "Bulundugun yerden Kuzey'e ve Gney'e, Dogu'ya ve Bati'ya bak... nk grmekte oldugun btn memleketi sana ve ebediyen senin zrriyetine verecegim, ve senin zurriyetini yerin tozu gibi edecegim, syle ki bir adam yerin tozunu sayabilirse, senin zrriyetini de sayabilir; kalk memlekti enine boyuna gez, nk sana verecegim" (Tekvin, Bap 13: 14-18) der. Tanri ne derse Ibrahim yle yapar. Ancak ne var ki, Sara'dan henz ocuk edinememistir, nk Sara kisir'dir. Her ne kadar Tanri Ibrahim'e, biraz nce grdgmz gibi "zrriyetini bol edecegim" diye bol keseden va'dlerde bulunmus ise de, Sara'yi kisir kilmak sretiyle evld vermemistir. Bu durumdan pek sikyeti olan Ibrahim, Tanri'nin kendisine: "Ey Abram, korkma, ben sana kalkanim,

senin ok byk mkafatinim" (Tekvin, 15: 1) diye konustugu gnlerden birinde dayanamaz ve sylece yakinir: "Ya Rab Yehova! bana ne vereceksin? Ben ocuksuz gidiyorum ve evimin sahibi bu Samli Eliezer olacaktir... Iste bana zrriyet vermedin ve iste evimde dogan, benim mirascim olacaktir" (Tekvin 15: 2-4), Bunun zerine Tanri Ibrahim'i teskin'e alisarak: "(Ey Ibrahim!) Bu senin mirascin olmayacak, ancak senin sulbnden ikacak olan senin mirascin olacaktir... Simdi gklere bak, eger yildizlari sayabilirsen, onlari say... zrriyetin byle olacaktir" der (Tekvin, 15: 4-7). Fakat btn bunlara ragmen Ibrahim'in Sara'dan ocugu olmaz. Bu durumdan Sara dahi fazlasiyle sikyeti bulundugundan, Tanri'nin dsnemedigi bir zm yoluna basvurmak ister ve cariyesi Hacer ile kocasini iftlestirip ocuk edinmeyi kararlastirir. Bu amala Ibrahim'i karsisina eker ve: "Iste Rab beni dogurmaktan alikoydu; rica ederim, cariyemin yanina gir, belki ondan ocuklarim olur" diye konusur (Tekvin, 16: 1-2). Ibrahim karisina: "Pek iyi yle yapalim" der. Bunun zerine Sara, cariyesi Hacar'i alir ve onu kocasinin koynuna sokar (Tekvin, Bap 16: 3). Bu birlesme sonucunda Hacar gebe kalir. Ancak ne var ki Hacar, gebe kaldigi andan itibaren hanimi Sara'yi kk grmege baslar. Buna ok alinan Sara kocasina sikayette bulunur ve syle der: "Bana olan tecavz senin zerine olsun, cariyemi senin koynuna verdim; gebe kaldigini grnce, onun gznde ben kldm; seninle benim aramda Rab hkmetsin" . Karisini hosnud kilmak iin Ibrahim ona su gtte bulunur: "Iste cariyen senin elindedir; gznde iyi olani kendisine yap". (Tekvin, Bap 16: 4-6) Yani demek ister ki "Eti senin, kemigi benim, diledigin gibi ona cefa edebilirsin". Bu gt zerine Sara, cariyesine kt davranmaga, cefa ve ez etmege baslar. Buna tahamml edemeyen zavalli Hacar, pilisini pirtisini topladigi gibi onun yanindan kacar. Katigi yer l'de, Sur denilen yolun zerinde bir yerdir. Tanri'nin melegi onu orada bulur, ve sanki hibir seyden haberi yokmus gibi, neden dolayi katigini sorar. Hacar da ona, cef grdg iin katigini bildirir. Bunun zerine melek: "Rab sana olan cefa'yi isitti" der ve hanimina geri dnmesini, onun emirlerine boyun egmesini, zrriyetinin ogalacagini syler ve doguracagi ocuga Ismail adini vermesini ekler (Tekvin, Bap 16: 10-13). Bunlari sylerken Ismail'in kaderinin ne olacagini da ona haber verir; syle der: "(Ismail) insanlar arasinda yaban adam olacaktir; onun eli herkese karsi, ve herkesin eli ona karsi olacak ve btn kardeslerinin dogu'sunda oturacaktir": ( Tekvin 16: 12). Daha baska bir deyimle Tanri sanki Ismail'i, ikinci sinif evlad olsun diye vermistir. Hacar geri dner ve Ibrahim ile yatar ve ondan bir oglu olur; adini Ismail koyar. Ismail'in dogdugu

tarihte Ibrahim seksen alti yasindadir (Tekvin, Bap 16: 15-16). Aradan yillar geer; Ibrahim doksan dokuz yasina bastigi zaman Tanri onu karsisina alir ve ona, bir ok milletlerin babasi olacagini, zrriyetinin artacagini ve bundan byle adinin "Abram" degil fakat bundan byle "Abraham" olarak agirilacagini, onu semereli kilacagini ve kendisiyle ahid yaptigini ve bu ahdi ebediyen sabit kilacagini bildirir. Bu ahid geregince onun ve gelecek kusaklarin snnet olmalari gerektigini, snnet olmayanlarin bu ahde aykiri davranmis olacaklarini ekler (Tekvin, Bap 17: 1-15) Bunlari bildirdikten sonra karisi Sara'yi mubarek kilacagini, Sara'dan kendisine bir ogul verecegini, oglunun adini Ishak olarak koyacagini ve Sara'yi milletlerin anasi yapacagini ve ahdini Ishak ile sabit kilacagini bildirir (O ana kadar Ibrahim'in karisinin adi Saray iken Tanri bu adi Sara olarak degistirdigini syler). (Tekvin, Bap 17: 15-21) Btun bunlar olurken Ibrahim 100 yasina basar; o sirada Sara da hayizdan kesilmistir; kocamis olduklari iin ocuk edinmelerinin mmkn olmadigini dsnrler ve bu nedenle Tanri'nin szlerine inanmayip glerler (Tekvin, Bap 17: 17, ve Bap 18: 11). Tanri Sara'ya kizar ve : "Neden gldn?" diye sorar; Sara: "Glmedim" diyerek inkr yoluna sapar (Tekvin 18: 15). Bunun zerine Tanri, kendisi iin her seyi kolay ve mmkn oldugunu ona hatirlatir ve: "Gelecek yil bu mevsimde bir oglun olacak" diye konusur (Tekvin Bap 18: 14). Gerekten de Tanri'nin dedigi gibi olur: Sara gebe kalir ve Ibrahim'e bir oglan dogurur; adini Ishak koyarlar (Tekvin 21: 1-4). Ishak'in dogdugu tarihte Sara doksan, Ibrahim ise yz yasindadirlar. Sara, bu kadar kocamis bir yasta nasil olurda ocuk dogurabilecegine akil erdiremedigi iin: "Allah beni gldrd, her isten benimle beraber glecektir" der. ocuk byr fakat bydke Sara'nin endiseleri de artar; nk Ibrahim'in Hacar'dan olan oglunun, yni Ismail'in, Ishak'a stn ve babasina mirasci olmasindan korkar. Ishak'in, Ismail ile oyun oynadigini ve kardes gibi geindigini grdke bu endisesi artar. Bu nedenle Ismail'i bertaraf etmek zere planlar kurar. Ve bir gn Ibrahim'i karsisina alarak syle der: "Bu cariyeyi ve oglunu disari at; nk bu cariyenin oglu benim oglumla, Ishak'la, beraber mirsci olmayacaktir". (Tekvin, Bap 21: 8-11) Sara'nin bu ikazi Ibrahim'i etkiler; durum gzne kt grnmege baslar. Bu arada Tanri, Sara'yi desteklercesine, Ibrahim'e syle der:"Sara'nin sana syledigi seyde onun szn dinle, nk senin zrriyetin Ishak'da agirilacaktir. Fakat cariye'nin oglunu da bir millet edecegim, nku o senin zrriyetindir" (Tekvin 21: 12-13).

Ertesi sabah Ibrahim, ilk is olarak Hacar'i, oglu Ismail ile birlikte evden uzaklastirmak zere, kadincagizin omuzuna bir su tulumu ile eline biraz ekmek ltfederek gnderir. Hacar yavrusu ile birlikte Beer-seba llerinde, perisan bir sekilde dolasir durur. Bir yandan Tanri'nin ve diger yandan onun sevgili peygamberinin gadrine ugradigini, oysa ki kendisini buna mstehak kilici hibir sey yapmamis oldugunu dsnerek, ugradigi haksizliklara akil erdirmege alisir. Yanindaki su ile ekmegin tkedigini grnce telasa dser ve lm zamaninin yaklastigini anlar. ocugunun lmne tanik olmamak iin onu bir ali altina atar ve biraz ilerde bir yere oturarak aglamaga baslar (Tekvin, Bap 21: 14-17). Fakat Tanri ona acir ve melegini gnderip kendisine yardimci olacagini ve onu byk bir millet yapacagini bildirir. Bu szler zerine Hacar'in gzleri ailir, bir de grr ki hemen yani basinda bir su kuyusu vardir. Derhal kuyuya kosar, ogluna su iirir. Bylece ocuk byr ve anasi onu Misir diyarindan bir kadinla evlendirir (Tekvin, Bap 21: 17-21) Simdi hikyemizin bu noktasinda bir an duralim ve Tanri'nin, Ibrahim'in ve Sara'nin, acimasizlik rnegi davranislarini kisaca tartisalim: Tevrat'da anlatilanlardan anlasilmaktadir ki Tanri nce Sara'yi kisir kilmis ve ok sever grndg Ibrahim'i ocuksuz birakmistir; uzun yillar Ibrahim'in ocuk edinmek hususundaki yalvarmalarina kulak asmamis ve ona, su ya da bu sekilde ocuk edinme yollarini da aiklamamistir. Nihayet Tanri'nin dsnemedigini Sara akil etmis ve Ibrahim'e, ocuk edinebilmesi iin yol gstermis ve: Cariyem Hacar ile yat da ocugumuz olsun" demistir (Tekvin, Bap 16: 1 ve d.) Bylece Ibrahim Hacar'la yatmis ve ondan bir oglu olmus ve adini, Tanri'nin teklifi zerine, Ismail olarak koymustur (Tekvin, 16: 15). Fakat daha sonra Tanri, her ne hikmetse karar degistirmis ve Sara'yi, hem de ok yasli oldugu bir dnemde, gebe kilmistir (Tekvin, Bap 18: 9-15; Bap 21: 1-8). Bunu yaptiktan sona Ibrahim'e, Sara'dan olacak olan zrriyetinin seref ve inyetlere ulasacagini anlatmistir (Tekvin, 18: 16). Kocamis bir kadin oldugu halde Sara Ibrahim'e oglan dogurmus ve adini, yine Tanri'nin emri zerine, Ishak koymustur. Fakat ne var ki Sara, her ne kadar kisir bulundugu yillarda ocuk zevkine erismek iin kocasinin Hacar ile yatmasina sebeb olmakla beraber, sonra'dan bu ocuga dsman kesilmis ve kendi z oglu Ishak'in, Ismail'e stn ve tek mirasi olabilmesi iin, Hacar'i ve oglunu evinden kovdurtmus, serf sefil bir yasama sokmustur (Tekvin 21: 8 ve d.). Btn bu olan bitenler, kuskusuz ki vicdan sizlatici seylerdir. Fakat dindar geinen nice insanlar iin bu

davranislarda vicdana aykiri bir yn yoktur. Onlar, pek esitli nedenlere dayanip, bu tr davranislari zrl grmekte sakinca bulmazlar. Muhtemelen bu nedenlerin basinda da Ismail'in kle bir kadindan dogdugu ve su hle gre Ibrahim'e varis olmamasi gerektigi hususu gelecektir. Bu yzden Sara'nin Ismail'i bertaraf edip kendi oglu Ishak'i mirasi kilmasinin dogal oldugunu syleyeceklerdir. Oysa ki bu izah tarzinin ne akla ve vicdana yatkin bir yn, ve ne de basta Tanri olmak zere kutsal sayilan (yni peygamberlik grevini yklenmis olan) kisileri zrl kilan niteligi vardir. nk, bir kere, diledigi zaman, diledigi kisileri kisir ya da dogurgan yapan bir Tanri'nin, sirf keyfilik adina yukardaki haksizliklara tenezzl edebilecegini dsnmek irkin olur. Daha baska bir deyimle Ibrahim'e gkteki yildizlar sayisinca zrriyet vermeyi va'd eden bir Tanri'nin, Sara'yi kisir ve fakat onun cariyesi Hacar'i dogurgan kilmasi ve bylece nce cariye'yi ocuk sahibi yapip daha sonra Sara'yi gebe birakmasi, ve btn bunlar yetmiyormus gibi, bir de hi bir gnah'i olmayan Hacar ile oglunu l'de zntlere sokmasi, ycelikle bagdasir seylerden degildir. Her seye kdir oldugu kabul edilen bir Tanri'nin, bu tr keyfiliklere ve haksizliklara meydan vermeden is grmesi beklenmez mi? Denecektir ki yukardaki hikye, ocuk sahibi olmak isteyip de olamayan kisilere bir yol gstermek maksadiyle dsnlmstr ve bu usln, gnmzdeki sun'i ilkh ya da benzer usllerden farki yoktur. Evet ama bu izah seklinin de, Tanri'yi ya da peygamberini hakli kilan bir yn yoktur; nk gnmzdeki usller, ocuk edinenleri mutsuzluga degil fakat aksine mutluluga kavusturmak iin uygulanmaktadir. Ve her hl krda insansal bir davranisi, Tanrisal bir davranis ile kiyaslamaga da mahal olmamak gerekir. Fakat Tevrat'tan grendigimiz o'dur ki Tanri, peygamber analarinin, kendi ogullarina yukardakine benzer oyunlar oynamasini olagan saymistir. Nitekim birazdan grecegiz ki, Sara'nin Ismail'e yaptiklarini, daha sonra Rebeka, kendi z ogullarina yapacaktir. VI) Ishak'in ve Rebeka'nin, kendi z ogullari Esav'a oynadiklari irkin oyunlar ve diger ogullari Yakub'un yalan ve dolanlari (Tekvin, Bap 24-35): Rebeka, Ibrahim'in oglu olan Ishak'in karisidir; Ishak ve Rebeka ayni zamanda kardes ocugu sayilirlar, nk Rebeka, Ibrahim'in kardesi Nahor'un oglunun kizidir. Tevrat'in bildirdigine gre Ibrahim, ok sevdigi oglu Ishak'in, kendi akrabalarindan biriyle evlenmesini istemis ve bunu saglamak zere evinin islerine bakan klesine: "... aralarinda oturmakta bulundugum Kenn'lilarin kizlarindan ogluma kadin almayacaksin, fakat benim memleketime ve akrabalarima gideceksin ve oglum Ishak

iin bir kadin alacaksin" diye emir vermistir (Tekvin, Bap 24: 3-4). Bu emir geregince klesi Mezapotamya'ya, Nahor'un oturdugu Kent'e gitmis ve orada Nahor'un oglu Betuel'in kizi Rebeka'yi begenmis ve onu Ishak'a almistir (Tekvin, 24: 10-66). Ishak, o tarihte 30 yasindadir, ve ocuk sahibi olmak iin can atmaktadir. Ancak ne var ki Rebeka kisir ikmistir. Bu nedenle Ishak Tanri'ya karisi iin yalvarir. Gete olsa Tanri onun bu yalvarisini kabul eder ve Rebeka'nin gebe kalmasini saglar (Tekvin 25: 20-22). Rebeka'dan Ishak'in iki oglu dnya'ya gelir; ocuklar ikizdir. Bu tarihte Ishak 60 yasindadir. Simdi burada akla su soru gelmekte: Neden Tanri, ikiz ocuk vermek sretiyle, Ishak'a bahsettigi bu cmertligi Ishak'in babasi Ibrahim'e gstermemis ve stelik Ismail ile Hacar'a bir takim haksiz oyunlar oynamistir ve oynarken de Ibrahim'i ara edinmistir? Buna akil erdirmek kuskusuz kolay degil. Fakat Tevrat'dan anladigimiz o'dur ki Tanri, Ibrahim'e ve karilarina oynadigi oyunu bir baska sekliyle Ishak ile karisina da oynamak istemistir. Syleki: Rebeka gebeligi sirasinda karninda itismeler hisseder ve Tanri'dan bunun nedenlerini sorar. Tanri da ona karninda iki ocuk bulundugunu, bu ocuklardan iki kavim, iki mmet, dogacagini, byk ocugun kgne kulluk edecegini bildirir (Tekvin, Bap 25: 22-24). Gerekten de Rebeka, gnleri dolunca ikiz ocuk dogurur. Ilk dogan ocuk kizil ve her tarafi tyl, bbe gibidir. Adini Esav, koyarlar. Ikinci dogan ocuk, Esav'in topugunu tutar sekilde dny'ya gelir. Ona da Yakub adini verirler (Tekvin, 25: 25-26). ocuklar byr; Esav avcilik bilen bir kir adami olur. Yakub ise adir'da oturan, agir basli sakin bir kimsedir. Ishak, bu iki oglundan Esav'a ok sevgi ve ilgi gsterir; nk onun tuttugu av etini yemektedir. Rebeka ise Yakub'a dskndr. Yakub, kardesi Esav'dan yararlanma hevesindedir. Bundan dolayidir ki ondan ekmek ve mercimek orbasi karsiliginda ilk ogulluk hakkini satin almak ister. Esav buna razi olur ve yeyip itikten sonra kalkip gider (Tekvin, 25: 34). Bunu yapmakla Esav, Tevrat'a gre gy "ilk ogulluk hakkini" hor grms sayilir (Tekvion 25: 34). Oysa ki Tanri, daha o ana karninda iken, Rebeka'ya: "Karnindaki ikizlerden byg kgne kul olacaktir" (Tekvin 25: 23) diyerek Esav'in Yakub'a boyun egmesi kararini vermistir. Buna ragmen simdi Esav'i, ilk ogulluk hakkindan vazgetigi iin sulamakta ve hor kilmaktadir. Her ne hal ise durum sudur ki Ishak, ihtiyarlayipda gzleri grmez hle geldigi ve lecegini anladigi

zaman Esav'i karsisina alir ve onu mubarek kilmak istedigini bildirerek syle konusur: "Iste simdi kocadim; lecegim gn biliyorum. Ve simdi silahlarini, ok kilifini, yayini al, ve kira ikip benim iin av avla; ve benim iin sevdigim gibi lezzetli yemek yap, t ki ben lmeden nce canim seni mubarek kilsin" (Tekvin 27: 2-5). Ancak ne var ki Rebeka bunlari duymustur. Esav'in, babasi tarafindan mubarek kilinmasini nlemek ve onun yerine Yakub'un mubarek kilinmasini saglamak zere kurnazlik dsnr. Yakub'a durumu anlatir; syle der: "Simdi oglum szm dinle... Srye git ve oradan bana keilerden iki oglak al; onlari baban iin sevdigi gibi lezzetli yemek yapacagim ve yemesi iin babana gtreceksin, t ki o, lmnden nce seni mubarek kilsin" (Tekvin, 27: 7-11). Fakat Yakub anasina, kardesi Esav'in killi, kendisinin ise kilsiz oldugunu, ve babasina yemek verdigi sirada babasinin kendisine el srp kilsiz oldugunu anlayinca onun gznde aldatici duruma dsecegini, ve bunun kendi zerine bereket degil lnet getirecgini syler. Fakat anasi kendisine endise etmemesini ve nk bu konuda bir zm bulacagini bildirir. Bunun zerine Yakub gider ve srden iki oglak getirir. Rebeka bu oglaklari pisirip lezzetli bir yemek yapar. Sonra Esav'in esvablarini Yakub'a giydirir ve kei oglaklarinin killi derilerini onun ellerine ve boynunun kilsiz yerlerine geirir ve yemekleri de eline vererek babasina gnderir. Yakub babasina gider ve: "Ben senin ilk oglun Esav'im, bana syledigin gibi yaptim... kalk otur ve avimdan ye, t ki canin beni mubarek kilsin" der (Tekvin 27: 11-20) Fakat babasi sasirir: "Nasil oldu da bu kadar abuk buldun oglum?" diye sorar. Yakub da kendisine: "nk senin Allah'in Rab bana rast getirdi" diye yanit verir. Babasi: "Yaklas... sen gerekten oglum Esav misin? yoksa degil misin diye el sreyim" der. Yakub babasina yaklasir. Babasi ona el srer, killi oldugunu anlayinca onu Esav sanir. Fakat emin olmak iin, son bir kez: "Sen gerekten oglum Esav misin?" diye sorar. Yakub ise yalan sylemekten sikilmaz ve "evet" der. Bunun zerine Ishak: "Simdi yaklas, beni p oglum" der. Oglu onu perken, o da onu mubarek kilar ve syle dua eder: "Allah sana gklerin iginden ve yerin semizliginden ve bugdayin ve yeni sarab'in oklugundan versin; kavimler sana kulluk etsin, milletler sana bas igsin; kardeslerine efendi ol, ve ananin ogullari sana bas igsin; sana lnet edenler lnet grsn ve seni mubarek kilanlar, mubarek olsunlar" (Tekvin 27: 25-41). Ishak bylece Yakub'u mubarek kildiktan sonra Yakub babasinin yanindan ikar. Tam bu sirada kardesi Esav avlanmaktan dnmstr. getirdigi av etiyle gzel yemekler yapar ve babasina getirir: "Babacigim, kalk bunlari ye ve beni mubarek kil" der. Babasi sasirir ve : "Sen kimsin?" diye sorar. Esav oldugunu grenince byk bir titreme ierisinde: "Oyle ise, av avliyan ve bana getiren kimdi? Ve sen

gelmezden nce hepsinden yedim ve onu mubarek kildim, ve o mubarek olacaktir" der. Esav durumu anlar ve aci bir bagirisla: "Beni de mubarek kil, ey babam" diye yalvar yakar olur. Buna karsilik babasi ona: "Kardesin hile ile geldi ve senin bereketini aldi" diye yanit verir. Bunun zerine Esav babasina, Yakub'un kendisini iki kez aldattigini, birinci kez ilk ogulluk hakkini ve simdi de bereketini aldigini anlatarak: "Benim iin bereket alikoymadin mi (saklamadin mi)? " diye sorar ve mubarek kilinmak iin tekrar yalvarir. Fakat babasi ona: "(Yakub'u) sana efendi ettim ve btn kardeslerini ona kul olarak verdim, ve bugday ve yeni sarapla onu besledim" diye karsilik verir. Grlyor ki Yakub, hem babasini ve hem de kardesi Esav'i hileye getirmis, her ikisini de en bayagi usller ve yalanlarla aldatmistir. Ve Ishak bunun farkina varmistir. Su durumda Yakub'u cezalandirmasi ve Esav'i mkfatlandirmasi gerekirken, aksini yapmis ve Esav'a: "(Yakub'u) sana efendi ettim ve btn kardeslerini ona kul olarak verdim" seklinde konusmus, pek gaddar bir davranista bulunmustur. Babasinin btn bu gaddarligina ragmen zavalli Esav, yalvar yakar olmaktan bikmaz ve: "Sende yalniz bir tek bereket mi var baba? Beni mubarek kil, beni de, baba" diye aglamakli olur. Bu yalvarmalar ve aglamalar karsisinda birazcik rikkate gelen Ishak: "Kilicinla yasayacak ve kardesine kulluk edeceksin; ve vaki olacak ki senin serbest gezdigin zaman, onun boyundurugunu boynunun zerinde kirip atacaksin" der (Tekvin, Bap 27: 30-41). Babasinin kardesi lehinde yarattigi bu byk haksizlik nedeniyle Esav'in yreginde, hakli olarak Yakub'a karsi kin ve onu ldrme duygulari dogar. Rebeka bunu farkedince Yakub'u agirir ve ona, bir sre iin oralardan uzaklasmasini syler; syle der: "Esav seni ldrmek niyetiyle ... kendini teselli ediyor; ve simdi oglum, szm dinle ve kalk Haran'a, kardesim Laban'in yanina ka, ve onun yaninda (kardesinin) fkesi geinceye ve gazabi senden dnnceye ve kendisine yaptigin seyleri unutuncaya kadar, bir sre otur; o vakit gnderir ve seni oradan aldiririm" (Tekvin, Bap 27: 41-45). Bunlari syledikten sonra Rebeka kalkar ve kocasi Ishak'in yanina giderek Yakub'un Het kizlarindan biriyle evlenmesine engel olmasini ister (Tekvin, 27: 46). Bunun zerine Ishak, Yakub'u yanina agirtir ve onu tekrar mubarek kilar; Kenan kizlarindan kadin almamasini tenbih ederek syle der: "Kalk, ana'nin kardesi Laban'in kizlarindan kendine kadin al ... Allah seni mubarek kilsin ve seni semereli etsin ve seni ogaltsin, t ki kavmlar cumhuru olasin ve sana Ibrahim'in bereketini sana ve seninle beraber zrriyetine versin, t ki Allah'in Ibrahim'e verdigi senin gurbet diyarini miras alasin" (Tekvin 28: 1-5)

Hemen belirtelim ki Yakub, daha sonra Israil adini alacak ve Israil ogullari'nin atasi olacaktir. Tevrat'a gre ona Israil adini veren ve onu Israilogullarinin atasi yapan Tanri'dir. Ve iste bu ayni Tanri'dir ki Yakub'u, daha ana karninda iken kardesi Esav'a stn kildigini ve onun milletini mubarek kilacagini bildirmistir; ve yine iste bu szn tutmak iindir ki yukarda anlattigimiz olaylara vesile yaratmis, rnegin Rebeka'nin ve Yakub'un yalanlarla is grmelerini saglamis, Ishak'i aldatmalarina yardimci olmus ve Ishak'i da Esav'a karsi gaddarca davranmaga srklemistir. Fakat bununla da yetinmis degildir. Bakiniz neden ve nasil! Babasi Ishak'in verdigi gt zerine Yakub, Haran'a dogru yola koyulur. Yolda bir yerde konaklarken r'yasina Tanri girer ve ona: "Ben seninle beraberim ve gidecegin her yerde seni tutacagim ve seni bu diyara geri getirecegim; nk sana syledigimi yapincaya kadar seni birakmayacagim" der (Tekvin 28: 10-15). Yakub yryse koyulur ve anasinin kardesi Laban'in bulundugu diyara gelir. Laban kendisini grnce kucaklar ve ona: "Sen gerekte benim kemigim ve etimsin" der; onu agirlar, yedirir iirir. Laban'in iki kizi vardir: byk kizinin adi Lea, digerininki de Rahel''dir. Lea'nin gzleri zayiftir; Rahel ise gzel ve endamli bir kizdir. Yakub Rahel'e asik olur ve Laban'a giderek: "Kk kizin Rahel iin sana yedi sene hizmet ederim" der. Anlasirlar; fakat yedinci senenin sonunda Laban, hile ile Yakub'a byk kizi Lea'yi vermek ister. Yakub razi olur ve Lea'yi alir. Fakat yedi yil daha alismak kaydiyle Laban'dan Rahel'i ister. Yine anlasirlar. Yakub, yedi yil Laban iin alistiktan sonra Rahel'i kari olarak alir. Bylece iki kiz kardesle evlenmis olur. Ancak ne var ki Rahel'e karsi daha byk bir sevgi ve ilgi gsterir. Lea sevilmedigini grr ve kiz kardesini kiskanir. Tanri Lea'nin yardimina kosar ve onun rahmini aar; buna karsilik Rahel'i kisir kilar. Yakub'un Lea'dan ogullari olur. Bu kez Rahel, Lea'yi kiskanir, nk onun ocuklari olmus, kendisinin olmamistir. Bu kiskanlikla cariyesini Yakub'un koynuna vererek ondan ocuk edindirir; tipki vaktiyle Saranin, Ibrahimi kendi cariyesi Hacarla iftlestirip Ismailin dogmasina sebeb oldugu gibi. Bu arada Lea kisirlasir ve ocuk doguramaz olur. Bunun zerine o da cariyesini Yakub'a kari olarak verir. Bylece Yakub, iki karisinin "cmertligi" sayesinde bol bol cins mnasebette bulunma firsatina kavusur; karilarindan ve cariyelerinden bol miktarda ocuklar edinir (Tekvin, Bap 29: 4-35; ve Bap 30: 1-25)

Fakat artik Yakub, memleketine geri dnmek ister. Laban'la gorsr. Laban kendisine kalmasini rica eder, ve ne dilerse ona verecegini syler. Buna ragmen Yakub, karilarini ve mallarini alarak bir gece gizlice sivisir. Bunu grenen Laban, pesinden gider ve kendisine yetisir. Ona syle der: "Yaptigin nedir? Benden gizlice sivistin ve kizlarimi harp esirleri gibi alip gtrdn. Niin gizlice katin ve benden gizlice sivistin ve bana bildirmedin ki seni sevinle ve terennmlerle, tefle ve enkle gndereyim, ve beni ocuklarimla kizlarimi gmekten alikoydun? Simdi akilsizca davrandin. Size ktlk etmek elimdedir, fakat babanizin Allah'i dn gece bana syleyip dedi: -'Kendini sakin, Yakub'a ne iyi ne kt bir sey sylemeyesin-'. Ve simdi, babanin evini siddetle zledigin iin ikip gittin; niin ilhlarimi aldin?" (Tekvin 31: 22-31) Laban ile Yakub arasindaki tartisma bu minval zere srp gider; fakat iki tarafin ikarlarina uygun bir anlasma ile sona erer (Tekvin 31: 43-45); ve Yakub yoluna devam eder. Bir aralik Tanri kendisine grnr ve adini Israil olarak degistirdigini ve ondan bir millet dogacagini ve kendisinin "cumhur" olacagini, sulbnden kirallar dogacagini ona bildirir (Tekvin, Bap 35: 10-14). Grlyor ki Tevrat'a gre Yahudilerin Tanri'si, yalan ve dolanla is gren Yakub gibi bir kimseyi, Isarilogullarinin ata'si ve nderi yapmayi uygun bulmustur. VII) Yakub'un ogullarinin hile, cinyet ve yagma ve talan uslleriyle is grmeleri: Yakub, karisi ve ocuklarini alarak Kenn diyarinda Hamorogullari'nin bulundugu bir yere gelir. lkenin bey'i Sekem adinda biridir ki Hiv'lerden Hamor'un ogludur. Sekem, Yakub'un kizi Dina'ya asik olur ve onun irzina geer. Irz'a geme olayi Yakub'u ve ogullarini kizdirir. Kizdirmasinin nedeni Dina'yi murdar eden Sedem in snnetsiz olmasidir. Gerginlesen duruma bir zm bulmak zere Hamor, bir takim girisimlerde bulunur ve Yakub'la grserek Dina'yi ogluna kari olarak almak istedigini bildirir ve syle der: "Oglum Sekem, kizinizi zlyor; rica ederim onu kendisine kari olarak verin ve bizimle hisim olun; (siz) kizlarinizi bize verin, (bizim) kizlarimizi kendinize alin ve bizimle oturursunuz, ve memleket nnzdedir ve onda ticaret edin ve mlk sahibi olun" (Tekvin, Bap 34: 1-11) Daha sonra Sekem, tipki babasinin agziyle konusarak Dina'nin babasina ve erkek kardeslerine syle der: "Gznzde lutuf bulayim, bana ne derseniz onu veririm. Benden ok fazla agirlik ve hediye isteyin, ve bana syliyeceginize gre veririm; ancak gen kadini kari olarak bana verin" (Tekvin, Bap 34: 11-13)

Kuskusuz ki teklif makul bir tekliftir. Her ne kadar Sekem, Dina'nin irzina gemekle kt bir sey yapmis sayilirsa da, simdi nedmet getirmis ve suunun kefretini demek istemistir. Bu durumda yapilacak sey, Dina'ya danisip Sekem ile evlenmek niyetinde ise Sekem'in teklifini kabul etmek, degil ise teklifi red'etmek oldugu halde Yakub'un ogullari intikam yolunu ararlar. Hem de bu isi hile'ye basvurarak yapmak isterler ve syle derler: "Kiz kardesimizi snnetli olmayan bir adama vermek (mi?), hayir bunu yapamayiz; (bunu yapmak) bize utan verir. Ancak bir sartla size razi oluruz; btn erkekleriniz snnet edilip bizim gibi olursaniz, o zaman kizlarimizi size veririz, ve kizlarinizi kendimize aliriz ve sizinle oturur ve bir kavim oluruz; ve eger bizi dinlemez ve snnet olmazsaniz kizimizi alir gideriz". (Tekvin, Bap 34: 13-18) Bu szler zerine Hamor ve oglu Sekem sevinirler, nk teklifin kabul edilmeyecek bir yn olmadigini dsnrler. Gen adam Yakub'un kizina gnl verdigi iin her seyi yapmaga hazirdir. Hamor da oglunu mutlu kilmak iin ona yardimci olmaga razidir. Bu nedenle baba ve ogul Kent'in erkeklerini snnet olmaga agirirlar; onlari razi etmek iin bir takim madd ikarlar saglanacagini ve rnegin Yakub ogullarinin mallarindan ve hayvanlarindan yararlanilacagini anlatirlar ve syle konusurlar: "Bu adamlar bizimle selmet zeredirler; (birakiniz) memlekette otursunlar ve orada ticaret etsinler; ve iste memleket onlar iin kfi derecede genistir; onlarin kizlarini kari olarak kendimize alalim ve kizlarimizi onlara verelim. Bu adamlar bir kavm olmak zere bizimle oturmak iin (erkeklerimizin snnet olmalari sartini ileri srmektedirler. Bizimle beraber oturacak olurlarsa) onlarin srleri ve mallari ve hayvanlari bizim olmaz mi? (Gelin buna razi olalim ve bizimle beraber otursunlar)..." (Tekvin, Bap 34: 18-24). Halk bu sylenilenlere kanar ve Kent'in erkekleri hep birlikte snnet olurlar. Snnet olmanin verdigi aci ve sizi ile yataga serilirler. O sirada Yakub'un ogullari pusuda, intikam saatini beklemektedirler. Aradan az gemeden halk'in sizi ekmekte oldugunu firsat bilerek Kent'e girerler ve btn erkekleri kilitan geirirler; ne var ne yoksa her seyi yagma ve talan ederler, susuz ve gnahsiz halka it btn koyunlari, sigirlari, esekleri ve nihayet btn kadinlari ve ocuklari alip kaarlar (Tekvin, Bap 34: 2530). Yakub bu yapilanlara kizar. Fakat kizmasi insancil olusundan ya da gnahsiz halka acimasindan degil, sadece karsi tarafin intikam almaga kalkacagini hesaplamasindandir. nk Kennli'lar ve Perizz'ler sayica ok ve gl toplumlardir; onlarin saldirisina ugramak korkusu ile ogullarina syle der: "Beni derde soktunuz, ve ben sayica azim; (onlar) bana karsi toplanip beni vuracaklar ve evimle beraber ben helk olacagim".

Grlyor ki Yakub, kendi ogullarinin isledikleri cinyet konusunda en ufak bir znt izhar etmis degildir. Sadece karsi taraftan gelebilecek tehlikeden dogma korkusunu ortaya vurmustur. Onun bu szlerine karsi ogullari syle yanit verirler: " (Sekem) Kizkardesimize bir fahiseye oldugu gibi davranmali miydi?. Simdi siz gelin de bu ahlk anlayisina akil erdirin. Sanki Dina'yi kirleten Sekem'in gnah'i btn Kent halkina it imis gibi; ya da sanki Sekem'in pismanlik getirmesi yetersiz imis gibi, Yakub'un ogullari, susuz ve gnahsiz insanlari keserek, ldrerek intikam almakta ve bu olay, deta Tanri'nin tasvibine mazhar olmuscasina Kutsal sayilan bir kitapta anlatilmakta!

VIII) Tevratin anlatmasina gre, Yakub'un oglu Yahuda, kendi oglunun karisi ile zina eder; Yahuda'nin oglu Onan ise, kendi kardesinin karisi ile yatar. Tevrat'in Tekvin Kitabi'nin 38ci Bap'inda, Yakub'un on iki oglundan biri olan Yahuda'nin ve onun oglu Onan' in bir takim davranislari hikye edilir ki, her ne kadar dinsel ahlka uygun sayilmakla beraber, akilci ahlk anlayisina terslik bakimindan zetlenmege deger. Yahuda, Kennli bir adamin kizini grp onunla yatmis ve ondan ocuklar edinmistir. Bu ocuklardan Er adindaki ilk oglunu Tamar ile evlendirir. Fakat her ne hikmetse Tanri, Er'i sevmedigi iin onu ldrr. Bunun zerine Yahuda, diger oglu Onan'i karsisinaalir ve ona kardesinin karisiyle cinsi mnasebette bulunmasini syler; syle der: "Kardesinin karisinin yanina gir ve ona kayin biraderlik grevini yap ve kendi kardesine zrriyet yetistir" (Tekvin, Bap 38: 1-8). Fakat Onan, her ne kadar kardesinin karisi ile yatmak isterse de ondan ocuk edinmek istemez; nk bu sekilde zrriyet edinmenin dogru olmadigini dsnr. Bu nedenle, Tamar'la cins mnasebette bulunurken meni'ni disariya akitir. Fakat Tanri Tamar'in bu yaptigini uygun bulmaz ve onu da ldrr. Yahuda'nin nc bir oglu vardir ki adi Sela'dir; fakat Sela cins mnsebette bulunacak yasta degildir. Bu nedenle Yahuda, gelinine, yni Tamar'a: "Oglum Sela byynceye kadar kendi babanin evinde dul kal, o da kardesleri gibi lmesin" der. Sanki zrriyeti srdrebilmek iin dnya'da Tamar'dan baska kadin yokmus ve oglu Sela'yi, bydg zaman, Tamar'dan baskasiyle evlendiremezmis gibi! Bu tenbih zerine zavalli Tamar, babasinin evine gider ve orada oturur (Tekvin, Bap 38: 9-12). Aradan zaman geer ve Sela byr; fakat her nedense Tamar'la evlendirilmez. Bu arada Yahuda'nin

karisi lr. Yahuda da teselli bulmak iin dostlarinin yanina gitmek zere Timnat denilen yere gider. Olan bitenleri duyan Tamar, dul'luk esvabini ikarir ve peesini rtnp Timnat yolu zerinde bulunan Enaim kapisina gider oturur. Gnlerden bir gn Yahuda, Enaim kapisindan geerken Tamar'i grr; fakat kadinin basi sarili oldugu iin tanimaz; onu fahiselerden biri sanir ve kendisiyle yatmak ister. Ancak ne var ki Tamar onu tanimistir: "Yanima girmen iin bana ne verirsin?" diye sorar. Yahuda: "Srden bir oglak gnderirim" der. Isi teminata baglamak zere Tamar: "Onu gnderinceye kadar bir rehin verir misin?" diye sorar. Yahuda da ona mhrn, kaytanini ve elindeki degnegi verir ve sonra onunla cins mnasebette bulunur. Bulunurken onun yzn grms ve sesini duymus olmasi gerektigine gre nasil tanimamistir, bilinmez. Pek muhtemelen tanimistir ama tanimazliktan gelip sehev duygularini tatmin etmeyi uygun bulmustur. Her ne olursa olsun Tamar'la cins mnasebette bulunduktan sonra kalkar yoluna koyulur. Tamar ondan gebe kalmistir. Az gemeden Yahuda, biraktigi rehinleri almak iin adamlarini Tamar'a gnderir, fakat Tamar ortadan kaybolmustur. Aradan ay kadar zaman geer ve etrafta: "Yahuda'nin gelini Tamar zin etmistir ve zin ile gebe kalmistir" seklinde sylentiler ikar. Bunu duyan Yahuda, kadinin yakilarak ldrlmesini emreder. Fakat Tamar, elinde Yahuda'ya it bulunan rehinleri ortaya koyar ve: "Bu seyler kimin ise ben o adamdan gebe kaldim" der. Yahuda durumu kavrar ve: "Madem ki (Tamar'i) oglum Sela'ya vermedim, (o halde) o benden daha salihtir" der. Tevrat'in yazdigina gre Yahuda, bu olaydan sonra artik Tamarla bir daha yatmaz (Tekvin, Bap 38: 12-30); sanki btn yaptiklarindan sonra yatmamasi fazilet davranisi sayilirmis gibi. Tamar ikiz dogurur; ikizlerden birine Perets, digerinede Zerah adini konur.

IX) Musa'nin Tevratda tanimladigi Tanri kendi sevgili kavmini (Israil ogullarini) haksizliklara ve hatta hirsizliklara yneltirken susuz ve gnahsiz halklari (rnegin Misir halkini) yerden yere vurur: Tevrat'i kaleme alanlarin baslica marifetlerinden bir de Tanri'yi, her ne kadar "merhametli", "hosgrl", "olumlu" imis gibi gstermekle beraber, aslinda son derece gaddar, kindar, keyf ve zellikle Israil ogullarindan gayri milletlere karsi dsman nitelikte bir Yaratan seklinde tanimlamak olmustur. Tevrat'da, Musa ile Firavun arasinda geen olaylar ve Israilo gullari'nin Misir'dan ikislarini anlatan sayfalar bunu kanitlayan nice rneklerdendir ki kisaca zetlenmege deger.

Yukarda belirttigimiz gibi Yakub'un ogullari, kizkardeslerinin intikamini almak zere Hamor lkesindeki btn erkekleri kilitan geirip kadinlari ve mallari alip gtrdkten sonra (Tekvin, Bap 34: 1-31) Tanri Yakub'a grnr ve: "Kalk, Beytele ik ve orada otur... Ve orada Allah'a bir mezbah yap" der (Tekvin, Bap 35: 1). Yakub Tanri'nin dedigi gibi yapar. Daha sonra Tanri tekrar Yakub'a grnr ve ona adini degistirtigini bildirir ve: " Artik adin Yakub agirilmayacak, fakat adin Israil olacaktir... Ben kdir Allah'im, semereli ol ve ogal; senden bir millet ve milletler cumhuru olacak ve senin sulbnden kirallar ikacak, ve Ibrahim'e ve Ishak'a verdigim diyari sana verecegim, ve senden sonra diyari senin zrriyetine verecegim": diye onunla szlesir. Yakub bu yere Beyt'el adini verir (Tekvin, Bap 35: 10-15). Adinin Israil''e evrilmesi Yakub'u hem sevindirir ve hem de gururlandirir, nk "Israil" szcg "Tanri'ya deger veren, Tanriyla is gren" anlamindadir. Israil'in gerek Lea ve Rahel adli karilarindan ve gerek onlarin cariyeleriyle olan cins mnasebetlerinden dogma on iki oglu vardir 1. Bu on iki oglu ierisinde en ziyade Yusuf'a dskndr, nk o, ihtiyarliginin ogludur. Bundan dolayidir ki kardesleri Yusuf'u kiskanirlar ve onu ldrmeyi dsnrler. Yusuf'u bir kuyuya atarlar; fakat tam o sirada oradan bir kervan gemektedir. kervani grnce Yusuf'u kuyudan ikarip kervancilara satarlar. Kervancilar Yusuf'u, Misir'da Firavun'un bir memuru olan Potifar'a satarlar (Tekvin, Bap 37: 12-36; Bap 39:1). Tanri hep Yusuf'la beraberdir ve yaptigi her seyde ona basari verir. Yusuf yznden Potifar'in evine bereket yagdirir. Potifar'in ok gzel bir karisi vardir ve Yusuf'a gz koymustur, nk Yusuf ok yakisikli bir delikanlidir. Kadin kendisiyle yatmasi iin ona teklifte bulunur, fakat Yusuf efendisine ihnet etmemek iin yz vermez; teklifi geri evirir. Gnlerden bir gn kadin, evde hi kimsenin bulunmadigini grerek Yusuf'a yanasir ve "Benimle yat" diye israr eder. Buna ragmen Yusuf onunla yatmaz ve kamak ister; kadin onun esvabini arkasindan tutar, fakat Yusuf kaip kurtulmak isterken esvab kadinin elinde kalir. Kocasi eve geldiginda kadin Yusuf'u sikyet eder; Yusuf'un kendisiyle yatmak istedigini fakat buna razi olmayip haykirmaga basladigini ve bunun zerine Yusuf'un esvabini birakip katigini anlatir. Potifar Yusuf'a kizar ve onu zindana attirir (Tekvin, 39: 2-23) Ancak vaki olur ki Yusuf, zindan da Firavun'un iki memuru ile tanisir. Bunlar Firavun'a karsi isledikleri su nedeniyle zindandadirlar. Bir gece, grdkleri r'ya'yi Yusuf'a anlatirlar , o da onlara bu r'y'lari tabir eder ve onlardan birinin zindandan ikartilacagini syler. Tabir ettigi gibi, bunlardan biri zindandan kurtulur ve yine Firavunun memurlarindan biri olur.

