$1/ hng ho v tin t 1. Sn xut hng ho v iu kin ra i ca n.

a/ Sn xut hng ho: l kiu t chc kinh t m sn phm c sn xut nhm trao i hoc bn trn th trng. b/ /kin ra i: Sn xut hng ho ra i khi c 2 iu kin: - Ph/cng LXH - S tch bit tng i v kinh t ca ngi sx */ Phn cng lao ng x hi: - Khi nim: Phn cng LXH l s phn chia lao ng x hi thnh cc ngnh ngh khc nhau ca nn sn xut x hi. - Phn cng LXH l to ra s chuyn mn ho lao ng do mi ngi sn xut ch to ra mt hoc vi sn phm. Nhng trong cuc sng h cn sn phm ca nhau i hi phi c mi lin h ph thuc vo nhau nh trao i sn phm cho nhau Phn cng LXH lm ny sinh mqh kinh t gia nhng ngi thuc cc ngnh ngh sn xut khc nhau. Tuy nhin phn cng lao ng mi l iu kin cn nhng cha . */ S tch bit tng i v mt kinh t ca nhng ngi sn xut. - Ch t hu hoc quan h SH khc nhau v TLSX, chia r ngi sn xut lm cho h c lp vi nhau, nhng h li nm trong h thng phn cng lao ng x hi, nn h ph thuc nhau c v sn xut v tiu dng trong iu kin ngi ny mun tiu dng sn phm ca ngi khc phi thng qua trao i. (iu ny c ngha l ch t hu to ra nhng ngi ch s hu khc nhau trong XH lm cho h c lp vi nhau v h c quyn chi phi sn phm ca mnh, trong khi h tha sn phm do mnh lm ra nhng li thiu sn phm khc ngi khc sn xut Trao i sn phm cho nhau va m bo mi lin h kinh t v cng m bo tnh c lp ca ch s h. Thc Vi: sn xut hng ho ra i Sn xut hng ho ra i khi c ng thi 2 iu kin trn. 2/ Hng ho v tnh cht hai mt ca lao ng sn xut hng ho: Hng ho l sn phm ca L c th tho mn nhu cu no ca con ngi, nhng phi thng qua trao i mua bn. Hng ha c 2 thuc tnh: gi tr v gi tr SD * Gi tr s dng: - Khi nim: GTSD l cng dng ca sn phm c th tho mn nhu cu no ca con ngi (nhu cu cho sn xut, cho tiu dng c nhn, vt cht hoc tinh thn.) - c im: + Cng dng ca vt phm l do thuc tnh t nhin ca SP to nn (tc l tnh cht l ho lm nn vt phm). + Mt vt phm c th c mt hoc nhiu cng dng, KH ngy cng pht trin th ngi ta cng pht hin ra nhiu cng dng ca vt phm. + Gi tr s dng l ni dung vt cht ca ca ci, do Gi tr s dng l mt phm tr vnh vin

+ Gi tr s dng ca hng ho l gi tr s dng cho XH hay cho ngi khc tiu dng, khng phi cho bn thn ngi sn xut ra n. (Khi cha tiu dng gi tr s dng tn ti trng thi kh nng. n bin thnh gi tr s dng hin thc phi tiu dng n) + Trong nn SX hng ho gi tr s dng l vt mang gi tr trao i. Gi tr hng ho: L mt phm tr tru tng, mun bit c bn cht hay thc th gi tr hng ho th cn thng qua 1 phm tr trung gian gi tr trao i * Gi tr : - Gi tr trao i: l t l v lng m gi tr s dng ny trao i vi gi tr s dng khc. VD: 1m vi = 10kg thc. Vi v thc l 2 hng ho c gi tr s dng khc nhau v cht, nhng u l sn phm ca L. + V sao 1m vi c th trao i ly 10kg thc? Vi v thc l hai gi tr s dng khc nhau c v mu sc, hnh dng, kch thc, cng dng, thuc tnh t nhin, c th trao i vi nhau v gia chng c mt im chung, l tt c hng ho u l sn phm ca lao ng Thc cht ca vic trao i hng ho cho nhau l s trao i lng lao ng kt tinh trong cc hng ho . lao ng hao ph sn xut ra hng ho n giu trong hng ho l gi tr ca hng ho: Gi tr: l lao ng x hi ca ngi sn xut hng ho kt tinh trong hng ho (cht ca gi tr l lao ng....). Mi quan h gia gi tr v gi tr trao i: Gi tr l ni dung, l c s ca gi tr trao i Gi tr trao i l hnh thc biu hin ca gi tr ra bn ngoi. Gi tr l biu hin quan h gia nhng ngi sn xut hng ho. - c im: + Gi tr l mt phm tr lch s, gn vi nn sx hng ho, lao ng ca ngi sx hng ho kt tinh trong hng ho l gi tr ca hng ho. Nhng khng phi tt c sn phm u c gi tr m ch c nhng sn phm ca lao ng lm ra bn khi lao ng ca ngi sn xut mi c c tnh, l kt tinh vo vt phm to thnh ni dung vt cht em ra trao i. + Gi tr l thuc tnh x hi ca hng ho (gi tr l quan h x hi). Nh vy: hng ho l s thng nht ca hai thuc tnh gi tr s dng v gi tr nhng l s thng nht gia hai mt i lp. Mu thun gia 2 thuc tnh gi tr s dng & gi tr biu hin: @ i vi ngi sn xut: to ra gi tr s dng nhng mc ch ca h l gi tr, h quan tm n gi tr s dng l t c mc ch gi tr. @ i vi ngi mua: h quan tm n gi tr s dng nhng mun c gi tr s dng th h phi tr gi tr cho ngi sn xut. Mun thc hin c gi tr s dng phi thc hin c gi tr ca n, khi hng ho bn c th mu thun gia gi tr s dng v gi tr c gii quyt. */ Hng ho c hai thuc tnh gi tr s dng v GT l do lao ng sn xut hng ho c tnh hai mt l lao ng c th v lao ng tru tng.