Aradan iki yil getikten sonra bir gn Firavun, grms oldugu r'ya'nin tabir edilmesini istediginde, zindandan kurtulmus olan memuru ona, bu konuda Yusuf'a danismasini tavsiye eder. Firavunun emriyle Yusuf zindandan ikartilip getirirlir. Firavun, Yusuf'un tabirini begenir ve onu kendisine yardimci yapar (Tekvin, Bap 42 ve Bap 45). Yusuf sayesinde Misir lkesi kitliktan kurtulur; Firavun ona byk payeler verir, onu basvezir yapar. Fakat Yusuf'un babasi Israil ve kardesleri, kitlik ierisinde bocalamaktadirlar. Her ne hikmetse Tanri Israil'e yardimci olmamistir; onunla szlesme yaptigi halde, onu en ok sevdigi insan bildigi halde, ocuklariyle birlikte onu alik ierisinde birakmistir. Birakmasi nedeni de her halde onu ve ogullarini Yusuf'a muhta duruma sokup Yusuf araciligi ile bolluga kavusturma planlari kurmus olmasindandir. nk Tevrat, bu tr oyunlari oynamakta Tanrinin pek usta oldugunu ortaya vurmaktadir. Syleki: Israil Misir'da bolluk oldugunu duymustur; fakat oglu Yusuf'un orada, Firavun'un veziri olarak byk bir mevkie sahip oldugundan haberi yoktur. Neden Tanri onu bu haberden yoksun kilmistir bilinmez. Bu haber zerine Israil, kendi ogullarina Misir'da bolluk oldugunu ve oraya gidip bugday edinmelerini syler. Ogullari Misir'a giderler. Yusuf onlari tanir ve olan bitenleri anlatir ve syle der: "Ben Yusuf'um. Babam hala yasiyor mu? ... Misir'a sattiginiz kardesiniz Yusuf benim. Ve simdi beni buraya sattiginiza kederlenmeyin... nk Allah hayati korumak iin .... sizi byk kurtulusla yasatmak iin beni nnzden gnderdi... Beni buraya gnderen siz degilsiniz, ancak Allah'tir. Ve beni Firavun'a baba ve btn evine efendi ve btn Misir diyarina hkmdar kildi" der ve acele babalarinin yanina dnp, her seyi ona anlatmalarini ister (Tekvin, Bap 45: 1-16). Daha baska bir deyimle kardeslerine sunu bildirir ki, vaktiyle kendisini kuyuya atmalari, ve kuyudan ikarip kervancilara satmalari, hep Tanrinin ayarladigi olaylardan ibarettir; her seyi yapan ve yaptirtan Tanridir. Yusufun yukardaki sekilde konustugunu grenen Firavun, derhal kendisine emredere babasini ve kardeslerini Misir'a getirtmesini syler. Yusuf Firavunun emrettigi gibi yapar. Bylece Israil, kendisine it olan her seyle beraber Misir'a g eder ve orada yerlesir. Son nefesini bu mutluluk ierisinde verir; onu Kenn diyrina gtrp gmerler. Grlyor ki Tevrat'in bildirmesine gre Yusuf'un kardeslerini kendisine dsman yapan, ve Yusuf'u

kuyuya attirdiktan sonra geen kervancilara sattiran, sonra efendisinin karisini ona sarkintilik yaptirtan ve bu yzden Yusuf'un zindana atilmasina sebeb olan hep Tanri'dir; ve Tanri, btn bunlari sirf Yusuf'un Misir Firavunu'nun veziri olmasini, yksek payelere erismesi ve bu sayede babasini ve kardeslerini Misir'a getirtebilmesini saglamak iin yapmistir!. Evet ama her seye kdir olan bir Tanri'nin, bu tr ktlklere basvurmadan Yusuf'un babasini ve kardeslerini nmetlere kavusturmasi mmkn degil miydi acaba? Her ne hal ise Yusuf yz on yil yasar; lecegini anladigi zaman kardeslerine: "Ben lyorum, fakat Allah mutlaka sizi arayacaktir ve bu diyardan sizi Ibrahim'e ve Ishak'a ve Yakub'a (Israil'e) yemin ettigi diyara ikaracaktir" der ve lr (Tekvin, Bap 46-50). Onun lmnden sonra Israilogullari Misir'a yararli ve semereli olurlar; treyip ogalirlar. Ulke onlarla dolar tasar. Fakat aradan yillar getikten sonra Misir'in basina, Yusuf'un adini hi duymamis olan bir hkmdar geer. Israilogullarinin sayica arttigini grdg iin bunun tehlikeli olabilecegini dsnr ve onlari memleketten kairtmak iin zerlerine angarya memurlari gnderir ve onlara eziyet verdirtir. Fakat ne kadar eziyet verdirtirse verditsin Israil ogullarinin sayisi gittike artar. Bundan endiseye dsen Firavun, Misirli ebelere emir vererek Ibrani karilarinin doguracaklari erkek ocuklari ldrmelerini ister. Ancak ne var ki ebeler, Allah'tan korktuklari iin, emri yerine getirmezler. Bu kez Firavun, btn kavmina: "Her dogan erkek ocugu irmaga atacaksiniz; ve her kizi sag birakacaksiniz" diye emir verir (Tevrat, ikis, Bap 1) Bu emrin uygulanmaga basladigi sirada Levi ilesine mensub bir kari-koca'nin gzel bir ocuklari olur. Onu ay boyunca onu gizlerler. Daha fazla gizleyemeyeceklerini anladiklari an sazdan bir sepete koyup irmaga salarlar. O sirada irmakta yikanmakta olan Firavun'un kizi sepeti grr; sudan ikartir ve iindeki ocugu Ibranilerden birinin ocugu oldugunu farkederek acir ve yanina alir. Btn bu olan-bitenleri, sepetteki ocugun kizkardesi izlemistir. Derhal Firavun'un kizina giderek: "Senin iin Ibrani kadinlarindan emzikli bir kadin agirayim mi?" diye sorar. "Evet agir" yanitini alinca gider ve ocugun anasini alip getirir. ocuk bu kadina, yani anasina teslim edilir ve onun tarafindan bytlr; sona Firavun'un kizina ide edilir. Firavun'un kizi onu kendisine ocuk edinir ve ona "Musa" (Ibranice'de Mose) adini verir ki, Misirlilarin dilinde "Sudan ikarilmis kimse" demektir. Musa byypte sokaklarda dolasir oldugu gnlerden birinde bir Misirli'nin, Ibran'lerden birini dvmekte oldugunu grr. Etrafina bakinip kimse bulunmadigini anlayinca Misirli'yi vurup ldrr ve sonra kuma gmer.

Ertesi gn yine sokakta dolasirken bu kez iki Ibrn'nin birbirleriyle kavga ettiklerini grr ve onlari ayirmaga alisir. Fakat onlardan birinin: "Kim seni zerimize... hkim koydu? Misirliyi ldrdgn gibi beni de ldrmek fikrinde misin?" diyerek karsilik verdigini grnce korkuya kapilir; nk isledigi cinyetin etraftan isitileceginden endise eder. Nitekim Firavun olayi duyar ve Musa'nin ldrulmesi iin arama emri ikarir. Bu yzdem Musa, Midyan diyarina kaar (Tevrat, Tekvin, Bap 2: 11-16). Orada evlenir, ocuklar edinir. Bu arada Misir kirali lms yerine gelen Israil ogullarina karsi baskiyi ve eziyeti arttirmistir. O kadar ki Israil ogullarinin feryadi gklere ikar, Tanri'ya ulasir. Tanri ylesine zayif bir hafizaya sahip olmali ki, daha nce Ibrahim'le, Ishak'la ve Yakub'la (Israil ile) yapmis oldugu ahidleri ve onlarin zrriyetlerini ycelticegine, mutluluga eristirecegine dir vermis oldugu szleri unutmustur. Ve iste simdi Israil ogullarinin iniltilerini isitince ahdini hatirlar ve Misirlilardan almak iin kurnaz planlar hazirlar (Tevrat, ikis, Bap 2: 23). Bu kurnaz plan, Musa'yi araci yaparak Misir'a felketler yagdirmak ve Israil ogularini Misir'dan kurtarip kendi z vatanalarina kavusturmak seklinde uygulanacaktir. Bunu saglamak zere Tanri, her seyden nce Musa ile grsmek ister ve ona Horeb'de, yni "Allah'in dagi" diye bilinen yerde grnr ve syle der: "Ben babanin Allahi, Ibrahim'in Allahi, Ishak'in Allahi ve Yakub'un Allahiyim... Misirda olan kavminin sikintisini grdm ve (Firavun'un) angarya memurlari yznden onlarin feryadini isittim... Onlari Misirlilarin elinden kurtarmak iin ve onlari o diyardan iyi ve genis ve ... st ve bal akan diyara, Kenn'lilarin ve Hitti'lerin..... yerine ikarmak iin indim. Israil ogullarinin feryadi bana eristi... Ve simdi gel, benim kavmim Israil ogullarini Misir'dan ikarmak iin seni Firavun'a gndereyim... Ben seninle olacagim ve benim seni gnderdigime senin iin isret su olacak: sen kavmi Misir'dan ikardigin zaman, bu dag zerinde Allah'a ibdet edeceksiniz" (Tevrat, ikis, Bap 3: 1-12) Bunu syledikten sonra Musa'ya, yapmasi gereken seyleri belletir: Israil ogullarina kendisini nasil kabul ettirecegini ve Firavun'a neler syliyecegini gretir. Firavuna ikis izni vermeyecegini, onun kalbini katilastiracagini fakat en sonunda Israi logullarini kurtulusa ikacaklarini ekler. Fakat bununla da kalmaz bir de kendi kavmi'nin, yni Israil ogullarinin, Misir'dan ikarken Misirlilara it ne var ne yoksa her seyi alip gtrmeleri iin de su emri verir: "Sen ve Israil ihtiyarlari Misir kiralina gideceksiniz ve ona (sunu) diyeceksiniz: -'Ibranilerin Allahi Yahova bize rast geldi; ve simdi rica ederiz, lde gnlk yol gidelim, t ki Allahimiz Yehova'ya kurban keselim'-. Ben bilirim ki Misir Kirali... gitmek iin size izin verecektir. Ve elimi uzatacagim ve Misir'i... harikalarimla vuracagim ve sizi ondan sonra saliverecektir... Ve vaki olacak ki, gittiginiz zaman, eli bos gitmeyeceksiniz, fakat her kadin komsusundan ve evinde olan misafirden gms seyler ve altin seyler ve esvablar isteyecek; ve

ogullafinizi ve kizlarinizi onlarla ssleyeceksiniz ve Misirlilari soyacaksiniz". (ikis, Bap 3: 18-22). Grldg gibi Yahudi Tanrisi, kendi sevgili kavmini, kendi insanlarini, hirsizliga, soygunculuga yneltmektedir. Ahlkilikle pek bagdasmayan bu "gzel" tavsiyeyi Musa dikkatlice dinler. Bununla beraber Israil ogullarini kendisine inandirmanin kolay olmadigini dsnerek Tanri'ya syle der: "Fakat iste bana inanmayacaklar ve szm dinlemeyecekler ve -'Rab sana grnmedi-' diyecekler". Tanri Musa'nin bu endisesini hakli bulur ve kendisine muczeler yaratma gcn verecegini bildirerek: "Elindeki degnegi yere at" der. Musa degnegi yere atar; atmasiyle birlikte degnek yilan oluverir. Tanri yine Musa'ya: "Elini uzat (yilani) kuyrugundan tut" der. Musa yilani kuyrugundan tutar: yilan yine degnek haline girer. Tanri Musa'ya: "Elini koynuna sok" der; Musa yle yapar ve eli czzamli olur. Tanri : "Tekrar sok ikar" der, bu kez eli iyilesir, yine teni gibi olur. Tanri kendisine, eger kavmi bu muczelere inanmayacak olursa, bu takdirde irmagin suyundan alip karaya dkmesini ve dktg an suyun kan haline gelecegini bildirir. Musa, bunlari yeterli bulmaz. Ister ki insanlari cezbedecek sekilde guzel konusma yeterliligine sahib olsun. Tanri'ya, gzel konusma yeteneginden yoksun bulundugunu syler, syle der: "Ben sz adami degilim, dilim agir bir adamim". Tanri Musa'ya bunun da aresini bulacagini, kendisine kardesi Harun'u yardimci verecegini bildirerek syle der: "Ben senin agzinla ve (kardesinin) agzi ile beraber olacagim, ve yapacaginiz seyi size gretecegim" (Tevrat, ikis, Bap 4: 1-17) Her trl muczeyi yaratmaya kdir bir Tanri, neden acaba Musa'yi gzel konusur hle getirmezde ona yardimci olsun diye kardesini verir? Bilinmez. Musa Tanri'nin kendisine sylediklerini yerine getirmek zere yola ikar. Yolda Tanri yine ona grnr ve syle der: "Misira gittigin zaman, senin eline verdigim btn hrikalari Firavunun nnde yapmaga dikkat et. Fakat ben onun yregini sertlestirecegim ve (bu yzden o senin kavmini) salivermiyecektir" Grlyor ki Tevrat'in sylemesine gre Tanri, Firavunu kt bir davranisa zorlamaga kararlidir. Musa'yi, bir takim muczelerle kendi kavmini "inanir" duruma getirme yoluna soktugu halde, Firavunu, muczelere ragmen "inanmaz" durumda kilmaga, ya da inansa dahi kati yreklilige dogrultmaga alismaktadir. (ikis, Bap 4: 1-17, 21) Musa Tanri'nin dedigi gibi yapar; kavminin gzleri nnde almetleri siralar ve Tanri'nin onlara yardimci olacagini anlatir. Bunun zerine kavmi Musa'ya inanir ve baslarini igip secde ederler (ikis,

Bap 4: 18-31). Bundan sonra Musa ile Harun, beraberce Firavunun yanina giderler ve Israil ogullarini salivermesi iin Tanri'nin sylediklerini naklederler. Fakat Firavun, Tanri'yi (Yehova'yi) tanimadigini ve Israil ogullarini salmayacagini syler; stelik memurlarina emir vererek Israil ogullarini daha agir islere srer. (ikis, Bap 5: 1-22). Bunun zerine Musa umutsuzluga dser ve Tanri'ya seslenerek: "Ya Rab! Niin bu kavma kt muamele ettin? Niin beni gnderdin? nk senin adinla Firavuna sylemek iin geldigim zamandan beri bu kavma kt davrandi; ve sen kend kavmini asla kurtarmadin" der (ikis, Bap 5: 22-23) Fakat Tanri kendisine sabirli olmasini hatirlatir ve:"Firavuna yapacagimi simdi greceksin... Israilogullarina syle: Ben (Tanri'yim) ve sizi Misirlilarin yk altindan ikaracagim... sizi byk hkmlerle azd edecegim" diyerek verdigi emri uygulamaga devam etmesini ister. Bununla beraber: "Ben Firavunun yregini katilastiracagim ... v eFiravun sizi dinlemeyecek, elimi Misir zerine koyacagim ve (kavmim) Israilogullarini Misir diyarindan byk hkmlerle ikaracagim" diye ekler (ikis, Bap 7: 1-6) Musa ve Harun Tanri'nin emri geregince yaparlar, ve degnekle irmaga vururlar; vurduklari an irmak kana dnsr ve kokar, baliklar lr, Misirlilar irmaktan su iemeyip a kalirlar. Fakat buna ragmen Firavun aldiris etmez, nk Tanri yregini katilastirmistir (ikis, Bap 7: 20-25). Bunun zerine Tanri yine Musa'yi karsisina alir ve Firavun'un yanina girip Israil ogullarini salivermesi iin dilekte bulunmasini, salmayacak olursa tehdit yoluna gitmesini syler. Musa dedigi gibi yapar. Fakat Firavun, Tanri'nin tas gibi yaptigi yregi nedeniyle, istenileni yapmaz. Musa degnegiyle irmaklar, kanallar, havuzlar zerine vurur ve o an Misir diyarini kurbagalar kaplar. Firavun telasa kapilir ve derhal Musa'yi agirtarak Tanri'dan yalvarida bulunmasini ve kendisini ve lkesini kurbaga felketinden kurtarmasini ve bu yapilacak olursa Israil ogullarini serbest birakacagini bildirir. Dedigi gibi yapilir fakat Firavun, kurbagalardan kurtuldugu an sznden dner ve Israil ogullarini salmaz. nk Tanri yregini katilastirmistir; yapabilecegi baskaca bir sey yoktur (ikis, Bap 8: 1-15). Bunun zerine Tanri Musa'ya yeniden emreder ve Misir zerine tekrar felket yagdirmasini ister. Musa yine degnegini kullanir ve bu kez Misir diyarini tatarciklar sarar. Misirli sihirbazlar memleketi tatarciklardan kurtarmaga alisirlar, fakat basarili olamazlar; Firavun'a gidip bu iste Tanri'nin parmagi oldugunu sylerlerse de Firavun onlari dinlemez, nk Tanri yregini katilastirmistir (ikis, Bap 8: 1620)

Musa bu kez, yine Tanri'nin isretiyle btn Misir'a at sinekleri yagdirtir. Firavun ve ilesi ve tm Misir halki, at sinekleri yznden perisan olurlar. Firavun Musa'yi agirtarak Tanri'dan bu felkete bir son vermesi iin yalvarmasini ve Israilogullarini salacagini syler. Musa onun dedigi gibi yapar fakat Tanri at sineklerini kaldirir. Fakat bunu yaparken Firavun'un yregini de katilastirdigi iin Firavun verdigi sz tutmaz ve Israilogullarini salmaz (ikis, Bap 8: 20-32) Tanri yukardakine benzer felketleri yagdirma isine devam eder, fakat her kez ayni sonu saglanmis olur. Ve Tanri yine Musa'ya der: "Firavun'un yanina gir, nk ben onun yregini ve kullarinin yregini katilastirdim, t ki benim bu almetlerimi onlarin arasinda gstereyim ve sen de ogluna ve oglunun ogluna Misir'da isledigim seyleri ve... almetlerimi hikye edesiniz ve (benim) Rab oldugumu bilesiniz" der ve bu kez Misir diyarina ekirge yagdirtacagini bildirir. Musa Tanri'nin dedigi gibi yapar ve Misir halki ekirge felketine ugrar, fakat Firavun Israil ogullarini salmaz, nk Tanri yregini katilastirmistir (ikis, Bap 10: 3-11). Ve Tanri, Misir diyari zerindeki bu oyununu bu minval zere srdrrken, yni bir yandan Firavun'a, Israilo gullarini salivermesi iin, felketler musallat edip diger yandan Firavun'un yregini katilastirmak sretiyle Israil ogullarinin zgrlge kavusmalarini nlerken, nihyet Musa'yi, Misirlilara karsi soygunculuga hazirlamak zere syle der: "Artik Firavun'un ... ve Misir'in zerine bir bel daha getirecegim; ondan sonra sizi buradan saliverecektir... Simdi kavmin kulaklarina syle ve her adam komsusundan ve her kadin kendi komsusundan gms seyler ve altin seyler istesin". Bunu sylerken istenilen seylerin kolaylikla elde edilebilmesini saglamak maksadiyle "Misirlilarin gznde kavma ltuf verir" (ikis, Bap 11: 1-3). Daha baska bir deyimle, planladigi soyguna bizzat kendisinin de katilacagini anlatmis olur. Planin uygulanmasi syle olacaktir: Gece yarisi sularinda Tanri, Misir'daki btn ilk dogan insanlari ve hayvanlari ldrtecektir. Bu nedenle btn Misir diyarinda misli grlmemis bir feryad kopacak ve bu arada Israil ogullari sivisacaklardir. Sivisirlarken Misir'da insandan hayvana kadar hi bir yaratik agzini bile aamayacaktir. Fakat Israilogullari yedi gn boyunca mayasiz ekmek yemege hazir olmalilardir (ikis, Bap 11: 4-9; ve Bap 12: 1-29). Ve bir gece yarisi vaki olur ki Tanri, Misir'da, Firavun'un ilkinden, zindandaki esirin ilkine kadar btn ilk dogan kisileri ve hayvanlarin ilk doganlarini vurur. Misir'da byk bir feryad olur. Btn bunlar olurken Tanri Musa ile Harun'u huzuruna agirir ve onlara, Israil ogullari ile konusup kendisine ibdet etmelerini saglamalarini ve sonra her seyi alip kamalarini syler. Syledigi gibi olur

ve Israil ogullari Misirlilardan gms, altin ve esvab ne varsa her seyi isterler ve Misirlilar da istenilen her seyi onlara verirler: nk Tanri "Misirlilar gznde kavma ltuf" vermistir, yani Misirlialri mert ruhlu kilmistir. Bylece Israilogullari, Tanri ile isbirligi halinde, gnahsiz Misir halkini soymus olurlar (ikis, Bap 12: 29-36). Ve Misir'daki 430 yillik bir ikmetten sonra Israilogullari, btn bu aldiklari esyalar, koyunlar ve sigirlarla Misir'dan ikarlar ve baslarinda Tanri (Rab) oldugu halde yola koyulurlar (ikis. Bap 12: 3751) Fakat Tanri bununla yetinmez; Israil ogullarina kendi byklgn ve azmetini biraz daha belli etmek ister ve Firavun'un ve Misirlilarin yregini yine katilastirir ve onlari Israilogullarinin pesinden gelmege kiskirtir. nk bu sretle Misirlilari yeni bir felkete ugratacaktir. Nitekim Musa'ya denizleri yardirtir ve bu sayede Israil ogullarinin oradan gemesini saglar. Israil ogullari getikten sonra Musa'ya: "Elini deniz zerine uzat, t ki sular Misirlilar zerine dnsn" der. Musa yle yapar ve geriden gelmekte olan Misirlilar telef olurlar. Tanri'nin bu maharet ve marifetleri karsisinda Israil ogullari artik Tanri'dan korkarlar ve bir kez daha Musa'ya inanirlar (ikis, Bap 14: 17-31). Iki ay gibi uzun bir zaman yol yrdkten sonra Isaril ogullari Sin lne varirlar. Fakat artik iyice yorulmus ve acikmislardir. Bu nedenle sikyete baslarlar. Musa bu sikyetleri Tanri'ya nakleder; Tanri onlara yiyecek-icecek verir. Yine yola devam olunur Misir diyarindan ikislarinin nc ayinda Sina lne ulasirlar ve orada konaklarlar. Tanri Musa'yi agirtir ve ona, Israil ogullari iin yapmis oldugu iyilikleri ve onlari Misir'dan nasil kurtarmis oldugunu tekrarlar ve bunlari gidip Israil ogullarina hatirlatmasini Musadan ister (ikis, Bap 13-19) Musa halki toplar ve Tanri'nin kendisine sylediklerini anlatir. Tanri Musa'yi tekrar agirir ve gn sonra Sina dagi'nin zerine inecegini ve halki kendi adina takdis etmesini bildirir. nc gn gkyznde grlemeler olur, simsekler akar: Tanri Sina dagina iner; Musa'yi agirir ve halk tarafindan grlmek istemedigini syler. Syle der: "In ve kavme tenbih et, sakin grmek iin Rab tarafina siniri gemesinler... Kavim Sina dagina ikamaz... Daga sinir koy. Sen ve seninle beraber Harun (beni grmek zere dagin basina ikacaksiniz; fakat kahinlerle kavim Rabbe ikmak iin gecmesinler..." (ikis, Bap 19: 16-25).

Israil ogullarini bu kadar ok seven ve onlari kendi kavmi olarak kabul eden bir Tanri, acaba neden onlara grnmekten kainmistir? Bilinmez. Fakat esasen Israil ogullari da Tanri'dan ylesine korkmuslardir ki eger onu grmeye tesebbs edecek olurlarsa Tanri'nin kendilerini ldrecegini dsnmslerdir. Bundan dolayidir ki Musa'ya: "Bizimle sen syles ve dinleyelim; fakat Allah bizimle sylesmesin, t ki lmiyelim" derler (ikis, Bap 20: 18-22). Bunun zerine Musa, Tanri'dan aldigi emirleri ve uyulmak gereken hkmleri Israil ogullarina bildirir (ikis, Bap 20: 1-17; Bap 21 - 24) * Simdi hikyemizin bu noktasinda yine birazcik duralim ve Tevrat'in birinci Kitabi diye bilinen Tekvin 'le ikinci kitabi diye bilinen ikis adli kitaplarda yer alan yukardaki olaylari inceleyelim. Grdgmz sudur ki Tevrat'in tanimladigi Tanri, kendisini Israil ogullarina begendirmek ve kabul ettirmek, ve nihayet onlar tarafindan tapilir hale gelmek cabasindadir. Bunu saglayabilmek iin her trl insafsizliga, her trl haksizliga ve gaddarliga ve hatt kandirmalara basvurmaktan kainmamaktadir. O kadar ki Yakub'un ogullarini birbirlerine dsman yapmistir; Israilogullarini Misir'a getirdikten sonra Firavun'larin kt niyetleri yuznden gnahsiz Misir halkini yerden yere vurmustur, vs.... Btn bunlari okurken kendi kendinize: "Neden acaba Tanri, gnahsiz Misir halkini yukardaki sekilde eziyetlere sokar da Firavun'u yola getirmez; getirmek syle dursun fakat yregini katilastirir ve bu yzden Israil ogullari, yani Tanri'nin 'sevgili kavmi', azb eker? Ve neden dolayi onlar azb ektiler diye intikamini Firavun ile birlikte onun susuz ve gnahsiz halkindan alir?" diye soracaksinizdir. Ancak her seyden nce sunu bilmemiz gerekir ki "Kutsal" sayilan kitaplarda yazilanlara karsi soru sormak, yine bu kitaplarin bildirmesine gre, byk sutur. Bununla beraber sunu belirtmekten geri kalamayacagiz ki Tevrat'da yazilanlari, "yce", "dil", "rahim" ve "dikhaki" olmak gereken bir Tanri'nin agzindan ikmis seyler olarak kabul etmek gtr. Kusku edilemez ki Tanri'yi, Tevrat'in benimsedigi tanimlara sokan ve keyf, gaddar vs kiliklarda kilanlar, Tevrat'i kaleme alanlardir. Nitekim Tevrat'da yer alan kitaplarin esitli kisiler tarafindan ve esitli zamanlarda kaleme alindigi, bilimsel olarak, yani akilci yoldan anlasilmis bulunmaktadir2. Fakat su muhakkak ki, kimin tarafindan kaleme alinirsa alinsin, bu kitaplar, Israil ogullari diye bilinen toplulugu pesinden srkleyen, onlara liderlik eden kisilerin ama ve ikarlarina hizmet edecek sekilde

hazirlanmistir. Bundan dolayidir ki bu kitaplardaki Tanri anlayisi, taninmis nice yazarlarin belirttiklerine gre, "seytan" zekli bir Tanri anlayisini yansitmaktan ileri geememistir 3. 1 Ogullarin adlari syle: Ruben, Simeon, Levi, Yahuda, Issakar, zebulun, Yusuf, Benyamin, Dan, Naftali, Gad, Aser (Bkz. Tekvin, Bap 35: 23-26) 2 Bu konuda Bkz. Thomas Paine, The Age of Reason, (Citadel Press, New Jersey, 1974, sh. 58-63' 105-108). 3 ibid. sh. 6

X) Musa'nin Tanimladigi Tanri, Israil ogullarini Kendi Kavmi Olarak Seer Ve Btn Milletlere stn Bilir. Ahd-i Atiyk'in ilk bes kitabi'nin basinda "Musa'nin Kitabi" szckleri yer alir. Tanri gy Musa'ya bu kitapta yazili olanlari belletmis, onun da bunlari Israil ogullarina belletmesini istemistir. Israil ogullarina da her zaman ve her vesile ile de syle demistir:"Kulum Musanin seritini, kanunlari ve hkmleri anin, o seriti ki, Horebde btn Israil iin ben ona emrettim" (Malaki, Bap 4: 4) Bu bes kitab: Tekvin, ikis, Sayilar (Adat), Levililer ve Tesniye 1 adlarini tasir. Bu kitaplarin hemen her satirinda Israil ogularinin Tanri tarafindan "sekin" ve "kutsal" bir millet olmak zere benimsendigi, inyetlere ve nmetlere eristirildigi, diger btn milletlere stn edildigi yazilidir. rnegin Tesniye kitabinda syle yazili: "... sen Allahin Rabbe mukaddes bir kavmsin; Allahin Rab yeryznde olan btn kavmlardan kendine has kavm olmak zere seni seti..." (Tesniye, Bap 7: 6) "Siz Allahiniz Rabbin ogullarisiniz... nk sen Allahin Rabbe mukaddes bir kavmsin, ve Rab yer zerinde olan btn kavmlardan stn olarak, kendisine has (zg) bir kavm olmak zere seni seti" (Tesniye Bap 14: 1-2). Bu tema Tevrat'in hemen her blmnde tekrarlanir. Tanri'nin neden dolayi Israil ogullarini kendi kavmi olarak setigi ve diger kavmlere nazaran stn ettigi sorusunu Yahudiler bile dogru drst yanitlayamazlar. Bir Yahudi yazar bu soruyu yanitlamaga

alisirken syle der: "Baska milletler varken Tanri neden Yahudileri semis olsun... (Ve) Neden Tanri, btn milletler ierisinden en zayif ve sayica en az olmaga mahkum bir toplumu semis olsun?" 2 Oysa ki sorunun yanitini Tevrat'da aramak daha uygun olacaktir. Tevrat'in Tesniye adli besinci kitabinda Musa'ya atfolunan szlerden anlasilmaktadir ki Tanri, Ibrahim'e, Ishak'a ve Yakub'a karsi besledigi sinirsiz sevgi nedeniyledir ki onlarin zrriyetini ogaltmis ve Israil ogullarini kendi z kavmi saymistir. Onlari Misir'dan kurtarip yeni ve gzel lkelere kavusturmasi Musa'ya karsi besledigi sevgidendir (Bkz. Tesniye, Bap 9-10; Bap 11: 9) Daha baska bir deyimle Tanri'nin Israil ogullarini benimsemesi, ve onlari diger milletlere stn kilmasi nedeni, Israilogullarinin fazilet sahibi bir millet olmalarindan degildir. nk Israil ogullari, Tanri'nin sylemesine gre, aslinda "ensesi sert, isyankar, Tanri emirlerini dinlemeyen, ogu kez Tanriyi hie sayan" bir millettir (Tesniye, Bap 9: 6). Tanri gy onlari, sadece atalari nedeniyle var etmis, basariya ulastirmaga alismis ve kendi z kavmi yapmistir. Yani asil sevgi besledigi kisiler, Israil ogullari degil fakat onlara yol gstermek zere kendine setigi liderlerdir: yani Ibrahim'dir, Ishak'tir, Yakup'tur, Musa'dir! Ve iste Tanri, bu kisilere (ve zellikle Musa'nin seritine) itaat ettikleri taktirde Israil ogullarina inyetlerde bulunacagini sylemistir; hem de ylesine ki Ahd-i Atiyk'in son kitabinin son satirlarinda: "Kulum Musanin seriatini, kanunlari ve hkmleri anin; o seriati ki, Horebde btn Israil iin ben ona emrettim" demistir (Malaki, Bap 4: 4) Bu dediklerini Ahd-i Atiyk'in kapsadigi btn kitaplar boyunca hi usanmadan tekrarlayacaktir. Ve bu kosul yerine getirildigi sre boyunca onlara yardimci olacak, aksi taktirde onlari ve onlarla birlikte dnyayi lnetle vuracaktir (Malaki, Bap 4: 6). Daha baska bir deyimle yer yznn kaderi Israil ogullarinin tutumuna baglidir: Musanin seritine sarildiklari sre boyunca yer yz, Israil ogullarinin Tanri kavmi olarak, yani sekin ve diger btn milletlerden stn olarak yasadigi bir yer olacak, aksi takdirde Tanri tarafindan "lnetle" vurulacaktir. 1 Bu adlarin Ingilizce karsiligi sirasiyle syle: Genesi, Exodus, Numbers, Leviticus,Deutoronemy 2 Earl Shorris, Jews Without Mercy; A Lament (Anchor Press, New York 1982, sh. 43-48)

A) Musa, Tanri indinde sefaati durumda grnp Israil ogularini kendisine itaatkr kilmak ister: Aralarinda Yahudi bilim adamlari da olmak zere, dsnrlerden bir okguna gre aslinda ortada, ne

Ibrahim, ne Izhak, ne Yakub ve ne de Musa diye bir sey vardir. Var olan sey bu adlari, gemis tarihin efsanev hikyelerinden alintilar yaparak, Israil ogullarinin ecdadi gibi gsteren ve bu sayede Israil ogullarini peslerinden srkleyen din adamlarinin kurnazliklaridir. Bu kurnazliklarin kahramanlarindan biri sayilan Musa'nin yasami verilecek rneklerden biridir. Tevrat yazarlarinin Musa diye belirledikleri peygamber, Israil ogullarini kendisine itaatkr kilabilmek iin onlari bir yandan Tanri'nin z evladlari gibi tanimlarken, diger yandan da Tanri'ya isyankr ve bu nedenle Tanri'nin gazabina ugramislarda kendi araciligi sayesinde sefaata mazhar olmus gibi gstermistir. Tevrat'da Musa'ya atfolunan kitaplarin hemen her blmnde (zellikle Tesniye' nin 7ci ve 9cu Bap'larinda) bunun belirli rneklerini bulmaktayiz. Gerekten de bu blmlerde Tanri'nin neden dolayi Israil ogullarina nmetler verdigi anlatilirken, su belirtilir ki Tanri bunu, sadece kendi sevgili elisi olarak hareket eden Musa adina yapmistir. Tesniye'de Musanin, Israil ogullarina syle konustugu yazili: "Dinle ey Israil, senden daha byk ve kudretli milletleri... (yok etmek ve) gklere kadar duvarli sehirleri mlk olarak almak zere ieri girmek iin bugn Erden'den geiyorsun. Ve bugn bil ki, senin nnde (giden) Allah'in Rab ... onlara boytun egdirecektir; ve onlari kovacaksin ve Rabbin sana syledigi gibi onlari abuk yok edeceksin. Allahin Rab, senin nnde onlari disari attiktan sonra yreginde :- 'Salahimdan dolayi bu diyari mlk olarak almak iin Rab beni ieri getirdi-' diye syleme... Onlarin diyarini mlk olarak almak iin senin ieriye girmekligin salhindan ... ve yreginin dogrulugundan dolayi degildir... Ve bileceksin ki bu iyi diyari mlk edinmek iin Allahin Rab senin salhindan dolayi ona sana vermiyor; nk sen sert enseli bir kavmsin. Allahin Rabbi lde fkelendirdigini... unutma. Misir diyrindan iktigin gnden bu yere gelinceye kadar Rabbe karsi si oldunuz. Ve Horeb'de Rabbi fkelendirdiniz... Sizi bildigim gnden beri Rabbe karsi si oldunuz..." (Tesniye, Bap 9: 1-25). Israil ogullarinin kt ve si olduklarini onlarin yzne bylece vurduktan sonra Musa, onlar iin yaptigi fedakarliklari ve Tanri indinde giristigi sefaat cabalarini hatirlatir; Tanri'yi fkelendirdikleri iin Tanri'nin gazaba geldigini, ve onlari Tanri'nin gazabindan korudugunu anlatir; syle der: "Rabbi fkelendirdiniz ve Rab sizi helk etmek iin gazaba geldi... Rabbin sizinle ettigi ahdin levhalarini almak iin daga iktigim zaman, dagda kirk gn, kirk gece kaldim; ekmek yemedim ve su imedim... Ve vaki oldu ki kirk gnn ve kirk gecenin sonunda Rab bana iki tas levhayi, ahit levhalarini verdi. Ve Rab bana dedi: -'Kalk burdan abuk in. nk Misir'dan ikardigin kavmin fesada dst, onlara emrettigim yoldan abuk saptilar; kendilerine dkme bir put yaptilar'- . Ve Rab bana ... dedi: -'Bu kavmi grdm ve iste sert enseli bir kavmdir; beni birakta onlari helk edeyim ve gklerin altindan onlarin adini sileyim, ve seni onlardan daha kuvvetli ve daha byk bir millet edecegim'-. Ve dndm,

ve daglari indim ve dag atesle yaniyordu... Ve grdm ve iste Allahiniz Rabbe karsi su etmissiniz, kendinize dkme bir buzagi yapmissiniz. Rabbin size emretmis oldugu yoldan abuk ikmissiniz... islediginiz sutan dolayi... Rabbin nnde kirk gn kirk gece yere kapanip kaldim; ekmek yemedim ve su imedim ve Rabbe yalvardim (ona dedim ki): -'Ya Rab... byklgnle kurtardigin, kudretli elle Misir'dan ikardigin kavmini ve mirasini helk etme. Kullarini, Ibrahimi, Ishaki ve Yakubu hatirla ve ... kavminin ktlgne ve suuna bakma, t ki bizi ikardigin memleket (Misir halki): -'Rab onlari, kendilerine vaad ettigi diyara gtremedigi... ve onlardan nefret ettigi iin, lde ldrmek zere onlari ikardi'- diye konusmasin. (Unutma ki) onlar, byk kudretinle ve uzanmis kolunla ikardigin kendi kavmin ve mirasindir..." (Tesniye, Bap 9: 8-29) Grlyor ki Musa, Israil ogullarini Tanri'nin gazabindan kurtarmak iin sadece Tanri'ya yalvarmakla ve sadece kirk gn kirk gece yemeyip imeyip fedekarlik eder grnmekle kalmiyor, ve fakat bir de O'na, hiddetine hkim olmasini, daha olgun bir davranis ierisinde bulunmasini, ve Ibrahim'e, Ishak'a, Yakub'a daha nce vermis oldugu sz unutmamasini hatirlatiyor. Bununla da yetinmiyor fakat eger gazaba kapilip Israil ogullarini helk edecek olursa, bu taktirde Misirlilarin kendisini "ciz" ve "fesati" olmakla damgalayacagini anlatiyor. Bu anlatmaya gre Tanri zayif hafizali, unutkan, ve hiddetine hakim olamayan ve Musa'nin tavsiyelerine muhta nitelikte bir varlik durumundadir. Fakat is bununla bitmis degildir: bu duruma indirdigi Tanri'yi Musa, simdi kendisine deta itaat eder durumda gstermek ister ve syle konusmaya baslar: "Ve o vakit Rab bana dedi: -'Kendin iin evvelkiler gibi iki tas levha yap ve daga yanima ik... paraladigin evvelki levhalar zerindeki... szleri bu levhalar zerine yazacagim ve onlari sandiga koyacaksin-' ... (Tanri'nin dedigi gibi yaptim) ve daga iktim... Ve (Rab)... levhalar zerine evvelki yaziya gre yazdi ve ... onlari bana verdi... ve ben... kirk gn kirk gece dagda kaldim; ve Rab bu kere de beni dinledi (Bundan dolayidir ki sizleri) helk etmek istemedi. Ve Rab bana dedi: -'Kalk, g iin kavmin nnden yr, ve onlara vermek zere atalarina and ettigim diyara girecekler, ve onu mlk olarak alacaklar'-... " (Tesniye, Bap 10: 1-12). Btn bunlari sagladiktan sonra artik Israil ogullarindan itaatkarlik saglayacagini dsnen Musa onlara syle der: "Ve simdi ey Israilogullari! Allahin Rab'den korkmaktan, onun (yolunda yrmekten, ve onu sevmekten ve btn yreginle ve btn caninla Allahin Rabbe hizmet etmekten ve... Rabbin emirlerini ve kanunlarini tutmaktan baska... Rab senden ne istiyor?... Rab atalarinizdan razi oldu, onlari sevdi ve onlardan sonra zrriyetlerini (yani) sizi bugn oldugu gibi btn kavimlerin arasindan seti. Bunun iin ... artik sert enseli olmayin..." (Tesniye, Bap 10: 12-17)

Birazdan grecegiz ki Musa, Israil ogullarini kendisine baglamak maksadiyle bu yukardaki taktigi gelistirmis ve Tanri'yi onlara sirin gsterecek kiliklarda tanimlamistir. B) Musa'nin tanimladigi Tanri, sevgi, kardeslik, yardimlasma, ve dayanisma duygularini sadece Israil ogullari arasinda ngrr; yabancilari ise bundan mstesna kilar. Israil ogullari iin kt bildigi ve yasakladigi seyleri yabancilara uygun bulur. Musa'nin Tevrat'da tanimladigi Tanri, yle bir Tanri'dir ki, insanlar arasi kardeslik, sevgi, dayanisma, yardimlasma ya da baris diye bir sey bilmez. Bu gibi seyleri o, sadece Israil ogullari iin ngrmstr. nk, biraz nce degindigimiz gibi, Israil ogullarini kendi z evladlari, kendine zg bir kavm olarak bilir; rnegin syle der: "Siz Allahiniz Rabbin ogullarisiniz... nk sen Allahin Rabbe mukaddes bir kavmsin, ve Rab yer zerinde olan btn kavmlardan stn olarak, kendisine has (zg) bir kavm olmak zere seni seti" (Tesniye Bap 14: 1-2). Buna karsilik Israil ogullarindan gayri milletleri ve toplumlari "yabanci" olarak tanimlar ki Ahd-i Atiyk'ta Ibanice olarak "Goi" (ve ogulu "Goyyim") diye geer. Bu szck Ibranice "Nokri" szcg ile es degerdedir; "Nokri" szcg ise "yabancilar", ya da "Yahudi olmiyanlar" anlamindadir 1 ; Latince'ye "Gentilis" olarak girmistir; Yahudiler Yahudi olmiyanlari "Gentile" deyimiyle agirirlar. Bu szcgn yabancilari asagilatir nitelikte kullanildigi ok grlmstur; o kadar ki Hadrian dneminde Yahudiler kendi aralarinda: "Yabancinin en iyisi ldrlmelidir" diye konusurlardi 2. Yahudi dini edebiyatina gre, Yahudi olmiyanlarin (yni "Gentile'larin") , Yahudilerin kutsal dinlenme gn olan Cumartesi'yi (ki "Sabbat" diye bilinir ve Sebt gn demektir) kutsal bilip uygulamalari halinde, kendilerine lm cezasi uygulanmak gerekir. Yine bunun gibi Tevrat'in Yahudi olmiyanlara belletilmesini yasaklayanlar da grlmstr 3 Bununla beraber Babilonya'da Yahudilige ilimli sekilde bagli olanlarin bu deyimi, hidegilse Kiyamet gn itibariyle, irk ayrimi disinda kabul ettikleri sylenir 4 Bundan dolayidir ki Tanri'nin, Isaril ogullarindan gayri milletlere karsi ne sevgisi, ne ilgisi ve ne de acimasi vardir. Baska milletleri o, Israil ogullari smrsn iin, ve Israil ogullarini da baska milletler zerinde saltanat kursun diye yaratmistir (Tesniye, Bap 15: 1-6). Israil ogullari bakimindan kt bulup yasakladigi seyleri yabancilara ciz grmstr: rnegin faiz denen seyi kt bilip Israil ogullari arasindaki iliskiler bakimindan yasakladigi halde, Yahudilerin Yahudi olmiyanlardan faiz almalarini ciz grmstr. Ibra hususunda Yahudinin Yahudiyi sikistirmamasini emrederken, yabanciyi sikistirabilecegini bildirmistir (Tesniye' Bap 15: 1-3).

Yahudilerin kutsal bildikleri Talmud kitabinda, Yahudilerle, Yahudi olmiyanlar (zellikle putperestler) arasindaki iliskilerin asgariye indirilmesi ngrlmstr5 Yine bunun gibi Tesniye adli kitapta Tanri, Musa araciligi ile Israil ogullarina, birbirlerine karsi, her hususta ve zellikle mal konularda, yardimci olmalarini emreder: aralarinda zaruret halinde bulunanlarin ihtiyacina kosmalarini, muhta olana ihtiyaci karsiliginda bor vermlerini, her yedi yilin sonunda verdikleri borcu ibra etmelerini, bylece Israil ogullari arasinda fakir ve muhta insan kalmamasina alismalarini ve fakat yabancilara karsi bu sekilde davranmamalarini bildirir. rnegin syle der: "Her alacakli, komsusuna dn verdigi seyi (her yedi yil sonunda) ibra edecektir; komsusunu ve kardesini sikistirmayacaktir, nk Rabbin ibrasi iln edilmistir. (Fakat) Yabanciyi sikistirabilirsin; fakat kardesinde olan kendi her seyini elin ibra edecektir..." (Tesniye, Bap 15: 2-3) Ve Musa'nin Tanri'si devam eder: "Sende fakir olmayacaktir" (Tesniye , Bap 15: 4). Yukarda geen "kardesin", ya da "sen" szcg yabancilari degil fakat sadece Israil ogullarini kapsar, zir bunun hemen arkasindan: "nk ... Rabbin onu mlk edinmek iin sana miras olarak vermekte oldugu diyarda... seni mubarek kilacaktir" (Tesniye, Bap 15: 4-5) szleri gelmektedir. Bundan gayri yine bu ayni Bap'da su yazili: "...Rabbin sana vermekte oldugu kendi memleketinde, kardeslerinden biri, fakir bir adam, senin yaninda kapilarinin birinde olursa, yregini karistirmayacaksin ve fakir kardesine elini kapamayacaksin, fakat ona mutlaka elini aacaksin ve muhta oldugu seyde mutlaka ihtiyacina yetecek kadar ona dn vereceksin" (Tesniye, Bap 15: 7-8) Ve hibir Israil oglu bu yardimi yaparken: "Yedinci yil, ibra yili yakindir" diye dsnp pintilik etmeyecek ya da verdigi sey iin hayiflanmayacaktir, nk Tanri Israil ogullari arasinda fakir kalmamasi iin gereken her yardimi yapacaktir: "Sakin: '-Yedinci yil, ibra yili yakindir'- diye yreginde bayagi dsnce olmasin; ve fakir kardesine karsi gzn kt olmasin ve ona bir sey vermemezlik etmeyesin... Ona mutlaka vereceksin ve ona verdigin zaman yregin kederlenmeyecek nk btn islerinde.. Allahin seni bunun iin mubarek kilacaktir. nk memleketin iinden fakir eksik olmiyacaktir. Bunun iin ben: -'Mutlaka kendi memleketinde kardesine ve fakirine aacaksin'- diye sana emrediyorum" (Tesniye, Bap 15: 9-11) Israilogullari arasindaki bu yardimlasmayi Tanri "ibra" esasina baglamistir; muhta olanlara verilen bu yardimlarin, bu dnlerin her yedi yilda bir ibra edilmesini emretmis, syle demistir: "Her yedi yil sonunda bir ibra yapacaksin. Ve ibra syle olur: Her alacakli komsusuna dn verdigi seyi ibra edecktir; komsusunu ve kartdesini sikistirmayacaktir, nk Rabbin ibrasi iln edilmistir" (Tesniye Bap 15: 1-2)

Burada geen "komsu" ve "kardes" szckleri sadece Isaril ogullarini kapsar; yabanci olanlar bundan yoksun kilinmislardir. Onlara verilen dn sey geri alinabilir. Zira biraz nce belirttigimiz gibi Tanri'nin emri aynen syle: "Yabanciyi sikistirabilirsin; fakat kerdesinde olan kendi her seyini elin ibra edecektir" (Tesniye, Bap 15: 3). Anlasilan o'dur ki Musa'nin tanimladigi Tanri, Israil ogullarini yabanciya karsi insafsiz davranmaga srkleme hevesindedir. Bu arada onlari, kendi aralarinda yardimlasmaya, deta komnizme benzer bir rejime hazirlamak istegindedir. Yine bunun gibi Tevrat'a gre "klelik" dogal bir kurulustur; ancak Israilogullarindan olan kisiler 6 yildan fazla kle tutulamazlar. Buna karsilik yabancilar iin klelik mr boyu srebilen bir seydir. Daha baska bir deyimle Yahudi dini kleligi insanliga aykiri bir sey olarak kabul etmez; aksine Tanrisal bir kurulus olarak benimser. Ancak ne var ki Tanri Israil ogullarini kendi kavmi olarak semis ve diger milletlere stn bilmis oldugu iin, klelik denen seyi Israil ogullari bakimindan kisa bir sre ile sinirlamistir; fakat yabancilari insandan saymadigi iin byle bir sinirlamaya gerek grmemistir. Tevrat'da syle yazili: "Eger kardesin, Ibran bir erkek, yahut Ibran bir kadin sana satilir ve alti yil sana klelik ederse; o zaman yedinci yilda onu yanindan hr olarak salivereceksin ...(fakat salarken) onu eli bos salivermiyeceksin; kendi srnden ve harmanindan... ona cmerte vereceksin..." (Tesniye, Bap 15: 12-14) Bununla beraber eger kle kisi, zgrlk istemez ve kle olarak kalmak isterse Tanri'nin kle sahibine emri su: "... onu kulagindan kapiya sapliyacaksin ve o ebediyen senin klen olacak. Ve cariyene de byle yapacaksin..." (Tesniye, Bap 15: 16-17) Yine bunun gibi Musa'nin Tanrisi, stn, kutsal ve dolayisiyle kendinden bildigi Israil ogularina bazi yiyecekleri yasaklamistir, nk bunlar sagliga aykiri ya da igren ve tiksinti verici seylerdir. rnegin domuz eti ve domuzun lesi yasak kilinan seylerdendir. Esas itibariyle hi bir les yemeyeceklerdir, nk bu onlara yasak edilmistir. Ancak ne var ki Tanri, Israil ogullarina yasak kildigi bu seylerin yabancilara satilabilecegini syler ve aynen syle der: "(Ey Israilogullari) Hi bir les yemiyeceksiniz; onu yesin diye sehirlerinde olan garibe verebilirsin; yahut yabanciya satabilirsin; nk sen Allahin Rabbe mukaddes bir kavmsin..." (Tesniye, Bap 14: 21) Grlyor ki Musa'nin tanimladigi Tanri, Israil ogullarini sadece kendi evladlari, sadece kendi sekin kavmi olarak bilmis degildir; fakat onlari, diger yabanci kavmlara karsi insanlik disi yollara srklemek istemistir.