- L c th: + Khi nim: lao ng c th l lao ng c ch di mt hnh thc c th ca mt ngh nghip chuyn mn nht nh. Mi lao ng c th c i tng lao ng , mc ch, phng php lao ng, phng tin v kt qu sx ring (chnh ci ring phn bit cc loi lao ng c th khc nhau). + c im: @ Mi lao ng c th to ra mt gi tr s dng nht nh ng thi l c s ca phn cng lao ng x hi. Cc lao ng c th hp thnh h thng phn cng lao ng x hi; s pht trin ca cc hnh thc lao ng c th phn nh trnh phn cng lao ng x hi. @ Lao ng c th l mt phm tr vnh vin, l mt iu kin khng th thiu trong bt k hnh thi kinh t x hi no (hnh thc ca lao ng c th c th thay i). - L tru tng. + Khi nim: lao ng ca ngi sn xut hng ho nu coi l s hao ph sc lc ni chung ca con ngi, khng k n hnh thc c th ca n nh th no th gi l lao ng tru tng (Tru tng c ngha l khng nhn thy nhng hon ton c tht). V d: lao ng ca ngi th may, sau mt ngy lm vic thy mt mi v qu trnh lao ng, ngi th may hao ph sc c, sc thn kinh v sc c bp. + c im: @ L tru tng to ra gi tr v lm c s cho s ngang bng trong trao i. @ L tru tng l mt phm tr lch s ring ca sx hng ho. V mc ch ca sn xut hng ho l trao i, mua bn trn TT, do ch c sn xut hng ho mi c s cn thit phi quy cc loi lao ng c th vn khc nhau khng th so snh c thnh mt th lao ng ng cht: L tru tng t quy ra t l trao i, c s trao i. Khng phi c 2 th lao ng khc nhau m l lao ng ca ngi SX hng ho nhng L mang tnh hai mt: va l L c th, va l L tru tng. - ngha ca vic pht hin ra tnh hai mt ca LSX hng ho: + To c s khoa hc cho l thuyt L sn xut gip ta gii thch c hin tng trong thc t khi lng ca ca ci vt cht ngy cng tng ln, i lin vi khi lng gi tr ca n gim hoc ko i. + Tnh cht hai mt ca L sn xut hng ho phn nh tnh cht t nhn v tnh cht x hi ca ngi sn xut hng ho. @ Trong nn sx hng ho: sn xut ntn, sn xut ci g l vic ring ca mi ngi, h l ngi sn xut c lp, L ca h v vy c tnh cht t nhn, do L t nhn biu hin thnh L c th. @ L ca ngi sn xut hng ho nu xt v mt hao ph sc lc ni chung th n lun l mt b phn ca lao ng x hi thng nht, nm trong h thng phn cng LXH. V vy L ca h mang tnh cht x hi, do LXH biu hin thnh lao ng tru tng. - Mu thun c bn trong nn sx hng ho gin n l: mu thun L t nhn v LXH 3/ Lng gi tr hng ho. Cc nhn t /hng n lng gi tr hng ho. 3

a/ Khi nim: * Cht ca gi tr hng ho l L tru tng ca ngi sn xut hng ho kt tinh trong hng ho. * Lng ga tr hng ho: l s lng lao ng x hi kt tinh trong hng ho. Trong nn sx hng ho th lng lao ng hao ph sn xut hng ho c o bng th.gian lao ng x hi cn thit. Th gian lao ng c bit quy nh lng gi tr c bit ca hng ho ca tng ngi sn xut nhng lng gi tr hng ho tnh bng th.gian lao ng x hi cn thit. * Thi gian lao ng x hi cn thit: l th.gian cn thit sn xut ra mt hng ho trong iu kin bnh thng ca XH, tc l vi trnh k thut trung bnh, trnh kho lo trung bnh v cng lao ng trung bnh trong x hi. Ch : trnh k nng sn xut trung bnh, cng lao ng trung bnh v iu kin lao ng bnh thng mi ngnh l khc nhau v thay i theo s pht trin ca lc lng sn xut. - Cch tnh: + Thng thng ngi ta ly th.gian lao ng c bit ca nhng ngi sn xut hng ho cung cp i b phn hng ho cho x hi lm th.gian LXH cn thit. VD: Ngi th nht: sn xut 5h 1 i giy sn xut 15% sn lng cho XH Ngi th hai: sn xut 6h 1 i giy sn xut 60% sn lng cho XH (th.gian LXHCT) Ngi th ba: sn xut 7h 1 i giy sn xut 25% sn lng cho XH + Tnh bnh qun xc nh lng th.gian lao ng x hicn thit: x11 +x22 +...+xnn Th.gian LXHCT = 1 +2 +...+n Trong : x l gi tr lao ng c bit ca tng ngi hay tng CN sx. l lng hng ho cung cp ra th trng ca tng ngi hay tng CN sx b/ Cc nhn t nh hng n lng gi tr hng ho. Lng gi tr hng ho l mt i lng khng c nh n ph thuc vo NSL, cng L v mc phc tp hay gin n ca lao ng. * Nng sut lao ng - Nng sut lao ng: l nng lc sn xut ca ngi lao ng c tnh bng s lng sn phm lm ra trong mt n v thi gian (Th.gian L cn thit lm ra mt n v sn phm) V d: 2h to ra mt n v sn phm. - Tng nng sut lao ng: l trong cng mt th.gian lao ng nht nh phi lm ra c nhiu sn phm hn v vy th.gian ginh cho mt n v sn phm gim xung. VD: bnh tng: 2h 1 n v sn phm Khi NSL tng: 2h 2 n v sn phm 1h 1 n v sn phm

-Mi quan h gia nng sut lao ng v lng gi tr hng ha : NSL tng th s lung sn phm tng Tng hao ph lao ng sn xut khng i Tng gi tr hng ho khng i do gi tr mt n v sn phm gim. Nh vy lng gi tr hng ho t l nghch vi NSL. * Cng L: - Cng L ni ln s lng hao ph lao ng phi b ra trong mt n v thi gian lao ng nht nh no . VD: 1h hao ph 200 calo. - Tng cng L: l tng lng hao ph lao ng trong th.gian lao ng . Thc cht l tng s vt v nng nhc ca ngi lao ng. Mc ni: tng cng lao ng cng nh l ko di di th.gian L VD: 1 ngy lao ng bnh thng: 1600 calo. Khi tng cng l gp i 3200 calo. - Mi quan h vi lng GT hng ho: Khi cng L tng th s lng sn phm tng Tng hao ph lao ng XH tng Tng gi tr hng ho v gi tr mt n v sn phm khng i. Nh vy lng ga tr hng ho t l thun vi tng cng lao ng. * L gin n v L phc tp. - Khi nim: + L gin n: l s hao ph lao ng mt cch gin n m bt k mt ngi bnh thng no c kh nng lao ng cng c th thc hin c. + L phc tp: l lao ng i hi phi c o to hun luyn. Do trong cng 1 n v th.gian lao ng phc tp to ra nhiu gi tr hn so vi L gin n, trong qu trnh trao i ngi ta quy mi L phc tp thnh lao ng gin n - L trung bnh - Lng gi tr hng ho c o bng th.gian LXH cn thit, gin n, trung bnh. - Cu thnh lng gi tr hng ha: Gi tr hng ho = gi tr c ti hin + gi tr mi. W = C +V+ m 4. Lch s hnh thnh, bn cht v ch/nng ca tin t a. Lch s hnh thnh ca tin t: Tin t ra i trong qu trnh sx & trao i hng ho. L/s hnh thnh tin t l lch s pht trin cc hnh thi gi tr t thp n cao: t hnh thi gin n, ti hnh thi m rng, hnh thi chung n hnh thi tin t. * Hnh thi gin n: (Ngu nhin) Xut hin trong giai on u ca trao i hng ho, trao i mang tnh cht ngu nhin ngi ta trao i trc tip mt vt ny ly mt vt khc. V d: 1 m vi = 10 kg thc (hnh thi gi tr tng i) (hnh thi vt ngang gi) Gi tr ca vi c biu hin thc. Cn gi tr s dng ca thc tr thnh hnh thc biu hin gi tr ca vi. S d nh vy v thc cng c gi tr. phng trnh trao i ny, gi tr ca vi c biu hin gi tr ca 1 hng ho khc.