Tanri'nin Israil ogullarina emrettigi ahlk nitelikteki hkmler de sirf onlar arasinda uygulanmak zere indirilmistir. rnegin Tevrat'da Musa, Israil ogullarina hitaben: "Misir diyarinda kle oldugunu ve Allah'in Rabbin seni oradan kudretli elle ve uzanmis kolla ikardigini hatirlayacaksin" dedikten sonra: "Babana ve anana hrmet et..., Katletmeyeceksin; Zina etmeyeceksin; almiyacaksin; Komsuna karsi yalan sehadet etmeyeceksin; Komsunun karisina gz koymayacaksin; Komsunun evine, tarlasina ve klesine ve cariyesine ve kzne ve esegine ve komsunun hi bir seyine tamah etmiyeceksin" diyerek Tanri emirlerini nakleder (Bkz. ikis, Bap 20: 12-17) . Fakat btn bu emirler Israil ogullari arasindaki iliskiler iindir; yani bunlar, Israilogullarinin yabancilara karsi tutumunda is grmek zere konmamistir. Nitekim biraz yukarda grdgmz ve diger bir ok rneklerini ilerde grecegimiz gibi Tanri, Israil ogullarina, yabancilarin malini mlkn karisini, hayvanini ve her seyini almasini ya da almasini mbah saymistir. Ve bu isi, daha onlari Misir'dan ikarirken ngrms ve yukarda belirttigimiz gibi: "Simdi kavmin kulaklarina syle ve her adam komsusundan ve her kadin kendi komsusundan gms seyler ve altin seyler istesin" (ikis, Bap 11: 12) diyerek Israil ogullarini bu aldiklari seylerle birlikte Misir'dan ikarmistir. Bylece kendi kavminin insanlarina, kendi aralarindaki iliskiler itibariyle: "almiyacaksin" derken bu kural'i, Israil ogullarinin yabancilara karsi olan tutumlari bakimindan geersiz kilmistir; daha baska bir deyimle Israil ogullarina, yabancidan almanin yasaklanmadigini anlatmistir Yine bunun gibi Musa'nin tanimladigi Tanri, Israil ogullarini apulculuga, talan ve yagmalara agirmakla kalmamis ve fakat onlarin basina geerek btn bu islerin olusumuna katildigini bildirmistir (Bkz. Tesniye: Bap 9: 4) Sylemeye gerek yoktur ki Tanri'yi Israil ogullarinin dostu ve sevgilisi fakat yabancilarin dsmani gibi gstermek sretiyle Musa, Israil ogullarini kendisine baglamak, itaatkr kilmak istemistir. 1 The Jewish Ansiklopaedia, (1906 baskisi) 2 The Jewish Ansiklopaedia, (1906 baskisi) 3 Encyclopaedia Judaica (1971 baskisi, sh. 411) 4 Encyclopaedia Judaica (1971 baskisi, sh. 411) 5 ibid.

C) Musa'nin Tanri'si, Israilogullarinin yabancilari ekonomik bakimdan smrmelerine taraftardir: Musa'nin Tevrat'da tanimladigi Tanri, Israil ogullarinin yabancilar zerine saltanat srmelerini isteyen, bunu ahkilikle bagdastirabilen bir Tanri'dir. Bu smrnn en etkili yollarindan biri ekonomi sorunlariyle ilgilidir. Bundan dolayidir ki syle konusabilmektedir: "... ok milletlere dn vereceksin, fakat sen dn almayacaksin; ve ok milletlere saltanat edeceksin, fakat onlar sana saltanat etmeyecekler" (Tesniye, Bap 15: 6) Grlyor ki Tevrat'taki Tanri'nin, sevgili ve sekin milleti olan Isaril ogullari, kendi aralarinda birbirleriyle yardimlasacaklar, kendi aralarinda muhta durumda bulunanlara dn verecekler, ve bylece yoksulluk nedir bilmeycekler, ve birbirlerine verdikleri dnleri belli sreler itibariyle ibra edeceklerdir. Fakat is yabancilara geldikte, bu kurallari uygulamayacaklardir, nk Tanri Israil ogullarini, ekonomik yollardan yabancilari smrsnler diye yaratmistir. Yine anlasilan sudur ki Tanri, Israil ogullarini sadece savaslara zorlayip yagma, talan ettirmek ve madd varliklari ele geirmek ve bu arada alinan esirler arasindaki gzel kadinlari paylastirmak hususunda onlara tavsiyede bulunmakla kalmaz, fakat ayni zamanda yabancilari en amansiz sekilde kle haline getiren usulleri, rnegin bor altina alma yollarini onlara gretmekten zevk alir; yabanci milletleri boyunduruk altinda tutmanin en etkili seklinin bu oldugunu belletir. Nitekim Musa'nin sylemesine gre Tanri, Israil ogullarina, kendi kardeslerine faiz karsiliginda dn vermeyi, ya da kendi kardeslerinden faiz almayi yasaklamistir; fakat buna karsilik yabancilara faizle dn verebileceklerini ve yabancilardan faiz alabileceklerini anlatmistir. Musa'nin Tanimladigi Tanri Tevrat'da, Israilogullarina hitaben syle diyor: "Para faizi olsun, zahire faizi olsun yahut dn verilen her seyin faizi olsun, faizle kardesine dn vermeyeceksin. Yabanciya faizle dn verebilirsin; fakat kardesine faizle dn vermeyeceksin, t ki, mlk olarak almak zere gitmekte oldugun diyarda elini atacagin her seyde .. Rabbin seni mubarek kilsin" (Tesniye, Bap 23: 19-20). D) Musa'nin Tanri'si Israil ogullarinin, baska milletlere karsi saldirgan, gaddar ve amansiz olmalarini ister. Musa'nin tanimladigi Tanri, Israil ogullarini Misir'dan ikardiktan sonra, yabanci milletlere karsi savas amaga, saldiri yolu ile onlarin lkelerini ele geirmege, onlarla baris yapmamaga, onlara karsi hi bir

sekilde aci duymamaga zorlar. Baska milletlerin topraklarini, kadinlarini, hayvanlarini vs..., bol keseden olmak zere Israil ogullarina vad eder; hem de dehset satirarak, ve kan akittirarak. rnegin Tevratin Sayilar kitabinda Kenn diyrini fethedilmesi ve buradaki halkin yerlerinden srlmesi konusundan Tanri'nin Israil ogullarina verdigi emir sudur: "Ve Erden yaninda ... Moab ovalarinda Rab Musa'ya syleyip dedi: -'Israilogullarina syle ve onlara de: -'Erdenden Kenn diyarina getiginiz zaman memlekette oturanlarin hepsini nnzden kovacaksiniz ve btn resimli taslarini yok edeceksiniz ve onlarin btn dkme putlarini yok edeceksiniz... ve diyari mlk olarak alacaksiniz ve orada oturacaksiniz, nk onu mlk edinmek iin size verdim. Ve memleketi asiretlerinize gre kura ile miras alacaksiniz; ok olana mirasini ogaltacaksiniz ve az olana mirasini azaltacaksiniz; bir adama kura nerede dserse o yer onun olacak; atalarinizin siptlarina gre miras alacaksiniz...." (Sayilar, Bap 33: 50-54). Bunlari syleyen Tanri, eger emrettigi yapilmayacak olursa, yani Kennlilar memleketten kovulmayacak olurlarsa, Israil ogullarinin basina bel gelecegini hatirlatir ve syle der: "Fakat memlekette oturanlari nnzden kovmazsaniz, o zaman onlardan biraktiklariniz gzlerinizde diken gibi ve bgrlerinizde gendire gibi olacaklar ve oturmakta oldugunuz memlekette size sikinti verecekler ve vaki olacak ki onlara ne yapmagi dsndmse onu size yapacagim" (Sayilar, Bap 33: 55-56). Nice rneklerden bir digeri, esitli milletlerin lkelerinin fethedilmesi ve halklarinin esir alinmasi, mal ve mlklerinin ele gecirilmesiyle ilgili olarak, Musa'nin agziyle, Tesniye kitabinda syle anlatilmakta: "Allahin Rabbin, mlk olarak almak iin gitmekte oldugun diyara seni gtrecgi ve senin nnden ok milletleri, Hittleri ve Girgasleri, ve Amorleri, ve Kennlilari, ve Perizzleri ve Hivleri ve Yebusleri , senden daha byk ve daha kuvvetli yedi milleti kovacagi ve ... onlari senin nnde ele verecegi , ve sen onlari vuracagin zaman; onlari tamamen yok edeceksin; onlarla ahdetmeyeceksin ve onlara acimayacaksin; ve onlara hisimlik etmiyeceksin, kizini onun ogluna vermiyeceksin... Onlara syle yapacaksiniz: mezbahlarini yikacaksiniz ve dikili taslarini paralayacaksiniz ve onlarin Aserlerini balta ile keseceksiniz ve onlarin oyma putlarini ateste yakacaksiniz... Ve Allah'in Rabbin sana teslim edecgi btn kavmlari bitireceksin; gzn onlara acimayacak ..." (Tesniye, Bap 7: 1-5, 16) Yine bu dogrultuda olmak zere Tanri Israilogularina, byk ve gl milletleri onlarin nnden kovacagini ve bu milletlere ait mlk kendilerine verecegini syler; syle der:

"Ve bugn size emfetmekte oldugum her emri tutacaksiniz, t ki kuvvetli olasiniz ve ve mlk olarak almak iin gemekte oldugunuz diyara giresiniz ve onu mlk edinesiniz ve Rabbin atalariniza ve zrriyetlerine vermek iin onlara and ettigi st ve bal akan diyarda mrnz uzun olsun... Size emretmekte oldugum bt bu emri... iyice tutarsaniz o zaman Rab btn bu milletleri nnzden kovacak ve (bylece sizler) sizden byk ve kuvvetli (olan) milletlerin mlkn alacaksiniz. ayak tabaninizin basacagi her yer sizin olacak... Bakin ben bugn nnze bereketi ve lneti koyuyorum; bugn size emretmekte oldugun Allahiniz Rabbin emirlerini dinlerseniz bereket... dinlemezseniz lnet (grrsnz)..." (Tesniye, Bap 11: 1-25) Grlyor ki Tanri, kendi emirlerini Israil ogullarina dinletebilmek iin, Musa'nin agziyle bir yandan tehdit ve diger yandan da bol keseden va'dlerde bulunmaktadir: baska milletleri Israil ogullarinin nnden kovacak, onlarin topraklarini mal ve mlklerini Israil ogullarina dagitacaktir. Musa'nin Tanrisi yle bir Tanri'dir ki, "sert enseli" ve "isyankar ruhlu" diye tanimladigi Israil ogullarini, sirf kendisine boyun egtirtebilmek iin, baska milletleri yok etmeyi, onlarin varliklarini ve kadinlarini Israil ogullari arasinda paylastirmayi ahlkilige aykiri bulmamaktadir! E) Tanri'nin Israil ogullarina emri: "Savasta ele geirdiginiz esirler arasindaki gzel kadinlari kendinize alabilirsiniz". (Tevrat, Tesniye, Bap 21: 10-14) Musa'nin Tanri'sinin Israil ogullarina karsi cmertliginin siniri yoktur. O bu cmertligini, zellikle savas sonucu ele geirilen ganimetin ve kadinlarin paylasilmasi konusunda gstermeye alisir. Nitekim alinan esirler arasindaki gzel kadinlari Israil askerlerine peskes ekmesi bunun kanitidir. Syle der: "Dsmanlarina karsi cenge ikacagin ve Allahin Rab onlari senin eline verecegi ve onlari esir olarak gtrecegin zaman, esirler arasinda bakilisi gzel bir kadin grp onu arzu eder, ve kari olarak kendine almak istersen, o zaman onu evinin iine getireceksin; ve o... senin evinde oturacak ve babasina, anasina tam bir ay agliyacak; ve ondan sonra kendisine yaklasacaksin ve onun kocasi olacaksin ve o senin karin olacak" (Tesniye, Bap 21: 1-13) Grlyor ki Musa'nin Tanri'si, esir alinmis olan kadin evli midir, degil midir, ya da onu esir alan kisinin ilesi var midir, yok mudur, var ise bu durumdan rahatsiz olur mu olmaz mi, bu gibi durumlarin hi birine nem vermemekte, ve Israil'li kulunu gzel kadinla evlendirmektedir. Bu eylemin kadini asagilatmak oldugunu da muhtemelen bilmektedir. Fakat Musanin Tanrisi bununla yetinmez; bir de ister ki bu Israil'li kulu, kadindan hoslanmadigi an onu basindan kolayca atabilsin. Syle der: "Ve vaki olacak ki, eger kendisinden hoslanmazsan, o zaman cani nasil isterse onu salivereceksin; fakat onu para ile asla satmayacaksin, ona kul gibi

davranmayacaksin, nk onu alalttin" (Tesniye, Bap 21: 14).

F) Musa'nin Tanri'sinin insafsiz emri: "Karsi taraf baris agirini kabul etse dahi onlari kendine kul edecek ve angaryaya zorlayacaksin" (Tesniye, Bap 20: 10-11) Musa'nin tanimladigi Tanri, sadece savunma amaciyle degil fakat saldiri amaciyle Israilogullarina savaslar yaptirtan bir Tanri'dir. Yahudi olarak yaratmadigi milletleri, sanki bunun suu onlara it imis gibi, kendi kavminden saydigi Yahudilere yok ettirmeyi mutluluk bilen bir Tanri'dir. Kendi sevgili kavmini belli bir lkeye yerlestirmek iin her trl gaddarliga, insafsizliga gz yuman bir Tanri'dir. Ve hazin olan sey sudur ki, her seye kdir, her istedigi seyi yapmaga muktedir bulundugunu syliyen bu Tanri, Israilogullarina vermeyi dsndug topraklari, sanki yeryznde bos bir yer yokmus, ve sanki baska milletlerin kanina girmeden is gremezmis gibi, hep saldiri, savas ve kan dkme yolunu tercih eden bir Tanri'dir. rnegin Firavun'un zulmnden kurtarip Misir'dan ikardigi Isaril ogullarini, hem de onlarin basina gemis olarak, vad ettigi topraklara gtrnceye kadar, yol stnde rastladigi her toplumu kilitan geirip yok eden bir Tanri'dir. Hem de mert sayilamayacak usllere basvurarak. Gerektende Tevrat'da Tanri Musa'ya syle diyor: "Bir sehre karsi cengetmek iin ona yaklastigin zaman, onu barisikliga agiracaksin" (Tesniye, Bap 20: 10). Sylemeye gerek yoktur ki byle bir tavsiyede bulunan bir Tanri'dan beklenen sey, baris teklifini kabul ederek teslim olanlara karsi insafli ve insancil bir davranistir. Ancak ne var ki Musa'nin Tanrisi bu tr bir byklg gsterecek nitelikte degildir. Nitekim syle emreder: "Ve vaki olacak ki , eger sana baris yaniti verirse, ve kapilarini sana aarsa, o vakit vaki olacak ki, iinde bulunan btn kavm sana angaryaci olacaklar, ve sana kulluk edecekler" (Tesniye, Bap 20: 11) Baris agirisina "evet" seklinde karsilik veren bir topluma karsi bylesine insafsiz bir davranisi uygun gren bir Tanri'nin, direnme yolunu seenlere karsi ok daha insafsiz davranacagi kuskusuzdur. Nitekim Musa'nin Tanri'si'nin yaptigi da budur. Syle der: "Ve eger seninle musalaha etmeyip cenketmek isterse, o zaman onu kusatacaksin, ve Allahin Rab onu senin eline verdigi zaman, onun her erkegini kilitan geireceksin; ancak kadinlari, ve ocuklari ve hayvanlari ve sehirde olan her seyi, btn malini kendin iin apul edeceksin ve (onlarin) malini yiyeceksin" (Tesniye, Bap 20: 12-14). Hemen animsatalim ki bu uygulama, Tanri'nin Israilogullarina vad etmis oldugu yerler iin ngrlmstr. Bunlar disinda kalan yerlere uygulanmak gereken usller ok daha dehset verici niteliktedir, nk buralarda "nefes alan ne varsa, yani kadin, erkek, oluk ocuk vs... her sey ldrlecektir". Bu konuda Tanri'nin Musa'ya emri syle: "Bu milletlerin sehirlerinden olmayip senden

ok uzakta bulunan btn sehirlere byle yapacaksin. Ancak Allahin Rabbin miras olarak sana vermekte oldugu bu kavmlarin sehirlerinden nefes alan kimseyi sag birakmayacaksin" (Tesniye, Bap 20: 15-17). Tanri'nin bylesine insafsiz bir kiyama basvurmasinin nedeni, bu halklarin Israilogullarina putperestligi gretmelerini nlemektir (Tesniye, Bap 20: 18)

G) Tanri'nin sevgili peygamberi Musa, esir alinan kadinlarin ve ocuklarin ldrlmelerini emreder; Tanri da bu emirleri benimser: Tevrat'da yazilanlara gre Tanri'nin inyetlere bogdugu ve daha dogusu anindan itibaren mucizelerle donattigi ve kendisine "sevgili peygamber" yaptigi Musa, yine Tevrat'da yazilanlardan anlasildigina gre, tarihin yetistirdigi en acimasiz insanlardan biri olmustur. Tanri'yi kendisine yardimci ve araci bilerek insanlari asip kesmek ve yabanci milletleri kilitan geirmek, yagma ve talan ve apul etmek gibi hususlarda rakibi pek az kisilerden biri olmustur. Daha ok gen bir yasta, ve hi yoktan denebilecek bir nedenle adam ldrdg, daha sonra kardeslerinden birini vuruyor diye bir Misirliyi ldrp gizlice kuma gmdg Tevrat'da yazilidir (ikis, Bap 2: 11-12). Kavga eden iki insani ayirmak ve aralarini bulmak mmkn iken bu zme hi yanasmayip kan dkmege alismak, elbetteki Musa gibi bir kimseden beklenecek bir sey degildir. Hemen ekleyelim ki Musa'nin olumsuz davranislari bu tr olaylara mnhasir kalmis degildir. Tevratda yazilanlardan anlasilmaktadir ki o, mrnn geri kalan kismini ogu kez, insanalrin kellelerini kestirtmekle geirmistir. Fakat bu davranislar ierisinde bazilari vardir ki bir insani, velevki bu insan "peygamber" olarak taninsin, vicdan sizlatici karakterde kilmaga yeterlidir: verilecek rneklerden biri, Midiani'lere karsi giristigi savas sonucu ele geirdigi esirlere karsi tutumudur. Olay su: Tevrat'in Sayilar kitabinda anlatildigina gre Tanri Musa'ya: "Midyanlerden Israilogullarinin cn al; ondan sonra kendi kavmina katilacaksin" diye emir verir (Sayilar, Bap 31: 1-2). Bu emir zerine Musa kavmini toplar ve onlara: "Midyandan Rabbin cn almak iin aranizdan adamlar silahlandirin" der ve savas hazirligina geer (Sayilar, Bap 31: 3-7). Hazirlik tamamlaninca orduyu sefere gnderir. Savas sonunda zafer saglanir. Midyan'in basinda bulunan Kiral da dahil olmak zere, esir edilen Midyanli btn erkelerin kelleleri kesilir. Geri kalan kadinlar ve ocuklar esir alinarak gtrlr. Ayrica Midyanlilara it btn mallar, hayvanlar ve srler apul edilir. Midyanilerin btn sehirleri ve obalari yakilir. Alinan esirler, apul mallar ve tm ganimet oldugu gibi Musa'ya getirilir.

Esasen Musa ve khin Eleazar ve Israilogullari cematinin beyleri, orduyu karsilamak zere ordugahin disarisina ikmis beklemektedirler. enk'ten dnen ordunun, kadin ve ocuklarla dolu olarak buyk bir esir kafilesi halinde getirildigini gren Musa fena halde fkelenir; ve ordunun subaylarini karsisina alip onlari iyicene azarladiktan sonra syle emreder: "Ve simdi ocuklar arasindaki her erkek ocugu ldrn ve erkekle yatmis olarak erkek bilen her kadini ldrn. Ve erkekle yatmis olmiyarak erkek bilmeyen btn kadin ocuklari kendiniz iin birakin". (Sayilar, Bap 31: 15-20) Musa'dan sonra khin Eleazar sz alir ve subaylara hitaben: "Rabbin Musa'ya emrettigi serit'in kanunu budur" diyerek Musa'nin sylemis olduklarini dogrulamak ister (Sayilar, Bap 31: 21). Btn bunlar Tanri'nin gzleri nnde ve onun isteklerine uygun olmak zere olusmaktadir. Bundan sonra Tanri tekrar Musa ile konusur ve ona, Midyanilerden alinan apul mallarin nasil paylasilacagini bildirir; syle der: "Sen ve khin Eleazar ve (cemat reisleri), (insan) olsun hayvan olsun, alinmis olan apul malinin tamamini al, ve apul malini cenge ikan cenk erleri ve btn cemat arasinda yari yariya bl. Ve cenge ikan askerlerden, insandan olsun, hayvandan olsun, sigirdan olsun, eseklerden olsun, srlerden olsun, besyzden bir can olmak zere Rab iin vergi alacaksin; onlara dsen yaridan al ve Rabbin kaldirma takdimesi olarak khin Eleazar'a ver. Ve Israilogullarina dsen yaridan, insandan olsun, hayvandan olsun... her elliden ekilmis olan birini alacaksin ve onlari Rabbin meskeninin bekiligini tutan Levililere vereceksin" (Sayilar, Bap 31: 27-32). Bu paylasma sonucunda khin Eleazar ve Musa, bol miktarda aldiklari esirlerden ve hayvanlardan gayri, ayrica cenge katilan erlerin ve subaylarin Midyanilerden aldiklari altin esyayi, ayak halkalarini, bilezikleri, yzkleri ve kpeleri de kendileri iin alikorlar (Sayilar, Bap 31: 48-54) Grlyor ki Musa'nin Tanri'si, yukarda belirttigimiz gaddarliklar bir yana fakat bir de yagma ve talan rn olan seyleri paylasmak hususunda da olduka becerikli bir uygulama izlemistir: dil usullere gre paylastirma yapar grnrken, kendi ikarlarini da ihmal etmemistir. Sylemeye gerek yoktur bunlari yapan ve yaptiran Tanri degil fakat Tanri'yi bu sekilde tanimlayan ve kendi siysetine ara yapan Musa'dir. Bundan dolayidir ki akilci dsn insanlarinin sylemelerine gre, aslinda ortada Musa diye bir kimse yoktur; var olan sadece Musa masalini kendilerine dnylik yapanlardir.

H) Tevrat yazarlari Musayi, kendi acimsizliklarini Tanri'ya mal ederek halki savaslara, yagma ve talanlara srklemekte pek usta bir kimse olarak tanitirlar

Tevrat yazarlari Musa yi, kurnazlik timsali bir kimse olarak tanitmislardir. Su bakimdan ki, karakterini izdikleri Musa, gzne kestirdigi bir lkeyi fethetmek ve o lkenin insanlarini kilitan geirmek ve varligini yagma etmek istedigi zaman, halki savasa srklemek zere kurnazliklar dsnr; saldiriya gemek iin uyguladigi taktik genellikle sudur: lkenin kiralindan geis hakki istedigini ve fakat isteginin geri evrildigini syler. Isteklerinin geri evrilmesi nedeninin de ilh oldugunu ve nk Tanri'nin byle bir sonucu olusturmak iin Kiral'in kalbini katilastirdigini ve onu Musanin dileklerini geri evirmeye zorladigini, bylece Musaya, Kiral'a karsi savas amak hususunda bahane sagladigini bildirir. Nice rneklerden bir ikisine deginmek gerekirse Musanin, Hesbon kirali Amor Sihon'a ve Basan Kirali Og'a karsi giristigi savaslari zetlemek yerinde olacaktir. Tevrat'in Tesniye kitabinda Tanri'nin, Israil ogullarina bildirilmek zere Musa'ya syle emrettigi yazili: "Kalkin, g edin ve Arnon vadisinden gein; bak Hesbon Kirali amor Sihon'u ve onun memleketini senin eline verdim; mlk olarak onu almaga basla ve onunla cenge giris. Btn gklerin altinda olan kavmlar zerine, bugn senin dehsetini ve korkunu koymaga basliyacagim; onlar senin haberini isitecekler ve senin yznden tiutreyip kivranacaklar" (Tesniye, Bap 2: 24-25) Grlyor ki Tanri Musa'ya, Hesbon lkesinin fethedilmesini emretmistir. Fakat Musa, dogrudan dogruya saldiriya geecek yerde Hesbon kiralindan geis hakki ister grnmek iin syle konusur: "Ve... Hesbon Kirali Sihon'a selmet szleriyle ulaklar gnderip dedim: -'Senin diyarindan geceyim; caddeden yryp saga sola sapmayacagim. Bana para ile yiyeck satacaksin ve yiyecegim; bana para ile su satacaksin ve iecegim... ancak Erden'den Allahimiz Rabbin bize verdigi diyara gelinceye kadar yryerek geeyim>.." (Tesniye, 2: 26-29) Ancak ne var ki Tanri, yine Musa'nin sylemesine gre, Kiralin yregini tas gibi katilastirmistir: sirf Musa'nin teklifini kabul etmesinde Musa ona ordulariyle saldirsin, diye! Okumamiza devam edelim: "Fakat Hesnon Kirali Sihon bizi memleketinden geirmek istemedi; nk bugn oldugu gibi onu senin eline versin diye (Tanri) onun ruhunu sertlestirdi, ve yregini katilastirdi. Ve Rab bana dedi: -'Bak, Sihon'u ve onun memleketini senin eline vermege basladim; onu mlk olarak almaga basla, t ki onun memleketini miras olarak alasin ve Sihon kendisi ve btn kavmi Yahats'ta cenk iin karsimiza ikti. Ve Allahimiz Rab, nmzde onu ele verdi, ve onu ve ogullarini ve btn kavmini vurduk. O vakit onun sehirlerini aldik ve her sehri erkekleriyle, kadinlariyla ve ocukalriyla beraber tamamen yok ettik; artakalan kimse birakmadik, kendimiz iin ancak hayvanlari ve aldigimiz sehirlerin malini apul ettik..."

(Tesniye, Bap 2: 26-36). Musa, Hesnon halkina yaptigi bu vahsetin aynini Basan Kirali Og'a ve lkesine de uygular. Dinleyelim Musa'nin agzindan bu dehset verici olaylari: "Ve dndk, Basan yolundan yukari iktik, ve Basan Kirali Og, kendisi ve btn kavmi, Edreide cenk iin karsimiza ikti. Ve Rab bana dedi: -'Ondan korkma, nk onu ve butn kavmini ve memleketini senin eline verdim.Ve Hesbon'da oturan Amorler Kirali Sihon'a yaptigin gibi ona yapacaksin'-. Ve Allahimiz Rab, Basan kirali Ogu da, btn kavmini da elimize verdi; ve kimsesi kalmayincaya kadar onu vurduk O vakit onun btn sehirlerini... Basan'da Og'un lkesini aldik; onlardan almadigimiz bir sehir kalmadi.. Ve Hesbon kirali Sihon'a yaptigimiz gibi, her sehri, erkekleriyle, kadinlariyle ve ocuklariyle beraber yok ederek tamamen harab ettik. Fakat kendimiz iin btn hayvanlari ve sehirlerin malini apul ettik..." (Tesniye, Bap 3: 1-9). Ve iste Musa, btn bu dehset verici olaylari, sirf Tanri'nin "byklgn" Israilogullarina anlatmak iin siralarken bir de syle der: "Ve o vakit Rabbe yalvarip dedim: Ya Rab Yehova, senin byklgn ve kudretli elini kendi kuluna gstermege basladin; nk gklerde ve yerde senin islerin ve ceberrutun gibi yapabilecek hangi silah vardir?" (Tesniye, Bap 3: 23-24)

I) Tevratin anlatmasina gre Musa'nin Tanrisi, Israil ogullarini hosgrsz ve baska miletlerin inan ve geleneklerine saygisiz kilmakta ustadir: Tevrat'ta yasamini okudugumuz Musa, aslinda halkin kutsal bildigi ilahlari ve putlari kendisine rakip bilen ve bunlari yok edebildigi takdirde sinirsiz bir iktidara ve saltanata kavusabilecegini dsnen bir kimsedir. Bundan dolayidir ki Tanri'yi, Israil ogullari ugruna nmetler yagdirmak isteyen ve fakat bu isi, onlari ilahlara ve putlara tapmaktan vazgeirmek iin yapan bir Yaratan gibi tanimlamis, kendisini de onun elisi saymistir. yle anlasiliyor ki bu ihtiras Musa'yi, hsgrszlge ve bagnazliga srkleyecek aptadir; o kadar ki insanlari birbirlerinin dsmani kilmaktan kainmaz, velev ki bu insanlar birbirlerinin yakin akrabalari olsunlar. Fakat bunu yaparken bir de kendi milletini, farkli inantaki milletlere karsi dsman yapip, hosgrsz kilmakta pek usta grnr. Basvurdugu usller, biraz yukarda grdgmz gibi, saldiri yolu ile insanlari kilitan geirmek, yagma ve talan ve apulculuk etmek, sehirleri yakip yikmaktir.

Ancak ne var ki mal ve mlkn yagma ve talan ettigi. milletlerin inan ve an'anelerine de darbe indirmekten geri kalmaz. Israil ogullarina verdigi su emir bunun nice canli rneklerinden biridir: "Mlklerini alacaginiz (yagma ve talan edeceginiz) milletlerin yksek daglar ve tepeler zerinde, ve her yesil aga altinda ilhlarina ibadet ettikleri btn yerleri mutlaka harap edeceksiniz, ve onlarin mezbahlarini yikacaksiniz ve onlarin Aserlerini ateste yakacaksiniz ve ilhlarinin oyma putlarini baltalayacaksiniz ve o yerden adlarini yok edeceksiniz..." (Tesniye, Bap 12: 2-4) Kendi iktidarini ve saltanatini koruyabilmek maksadiyle Musa'nin uyguladigi taktik korkuntur. Bu ugurda ana, baba, kardes baglarini dahi kopartmaktan kainmaz. Kendisini "peygamber" olarak tanittigi ve aslinda her seyi hayalinden uydurarak yaptigi iin, kendisi gibi bir baskasinin da ayni yolu deneyebilecegini ve halki pesinden srkleyebilecegini dsnerek hareket eder. Bunun arelerini bulmustur; Israil ogullarina syle der: "Eger aranizdan bir peygamber, yahut rya gren ikarsa, ve sana bir hrika yahut bir almet verirse ve: -'Bilmediginiz baska ilahlarin ardinca yryelim ve onlara kulluk edelim'- diye hakkinda syledigi almet yahut hrika vaki olursa, peygamberin yahut rya grenin szlerini dinlemeyeceksin; nk Allahiniz Rabbi btn yreginizle... seviyor musunuz diye bilmek iin Allahiniz Rab sizi deniyor. Allahiniz Rabbin ardinca yryeceksiniz ve ondan korkacaksiniz ve onun emirlerini tutacaksiniz ve onun szn dinleyeceksiniz ve ona kulluk edeceksiniz. Ve o peygamber, yahut o rya gren ldrlecek; nk ... sizi Misir diyarindan ikaran ve sizi klelik evinden kurtaran Allahiniza karsi sapiklik sylemistir. Bylece aranizdan ktlg atacaksiniz" (Tesniye, Bap 13: 1-5) Ve iste "peygamber" diye ya da "ryaci" diye ortaya ikan kisiler ana, baba, kardes, es ya da benzer yakinlar bile olsa, Tanridan baskasina ynelme egilimindeyseler, mutlaka ldrlmelidirler. Tevrat'da Tesniye kitabinda) sle yazili: "Eger kardesin, ananin oglu, yahut kendi oglun, yahut kendi kizin, yahut koynundaki karin yahut canin gibi olan dostun, seni gizlice bastan ikarmak iin... sana yakin yahut senden uzak olan milletlerin ilahlarindan biri hakkinda: -'Gidelim, baska ilahlara kulluk edelim'- derse ona uymayacaksin... ve gzn ona acimayacak ve esirgemeyeceksin... fakat onu mutlaka ldreceksin; onu ldrmek iin nce senin elin, ve sonra kavmin eli onun zerinde olacak. Ve lsn diye onu taslayacaksin, nk seni Misir diyarindan, klelik evinden ikaran Allahin Rabden seni ekmege alismistir. Ve btn Israil isitip korkacaklar ve bir daha aranizda bunun gibi kt bir sey yapmiyacaklardir" (Tesniye, Bap 13: 6- 11).

Eger bu sekilde hareket eden btn bir sehir halki ise, o sehir halki tm olarak kilitan geirilip, yok edilmelidir (Tesniye, Bap 13: 12-18). Musanin Tanrisinin bu sylediklerinin zeti sudur "Sizi benden baskasina itaate srkleyecek olanlara itaat etmeyin; onlari ldrn, velev ki onlar ananiz, babaniz ya da kardesiniz ya da btn bir sehir halki olsunlar". J) Musa'nin Tanrisi, Musa aleyhinde hi kimseye laf syletmez: Tevratin anlatmasina gre Musa, kendi aleyhinde konusulmasina, kendisine rakip tavir takinilmasina tahamml olmayan bir kimsedir; Tanri'yi bu konuda kendisini koruyan g gibi gstermesini bilir. Aleyhinde konustular diye kendi z kardeslerini bile, Tanri tarafindan cez'ya arptirilmalarini saglar. Nitekim Tesniye'de anlatilan su hikye bunu dogrulamakta: Musa'nin biri erkek, ve digeri kiz iki kardesi vardir. Erkek kardesi'nin adi Harn ve kiz kardesinin adi da Miryam'dir. Harun ve Miryam, bir aralik Musaya hased ederler ve: "Rab yalniz Musa vasitasiyle mi syledi? bizim vasitamizla da sylemedi mi" diye konusurlar. Konusmakta pek haksiz sayilmazlar nk daha nce degindigimiz gibi, Tanri onlari, zellikle Harn'u Musa'ya yardimci gibi bir sey yapmistir. Ancak ne var ki Harn ile Miryam bu sekilde konusmakla, peygamberlik isinde paylari bulundugu havasini yaratmislardir. te yandan bu kardesler, Musa'nin Habes asilli bir kadinla evli olmasina karsidirlar. Bu nedenle Musa aleyhinde konusurlar. Fakat Tanri, onlarin Musa aleyhindeki bu szlerini isitir ve gazaba gelir. Derhal onlari toplanma adirina agirir ve bulut direginden inip adirin kapisinda durur (Tevrat, Sayilar , Bap 12: 1-5); bu yaptiklari seylerden dolayi onlari azarlar ve gider. Fakat gittigi an Miryam kar gibi czamli olur, Harn ise Miryam'in bu halini grnce telasa kapilir ve Musa'ya yalvarir; syle der: "Aman efendim, rica ederim, budalalik ettigimiz ve su isledigimiz iin zerimize su koyma. Rica ederim, o (Miryam) , etinin yarisi yenilmis olarak dogan bir lye benzemesin". (Sayilar, Bap 12: 6-11). Bunun zerine Musa, kardesinin afv edilmesi ve eski haline getirilmesi iin, Tanriya yalvarir. Tanri, bu yalvariyi kabul ederek Miryam'i iyilestirir, fakat,ordugah'in disinda yedi gn hapse mahkum ederek, cezyi kaldirir (Sayilar, Bap 12: 12-16). Tevratta yailanlardan anlasilan sudur ki, Musa, her ne kadar kendi kardeslerine karsi, nispeten insafli denebilecek bir davranis ierisinde grnmekle beraber, baskalarina karsi hosgrden yoksun, son derece acimasiz bir yol tutmustur. Hele halki, Tanri'dan (daha dogrusu kendi verecegi emirlerden) gayri glere itaat ettirmek isteyenlere karsi tam manasiyle amansiz olmustur.

K) Tevratin aiklamsina gre Musa, Tanri'nin agziyle Israil ogullarini korkutarak, ve minnet altinda tutarak, ya da sululuk duygusu ierisinde birakarak ya da onlara nmetler (lkeler, gzel kadinlar vs...) vadinda bulunarak is grr, ve bu yoldan onlari kendisine itaat ettirir. Tevrat'da Musa'nin Tanri diye tanimladigi sey aslinda kendisidir: Israil ogullarini Tanri'ya boyun egdirtirken, aslinda kendi emirlerine boyun egdirtmis olur. Bunu saglayabilmek iin buldugu forml, Tanri'nin Israil ogullari ile bir ahid yaptigidir: gy bu ahid geregince Israil ogullari Tanri'dan baska tanri kabul etmeyecekler, puta ve ilhlara tapmayacaklar, sadece Tanri'nin emrine boyun egecekler, ve buna karsilik Tanri da onlari nmetler iinde tutacaktir. Musanin sylemesine gre Rab, esasen Israilogullarina Allah olmak iin onlara byk iyilikte bulunmus, onlari Misir diyarindan ikarmis, klelikten kurtarmistir. Bunu anlatmak maksadiyle Tanrinin syle konustugu yazilidir Tevratda: "Ben Kenn diyarini size vermek ve size Allah olmak iin, sizi Misir diyarindan ikaran Allahiniz Rab'im" (Levililer, Bap 25: 38). Ve Tanri, bu tr szleri Tevratin hemen her blmnn her Bap'inda hatirlatmaktan bikmaz. Tesniye'de syle der: "Seni Misir diyarindan, klelik evinden ikaran, iinde yakici yilanlar ve akrepler ve susuz, kurak toprak bulunan byk ve korkun lde seni yrten, sert kayadan senin iin su ikaran... Allain Rabbi unutmiyasin, ve ta ki, yreginde: -'Benim iin bu serveti yapan kendi kudretim ve kuvvetli elimdir-' demiyesin... nk servet kazanmak iin sana kudret veren odur. Ve vaki olacak ki eger Allahi unutur ve baska ilahlarin ardinca yrrsen ve onlara kulluk eder ve onlara secde kilarsan, sehadet ederim ki mutlaka helak olacaksiniz. Rab, sizin nnzden milletleri nasil yok etti ise, ylece yok olacaksiniz, nk Allahiniz Rabbin szn dinlemediniz" (Tesniye, Bap 8: 14-20; benzer konusmalar icin bkz. Tesniye, Bap 4: 20-24; 32-34; 37-40; Bap 5: 6; Bap 6: 20-25) te yandan Tanri, Israilogullarinin ahde aykiri bir hareketle baska ilahlara ya da putlara tapmalari halinde taslanmak sretiyle ldrleceklerini hatirlatmayi, daha dogrusu korkutmayi da ihmal etmez (rnegin bkz. Tesniye, Bap 4: 25-29; Bap 17: 2-7). Musa'nin olusturdugu bu tema, Tevrat'in ana tema'sidir ve din verileriyle siyaset yapmanin sirri olarak halki ynetenlerin elinde btn kitap boyunca is grecektir. Nitekim Musa, bizzat kendisi, halka bir sey yaptirtmak (rnegin halki savasa srklemek) istedigi

zaman Tanri'yi bu sekilde konusur gsterirdi. Halktan direnis grdg zamanlarda da Tanri'yi gazaba gelmis gibi yapar, halki Tanri'ya azarlatir, ya da Tanri tarafindan cezalandirilma tehdidi altinda tutardi. ogu zaman Tanri nezdinde halk lehine sefaatta bulunup Tanri'yi yatistirmis gibi grnr, bylece halki minnettar kilip, onlara kendi istediklerini kabul ettirirdi. Nice rneklerden biri syle: Misir'dan iktiktan sonra rastladiklari glklerden ve yokluklardan dolayi Israil ogullari sikyeti olmaga ve "Misir'da parasiz yedigimiz baligi, hiyarlari ve karpuzlari ve prasalari ve soganlari... hatirliyoruz; fakat simdi canimiz kurudu, hi bir sey yok.... Niin Misir'dan iktik" diyerek aglayip sizlanmaga baslarlar (Sayilar, Bap 11: 5-9; 20, Bap 12, 13,14) . Btn Israil ogullari Musa'ya ve Harun'a karsi sylenirler. Kendilerine bir bas seip Misir'a dnmeyi dsnrler. Fakat Tanri onlari isitir ve fkelenir; Musa'ya syle der: "Ne vakte kadar bu kavm beni hor grecek? ve aralarinda yapmis oldugum btn alametlere ragmen ne vakte kadar bana iman etmeyecekler? Onlari veba ile vuracagim, onlari mirastan mahrum edecegim, ve seni onlardan byk ve kuvvetli bir millet edecegim" (Sayilar, Bap 14: 11-12) Fakat Musa Tanri'yi yatistirir ve syle der: "...Ve eger bu kavmi... ldrrsen, o zaman senin shretini isitmis olan milletler syleyip diyecekler: -'Rab kendilerine and ettigi diyara bu kavmi gtremedigi iin onlari lde ldrd. Ve simdi niyaz ederim Rabbin kudreti byk olsun, nasil ki sen syleyip dedin: -'Rab ok sabirlidir ve merhameti oktur, fesadi ve gnahi bagislar'- ... Niyaz ederim, Misir'dan buraya kadar bu kavmi nasil bagisladinsa, bu kavmin fesadini merhametinin byklgne gre bagisla" (Sayilar: Bap 14: 13-19). Musa'nin bu szleri zerine Tanri yumusar ve Musa'ya: " senin szne gre (onlari) bagisladim" der (Sayilar, Bap 14: 20). Bununla beraber kendisine karsi isyankar davranmis olan kisileri veba hastaligi ile vurur (Sayilar, Bap 14: 37) Grlyor ki Tanri, hani sanki Musa'dan tavsiye almaga muhta, ve ancak onun makul szleri zerine is grebilirmis gibi bir durumdadir. Bu yukardakine benzer durumlara daha sonraki Bap'larda rastlamak mmkn. rnegin Sayilar kitabinin 21ci Bap'inda Israil ogullari, kendilerini Amorlere karsi savasa srklemk isteyen Tanri'ya: "Bizi neden Misir'dan ikarip bu hallere dsrdn, vs..." diye atarlar (Sayilar, Bap 21: 5), ve bu yzden Tanri tarafindan cezalandirilirlar (Sayilar, Bap 21: 6) fakat sonra nedmet duyarlar ve onlarin bu nedmetini Musa Tanri'ya bildirir ve Tanri'dan sefaat diler. Tanri onun istegini kabul edip, onlari afveder (Sayilar Bap 21: 7-10). Afv edilen halk Musa'ya minnettar kalip onun emirlerine boyun egerek Amorler zerine saldiriya geerler (Sayilar, 21: 10 ve d.). Saldiri sonucu basta Amorlerin kirali olmak

zere halkin tamami kilitan geirilir (Sayilar, Bap 21: 31-35). Daha sonra Moab ovasina gelindikte, Tanri Israilogullarina, Musa araciligiyle emir verir: "Kenn diyarina getiginiz zaman memlekette oturanlarin hepsini nnzden kovacaksiniz...diyari mlk olarak alacaksiniz ve orada oturacaksiniz, nk onu mlk emek zere size verdim..." (Sayilar, Bap 33: 5053). Tanri'nin dedigi gibi yapilir. Yine bunun gibi Tesniye'de Tanri, Israil ogullarini sululuk duygusu ierisinde birakir; Musa'ya hitaben syle der: "Iste sen atalarinla uyuyacaksin' ve bu kavm kalkacak, aralarinda bulunmak zre gitmekte olduklari diyarin yabanci ilhlari ardinca zina edecekler ve beni birakacaklar, ve onlarla ettigim ahdimi bozacaklar. Ve o gn onlara karsi fkem alevlenecek ve onlari birakacagim, ve onlardan yzm saklayacagim, ve onlar yenilip bitecekler, ve onlara ok ktlkler ve sikintilar erecek, ve o gn diyecekler: -'Aramizda Allahimiz olmadigi iin degil midir ki bize bu ktlkler erdi?'- . Ve baska ilahlara dnmekle yaptiklari btn ktlkten dolayi ben o gn mutlaka yzm saklayacagim..." (Tesniye, Bap 31: 16-19). Bu dogrultuda olmak zre de Musa Israil ogullarina syle der: "... ben bugn sizinle beraber daha sagken Rabbe karsi si oldunuz; lmmden sonra ne kadar ziyade si olacaksiniz?. Siptlarinizin btn ihtiyarlarini ve ileri gelenlerini yanima toplayin... onlara karsi gkleri ve yeri sahit tutayim. Zira biliyorum ki lmmden sonra bsbtn bozulacaksiniz ve size emrettigim yoldan sapacaksiniz; ve son gnlerde sizi ktlk karsilayacak; nk ellerinizin isi ile Rabbi fkelendirmek iin onun gznde kt olani yapacaksiniz" (Tesniye, Bap 31: 27-29) Grlyor ki Musa, Israil ogullarini sululuk duygusu ierisinde tutarak kendisine boyun egdirtme kurnazliginda rakipsizdir.

L) Musa'nin Tanrisi, Isaril ogullarini Misir Firavunun zulmnden ve kleliginden kurtardigini syliyerek, onlari minnet altinda birakip kendisine boyun egdirtme siyasetini gder Israil ogullarini Tanri'ya karsi minnet duygusu altinda tutup onlari Tanri'ya (dolayisiyle kendi emirlerine) itaat ettirmek iin Musa: "Tanri sizi Misir'dan, klelikten kurtardi ve yeni lkelere yerlestirdi" temasini devamli sekilde islemistir. Nice rneklerden biri Tesniye 'nin 29 Bap'idir. Orada Tanri gy Israil ogullarina syle konusur: "Ve kirk yil sizi lde yrttm; zerinizde esvabiniz eskimedi, ve ayaginda arigin eskimedi. Allahiniz Rab ben oldugumu bilesiniz diye ekmek yemediniz, ve sarap ve iki

imediniz. Ve bu yere geldiginiz zaman Hesbon Kirali Sihon ve Basan kirali Og bize karsi cenk iin iktilar ve onlari vurduk ve onlarin memleketini aldik... Bunun iin, her seyde basarili olasiniz diye, bu ahdin szlerini tutun ve onlari yapin..." (Tesniye, Bap 26: 2-9). Israil ogullarina zaferler kazandirdigini syliyen Tanri onlardan karsilik olarak, itaat, bekler (Bkz. Tesniye, Bap 4: 1-3, 5-6,8,12-14). te yandan Musa, Tanri'ya karsi minet duygulari ierisinde tutabilmek iin Israil ogullarini:, "Tanri bizi Misirdan kurtardi" diye devamli sekilde dua eder durumda tutmustur. Syle der: "Ve Allahin Rabbin nnde cevap verip diyeceksin: -Babam gcebe bir aram idi ve sayica az olarak Misira inip orada misafir oldu; ve orada byk, kuvvetli ve sayica ok bir millet oldu. Ve Misirlilar bizimle kt davrandilar ve bizi alaltip zerimize agir hizmet koydular ve atalarimizin Allahi Rabbe feryat ettik ve Rab sesimizi isitti ve dsknlgmz ve rahmetimizi ve sikintimizi grd, ve Rab kuvvetli elle ve uzanmis kolla ve byk dehsetle ve alametlerle ve harikalarla bizi Misirdan ikardi ve bizi bu yer getirdi, bu diyari st ve bal akan diyari bize verdi. Ve simdi, ya Rab, senin bana verdigin topragin mahsulnun turfandasini iste getirdim..." (Tesniye, Bap 26: 6-10). Grlyor ki Musa'nin amaci halki Tanri'ya (aslinda kendisine) kr krne itaat ettirmektir. Tanri'nin emirleridir diye kendi isteklerini halka kabul ettirme yolunu semistir (Bkz. Tesniye, Bap 5: 28-31; Bap 6: 1-3)

XI) Musa'nin lmnden sonra Tanri, Israilogullarinin basina Yesu'u getirir ve onu rdn ve Lbnan topraklarina saldirtip halklari kilitan geirttirir: nk buralarin fethini daha nce Musa'ya sz vermistir. Tevrat'ta yazilanlara gre Israilde, Tanri'nin yzyzende bildigi "peygamberler" arasinda Musa'dan daha byk apta biri ikmamistir (Tesniye, Bap 34: 12). Ve iste bu sevgili "peygamberi Musaya Tanri, gnlerden bir gn, hangi lkelerin ve topraklarin fethedilecegini bildirir. Bu fethedilecek olan yerler "st ve bal" diyari diye bilinen yerlerdir ki btn Gileadi, btn Naftaliyi ve Efraim ve Manasse diyarini ve gneyde Eriha deresinin btn havzalarini kapsamaktadir. Tanri ona syle der: "Ibrahime, Ishaka ve Yakuba: -'Senin zrriyetine verecgim'- diye and ettigim diyar budur; ben onu gzlerinle sana gsterdim, fakat oraya gemiyeceksin" (Tesniye, Bap 34: 4-5).

Musa 120 yasina geldigi zaman Tanri onun canini alir ve Moab diyarinda bir yere onu gmdrr. Tevrat'in sylemesine gre "bugne kadar kimse onun kabrini bilmez (bulamamistir)" (Tesniye, Bap 34: 6). Musa'nin lmnden sonra Tanri, onun hizmetisi Nun oglu Yesu' a syle der: "Kulum Musa ld, ve simdi kalk, sen ve btn bu kavm... Israilogullarina vermekte oldugum diyara bu Erdenden gein. Musaya syledigim gibi ayaginizin tabaninin basacagi her yeri size verdim. Siniriniz lden ve bu Lbnandan byk irmaga, Firat irmagina kadar, Hittlerin btn diyari ve gn batisina dogru byk denize kadar olacaktir. Hayatinin btn gnlerince kimse sana karsi duramayacak; nasil Musa ile beraber oldumsa seninle de yle olacagim..." (Yesu, Bap 1: 1-5) Ancak Tanri'nin bir sarti vardir ki o da Yesu ile kavminin Kitab'a sadik kalmasi ve Tanri emirlerine uymasidir (Yesu, Bap 1: 7-10) Bunun zerine Yesu iki adamini casusluk yapmak zere Eriha'ya gnderir (Yesu, Bap 2: 1-2). Casuslar Eriha (Jerico) lkesine geldiklerinde Rahab adindaki bir fahisenin evine siginirlar. Ancak ne var ki Eriha kiralina bu casuslarin geldikleri haber verilir. Bunun zerine kiral, casuslarin yakalatilmalarini emreder ve adamlarini fahise Rahab'in evine gnderir. Fakat Rahab casuslari gizli bir yere gizlemistir; evini arastirmak iin gelen adamlara yalan syler; Kiral'in adamlari da ona inanirlar ve ikip giderler. Onlar gittikten sonra Rahab casuslara durumu bildirir ve onlari selmetler; fakat selmetlerken syle der: "Ve simdi, rica ederim. Rabbin hakki iin bana and edin, madem ki size inayetle davrandim, siz de babamin evine inayetle davranacaksiniz ve bana sadakat nisanesi verin ve babami, anami ve kardeslerimi ve kizkardeslerimi ve onlara ait olanlarin hepsini sag birakacaksiniz" (Yesu, Bap 2: 12-13) Bunun zerine casuslar: "Eger bu isimizi aiga ikarmazsaniz, sizin yerinize bizim canimiz feda oldun; ve vaki olacak ki, Rab bize bu diyari verdigi zaman sana inayetle ve sadakatla davranacagiz" (Yesu, Bap 2: 14) diye kadina teminat verirler ve sehrin kusatilmasi ve ele geirilmesi sirasinda ailesi efradiyle birlikte evde kalmasini, sokaga ikmamasini tenbih ederler. Daha sonra arastirmalarini yapip Yesu'nun yanina dnerek grdklerini anlatirlar (Yesu, Bap 2: 15-24) . Yesu ordusu ile birlikte sefere ikar ve Tanri'nin yardimiyle rdn topraklarindan geer: Tanri nasil ki vaktiyle Kizildenizi kurutarak Musa'ya ve Israilogullarina yardimci oldu ise, simdi de rdn sularini kurutarak Yesu'a yardimci olmustur (Yesu, Bap 3: 1-17; Bap 4: 13, 23-24). rdn'n dogusunda, Erden'in telrinde bulunan Amor'lerin btn kirallari ve deniz yaninda olan Kenanlilarin kirallari, olan bitenleri ve mucize olaylarini duyduklari iin dehsete dserler ve Israil ogullarindan korkmaga baslarlar

(Yesu, Bap 5: 1 ve d.) Ordu Eriha diyarina yaklasirken Tanri Yesu'a emir verir ve ordusundaki insanlari ikinci kez snnet ettirmesini ister. nk Misir'dan ikis tarihinden sonra Israil ogullarindan bir ogunun snetsiz olduklari anlasilmistir. Tanri'nin emriyle orduda hi kimse snetsiz kalmamis olur (Yesu, Bap 5: 2-8) Bu is bittikten sonra Yesu, Eriha sehrini kusatir; kus uurtmaz; hi kimse sehre giremez ve hi kimse de sehirden ikamaz. Kusatma'nin baslamasiyle Tanri Yesu'a: "Bak, Eriha'yi ve kiralini ve cesur yigitleri senin eline verdim. Ve siz, btn cenk adamlari, epevre bir kere sehri dolasacaksiniz" (Yesu, Bap 6: 2) der ve yapilmasi gereken seyleri bildirir. Bu talimata gre kusatma 6 gn srecek ve yedinci gn saldiriya geilecektir (Yes, Bap 6: 3-8). Yesu Tanri'nin emri geregince yapar ve 7ci gn saldiriya geilmek zere orduya su emri verir: "... Ve sehir ve onda olanin hepsi Rabbe tahsis edilecek, yalniz fahise Rahab ve kendisiyle beraber evde olanlarin hepsi yasayacak, nk gnderdigimiz ulaklari sakladi... Btn gms ve altin ve tun ve demir esya (Tanri'nin hazinesine it olacaktir)". (Yesu, Bap 6: 16-20) Bunun zerine ordu saldiriya geer ve sehri alir: "Ve erkek ve kadin, gen ve ihtiyar, kz ve koyun, ve esek, ve sehirde olanlarin hepsini kilitan geirip tamamen yok (ederler) ..." (Yesu, Bap 6: 19-21). Bu isler bittikten sonra Yesu, sanki yapilan vahset yeterli degilmis gibi, evvelce casus olarak gnderdigi iki adami saklayan fahise'yi ve ailesini agirtip agirlar, ve sonra sehrin bastan asagi yakilip yikilmasini emreder (Yesu, Bap 6: 22-24). Emir geregince askerler: "sehri ve onda olanin hepsini atese verdiler; yalniz gms ve altini ve tun ve demir esyayi Rabbin evinin hazinesine koydular" (Yesu, Bap 6: 24) Bu da olduktan sonra Yesu, hi kimsenin Eriha sehrini yeniden bina etmemesi iin su lnetlemeyi yapar: "Bu sehri, Erihayi, kalkip bina eden adam Rabbin nnde lnetli olsun" . Hem de ylesine bir lnetleme yapmistir ki, sehri bina etmeye kalkisacak olanlarin ocuklari leceklerdir (Yesu, Bap 6: 26) Ve iste "Kutsal" kitap, btn bu islerin Tanri'nin yardimiyle tamamlanmis oldugunu ve bylece Yesu'nun shretinin btn lkeyi sardigini hatirlatarak sunu ekler: "Ve Rab, Yesu ile beraberdi, ve onun shreti btn diyara yayildi" (Yesu, Bap 6: 27) Evet byle diyor "Kutsal" kitap!

Eriha lkesinin fethinden, halkinin kilitan geirilmesinden ve tm varliginin apul edilmesinden sonra sira Ay lkesine gelmistir. Tanri Yesu'ya, bu lkeyi de, tipki Eriha diyarina yaptigi gibi, kknden yok etmesi ve halkini kilitan geirmesi iin emir verir; syle der: "Korkma ve yilginliga dsme; btn cenk adamlarini kendi yanina al ve kalk Aya ik; iste Ay kiralini ve kavmini ve sehrini ve memleketini senin eline verdim; ve Aya ve kiralina, Erihaya ve onun kiralina yaptigin gibi yapacaksin; ancak mallarini ve hayvanlarini kendiniz iin apul edeceksiniz; sehre karsi arka tarafindan pusu kur" (Yesu, Bap 8: 1-2). Yesu Tanri'nin emrettigi gibi yapar ve otuz bin askerini sefere hazirlar ve onlara savas taktigini aiklar: "Iste, sehre karsi, arka tarafinda pusuda yatacaksiniz; sehirden ok uzaga gitmeyin, ve hepiniz hazir durun; ve ben ve yanimda olan btn kavm sehre yaklasacagiz. Ve vaki olacak ki... bize karsi iktiklari zaman onlarin nnde kaacagiz; ve biz onlari sehirden ayirincaya kadar ardimizdan kovaliyacaklar... ve siz pusudan kalkacaksiniz ve sehri alacaksiniz; nk Allahiniz Rab onu elinize verecek. Ve vaki olacak ki, sehri ele geirdiginiz zaman, sehre ates salacaksiniz; Rabbin szne gre yapacaksiniz..." (Yesu, Bap 8: 4-8). Bu taktige uygun olarak Ay sehri fetholunur ve sehirdeki 12 bin kisilik halk, kadin erkek, gen ihtiyar tm olarak kilitan geirilir. Ay kirali bir agaca asilarak ldrlr; cesedi sehrin kapisinin nne gmlr; zerine taslar yigilir. Sehir'de varlik olarak ne varsa her sey yagma edilir. Tanri'ya takdimeler sunulur, kurbanlar kesilir. Bu olaylari izlemek zere toplanmis olan Israil halkina "kutsal" kitabin hkmleri ve Tanri'nin szleri okunur (Yesu, Bap 8: 10-35). Bylece Tanri, Israil ogullarina kendisini begendirmis ve saydirtmis olur.

Yesu'nun Eliha ve Ay lkelerine yaptigini duyan diger bir ok lkeler dehsete dserler ve Israil ogullarindan gelebilecek muhtemel bir saldiriya karsi koyabilmek iin aralarinda anlasmak isterler. Bununla beraber Gideon halki, farkli bir taktik kullanmak sretiyle kurtulus yolu arar. Gideon, o evredeki kiralliklarin en byklerinden biridir ve halkinin yigitligiyle taninmistir. Uygulamak istedikleri hileli taktik sudur: Kendilerini ok uzak diyarlarda yasiyormus gibi gsterip Israil ile baris anlasmasi yapmak zere Yesu'a temsilci gndermek. Nitekim aralarindan setikleri temsilcilere eski ve yipranmis elbiseler ve ariklar giydirirler; yanlarina yipranmis torbalar tasiyan esekler, kfl ekmekler verirler. Bu temsilciler Gilgal denen mevkide ordugah kurmus olan Yesu'a giderek syle derler: "Biz uzak bir memleketten geldik; ve simdi bizimle

bir ahit kesin". Onlari dinleyen Yesu sorar: "Siz kimsiniz ve nereden geliyorsunuz?". Onlar cevaben syle derler: "(Biz) senin Allahin Rabbin adi iin kullarin ok uzak bir memleketten geldik; nk onun haberini ve Misirda yaptigi btn seyleri ve Erden tesinde olan Amorlerin iki kiralina... yaptigi seyleri isittik, Ve ihtiyarlarimiz ve memleketimizin btn ahalisi bize syleyip dediler: -'Yol iin elinize azik alin ve onlari karsilamak iin gidin ve onlara diyin: Biz sizin kullariniz, ve simdi bizimle ahit kesin-. Yaniniza gelmek iin iktigimiz gn bu ekmegimizi azik olarak evlerimizden sicak almistik; fakat simdi, iste, kurumus ve kflenmistir; ve doldurdugumuz bu sarap tulumlari yeni idiler, ve iste yirtildilar ve yol ok uzun oldugu iin esvaplarimiz ve ariklarimiz eskidi" (Yesu, Bap 9: 6-14). Bu szler zerine Yesu onlara inanir ve baris yapmak zere ahitlesir (Yesu, Bap 9: 15). Sylemege gerek yoktur ki Gideon temsilcileri yalan ve hileye basvurmuslardir; nk Gideon lkesi Israil'lilerin bulundugu yerden uzak degil fakat pek yakindir. Ancak Gideon temsilcilerini bu yola basvurduklari iin kinamak dogru olmaz, nk canlarini kurtarmak iin baskaca yapabilecekleri bir sey yoktu. te yandan hile ve yalan yoluna basvuran sadece onlar degil fakat asil Israillilerdi; elde etmek istedikleri seyleri hep bu yoldan saglamagi gelenek edinmislerdi. Bu itibarla Gideon halkini byle bir yola saptilar diye sulu saymak gtr. Fakat Yesu bu grste degildir. Nitekim az zaman sonra Gideon'lularin uzak diyarlarda degil fakat hemen civarda oturduklarini kesfeder. nk g edipte gnlk bir yrysten sonra kendisini onlarin lkesinde bulunca, yalan sylediklerini anlar ve neden dolayi yalan sylediklerini sorar. Gideon'lular, yaptiklari isten dolayi ndim olurlar, zr dilerler ve kaderlerine razi olacaklarini bildirirler; syle derler: "Senin Allahin ... btn memlekti size vermek, ve memleketin btn ahalisini nnzden helak etmek iin kulu Musa'ya nasil emir verdigini senin kullarina kuvvetle bildirildiginden dolayi, sizin yznzden canlarimiz iin ok korktuk ve bu seyi yaptik. Ve simdi iste senin elindeyiz; yapilmasi gznde dogru ve iyi olani bize yap" (Yesu, Bap 9: 24-25). Kuskusuz ki bylesine samim ve hakli bir nedene dayali davranis zerine, "merhametli" bir Tanri'nin elisi olarak, Yesu'nun, yapacagi sey, Gideonlulari bagislamak olmaliydi. Fakat yine kuskusuz ki Yesu, byle bir byklg ve asleti gsterebilecek bir kimse degildi. Her ne kadar onlari kilitan geirmemekle beraber her birini ebediyen kle haline sokar. Onlari Kilitan geirmemesinin nedeni onlarla ahit yapmis olmasidir; onlari ldrttg takdirde Tanri'yi fkelendirmekten ekinir; aslinda onlari kle olarak kullanmanin muhtemelen kendisi ve Israil'liler iin daha kazanli olacagini dsnms olmalidir ki onlara syle der: "Ve simdi lnetlisiniz, ve Allahimin evi iin sizden odun kesen ve su eken kleler eksik olmiyacaktir" (Yesu, Bap 9: 23). Bylece Gideon halki, o tarihten sonra Israil'lilere odun kesen ve su eken kleler haline girmis olur (Yesu, Bap 9: 27).

A) Tanri, Yesu'nun gz koydugu lkeler halkinin kalplerini katilastirir; bylece bu halkalrin yok edilmeleri iin Yesa bahaneler yaratmis olur: Tevrat, Tanriyi son derece keyf, kaprisli ve insafsiz bir tanimlamaya sokmustur; su bakimdan ki, Tanri, yabanci milletlerin topraklarini ve varliklarini Israil ogullarina vermek istedigi zaman bu miletleri kati kalpli yaparak onlari Israil ogullarini tahrike ve direnmeye srkler. Bylece Israil ogullari bu milletlere karsi saldiri bahanesi bulmus olurlar; saldiri esnasinda da Tanri onlara yardimlarda bulunur. Nice rneklerden biri olmak zere Yesu kitabinin 11ci Bap'indaki olaylari zetleyelim: Yesu'nun saldirilarini ve gaddarliklarini grenerek korkuya kapilan Hatsor kirali Yabin, gney ve kuzey blgelerinde bulunan bir ok kirallara 1 haber gnderir ve Israil'e karsi ortak bir cephe kurulmasini ister. Bu istek zerine btn bu kirallar birlesirler ve Israil ile cenketmek zere Meron sulari yaninda bir araya konarlar (Bkz. Yesu, Bap 11: 1-5). Fakat aslinda onlarin bu sekilde davranmalarina ve Israil'e karsi cephe almalarina sebeb olan bizzat Tanri'dir. nk Tanri Israil'e karsi cenge iksinlarda yenilsinler ve helk olsunlar diye onlarin yregini katilastirmistir: tipki vaktiyle Musa zamaninda, Firavun'un ve halkinin yregini katilastirdigi ve sonunda onlari helk ettigi gibi (Yesu, Bap 11: 20-21). Daha baska bir deyimle Tanri, Musa'dan beri gelenek edindigi bu taktigini Yesu vesilesiyle yeniden uygulamaktadir. Nitekim yukarda sz konusu edilen kirallarin Israil'e karsi cenketmek iin Merom sulari kenarinda toplanmalari zerine Yesu'a syle der: "Onlardan korkma; nk yarin bu vakitte onlarin hepsini Israilin nnde vurulmus olarak ele verecegim; atlarini topal edeceksin ve cenk arabalarini ateste yakacaksin" (Yesu, Bap 11: 6) Tanri'nin bu teminati zerine Yesu, askerleriyle saldiriya geer ve karsisina ikan kirallari ve halklari kilitan geirir; atlari topal eder ve cenk arabalarini ateste yakar; btn varliklarini apul eder (Yesu, Bap 11: 7-9). Sonra geri dner ve Hatsor denen yerleri alir "kirali kilila vurur"; nefes sahibi bir tek can kalmayincaya kadar btn halki kilitan geirir ve Hatsoru atese verir. Kutsal Kitapta syle yazili: "Ve bu kirallarin btn sehirlerini ve onlarin btn kirallarini Yesu aldi ve Rabbin kulu Musanin emrettigi gibi onlari kilitan geirip tamamen yok etti... Ve Israilogullari bu sehirlerin btn malini ve hayvanlarini kendileri iin apul ettiler; fakat hepsini helk edinceye kadar her adami kilitan geirdiler; ve nefes sahibi bir kimse birakmadilar... " (Yesu , Bap 11: 10-23). Yine Kutsal Kitab'in sylemesine gre Yesu, kendisine karsi cenge ikan diger bir ok lkeleri ve sehirleri fetheder, ve bu yerlerin kirallarini ve halklarini kilitan geirir, mallarini ve varliklarini apul

eder. Ve btn bunlara sebeb Tanri'dir; Tanri bu kirallari ve halklari Yesu'a karsi savasa zorlamis ve byle onlarin Yesu karsisinda yenilgiye ugrayip yok olmalarini saglamistir. Yesu Kitabinda syle yazili: "nk Rabbin, Musaya emrettigi gibi, onlari tamamen yok etsin, onlara lutuf olmayip ancak kendilerini helak etsin diye, Israile karsi cenge ikmak iin onlarin yregini katilastirmak Rab tarafindan oldu" (Yesu, Bap 11: 20) 1 Kenn, Amor, Hitt, Yebus, Simron, Aksaf vs... gibi kiralliklar

B) Yesu esitli sehirler halkina karsi savasirken ve bu sehirleri yakip yikarken, halklarini kilitan geirirken Tanri da ona, gkten taslar firlatmak sretiyle yardimci olur: Ahd al-atik in Yesu adli kitabinda Tanri'nin, esitli lkeler halkina karsi saldiriya girisen Yesu'a nasil yardimci oldugu, ve bu halklarin yok edilmelerine nasil katkida bulundugu anlatilir. Bu konuda anlatilanlarin zeti syle: Yerusalim Kirali Adoniysedek, Yesu'nun asker basarilar sayesinde giderek byk bir tehlikeli olmaga basladigini grnce kendisine mttefik arar. Bir ok kirallara haber gndererek: Yanima ikin ve bana yardim edin ve Gibeonu vuralim, nk (Gibeon) Yes ile ve Israilogullari ile (baris andlasmai yapti)" der (Yesu, Bap 10: 4) Bunun zerine Hebron, Yarmut, Lasin ve Eglon kirallari, ordulariyle bir araya gelerek Gibeon'u kusatirlar. Gibeon'un adamlari Yesu'a haber gnderip yardim ister. Yesu ordusunu alarak yola ikar. Bu arada Tanri ona: "Onlardan korkma; nk onlari senin eline verdim; onlardan kimse senin nnde durmayacaktir" (Yesu, Bap 10: 8) Yesu ve Israil ordusu ansizin onlarin zerlerine yrr ve Tanri'nin yardimiyle onlari byk bir yenilgiye ugratir. Kitabin yazmasina gre Tanri, bu sirada "(dsman) zerine gklerden byk taslar atti ve ldler. dolu taslari ile lenler Israilogullarinin kilila ldrdklerinden daha oktu" (Yesu, Bap. 10: 912) Bu zaferler vesilesiyle Yesu ylesine bir azamet duyar ki kinata hkmetmege kalkar. rnegin gnes'e ve ay'a yerlerinde durmalarini emreder ve emrettigi gibi olur: gnes ve ay dururlar, t ki Israil ogullari dsmandan alana kadar (Yesu, Bap 1: 12-14) Bu olaylar sonunda hezimete ugrayan bes kiral kurtulus aresini kamakta bulurlar ve Makkeda'da bir

magaraya siginirlar. Bunu duyan Yesu adamlarini gnderip onlari huzuruna getirtir. Kendisiyle cenge gitmis olan adamlarin reislerine hitaben syle der: "Yaklasin, ayaklarinizi bu kirallarin boyunlari zerine koyun". Adamlari yaklasip ayaklarini kirallarin boyunlari zerine koyarlar. Yesu szlerine devam eder: "Korkmayin ve yilginliga dsmeyin; kuvvetli olun ve yrekli olun; nk cenketmekte oldugunuz btn dsmanlariniza Rab byle yapacaktir" (Yesu, Bap 10: 24-25). Bunlari syledikten sonra bes kirali bir vurusla ldrr ve onlari bes aga zerine astirir. Kirallarin cesedleri aksama kadar agata asili olarak kalir. Aksam olunca Yesu, bu cesedleri agatan indirtir ve bes kiralin gizlenmis olduklari magaraya attirir; magaranin agzina byk taslar koydurtur. Bu isler bittikten sonra Makkedayi kusatip alir ve kiralinin kafasini kilila kestirir; sonra "ondan olan btn canlari tamamen yok etti; artakalan kimse birakmadi; ve Makkeda kiralina Eriha kiralina yaptigi gibi yapti" (Yesu, Bap 10: 28) . Daha sonra Yesu, sirayla Libnah, Lakis, Eglon, Hebron ve Devir denen yerleri fetheder ve burada yasayan insanlari, tek bir can kalmacasina, kilitan geirir (Yesu, Bap 10- 29-43).

C) Israil ogullarini kendisine boyun egdirtebilmek iin Yesu, Tanri'yi haksizlik yapar sekilde tanimlar: Tipki Musa'nin yaptigi gibi, Yesu da Israil ogullarini, sirf pesinden getirebilmek, onlara her dedigini yaptirtabilmek, rnegin savaslara srkleyebilmek, yagma, talan ve apul etmege zorlayabilmek iin Tanri'yi olmadik haksizliklara, hile ve yalan usllerine tenezzl eden ve bu yaptiklariyle vnen bir "Yaratan" seklinde gstermekten geri kalmamistir. Biraz yukarda bunun bazi rneklerini verdik. Fakat Yesunun, asil yaslanipda lecegini anladigi an, Israil ogullariyle yaptigi bir veda konusmasi vardir ki onun bu ynn daha belirli bir sekilde ortaya vurur. Bu konusmasinda Yesu, Tanri'nin syle dedigini bildirir: "Israilin Allahi Rab byle diyor: -'Ibrahimin babasi ... Terah, atalariniz eski zamanda irmagin te tarafinda otururlardi; ve baska ilahlara kulluk ederlerdi. Ve ataniz Ibrahimi irmagin te tarafindan aldim ve onu btn Kenn diyarinda yrttm ve zrriyetini ogalttim ve kendisine Ishaki verdim. Ve Ishaka Yakubu ve Esayi verdim... Ve Yakubla ogullari Misira indiler. Ve Musa ile Harunu gnderdim ve Misirin ortasinda yaptigim seylerle onu vurdum; ve... atalarinizi Misirdan ikardim ve denize geldiniz; ve Misirlilar Kizil Denize kadar enk arabalari ile... atalarinizin ardini kovaladilar (ve Rabbiniz)... onlarin zerine denizi getirdi... ve uzun zaman lde oturdunuz. Ve sizi Erden tesinde oturan Amorler diyarina getirdim.. ve onlari elinize verdim ve onlarin memleketini mlk olarak aldiniz ve nnzde

onlari helak ettim (Tanri ayni seyleri Erihalilara, Perizzilere, Kenanlilara ve Yabuslere karsi yaptigini hatirkatarak devam eder). (Ve btn bunlar) senin kilicinla ve senin yayinla olmadi (Hepsi de Tanri tarafindan oldu) Ve zerinde islemediginiz bir diyari ve bina etmediginiz sehirleri size verdim, ve onlarda oturuyorsunuz; dikmediginiz baglardan ve zeytinliklerden yiyorsunuz. Ve simdi Rabden korkun ve ... ona kulluk edin..." (Yesu, Bap 24: 1-15) Grlyor ki Yesu'nun ve Israil ogullarinin Tanrisi, baskalarinin alin teriyle edindikleri seyleri onlardan yagma yolu ile alip Israillilere ihsan etmekte sakinca bulmuyor ve bu haksizliklari sirf onlari baska ilahlara tapmaktan uzaklastirip kendisine tapsinlar diye yapiyor. Neden acaba bu isi, diger kavmlere yapmaz da kendisine devamli sekilde isyankar olan, kafa tutan, bas kaldiran Israil ogullarina yapar? Bu sorunun yanitini vermek kolay: nk bu Tanri, Israil ogullari adina Ahd al-atik I (Kitab-i Mukaddes ) i yazanlarin kendi kafalarindan yarattiklari bir Tanri'dir.

D) Yesu'nun sylemesine gre her bir Israilli bin dsmana bedeldir, nk Tanri her bir Israilli yerine savasmaktadir: Tipki Musa'nin yaptigi gibi Yesu'nun da Israil ogullarinin kafasina sokmak istedigi sey su olmustur ki savaslarda her bir Israilli bin dsmana bedeldir, nk aslinda dsmanla arpisan Tanri'dir; dsmani bozguna ugratan , alt eden, yok eden ve ettikten sonra onun varligini ve topragini Israil ogullarina veren dogrudan dogruya Tanri'dir. Nitekim Yesu, yaslanipta lecegini anladigi zaman btn Israil ihtiyarlarini agirip onlara syle der: "Ben kocadim ve yasta ilerledim; Allahiniz Rabbin sizin ugrunuzda btn bu milletlere yaptigini grdnz, nk sizin iin cenk eden Allahiniz Rabdir... nk Rab nnzden byk ve kuvvetli milletleri kovdu... Sizden bir kisi bin kisiyi kovaliyacaktir; nk Allahiniz Rab, size syledigi gibi, sizin iin cenk eden odur" (Yesu, Bap 23: 2-10). Fakat btn bunlari yapmasinin nedeni Israil ogullarini yabanci toplumlardan uzak tutmak, onlarla hi bir sekilde kaynastirmamaktir.

E) Tipki Musa gibi Yesu da Israil ogullarini irki duygularla ve yabanci dsmanligi ile yetistirme hevesindedir: "Aranizda yasayan yabancilarla evlenmeyin, onlara karismayin" der. Yine tipki Musa'nin yaptigi Yesu'nun da baslica amaci Israil ogullarini koyu irki ruhla ve yabanci dsmanligi duygulariyle yogurmakti. Yasami boyunca bunu her firsatta ortaya vurmaktan geri kalmamistir. lmeden nce son vasiyeti de bu dogrultuda olmustur.

Biraz nce belirttigimiz gibi, yasca ilerledigi bir tarihte Yesu, Israil ihtiyarlarini toplayip : "Allah (yabanci) milletleri nnzden sprecek ve gznzn nnde onlari kovacaktir... ve onlarin diyarini mlk edineceksiniz" derken sunu hatirlatmistir ki Tanri'nin diledigi sey Israil ogullarinin yabancilarla karismamasi, onlarla dostluk ve evlilik yapmamasidir. Eger Tanri'yi seviyor iseler byle yapmalari gerekir. Yesu syle der: "Ve Allahiniz Rabbi sevmekte ok dikkatli olun. nk eger geriye dnerseniz... bu milletlerden artakalanlara baglanirsaniz ve onlarla hisimlik ederseniz, ve onlar size siz onlara karisirsaniz; iyi bilin ki Allahiniz Rab bu milletleri gznzn nnden artik kovmayacaktir; ve siz, Allahiniz Rabbin size verdigi bu iyi toprak zerinden yok olunciya kadar, onlar sizin iin kement ve tuzak, ve bgrlerinizde gendire, ve gzlerinizde diken olacaklardir" (Yesu, Bap 23: 12-14)

F) Yesu'nun lmnden sonra halk, savas, yagma ve talan siyasetine ynelir: Kendilerini "peygamber" diye kabul ettirenler, rnegin Musa ve daha sonra Yesu, Tanri'dan geldigini syledikleri emirlere gre Israil ogullarini ylesine savasci ve apulcu bir ruhla yetistirmislerdir ki, halk artik bu tr isleri yasam kurali bilmistir. Nitekim Ahd-i al-atikin anlatmasina gre Yesu'nun lmnden sonra halk, Tanriya sorar: Kennlilara karsi cenketmek zre bizim iin nce kim ikacak?" (Hakimler, Bap 1: 1). Tanri da gy onlara Yesu'nun yerini almak zere Yahuda'yi setigini, diyari onun eline verdigini ve onun liderligi altinda savas ve apula devam edilecegini bildirir. Bunun zerine Yahuda, kardesi Simeon'u agirtir, durumu ona anlatir ve btn apul islerini ortaklasa yapmak hususunda onunla anlasir; syle der: "Bana dsen hisseye benimle beraber ik, ve Kennlilara karsi cenkedelim; ve ben de sana dsen hisseye seninle beraber giderim" (Hakimler, Bap 1: 3). Bylece iki kafadar, halki peslerine takarak sefere ikarlar; kuskusuz ki Tanri onlara her daim yardimcidir; nitekim Kennlilari ve Perizzlileri onlarin eline verir. Bezekte on bin kisiyi ldrrler. Daha sonra Adoni-bezek adindaki kirallarini ele geirirler ve adamcagizin ellerinin ve ayaklarinin bas parmaklarini keserler ve onu Yerusalime getirirler. Gy vaktiyle Adoni-bezek, yetmis kiralin el ve ayak parmaklarini kesmis oldugu iin Tanri simdi ona bu cezayi vermistir (Hakimler, Bap 1: 5-7). Adoni-bezek Yerusalimde lr. Israil ogullari daha sonra Yerusalimi kilitan geirip sehri atese verirler. Gney'deki Sefela mevkiinde oturan Kennlilari yok etmek zere yollarina devam ederler. Bu isi de bitirdikten sonra Debir ahalisini kilitan geirirler (Hakimler, Bap 1: 8- 12). Daha sonra diger bir ok lkeler ahalisini kendilerine kle

(angaryaci) edinirler. Ve btn bu islerde Tanri onlara yardimci olur (Hakimler, Bap 1: 13-36).

XII) Ahd-i al-atike gre Tanri diger milletleri, sirf Israil ogullarini denemek ve bu arada onlara savasmayi gretmek iin yemlik olarak kullanir Hkimler kitabinda Tanri'nin, sirf Israil ogullarini denemek ve ayni zamanda onlara cenketmesini getmek maksadiyle bazi milletleri yeryznde yasar biraktigi yazilidir (Hakimler Bap 3: 1-31). Bundan dolayidir ki Israil ogullarinin bu milletler arasinda yasamalarina gz yummustur. Kitapta syle yazili: "Israili, btn Kenn cenklerini bilmiyenlerin hepsini onlarla denesin ve ancak Israil ogullari nesillerinin, hi olmazsa cenkleri evvelde bilmiyenlerin cenk grenmek bilgileri olsun diye Rabbin biraktigi milletler sunlardir: Filistinlilerin bes beyleri, ve btn Kennlilar, ve Saydalilar, ve ... Hivler. Ve Musa vasitasiyle atalarina emrolunan Rabbin emirlerini dinleyecekler mi diye bilmek iin onlarla Israili denemek zere birakildilar" (Hakimler , Bap 3: 1-5) Ancak ne var ki Israil ogullari, Tanri'nin btn yasaklarina ragmen, bu milletlerden kiz alip kiz verirler, onlarin putlarina taparlar ve bylece Tanri'ya karsi su islemis olurlar. Bu nedenle Tanri'nin fkesi Israil'e karsi alevlenir ve onlari, sirf bu nedenle cezalandirmak zere, Mezopotamya Kiralina satar. Israil ogullari sekiz yil boyunca ona kulluk ederler. Fakat Israil ogullari pisman olup feryad ederler. Bunun zerine Tanri onlari afv'eder ve kulluktan kurtarir (Hakimler, Bap 3: 5-12). Fakat az gemeden Israil yine Tanri'yi unutur ve yasak emirlere basvurur. Tanri yine gazaba gelir ve kez Moab'lilarin kirali Eglon'u onlara karsi saldirtir ve Israil ogullarini cezalandirir . Israil ogulari Eglon'a sekiz yil boyunca kulluk ederler. Fakat yine nedmet duyup feryad edince Tanri yine onlarin yardimina kosar ve onlara Ehud adinda birini kurtarici olarak gnderir. Ehud, Tanri'nin emirlerine uyarak olmadik vahsete basvurur ve Moab kiralini ve halkini kilitan geirir (Hakimler, Bap 3: 12-15). Grlyor ki Tanri, Moab'lilarla birlikte yasamakta olan Israil'i, kendisine itaatkr davranmadi diye cezalandirdiktan sonra, onlarin feryadi zerine afv etmis ve bu kez Moab'lilari, islemedikleri bir sutan dolayi (nk Israi ogullarinin kendilerinden kiz alip vermelerine Moab'lilar sebeb olmamislardir) en vahsiyane usullerle vurmustur. Ve Ahd-i al-atik in "Hkimler" kitabi bu minval zere devam eder. Her def'asinda Israil ogullari Tanri'nin gznde kt olani yaparlar ve her def'asinda Tanri onlari cezalandirir ve baska milletlerin boyundurugu altina sokar; ve soktugu an Israil ogullari feryadi basar, pismanlik duyar. Her feryad ediste Tanri rikkate gelir, onlari kurtarmak zere meleklerini, peygamberlerini, elilerini gnderir.

Nitekim Ehud'dan sonra Debora adindaki bir peygamber kadin (Hakimler, Ba 4: 4); sonra Gideon (Hakimler 6: 11); sonra Tola (Hakimler, Bap 10: 1), sonra bir fahisenin oglu Yeftah (Hakimler, Bap 11: 1-12), sonra Ibtsan (Hakimler 12: 8), sonra Elon (Hakimler 12: 11), sonra Abdon (Hakimler 12: 13) sirayla, hep kurtarici olarak Israilin basina geerler. Hemen hemen ayni olaylar birbirini izler. Bu arada Samson'un hikyesi vardir ki olduka eglendiricidir.

A) Samson ile Dalilah hikyesi: Abdon'un lmnden sonra Israil ogullari, mutad zere yine Tanri'ya sirt cevirirler; yine Tanri onlari cezalandirir ve kirk yil boyunca Filistinlilerin boyundurugu altina sokar (Hakimler, Bap 13: 1). Bu kt yasamdan bikan Israil ogullari yine feryada baslarlar; Tanri yine onlara acir ve yardimci olmak zere Filistinlilere oyun oynar. Oysa ki zavali Filistinlilerin gnahi yoktur, nk Israil ogullarini onlarin boyundurugu altina sokan Tanri'dir. Tanri'nin Filistinlilere oynadigi oyun Hkimler kitabinda "Simson" hikyesi olarak anlatilmistir ki "Samson ve Dalila" adi altinda edebiyat tarihine malzeme isini grmstr. Gerekten de Hakimler Kitabi'na gre Tanri, Dan'ler siptindan Manoah adindaki bir adamin kisir olan karisina meleklerinden birini gnderir. Melek kadina: "Iste simdi, sen kisirsin ve dogurmuyorsun, fakat gebe kalacaksin ve bir ogul doguracaksin" Hakimler Bap. 13: 3) der. Kadin olan bitenleri kocasina anlatir, fakat kocasi pek inanmaz ve Tanri'ya yalvararak melegini tekrar gndermesini ister. Dilek geregince Tanri melegini gnderir ve melek, daha nce karisina sylemis olduklarini ona tekrarlar. Manoah Tanri'ya ekmek ve oglak takdimesinde bulunur. Az zaman sonra bir oglu olur ve adini Simson koyar. ocuk byr ve Tanri onu mubarek kilar, ve ruhu ile glendirir (Hakimler, Bap, 13: 1-25) Gnlerden bir gn Simson, Timna'ya gider ve orada grdg Filistin kizlarindan birine asik olur. Derhal eve dner ve ana, babasina bu kizi kendisine kari olarak almalari iin yalvarir. Fakat anasi ve babasi kendisine, Israil kavminden biriyle evlenmesini sylerler; syle derler: "Kardeslerinin kizlari arasinda, yahut btn kavmimin arasinda bir kadin yok mu ki, snnetsiz Filistlerden kadin almaga gidiyorsun? " (Hakimler, Bap 14: 3) Fakat Simson onlari dinlemez ve : "Onu bana al, nk gzme o hos grnyor" (Hakimler 14: 4) diye tutturur. Aslinda onu bu sekilde syleten Tanri'dir, nk Tanri Simson ile bu kizi evlendirmek sretiyle Filistilerden almak kararindadir.

Neden acaba Tanri bu oyunlara tenezzl eder ve Israil ogullarini cezalandirmak iin nce onlari Filistilerin boyundurugu altina sokar ve sonra kurtarmak iin Filistilerden almaga alisir? Ve neden, eger Israil ogullarini cezalandirmak gerekiyorsa, bunu baska bir millete zarar vermeden yapmaz? Bu tr sorulara kalkismak dogru degildir nk kalkisildigi taktirde halk yiginlarini kandirmak iin hikaye bulmak glesir. Hikyemize devam edelim: Simson'un israri zerine ana ve baba razi olup hep birlikte Timna'ya inerler. Yolda bir arslanla karsilasirlar; arslan Simson'a kkrer; hemen o an Tanri'nin ruhu Simson'a iner; Simson arslani yakaladigi gibi ikiye bler, para para eder. Fakat bu olanlari ana ve babasi grmezler. Yola devam olunur ve Timna'ya gelindikte Simson, aradigi kizi bulur. Kiz ondan hoslanmistir. Evlenirler, ziyfetler verilir, eglenilir. Daha sonra Simson kadini almak iin dndgnde, aslanin lesini grmek ister. Bir de grr ki aslanin lesinde bir ari srs ile bal var. Bali avularina alir ve babasi ile anasinin yanina gelir; onlara da bal'dan verir. fakat bu bali aslanin lesinden aldigini onlara bildirmez. Simson ziyafete katilan otuz arkadasa syle der: "Simdi size bir bilmece syliyeyim; ziyafetin yedi gnnde onu bulup bana bildirebilirseniz, size otuz keten esvap ve otuz yedek esvap verecegim; fakat bana bildiremezseniz o zaman siz bana 30 keten esvap ve 30 yedek esvap vereceksiniz". Ve sonra aslan olayi ile ilgili oldugu anlasilan su bilmeceyi onlara sorar: "Yiyenden yiyecek ikti; ve kuvvetliden tatli ikti". (Hakimler, Bap 14: 12) Bunun zerine kiz tarafindan olanlar bilmecenin zmnn ne oldugunu grenmesi iin Simson'un karisini sikistirirlar: "Kocani kandir da bize bilmeceyi bildirsin, yoksa seni ve babanin evini yakariz..." derler (Hakimler, Bap 14: 15). Bu tehdid karsisinda kadin, Simson'un nnde aglar sizlar ve onu kandirmak iin: "Benden... nefret ediyor ve beni sevmiyorsun; kavmimin ogullarina bilmece syledin ve bana bildirmedin" (Hakimler, Bap 14: 16). Fakat karisinin bu israrlarina ragmen Simson bilmeceyi aiklamak istemez. Bununla beraber karisinin yedi gn boyunca aglayip sizlamalari zerine dayanamaz ve her seyi ona syler. Kadin da kavminin adamlarina bunu bildirir. Yedinci gnn aksami, gnes batmadan nce adamlar Simson'a bilmecenin zmnn ne oldugunu anlatirlar. Bunun zerine Simson, adamlara 30 keten esvap ve bir o kadar yedek esvap vermek zorunda kalir. Sylemeye gerek yoktur ki Tanri'nin yardimiyle bunu saglamaktan kolay bir sey yoktur. Nitekin Tanri'nin ruhu ile kuvvetlenmis olarak Askelon denen yere gider ve onlardan otuz insani ldrr ve esvaplarini alip bilmeceyi zenlere verir (Hakimler, Bap 14: 16-20)

Faka bu olaydan sonra Simson'un karisinin babasi onu bir baska adamla evlendirir; evlendirdikten sonra da Simson'a syle der: "Gerek ondan tamamen nefret ediyordun diye dsndm; bundan dolayi onun senin arkadasina verdim. Kk kizkardesi ondan daha gzel degil mi? Rica ederim bunun yerine o senin olsun" (Hakimler, Bap 15: 2). Simson ona: "Bu sefer Filistililere ktlk edince onlardan tr susuz olurum" der ve gidip yz akal tutar, akallari kuyruk kuyruga evirir ve iki kuyrugun arasina mesale koyup yakar ve onlari Filistililerin ekinlerine salar; ekinlikleri ve zeytinlikleri yakar. Bunun zerine Filistililer Simson'un karisini ve babasini ateste yakarlar ve sonra Yahudulardan almak iin karargah kurarlar. Yahudular korkuya kapilip Simson'a derler: "Filistilerin bize hkim olduklarini bilmiyor musun ?Ve bize ettigin bu nedir?". Simson da yanit olarak: "Onlar bana ne yaptilarsa, ben de onlara yle yaptim" der. Bunun zerine Simson'un elllerini kollarini baglayip Filistililere verirler. Fakat Tanri'nin ruhu yine yetisir ve verdigi kuvvetle Simson bir vurusta iplerini koparip ve binlerce Filistiliyi hemen oracikta ldrr (Hakimler 15: 11-20). Bu arada eline bir esek ene kemigi geer; onunla da bin kisiyi ldrr. Byk bir sevinle syle konusur: "Esek ene kemigiyle bir yigin, iki yigin; Esek ene kemigiyle bin kisi vurdum" (Hakimler, Bap 15: 16) Ne i aici ve ahlk yaratici bir davranis degil mi? Fakat bunlari sylerken birden bire susuzluk duymaya baslar; susuzluktan bogazi kurur. Hemen Tanri'ya feryad edip yakinir: "Sen kulunun eliyle bu byk kurtulusu verdin; ve simdi susuzluktan lecegim ve snnetsizlerin eline dsecegim" (Hakimler,. Bap 15: 18) Hi Tanri onun snnetsizler eline dsmesini ister mi? Elbetteki istemez. Istemedigi iindir ki derhal Lehi'deki bir ukuru yarar ve oradan su fiskirtir. Simson kana kana suyu ier, susuzluktan kurtulur. Sonra yoluna devamla Gaza denilen mevkie gelir. Orada bir fahise grr ve onunla cins mnasebette bulunur (Hakimler, Bap: 15: 19; Bap 16: 1). Onun geldigini haber alan Gazali'lar etrafini sararlar ve sehrin kapisinda pusu kurarlar. Fakat Simson gece yarisi kalkar sehir kapisinin kanatlarini tuttugu gibi srgleriyle birlikte koparir ve omuzlarinin zerine koyarak Hebron karsisindaki dagin tepesine ikar (Hakimler, Bap 16: 3). Daha sonra Sorek vadisine iner ve orada bir kadina asik olur. Kadinin adi Delila'dir. Filist'lerin beyleri Delila sayesinde Simson'u ele geirmege alisirlar ve Delila'ya syle derler: "Onu kandir, ve bak onun byk kuvveti nededir, ve onu baglayip alaltmak iin ne ile basa ikabiliriz; ve biz her birimiz sana bin yz para gms veririz". (Hakimler, Bap 16: 5) Delila teklifi kabul eder ve kendisine asik olan Simson'un sirrini grenmek iin planlar kurar. Fakat bir

trl basari saglayamaz; her def'asinda Simson onu yaniltir. Her de'fasinda kadin ona: "Iste, benimle eglendin, ve bana yalanlar syledin; simdi rica ederim, bana bildir, ne ile baglanabilirsin?" der. Fakat onu sikistirmaga devam eder. Nihyet Simson sirrini aiga vurur ve kadina syle der: "Basima ustura degmemistir, nk ben ana rahminden Allaha nezrim; eger tiras olursam, o zaman kuvvetim benden gider, ve zayif olup baska her adam gibi olurum" Hakimler, Bap 16: 17). Bunu duyan Delila, derhal Filistililere durumu bildirir. Kendisine va'd olunan parayi aldiktan sonra Simson'u dizlerinde uyutur; sonra birisini agirtip Simson'un basini tras ettirir. Simson artik gsz kalmistir. Sirrini sevdigi kadina aikladigi iin olacak, muhtemelen Tanri ondan ayrilmis, onu tek basina birakmistir. Fakat neden onu bu kadina asik etmistir ve neden ona bu oyunlari oynamistir, bilinmez. Bu olsa olsa Tanri'yi bu hallere dsrmekten kainmayanlarin, yani Kutsal kitab yazarlarinin bilecekleri is. Mmkndr ki bu yazarlar kadin, erkege ihnet etsin de adi ktye iksin diye hikyenin bu kismini bu sekle sokmuslardir! Bu itibarla hikyemize devam edebiliriz. Simson uykudan uyaninca gitmek ister; fakat Filistiler onu yakalayip gzlerini oyarlar ve Gaza'ya indirip tun zincirlere baglarlar ve hapishanede degirmen evirmege mahkum kilarlar (Hakimler, Bap 16: 17-22) Fakat az zaman sonra Simson'un basinda sa uzamaga baslar; fakat Filistilerin durumdan pek haberleri yoktur. Ilhlarina kurban adayip eglenmektedirler. Aralarinda syle konusurlar: "Memleketimizi harap eden, bizden bir oklarini ldren dsmanimiz Simson'u, ilahimiz bizim elimize verdi" (Hakimler, Bap 16: 23-24). Bu arada Simson Tanri'ya yalvarir: "Ya Rab Yehova, niyaz ederim, beni hatirla, ve niyaz ederim, ancak bu kerelik, ey Allah, beni kuvvetlendir de Filistilerden iki gzm iin birden alayim" (Hakimler 16: 28) Dedigi gibi olur, Tanri onu kuvvetlendirir ve bu kuvvetle Simson iinde bulundugu binanin direklerini temelinden oynatip yikar. Bina beylerin ve btn kavmin zerine iner ve orada bulunanlarin hepsi lr; onlarla birlikte Simson da lr.