- Hnh thi gi tr tng i: l hng ho m gi tr ca n biu hin mt hng ho khc. - Hnh thi vt ngang gi: l hng ho m gi tr s dng ca n c biu th gi tr ca hng ho khc. Hnh thi vt ngang gi c 3 c im: - Gi tr s dng ca n tr thnh hnh thc biu hin gi tr. - Lao ng c th ca n tr thnh h/thc L tru tng - Lao ng TN ca n tr thnh hnh thc lao ng x hi. - Mi quan h gia hnh thi gi tr tng i v hnh thi vt ngang gi l hai mt c lin quan vi nhau, khng th tch ri nhau ng thi l hai cc i lp ca mt phng trnh gi tr. * Hnh thi gi tr m rng (y ). Khi lc lng sn xut pht trin hn, vic trao i tr nn thng xuyn hn, thch hp vi giai on ny l hnh thi gi tr m rng. 1m vi = 10 kg thc hoc = 1,5 kg ch hoc = 0,01 ch vng. y l s m rng ca hnh thi gin n. - c im: + Gi tr ca mt hng ho c biu hin gi tr s dng ca nhiu hng ho khc nhau c t/d lm vt ngang gi. + Hnh thi vt ngang gi c m rng ra nhiu hng ho khc nhau. Tuy nhin qu trnh trao i vn l trao i trc tip, t l trao i cha c nh, trong hnh thi ny nhiu biu hin gi tr khc nhau c hnh thnh. - Nhc im ca hnh thi ny: hnh thi ny s c xut hin gi tr khc nhau c hnh thnh. Do nu c n hng ho s c nhiu chui vt ngang gi khc nhau. trao i phi tm nhng ch hng ho khc nhau c nhu cu ph hp, trong thc t iu ny kh khn. Chng hn ngi c vi cn thc, nhng ngi c thc khng cn vi m cn c ph... * Hnh thi gi tr chung: Vi s pht trin ca phn cng lao ng v trao i hng ho, nhng nhc im ca hnh thi m rng cng bc l r rt. Trong qu trnh trao i x hi nhu cu l phi tm mt loi hng ho c nhiu ngi a thch i hng ho ca mnh ly hng ho , ri i hng ho ly hng ho m mnh cn. Vic trao i khng cn trc tip na m phi qua mt bc trung gian. Khi vt trung gian c nh hng ho m nhiu ngi a thch hnh thi gi tr chung xt hin VD: 10kg thc = 1m vi Hoc 1,5kg c ph Hoc 2 kg ch

- Tt c cc hng ho u biu hin gi tr ca mnh gi tr s dng ca mt hng ho c tc dng l vt ngang gi chung. 6

- Tuy nhin vt ngang gi chung cha n nh mt th hng ho no trong nhng vng khc nhau c nhng th khc nhau l vt ngang gi chung. Chng hn: Th dn b bin chu , chu Phi dng v s. Qun o Philppin dng go Trung Quc dng vi. * Hnh thi tin t. Khi LLSX v phn cng lao ng x hi pht trin cao hn na, sn xut hng ho v trao i ngy cng m rng th tnh trng c nhiu vt ngang gi chung lm cho trao i kh khn do i hi phi c vt ngang gi chung thng nht gia cc vng. Khi vt ngang gi c c nh li mt th hng ho c tn v ph bin, hnh thi tin xut hin: VD: 10m vi =0,01 ch vng Hoc 100 kg thc (Vt ngang gi chung) Vng tr thnh tin t. Lc u c nhiu hng ho ng vai tr tin t v sau c c nh li kim loi qu: bc, vng. Khi vng, bc ng vai tr tin t gi l ch song kim. Khi ch cn vng c chim gi l ch bn v vng. - Vng ng vai tr l tin t v c tnh chung ca vng c nhiu u im thch hp nht vi vai tr tin t nh: thun nht, d chia nh, khng h hng, d bo qun, vi mt lng v th tch nh nhng c gi tr cao. Nh vy tin t xut hin l kt qu ca s gii quyt lin tc nhng mu thun trong qu trnh pht trin lu dai ca sx & trao i hng ho. - nh ngha: Tin t l mt hng ho c bit c tch khi th gii hng ho ng vai tr l vt ngang gi chung trong trao i. Mc gi tin t l hng ho c bit v: - Khi tin t ra i chia hng ho lm 2 cc: 1 cc bao gm tt c mi hng ho thng thng, cn cc kia l tin t ng vai tr l vt ngang gi chung. - Hng ho thng thng ch tho mn mt nhu cu, cn tin c kh nng trao i trc tip vi mi hng ho khc nhau nn c kh/nng tho mn nhu cu ca con ngi. Tin t: l mt phm tr kinh t thuc v quan h sn xut, n phn nh quan h x hi gia ngi vi ngi, gia cc giai cp trong qu trnh sn xut. b. Bn cht, chc nng ca tin t: Tin t l 1 phm tr kinh t thuc v quan h sn xut. N phn nh quan h XH gia ngi vi ngi , gia cc giai cp trong qa trnh sx. Bn cht ca tin t th hin thng qua 5 chc nng: * Thc o gi tr: - Tin dng biu hin v o lng gi tr ca cc hng ho. (Mi hng ho u c biu hin gi tr ca n bi tin t) - iu kin thc hin chc nng thc o gi tr: phi l tin vng. V tin vng l hng ho, n cng c gi tr v gi tr ca n do lao ng to nn, do n s dng ngay lng lao ng c vt ho tin t o lng vi