B) Ihnet, apul ve soygunculuk rneklerinden bir ka demet daha:

Efraim dagliginda oturan Mika adinda bir adamin evine bir gn Yahuda siptindan Levi 'li bir gen gelir. Mika ona nereden ve neden dolayi geldigini sorar; o da Levi'li oldugunu ve misafir olarak yer aradigini syler. Mika kendisine: "Benimle otur ve bana baba ve khin ol, ve ben sana yilda on para gms, bir kat esvap ve yiyecegini veririm" der (Hakimler, Bap 17: 10). Genc adam teklifi kabul eder; Mika buna sevinir, nk Levi'li bir khine sahib olmakla Tanri'nin kendisine iyilik edecegine inanmistir (Hakimler, Bap 17: 13). Oysa ki basina neler geleceginden habersizdir. nk iyilik ettigi bu Levi'li khin yznden hem malindan-mlknden ve hem de Laise adindaki kavmin Dan'ler tarafindan kilitan geirilmesine vesile olacaktir. Syleki: Mika'danin Levi'li khini evine alip rahat ettirdigi ve onu kendisine baba yaptigi tarihlerde Dan ogullari diye bilinen Dan 'ler sipti, kendilerine bir lke aramakla mesgullerdir. Israil siptlarindan olduklari halde o gne kadar kendilerine henz miras dsmemistir. Bu itibarla, tipki diger Israil siptlari gibi, onlar da saldiri ve apul yolu ile is grmege ve nlerine ikan halklari yerlerinden kovup oraya yelesme siyasetine ynelirler. Bu isi basarili kilmak iin, yine diger siptlarin yaptiklari gibi aralarindan bes kisiyi casus olarak seerler ve "Gidin diyari arastirin" diyerek gnderirler (Hakimler, Bap 18: 2) Casuslar Efraim dagligina inerler ve orada Mika'nin evine misafir olurlar; Levi'li gen ile tanisirlar. Hazir bir khin bulmusken ondan, Tanri'nin kendilerine yardimci olup olmayacagini sorarlar. Khin de onlara: "Selmetle gidin, gitmekte oldugunuz yol Rabbin nndedir" der (Hakimler, Bap 18: 6). Aslinda bu yaniti verirken Mika'ya, yani iyilik grdg ve kendisine babalik etmeyi kabul ettigi insana karsi ihnet halindedir; nk, khin olduguna gre, verdigi gtn eninde sonunda Mika'ya zararli olacagini bilmektedir. Khinden aldiklari iyi haber zerine casuslar yola ikarlar ve Lais denilen lkeye varirlar. Grrler ki halki bolluk iinde kaygisiz yasamakta, isiyle gyle mesgul olmaktadirlar. stelik kendilerini her hangi bir saldiriya karsi koruyacak durumda olmadiktan gayri yardimindan yararlanabilecekleri bir mttefikleri de yoktur. Bu grdkleri seyleri haber vermek zere geri dnerler ve Dan'lere syle derler: "Kalkin ve onlara karsi ikalim., nk memleketi grdk, ok bereketlidir... Memleketi mlk olarak almak iin gitmekte... tembellik etmeyin. Gittiginiz zaman kaygisiz bir kavmin zerine varacaksiniz... Allah onu sizin elinize vermistir; yle bir yer ki dnyada olan seylerden hi biri orada eksik degildir" Hakimler, Bap 18: 9-10) Bunun zerine Dan'ler siptindan 600 kisi, cenk silahlariyle kusanmis olarak Efraim dagligina geerler

ve Mika'nin evine gelip ondan hal hatir sorarlar. Maksatlari evi soymaktir; bundan dolayidir ki evin kapisini kus uurtmayacak sekilde sarmislardir. Hatir gnl sorma isi bittikten sonra evi arastirmaga baslarlar. Her seyden nce oyma ve dkme putu ortaya ikarirlar. Khin onlara neden byle yaptiklarini sorar. Onlar da kendisine: "Sus, elini agzinin zerine koy, ve bizimle gel ve bize baba ve khin ol. Bir adamin evinde khin olman mi yoksa Israilde bir asirete ve bir sipta khin olman mi senin iin iyidir" derler (Hakimler, Bap 18: 18-19) Khin buna sevinir ve onlara katilir. Ele geirilen hayvanlar ve mallar ve esir alinan ocuklar ne srlms olarak onlarla beraber yrr gider. Bu yapilanlari gren Mika, etrafina topladigi kisilerle peslerinden yetisir ve onlara seslenir: "Yaptigim ilahlarla khini alip gittiniz ve bana artik ne kaldi?". Onun bu davranisina Dan ogullari fkelenirler ve : "Sesin aramizda isitilmesin, yoksa canlari yanmis adamlar zerinize dserler, ve kendi canini ve evin halkinin canlarini kaybedersin" derler (Hakimler, Bap 18: 26). Mika onlarin kendisinden gl olduklarini grnce dnp evine gelir. Dan ogullari ise, olduka ykl ganimeti bylece ele geirdikten ve Mika'nin khinine de sahib iktiktan sonra, bu kez Lais kavminin bulundugu yere ynelirler. Lais, biraz nce belirttigimzi gibi, kendi halinde yasayan ve kimseye zarari dokunmayan, ve stelik hi kimselerden kendilerine zarar gelmeyecegini sanan, halim selim bir kavmdir. Bylesine temiz ve saf bir dsnceye bagli bu kavmi Dan ogullari, bir saldirisla kilitan geirip yok ederler; yerlerini yurtlarini da atese verirler. Btn bu vahset ve cinyetten sonra Dan ogullari, o tarihten itibaren Mika'nin yaptigi oyma putu, kendilerine tapinak edinmek uzere bulunduklari yere dikerler. (Hakimler, Bap 18: 27-31)

XIII) Benjamin ogullarinin kilitan geirilmeleri: Israil'de kiral bulunmadigi dnemlerin birinde, gnlerden bir gn, Efraim dagliginda yasayan bir Levi'li, kendisine Betlehem'deki Yahuda'lardan bir cariye alir ve onunla yasamaya baslar. Fakat kadincagiz, adamin kendisine sik sik fkelenmesinden bikmis olarak bir gn evi terkeder ve babasinin evine dner. Adam dayanamaz ve karisini geri getirmek iin kayinpederinin evine gider. Kayinpederi kendisini sevinle agirlar ve bir ka gn kalmasi iin israr eder. Beraberce yiyip ierler, gzel vakit geirirler. Nihayet adam cariyesini, usagini ve iki esegini de alarak yola koyulur; az gider uz gider Benyaminin Gibea sehrine gelir. Fakat gecelemek iin bir yer bulamaz; hi kimse kendisini evine misafir etmez. mitsiz bir sekilde beklerken yaslica bir adam onu ve yanindakileri misafir eder. Ancak ne var ki

sehirdeki bazi kt niyetli kimseler adami rahat birakmazlar. Evi kusatip kapiya dayanirlar ve ev sahibinden, misafir ettigi adamla kadini kendilerine vermesini isterler. Yasli adam syle der:"Hayir kardeslerim... ktlk etmeyin; madem ki bu adam benim evime geldi, bu alakligi yapmayin. Iste ere varmamis kizim, ve o adamin cariyesi; simdi onlari ikarayim da onlari alaltin, ve gznzde iyi olani onlara yapin; fakat bu adama byle bir alaklik etmeyin" (Hakimler, Bap 19: 23-24) Grlyor ki yasli adam, sirf misafir ettigi Levi'liyi kurtarmak iin kendi z kizini ve adamin cariyesini feda etmege hazirdir. Nitekim teklif geregince adamlar cariyeyi alip gtrrler ve kirletirler; bu isi sabaha kadar da devam ettirirdikten sonra kadini salarlar. Kadin efendisinin evine gelir, fakat ylesine bitap dsmstr ki daha kapidan ayak atarken, bir daha kalkmacasina yere serilir kalir. Ertesi sabah Levi'li kapiyi aipta cariyesini lms grnce biagini ikarir ve cesedi 12 paraya bler ve her bir parayi Israil sinirlarina gnderir (Hakimler, Bap 19: 27-29). Olayi grenen Israil ogullari, kendi kardesleri sayilan Benyaminilerden almak zere cenge hazirlanirlar. Kili eken drt yzbin Israilli toplanip nce Benyamin siptina adamlar gnderip derler: "Aranizda yapilan bu ktlk nedir? Ve simdi Gibeada olan o alak adamlari verin ki ldrelim ve Israilden ktlg atalim" (Hakimler, Bap 20: 12) Fakat Benyamin ogullari teklifi red ederler. Bu durumda Israil'liler Benyamin ogullarina karsi cenketmekten baska are kalmadigini grrler ve Tanri'dan ne sekilde cengedeceklerine dair bilgi almak isterler ve: "Benyamin ogullarina karsi bizim iin cenketmek zre nce kim ikacak?" diye konusurlar. Tanri da onlara "nce Yahuda ikacak" diye emreder. (Hakimler, Bap 20: 18) Bunun zerine Israil'liler Gibea'ya karsi ordugah kurarlar ve cenketmek iin dizilirler. Fakat ileri rahat etmez; nk her seye ragmen kardeslerini ldrmek agirlarina gider. Bu nedenle Tanri'dan bir kez daha sorarlar: "Kardesimiz Benyamin ogullari ile yine cenge giriselim mi?". Tanri onlara: "Ona karsi ikin" diye emreder (Hakimler, Bap 20: 23). "Neden her seye kadir, ve her diledigi zaman dilediginin tepesine inebilen, diledigine diledigini yaptirtabilen bir Tanri, bir yolunu bulup sulu kisileri ele vermezde, yzbinlerce Israillinin kendi z kardesleri olan Benyaminlilere karsi cenketmelerini, kan dktrmlerini ve masum insanlarin ldrlmelerini ister?" seklindeki bir soruyu yanitlamak kolay degil; meger ki Kutsal diye bilinen kitabin, Tanri szleri olmayip insan elinde ikma hikayelerden olustugunu kabul edesiniz. Her ne hal ise, Israil ogullari saldiriya geerler; yz binlerce insan birbirleriyle bogazlasir; bu arada kadinlar ve ocuklar kilitan geirilir, sehirler atese verilir (Hakimler, Bap 20: 1-48). Bu konuda kisaca

fikir edinebilmek iin Kutsal kitapta anlatilanlardan i aici bir iki alinti yapalim: Ahd-i al atikin Hakimler kitabinda syle deniyor: "Ve Israiller yine Benyamin ogullarina karsi dndler ve onlari, btn sehri, ve hayvanlari, ve btn bulduklarini kilitan geirdiler; ve nlerinde bulunan btn sehirleri atese verdiler" (Hakimler Bap. 20: 37-48) Bu isler bittikten sonra Israil ogullari toplanip yemin ederek su karari alirlar: "Bizden hi kimse kizini Benyamine kari olarak vermiyecek" (Hakimler, Bap 21: 1) Bununla berebar Israil ogullari, Benyaminileri bu sekilde ldrmekten znt duymuslardir. te yandan Benyamin ogullarina kiz vermeyecek olurlarsa bu kavmin kuruyup gidecegini ve aralarindan kardes bir kavmin eksilecegini dsnerek bir are bulmaga alisirlar. Bu nedenle yine toplanip Tanri'nin nnde yksek sesle aglasirlar ve derler: "Bugn Israilden bir sipt koparildi. Onlara, geri kalanlara kari bulmak iin ne yapalim?, nk onlara kari olarak kizlarimizdan vermemege Rabbin hakki iin and ettik" (Hakimler, Bap 21: 6-7) Aslinda bu sorunu zmlemek kolaydir; yapilacak sey kiz vermemek hususunda yapmis olduklari ahdi degistirmektir. Ancak ne var ki sz konusu "ahdi" Tanri'ya karsi yapmislardir ve bozmamak kararindalardir. Bundan dolayidir ki baska milletlerin kadinlarini esir alarak Benyamin ogullarina kari olarak verme yolunu tercih ederler. "Kutsal kitabi yazanlar iin bunu bu sekilde olusturmak kadar kolay ne olabilir ki? Nitekim Israil'liler, bir vesile yaratip Yabes-Gilead siptina karsi savas amak, siptin btn erkeklerini ve kadinlarini yok etmek, ve sonra kizlarini alip Benjamin ogullarina vermek hususunda karara varirlar. Bu "gzel" plani gereklestirmek iin on iki bin kisilik bir ordu ile saldiriya geerler; zafer elde ettikten sonra, erkekleri kadinlari ve ocuklari keserler; drt yz kadar "ere varmamis" kizi esir alip Kenn diyarinda olan Silo'daki ordugha getirirler (Hakimler, Bap 21: 12). Ve btn cemaat Benyamin ogullarina haber gnderip baris teklif ederler; tekliflerinin kabul edilmesi zerine onlara esir bakire kizalari hediye ederler. "Kutsal kitaptan okuyalim: "Ve cemaat oraya en cesur adamlardan on iki bin kisi gnderdi; ve onlara emredip dediler: -'Gidin ve Yabes-gilead ahalisini, kadinlari ve ocuklari da kilitan geirin. Ve yapacaginiz sey sudur: Her erkegi ve erkekle yatmis olan her kadini tamamen yok edeceksiniz-'. Ve Yabes-gilead ahalisi arasinda ere varmamis drt yz kiz buldular ve onlari Kenn diyarinda olan Silodaki ordugha getirdiler. Ve btn cemaat... Benyamin ogullarina adam gnderdiler ... ve onlari barisikliga agirdilar.... ve Yabes-gilead kadinlarindan sag biraktiklari kadinlari onlara verdiler..." (Hakimler, Bap 21: 13-14)

Fakat hediye ettikleri kizlarin sayisi, Benyamin ogullarina yeterli gelmez; daha fazla sayida kiz gerekmektedir. Bunun zerine cemaatin yaslilari toplanip: "Ne yapalim da bu Benyamin ogullarina biraz daha kiz bulalim" diye tartisirlar. Ahidleri oldugu iin kendilerinden kadin vermeyeceklerine gre, yine baskaca bir zm aramalari gerekmektedir. Tartisma sonucunda cemaatin aklina kurnaz bir bulus gelir; bu bulus sudur: Beytel diyarinin kuzeyinde yasiyan Silo halkinin kizlarini ele geirip bunlari Benyamin ogullarina kari olarak dagitmak. Aslinda bu, basarilmasi kolay bir istir, nk Silo halki, her yil, belli gnlerde Tanri'ya skretmek zere bayram yapmakta, meydanlarda dans edip eglenmektedir. Bu itibarla bayram gnnde onlarin zerine, aniden baskin yapip kizlarini ele geirmek mmkndr. stelik bu isi Benyamin ogullarina yaptirtmak da vardir. Nitekim dsndklerini Benyamin ogullarina bildirirler ve syle derler: "Gidin ve baglarda pusuya yatin; ve bakin, ve iste Silo kizlari raksetmege ikarlarsa, o zaman baglardan ikin ve kendiniz iin, her biriniz kendisine kari olarak Silo kizlarindan tutun, ve Benyamin diyarina gidin. Ve vaki olacak ki, babalari yahut kardesleri bize sikayete geldikleri zaman kendilerine diyecgiz: -'Onlari bize bagislayin; nk cenkte her biri iin kari almadik, siz de onlara vermediniz, yoksa simdi sulu olurdunuz'-..." (Hakimler, Bap 21: 20-23) Sylemeye gerek yoktur ki bu kurnaz, fakat vicdan sizlatici mantiga hi kimsenin bir diyecegi olamazdi. Nitekim Tanri bile buna ses ikarmamis olmali ki Benyamin ogullari, kendilerine verilen yukardaki talimat geregince hareket ederler: Silo halkinin bayram vesilesiyle dans senlikleri yaptiklari bir sirada aniden saldiriya kalkarlar ve ellerine geirdikleri kizlari alip kaarlar. Memleketlerine dnp eski yasamlarina devam ederler (Hakimler, Bap 21: 24). Israil ogullari da, ayni sekilde, kendi siptlarina ve asiretlerine dnp, rahat yasamlarina koyulurlar. Bylece btn ceremeyi, yersiz ve gereksiz yere girisilen savaslar sirasinda kafalari kesilen susuz ve zavalli yz binlerce insan ekmis olur.

XIV) Tanri'nin: "ldr, yok et" seklindeki emrini harfiyen uygulamadigi iin gzden dsen Saul ( 1 Samuel, Bap 15" 1-35) Israil'e kirallik etmis olan Samuel I, lecegine yakin oglu Saul'u kendi yerine tahta geirir ve onu kiral iln eder. Bu isi gy Tanri'nin emri olarak yapmistir. Saul'u kiral iln ederken de ona, ilk is olarak Amaleki ve halkini ldrmesi iin Tanridan geldigini syledigi emri bildirir: syle der: "Rab kavmi

zerine, Israil zerine, kiral olarak seni meshetmek iin beni gnderdi. Ve simdi Rabbin szlerini dinle...: -'Amalekin Israile yaptigini, Misirdan iktigi zaman yolda ona karsi nasil durdugunu ariyacagim. Simdi git, Amaleki vur, ve onlarin her seylerini tamamen yok et, ve onlari esirgeme; ve erkekten kadina, ocuktan emzikte olana, kzden koyuna, deveden esege kadar hepsini ldr-'..." (1 Samuel 15: 1-4) Grlyor ki Tanri, vaktiyle Amalek'in Israil ogullarina karsi durdugunu unutmamistir ve simdi intikam alma sevdasindadir. Bu satirlari okurken muhtemelen kendi kendinize: Neden Tanri bylesine intikamcidir? Ve neden gemis bir olayi hosgrecegi yerde almak ister? Madem ki simdi artik her sey yoluna girmis ve Israil ogullari huzur ve rahata kavusmuslardir, neden simdi o gemis olaylara katilmayan susuz kisileri, hatt emzikteki ocuklari, hepbirden kilitan geirtmek ister?" diyeceksinizdir. Eger kendi vicdaninizdan gelen Tanri sesini dinleyecek olursaniz, bu yukardaki szlerin Tanri tarafindan sylenmis olabilecegini elbetteki dsnmiyeceksinizdir. Yok eger "Kutsal Kitabi yazanlarin "Tanri" diye tanimladiklari yaratanin yaptiklarina akliniz yatiyorsa, bu takdirde yukardaki szleri kabul etmekten baska areniz yok demektir, ki hikyenin geri kalan kisminin naklini gerektirir. Bu nedenle Kutsal kitaptan okumaya devam ediyoruz: Samuel'in Tanri'dan geldigini syledigi szleri dinleyen Saul, derhal kavmini agirir ve onlara olan bitenleri anlatir. Sonra iki yz on bin kisilik bir ordu ile Amalek sehri yakinina gelir ve vadide pusu kurar (1 Samuel, Bap 15: 4-6). Saldiriya gemeden nce haber salip Amelekte oturan Ken'lere syle der: "Gidin, ayrilin, Amaleklerin arasindan inin de sizi onlarla beraber helk etmiyeyim; nk Misirdan iktiklari zaman siz btn Israil ogullarina inayet ettiniz" (1 Samuel, Bap 15: 6). Bu szleri dinleyen Kenler, derhal oradan ayrilirlar. Bunun zerine Saul, orduya saldiri emrini verir ve btn Amalekileri vurur; oluk, ocuk, kadin erkek butn kavmi kilitan geirir ve kirallari olan Agag'i esir alir. Saldiri sirasinda ele geirilen kz, koyun, sigir gibi hayvanlarin iyi ve semiz olanlarini, ve kuzulari esirger; fakat degersiz ve zayif olanlari yok eder (1 Samuel Bap 15: 9). Oysa ki Tanri ona hayvanlarin tmn de yok etmesi iin emir vermistir. Verdigi emrin harfiyen yerine getirilmedigini grmekle Tanri, fena halde fkelenir; ve derhal Samuel'i agirarak ona syle der: "Saulu kiral ettigime nadim oldum; nk artik ardimdan dnd ve szlerimi tutmadi" (1 Samuel Bap 15: 11). Samuel fena halde zlr ve ertesi gn durumu Saul'a anlatir; Tanri'nin szlerini dinlemedigi iin onu

azarlar. Saul ise Tanri'nin szlerini dinledigini, Amalekileri tm olarak kilitan geirdigini syler ve hayvanlari Tanri'ya kurban etmek maksadiyle ldrmedigini ekler. Bununla beraber yine de zr diler ve babasina syle der: "Su ettim, nk Rabbin emrinden ve senin szlerinden te getim, nk kavmdan korkup onlarin szn dinledim. Ve simdi rica ederim suumu bagisla da benimle beraber geri dn ve Rabbe secde delim" (1 Samuel, Bap 15" 25). Fakat babasi rikkate gelmez ve Saul'a syle der: "Bugn Rab, senin zerinden Israil kiralligini yirtti ve onu senden daha iyi olana, senin bir komsuna verdi" (12 Samuel, Bap 15: 28). Bunlari syledikten sonra, Samuel, Amalekilerden esir alinan kiral Agag'i huzuruna getirtir. Agag onun huzuruna neseli bir sekilde ikar, nk kendi kendisine :"mutlaka lm acisi gemistir" diye dsnmektedir. Oysa ki Samuel onu ldrmek iin huzuruna getirtmistir. Nitekim Agag'a syle der: "Senin kilicin kadinlari nasil ocuksuz birakti ise, senin anan da kadinlar arasinda ylece ocuksuz kalacaktir" . Bunlari dedikten sonra kilici ile Agag'i param para eder. Bu isler bittikten sonra lkesine dner ve o tarihten sonra lnceye kadar da oglu Saul'un yzn grmez; bununla beraber Saul iin yas tutmaktan kendini alamaz (1 Samuel, Bap 15: 32-35). Ancak ne var ki oglu iin yas tuttu diye Tanri Samuel'e gcenir. Hikayenin geri kalan kismi Davud'un yasami ile ilgilidir ki asagida zetlenmistir.

XV) Tanri, Israil ogullarina Davud'u "peygamber" ve Kiral olarak seer: o Davud ki btn mrn insanlarin kellelerini kestirtmekle, yagma ve talanlarla, ve ahlk kurallarini ignemekle geecektir: Biraz nce belirttigimiz gibi Tanri'nin emirlerini harfiyen yerine getirmedigi iin Saul, Tanri'nin gazabina ugramis ve tahtini kaybetmistir. Sadece Tanri'nin gazabina ugramis degil fakat ayni zamanda babasi Samuel'in de dsmanligini kazanmistir. Bununla beraber Samuel, oglu iin yas tutmaktan geri kalmamis ve bu yzden Tanri'nin hismina ugramistir. Gerekten de Tanri Samuel'e yas tutmaktan vazgemesini emreder ve onu, Israil zerine yeni bir kiral bulma isiyle grevlendirir: syle der: Israil zerine kiral olmasin diye Saulu reddettigim halde sen ne vakte kadar ona yas tutacaksin? yag boynuzunu yagla doldur ve git; seni Beyt-lehemli Yesseye gnderecgim; nk onun ogullari arasinda kendim iin bir kiral hazirladim" (1 Samuel, Bap 16: 1).

Ancak Samuel, Sauldan ekindigi iin, Tanri'ya syle yanit verir: "Nasil gideyim. Saul isitirse beni ldrr" (1 Samuel, Bap 16: 2). Fakat Tanri onu ikna eder: "Yanina bir buzagi al ve : -'Rabbe kurban etmek iin geldim-' de. Ve Yesseyi kurbana agir, yapacagin seyi sana bildirecegim" der. (1 Samuel , Bap 16: 2-3). Yesse'nin sekiz oglu vardir. Bu oglanlardan en kg olan Davud, "kizil, gzleri de gzel ve bakilisi hos" bir delikanlidir. Samuel onu grdg an Tanri kendisine: "Kalk onu meshet; nk bu odur" der. Samuel yag boynuzu ile Davud'u mesheder; bylece Tanri'nin ruhu Davud'un zerine inmis olur (1 Samuel, Bap 16: 12-13). Ancak ne var ki Saul henz ortadan silinmemis, kiralliktan inmemistir; sadece Tanri'nin ruhu ondan ayrilmis ve yerini kt bir ruha terketmistir. Bu ise Saul'u zmektedir. Fakat halktan kisiler kendisine iyi cenk alan bir kimseyi aramasini, bunu yapacak olursa kt ruhun kaybolacagini sylerler, ve bu kimsenin Davud oldugunu bildirirler. Saul emir verir ve Davud'u huzuruna getirtir. Vaki olur ki Davud, algisiyle aldigi her kez Saul kendisini kt ruhtan kurtulmus bulur (1 Samuel, Bap 16:16-23). Fakat Davud sadece Saul'u kt ruha karsi degil, ayni zamanda dsmanlara, zellikle Filistilere karsi da korur; nk Tanri Davud'a her daim yardimcidir; ona dnyalara bedel bir g vermistir. Nitekim o siralarda Israil ogularina karsi cenk iin ordugah kurmus olan Filistileri korkutmak ve Filistiler ordugahinda bulunan Goliat adinda bir pehlivani alt etmek sretiyle bu gcn daha ilk anlardan itibaren tanitmaga baslamistir. Gerekten de "Kutsal kitabin anlattigina gre Goliat dev gibi bir adamdir. Boyu alti arsindan fazla olup basinda tun baslik, zerinde pullu zirh vardir; zirhin agirligi "bes bin sekel" olup baldirlari zerinde tun zirhlar, omuzlari arasinda tun kargi bulunmaktadir. Mizraginin sapi ulha tezgahi sirigi gibi, mizraginin basi ise "alti yz sekel" agirliginda demirdir. nnde de kalkan tasiyan usagi vardir (1 Samuel, Bap 17: 4-8). Ve iste dehset ve korku salan bu Goliat, Israil ogullarina meydan okurcasina haykirir: "Ben Filist degil miyim, siz de Saul'un kullari degil misiniz? Kendiniz iin bir adam sein de yanima insin. Eger benimle cenk edebilir ve beni vurursa o zaman size kul oluruz; fakat eger ben onu yener ve onu vurursam, o zaman siz bize kul olursunuz" (1 Samuel , Bap 17: 8) Bu szler basta Saul olmak zere Israil ogullarinin hepsini korkutur. Fakat Davud korkmaz ve: "Allahin dizilerine meydan okuyan bu snnetsiz Filist kim oluyor?" diye ortaya ikar ve Saul'un yanina giderek syle der: "O adamdan dolayi kimsenin yregi zayiflamasin; kulun gidip bu Filist ile cenk edecektir" (1 Samuel, Bap 17: 26, 32)

Davud'un bu sekilde konustugunu gren Saul, kendisine ok gen oldugunu, Goliat'in ise gl ve tecrbeli oldugunu ve ona karsi hi kimsenin bir sey yapamayacagini sylerse de Davud dinlemez ve eline aldigi tas ve sopa ile Goliat'in zerine yrr; elinde kili ya da kalkan olmadigi halde Goliat'i tasla ve sapanla vurur, yere serer ve sonra onun kilicini alip kafasini keser. Filistler kendi pehlivanlarinin ldrldgn grnce dehsete kapilip kaarlar. Israil ogullari da onlari peslerinden bir sre kovalarlar ve sonra dnp ordugahlarini talan ederler (1 Samuel, Bap 17: 33-54) Bu olay Davud'un shretini etrafa yaymaya yeter. Btn Israil onu vmege baslar. Fakat Davud'un bu basarisi Saul'u kiskandirir; bir yolunu bulup Davud'u yok etmek iin kurnazliklar dsnr (1 Samuel, Bap 18: 6-320). Fakat ne yaparsa yapsin basari saglayamaz, nk Tanri her daim Davud'un yaninda ve ona yardimcidir (1 Samuel, Bap 19: 1-24). Fakat byle olmasina ragmen Davud, caninin tehlikede oldugunu anlar ve selmeti kamakta bulur. Goliat'i yenen ve her daim Tanri'nin yardimina sahip bulunan Davud neden Saul'dan korkmus ve kamak istemistir? bilinmez. Fakat Kutsal Kitabin aiklamasina gre Davud, Saul'dan ylesine korkmustur ki Filistililer siginmaya karar verir; kendi kendine syle der: "Artik bir gn Saulun eliyle helak olacagim; benim iin Filistiler diyarina kamaktan daha iyi bir sey yoktur; ve Saul benden ... midini keser ve elinden kurtulurum" (1 Samuel Bap 27: 1) Yanina iki karisini ve ayrica da 600 kisiyi alarak Gat kirali Akis 'in yanina gider ve ona syle der: "Eger simdi senin gznde ltuf buldumsa, kir sehirlerinin birinde bana bir yer versinler de orada oturayim" (1 Samuel, Bap 2y: 5). Akis de ona "Tsiklag" denen blgeyi verir. Davud oraya yerlesir; yerlestikten sonra evredeki lkelere (rnegin Gesuriler, Girzi'lere, vs...) akinlar yapmaga baslar; bu yerlerin insanlarini, kadin erkek farki gzetmeden kilitan geirir; kimseleri sag birakmaz. Koyunlari, develeri, esekleri, sigirlari, mal mlk ne varsa her seyleri yagma eder. Kiral Akis, Davud'un bu yaptiklarindan ok hosnud kalir; onun kendisine sadik bir kul olacagini dsnerek sevinir (1 Samuel, Bap 27: 12). Ve bir gn Filistiler, Israil'e karsi cenketmek zere hazirlanirlar. Kiral Akis, kendisine yardimci olmasi iin Davud'a der: "Adamlarinla beraber, orduda benimle ikacaksin; bunu iyi bil". Davud da kendisine syle yanit verir: "Sen de kulunun ne yapacagini greceksin". Bu szlerden hosnud olan Akis, Davud'a: "Ben de btn gnler seni kendi basimin koruyucusu kilacagim" diye iltifat eder (1 Samuel, Bap 28: 1-2).

Grlyor ki Tanri'nin, Israil ogullarinin basina kiral olmak zere ruhu ile adadigi, gl kildigi Davud, Filistileri Israil'e karsi savastan vazgeirmek syle dursun fakat onlarla birlikte kendi halkina karsi saldirmaga hazirdir. Ancak ne var ki Filistlerin reisleri Davud'un kendileriyle birlikte savasmasina razi degillerdir; syle derler: "Bu Ibranlerin burada ne isleri var... Bu adami geri gnder de yerine , kendisine tayin ettigin yere dnsn ve bizimle cenge inmesin; yoksa bize cenkte dsmanlik eder; nk efendisine ne ile makbul olur? bu adamlarin baslari ile degil mi? Rakislarda: Saul vurdu binlerini, Davud da on binlerini diye hakkinda birbirlerine terennm ettikleri Davud bu degil midir?" (1 Samuel, Bap: 29: 3-6) Bunun zerine Akis, Davud'u agirtir ve durumu anlatir; Filisti resilerinin sylediklerini nakleder. Fakat Davud, Israil'e karsi Akis'in yaninda savasa katilmak hususunda israrlidir; syle der: "Fakat ben ne yaptim? ve senin nnde oldugum gnden bugne kadar kulunda ne buldun ki... dsmanlarina karsi gidip cenketmeyeyim?" (1 Samuel, Bap 29: 8). Kiral Akis bylesine bir sadakat rnegine tanik oldugu iin pek sevinir, fakat yine de Filisti reislerinin sylediklerini tekrarlayarak Davud'u savasa katilmaktan geri kilar (1 Samuel, Bap 29: 9-11). Filistiler Israil ogullarinin zerine saldirirlar ve basari saglarlar; Israil ogullari ordusu dagilip kaar. Saul esir olarak Filistilerin eline dsmemek iin kendisini ldrr (1 Samuel , Bap 31: 1-13); bylece "Ahd-i al-Atikin Birinci Samuel adli kitabi sona erer. * Kutsal kitabin Ikinci Samuel kitabi, Davud'un saldirganliklarina, asip kesmelerine ve olumsuz davranislarina yer veren rneklerle doludur ki, simdi burada bunlari zetleyecegiz. Davud, yukarda belirttigimiz gibi, Saul'un lmnden ve Amelekleri kilitan geirme isini bitirdikten sonra Tanriya: "Yahuda sehirlerinden birine ikayim mi?" diye sorar. Tanri da ona Hebron'a gitmesini syler (2 Samuel, Bap 1: 1-27; Bap 2: 1).

Davud, Hebron'a gider ve orada Yahudalilar kendisini Kiral olarak "meshederler" (2 Samuel, Bap: 2: 4). Fakat o gnlerde Israil'in diger kavimlerine Saul'un oglu Is-Boset kirallik etmektedir. Bu nedenle daha ilk andan itibaren bu kavimler arasinda dehset verici kanli ekismeler baslar. rnegin bir gn IsBoset'in komutanlarindan Abner ile Davud'un komutanlarindan Yoab, o civardaki Gibeon havuzunun yaninda rastlasirlar. Abner: "Rica ederim, genler kalkip nmzde oynasinlar" diyerek Yoab'a teklifte bulunur. Yoab teklifi kabul edince her iki tarafin adamlarindan on ikiser gen karsi karsiya geerler, ve her biri karsisindakinin basini tutar ve kilicini bgrne saplar; bylece birlikte yere dserler. Cenk giderek siddetlenir ve sonunda Abler ile Israil ogullari, Davud'un kullari nnde bozulup kaarlar (2 Samuel, Bap 2: 8- 30). Bundan sonra Davud, giderek glenir; buna karsilik Saul'un evi gittike zayiflar (2 Samuel Bap 3: 1). O kadar ki Is-Boset'in adamlarindan ikisi, bir gn gle vakti bugday getiriyormus gibi yaparak onun evine girerler ve Is-Boset'i karnindan vurup ldrrler; basini keserler ve Hebron'a, Davud'a getirirler: "Iste senin canini arayan dsmanin, Saul'un oglu Is-Bset'in basi" diyerek kesik basi Davud'n nne koyarlar (2 Samuel Bap. 4: 5-8). Fakat Davud, gy bu ise fena halde fkelenir ve: "...Hele kt adamlar bir salihi kendi evinde, yatagi zerinde ldrrler de ben onun kanini simdi sizin elinizden aramaz miyim, ve sizi dnyadan kaldirmaz miyim?" diyerek adamlarin ldrlmelerini emreder. Emrettigi gibi yapilir; adamlarin elleri ve ayaklari kesilir ve oradaki havuzun yanina asilir (2 Samuel, Bap:4: 5-12) Bu olaydan sonra Israil'in btn siptlari ve ihtiyarlari Hebron'a gelerek Davud'un kendilerine kiral olmasini isterler. Davud onlarla Tanri nnde ahitlesir; bylece btn Israil'e kiral olmus olur; o tarihte otuz yasindadir. Kirk yil boyunca Israil'e ve Yahuda'ya kirallik edecektir (2 Samuel Bap 5: 1-6) Israil'e kiral olur olmaz Davud'un yaptigi ilk is, Yerusalim'deki Yebus'ler arasinda yasayan kr ve topallari ldrtmek ve Sion hisarini fethetmek olur. Okuyalim "Kutsal" kitabi: "Ve kiralla adamlari Yerusalime, diyarin ahalisi Yebuslere karsi gittiler, ve bular Davuda sleyip dediler: -'Sen buraya giremeyecksin, fakat krler ve topallar seni kovacaklar; bununla: -'Davud buraya giremez'- demek istiyorlardi. Fakat Davud Sion hisarini aldi; Davud sehri budur. Ve Davud o gn dedi: -'Her kim Yebusleri vurur ve su yoluna erisirse ve Davud'un caninin nefret ettigi topallari ve krleri ldrrse, komutan olacaktir-'..." (2 Samuel Bap 5: 6-10) Bu "byk" basaridan sonra Davud daha da glenir; nk "ordularin Allahi Rab onunla beraberdi(r)". Tanri'nin kendisini Israil zerinde kiral olarak pekistirdigini grdke sevinir ve kendisine ok sayida

karilar ve cariyeler alarak zrriyetini ogaltir (2 Samuel Bap 5: 12-17). Davud'un giderek byyen bu shreti karsisinda Filistiler telasa kapilip cephe alirlar. Davud Tanri ile konusur ve ondan aldigi emirler geregince hareketle dsmanlarini daha ilk anlarda yere serer (2 Samuel, Bap 5: 17-25)

A) Kendisini Tanri'nin sevgili kulu gibi gsterip Israil ogullarini milliyetilik ruhu iinde yetistirmek bakimindan Davud usta bir siysetidir. Btn bu ilk basarilar bir yana, Davud, tipki kendisinden nce gelmis olan Israil kirallari'nin yaptiklari gibi, fakat (Musa hari) onlardan ok daha becerikli bir sekilde, iki kurnaz siyset uygulamistir. Bunlardan biri, kendisini Tanri'nin istisnai bir sevgi ve inayete layik grdg kulu olarak gstermektir. Ikincisi ise Israil ogullarini koyu bir milliyetilik duygusu ierisinde yetistirmetir. Onun bu ustaliklarina Samuel'in ikinci kitabinin 7ci Bap'inda tanik olmaktayiz. Zira bu blmde Tanri'nin, "peygamber" Natan araciligi ile Davud'a mesaj gnderdigi ve bu mesajinda ona: Daha nce hi bir Israil kiralindan kendisi iin ev yapma isteginde bulunmadigi halde simdi bu isi Davud'tan bekledigini; ve Israil ogullarini artik bir daha hi yerlerinden oynatilamayacaklari bir lkeye yerlestirecegini; ve evvelce oldugu gibi yabanci kavimlerin Israil ogullarini artik alaltamayacaklarini; ve kendisini Davud'a baba ve Davud'u da kendisine gercek bir ogul yapacagini; ve ktlk islese bile, inayetini ondan geri almayacagini; ve onun tahtini ebediyen sabit kilacagini, bildirir (2 Samuel, Bap 7: 4-17). Bunun zerine Davud, dogrudan dogruya Tanri ile temasa geer ve onu, Israil ogullarina iyilikte bulundugu iin, ver ve onun iin ev yapacagini syler; syle der: "Ya Rab Allah, byksn... ve senin kavmin Israil gibi dnyada hangi bir millet vardir ki, Allah onu kendisi iin kavm olarak kurtarmak ve kendisine bir isim yapmak, ve sizin iin byk seyler yapmak, ve

Misirdan, milletlerden, ve onlarin ilhlarindan kurtardigi kavminin nnde memleketi iin korkun seyler yapmak zere yrms olsun? Ve kavmin Israili kendine ebediyen kavm olarak kendin iin sabit kildin ve sen ya Rab, onlara Allah oldun... Ordularin Rabbi Israilin Allahi: -' senin iin ev yapacagim-' diyerek kulunun kulagini atin; bundan dolayi bu kulun bu duayi etmege cesaret buldu... ya Rab Yehova, sen syledin ve kulunun evi senin bereketinle ebediyen mubarek kilinsin" (2 Samuel, Bap 7: 22-29). Boylesine vc bir dil ve bu tr ustaliklar sayesinde Davud, Israil ogullarini kendisine iyice baglamis ve Israil tarihinin unutulmaz kahramani sayilmistir. Bu karsilasmadan sonra Davud, saldiri, yagma ve talan gelenegine hiz verir: Filistileri vurur, onlari egemenligi altina alir. Sonra Moablilari vurur; sonra Tsoba kirali Rehab oglu Hadadezeri'yi vurur ve ondan atlar, yaylar, altin kalkanlar, tun toplar alir; sonra Suriyelilerden yirmi iki bin kisiyi vurur, geri kalanlari haraca baglar; sonra Edomaya geer ve btn Edom'leri kendisine kul eder; ve glendikce glenir. Her gittigi yerde Tanri Davud'u korur ve kurtarir ( 2 Samuel, Bap 8: 1-15) Fakat Davud, savaslara bizzat katilmaktansa, Yerusalim'de kalip gvendigi komutanlar idaresinde orduyu ve halki savaslara gndermeye baslar. Bu arada sehvetinin asiriliklari dogrultusunda is grmegi de ihmal etmez. Nitekim en yakin bir arkadasinin karisina, Bat-seba'ya, asik olup onunla zina etmesi ve daha sonra bu arkadasini ldrterek karisina sahip ikmasi bunun, ilgin rneklerinden biridir.

B) Davud, sehvetinin itisine karsi gelemeyip en yakin arkadasinin karisina, Bat-seba'ya, asik olur ve onunla zin eder: Davud'un, kendisine ok yakin bildigi bir arkadasi vardir; adi Hitt Uriya dir. Uriya, ok gzel bir kadin olan Bat-seba ile evlidir ve onunla mutlu bir hayat srmektedir. Oturduklari ev, Kiral sarayinin yakinlarinda bir yerdedir. Uriya, sik sik ordu ile birlikte savasa gittigi iin ogu zaman Bat-seba evde yanlizdir. Gnlerden bir gn Davud, saray'in daminda dolasirken Bat-seba'yi evinin bahesinde yikanirken grr. iplak kadinin gzelligine vurulur ve adamlarini gnderip kadinin kim oldugunu grenmelerini emreder. grenir ki kadin, en yakin arkadasi Uriya'nin karisi Bat-seba'dir. Byle oldugu halde kadini sarayina getirtir ve onunla zina eder ve kadini gebe birakir. Bunu yaparken Tevrat'daki: "Komsunun karisina tama etmeyeceksin" (ikis, Bap 20: 17) seklindeki hkme aldiris

etmemis, Tanri emrini ignemistir. Olay'in Tevratda anlatilisi syle: "Ve aksamlayin vaki oldu ki Davud yatagindan kalkti ve kiral evinin dami zerinde geziniyordu; ve yikanmakta olan bir kadini damdan grd; ve kadinin bakilisi ok gzeldi. ve Davud (adamlarini) gnderip kadin hakkinda sorusturdu. Ve biri dedi: -'Bu kadin Hitt Uriya'nin karisi... Bat -seba(dir). Ve Davud ulaklar gnderip onu getirtti; ve kadin onun yanina geldi, ve murdarligindan tathir edilmis oldugundan Davud onunla yatti; ve kadin evine dnd. Ve kadin gebe kaldi ve gnderip Davud'a bildirdi ve -'Ben gebe kaldim'- dedi..." (2 Samuel, Bap 11: 2-6) Kadinin kocasi Hitt Uriya, biraz nce dedigimiz gibi, Davud'un yakin bir arkadasidir ve yukardaki olayin olustugu siralarda cenketmek zere cephededir. Kuskusuz son derece olgun bir kimse olmalidir ki cepheden dnsnde karisinin Davud'la yattigini grenmesine ragmen gidipte Davud'a serzeniste bulunmaz. Ancak karisiyle artik bir arada yapamayacagini anladigindan evine dnmez. Davud kendisine: "Sen yoldan gelmedin mi? Niin evine inmedin" diye sordugunda syle yanit verir: "Efendim! Yoabla efendimin kullari kirlarda konmuslarken, yemek ve imek ve karimla yatmak iin ben evime mi ineyim?.. ben bu seyi yapamam" Grlyor ki Uriya, ihnet grdg Yoab'i kendisine efendi bilerek onunla birlikte olmaktan mutluluk duydugunu ifade etmektedir. Davud gy onu karisina dndrmek iin ugrasir; hatt bir aralik onunla birlikte yer ier ve onu sarhos eder ve karisinin yanina dnmesini ister; fakat ikna edemez;l Uriya evine, karisinin yanina dnmez (2 Samuel Bap 11: 10-13). Aslinda Davud'un da diledigi budur, nk iyice vuruldugu Bat-seba'yi kendisine kari olarak almak kararindadir. Bunu saglamanin en rahat yolu Uriya'yi ortadan yok etmektir. Nasil olsa Tanri, ktlk yapsa bile kendisinden inyetini geri almayacagini syledigine gre ( 2 Samuel 7: 15), Uriya'yi yok etmek gibi bir ktlg yapmakta sakinca grmez. Dsndg sey savasin en kizistigi bir aninda Uriya'yi cephe'ye gnderip orada savasirken lmesini saglamaktir. Bu dsndgn cephe komutani Yoab'a bildirmek zere bir mektup hazirlar. Mektupta syle der: "Uriya'yi siddetli cenkte n diziye koyun, ve onun yanindan ekilin ki, vurulsun da lsn" (2 Samuel Bap 11: 15) Ve Davud, ylesine vicdan sizlamasindan uzaktir ki, bu yazdigi mektubu, huzuruna agirttigi Uriya'nin eline verir ve onunla Yoab'a gnderir. Zavalli Uriya, hibir seyden habersiz olarak mektubu alir ve Yoab'a gtrr. Ve Yoab (ki biraz nce belirttigimiz gibi Uriya'nin "efendim" diye sayginlik ve baglilik duydugu bir kimsedir), Davud'un verdigi emir geregince yapar ve sehri kusatma altinda tutarken,

Uriya'yi, cephede karsi tarafin en gl bulundugu bir yere koyar; Uriya orada vurulup lr (2 Samuel, Bap 11: 17) Uriya'nin lm haberini Yoab en kisa zamanda Davud'a iletir; Davud, muhtemelen Yoab'i teselli maksadiyle kendisine su yaniti gnderir: Bu (yaptigin is) gznde kt grnmesin; nk kili bazen bunu, bazen sunu yer, sehre karsi cengini siddetlendirip onu yik" (2 Samuel, Bap 11: 25). Uriya'nin karisi Bat-seba, haberi duyunca kocasi iin dvnr ve yas tutmaga baslar. Davud sabirla bekler ve kadinin yasi geince adamlarini gnderip onu evine getirtir ve onunla evlenir. Az zaman sonra ondan bir oglu dnyaya gelir. Davud'un yaptigi sey Tanri'nin gzne kt grnmstr (2 Samuel 11: 26-27). Ancak ne var ki bu "Yce!" ve "Kudretli!" ve "Haksever!" Tanri, kendi kendine ahd etmistir ki Davud ne ktlk ederse etsin, ondan inyetini geri almayacaktir. Sunu da iyi bilmektedir Davud'un simdi Uriyaya yaptiklarini, O da, Tanri olarak, Davud'un lehine olmak zere fazlasiyle yapmistir ve rnegin Davud'un efendisi Saul'un karilarini Davud'un koynuna sokmustur. Bununla beraber Tanri, Natan adindaki elisi araciligiyle Davud'u azarlamak zere sunlari sylemekten kendini alamaz: "Ben seni Israil zerine kiral olarak meshettim ve ben seni Saul'un elinden kurtardim ve efendinin evini sana ve efendinin karilarini koynuna verdim. ve Israille Yahuda evini sana verdim; ve eger bu az gelse idi sana daha neler neler verirdim. Niin Rabbin gznde kt olani yaparak onun szn hor grdn? Hitt Uriyayi kilila vurdun, ve karisini kendine kari olarak aldin, ve Uriyayi Ammon ogullarinin kilici ile vurdun..." (2 Samuel Bap 12: 7-10) Bunu syledikten sonra Davud'a verecegi cezanin ne oldugunu aiklar: Davud'u ldrmeyecektir, fakat onun karilarini herkesin nnde baska erkeklere zin ettirecek ve ayrica da Bat-seba'dan olan oglunu yok edecektir. Bu dsndklerini Davud'a syle bildirir: "Iste, kendi evinden sana karsi ktlk ikaracagim; ve senin gzlerinin nnde karilarini alip komsuna verecegim, ve bu gnesin gz nnde o senin karilarinla yatacak. nk sen gizlice yaptin, fakat ben bu seyi btn Israilin karsisinda, ve gnesin karsisinda yapacagim" (2 Samuel Bap 12: 11-12) Dikkat edilecek olursa Tanri, aslinda asil sulu olan Davud'tan ziyde, hi suu olmayan karilarini cezalandirma hevesindedir; nk yapmak istedigi sey bu kadinlari alip yabanci bir erkegin (daha dogrusu arzu etmedikleri bir erkegin) koynuna sokmaktan baska bir sey degildir.

te yandan Bat-seba'dan olan oglunu ldrmek istemesi de Davud'tan ziyde ougun anasini, yani Bat-seba'yi zmege yeterli bir seydir. Fakat Kutsal Kitab yazarlarinin kendi kafalarindan ortaya vurduklari Tanri'dan, daha baska nasil bir davranis bekleyebilir siniz? Tanri'nin yukardaki sekilde konusmasi zerine Davud: "Rabbe karsi su ettim" der. Ve sanki Tanri, Davud'un bu sekilde konusmasini drt gzle bekliyormus gibi almaktan vaz geer ve Davud'un gnahlarini sildigini syler. Fakat yine de Bat-seba'dan olan oglunu ldrecegini Natan araciligiyle Davud'a bildirir (2 Samuel, Bap 12: 14). Bildirdigi gibi olur ve ocuk Tanri'nin vurusu ile hastalanir, ve yedi gn sonra lr. ocugun hastaligi sirasinda oru tutan ve yataktan ikmayan Davud, oglunun lm haberini alir almaz oruc tutmayi keser, yikanip yag srer, esvablarini giyer ve bol miktar yiyecek iecek getirilmesini emreder ve oturup bu nefis yemekleri gzelce yer. Kendisine sorarlar:"Bu yaptigin sey nedir? ocuk sagken onun iin oru tuttun ve agladin; ve ocuk lnce, kalktin ve ekmek yedin?" Davud onlara syle yanit verir:"ocuk henz sagken oru tuttum ve agladim, nk: -'Kimbilir , belki Rab bana ltfeder de ocuk yasar-' dedim. Fakat simdi ld, niin oru tutayim? artik onu geri getirebilir miyim? Ben ona gidecegim, fakat o bana dnmeyecektir" (2 Samuel Bap 12: 22-23) Grlyor ki bu szleriyle Davut, ocugunun hastaligi sirasinda oru tutup aglamak sretiyle Tanri'yi deta kandirmga alismis oldugunu aiga vurmustur; ocuk ldkten sonra bu kurnazliginin artik beyhude oldugunu grmekle de kandirma taktigine son vermis ve kendi kendisine ziyafetler ekmistir. Oysa ki ocuguna dskn, ocugunu seven bir baba asil ldkten sonra znt duyar, ya da hi degilse midesine hkim olur. Nitekim Davud'un karisi Bat-seba, oglunun lmesinden dolayi zntden kurtulamamistir. Davud Bat-seba'yi teselli eder ve o gece onunla yatarak kadini gebe birakir. Bu gebeligin sonucu olarak Bat-seba dnyaya bir oglan dogurur ve adini Sleyman koyar.

C) Davud'un oglu Amnon, kendi kizkardesini igfl eder: "Kutsal Kitabin anlatmasina gre, Davud'un ogullarindan Amnon, kendi kiz kardesi Tamar' a asik olur; nk Tamar ok gzel ve henz bakire olan bir kizdir. Aski giderek alevlenir ve bu yzden hastalanip yataga dsecek durumlara gelir. Amnon'un Yonadab adinda bir dostu vardir ki amcasi Simea'nin ogludur. Yine Kutsal Kitab'in bildirmesine gre Yonadab "ok akilli bir adamdir"; ok akilli oldugu iin ki Amnon'un derdini grenince ona bir kurnazlik gretir ve syle der: "Yatagina girip kendini hasta gster; ve baban seni grmege gelince ona de: -'Rica ederim, kizkardesim Tamar gelsin, ve bana ekmek

yedirsin; gzmn nnde yemek hazirlasin ki yaptigini greyim ve elinden yiyeyim-'.." (2 Samuel, Bap 13: 5) Plana gre kiz kardesi kendisini beslemek iin odasina geldigi zaman onu kandiracak ve onunla yatacaktir. Amnon bu plani pek begenir ve Yonadab'in dedigi gibi yapar. Babasi Davud yanina geldigi zaman ondan Tamar'i kendisine gndermesini ister. Babasi da Tamar'a: "Simdi kardesin Amnon'un evine git ve ona yemek hazirla" diye emreder (2 Samuel Bap 12: 7) Tamar derhal kardesinin evine kosar ve oturur hamurlar yogurur, pideler ve yemekler yapar ve Amnon'u beslemge alisir. Fakat Amnon yemek istemez ve hizmetilere odadan ikmalarini ve kendisini Tamar'la yalniz birakmalarini emreder. Herkes odayi terkedince Tamar'a: "Yemegi odaya getir de senin elinden yiyeyim" der. Tamar dedigi gibi yapar ve yemekleri yesin diye yanina getirince ona: "Gel benimle yat, kizkardesim" der (2 Samuel, Bap 13: 7-12) . Fakat kizcagiz sasirir ve bu irkin teklifi red eder ve Amnon'a syle der: "Hayir kardesim, beni alaltma, nk Israil'de byle sey olmaz; bu deliligi etme. Ve ben utancimi nerey gtreyim? Ve sen Israilde delilerden biri gibi olacaksin. Ve simdi rica ederim, kirala syle, nk beni senden esirgemez" (2 Samuel Bap 13: 13) Fakat Amnon dinlemez ve gl kollariyle kizkardesini yakaladigi gibi yataga yatirir ve irzina geer. (2 Samuel Bap 13: 14). Fakat bu isi bitiripde kizkardesinin stnden kalktigi an, ona karsi bir nefret hisseder; onu kovmak ister ve: "Kalk buradan git", diye emreder. Fakat Tamar gitmek istemez ve syle der: "Hayir (gitmem) nk beni kovmakla yaptigin bu ktlk bana yapmis oldugun bir ktlkten daha byktur" (2 Samuel, Bap 13: 15-16). Kizkardesinin bu sekildeki direnisine fkelenen Amnon usaklarini agirir ve onlara kiz kardesini disari atmalarini, kapiyi da stne kapamalarini emreder (2 Samuel, Bap 13: 17). Usaklar Tamar'i disari atarlar, kapiyi da zerine srmelerler. Zavalli Tamar, Kiral kizlarinin bekret almeti olarak giydikleri alaca entariyi yirtar, basina kl saar ve aglayarak, feryad ve fugan ederek oradan uzaklasir; diger bir kardesi olan Absolom'un yanina gider (2 Samuel, Bap 13: 18-19). Absolom durumu grenince ona syle der: "Kardesim Amnon seninle mi idi? ve simdi kardesim sus; o senin kardesindir; bu seyi yregine koyma" (2 Samuel, Bap 13: 20). Tamar onun szn dinler ve hznl olarak yasamina devam eder. Haber Davud'un kulagina gittigi zaman Davud fena halde fkelenir; fakat her ne hikmetse bir sey yapmaz. Absolom da ona Amnon hakkinda iyi, kt bir sey sylemez; bununla beraber kizkardesini

kirlettigi iin Amnon'a karsi nefret besler (2 Samuel, Bap 13: 21-22) ve intikam almayi dsnr. Nitekim aradan bir sre zaman geince bir yolunu bulup adamlarina emreder ve kardesi Amnon'u ldrtr (2 Samuel, Bap 13: 23-24). Bu olaydan sonra Absolom kaar ve Gesur kirali'nin oglu Talmay'in yanina gider. Davud, ldrlen oglu Amnon iin yas tutarken simdi bir de Absolom'un kaip gitmesine zlr. Fakat Amnon nasil olsa ld diye kendi kendini teselli eder ve Absolom'un yanina ikmak ister (2 Samuel, Bap 13: 34-39). Kutsal Kitabi (Tevrati) yazanlar, pek muhtemelen bu olayi: "Iste kizkardesini kirleten Amnon'un akibeti herkese ibret olsun da h kimse byle seyler yapmasin" diye rnek vermek istemislerdir. Ancak ne var ki her yn ile tiksinti yaratici bu hikayenin ahlki sonu yaratacak bir niteligi yoktur. Yukardaki mantiga yer vermek, Tanri'nin bylesine irkin ibret rneklerinden gayri bir usul ile kullarini yola getirecek gc olmadigi kanisini yaratmaktan baska bir ise yaramaz.

D) Absolom, kendi z babasi Davud'un karilariyle yatar ve babasini yok etmek iin dzenler kurar: Kutsal kitabin (Tevratin) "2ci Samuel" baslikli blmnn 14 il 19cu Bap'larinda, Davud'un oglu Absolom'un, kendi kardesi Amnon'u ldrttkten ve Gesrr'a katiktan sonra btn Israil'e kiral olmak iin babasina karsi atigi savaslar ve babasinin karilariyle yatip kalkmasi olaylar hikye edilmistir ki zeti sudur: Biraz yukarda degindigimiz gibi, Absolom'un ayrilmasindan sonra Davud, byk bir zntye kapilir ve oglunu geri getirtmek iin ugrasir. Yakin adami olan Yoab, onun bu zntusn gidermek iin esitli yollara ve yalanlara basvurur. Davud ona oglunu geri getirmesi iin emir verir; o da kalkar Gesur'a gider ve Absolom'u alip Yerusalim'e getirir. (2 Samuel Bap 14: 1-2; 23-25). Fakat her ne hikmetse Davud oglunu grmek istemez; hem onu zlemistir ve hasretine dayanamadigi iin yanina getirtmistir ve fakat hem de iste simdi onu grmek arzusunda degildir: "Evine dnsn, fakat benim yzm grmesin" der (2 Samuel, Bap 14: 24). Ve Absolom iki yil boyunca babasinin yzn grmez. Fakat ikinci yilin sonunda dayanamaz ve Yoab'a der: "-'Gesur'dan niin geldim? hal orada olsa idim, benim iin daha iyi olurdu-' diyerek seni kirala gndereyim. Ve simdi kiralin yzn greyim; ve eger bende fesat varsa beni ldrsn" (2 Samuel, Bap 14: 32).

Yoab kalkar, Davudun yanina gider ve durumu bildirir; bu sayede Absolom babasinin yanina ikar; iktigi zaman nnde yz st yere egilir; kiral da onu per. Bylece baba, ogul tekrar bir araya gelmis olurlar (2 Samuel, Bap 14: 33). Fakat bu bulusmadan sonra Absalom babasinin mevkiine gz koyar ve onu tahtindan indirip yerine kiral olmagi tasarlar. Yavas yavas halki babasi aleyhinde kiskirtip halkin sevgisini kazanmaga baslar. rnegin kendisi icin zel arabalar ve atlar ve nnde kosmak zere elli adam hazirlatir (2 Samuel, Bap 15: 1). Yine bunun gibi Israil siptlarinin davalarini grr ve halktan kisilere syle der: "Bak senin islerin iyi ve dogrudur; fakat kiral tarafindan seni dinleyecek kimse yoktur... Keske memlekette beni hkim koysalar ve davasi ... olan her adan bana gelse ve ona dalet etsem..." (2 Samuel, Bap 15: 3-5) Bylece Absalom btn Israil'in gnln kazanir. Aradan kirk yil getikten sonra bir gn Absalom, kiraldan ricada bulunur: Hebrona gidip orada Rabbe adamis oldugu adagi demek istedigini ve nk Gesur'da yasadigi yillar boyunca eger Yerusalim'e dnecek olursa byle bir adak adamagi vadetmis oldugunu syler. Babasinin muvakati zerine de kalkar Hebron'a gider (2 Samuel, Bap 15: 7-9) Aslinda btn bu syledikleri yalandan ibarettir; asil maksadi Hebron'a gidip oradan babasina karsi ayaklanma hareketini baslatmaktir. Nitekim Hebron'a gider gitmez ilk is, Israil siptlarinin hepsine asitlar gnderip babasi aleyhinde planladigi fesad'i gereklestirmek iin harekete gemek olur. Bu amala oradaki Israil siptlarinin hepsine syle der: Boru sesini isittiginiz zaman: -Absalom Hebronda kiral oldu- diyeceksiniz (2 Samuel, Bap 15: 10-12) Durum Davud'a haber verildiginde Davud telasa kapilir ve kaacak yer arar. Tanri'nin kendisine vermegi va'd ettigi inayetleri ve kendi hakkinda vaktiyle sylemis olduklarinin unutmus olmalidir ki, simdi Yerusalim'deki kullarina syle der: "Kalkin da kaalim; yoksa Aksalom'un nnden kaip kurtulan olmiyacak; gitmek iin abuk davranin, yoksa bize abuk yetisir, ve basimiza bel getirir, ve sehri kilitan geirir" (2 Samuel, Bap 15: 14). Evi beklemek zere cariyelerinden on kadini ayirdiktan sonra ev halkini ve Yerusalim'deki kullarini ve kavmini pesine takar ve kaar. nce Kidron vadisine ve l yoluna gecer. Daha sonra zeytinlik dagi yokusuna ikar; ikarken basi rtl, ayaklari iplaktir ve devamli sekilde aglamaktadir. Kavmi da kendi gibi ayaklari iplak, baslari rtl ve aglayip-sizlar sekilde onu pesinden takip etmektedir (2 Samuel, 15: 15-19; Bap 16: 30-31). Oradan Bahurin denen yere gelir; orada Saul taraftari olanlar onu ve kavmini taslarlar ve: "ik, ik, ey kanli adam ve alak adam, yerine kiral oldugun Saul evinin btn kanini, Rab senin zerine dndrd ve Rab kiralligi oglun Absalom'un eline verdi; ve iste kendi ktlgnden tutuldun, nk sen kanli bir adamsin" diye bagirirlar (2 Samuel 16: 7-9).

Davud kamaga baslar, fakat bu arada oglu Absalom, kavmi ile birlikte Yerusalim'e gelir ve orada babasinin evinin damina adirlar kurdurur; btn Israil'in gz nnde babasinin cariyeleriyle teker teker cins mnasebette bulunur. Bu isi, Yerusalim'de karsisina ikan ve babasinin en yakin danismanlarindan biri olan Ahitofel'in tavsiyesi zerine yapmistir. nk: " o gnlerde Ahitofelin verdigi gt, Allahin kelmini soran bir adaminki gibi idi; Ahitolef'in her gd Davud iin ve Absalom iin de byle idi" (2 Samuel, Bap 16: 23) Bylece Tanri, vaktiyle sylemis oldugu sz (yani Davud'un karilarini Israil'in gz nnde baska erkeklerle yatiracagina dair sz (2 Samuel 12: 11-12)) tutmus olmaktadir. Bu isleri bitirdikten sonra Absalom, babasinin vaktiyle danismanligini yapmis olan kisilerin grslerini alarak babasina karsi savas taktigini tasarlar. Ancak ne var ki kendisine fikir veren bu danismanlar onu aldatmislardir; nk istemislerdir ki Absalom Davud nnde yenilgiye ugrasin. Hemen belirtelim ki btn bu kurnazliklari dsnen ve Absalom'a karsi bu ihneti hazirlayan hep Tanri'dir; zir Kutsal kitabin (Tevratin) bildirmesine gre bu danismanlari Absalom'a karsi bu sekilde konusturan bizzat Tanri'dir (2 Samuel, Bap 17: 1-14). Nitekim casuslar, Absalomun tasarladigi seyleri Davud'a haber verirler ve Davud da savas hazirliklarini buna gre yapar (2 Samuel, Bap 17: 21-29; Bap 18: 1-5). Davud'un ve Absalom'un ordulari Efraim ormaninda karsi karsiya gelir ve cenge girisirler. Davud'un ordusu basari kazanir: "Israil kavmi orada, Davud'un kullari nnde bozuldular; ve o gn orada byk kirgin oldu; yirmi bin kisi (ld). Ve orada cenk butn memleket zerine yayildi; ve o gn kilicin yediginden fazlasini orman yedi" (2 Samuel Bap 18: 6-9). Savas sirasinda Absalom ldrlmstr, hem de Yaob tarafindan (2 Samuel. Bap 18: 14-15). O O Yaob ki, mr boyunca Davud'a ve Absalom'a oyunlar oynamis ve baba ile oglu birbirlerine katmistir: ve btn bu isleri de Tanri'nin itisiyle yapmistir. Davud, oglunun lm haberini alinca ok zlr: "Oglum Absalom, oglum Absalom, keske senin yerine ben lse idim; ey Absalom, oglum Absalom" diye yakinir durur (2 Samuel, 18: 33) Absalomun acikli hikyesi de bylece burada bitmis olur; Dikkat edilecegi gibi Shaekspear'in bile hayal edemeyecegi kanli ve dehset verici sahnelerle doludur bu hikye!

E) Davud, kendisine ihnet etmis olan Yaob'un himmetiyle yeniden Israil'in basina kiral olur: Her ne kadar Absalom'u yenmis olmakla beraber Davud, henz btn Israil zerindeki kirallik hakini ele geirmis degildir. Simdi bunu saglamak zorunlugundadir. Ancak ne var ki kendisine ihnet etmis olan ve cariyeleriyle yatan oglunun yasini tutmakta ve gece gndz: "Oglum Absalom" diye sizlanmaktadir (2 Samuel, Bap 19: 1-4) Bunu gren Yaob, Davud'u karsisina alir ve deta azarlarcasina ona sunlari syler: "Senden nefret edenleri sevmekle, ve seni sevenlerden nefret etmekle bugn btn kullarini utandirdin; o kullarin ki, bugn senin canini ve ogullarinin ve kizlarinin canlarini ve karilarinin canlarini ve cariyelerinin canlarini kurtardilar... nk bugn anliyorum ki, eger Absalom sag ve hepimiz bugn l olsa idik, senin gznde dogru olacakti. Ve simdi kalk, ik ve kullarinin gnln hos et; nk Rabbin hakki iin and ediyorum ki, eger ikmazsan, bu gece senin yaninda kimse kalmiyacaktir; bu da senin iin, ocuklugundan simdiye kadar basina gelmis olan ktlklerin hepsinden daha kt olacaktir" (2 Samuel, Bap 19: 5-7). Bu azarlanmadan sonra Davud'un akli basina gelir ve kalkar evinin kapisina oturur ve kavmiyle konusur. yle anlasiliyor ki Tanri'nin kendisine setigi ve "seni yceltecegim, inayetlerimi geri almayacagim" diye sz verdigi Davud, yapilmak gereken isi yapabilmek iin, Yaob'un bu sekilde kendisini azarlamasini beklemekteydi. Ve iste Yaob'un konusmasindan sonra Davud, diger siptlarin reislerine khinler gnderip kendisinin yeniden kiral olarak agirilmasi iin araci olmalarini ister. Israil adamlari da ona yanasma egilimini gsterirler (2 Samuel Bap 19: 9-43) Fakat o sirada Benyamin Bikr' nin oglu Seba adindaki "alak bir adam" boru alip: "Bizim Davud'da hissemiz yoktur" diye Israil adamlarini korkutur.; bunun zerine Israil adamlari Davud'u terkederler ve Seba'nin pesinden giderler (2 Samuel, Bap 20: 1-2). Seba'nin yakalanmasi ve ldrlmesi ve pesinden gidenlerin getirilmeleri iin Davud, Amasa adindaki adamina emir verir ve Yahudalilari agirmasini syler; fakat Amasa bu isi yapmakta gecikince Abisa'yi grevlendirir. O da Seba'yi yakalamak iin Yaob'la ( ve adamlariyle) birlikte yola koyulur. Bu isler olurken Davud, Yerusalim'deki evine gelir ve, daha nce evi beklemek iin biraktigi on cariyesini gz altinda bir eve yerlestirir. Onlari besler fakat (cins mnasebet iin) yanlarina girmez. Hatirlanacagi gibi oglu Absalom, Davud'un bu cariyeleriyle cins mnasebette bulunmus idi (2 Samuel, Bap 16: 22). Ve Davud, hi bir suu olmayan bu kadincagizlari lnceye kadar bu kapali yerde

yasamaga mahkum eder (2 Samuel, Bap 20: 3) Seba'yi yakalamak iin yola ikan Yaob, bir aralik Amasa'ya rastlar ve onu oracikta ldrmeyi tasarlar. Bu maksatla ona yanasir ve: "Kardesim iyi misin?" diyerek onu pmek ister gibi yapar ve tam pmek zere sakalini tuttugunda kilici ile onu karnindan vurur, bagirsaklarini yere dker (2 Samuel, Bap 20: 9). Bu is bittikten sonra tekrar yola koyulur ve sonunda Seba'yi ele geirir; basini kesip Yerusalim'e getirir (2 Samuel, Bap 20: 10-23).

F) Davud yeniden Kiral olduktan sonra, yagma ve talan siysetine devam ederken sehvet giderme yollarini da ihmal etmez: Yeniden tahta iktiktan sonraki gnlerde Davud kitlik sorunlariyle karsilasir; arka arkaya yil sre boyunca lkesinde kitlik olur. Bunun nedenlerini Tanri'ya sordugunda Tanri ona, Saul'un vaktiyle Gibeonlulari ldrdgn syler: "Saul'un yznden ve kanli evinin yzndendir, nk Gibeonlulari ldrd" (2 Samuel, Bap 21: 1) der. Saul'un davranislari yznden neden Tanri, susuz btn bir memleket halkini kitlik ierisinde birakir? bilinmez. Fakat Kutsal Kitab'in yazdigina gre Davud derhal Gibeonlulari agirtir ve: "Sizin iin ne yapayim?, ne ile kefaret vereyim?" diye sorar. Onlar da Saul'un vaktiyle kendilerine ktlk yaptigini ve bu nedenle onun ogullarindan yedisinin kendilerine verilmesini isterler; onlari asacaklarini bildirirler (2 Samuel, Bap: 21: 5-7). Daha baska bir deyimle Saul'un yaptigi ktlklerin intikamini onun ogullarindan almak hevesindedirler. Davud onlarin istegini kabul ederek: "Ben onlari (size) veririm" der. Yni bir peygamber olarak, ya da Tanri'nin "haksinas" bir temsilcisi olarak intikam almanin dogru bir sey olmadigini anlatacak yerde, onlara intikam alma firsati saglar. Saul'un ogullarindan ve torunlarindan yedi oglani Gibeonlulara teslim eder; Gibeonlular da bu yedi oglani, harman gn teker teker ipe ekerek ldrrler (2 Samuel, Bap 21: 7-10). Yillar geer ve Davud yaslanir, kocar. Bununla beraber iki eski geleneginden vazgememistir: bu geleneklerinden biri savaslar tertipleyip yagma ve talan, apul siyasetidir ki kendisine byk kazanlar saglamistir. Ikincisi ise kadina ve sehvetine dsknlgdr. zellikle bu ikinci huyu giderek agir basmis olmalidir ki ikide bir sme numoralari yapip koynuna gzel kizlar alir. Her ne kadar erkeklik

gc kalmadigi iin koynuna verilen kizlarla cins mnasebette bulunamaz ise de onlarin iplak vcdlarina sarilip keyf etmekten byk bir zevk alir. Okuyalim bu konuda Kutsal kitabin (Tevratin) yazdiklarini : "Ve kiral Davud, kocamis ve yasta ilerlemisti; ve onu esvaplarla rttler, fakat isinmadi. Ve kullari ona dediler: Efendim kiral iin gen bir kiz aransin; ve o kiralin nnde dursun ve ona baksin; ve senin koynunda yatsin da efendim kiral isinsin. Ve Israilin btn sinirlarinda gzel bir gen kadin aradilar, ve Sunemli Abisagi buldular; ve onu kirala getirdiler. Ve gen kadin ok gzeldi; ve kirala bakti ve ona hizmet etti; fakat kiral onu bilmedi" (Birinci Kirallar, Bap 1: 1-4)

G) Davud, kendisini kirallik mevkiine getirten Yaob'un, ve kendisine iyiligi dokunmus olan Simei'nin ldrlmelerini vasiyet ederek tahti Sleyman'a devreder: Davud'un yaslanmasi, tahta ondan sonra kimin ikacagi sorununu gndeme getirir. Haggit'in oglu Adoniya, en byk torun olarak kendisini bu mevkie layik grerek, Yaob'un yardimiyle kendini kiral iln eder. Fakat "peygamber" Natan buna razi olmaz ve Davud'un Bat-seba'dan olan oglunu, yni Sleyman'i tahta ikarmak iin planlar kurar. Bat-seba'yi kiskirtir ve kiral'a durumu anlatmasini ve Sleyman'in tahta gemesi iin ondan emir ikartmasini ister. Bat-seba onun dedigi gibi yapar ve bylece oglunun Davud tarafindan kiral tayin edilmesini saglamis olur. Daha nce kendisini kiral iln eden Adoniya bu ise rzi olur ve kiralligi Sleyman'a birakir (Birinci Kirallar, Bap 1: 5-53) Davud lecegini anladigi an Sleymani yanina agirtir ve ona kuvvetli olmasini, ve Musa'nin seritinda yazilmis olan hkmlere gre Tanri yolunda yrmesini syler. Fakat daha da nemli olmak zere ona Yaob'u ldrmesini ve nk Yaob'un kendisine ktlk ettigini bildirir. Oysa ki kiral olarak ikinci kez tahta ikmasini Yaob'a borludur.Davud'un lmeden nce ldrlmesini vasiyet ettigi bir kisi daha vardir ki o da Simei' dir. Her ne kadar Simei, bir aralik Davud'u lnetlemis olmakla beraber daha sonralari ona byk baglilik gstermis bir kimsedir. rnegin onu Erden'de karsilamis ve bu davranisi yznden Davud'un sevgisini kazanmistir; bundan dolayidir ki Davud kendisine: "Seni (asla) kilila ldrmem" diyerek Tanri nnde and imistir (Bkz. Birinci Kirallar, Bap 2: 8). Fakat iste simdi, lecegini anladigi bir sirada ona karsi (vaktiyle kendisini lnetledi diye) kini canlanmis ve intikam almak uzere andini hie sayip onun ldrlmesini Sleyman'dan istemistir. Bu vasiyeti yaptiktan sonra Davud gzlerini hayata kapar ve atalarinin bulundugu yere gmlr (1 Kirallar Bap 2: 9-10).

XVI. Sleyman'in asip kesmeleri ve benzer marifetleri: Tahta ikar ikmaz Sleyman'in ilk isi, mevcudiyetinden korktugu kisileri ortadan yok etmek olur. Bu yok ettiklerinin basinda Adoniya gelir. Oysa ki Adoniya, biraz nce belirttigimiz gibi, byk bir olgunlukla Sleyman'in kiral olmasina razi olmus, karisiklik ikarmadan tahti ona birakmistir. Bu itibarla ldrlmesi iin ortada bir sebeb yoktur. Adoniya, bu olan bitenlerden muhtemlen haberi yoktur; nitekim Bat-seba'ya basvurur ve Sunemli Abisag'in kendisine es olarak verilmesine araci olmasini diler. Biraz nce grdgmz gibi Abisag, Davud'un koynuna sokulan kizlardan biridir. Daka baska bir deyimle Adoniya, byk babasi Davud'un koyun koyuna yattigi (fakat kudretsizlik nedeniyle cins mnasebtte bulunamadigi) kadinla, yani Abisag ile, evlenmek hevesindedir. Bat-seba bu dilegi hos karsilar ve ogluna, yani Sleyman'a durumu anlatir; ondan evlilige razi olmasini ister. Fakat Sleyman bunu duyunca fkelenir, kplere biner ve byle bir ise araci oldu diye anasini haslar. Fakat fkesini alamaz ve Abisag ile evlenmek arzusundan baska bir gnahi olmayan Adoniya'yi ldrtr. Daha sonra, Adoniya'nin kirallik hevesine yardimci oldu diye Yaob'i yok eder. Az gemeden Simei'nin kafasini kestirtir (1 Kirallar, Bap 2: 12-46) Simdi artik lkeyi ynetmek kolaylasmistir. Fakat tipki babasi ve atalari gibi kurnazliklar siyasetini izlemekten geri kalmaz. Bunu saglamak maksadiyle her seyden nce Misir hkmdari ile iyi iliskiler kurmak ister ve onun kizi ile evlenir. (I Kirallar, Bap 3: 1). Daha sonra, bir yandan Israillilerin milliyeti duygularini kabartmak ve onlari Tanri'nin "sekin" milleti seklinde tanitmak sretiyle, ve diger yandan kendisinin ne kadar byk bir insan oldugunu, ne kadar hikmet sahibi bulundugunu, ne kadar akilli bir kiral oldugunu anlatmak iin hikyeler uydurur. Bu uydurdugu hikyelerden biri syle: Bir gece r'yasinda Tanri'yi grr; Tanri ona: "Dile benden ne dilersen" diye sorar. Sleyman da Tanri'ya syle der: "Ve simdi, ey Allahim Rab, kulunu babam Davudun yerine kiral ettin; ve ben ancak kk bir ocugum; ikmayi ve girmeyi bilmem. Ve kulun setigin kavmin ortasindadir, okluka hesap edilemez ve sayilamaz byk bir kavm. Imdi kavmina hkmetmek iin kuluna anlayisli yrek ver ki, iyi ile ktnn arasini ayirt edeyim; nk senin bu byk kavmina kim hkmedebilir?" (1 Kirallar, Bap: 3: 7-9).

Sleyman'in bu konusmasi gy Tanri'nin pek hosuna gider; nk Sleyman kendisi iin ondan ne zenginlik, ne varlik, ne kadin ne saglik, ne uzun bir mr, hi bir sey istememis, sadece ve sadece halkini iyi bir sekilde ynetmek iin hikmet, basiret, anlayis, ve fazilet istemistir. Bu nedenle Tanri ona syle yanit verir: "Madem ki sen bu seyi istedin, ve kendin iin ok gnler istemedin, ve kendin iin zenginlik istemedin, dsmanlarinin canini da istemedin, ancak dogruyu ayirt etmek zere kendin iin anlayis istedin; iste senin szne gre yaptim; iste sana hikmetli ve anlayisli yrek verdim; Syle ki, senden evvel senin gibi kimse olmamistir ve senden sonra senin gibisi ikmayacaktir. Ve sana dilemedigin seyi de verdim, hem zenginlik, hem de izzet; syle ki, btn gnlerinde kirallar arasinda senin gibisi olmiyacaktir. Ve kanunlarimi ve emirflerimi tutmak iin baban Davudun yrdg gibi sen de yollarimda yrrsen, o zaman mrn uzatirim:. (1 Kirallar, Bap 3: 11-15). Bunun zerine Sleyman uyanir ve anlar ki bu bir ryadir. Fakat rya gereklesir ve Tanri Sleyman'a hikmet, zenginlik, shret, azamet ve zellikle bol sayida kadin ve cariye verir. Tanri'nin verdigi hikmet sayesinde Sleyman kisa bir zamanda dil bir hkmdar olarak taninir. Onun bu shreti daha sonraki yzyillar ierisinde srecek ve her yerde iyi adlet dagitimi vesilesiyle "Sleymanin adleti gibi" seklindeki szler ata szleri haline gelecektir. Sleyman'in adleti (!) konusunda Kutsal kitap (Tevrat) su hikyeye yer verir: Gnlerden bir gn iki fahise kadin Sleyman'a basvururlar ve ayni evde oturduklarini, ayni zamanda ocuk sahibi olduklarini ve fakat ocuklardan birinin ldgn, ve kalan ocugun kime it oldugu hususunda aralarinda anlasmazlik iktigini sylerler; anlasmazligin giderilmesini dilerler. Sleyman: "Bana bir kili getirin" der ve getirilen kilici adamlarindan birine vererek: "Sag kalan bu ocugu ikiye bln ve yarisini (kadinlardan) birine, ve yarisini tekine verin" der. Kadinlardan biri: "Aman efendim, sag olan ocugu ona verin, aman onu ldrmeyin" der. teki kadin ise: "Ne benim ne senin olsun, ikiye bln" diye istekte bulunur. Bunun zerine Sleyman, ocugun birinci kadina verilmesini ve nk ocugun ldrlmesine gnl razi olmadigini ve bu nedenle asil ananin o oldugunu bildirir. Btn Israil bunu isitince Sleyman'dan korkarlar nk Tanri'nin ona, halka hkmedebilmesi iin, hikmet verdigini dsnrler (I kirallar Bap 3: 16-28). Basit ve kltrsz halk yiginlarinin kolaylikla kanacagi bu tr uydurma hikyelerden gayri Sleyman, Tanri'ya evler, kasaneler, ibadet yerleri yapar ve adaklar adar. Fakat asil ustaligi Tanri'ya yaranarak halk lehine ihsanlar ve vaadlar almak konusundadadir. Bunlardan bir ka rnek olmak zere Tevratda yazilanlardan su rneklere gz atalim: "Ya Rab, Israilin Allahi, ne yukarida gkte ve ne asagida yerde senin gibi Allah yoktur; sen btn yrekleriyle nnde yryen kullarinla ahdi ve inayeti tutarsin; sen babam Davud kuluna vadettigini

tuttun... Ve simdi ey Israilin Allahi, niyaz ederim, babam Davud kuluna syledigin sz dogru iksin... Kavmin Israil sana karsi su ettikleri iin dsman nnde vuruldugu zaman tekrar sana dnp ismini ikrar ederlerse; ve bu evde sana dua ve feryat ederlerse, o zaman gkte isit ve kavmin Israilin suunu bagisla ve babalarina verdigin diyara onlari tekrar getir..." (I Kirallar, Bap 8: 23-65) Bu yalavarilar, bu dualar ve bu vgler yaninda Tanri'ya mezbahlar, evler, mabedler yaptirtmaga devam eder. Tevratin bildirmesine gre Tanri, bu tur vglere ve gsterilere fazlasiyle ihtiyaci duymus olmali ki Sleyman'in yaptiklarindan hosnud olur ve onunla tekrar sylesmek ve vaadlerini hatirlatmak ister. Bu nedenle ona Gibeon diyarinda ikinci kez grnr ve syle der: "nmde yaptigin duani ve yalvarisini isittim; ismimi ebediyen oraya koymak iin yaptigin bu evi takdis ettim; ve gzlerim ve yregim daima orada olacaktir. Ve sen, btn sana emrettiklerime gre yapmak iin, baban Davudun yrdg gibi nmde yrek btnlg ve dogrulukla yrrsen ve hkmlerimi ve kanunlarimi tutarsan, o zaman Israil tahti zerinde senden bir erkek eksik olmiyacaktir, diye baban Davuda vadettigim gibi Israil zerinde senin kiralliginin tahtini ebediyen pekistiririm.. Fakat siz ve ocuklariniz, ardimdan yrmekten dnerseniz ve... gidip baska ilahlara kulluk ederseniz ve onlara tapinirsaniz, o zaman Israili kendilerine verdigim diyardan skp atacagim..." (1 Kirallar, Bap 9: 3-10). Grlyor ki, Kutsal kitabin bildirmesine gre Tanri, Sleyman'i ve halkini, bir takim vadlerle kendisine taptirma hevsindedir. Nitekim Sleyman, bu sayede san ve shretce ve zenginlike ve hikmete dnyanin btn kirallarindan stn olur; yer yznn her ynnden kirallar ona arabalarla hediyeler, altinlar, gmsler gnderirler; gelip onu ziyret ederler. nl Seba kiraliccesi bile altin ve degerli taslar ykl develerle ve ok byk bir alayla Yerusalim'e gelir ve onunla konusur; ona hayran kalir ( 1 Kirallar, Bap 10: 1-11).

A) Kutsal kitabin (Tevratin) bildirmesine gre Sleyman, sehvet ihtiyacini fazlasiyle gidermek isterken yabanci kadinlari haremine sokmak sretiyle Tanri'nin emirlerini ihll etmis olur; bu yzden halkini Tanri indinde sulu duruma dsrr:

Ancak ne var ki Sleyman'in gz, san, seref ve zenginlikte oldugu kadar ayni zamanda gzel kadinlardadir. Bundan dolayidir ki haremini kadin ve kizlarla doldurmayi ihmal etmez. Kutsal Kitab'da bildirildigine gre yedi yz karisi ve yz kadar da cariyesi olmustur (I Kirallar, Bap 11: 3). Fakat bu kadinlari alirken, yapilmamasi gereken bir is yapar ki o da yabanci kadinlari da haremine

katmaktir. rnegin Firavunun kizi ile beraber Moabilerden. Ammonlerden, Erdomilerden, Saydalilardan ve Hittlerden yabanci kadinlara asik olup kendisine kadin edinir (I Kirallar, Bap 11: 1). Fakat bunu yapmakla Tanri'nin emirlerini ignemistir. Su bakimdan ki Tanri, Israil ogullarina, yabanci milletlerden hi kimseyle evlenmemelerini emretmis ve sayet evlenecek olurlarsa bu evlendikleri kimselerin onlari baska tanrilara taptirtacaklarini sylemis ve syle demistir: "Onlarin arasina gitmeyeceksiniz, ve onlar da sizin araniza gelmiyecekler; nk mutlaka yreginizi kendi ilahlarinin ardinca saptiracaklardir" (I Kirallar, Bap 11: 2) Ve iste Sleyman'in aldigi kadinlar Tanri'nin yasak kildigi bu milletlerden oldugu iindir ki, Sleyman Tanri'nin emrine ters dsms olur; hem de ylesine ki bu kadinlari almakla kalmamis fakat onlarin ilahlari iin mabedler yaptirtmistir, onlarin pesinden gitmistir (1 Kirallar, Bap 11: 4-9). Bu nedenle Tanri Sleyman'a karsi fkelenir ve syle der: "Mademki bu sey senin tarafindan oldu, ve sana emrettigim ahdimi ve kanunlarimi tutmadin, mutlaka kiralligi senin elinde ekip alacagim ve onu senin kuluna verecegim. Ancak baban Davud'un hatiri iin bunu senin gnlerinde yapmiyacagim; onu senin oglunun elinden ekip alacagim. Ancak btn kiralligi ekip almiyacagim; fakat kulum Davud'un hatiri iin ve semis oldugum Yerusalimden tr bir sipti senin ogluna verecegim" (1 Kirallar, Bap 11: 11-13) Dikkat edilecek olursa Tanri, bu szleriyle insaf ve mantigi bir kenara atmis ve sirf Sleyman yabanci kadinlarla evlendi ve emirlerine karsi geldi diye, baskalarini cezalandirma yolunu semistir. Asil ve tek sulu Sleyman oldugu halde, onu degil fakat onun oglunu ve Israili cezalandirmak kararindadir. Daha baska bir deyimle Sleyman'in elinden kiralligi almamasinin nedeni, Sleyman'in babasi Davud'un hatiri iindir (I Kirallik, Bap 11: 11-13). Yani Kutsal kitabin anlattigi su ki, Tanri hatir iin is grmekte, ve grrken de haksizlik yapabilmektedir. Her ne kadar Sleyman'in elinden kiralligi almamakla beraber Tanri, Edom'da buluna kiral zrriyetinden Hadad'i Sleyman'a dsman kilar (I Kirallar, Bap 11: 14-22). Bununla da kalmaz bir de Elyada'nin oglu Rezon'u ve daha sonra Nebat'in oglu Yereobam'i da Sleyman'a karsi kiskirtir ve dsman yapar. Btn bu dsmanliklardan zarar grecek olan Israil ogullaridir.

B) Tanri, Sleymana karsi besledigi fkesinin acisini, onun susuz olan oglundan ikarir:

Yukarda anlatilan olaylardan sonra Sleyman lr: Israil zerinde kirk yil boyunca hkmdarlik yapmistir. Vcudu, babasi Davud'un bulundugu yerde gmlr. Yerine oglu Rehoboam kiral olur (I Kirallar, Bap 11: 42-43). Fakat Rehoboam'in kiralligi uzun srmez, nk Tanri, biraz nce grdgmz gibi, yabanci kadinlarla evlendi diye Sleyman'a karsi besledigi hincini, onun oglundan ikaracagina dir yemin etmistir Bu yeminini elbetteki yerine getirecektir. Nitekim Sleyman'in oglu Rehoboam, daha tahta iktigi ilk anlardan itibaren Israil halkinin husumetine maruz kalir; kalmasinin nedeni sudur: Vaki olur ki Israil halki Rehoboam'a gelip babasinin kt niyetlerinden dolayi sikayette bulunurlar ve daha iyi bir ynetim beklediklerini sylerler; syle derler: "Baban boyundurgumuzu etin kildi; babanin etin hizmetini, ve zerimize koydugu agir boyundurugunu simdi sen hafiflet, ve sana kulluk ederiz" . Fakat Rehoboam onlara: "Simdilik gidin, gn sonra yanima tekrar gelin" der (I Kirallar Bap 12: 1-5). Bu arada babasinin dneminden kalma ihtiyarlar heyetini toplar ve durumu anlatarak onlardan gt bekler. Ihtiyarlar heyeti kendisine, eger halka iyi muamele edecek olursa, iyi szler sylerse, halkin sevgisini kazanacagini ve halktan itaat grecegini bildirirler (I Kirallar Bap 12: 7). Fakat Rehoboam bu tavsiyeyi dinlemez; genlerden olusan bir grup'a danisir. Onlar kendisine su gt verirler: "(Kavmine syle diyeceksin): Benim kk parmagim babamin belinden daha kalindir. Ve simdi, babam zerinize agir boyunduruk ykletti ise, ben boyundurugunuzun zerine katacagim; babam sizi kamilarla tedip etti, fakat ben sizi akreplerle tedip edecegim" (I Kirallar, Bap 12: 10-11). Genlerin bu gt Rehoboam'in hosuna gider ve belli gnde halk nne geldigi zaman onlara: "Babam sizi kamilarla tedip etti, fakat ben sizi akreplerle tedip edecegim" seklinde konusur (I Kirallar, Bap 12: 14). Sylemeye gerek yoktur ki Rehoboam'i bu sekilde konusturan Tanri'dir, nk Tanri, biraz yukarda degindigimiz gibi (yabanci kadinlarla evlendi diye) Sleyman'a karsi besledigi kininin intikamini onun oglundan almak iin kendi kendine and imistir ve iste simdi andini yerine getirmistir (I Kirallar, Bap 12: 15). Getirirken de onu tahamml edilmez bir ynetici durumuna sokmus, halkin gznde kt bir duruma koymustur. Nitekim Rehoboam'in konusmasindan sonra halk ona karsi dsmanlik besler ve isyan eder. Bunun zerine Rehoboam Yerusalim'e kaar. Israil bu kez Yeroboam'i kiral seer (1 Kirallar, Bap 12: 16-21) Fakat anlasilan o ki Yeroboam dahi Tanri'nin emirlerine geregince uymadigi iin halkin dsmanligini kazanir; ve Tanri onun olumsuz davranislarinin acisini hi bir gnahi olmiyan Israil halkindan ikarir.

Hem de ylesine ikarir ki, bir yandan Yerusalim'e kamis (ve orada Yahuda'nin basina gemis) olan Rehoboam ile simdi Israil'de onun yerine kiral olan Yeroboam arasinda savaslar yaptirtarak halk arasinda telefat verdirtirken (I Kirallar, Bap 14: 30), diger yandan Misir kirali Sisak'i, Yerusalim'e saldirtir ve oradaki hazineleri, ve Sleyman'in yaptirttigi btn altin kalkanlari ona kazandirir (I Kirallar, Bap 14: 25). Yeroboam' dan sonra Israil'in basina, onun oglu Nadab kiral olur. Fakat o da Tanri gznde kt olan seyleri yaptigi iin Issakar evinden Baasa ona karsi dzen kurup onu ldrtr; onunla birlikte Yeroboam evinden kim varsa herkesi yok eder ve Israil zerine kiral olur; kiralligi 24 yil srer (I Kirallar, Bap 15: 25-34). Fakat kendinden ncekiler gibi o da Tanri'yi dariltici seyler yapar. Bu nedenle Tanri onu ve btn Baasa evini yok edecegini ve leslerini sokaklarda kpeklere yedirtecegini bildirir (I Kirallar, Bap 16: 1-8). Bildirdigi gibi olur ve Baasa, daha sonra da onun yerine kiral olan oglu Ela ve btn Baasa evi, Zimri tarafindan yok edilir. Kuskusuz ki btn bunlar Tanri'nin almak maksadiyle yaptirdigi seylerdir; bunun byle oldugunu da Kutsal kitap (Tevrat) aikca bildirmektetir (I Kirallar, Bap 16: 12) Zimri, aslinda Tanri'nin dzenledigi izgiye gre davranmis bulundugu halde, bu yaptigi seylerden dolayi lme gider; nk halk, ordunun basbugu olan Omri'yi kiral ilan eder ve onun pesinden giderek Zimri'nin bulundugu sehri kusatir. Zimri kaar ve kiral evinin kalesine girer, evi atese verir ve atesler iinde can verir (I Kirallar , Bap 16: 15-20) Fakat Israil'e kiral olan Omri, Tanri'nin gznde kt olanlari yaptigi iin o da telef olup gider, yerine oglu Ahab tahta ikar. Ancak ne var ki Ahab'in da akibeti, kendisinden ncekilerden farkli olmiyacaktir; nk son derece alingan, son derece kuskulu bir Tanri'yi hosnud etmesine imkn bulamaz. Nitekim Tanri ona karsi da fkelenir ve fkesini ikarmak iin Gilead'daki gariplerden Tisbeli Ilya'yi grevlendirir.

XVII) Ilya'nin Tanri'ya fazilet dersi vermesi: Her ne kadar Kutsal kitaba (Tevrata) gre Ilya, "gariplerden" birisi olarak gsterilmis ise de, yine Kitab'dan anladigimiza gre Tanri'ya akil ve adlet dersi verecek kertede bir kimsedir. Syleki: Vaki olur ki Tanri'nin Ilya'ya su sz gelir: "Buradan git ve sarka ynel, ve Erden karsisinda olan Kerit vadisinde gizlen. Ve vaki olacak ki vadiden su ieceksin, ve orada seni beslemek iin kargalara emrettim" (1 Kirallar, Bap 17: 2-4)

Neden Tanri baska hayvanlar var iken ille de karga gibi ugursuz bir kus'a Ilya'yi besletmektedir, bilinmez! Fakat her ne olursa olsun Ilya kalkar, Kerit vadisinin yanina gider ve orada kargalara misafir olur; ve orada sabah aksam, kargalarin getirdigi yemekleri yer; susadika da vadiden su ier (1 Kirallar, Bap 17: 5-7) Fakat ne var ki gnlerin sonunda kuraklik baslar ve vadi'de su kalmaz; kalmayinca Tanri Ilya'ya, oradan kalkip Sayda diyarinin Tsarefat adli sehrine gitmesini ve nk orada bulunan dul bir kadina kendisini beslemesi iin emir verdigini syler. Kargalarin misafiri olmaktansa dul bir kadinin elinden yemek yemenin ok daha keyifli olacagini dsnms olmalidir ki Ilya, pilisini pirtisini topladigi gibi solugu Tsarefatda alir. Sehrin kapisinda dul bir kadinin odun devsirmekte oldugunu grr (Kadinin dul oldugunu nasil anlamistir, bilemiyoruz); ondan su ve ekmek ister ve sunu bildirir ki Tanri onun kpndeki unu ve tulumundaki yagi hi bir zaman eksiltmeyecektir. Gerekten de kadin gnlerce Ilya'yi besledigi halde kpndeki un ve tulumundaki yag eksilmez. Fakat ne var ki gnlerden bir gn kadinin oglu agir hasta dser, nefes alamiyacak duruma girer ve lr. Her ne hikmetse Tanri, Ilya'yi beslemesi in kadinin ununu ve yagini bereketlendirmistir ama ocugunun hastalanip lmesine aldiris etmemistir Byk bir zntye kapilan kadin Ilya'ya: "Benden sana ne, ey Allah adami? gnahimi bana hatirlatmak ve oglumu ldrmek iin yanima gelmissin" (1 Kirallar Bap 17: 17-18) der. Kendisini agirlayan ve yedirip ieren kadinin ocugunun lmne aldiris etmeyen bir Tanri'nin kaygusuzluguna ve ihmalkarligina fazlasiyle ierlemis olmalidir ki Ilya, derhal Tanri'ya seslenir ve bu yaptiklarinin dogru olmadigini ona hatirlatircasina ve hatt onu azarlarcasina syle der: "Ya Allahim Rab, yaninda misafir oldugum dul kadinin oglunu ldrerek onun basina da mi bel getirdin?" (I Kirallar, Bap 17: 20). Ve sonra ocugun l vcudu zerine kez uzanir ve yine Tanri'ya seslenerek ocuga can vermesini ister. Bu istek zerine Tanri ocugun canini iine dndrr ve ocuk dirilir. Bunu gren kadin fevkalade sevinir ve Ilya'ya syle der: "Simdi bildim ki, sen bir Allah adamisin, ve senin agzinda Rabbin sz haktir" (I Kirallar, Bap 17: 24) Simdi denecektir ki Tanri bu olayi, kadinin Ilya'yi "Tanri adami" oldugunu anlamasi iin tertiplemistir. Pek iyi ama bunu anlatmak iin Tanri'nin ikaz zerine is grr duruma dsmesi mi gerekirdi?