lung lao ng c vt ho hng ho khc. Nhng o lng gi tr hng ho ko nht thit phi l tin mt m ch cn so snh vi lng vng no mt cch tng tng. - Gi tr hng ho c biu hin bng tin gi l gi c hng ho. Nhng nhn t nh hng n gi c hng ho: ql cung cu, ql cnh tranh, gi tr ca hng ho, sc mua ca tin. - Tiu chun ca gi c l n v tin t. n v o lng tin t l trng lng nht nh ca kim loi dng lm tin t, c th l n v o lng tin t cho bit c bao nhiu gram vng trong 1 n v tin t - Tc dng ca tin t khi dng lm tiu chun gi c khc vi tc dng ca n khi lm thc o gi tr. + Lm thc o gi tr tin t o lng gi tr ca hng ho khc nhau + Lm tiu chun gi c: tin t o lng bn thn kim loi dng lm tin t. (ni r c bao nhiu gram vng trong mt n v tin t) 1 Prng Php = 0,160 gram vng. * Phng tin lu thng: - Tin lm mi gii trong qu trnh trao i hng ho lm cho qu trnh trao i thun tin hn. iu kin thc hin chc nng phng tin lu thng l phi c tin mt.V khi hng ho chuyn t tay ngi bn sang tay ngi mua th tin chuyn t tay ngi mua sang tay ngi bn nht thit phi c tin: (HT-H) Lu thng hng ha i hi mt lng tin cn thit cho s lu thng.S lng tin ny c xc nh bi quy lut chung ca lu thng tin t P.Q M=-----V Trong M:s lng tin cn thit trong lu thng P: gi c hng ha Q: khi lng hng ha dch v a vo lu thng V:s vng lu thng ca n v tin t Khi T va lm chc nng phng tin lu thng va lm chc nng phng tin thanh ton th lng tin cn thit trong lu thng c xc nh: PQ-(PQb+PQk)+PQd M=----------------------------V Trong PQ: tng s gi tr hng ha v dch v em lu thng PQb: tng gi c hng ha bn chu PQk: tng gi c hng ha khu tr cho nhau PQd:tng gi c hng ha n k thanh ton Trong lu thng lc u tin t xut hin di hnh thc vng thoi, bc nn. Dn dn c thay th bng tin c. Ngy nay ngi ta dng tin giy. *Phng tin ct tr.

- Tin ct tr l tin rt ra khi LT, c ct tr li khi cn em ra mua hng. (V tin l i biu cho ca ci ca x hi di hnh thi gi tr, nn ct tr tin l hnh thc ct tr ca ci). iu kin thc hin chc nng ny l tin phi c gi tr nh tin vng tin bc. Hnh thc ct tr: - Gi li - Gi vo ngn hng /v ngi gi l ct tr Ngn hng: nm vo l/thng. Chc nng ct gi: lm cho tin trong l/thng thch ng mt cch t pht vi nhu cu tin cn thit cho LT. Nu sn xut pht trin, sn lng hng ho nhiu th tin ct tr c a vo LT v ngc li. * Phng tin thanh ton Tin c dng tr n, np thu, tr tin mua hng chu (Tc l tin c dng chi tr sau khi cng vic giao dch mua bn hon thnh). thc hin chc nng ny khng nht thit phi c tin mt m c th thng qua giy chuyn tin hoc sc hoc tin in t. * Tin t th gii: Chc nng ny hnh thnh khi quan h trao i hng ho vt ra ngoi bin gii mt quc gia, hnh thnh quan h kinh t i ngoi. (Khi i hi ng tin chung gia cc quc gia) iu kin thc hin chc nng ny: tin phi c gi tr, phi trt b o khoc bn ngoi, tr v tin bn th ban u ca n l vng. Lm chc nng tin t vng c s dng lm phng tin mua hng nc ngoi, phng tin thanh ton quc t v phng tin biu hin ca ci ni chung ca x hi. 5. Quy lut gi tr. Quy lut gi tr l quy lut kinh t c bn ca sn xut v trao i hng ho. u c sn xut v trao i hng ho th c s tn ti v pht huy tc dng ca quy lut gi tr. *Ni dung, Yu cu ca quy lut gi tr: - Sn xut v trao i hng ho phi da trn c s hao ph lao ng XH cn thit. - /vi sn xut hao ph lao ng c bit phi da trn c s hao ph L XH cn thit tc l: gi tr c bit ca hng ho nh hn hoc bng gi tr x hi ca hng ho. Khi , hng ho bn c: s b p chi ph sx v c li. - /vi LT: phi da trn nguyn tc trao i ngang gi (da trn c s CF LXH cn thit) */ Thng qua s vn ng ca gi c th trng s thy c s hot ng ca q/lut g/tr. V: + gi tr l c s ca gi c hng ho nn gi c ph thuc vo gi tr. 9