XVIII) Ahab'in ve karisi Izabel'in isledikleri cinayetlerin intikamini, onlarin ogullarindan ve

yakinlarindan alan Tanri. Kutsal kitabin bildirmesine gre Amiriye denilen yerde hkm sren Israil kirali Ahab, kiral sarayinin civarinda bulunan Nabot isminde birinin bagina gz koyar. Koskoca lkede sanki baskaca yer kalmamis gibi adamcagizin binbir zahmetle yetistirdigi baglari yok edip yerine sebze bostani yapmak ister. Bu bag karsiliginda ona bir baska bag ya da para vermeyi teklif eder. Fakat Nabot razi olmaz ve: "Sana atalarimin mirasini vermekten Rab beni esirgesin" (I Kirallar, Bap 21: 3) diyerek teklifi rededer. Ahab buna fena halde fkelenir ve bu yzden evinde bulunan herkesle kssr; ksknlgnden yemek dahi yemez. Karisi Izebel merak eder ve sorar; nedenini grenince onu teskin eder, gnln hos tutmasini, yemeksiz kalmamasini syler ve istedigi bagi ona saglayacagini bildirir (I Kirallar, Bap 21: 3-7). Izebel kurnaz bir kadindir; ne yapacagini iyi bir sekilde tasarlamistir. Oturur kocasi Ahab'in agziyle mektuplar yazar, onun mhr ile mektuplari mhrler ve bag sahibi Nabot'un oturdugu yerde bulunan ihtiyarlara ve ileri gelen kimselere yollar. Mektupta su yazilidir: "Bir oru ilan edin, ve Nabot'u kavmin bas yerine oturtun, ve: -'Sen Allaha ve kirala svdn'- diyerek ona karsi sehadet etsinler; ve onu disari ikarin ve onu taslayin da lsn" (I Kirallar, Bap 21: 9-11). Mektubu alan kisiler, kendilerine bildirildigi gibi yaparlar ve tutuklari yalanci iki sahidi Nabot'a karsi konustururlar ve sonra Nabot'u taslayip ldrrler. Bu is bitince Izebel'e haber gnderirler. Oya ki kendilerine gelen mektup Ahob'un agziyle yazilmis ve onun mhrn tasimaktadir. Su hale gre haberi Izebel'e degil Ahob'a vermeleri gerekirdi. "Neden byle yapmamislardir?" diye sorulacak olursa bunu artik isin masal ynne vermemiz gerekecek. Izebel haberi alir almaz, Ahab'a mjdeyi verir ve: "Kalk (ve)... Nabot'un sana gmsle vermek istemedigi bagini kendine mlk edin; nk Nabot sag degil, ancak ldr" (I Kirallar, Bap 21: 15) Ahob, bagi mlk edinmek iin kalkar, gider. Fakat Tanri, gete olsa bu olaya tanik olmustur. Hemen Ilya'yi karsisina alir ve ona syle der: "Kalk, Samiriyede oturan Israil kirali Ahob'u karsilamaga in; iste o, Nabot'un bagindadir; onu mlk edinmek iin oraya indi. Ve ona syleyip diyeceksin: -'Rab syle diyor: -ldrdn de kendine mlk de mi edindin?... Nabot'un kanini kpeklerin yaladiklari yerde senin, senin de kanini kpekler yaliyacaklar-..." (I Kirallar, Bap 21: 17-20) Tanri, Izebel iin su karari verir ve kendisine bildirir: "Yizreel duvarinin yaninda Izebeli kpekler yiyecekler. (I Kirallar, Bap 21: 23)

Fakat Tanri'nin fkesi bununla dinmez, Ahab'in ve Izebel'in ugrayacaklari cezalari yeterli grmez; bir de ister ki onlardan olan kimseler de yok olsunlar. Syle der: "Israilde gerek kul olsun gerek hr olsun Ahabdan her erkegi kesip atacagim ve beni fkelendirdigin ve Israile su islettirdigin iin senin evini... Yeroboam'in evi gibi ve ... Baasa'nin evi gibi edecegim... Ahabdan sehirde leni kpekler yiyecekler, ve kirda leni gk kuslari yiyecekler" (I Kirallar, Bap 21: 21-25). Ahab bu szleri isitince dehsete dser ve stndeki esvabini yirtip atar, yerine uval sarar; o sekilde yatar, kalkar ve oru tutar. Ahab'in bu sekilde nnde alalmasi Tanri'yi pek hosnud eder; zira (Tevrat yazarlarinin anlatislarina gre) Tanri'nin btn meraki bbrlenmek ve kendini yce kilmaktir. Nitekim Ilya'ya syle der: "Ahab benim nmde nasil alaldi, grdn m? mademki benim nmde alaldi, belyi onun gnlerinde getirmeyecegim; oglunun gnlerinde belayi onun evi zerine getirecegim" (1 Kiralar, Bap 21: 27-29). Grlyor ki Tanri, Ahab'in yaptiklarinin cezasini, suu ve gnahi olmayan ogullarina yklemekle vnmektedir.

A) Tevratin yazmasina gre Tanri, Israil kirali Ahab'i tuzaga dsrp ldrmek iin, kendi peygamberlerine yalanlar syletir: Biraz yukarda gorldg gibi Tanri, kendisinin karsisinda alaldi diye Ahab'in cezalandirilmasini geriye birakmis ve fakat onun isledigi cinayetlerin intikamini, daha sonraki bir tarih itibariyle onun oglundan almayi kararlastirmistir. Bylece "byklgn" ve "adaletseverligini" bir kez daha ortaya vurmustur. Fakat Kutsal kitaptan grenmekteyiz ki Tanri, bu szn de tutmamistir; nk Ahab'i, yine kendi dneminde ldrtmstr. Syleki: Israil ile Suriye arasinda baris srerken Israil kirali Ahab, Ramot-gilead denen blgeyi ele geirmege kalkisir. Dsndklerini Yahuda kirali Yehusafat'a ve diger ilgililere aiklar ve blgeyi almak iin kendisine katilip katilmayacaklarini; sorar. Onlar savasa hazir olduklarini bildirirler (I Kirallar, Bap 22: 3). Fakat Yehosafat, bu ise girisilmeden nce bir kere de Tanri'nin fikrinin alinmasini teklif eder. Ahab, peygamberleri ve drt yz kadar kisiyi toplar ve onlara sorar: "Ramot-gileada karsi cenge gideyim mi, yoksa vaz geeyim mi?" (I Kiralar, Bap 22: 6). Onlar da hep bir agizdan: "(Savasa) ik ve Rab onu kiralin eline verecektir" derler (I Kirallar, Bap 22: 6) .

Ancak ne var ki verdikleri gt yalandan ibarettir; bu yalani sylemekle Ahab'i kandirip savasa girismesini ve savas esnasinda lmesini saglamak istemislerdir, daha dogrusu ona tuzak kurmuslardir. Aslinda bu syledikleri seyin yalan oldugunun da farkinda degillerdir; nk onlara bu yalani syleten dogrudan dogruya Tanridir; Tanri gy ruh gnderip bu peygamberleri Ahab'a karsi bu sekilde yalanlarla konusturmustur. Bununla beraber Yehosafat, peygamberlerin sylediklerini yeterli bulmaz ve: "Burada onlardan baska Rabbin bir peygamberi yok mu ki ondan soralim?" der (I Kirallar 22: 7). Bunun zerine Ahab, Tanri'nin Mikaya adinda bir peygamberi oldugunu ve ona sorulabilecegini syler, ancak ondan nefret ettigini ve nk ne zaman ona bir sey danissa hayirli haber degil fakat kt haber aldigini ekler. Bununla beraber Yesohafat'in israri zerine Mikaya'ya danismaya karar verir ve onu huzuruna getirtir. Her seyden nce ona Tanri'nin adiyle gereklerden baska bir sey sylemiyecegine dair and iirtir. Bunun zerine Mikaya kendisine syle der: "Rabbi tahti zerinde oturmakta ve btn gkler ordusunu onun yaninda... grdm. Ve (Tanri) dedi: -Ramot-dileada iksin da dssn diye Ahab'i kim kandiracaktir?-. ...Bir ruh ikip Rabbin nnde durdu ve dedi: -' Ben onu kandiririm-'. Ve (Tanri) ona dedi: -'Ne ile (onu kandirirsin)?-'. (Ve ruh Tanri'ya) dedi: -Ben ikarim, ve btn peygamberlerinin agzinda yalanci bir ruh olurum-' (Ve Tanri ona) dedi: -'Kandirirsin, hem de onunla basa ikarsin. ik ve yle yap-'. Ve simdi iste Rab, ... btn peygamberlerinin agzina yalanci bir ruh koymustur; ve Rab senin hakkinda ser sylemistir" (1 Kirallr, Bap 222: 19-23) Grlyor ki Mikaya burada, Tanri'ya karsi ve Ahab'in lehine olacak sekilde casusluk yapmakta; nk Tanri'nin Ahab hakkinda ktlk dsndgn ve Ahab'a tuzak kurdugunu ortaya vurmaktadir. Mikaya'nin bu sekildeki konusmasi zerine Ahab fkelenir ve onun hapse atilmasini, elem ekmegi ve elem suyu ile beslenmesini emreder. (I Kirallar, Bap 22: 24-29). Ve sonra Suriye'ye karsi savasa ikar. Savas esnasinda Suriyeli askerler onu vururlar; Ahab aldigi yaralar sonucunda lr. Gnes batmak zere iken askerler arasinda Ahab'in ldg haberi yayilir ve: "Herkes kendi sehrine ve herkes kendi memleketine" diye bagirislar olur (I Kirallar, Bap 22: 29-36). Kiralin naasini tasiyan arabayi Samiriye'ye getirirler. Arabadan kanlar akar ve bu akan kanlari da kpekler yalar: tipki evvelce Tanri'nin dedigi gibi olmus olur. Kirali arabadan ikarip oracikta gmerler; arabayi da Samiriye havuzunun yanina ekerler. Bu havuz fahiselerin yikandigi bir yerdir. Tanri Ahab'a bylesine bayagi bir havuzu layik grms oldugu iin arabayi orada yikarlar (1 Kirallar, Bap 22: 35-38) Bylece Mikaya'nin sylemis olduklari dogru ikmis ve Tanri'nin istedikleri de olmustur. Ahab'dan

sonra ogullari Yoram ve Ahazya iktidar olacaklardir. Fakat onlar da babalari gibi Tanri'nin gznde kt olani yaptiklari iin Tanri'nin gazabini zerine ekeceklerdir. B) Tanri'nin emriyle Ahab'in ogullarinin ve Ahab evinin erkeklerinin ve Ahab'in karisi Izebel'in hesaplari grlr Tanri'nin Ahab evine karsi besledigi intikam duygularindan "Peygamber" Elisa'nin haberi vardir. Elisa, lleri dirilten, krleri grdren, czzamlilari iyilestiren, gaiblerden haber getiren, Israil dsmanlarini yere seren bir "peygamberdir" (Bkz. II Kirallar, Bap 4: 28-37; Bap 5: 1-27; Bap 6: 17-20; Bap 7: 6-8).. Tanrinin Ahab ogularindan intikam alma saatinin geldigini anlayinca peygamber ogullarindan birini agirir ve "usak" olarak ona bir yag sisesi vererek Ramat-gilead'a gitmesini ve orada Yehosafat'in oglu Yehu'yu bulmasini, bulduktan sonra basina yagi dkmesini ve Tanri'nin kendisini Israil zerine kiral olarak setigini sylemesini ve yapacagi isleri bildirmesini emreder (II Kirallar, Bap 9: 1-5). Emrettigi gibi olur ve usak Ramot-gilead'a giderek Yehu'yu bulur ve yagi basina dkp syle der: "Israil'in Allahi Rab syle diyor: Seni Rabbin kavmi zerine kiral olarak meshettim. Ve efendin Ahabin evini vuracaksin ve kullarim peygamberlerin kani iin ve ... btn kullarinin kani iin Izebelden benim cm alacagim.Ve btn Ahab evi yok olacak ve Israilde kle olsun, hr olsun Ahabdan her erkegi kesip atacagim. Ve Ahab evini... Baasanin evi gibi edecegim. Ve Yizreel tarlasinda Izebeli kpekler yiyecekler ve onu gmen olmiyacak..." (II Kirallar, Bap 9: 6-10) Hatirlatalim ki bu szlerin sylendigi sirada Israil'in basinda Ahab'in ogullarindan Yoram kiral olarak bulunmaktadir ve Yehu da onun basbugudur. Ahab'in diger oglu Ahazya ise Yahuda kiralidir. Yehu, olan bitenleri etrafa yayar ve evresini bu sylediklerine inandirir. Borular alinir ve halk "Yehu kiral oldu" diye konusur. Yehu arabasina biner ve askerleriyle birlikte Yoram'in bulundugu Yizreeel'e gitmek zere yola ikar. O sirada Yoram, Suriyelilere karsi yaptigi savas sirasinda aldigi yaralar yznden tedavi edilmektedir. Buna ragmen kalkar ve Yahuda kirali Ahazya ile birliktee Yehu'yu karsilamaya giderr. Nabot'un tarlasinda karsilasirlar ve Yoram: "Hayir olsun Yehu" diye basbugunu selamlar. Fakat Yehu, fkeli bir sekilde ona: "Anan Izebel'in zinalari ve ahsunculuklari bu kadar okken nasil hayir olur?" diye karsilik verir (II Kirallar, Bap 9: 22). Anasinin yaptigi ktlklerden belkide haberi bile olmiyan Yoram, neye ugradigini sasirir; fakat Yehu'nun kendisine karsi ihnet halinde bulundugunu anladigi iin dizgini evirip kamak ister. Fakat Yehu, btn gcyle yayini eker ve Yoram'i iki omuzlari arasindan vurur; ok onun yregini delip ikar. Yoram oracikta lr. Yehu adamlarindan birine emir verir: "Onu kaldirip... Nabot'un tarlasina at; ve

hatirla, ben ve sen yan yana babasi Ahabin ardinca bindigimiz vakit Rab su yk onun zerine ykletti. Gerek ben Nabotun kanini ve ogullarinin kanini dn grdm. Rab diyor: -' ve sana bu tarlada diyecegim.. Ve simdi Rabbin szne gre onu al ve tarlaya at" (II Kirallar Bap 9: 25-26). Yoram'dan sonra Ahazya'nin da hesabi grlr; o da kamakta iken ldrlr. Simdi sira Izebel'e gelmistir. O siralarda Izebel, Yizreel'de oturmaktadir. Yehu'nun gelmekte oldugunu isitince gzlerine srme eker, basini ssler ve evinin penceresinde Yehu'nun gelmesini bekler. Yehu sehrin kapisindan girince ona: "Efendisini ldren Zimri! Hayrola" diye seslenir (II Kirallar, Bap 9: 31) Yehu basini Izebel'in bulundugu pencereye dogru kaldirir ve Izebel'in yanindaki hadim agalarina emreder: "Onu asagi atin" (II Kirallar, Bap 9: 33). Hadim agalari Izebel'i pencerden bosluga atarlar; kadinin duvarlara arpan vcudundan kanlar etrafi sarar. Yehu, atiyle onun paralanmis olan vcdunu igner ve sonra eve girip kendisine gzel bir ziyafet eker; yer, ier, eglenir ve askerlerine der: "Ve simdi bu lnetli kadina bakin, ve onu gmn, nk kiral kizidir" (II Kirallar, Bap 9: 34) Onu gmmek iin gidenler, kadincagizin param para oldugunu grrler, kafasindan, el ve ayaklarindan baska bir sey bulamazlar. Gelip durumu Yehu'ya bildirirler. Yehu da onlara Tanri'nin syle dedigini hatirlatir: "Bu Rabbin szdr... (nk) Izebel'in etini kpekler yiyecekler ve Izebel'in lesi Yizrel tarlasinda yerin yznde gbre gibi olacak, syle ki -'Bu Izebeldir" demiyecekler" (II Kirallar, Bap 9: 36-37) Bylece Ahab'in ve Izebel'in isledikleri sutan dolayi Ahab'in oglu Yoram ldrlms ve vucudu, Izebel'den kalan paralarla birlikte Nabot'un tarlasina (hani bir zamanlar Ahab'in almak isteyipte Nabotuin vermekten kaindigi tarlaya) atilmis ve Tanri'nin intikami, yine onun planlari geregince alinmistir.

C) Kutsal kitabin bildirmesine gre Yehu'nun emriyle Ahab'in, ve diger yetmis oglunun ve bir o kadar torununun kafalari kesilir; kafalar bir kfeye konup Yehu'ya hediye dilir. Fakat is bununla bitmis degildir; Ahab evine mensup daha nice bogazlanacak insanlar vardir ki simdi onlari yok etme zamani gelmistir: nk, Kutsal kitabin syledigine gre, Tanri byle istemis, byle karar vermistir. Bu karar geregince bir kere Ahab'in Samiriye'de yasamakta olan yetmis oglunu temizlemekle ise baslanacaktir. Bu amala Yehu, Samiri'deki ihtiyarlara ve Ahab'in ocuklarini bytms olanlara mektuplar yazar ve syle der: "Eger siz benimle olup szm dinlerseniz, efendinizin ogullari olan o adamlarin baslarini alin, ve yarin bu vakitlerde Yizreel'e, yanima gelin" (II

Kirallar, Bap 10: 6). Bu emir zerine ihtiyarlar Ahab'in yetmis oglunu bogazlayip kesik baslari kfelere doldururlar ve Yehu'ya gnderirler. Kesik kafalarin geldigini grenen Yehu, bu kafalarin iki yigin halindee kapinin girilecek yerine dizilmesini ve sabaha kadar orada bekletilmesini emreder. Iiniz burkulmadan okuyabilecekseniz bu hususlari Kusal kitaptan (Tevratdan) dogrudan dogruya izleyiniz (II Kirallar, Bap 10: 7-8). Fakat kolaylik olsun diye zetlemege devam edelim: Sabah olunca Yehu, halki toplar ve btn bu olanlarin Tanri emriyle yerine getirilmis oldugunu belirtir ve syle der: "Siz salih adamlarsiniz; iste ben efendime dzen kurdum ve onu ldrdm; fakat btn bunlari kim vurdu? Simdilik bilin ki, Rabbin Ahab evi iin syledigi sznden hi bir sey yeee dsmeyecektir; nk Rab, Ilya vasitasi ile sylemis oldugu seyi yapti" (II Kirallar, Bap 10: 9-11) Bu konusmasini bitirdikten sonra Yehu, Yizrelde Ahab'in evine mensup btn bykleri ve onun yakin dostlarini ve khinlerini ldrtr: bylece Ahab'in sag bir adamini birakmacasina is grms olur (II Kirallar, Bap 10: 11). Sonra kalkar Samiriye'ye gider ve Ahazya'nin orada bulunan kirk iki oglunu kirkma evinin ukurunda bogazlatir (II Kirallar Bap 10: 12-15). Bu isler de bitince Samiriye'de Ahab evinden geri kalanlarin tmn drtr (II Kirallar, Bap 10: 17). Bununla da kalmaz fakat Ahab'in kulluk ettigi iddia olunan Baal mensuplarini, onun peygamberlerini ve khinlerini yok edcegini iln eder ve bu isi hile yolu ile yapacagini sylemeyi de marifet bilir (II Kirallar, Bap 10: 18-19). Gerekten de tasarladigi hile yolu sudur: Btn Israil'de yasayan Baal mensuplarini, kurban adamak ve takdimede bulunmak zere Baalin evine toplayip orada bogazlatmak. Bunu saglamak zre agirida bulunur; btn blgelerden Baal taraftari bir sr insan gelir ve bu gelen insanlara zel tren elbiseleri giydirtir. Baal evi bu insanlarla tiklim tiklim dolar. Tren bitince askerlerine: "Ieri girin ve onlari vurun; kimse ikmasin" diye emreder ve orada bulunanlarin tmn kilitan geirtir. Baal evini yiktirir, ilahlarini yakar ve orayi ayak yolu yapar. Bylece Yehu, Baal evini kknden yok etmis olur (II Kirallar, Bap 10: 21-28). Tanri, Yehu'nun bu yaptiklarindan pek hosnud olur ve ona der: "Madem ki sen gzmde dogru olani yaparak iyi ettin ve Ahab evine benim yregimde olan her seye gre yaptin, senin drdnc gbek ogullarin Israil tahti zerinde oturacaklardir" (2 Kirallar, Bap 10: 30). Tanriyi bylesine "byk" ve "aslet timsali" niteliklerle tanimlayan bir Kutsal kitaba (Tevrata) siz nasil hayran kalmazsiniz?

XIX) Kutsal Kitaba (Tevrata) gre Ezra, Israil Tanrisi'nin irki grslerinin uygulayicisi olarak yabanci kadinlarla evli bulunan Israil ogullarini karilarindan ayirtir: sirf Israili Tanri inyetlerine kavusturabilmek iin: Yehu'nun isledigi cinayetlerden byk mutluluk duyan ve onu bu nedenle vglere layik bulan Tanri, ok gemeden Yehu'ya da darilir; nk Yehu, Tanri'nin emirlerini harfiyen yerine getirmemis ve Israil'i gnhkar duruma dsrmstr. Bu nedenle Israil'i, Hazael araciligiyle vurur (II Kirallar, Bap, 10: 3132). Bu arada Yehu, Israil zerinde 28 yil kirallik yapmis olarak, lr; onun yerine Yehoahaz kiral olur. Ahazya'nin anasi Atalya, oglunun ldrldgn isitince btn kiral zrriyetini yok eder. Fakat Ahazya'nin kizkardesi Yehosaba, ldrlms olan kiral ogullarindan Yoas'i (ki Ahazya'nin ogludur) gizlice kairir. Ve iste simdi Yoas, Israil kirali olacaktir, hem de daha yedi yasini doldurmadan (II Kirallar Bap 11: 1-21) Kutsal kitabin (Tevratin) 'in "Ikinci Kirallar" baslikli kitabinin bundan sonraki kismi hep bu minval zere devam eder: Israil'e kiral olan kisiler Tanri'nin emirlerini harfiyen yerine getirmezler, getirmedikleri iin Tanri onlara kser ve btn Israilin basina felketler getirir; sonra bu yaptiklarindan pisman olup onlari yine inyetlerine kavusturur; az gemeden ve yine nedenlerle onlara darilir ve onlari bu kez Babilonyalilarin boyundurugu altinda inletir, t ki Babilonyalilar Fars kiralinin egemenligi altina girene kadar (II Kirallar, Bap 13-35; Bap 36: 20). Babil'de Ezra adinda bir Yahudi vardir ki ceddi Harun'a iner ve Israil Tanrisinin Musa'ya verdigi seriat'in yazicilarindandir. Ve vaki olur ki Tanri, Fars kirali Kores'in birinci yilinda kiral'in ruhunu uyandirir ve ona dnya'nin btn kiralliklarini verdigini syler ve Yahuda'da ve Yerusalim'de Tanri evleri insa ettirmesini emreder ve btn bu islerin basarilmasina Israil ogullarini agirmasini diler ; syle der: "Gklerin Allahi Yehova dnyanin btn kiralliklarini bana verdi, ve ... Yerusalimde kendisi iin ev yapayim diye bana emretti. Onun btn kavmindan aranizda kim varsa , Allahi onunla beraber olsun ve ... Yerusalime iksin ve ... Yehova'nin Yerusalimde olan evini yapsin. Ve misafir oldugu yerlerden her hangisinde artakalan varsa, Yerusalimde olan Allahin evi iin gnll takdimelerden baskaca... gmsle ve altinla ve esya ile ve hayvanlarla ona yardim etsin" (Ezra, Bap 1: 4). Fars kiralini bu sekilde konusturan Tanri'dir.

Bu bildiri zerine Babil kirali tarafindan vaktiyle Babil'e srlms olan Israil ogullari, kendi sehirlerine yerlesmek zere Yahuda'ya ve Yerusalim'e dnerler (Ezra, Bap 2: 1-70); orada Tanri'ya mabed yapmaga baslarlar. Fars kirallari Darius'un ve Artahsasta'nin emirleriyle Israil ogullari, para, mal ve malzeme gibi seyler bakimindan bolluga kavusurlar. nk Tanri Fars kirallarina byle yapmalarini emretmistir. Bu emir geregince Fars Kirali Artahsasta, Ezra'ya bir mektup verir ve mektubunda syle der: "Ben emrediyorum ki, lkemde olan Israil kavmindan ve kahinlerinden ve Levililerden gnll olarak Yerusalim'e gitmek isteyen herkes seninle gitsin. Madem ki sen... Israilin Allahina kiralla gtlerinin gnll olarak verdikleri altini ve gms... ve Allahin Yerusalimde olan evi iin gnll olarak veren kavmin... gnll takdimeleriyle beraber, btn Babil vilyetinde bulacagin gmsn ve altinin hepsini gtrmek iin kiral... tarafindan gnderiliyorsun; bundan tr bu gmsle hemen bogalar, kolar, kuzular... satin alacaksin ve onlari Yerusalimde olan Allahinizin evinin mezbahi zerinde arzedeceksin. Ve sana ve kardeslerine gmsn ve altinin artakalani ile ne yapmak iyi grnrse, Allahinizin muradina gre onu yapin... Ve fazla olarak Allahinin evi iin lzim gelen ve verilmesi sana dsen ne varsa onu kiralin hazine evinden ver. Ve ben kiral Artahsasta... btn haznedarlara emrediyorum ki, gkler Allahinin seriatinin yazicisi, kin Ezra, gmsten..., bugdaydan...ve saraptan... ve yagdan ... ve tuzdan, hesaba yazilmayarak sizden her ne isterse, hemen yapilsin. Gkler Allahinin evi iin, gklerin Allahi tarafindan her ne emrolunursa yerli yerince yapilsin; nk kiralin ve ogullarinin lkesi zerine niin fke gelsin?... Ve sen Ezra, elinde olan Allahin hikmetine gre mirler ve hakimler koy, ta ki Irmagin te tarafinda olan btn kavma, seni Allahinin seritini bilenlerin hepsine hkmetsinler, ve bilmeyenlere gretin. Ve her kim senin Allahinin seritini ve kiralin emirlerini yapmazsa, gerek lm, gerek srgn, gerek mal msaderesi, gerkse hapis iin ona hemen hkm icra olunsun" (Ezra, Bap7: 13-26) Gy btn bunlari yapmasi iin Tanri, Fars kiralina emir vermistir. Ezra, srgnden gelen Israil ogullarini pesine takar ve Fars kiralinin bu mektubunu da yanina alarak yola ikar; Tanri'nin yardimiyle binbir badireden kurtularak ve Fars kiralinin haznedarlarindan paralar, gmsler, altinlar toplayarak Yerusalim'e gelir (Ezra, Bap 8: 24-36) Ancak ne var ki Yerusalim'e ayak bastigi an Israil ogullarinin reisleri kendisine zc bir haber verirler: bu haber sudur ki halktan ogu erkekler Tanri emrine aykiri olarak baska toplumlardan, yabancilardan kadin almislardir, ve "kutsal" Yahudi zrriyetinin, baska kavimlerle karismasina sebeb olmuslardir; ve bu hainligi yapanlar arasinda asiret resileri ve hatt hkmdarlar dahi vardir.

Bu kt haberi duyan Ezra, beyninden vurulmusa dner, saini sakalini yolmaga baslar, esvaplarini ve kaftanini yirtar atar ve hngr hngr aglar; sonra yere diz ker ve ellerini aarak Tanri'ya utancini aiklar:"Ey Allahim, utaniyorum ve yzm sana... kaldirmaga sikiliyorum; nk fesatlarimiz basimizdan asti ve gnahimiz byyp gklere eristi" der. Tanri'nin Fars kiralina emir vererek Israil'e yardimci oldugunu ve buna ragmen Israil ogullarinin nankrlk gsterip onun emirlerini biraktiklarini belirtir, ve bu nankrlgn Tanri emirlerine aykiri olarak yabancilarla evlenme, ya da yabancilarin selametini ve iyiligini arama seklinde ortaya iktigini bildirir; syle der: "(Ey Tanrim sen bize) -'Kizlarinizi onlarin ogularina vermeyin, ve onlarin kizlarini ogullariniza almayin, ve onlarin selametini ve iyiligini hi aramayin ki kuvvet bulasiniz ve memlektin iyi seyini yiyesiniz ve onu ogullariniza ebediyen miras olarak birakasiniz (Ezra, Bap 9: 6-15). Ezra'nin bu sekilde agladigini ve kendisini yerden yer attigini gren Israil halki etrafina toplanir ve hep birlikte aglamaga baslar. Bu arada Elam ogullarindan Sekanya'nin aklina bir zm yolu gelir; bu zm, yabanci kadinlarla evlenmis olan btn Israil erkeklerinin karilarini ve ocuklarini terketmelerini saglamaktir. Bylece Tanri hosnud edilmis olacak ve Israil yeniden Tanri'nin inyetlerine kavusacaktir. Bu gzel plani Ezra'ya aiklar; syle der: "Biz Allahimiza karsi hainlik ettik, ve memleketin kavmlarindan yabanci karilar aldik; fakat bu iste Israil iin simdi mit vardir. Efendimizin ve Allahimizin emrinden titreyenlerin gdne gre btn karilari ve onlardan doganlari birakmak iin, simdi Allahimizla ahit keselim; ve serita gre yapilsin. Kalk, nk is senin zerindedir ve biz seninle beraberiz; yrekli ol ve yap" (Ezra, Bap 10" 2-4) Bu teklif Ezra'yi sevindirir ve kalkar btn halka hitaben syle der: "Siz hainlik ettiniz, ve Israilin gnahini artirmak iin yabanci karilar aldiniz. Ve simdi atalarinizin Allahi Rabbe suunuzu itiraf edin, ona hos olani yapin; ve ... yabanci karilardan ayrilin" (Ezra, Bap 10: 10-12) Bunun zerine btn cemaat, ve yaptiklari seyin gnh oldugunu kabul edenler, hep birlikte and ierek yabanci kadinlari ve ocuklari terkedeceklerine dair karar alirlar. Ve dedikleri gibi yaparlar: yabanci kadinlarla evli bulunanlar karilarini ve ocuklarini terkederler. Aralarindan bazilarini seerek bu isin tahkikine memur ederler: bu grevliler, yabanci karilarla evli olan erkeklerin, bu karilarini ve ocuklarini terkedip etmediklerini arastirip halka hesap vereceklerdir (Ezra, Bap 10: 12-44).

XIX) Nehemya, tipki Ezra'nin yaptigi gibi, Israil ogullarinin yabanci kadinlarla evlenmelerini nler ve evlenenleri gnahkar sayip lkeden kovar: Yabanci kadinlarla evlenmenin kt bir sey oldugu hususu, Ahd-i al-atik (Tevrat) yazarlarinin ve

dolayisiyle Yahudi din adamlarinin en ziyade ugrastiklari ve demagoji konusu yaptiklari bir seydir. Ahd-i al-atikin Ezra Kitabinda yazildigina gre, Ezra'nin yaptiklarina benzer seyleri, Nehemya da yapmistir: hem de daha siddetli sekliyle. Nehemya, Babil kiralinin sarayinda is gren Israil asilli bir memurdur; daha dogrusu Kiral Artahsasta'nin1 skisidir. Esas grevi kiralin sarap sisesini tasimak ve sarap bardagini doldurup ona iirmektir. Bir gn Yahuda'dan gelen yakinlari ona, Israil'de halkin kt durumda bulundugunu, Yerusalim duvarlarinin yikilmis ve harab durumda oldugunu haber verirler. Bunu duyunca Nehemya zlr; gnlerce aglar ve yas tutar. Fakat bu arada Tanri'ya derdini aar; hem de ona "gzn ve kulagini iyi amasini ve kendisini dikkatlice dinlemesini" hatirlatarak! Syle der: "Ey gklerin Allahi Rab... niyaz ederim, sana karsi isledigimiz (sularimizi) itiraf ederken, kullarin Israil ogullari hakkinda bugn senin nnde, gece gndz, bu kulunun ettigi duayi dinlemek iin, kulagin isitici ve gzlerin aik olsun. Ben ve babamin evi su isledik; sana karsi ok fesat isledik, ve kulun Musa'ya emrettigin emirleri, ve kanunlari ve hkmleri tutmadik. Niyaz ederim, kulun Musaya: -'Eger hainlik ederseniz sizi kavmlar arasina dagitacagim, fakat bana dnerseniz ve emirlerimi tutup onlari yaparsaniz, srlms olanlariniz gklerin ucunda olsalar bile, kendilerini oradan topliyacagim.. ve setigim yere onlari getirecegim- diye emrettigin sz hatirla. Ve onlar byk kudretinle... kurtardigin kullarin ve kavmindir. Ya Rab, niyaz ederim, bu kulunun duasini, ve senin isminden korkmaktan zevk bulan kullarinin duasini kulagin isitici olsun. Ve niyaz ederim, kulunun isi bugn iyi gitsin ..." (Nehemya, Bap 1: 5-10) Bu yalvar-yakarlardan sonra Tanri rikkate gelir ve ona yardimci olur; yardimci olusu syledir: Nehemya'nin zntl halini gren Babil kirali kendisine zntsnn sebebini sorar. Nehemya da kirala iini dker ve Yahuda'ya, atalarinin kabirlerinin bulundugu yere dnp yikilan mabedleri yeniden yapmak iin kendisine izin vermesini ister. Kiral Nehmya'nin dilegini kabul eder ve Yahuda'ya dnebilmesi iin ona her trl kolayligi gsterir; irmak tesindeki valilerine mektuplar yazarak Nehemya'ya gerken yardimlarin yapilmasini emreder (Nehemya, Bap 2: 2-20; Bap 3: 1-31) Nehemya kalkar, Yahuda'ya gider; orada Israil ogullarina maksadini anlatir. Onlarin katkisi sayesinde Yerusalim duvarlarini insa eder. Bu isleri yaptigi iin Israil ogullarinin sevgi ve saygisini kazanir. Bu nedenle kendisine Yahuda diyarina vali olmasi emrolunur (Nehemya, Bap 5: 14). Tanri'nin yardimi ve

inyetiyle kavminin basina geer ve gelmis gemis valilerden ok daha yararli isler yapar (Nehemya, Bap 5: 15-19) Bu arada kardesini Yerusalim zerine memur eder; Ezra'yi da yazici olarak seer.Yine Tanrinin emriyle Israil ogullarini neseblerine gre saydirir ve sonra kavmi nnde topliyarak Tanri'nin emirlerini yeniden onlara hatirlatir. Her seyden nce Israil zrriyetini temizlemek zere yabanci kadinlarla evlenmis olan erkekleri karilarindan ayirtir ve onlara fesatlarini ve sularini itiraf ettirir (Nehemya, Bap 8: 9-15; Bap 9: 1-2). Fakat btn bu "temizlige" ragmen, yabanci kadinlarla evlenen Yahudiler bulundugunu grenir. Bunlarin ocuklarinin Yahudi dilinden gayri dil konustuklarini grr ve zlr. Bu sefer Yahudilerle, yabanci kadin aldiklari iin kavgalasir, onlari dayaga eker ve bu sretle onlari da karilarindan ayirtir. Kendi agziyle syle der: "Ve o gnlerde Asdodlu, ve Ammon ve Moabli karilar almis olan Yahudileri grdm, ve ocuklarinin yarisi Asdod dilini sliyorlardi, ve Yahudi dilini sylemiyorlardi, ancak bu ve su kavmin diline gre konusuyorlardi; ve onlarla ekistim ve onlara lnet ettim, ve bazilarini dvdm, ve salarini yoldum, ve onlara Allah hakki iin and ettirdim ve onlara dedim: -'Kizlarinizi onlarin ogullarina vermeyeceksiniz, ve ogullariniza ve kendinize onlarin kizlarindan almiyacaksiniz. Israil kirali Sleyman bu seylerle su islemedi mi?... (ve Sleyman) Allahin sevgilisi idi, ve Allah onu btn Israil zerine kiral etti; (fakat) ecnebi kadinlar ona bile su islettirdiler. Allahimiza hainlik etmek iin ecnebi kadinlar almakla btn bu byk ktlg yaptiginiza yz verelim mi?... ... Ve onlari btn ecnebilerden temizledim.. Ey Allahim beni iyilikle an". (Nehemya, Bap 13: 23-31) 1 Artasahta, Ahd-i al-atik'a gre, hem Fars ve hem de Babil kiralidir. Bkz. Ezra, Bap 7: 11: Nehemya, Bap 13: 6)

XXI) Ester ile Mordekay'in Marifetleri Ester, Babil hkmdari Ahasveros'un kiralielikten atilan karisi yerine kiralie olan bir yahudi kadinidir; Mordekay da onu vaktiyle bytms olan bir akrabadir. Her ikisi birlik olup, adlet adina adletsizlik yaratan olaylara sebeb olmuslardir.

I) "Kadinlar kocalarina saygili olacaklardir; her koca kendi evinde hkim olsun" (Ester, Bap 1: 21-22). Ahd-i al-Atik'in (Tevratin) Ester baslikli kitabinda, Babil kirali Ahasveros'un emrine boyun egmeyen kiralie'nin basina gelenler anlatilmistir. Bu hikaye, kadinlari, kocalarinin boyundurugu altina sokmak iin dsnlms hikayelerden biri olarak syledir: Hindistan'dan Habes lkesine kadar yz yirmi yedi vilyet zerinde kirallik eden Ahasveros, sadece gl olusu ile degil fakat zenginligiyle, hasmetiyle, sasaaya varan yasamiyle ve asil Vasti adinda son derece gzel bir kadina sahip olmak itibariyle n yapmistir (Ester, Bap 1: 1-9). Ve iste bu hasmetli kiral bir gn, byk bir ziyafet verir ve ister ki ziyafete gelecek olan kisiler ve kavm reisleri, kiralie Vasti'nin gzelligini grp hayran kalsinlar. Bu maksatla ziyafet baslar baslamaz, kizlar agasina emreder ve Vasti'nin huzuruna getirilmesini ister. Fakat kiralie Vasti, sirf gzelliginin teshiri iin kiral'in bu yaptigini hos karsilamaz ve huzura ikmaz. Kiral buna fena halde fkelenir ve danismanlarini toplayip onlara, Vasti'nin bu kustahligina karsi ne yapilmak gerektigini sorar. Danismanlar Vasti'nin artik bir daha kiralin huzuruna getirilmemesini ve nk getirilecek olursa, yaptiklarinin baskalarina kt bir rnek teskil edecegini, ve diger prenslerin karilarinin dahi ayni seyi yapmaga kalkisacaklarini, ve bunun sonucu olarak kadinlarin kocalarina karsi saygi besleme geleneginin sona erecegini sylerler. Ayrica da kiralielik unvaninin Vasti'den alinip ondan daha iyi olan bir baska kadina verilmesini, ve ayni zamanda kiralin egemenligi altindaki lkeler halkina bildiri yayinlanip kadinlarin kocalarina saygili olmalari gereginin anlatilmasini tavsiye ederler (Ester, Bap 1: 13-20). Kiral bu sylenenleri uygun bulur ve kirallik sinirlari iinde yasayan kavmlara, her kavmin kendi dilinde olmak zere, emirler ikartarak: "Kadinlar kocalarina saygili olacaklardir; her koca kendi evinde hkim olsun" diye iln ettirir (Ester, Bap 1: 21-22). Bu isler olup bittikten sonra kiralin usaklari Vasti'nin yerine yeni bir kiralie bulmak zere gzel yzl ve henz erkek eli degmemis kizlar aramaga baslarlar. Byle yapmalari kiralin hosuna gider. O sirada kiralin sarayinda is grmekte olan Mordekay adinda bir Yahudi vardir ki, vaktiyle Babil kirali Nebukadnesar tarafindan Yerusalim'den srlms ve buralara gelmistir. Mordekay, kendisiyle birlikte

srlms olan amucasinin kizi Ester'i yetistirmistir (Cnk Ester'in ana ve babasi lmslerdir). Ester bakilisi gzel bir kizdir. Ve iste kirala gsterilmek zere toplatilan kizlar arasina Ester de katilir ve kirala takdim olunur. Kiral en ok Ester'i begenir ve onu kiralie olarak seer. Ester'in basina kiralielik taci konur. * Sylemeye gerek yoktur ki yukardaki hikayenin, tipki digerleri gibi, akilci bir niteligi yoktur. Aslinda hikaye, kadinlari kocalarina karsi kul durumuna sokmak ve kocalari evin mutlak hakimi kilmak iin ngrlmstr. Kiral'in yukardaki sekilde kiralie Vasti'ye emir vermesi, erkek sinifinin keyfliginin, bencilliginin ve hodgamliginin aik ve seik kanitidir. Gerektende kiral Ahasveros bu emri, karisinin gzelligini herkese gstermek, teshir etmek iin vermistir: hani sanki kadin bir sehvet metai imisde sergilenmek gerekirmis gibi! Bu durumda kiralie Vasti'nin tutumunu hakli bulmak gerekir. nk o byle bir emri, haysiyet kirici buldugu iin redetmistir; daha dogrusu kendisinin sehvet konusu bir mal degil fakat insanlik gururuna sahib bir varlik oldugunu kanitlamak maksadiyle emre karsi gelmistir. Bu davranisi vesilesiyle mkafatlandirilmak gerekirken, kiral Ahasveros'un olumsuz bir zihniyete sapli bulunmasi yznden, cezalandrilmis, kiralielikten atilmistir. Ve onu bylesine yersiz bir cezaya mstahak bulan kiral, bu olayi kocalar karilari zerinde egemen olsunlar ve buna karsilik karilar da kocalarina karsi saygili olsunlar diye kullanmistir (sanki saygi, zorbalikla saglanabilirmis gibi!)

B) "Yahudi dsmanidir" diye masum, susuz insanlarin ldrtlmelerinde Ester ile Mordekay'in basarilari: Ester'in kiralie olarak seilmesiyle ilgili, yukardaki, olaylari Mordekay zevkle izlemistir. Ve vaki olur ki bir gn Mordekay, kiralin kizlar agasindan ikisinin kiral aleyhinde komplo kurduklarini kesfeder ve durumu Ester'e anlatir ve bu szlerinin kirala nakledilmesini ister. Kiral derhal sorusturma yapar ve isin Mordekay'in dedigi gibi oldugunu anlayinca, iki suluyu boyunlarindan astirir. Ve olayi saray'in (tarihler) kitabina yazdirtir (Ester, Bap 2: 2-23) Bu arada kiral, sarayina Haman adinda birini alip kendisine buyk bir mevki verir; onu diger btn yetkililerin (reislerin) stne geirir ve herkesin onun nnde egilmesini emreder. Emir geregince kiralin btn kullari, Haman'in nnde egilip, yerlere kapanirlar. Sadece Mordekay bu emre riayet etmez ve Haman'in nnde egilmez. Bu ise fena halde ierleyen Haman, intikam almak zere Mordekay'i ldrtmeye karar verir. Sadece onu degil fakat kirallik sinirlari ierisinde bulunan btn

Yahudileri de yok etmek iin dzen kurar. nk Mordekay'in Yahudi oldugunu bilmektedir. Her seyden nce kiral Ahasveros'u bu ise ikn etmege alisir; syle der: "Senin lkenin btn vilayetlerinde olan kavmlar arasina dagilmis, ayri yasiyan bir kavm vardir; ve onlarin kanunlari her kavmdan farklidir; ve kiralin kanunlarini tutmiyorlar; ve onlari kendi hallerine birakmak kirala gerekmez. Eger kirala iyi grnrse onlari yok etsinler diye yazilsin; ve kiralin hazinesine gtrmek zere on bin talant gms tartar, kiralin isini yapanlarin eline veririm" (Ester, Bap 3: 8-9) Kiral, Haman'in dediklerini uygun bulur ve yzgn parmagindan ikarip ona verir; isin geregi gibi yapilabilmesi iin, yetki ve kirallik mhrnu teslim eder. ayrica da kiralligin btn vilayetlerine emirler gnderip, gen ihtiyar, kadin erkek btn Yahudilerin ldrlmelrini ve mallarinin apul edilmesini ister (Ester, Bap 3: 11-15). Olan bitenleri Mordekay grenince byk bir zntye kapilir; esvaplarini yirtar, ula brnr ve kiralin sarayinin kapisina gelir. Ester'e onun geldigini haber verirler; fakat Mordekay ula sarili oldugu iin onu ieri almazlar. Bu arada Ester dahi kiralin emirlerini isitmis ve zntuye kapilmistir. Mordekay'in ula sarilip geldigini grenince derhal Mordekay'a esvaplar gnderir: ulu ikarsin da kiralin huzuruna alinacak kiliga girsin diye. Fakat Mordekay gnderilen esvaplari kabul etmez ve Ester'e su haberi gnderir: "Sanma ki, kiralin evinde oldugu iin btn Yahudilerden ziyade sen kurtulacaksin. nk bu vakitte sen btn btn susarsan Yahudilere yardim ve kurtulus baska yerden ikacaktir, fakat sen ve babanin evi yok olacaksiniz...." (Ester, Bap 4: 13-15) Bunun zerine Ester, sarayin i avlusunda kirali grr ve ondan ltuf bulunca kendisine ziyafet vermek istedigini ve ziyafete Haman'la birlikte gelmesini rica eder. Kiral teklifi memnunlukla kabul eder. O sirada Haman, elli arsin yksekliginde bir dag agaci yaptirtmakla ve Mordekay'i bu agaca astirmak iin gereken hazirliklari yapmakla mesguldur. Ester'in ziyafetine gitmek zere kiralin kendisini arattigini grendigi zaman, yaninda bulunan karisi ve yakinlari kendisine, ziyafet sirasinda Kiral ile grsp Mordekay'in asilmasi isini karara baglatmasini tenbih ederler. Ancak ne var ki o sirada kiral, bir vesile ile okumus oldugu saray kitabinda (Tarihler kitabinda) Mordekay'in vaktiyle kendisinin hayatini kurtardigina dair satirlari hatirlamis ve onu mkafatlanirmagi kararlastirmistir. Bu isi derhal gereklestirmek maksadiyle derhal Haman'i huzuruna agirtir ve ona:

"Kiralin seref vermek istedigi adama ne yapilir?" diye soru sorar. Haman da kendi iinden: "Benden ziyade kiral kime seref vermek ister?" diye dsnr. Ve kirala syle der: "Kiralin seref vermek istedigi adam iin, kiralin giydigi kirallik esvabini, ve ... zerine bindigi ati... kirala hizmet eden reislerden birinin eline versinler ve kiralin seref vermek istedigi adama giydirsinler ve onu atin zerine bindirip sehrin sokaklarinda gezdirsinler ve onun nnde: -'Kiralin seref vermek istedigi adama byle yapilir-' diye bagirsinlar" (Ester, Bap 6: 7-10). Bu szleri dinleyen kiral memnun olur, ve Haman'a, bu sylediklerini aynen yapmasini, yani kiral esvabini ve atini alip saray kapisinda oturmakta olan Mordekay'a gtrmesini emreder. Haman da bu emir geregince Mordekay'i bulur, ona esvabi giydirir, ata bindirip sehrin sokaklarinda gezdirir ve onun nnde: "Kiralin seref vermek istedigi adama byle yapilir" diye bagirir (Ester, Bap 6: 10-13). Bu haysiyet kirici isi bitirdikten sonra Haman, Kiral ile kiralie Ester'in verdikleri ziyafete gider (Ester, Bap 7: 1). Ziyafet esnasinda keyfe gelen Kiral, gzel Ester'ine ne diledigini sorar. Ester'de ona mensup bulundugu Yahudi kavmina yapilmak istenilen ktlkleri anlatir ve kendisinden kavminin bagislamasini ister. Kiral bunun duyunca, bu ktlkleri yapmaga kalkisan kisinin kim oldugunu sorar; bu kisinin Haman oldugunu grenince ulaklarina onu ipe ekmelerini emreder. Emrettigi gibi olur ve Haman asilir: hem de onun Mordekay'i asmak zere hazirlatmis oldugu elli arsin yksekligindeki dar agacinda (Ester, Bap 7: 2-10). Kiralin fkesi biraz yatisir; fakat Ester'i biraz daha memnun etmek iin Haman'in evini ona hediye eder. Sonra Mordekay'i huzuruna getirtir ve Haman'dan geri aldigi yzg onun parmagina geirir (Ester, Bap 8: 1-3). Bununla beraber kiralin yaptigi bu seyler Ester'i ve Mordekay'i tatmin etmez. nk Yahudilerin ldrlmeleri iin Haman tarafindan kiral mhr ile yazilmis ve vilayetlere gnderilmis mektuplar vardir ki bunlarin da iptal edilmesi gerekmektedir. Bunu saglayabilmek iin Ester kiralin ayaklarina kapanip aglamaya baslar. Kiral onun her istegini yerine getirmege hazirdir. Fakat ne var ki Kiral, kendi adina yazilan ve kirallik yzg ile mhrlenen emirlerin hi kimse tarafindan bozulamayacagini ileri srerek Ester ile Mordekay'a syle der: "Siz de gznzde iyi olana gre Yahudilere kiralin adi ile (mektuplar) yazin ve kiral yzg ile mhrleyin" (Ester, Bap 8: 8). Bylece onlara son derece genis yetkiler vermis olur. Bunun zerine Mordekay saray katiplerini agirtir ve onlara kiralin agziyle mektuplar yazdirtir ve bu mektuplari kiralin yzg ile mhrlettikten sonra yz yirmi yedi vilayetin valilerine ve reislerine ve orada yasayan Yahudilere gndertir. Bu mektuplar her kavmin kendi dilinde hazirlatilmistir (Ester, Bap

8: 9-11) Gnderilen mektuplarda Yahudilere, canlari iin direnmeleri ve kendilerine saldiracak halktan silahli kisilere karsi savasmalari, onlari yok edip mallarina konmalari bildirilmistir (Ester, Bap 8: 11-14). Bu bildiri zerine Yahudiler, kiral Ahasveros'un btn vilayetlerinde toplanarak Yahudi dsmani diye bildikleri kisilere ve kavm'lara saldirip hepsini kilitan geirirler. Bu ldrdklerinin sayisi binleri bulur. (Ester, Bap 9: 7-12) Fakat btn bunlar Ester'e yeterli grnmez; Haman'in susuz olan ogullarinin da asilmalarini ister ve bu maksatla Kiral'a tekrar yalvarida bulunur: "Eger kirala iyi grnrse Susanda olan Yahudilere bugnn buyrultusuna gre yarin da yapmaga izin verilsin ve Haman'in on oglunu dar agacina assinlar" der. Kiral buna izin verir ve bylece Susanda bulunan Yahudiler, kendi cevrelerinde Yahudi dsmani diye bildikleri 300 kisinin kafalarini kilila dograrlar (Ester, Bap 9: 13). Diger vilayetlerdeki yahudiler de, kendilerinden nefret edenlerden yetmis bes bin kisiyi ldrrler (Ester , Bap 9: 14-16). Bu ldrmelerin yapildigi gnler Yahudiler iin ebediyetler boyunca kutlanmak gereken bayram gnleri olarak kabul edilir (Ester, Bap 9: 20-32). Bu tarihten sonra Mordekay, kiralin en kudretli ikinci adami olarak lkenin ynetiminde nemli isler grr (Ester, Bap: 10: 2-3) * Yine belirtelim ki yukardaki hikayenin de ahlaklige sigan bir yn yok gibidir. Kirallik sinirlari ierisinde yasayan binlerce insani, sirf "Yahudi dsmani" olduklari iddiasiyle ldrmek vicdan sizlaticidir. Su bakimdan ki Ester kitabinda anlatilanlara gre Ahasveros'un lkesinde, genel olarak, Yahudi dsmanligi diye bir sey yoktur. Her ne kadar Yahudilerin yok edilmesi iin Haman tarafindan kiral'in agziyle eyaletlere mektuplar yazilmis ise de, bu halktan gelme bir istegin ya da halk arasinda yaygin bir egilimin sonucu olarak ortaya ikmis bir sey degildir. Halkin Yahudilere karsi nefret besledigi sz konusu degildir. Halk arasinda yahudilere karsi kt sayilabilecek her hangi bir girisimde bulunan da olmamistir. Kaldi ki Yahudilerin yok edilmesi konusunda Haman'in vilayetlere verdigi emrin iptali hususunda gereken her trl tedbir de alinmistir. Su durumda Yahudilerin ayaklanarak "Yahudi dsmanlarini" ya da "Yahudilerden nefret edenleri" bogazlamalari, rnegin yetmis bes bin kisiyi kilitan geirmeleri ve bu arada Haman'in susuz olan on oglunu asmalari ve btn bu cinayetleri Tanri'nin emriyle yaptiklarini sylemeleri aklin ve vicdanin kabul edebilecegi seyler.