+ gi c th trng xoay xung quanh trc gi tr di s tc dng ca cc nhn t cnh tranh & cung cu sc mua ca ng tin. *Tc dng: (3 tc dng) @/ iu tit sn xut v lu thng. - iu tit sn xut: l thng qua gi c quy lut gi tr iu ho, phn b cc yu t sn xut gia cc ngnh, cc lnh vc ca nn kinh t. - iu tit lu thng thng qua s bin ng gi c trn th trng, thu ht lung vn ng ca hng ho t ni c gi c thp - n ni c gi c cao lm cho lu thng hng ho thng sut. @/ Kch thch sn xut pht trin: Thng qua li ch ca ngi sn xut kch thch ci tin k thut, hp l ho sn xut, tng nng sut lao ng, thc y lc lng sn xut pht trin. Trong nn sn xut hng ho mi ngi sn xut l mt ch th kinh t c lp do hng ho sn xut ra trong nhng iu kin khc nhau nn c gi tr c bit khc nhau. Trn th trng hng ho c trao di theo gi tr x hi , do : - Nhng ngi sn xut c gi tr c bit < gi tr x hi ca hng ho s th c li, - Nhng ngi sn xut hng ho c gi tr c bit > gi tr x hi ca hng ho s th bt li mun ng vng trong cnh tranh tm cch ci tin ......... LLSX pht trin. @/ Thc hin s la chn t nhin v phn ho thnh k giu ngi ngho trong XH. Trong sx hng ho di tc dng ca q/lut gi tr cnh tranh kt qu cnh tranh l: + /vi nhng ngi sx c iu kin thun li, c trnh k thut cao, hao ph L c bit < hao ph LXH Hng ho bn c nhiu giu c m rng sn xut. + Ngc li c nhng ngi iu kin sx ko thun li, trnh k thut thp hao ph lao ng c bit > hao ph lao ng x hi hngho khng bn c ph sn ngho kh. Nh vy di s tc ng ca quy lut gi tr: - Mt mt chi phi s la chn t nhin, o thi cc nhn t yu km kch thch cc nhn t tch cc pht trin. - Mt khc phn ho x hi thnh k giu, ngi ngho to ra s bt bnh ng trong x hi. */ Hnh thc biu hin ca q/lut gi tr trong ph/thc SXTBCN. - Trong giai on CNTB t do cnh tranh: q/lut gi tr biu hin thnh q/lut gi c sn xut. V: Cnh tranh gia cc ngnh dn n s hnh thnh t sut li nhun bnh qun v gi tr hng ha ( W = C+V+m) s chuyn ha thnh gi c sn xut (gi c sn xut = k + P ). Khi gi c sn xut l c s ca gi c th trng v gi c th trng quay xung quanh gi c sn xut di s tc ng ca cc nhn t: cnh tranh, cung cu & sc mua ca tin - Trong giai on CNTB c quyn : q/lut gi tr biu hin thnh q/lut gi c c quyn . Gi c /quyn = k + P c quyn. Cc t chc c quyn quy nh:

10

+ gi c /quyn > gi c sn xut vi nhng hng ho bn ra. + gi c /quyn < gi c sn xut i vi hng ho m h mua vo 1/ Qu trnh chuyn tin thnh TB v hng ho SL. Mi TB lc u u biu hin di hnh thi mt s tin nht nh nhng bn thn tin khng phi t bn m tin ch chuyn thnh t bn trong nhng iu kin nht nh. a/ iu kin chuyn tin TB. - Tin phi t mt lng ln (tin phi mua t liu sn xut & SL tin hnh sn xut kinh doanh) ph thuc 2 yu t: tnh cht ngnh sn xut v tin b khoa hc k thut - Tin phi vn ng trong lu thng (tin nm vo kinh doanh) - Tin phi c s dng vo mc ch bc lt lao ng lm thu nhm mang li tin ph thm, y chnh l iu kin quyt nh. V nu c tin a vo lu thng , tin hnh sn xut m ngi c tin, c TLSX l ngi trc tip sn xut - l sn xut hng ho gin n. Khi tin c s dng vo mc ch bc lt lao ng lm thu th tin t bn. Khi tin vn ng theo cng thc: T H T. Mc gi l cng thc chung TB; tt c cc t bn u vn ng theo cng thc ny. b/ So snh cng thc l/thng hng ho gin n cng thc chung t bn. (H T H v T H T) - Ging nhau: v hnh thc: + u bao gm 2 nhn t tin, hng + u cha ng hnh vi: mua - bn + u biu hin mi quan h kinh t gia ngi mua v ngi bn. - Khc nhau: bn cht. H-T-H T- H- T Trnh t ca cc g/ mua v Bn trc, mua sau Mua trc, bn sau bn im xut pht v im kt u l hng ha u l tin thc Mc ch ca qu trnh LT gi tr s dng Gi tr v gi tr tng thm Gii hn ca s vn ng s vn ng c gii s vn ng k c gii hn hn

C,Mu thun ca cng thc chung TB: Nhn vo cng thc TB lm cho ngi ta tng rng, tin ng trc tc l tin a vo l/thng khi v tay ngi ch ca n th tng thm mt lng nht nh. Vy lu thng c to ra gi tr tng thm khng? - Cc nh KT hc TS cho rng: l/thng to ra gi tr v gi tr tng thm. - Mc cho rng: trong l/thng d trao i ngang gi hay khng ngang gi u khng to ra mt nguyn t g/tr no, c th:

11

+ Trng hp trao i ngang gi: nu hng ha trao i ngang gi th ch c s thay i hnh thi gi tr T H hoc H T cn tng gi tr cng nh phn gi tr thuc v mi bn trao i trc v sau khng i. + Trng hp trao i khng ngang gi: @ Hng ho bn cao hn gi tr th s tin khi bn c li cng l s tin ngi thit khi mua (trong nn sn xut hng ho l sn xut mua bn trao i hng ho). @ Hng ho bn thp hn gi tr: th s tin ngi mua c li bao nhiu cng l s tin ngi thit khi bn. @ Gi nh trong XH c k bp bm: chuyn mua r bn t th gi tr ca k c c l nh s n chn, nh cp s gi tr ca ngi khc cn tng gi tr x hi trc v sau khng i. Mc kt lun: L/thng ko to ra gi tr mi. Vy gi tr tng thm c th xut hin t bn ngoi l/thng ? Thc t tin bn ngoi l/thng khng th c c gi tr tng thm. Nh vy mu thun ca cng thc chung TB l : TB ko th xut hin t l/thng v cng khng th xut hin bn ngoi l/thng. N phi xut hin trong l/thng ng thi khng phi trong l/thng . Mc khng nh: phi ly quy lut ni ti ca l/thng hng ho lm c s gii thch s chuyn ho tin thnh TB (tc l phi ly vic trao i ngang gi lm c s). S chuyn ho tin TB khng th xy ra t bn thn s tin , m ch c th xy ra hng ho trong qu trnh vn ng ca TB. S chuyn ho khng xy ra gi tr trao i (v trao i ngang gi) nn ch c th xy ra gi tr s dng ca hng ho, hng ho khng phi l hng ho thng thng m phi l hng ho c bit m gi tr s dng ca n c c tnh l ngun gc sinh ra gi tr v gi tr ln hn bn thn n. Hng ho c bit l hng ha sc lao ng 2. Hng ho SL: * SL: l ton b th lc tr lc tn ti trong con ngi v c con ngi vn dng trong qu trnh sn xut. * iu kin SL tr thnh hng ho: + Ngi L t do v thn th. + Ngi L b tc ot ht TLSX mun lao ng c thu nhp phi bn sc lao ng. Nu thiu 1 trong 2 k th SL ko th tr thnh hng ho * Hai thuc tnh ca hng ho SL: GT & GTSD - Gi tr ca hng ho SL. + V mt lng: . gi tr hng ho sc lao ng c quyt nh bi s lng th/gian LXH cn thit sn xut v ti sn xut ra sc lao ng. Nhng SL ch tn ti nh nng lc ca con ngi sng. Mun ti sn xut ra nng lc ngi lao ng phi tiu dng mt s TL sinh hot nht nh. Th/gian LXH cn thit ti sn xut ra sc lao ng s c quy thnh th.gian LXH cn thit sn xut ra TL sinh hot cn thit nui sng ngi lao ng v gia nh anh ta. 12

 Gi tr sc lao ng c o gin tip bng gi tr nhng TL sinh hot ti sn xut sc lao ng. Bao gm: + Gi tr TLSH ngi cng nhn tiu dng hng ngy A/ ngy. + Gi tr TL sinh hot ngi cng nhn tiu dng hng tun: B/ tun + Gi tri t liu sinh hot ngi cng nhn tiu dng hng thng: C/ thng. + Gi tr t liu sinh hot ngi cng nhn tiu dng hng qu: D/ qu. Mc a ra cng thc tnh: gi tr ti thiu mt ngy ca hng ho sc lao ng=
365 A + 52 B + 12C + 4 D . 365

.Gi tr hng ho sc lao ng bao hm c 2 yu t tinh thn v yu t lch s. Cc yu t ny ph thuc vo hon cnh lch s mi nc, iu kin a l, kh hu, trnh vn minh t c ca mi nc. + Xt v mt cht: gi tr hng ho sc lao ng do lao ng kt tinh gin tip trong TL sinh hot m ngi lao ng tiu dng. - Gi tr s dng ca hng ho SL: Gi tr s dng ca hng ho SL l cng dng ca n th hin trong qu trnh tiu dng sc lao ng (tc l qu trnh ngi CN tin hnh lao ng sn xut ra mt hng ho no ). Khi tiu dng gi tr s dng mt i nhng li c kh/nng ti to li thng qua tiu dng TL sinh hot. Gi tr SD ca hng ho SL khi s dng c kh/nng to ra gi tr mi ln gi tr bn thn n.( cha kha gii quyt mu thun trong cng thc chung t bn) - c im mua bn: .Bn quyn s dng khng mt quyn s hu .Tin c tr sau * Phn bit hng ha thng thng v hng ha sc lao ng. - im ging nhau: Hng ha thng thng v hng ha sc lao ng u c hai thuc tnh gi tr v gi tr s dng u tha mn nhu cu ca ngi mua - im khc nhau:

13

Gi tr

Hng ha thng thng - Do lao ng tru tng kt tinh trc tip vo hng ha .