Ancak ne var ki Yahudileri kendilerine bagalamak ve din ticareti yapmak gibi kurnazliklardan baska kaygusu olmayan din adamlari bu tr masallarla kendi bencil ikarlarini saglamak istemislerdir. XXII) Ahd-i al-atikde (Tevratda) konustugu sylenen Tanri, "Baris", "Kardeslik", "Karsilikli Yardim", "Sevgi" vs... gibi seyleri sadece kendi kavmi olarak benimsedigi Yahudiler arasinda olussun diye ister; Yabancilarla Ilgilenmez. Israil Ogullari Kendisine Karsi Asi Olsalar da Onlarsiz Yapamaz New York'ta Birlesmis Milletler Meydani'ni ssleyen heykellerden biri vardir ki tabaninda Ahd-i alatikin Isaya adli kitabindan alinma su szleri tasir: "... Ve milletler arasinda hkmedecek, ve ok kavmlar hakkinda karar verecek; ve kililarini sapan demirleri, ve mizraklarini bagci biaklari yapacaklar; millet millete karsi kili kaldirmayacak ve artik cengi grenmeyecektir" (Isaya, 2: 4) Sanilir ki bu satirlar, yer yzndeki btn milletleri baris ve kardeslik ierisinde yasatma amacini tasimaktadir. Oysa ki bu, aslinda sadece Yahudi seritina bagli Yahudi kavmlerini iine alan bir temennidir; Yahudi olmiyan kavmlerle ilgili degildir. Yukarda geen "milletler arasinda hkmedecek" seklindeki satirlar, Yahudi seriti'na isarettir; bu serit: "Siondan ve Rabbin sz Yerusalimden ikacak (tir" (Isaya, Bap 2: 3). Milletler arasinda hkmedecek olan sey, iste bu serit'dir. Ve bu milletler, gy, Tanri'nin "ogullari" olan Israil ogullaridir, ki daha nce grdgmuz gibi 12 sipttan (asiretten, kabileden) olusmustur. . nk Ahd-i al-atik (Tevrat), daha ilk satirindan son satirina varincaya kadar, btn ile, Israil ogullarini Tanri'nin kendi sekin ve sevgili kullari, kendi kavmi olarak tanimlar; Tanri gy Israil ogullari hakkinda: "Ogullar besledim ve byttm" (Isaya, Bap 1: 2) diye konusur. Ve Tanri'nin btn istedigi sey Israil ogullarinin kendisine karsi si olmamalari ve verdigi emirleri (seriti) harfiyen uygulamalaridir. Bunu yaptiklari srece Tanri onlaranmet yagdirir, onlara yardimci olur, onlari baska kavmlara karsi saldirtir, bu kavmlerin isanlarini kilitan geirtir, ve onlarin mallarini apul ettirir. Ve gy Tanri kendi kendine sunu kararlastirmistir ki kendi kavmi dnyanin her yerinden gelip Yerusalimde oturacaklardir; syle der: Ve Tanri, kendi kavmini btn diyarlardan kurtarip Yerusalime getirecek ve kendisi de onlarin arasina yerlesecektir: "Iste ben, kavmimi Dogu diyarindan ve Bati diyarindan kurtaracagim, ve onlari getirecegim ve Yerusalim iinde oturacaklar; ve onlar benim kavmim olacak ve ben hakikatle, adaletle onlarin Allahi olacagim" (Zekerya, Bap 8:7-8) Ahd-i al-atikde (Tevratda) bunun byle oldugunu aiklayan nice rnekler vardir ki bir ogunu yukardaki sayfalarda gzden geirdik; diger bazilarina da ilerde sayfalarda deginecegiz. Fakat simdiden belirtelim ki, Isaya kitabinin yukardaki satirlarinda sz geen "milletler" deyimi, Yahudi

Tanrisinin esitli Yahudi siptlarina (kabilelerine, asiretlerine) yaptigi atiftan baska bir sey degildir. Bunun byle oldugunu iyice anlayabilmek iin Yeremya baslikli kitabin birinci Bap'ina gz atmak yeterlidir. Gerekten de bu kitapta, Yeremya syle der: "Ve bana Rabbin su sz geldi: Ana karninda sana sekil vermeden nce seni tanidim, ve sen dogmadan nce seni takdis ettim; seni milletlere peygamber ettim. Ve ben dedim: -' Ah, ya Rab Yehova! Iste, ben sz sylemek bilmiyorum; nk ocugum-'. Ve Rab bana dedi: -' Ben ocugum deme; nk kime seni gnderirsem gideceksin, ve sana emrettigim her seyi syliyeceksin... Iste szlerimi senin agzina koydum; bak bugn milletler zerine ve lkeler zerine, kknden skmek ve yikmak iin, helk etmek ve yok etmek iin, bina etmek iin ve dikmek iin seni koydum" (Yeremya, Bap 1: 4-10) Burada gecen "milletler" deyimi esitli Yahudi kavmlerine atiftir; ve anlatilmak istenen sey aslinda Yahudi egemenligi altinda bir dnya barisidir. Nitekim Mika kitabinda bunu kanitlayan diger bir rnek vardir ki syledir: "Ve son gnlerde vaki olacak ki, daglarin basinda Rab evinin dagi pekistirilecek... ve kavmlar ona akacaklar. Ve ok milletler gidecekler ve diyecekler: -'Gelin, ve Rabbin dagina ve Yakubun Allahinin evine ikalim; kendi yollarini bize gretecek, ve onun yollarinda yreyecegiz. nk serit Siondan ve Rabbin sz Yerusalimden ikacak ve ok kavmlar arasinda hkmedecek, ve uzakta olan kuvvetli milletler hakkinda karar verecek; ve kililarini sapan demirleri, ve mizralarini bagci biaklari yapacaklar; millet millete karsi kili kaldirmayacak ve artik cengi grenmeyecekler. Fakat herkes kendi asmasi altinda ve kendi incir agaci altinda oturacak ve onlari korkutan olmiyacak..." (Mika, Bap 4: 3-4) Grlyor ki bu satirlar, Isaya kitabinda sylenilenlerin tekrarindan baska bir sey degildir. Ve tipki orada oldugu gibi burada da Israil egemenligi altinda bir dnya barisi sz konusudur. Yine bunun gibi Zekerya kitabinda Tanri'nin: "Dogru hkmedin ve herkes kardesine inayet ve merhamet etsin; ve dul kadini ve ksz, misafiri ve dskn sikistirmayin; ve kimse kardesine karsi yreginde ktlk tasarlamasin" (Zekerya, Bap 7: 9-10) dedigi hatirlatilir. Burada sz geen "kardes", "dul kadin", "ksz" ya da "misafir" gibi szckler sadece Israil ogullari ile ilgilidir; yabancilari kapsamaz. nk Israil Tanri'sinin baska milletleri kendi z kavmi seklinde benimsemege niyeti yoktur; onlari kendi ilahlariyle basbasa birakmistir. Ama kendi kavmi olan Israil, kendisine si olsa ve kendisini terketse bile Tanri onlari birakmaz; cezaya carptirarak kendisine dndrr. rnegin Isaya'da syle yazili : "Ey gkler, dinleyin; ve ey yer, kulak ver; nk Rab syledi: -'Ogullar besledim ve byttm, ve bana asi oldular. kz kendi sahibini, esek de efendisinin yemligini bilir; fakat Israil

bilmiyor, kavmim kulak asmiyor. Ah ey sulu millet, haksizligi yklenmis olan kavm... Rabbi biraktilar... Niin sapikligi arttirarak yine vurulmak istiyorsunuz? " (Isaya, Bap 1: 2-5) Ama eger Israil ogullari Tanri'yi birakip kendi eski ilahlarina tapacak olurlarsa Tanri onlari su veya bu sekilde yola getirir, ilahlarindan uzaklastirir. "Eger istekli olur ve dinlerseniz, diyarin iyi seylerini yersiniz; fakat istemez ve si olursaniz, sizi kili yiyip bitirir, nk Rabbin agzi syledi" (Isaya, Bap 1: 19-20) Fakat Tevratin Tanrisi, Israil ogullarina yaptigi bu seyleri, baska milletler iin yapmagi dsnmez; onlari kendi ilahlariyle basbasa birakir; Israil ogullarini ise: "Biz daima ve ebediyen Allahimiz Rabbin ismiyle yrrz" (Mika, Bap 4: 5) seklinde konusturmaga alisir. Yine Mika'da yer alan su satirlardan anlasilmaktadir ki Tanri, Israil'i, Asurilere ve Minrod lkesine karsi galebe aldiracak, onlar zerinde egemen kilacak, ve Yakub ogullarinin geri kalanlarini yabanci milletler arasinda ogaltacak ve stn yapacaktir; btn bu isleri Yahuda kavmi ierisinden ikacak olan birisi marifetiyle yapacaktir. Syle der: "Ve sen Yahuda (aileleri) arasinda bulunmak iin kk olan Beyt-lehem Efrata, Israil zerine hkmdar olacak adam bana senden ikacak..." (Mika, Bap 5: 2); "Ve duracak, ve Rabbin kuvvetiyle ... srsn gdecek ve yerlerinde kalacaklar; nk simdi yerin ularina kadar byk olacak. Ve o adam selametimiz olacak... Ve kilila Asur diyarini, ve... Nimrod diyarini harab edecekler," (Mika, Bap 5: 4-6) Ve Rab sunu kesin olarak bildirir ki Yakubun vndg seyi Israil'in vndg sey gibi eski haline getirecektri (Nahum, Bap 2: 21).

XXIII) Hezekiel'e gre Tanri, Israil Ogullarindan gayri hi bir milleti benimsemez; Hi bir milletin yasantisini dzenlemez; Baska Milletlere karsi adeta yabanci ya da dsman gibidir. Ahd-i al-atikin (Tevratin) Hezekiel adli kitabinda tanimlanan Tanri, Israil ogullari hari, btn insnlara yabanci ve deta dsman olan bir Tanri'dir. Israil ogullarindan gayri hi bir toplum Tanri indinde nemli degildir. Baska toplumlara, bu toplumlarin basinda bulunanlar ne yaparlarsa yapsinlar, ne kadar baski ve zulumda bulunurlarsa bulunsunlar, Tanri aldiris etmez; Tanri'nin aldiris ettigi tek sey, Israil beylerinin Israil ogullarina karsi kt davranmalaridir; Tanri sadece bunu nlemek ister. rnegin Hezekiel'in 45ci Bap'inda sunlar yazili: "Rab Yehova syle diyor: Ey Israil beyleri, sizin iin yeter oldu', zorbaligi ve soygunculugu kaldirin. ve adleti ve dogrulugu yapin; kavmimi mlklerinden kovmaktan el

ekin. Sizin teraziniz dogru... olsun" (Hezekiel, Bap 45: 9-10) Yine bunun gibi Tanri Israil ogullarinin baska milletler arasinda yasamalarindan, ya da birbirleriyle kavgalasmalarindan zgndr; zellikle "Yahuda" ve "Yerusalim" adli iki ayri kiralligin birbirlerine rakip olarak yasamalarindan dolayi mutsuzdur. Buna bir son vermek ve Israil ogullarini, baska milletler arasindan ekiup almak ve tek bir kirallik halinde toplamak gerektigine inanmistir. Kendisini byle bir kiralligin Tanrisi olarak grmek ister. "Iste ben, Israil ogullarini, gittikleri milletler arasindan atacagim ve onlari her yandan toplayacagim, ve onlari kendi topraklarina getirecegim, ve onlari, Israil daglari zerinde , tek milet edecegim; ve bir kiral onlarin hepsine kiral olacak, ve artik iki millet olmiyacaklar ve artik bir daha iki kiralliga ayrilmayacaklar... ve onlari oturduklari ve iinde su isledikleri her yerden kurtaracagim ve onlari tahir kilacagim, ve onlar kavmim olacaklar ve ben onlarin Allahi olacagim... Ve onlarla selamet ahdi kesecegim, onlarla ebedi bir ahit olacak; ve onlari yerlestirecegim; ve onlari ogaltacagim, ve makdisimi ebede kadar onlarin ortasina koyacagim. Ve meskenim onlarin zerinde olacak ve onlarin Allahi olacagim, ve onlar benim kavmim olacaklar. Ve makdisim ebede kadar onlarin ortasinda bulunduka, milletler bilecekler ki, ben Israili takdis eden Rab'im" (Hezekiel, Bap 37: 21- 28). Ve bu Tanri, Israil topraklari zerinde Israil ogullarinin 12 asiret halinde ne sekilde yasayacaklarini belli eder. Para biriminden sinir ularina ve kapilarina ve miras paylarina varincaya kadar her seyi ve tm yasantilari btn ayricaliklari ile inceden inceye dzenler (Hezekiel, Bap 45: 12-25; Bap 46: 1-24: Bap 47: 1-23; Bap 48: 1-35)

XXIV) Ahd-i al-atikin (Tevrat'in) Daniel adli kitabinda, Israil ogullarini stn gstermek zere anlatilan masallar. Yahudi din adamlarinin Israil ogullarini stn kavm olarak gstermek maksadiyle Kutsal kitaba koyduklari masallardan biri de Daniel kitabinda yer alir; zeti sudur: Yehoyakim'in kiralliga gelisinin nc yilinda Babil kirali Nebukadnetsar, Israil ogullarina karsi sefere ikar ve Tanrinin yardimi ile Yerusalim'i fetheder. Tanri Nebukadnetsar'a yardimci olmustur nk kendisine isyankar olan Israil ogullarindan intikam almak istemistir. Nebukadnetsar, esir aldigi Yehoyakim ile birlikte sehirdeki Tanri tapinaginda bulunan takimlari alarak lkesine gtrr ve takimlari kendi ilahlarinin evine yerlestirir (Daniel, Bap 1: 1-3). Ve sonra bas harem agasi olan Aspenaz'a, Israil ogullari zrriyetinden olmak zere asilzade sinifina ya da kiral ailesine mensub bazi genler semesini

ve saraya getirmesini ve bunlarin kildan egitimi ile yetistirmesini emreder. Bu emir zerine Aspenaz, gerekli arastirmalari yapar ve ele geirdigi genc ocuklari yil boyunca egitir; onlara kildan dilinde okuyup yazmayi gretir. Bunlar arasinda Danyal, Hananya, Misael ve Azarya adinda drt gen vardir. Harem agasi, bu genclerin adini Beltesatsar, Sadrak, Mesak ve Abed-nego olarak degistirir (Daniel, Bap 1: 3-8). Daniel, Harem agasindan ricada bulunarak eger kendisiyle birlikte diger arkadasi sinanacak olursa diger genclere nazaran stn olduklarinin anlasilacagini syler; dedigi gibi yapilir ve gerekten de bu genlerin byle olduklari anlasilir. Aslinda bu genlere Tanri yardimci olmus ve onlari bilgi ve hikmet ile donatmistir. Bu drt genc, kirala takdim olundukta onun da hayranligini kazanirlar. zellikle Daniel, yani yeni adiyle Beltesatsar, kiralin iltifat ve ilgisine mazhar olur. Bu andan itibaren Kiral, her hususta onlara ve zellikle Daniel'e danisarak is grr (Daniel, Bap 1: 11-17) Gnlerden bir gn kiral, ruhunu sikan ve uykusunu kairan bir rya grr; sihirbazlarini, falcilarini ve afsuncularini agirtir ve onlardan tabir bekler. Fakat hi birinin syledigini yeterli bulmadigi iin her birinin kilitan geirilmesini emreder. Olan bitenleri isiten Daniel, diger arkadaslariyle durumu grsr ve kiralin ryasini tabir edebilmek iin Tanri'dan dua'da bulunur. Bu dua zerine Tanri, Daniel'e kiralin ryasindaki sirlari aiklar. Daniel bu aiklamayi kiral'a nakleder ve ona Tanri'nin byklgn anlatir. Kiral son derece hosnud olur ve Daniel'e: "Mademki sen bir sirri aabildin, gerek sizin Allahiniz, ilahlarin Allahi ve kirallarin Rabbidir ve sirlar aan odur" (Daniyel, Bap 2: 47) der ve onu hediyelerle donattiktan sonra babil zeride egemen kilar; Babil'in btn hikmetli kisilerine reis yapar. Daniel Kiral'dan diger arkadasinin nemli mevkilere getirilmelerini ister; istedigi gibi olur (Daniel, Bap 2: 4849). Her ne kadar kiral Nebusadnez, ikide bir Daniel'e: "Senin Tanrin, tanrilarin en stndr" seklinde konusmakla beraber, bu stn Tanri'yi kendisine Tanri edinmek niyetinde degildir. Bu nedenle baska ilhlara tapar ve halkini da bu tanrilara ibadete zorlar. Hem de ylesine ki, yukardaki olaylarin olustugu sirada 60 arsin yksekliginde ve 6 arsin eninde altin bir heykel yaptirir ve basta kiraliyetin yksek dereceli memurlari olmak zere herkesi bu heykele tapmaga aagirir; tapmiyanlari atese atacagini ilan eder (Daniel, Bap 3: 1-8) Ancak ne var ki bazi Kildanler, Kiral'a sikayette bulunarak Yahudilerin, ve bu arada Daniel'in yksek mevkie getirilmis olan arkadasinin (yani, Sadrak, Nesak ve Abed-negon adindaki kisilerin) bu ilahlara tapmadiklarini bildirirler (Daniel, Bap 3: 8-13). Kiral gazaba gelir ve bu kisilerin, elleri arkalarina bagli olarak, atese atilmalarini emreder; emrettigi gibi yapilir ve bu ahbab avus diri diri ates firinina atilirlar. Fakat onlara hibir sey olmaz; Tanri'nin yarattigi mucize sayesinde alevler iinde yrmege

baslarlar. Bunu gren kiral saskina dner ve Tanri'nin byklgne bir kez daha inanir; baska ilhlara kulluk etmemek iin kendilerini atese atan bu kimselerin Allah'ina sz syliyecek olanlarin cezalandirilacaklarini iln eder; atese attirdigi bu kisiyi tekrar Babil vilayeti islerine memur eder (Daniel, Bap 3: 28-30). Kiral kendisi de artik Tanri'ya inanmistir; bu inan ierisinde lr. Yerine geen oglu Belsatsar, tipki babasi gibi, Daniel'e itibar gsterir, nk Daniel, ry tabirleriyle onun hayranligini kazanmasini bilmistir (Daniel, Bap 5: 13-29). Belsatsar'dan sonra tahta Darius geer. Darius'un ilk isi Daniel'i bas vezirlige getirmek olur; fakat bu tayin, diger vezirlerin kiskanliklarini tahrik eder; bu yzden Daniel'i itibardan dsrmek iin firsat kollarlar (Daniel, Bap 6: 1-7); Daniel'in Tanri'ya dua etmedigini syliyerek onu kirala sikayet ederler. Kiral bu sikayetlere inanir ve Daniel'i aslanlarin bulundugu bir ukura atttirir; sonra da karsisina geip: "Durmadan kendisine kulluk ettigin Allahin, seni o kurtaracaktir" (Daniel Bap 6: 16) diye konusur. Ertesi gn geldiginde grr ki aslanlar Daniel'e hibir sey yapmamistir. Daniel ukurdan kiral'a seslenir: "Ey kiral, ebediyen yasa Allahim kendi melegini gnderdi ve aslanlarin agzini kapadi, ve bana dokunamadilar; nk onun nnde bende su bulunmadi; senin nnde de ey kiral, zararli bir is yapmadim" (Daniel, Bap 6: 21-23) Bunu gren kiral derhal askerlerine emreder ve Daniel'i aslanlarin ukurundan ikartir ve onun yerine Daniel aleyhinde sikayette bulunanlari ukura attirir Fakat bununla da yetinmez, bu kisilerin karilarini ve ocuklarini da ayni ukura attirarak aslanlara gzel bir ziyafet ekmis olur (Daniyel, Bap 6: 24). Darius'un bu vahseti, okuyucuyu muhtemelen tiksindirecektir. Ancak ne var ki eger Tevrati yazanlarin tanimaldiklari Israil Tanri'sinin, hi suu olmiyan insanlara karsi uyguladigi acimasiz siyset animsanacak olursa, Darius'un yaptiklarina hi sasmamak gerekir.

XXV) Daniel'in yalvarislari zerine Israil ogullarini afveden Tanri, onlara yeni felketler hazirlar: Darius'un kiralliginin birinci yilinda Daniel, Tanri'nin Yerusalimi harab etmek zere "peygamber" Yeremya'ya bildirdigi sre'nin (ki yetmis yildir) ne oldugunu kesfeder (Daniel, Bap 9: 1-3) Bunun zerine yzn Tanri'ya evirerek Israil ogullarinin gnahlarini afvetmesini diler; yalvar yakar olur. Fakat bunu yaparken dikkat ettigi bir sey vardir ki o da Israil ogullarini sulu imis gibi gsterip onlari kendi araciligiyle Tanri indinde sefaata mazhar olmus durumda kilmaktir; daha dogrusu Israil ogullarini sululuk bilinci iinde tutup Tanri'ya ve dolayisiyle peygamber olarak kendisine boyun kirditmaktir. Nitekim Tanri'ya syle dua eder: "Ah ya Rab!... biz su ettik ve sapiklik ettik ve ktlk isledik ve senin emirlerinden ve hkmlerinden saparak si olduk... ve senin isminle sylemis olan peygamber kullarini

dinlemedik... Ya Rab, yzler utanci bizlere... nk sana karsi su isledik. Rahmetler ve bagislama Allahimiz Rabbindir, nk ona karsi biz si olduk; ve peygamber kulu eliyle nmze koymus oldugu seriatlerinde yrmek zere Allahimiz Rabbin szn dinlemedik. Ve senin szn dinlemesinler diye, btn Israil saparak, senin seriatinden te getiler; ve Allah kulu Musa'nin seriatinde yazilmis olan and ve lnet zerimize dkld, nk ona karsi su ettik... Ve simdi, sen ki, kavmini Misir diyarindan kuvvetli el ile ikardin ve bugn oldugu gibi kendine nam kazandin, ey Allahimiz Rab! biz su ettik, biz ktlk ettik. Btn adaletli islerinden tr, ya Rab, sana niyaz ederim, kendi sehrinden, Yerusalimden, mukaddes dagindan fken ve kizginligin dnsn... Ve simdi ey Allahimiz, bu kulunun duasini ve yalvarislarini dinle... Ey Allahim kulagini ig ve isit, gzlerini a ve... isminle agirilan sehre bak; nk salahimizdan tr degil, ancak senin byk rahmetlerinden tr yalvarislarimizi nne arzediyoruz. Ya Rab! isit... bagisla... iyi dinle ve yap; kendi ugrunda geciktirme, ey Allahim, nk kendi sehrin ve kavminin zerine senin ismin cagiriliyor" (Daniel, Bap 9: 5-20). Ve bunlari syledikten hemen sonra, gk yznden Cebrail iner; gya Daniel'e hikmet ve anlayis vermek ve onun sefaatinin Tanri tarafindan kabul edildigini bildirmek iin gelmistir. Daniel'e "Ey Daniel! sana hikmet ve anlayis vermek zere simdi iktim. Senin yalvarislarinin baslangicinda emir ikti; ben de sana bildirmege geldim; nk sen ok sevilmissindir" (Daniel, Bap 9: 22) diyerek Israil ogullarinin suunu sona erdirmek iin Tanri'nin ceza sresini azalttigini, ve onlarin gnahlarinin bu sre itibariyle sona erecegini ve ebed salaha eriseceklerini mjdeler. Bununla beraber yine de Tanri'nin kan dktrecegini ve felketler getirecegini eklemekten geri kalmaz: syle der: "Ve bu altmis iki haftadan sonra mesholunan kesilip atilacak, ve bir seyi olmiyacak; ve gelecek hkmdarin kavmi sehri ve makdisi harab edecek; ve onun sonu tufanla olacak ve ta sona kadar cenk olacak; harabiyetler takdir olunmustur..." (Daniel, Bap 9: 22-27) Grlyor ki Tanri, Daniel'in yalvarislari sonucu bir yandan Israil'in gnahlarini afvederken, diger yandan yeni felketlerden sz etmektedir. Fakat bu felketlerin ardindan yine iyi gnlerin gelecegini ve nk Israil Tanri'si olarak bunun byle olmasini istedigini bildirir; Daniel'e hitaben syle der: "Ve senin kavmin ogullari iin durmakta olan byk reis Mikael, o vakit kalkacak; ve millet olalidan beri o zamana kadar vaki olmamis bir sikinti vaki olacak; ve o vakit senin kavmin, kitapta yazili bulunan herkes kurtulacak. Ve yerin topraginda uyuyanlardan bir ogu, bunlar ebedi hayata, ve sunlar utanca ve ebedi nefrete uyanacaklar... Fakat, ey Daniel, sonun vaktine kadar bu szleri sakla, ve kitabi mhrle; bir ok adamlar arastiracaklar ve bilgi ogalacaktir" (Daniel, Bap 12: 1-4) Ve Tanri, hikmet ve inayetine kavusturdugu Daniel'e, btn bu olup bitecek seyleri haber verdikten sonra syle der: "Git Daniel, nk sonun vaktine kadar bu szler saklidir ve mhrldr... Ve daim yakilan takdimenin kaldirildigi, ve harab edici mekruh seyin dikildigi vakitten basliyarak 1290 gn

olacak. Dayanip 1335 gne yetisene ne mutlu. Fakat sen, son oluncaya kadar git; nk rahata varacaksin ve gnlerin sonunda kendi nasibine kalkacaksin" (Daniel, Bap 12: 9-12) Grlyor ki Daniel'in tanimladigi Tanri, bir takim gizli anlatimlarla Israil ogullarini, kendisine ve peygamberine karsi, mutlak itaat ierisinde tutma amacindadir.

XXVI) Tsefanya'ya gre Tanri, Sevgili Kavmi Israil ogullarini, Dnyanin Btn Milletleri Ierisinde "Bir Nam ve Bir Hamt" Kilmak ve stn Yapmak Kararindadir Kutsal bilinen kitapta yazilanlardan grenmekteyiz ki Tanri, kendi emirlerini dinlemeyen Israil ogullarini, her seye ragmen kendi sevgili milleti olarak bagrina basmaktan, ve baska milletlere karsi olan fkesini onlar araciligi ile ikarmaktan geri kalmaz. Bunun byle oldugunu tekrarlayanlardan biri de Tsefanya'dir. Tanri gya Yahuda kirali Amon oglu Yosiyan'in gnlerinde Tsefanya ile konusmus ve kendi emirlerine karsi gelecek , ya da kendi kavmini yerecek (tahkir edecek) olanlari, yine kendi sevgili kavmi sayesinde helk edecegini, soyup sogana evirecegini bildirmis, syle demistir: "Kavmimi tahkir etmis, ve onlarin sinirina karsi kendilerini bytms olan Moabin ettigi hakareti, ve Ammonun ogullarinin sitemini isittim. Bundan dolayi... onlari kavmimin bakiyesi yagma edecek ve onlari milletimin arta kalanlari miras alacak. Kibirlerinin karsiligi bu olacak, nk tahkir edip (Tanri'ni) kavmina karsi kendilerini byttler. Onlara karsi (Allah) korkun olacak..." (Tsefanya Bap 2: 8-11). Fakat Tanri bu sylediklerini biraz daha pekistirmek zere sesini ykseltir ve yeryzndeki tm milletler zerine gazabini savuracagini, bu milletleri atesler icerisinde kavuracagini ve fakat bunu yaparken Israil ogullarini, kendisine karsi gelmis olmalarina ragmen, evvelce vermis oldugu ceza hkmnden kurtaracagini ve inayete kavusturacagini ve dnyanin btn kavimlari arasinda stn ve "bir nam ve hamt" kilacagini anlatir; syle der: "nk hkmm milletleri toplamaktir; t ki, lkeler zerinde gazabimi, kizgin fkemin hepsini dkmek iin onlari bir araya getireyim; nk btn dnya kiskanligimin atesiyle yutulacaktir" (Tsefanya, Bap 3: 8); "Bana karsi gnah ettigin btn islerinden tr o gn utanmayacaksin; nk senin hasmetin ile senlik edenleri o zaman senin iinden kaldiracagim ve artik mukaddes dagimda bir daha magrur

olmiyacaksin. Fakat senin iinden hakir ve fakir bir kavm birakacagim ve onlar Rabbin ismine siginacaklar. Israil'in bakiyesi haksiz etmiyecekler ve yalan slemiyecekler, ve agizlarinda hileli bir dil bulunmiyacak; nk onlar otlanip yatacaklar ve korkutan olmiyacak. Ey Sion kizi terennm et;' ey Israil bagir; btn yrekle sevin ve cos ey Yerusalim kizi. Senin iin olan hkmleri Rab kaldirdi, senin dsmanlarini kovdu; Israilin kirali Rab, senin iinde, artik ktlkten korkmiyacaksin. Korkma ey Sion... Allahin Rabbi, kuvvetli Kurtarici senin iindedir; senin iin ok mesrur olacaktir... senin iin terennmle cosacaktir... seni alaltanlarin hepsi ile ugrasacagim... sizi dnyanin btn kavmlari arasinda bir nam ve bir hamt kilacagim" (Tsefanya, Bap 3: 11-20)

XXVII) Hofsa'nin Tanimina Gre Tanri Israil'e Asiktir; Hem de onu fahiseye benzetircesine! Kutsal Kitabin (Tevratin), Hosea adli kitabinda Tanri'nin Israil'i fahise bir kadina benzettigi ve fakat btn fahiseligine ragmen ona sevgi besledigi anlatilir. Hosea, Yahuda ve Israil kirallarindan bazilarinin gnlerinde Tanri'nin konustugu bir kimsedir. Kitabin bildirdigine gre o tarihlerde Yahudaya kirallik edenler Uzziya, Yotam, Ahaz ve Hizkiya adindaki kimselerdir. Israile de Yeroboam Kirallik etmektedir. Ve iste Hosea bu kirallarin dneminde yasamistir. Ve Tanri gy Hosea ile konusmus ve ona Israil'e fkelenmis oldugunu, Israil'i yerle bir edecegini, Israil evini yok edecegini, Yizreil deresinde dklen kanlarin acisini Yehu evinden ikaracagini bildirmistir. nk Israil onun emirlerini dinlememis, kendi bildigine gitmistir (Hosea, Bap 1: 2-7) fkesini belirtmek maksadiyle Tanrinin buldugu zm sudur: Hosea'yi fahise bir kadinla iliski kurmaya ve zina ocuklari edinmeye zorlamak ve sonra bu kadindan ve ocuklardan intikam almak. Bu masat;a Tanri Hosea'ya syle der:"Git, kendine bir kt kadin ve zina ocuklari al; nk memleket Rabbin ardindan ayrilarak ok zina ediyor" (Hosea, Bap 1: 2). Bu emir zerine Hosea gider ve Gomer adindaki bir fahise ile evlenir; ondan bir oglan edinir. ocuga Yizreel adini verir, nk Tanri Yizreel'de dklen kanlarin cn Yehu'dan almak maksadiyle, ocuga bu adin verilmesini istemistir (Hosea, Bap 1: 4-5). Az zaman getikten sonra Gosea'nin Gomer'den bir kiz ocugu olur; Tanri bu ocuga "Lo-rumama" (ki "Merhamete ermemis" demektir) adinin verilmesini emreder, nk Israil evine acimadigini ve acimayacagini anlatmak niyetindedir (Hosea, Bap 1: 6)

Gomer, yeni dogan kizini stten kesince Hosea'dan yine gebe kalir ve bir oglan ocuk daha dogurur. Tanri bu ocuga: Lo-ammi (yani "Kavmim degil" ) adinin verilmesini emreder ve sebeb olarak: "siz benim kavmim degilsiniz, ben de sizin Allahiniz olmiyacagim" (Hosea, Bap 1: 9) der. Fakat anlasilan o ki, btn bunlar Tanri'nin kaprislerinden baska bir sey degildir; nk "Siz benim kavmin degilsiniz" derken anlatmak istedigi sey Yahuda ogullari ile Israil ogullarini bir araya toplamak ve onlara bas olmaktir (Hosea Bap 1: 10-11). Fakat bu arada Tanri, pek muhtemelen asiri bir acimasizligin itisiyle, fahiseden dogma ocuklari hem birbirlerine karsi sevgi beslemeye yneltir ve hem de birbirlerine dsman yapar ve stelik de fahise olan analariyle ekismeye zorlar; syle der: "Kardeslerinize Ammi (Kavmim), ve kizkardeslerinize Ruhama ( Merhamete ermis) diyin. Ananizla ekisin; ekisin nk o benim karim degil ve ben onun kocasi degilim. ; ve fahiseligini yznden, ve zinalarini bagrindan atsin; yoksa onu iriplak soyacagim... ve onu susuzluktan ldrecegim. Ve ogularina acimayacagim; nk onlar zina ogullaridir.... Ve o gn vaki olacak ki, Rab diyor, bana Isi (kocam) diyeceksin ve bana artik Baali (Efendim) demiyeceksin. Ve onun agzindan Baallarin adini kaldiracagim... Ve seni ebediyen kendime nisanlayacagim... ve seni sadakatle kendime nisanlayacagim, ve Rabbi taniyacaksin... Ve o gn vaki olacak ki cevab verecegim, Rab diyor, gklere cevap verecegim... Ve onu memlekette kendim iin ekecegim, ve Lo- ruhama aciyacagim, ve Loammi'ye -' Sen kavmimsin-' diyecegim, o da -'Allahim-' diyecek" (Hosea, Bap 2: 21-23) Sylemeye gerek yoktur ki burada "fahise" olarak tanimlanan sey Israil ogullaridir; Tanriya degil fakat baskasina, rnegin Ba'ale tapmaya basladiklari iin cezaya mstahak grlmslerdir. Fakat ne var ki btn fahiseliklerine, btn ihanetlerine ragmen Israil ogullari, yine de Tanri'nin sevgisine sahibdirler ve Tanri onlari hos grmege va bagrina basmaga hazirdir. Bu yukardaki satirlari okurken, yine kendi kendinize: "Pek iyi ama, mademki Tanri, kendine itaatsiz oldular diye, fahiseye benzetttigi Israil ogullarini dogru yola sokmaga kdirdir, ya da onlar ne kadar fahiselik ederlerse etsinler, eninde sonunda onlari yola getirecektir, o halde btn bu oyunlar niye? Ne derseniz deyiniz, Hosea gibi din adamlarinin ele geirip beyinlerini ve dsnce tarzlarini sekillendirdikleri kisileri dsnmege srkleyemezsiniz. Hosea'yi fahise bir kadinla evlendirdirip ona yukardaki oyunlari oynayan Tanri, bu yaptiklarindan pek hoslanmis olmalidir ki, benzer yeni bir oyun dzenler ve ona syle der: "Israil ogullari baska ilhlara

yneldikleri ve zm pidelerini sevdikleri halde Rab onlari nasil seviyorsa, sen de yine git, dostunun sevgilisi ve zina eden kadini sev" (Hosea, Bap 3: 1) Bunu derken dsndg sey, Hosea'ya, ihanet etmenin, acisini taddirmaktir. Bunu yaparken, ayni zamanda, gnahi olmiyan bir insani (ki olayimizda Hosea'nin dostu olan kimsedir) azaba sokmaktan geri kalmamis olacaktir. Nitekim Tanri'nin bu emri zerine Hosea, dostu olan kisinin sevgilisini parayla satin alir ve ona syle der: "ok gnler benimle oturacaksin; zina etmiyeceksin ve kimsenin karisi olmiyacaksin; ben de sana yle olacagim. nk Israil ogullari ok gnler kiralsiz ve reissiz ve kurbansiz ve dikili tassiz... kalacaklar; sonra Israil ogullari dnp kendilerinin Allahi Rabbi ve kirallari Davudu ariyacaklar ve son gnlerde korkarak Rabbe, ve onun iyiligine dnecekler" (Hosea, Bap 3: 35) Sylemeye gerek yoktur ki bu olay Hosea'nin kafasindan ikma bir yalandir; o bu yalanlarla Tanri'yi gy Israil ogullarina yol gsterir durumda tanitmak istemistir. Zira grldg gibi yukardaki rnekte Israil ogullari gy Tanriya dnmektedirler. Bununla beraber Hosea, tipki kendisinden ncekilerin yaptiklari gibi, o da Israil ogllarini Tanri'ya yaklastirma olanagi bulunmadigini sylemekten geri kalmayacaktir; tipki digerleri gibi o da ayni tema'yi isleyecek, yani Israil ogullarini Tanri emirlerine sirt ceviren ve bu yzden Tanri'yi gazaba getiren ve sonra ceza gren ve fakat her seye ragmen Tanri'nin hosgr ile bagrina bastigi sevgilisi rolnde gsterecektir (Hosea Bap 4: 1-4). rnegin Tanri ile olan iliskileri su dogrultuda siralayacaktir: "Kavmim kendi agacina danisiyor ve degnegi ona bildiriyor; nk zina ruhu onlari saptirdi; ve kendi Allahlarindan ayrilip zina ettiler" (Hosea Bap 4: 12); "Ey Israil! kavmlar gibi sevinle cosma; nk kendi Allahindan ayrilarak zina ettin" (Hosea, Bap 9: 1) "Ey Israil, Allahin Rabbe dn; nk kendi fesadinla yikildin... ona diyin:-'Her fesadi bagisla ve bizi inayetle kabul et....-'... Onlarin dnekliklerine sifa verecegim, onlari gnlden sevecegim; nk fkem ondan dnd. Israile ig gibi olacagim; zambak gibi ieklenecek ve kklerini Libnan gibi salacak..." (Hosea, Bap 14: 1, 4-7) Hosea'dan sonra Yoel' e gre Tanri, Israil ogullarina karanlik gnler ve kanli gelecekler hazirladigini sylerken, ortada hibir sebeb yok iken bu ktmserligini terkeder ve onlara merhamet besledigini, onlari inayetlerine eristirecegini, vaktiyle onlara karsi saldirttigi yabanci milletleri (rnegin Misir'i, Filistin'i) yerle bir edecegini syler. rnegin: "Ayilin, ey sarhoslar ve aglayin; ve ey sarap ienler,

hepiniz tatli sarap iin ve uluyun. Genliginin kocasi iin ul kusanan gelin gibi yas tut... Ey khinler ul kusanip dvnn;" (Yoel, Bap 1: 5, 8) der. Fakat kavmi kendisine yalvar yakar olunca, bu sefer kavmina acir ve syle der: "Iste size bugday ve yeni sarap ve yag gnderecegim ve ona doyacaksiniz ve artik sizi milletler arasinda rsvay etmiyecegim... Ve bileceksiniz ki ben Israilin ortasindayim ve Allahiniz Rab benim ve baskasi yoktur; ve kavmim edebiyen utandirilmayacak" (Yoel, Bap 2: 19-27). Ve Tanri, onlarin ogullarini ve kizlarini beser zerine ruhunu dker gibi dkecek ve bunlar btn besere peygamberlik edeceklerdir (Yoel, Bap 2: 28-29)

XXVIII) Amosun kitabindaki Tanri, tipki diger "peygamberler" zamanindaki gibi Israil ogullarini hem yerden yere arpar, hem de nimetlere bogar Ahd-i al-atik in (Tevratin), Amos adli kitabindan grendigimize gre Amos, Israil kirali Yoas' in, ve Yahuda kirali Uzziya'nin gnlerinde Tekoa'da obanlik yapan bir kimsedir. Tanri onunla konusur ve Israil ogullari hakkindaki dsncelerini ona aiklayarak: "Git kavmim Israil'e peygamberlik et" der. (Amos, Bap 7:15). Tanri'nin ona syledigi seyler arasinda Israil'in cezalandirilacagina, makdislerinin harab olacagina dair szler vardir. rnegin syle der: "Ben de Yahudaya ates gnderecegim ve Yerusalimin saraylarini yiyip bitirecegim. Israil'in c, hatta drt kat cinayetinden tr cezasini geri almiyacagim.... Ey Israil evi!, lde kirk yil bana kurbanlar ve takdimeler getirmediniz mi? Gerek siz kiralinizin adirini, ve putlarinizin sandigini, kendiniz iin yapmis oldugunuz ilhinizin yildizini tasidiniz. Bunun iin sizi Samin tesine srgn ettirecegim... Ey Israil evi, size karsi bir millet kaldiracagim... ve Hamata girilecek yerden Araba vadisine kadar sizi onlar ezecekler" (Amos, Bap 2: 5; 3: 14; 5: 27; 6: 14). Ancak ne var ki bazi kimseler, bu arada Beyt'el khini Amtsya, Amos'un peygamberligine inanmazlar ve onu peygamberlik sevdasindan vazgeirmeye alisirlar. Bunun zerine Amos, Tanri'nin gazaba geldigini bildirir ve Amatsya'ya syle der: "-'Israile karsi peygamberlik etme, ve Ishak evine karsi sz syleme-', diyorsun. Bundan tur Rab syle diyor: -'Senin karin sehirde fahise olacak, ve ogullarin ve kizlarin kilila dsecekler, ve topragin l ipi ile paylasilacak; ve sen murdar toprak zerinde leceksin ve elbette Israil kendi topragi zerinden srlecektir" (Amos, Bap 7: 15-17); Ve sonra Tanri'nin Israil hakkinda syledigi kt seyleri siralar"...Ve Rab bana dedi: -'Kavmim Israil'in sonu geldi; artik bir daha onlara gz yummayacagim. Ve o gn sarayin trkleri ulumalara dnecek... lesler ok olacak; her yerde onlari sessizce disari atacaklar..." (Amos, Bap 8: 1-3). Fakat, yine Amos'un sylemesine gre Tanri, her zaman oldugu gibi, bu syledigi seylerden dolayi

pisman olup Israil'i iyi gnlere eristirecegini belirtmekten geri kalmaz: "Davudun dsms olan haymesini o gn dikecegim... ve onun yikilmis yerlerini dikecegim ve onu eski gnlerde oldugu gibi yapacagim, ta ki Edomun bakiyesini ve zerlerine ismim agirilan btn milletleri mlk edinsinler... Iste gnler geliyor... Kavmim Israilin srgnlerini geri getirecegim, ve harab olan sehirleri yapacaklar, ve onlarda oturacaklar; ve baglar dikecekler ve baheler yapacaklar ve onlarin meyvesini yiyecekler. Ve onlarin topraklarina dikecegim ve kendilerine verdigim topraklarindan artik sklmiyecekler..." (Amos, Bap 9: 13-15)

XXIX) Snnetli yahudiler disinda hi kimse Tanri'nin kutsal yerlerine ayak basmayacak: Yabancilari aralarina alan ve Tanri'nin makdisine sokan Israilliye lnet yagacak. Hezekiel'in sylemesine gre Tanri, Israil evine sunu tenbih etmistir ki snnetsiz yabancilar onun "makdisine" ayak basmayacaklardir. Syle yazili: "Rab Yehova syle diyor: -Ey Israil evi, ekmegimi, yagi ve kani takdim ettiginiz zaman, makdisimde bulunmak... evimi murdar etmek zere, yrekleri snnetsiz ve etleri snnetsiz ecnebileri ieri sokmakla, btn mekruh seyleriniz sizin iin ok oldu, ve btn mekruh seylerden ahdimi onlar bozdular... Israil ogullari arasinda bulunan btn ecnebilerden hi biri, yregi snnetsiz ve eti snnetsiz ecnebi makdisime girmiyecek..." (Hezekiel, Bap 44: 6-9) Yoel' de de yabancilarin Yerusalim'e (Kudse) girmelerini nleyen su hkm var: "Ve bileceksiniz ki, mukaddes dagim Sion'da oturan Allahiniz Rab benim; ve Yerusalim mukaddes olacak ve artik onun iinden yabancilar gemeyecek" (Yoel, Bap 3: 17) Grlyor ki Kutsal bilinen kitap, yani Ahd-i al-atik (Tevrat), gemis sayfalarda zetledigimiz hosgrszlklere bir de Yerusalime (Kudse), yabancilari, yani Yahudilerden baskasini, sokmamak gibi bir islemi eklemistir.