Hng ha sc lao ng - Do lao ng kt tinh gin tip trong t liu sinh hot m ngi lao ng tiu dng Lng hng ha sc lao ng c quyt nh bi thi gian lao ng XH cn thit sx ra t liu sinh hot m ngi lao ng tiu dng ti sx ra sc lao ng. Gi tr hng ha sc lao ng bao hm c yu t tinh thn v yu t lch s. Khi tiu dng gi tr s dng b mt i nhng c kh nng ti to thng qua tiu dng t liu sinh hot. Khi tiu dng n to ra mt gi tr mi ln hn gi tr bn thn. Bn quyn s dng m khng mt quyn s hu. Tin c tr sau bng tin cng , tin lng.

Lng gi tr hng ha thng thng c quyt nh bi lng thi gian lao ng XH cn thit sn xut ra lng hng ha . Khi tiu dng th gi tr s dng b mt i v khng c kh nng ti to. -

Gi tr s dng

c im mua bn

Bn quyn s dng mt c quyn s hu Tin c tr ngay khi din ra hnh vi trao i

*Mi quan h gia hng ha sc lao ng v mu thun ca cng thc chung t bn Mu thun ca cng thc chung TB l : TB ko th xut hin t l/thng v cng khng th xut hin bn ngoi l/thng. N phi xut hin trong l/thng ng thi khng phi trong l/thng Hng ha sc lao ng l cha kha gii quyt mu thun cng thc chung t bn. V: Gi tr s dng ca hng ho SL l cng dng ca n th hin trong qu trnh tiu dng sc lao ng (tc l qu trnh ngi CN tin hnh lao ng sn xut ra mt hng ho no ). Gi tr SD ca hng ho SL c tnh cht c bit l khi tiu dng c kh/nng to ra gi tr mi ln gi tr bn thn n. 5. Tin cng trong CNTB. * Quan im ca cc nh KT hcts cho rng: tin cng l gi c L v theo h L l i tng mua bn gia nh TB v cng nhn do L l hng ho. * Mc khng nh: tin cng ko th l gi c L v L khng phi l hng ho. Mc chng minh bng phng php phn chng: - Mc cho rng: nu tin cng l gi c lao ng th lao ng phi l hng ho, v n phi c trc, phi c vt ho trong mt hnh thc c th no , tin lao ng vt ho l phi c TLSX nhng nu c TLSX th ngi cng nhn s bn hng ho do mnh sn xut ra m ko phi l bn L. - Nu tha nhn lao ng l hng ho th mu thun v l lun. + Nu L l hng ho v tun theo quy lut gi tr (mua bn ng gi tr) th nh TB khng thu c m ph nhn s tn ti thc t ca q/lut m trong CNTB. + Ngc li nu L l hng ho v hng ho c mua bn khng ng gi tr c m th phi ph nhn q/lut gi tr.

14

- Nu L l hng ho, th L cng phi c ga tr nhng L l thc o ni ti ca gi tr, bn thn L khng c gi tr. Kt lun: L khng phi l hng ho, ci m ngi CN bn cho nh TB chnh l SL, bn cht tin cng trong CNTB l gi c SL tin cng che y s phn chia ngy lao ng thnh thi gian L tt yu v th.gian L m do che y bn cht bc lt ca CNTB. * Cc hnh thc tin cng: + Tin cng tnh theo thi gian: cn c tin lm vic tr lng + Tin cng sn phm: cn c vo s lng sn phm hoc l s lng cng vic cng nhn hon thnh. * Tin cng danh ngha, tin cng thc t. - Tin cng danh ngha: l s tin m ngi cng nhn nhn c do bn SL ca mnh cho nh TB. - Tin cng thc t: l tin cng c biu hin bng s lng hng ho tiu dng v dch v m CN mua c bng tin cng danh ngha ca mnh. Xu hng chung ca CNTB l h thp tin cng thc t, v: + Tin cng danh ngha trong CNTB khng theo kp mc tng ca gi c t lii tiu dng v dch v. + Tht nghip thng xuyn din ra khin cho cung v lao ng ln hn cu lao ng cho php nh TB mua SL di gi tr ca n. 5. Tch lu t bn. a. Thc cht v ng c ca tch ly TB: Ti sn xut m rng l hnh thi in hnh ca CNTB. Ti sn xut m rng TBCN l s lp li qu trnh sn xut vi quy m nm sau > nm trc. Mun ti sn xut m rng th m: m1: TD m2: dng tng quy m u t TB ph thm tch ly TB * Tch ly TB: l s chuyn ho m thnh TB. * Thc cht tch lu TB l t bn ho gi tr thng d. * Ngun gc: l m. VD: t bn u t k = 1000 (200 mua SL 800 mua TLSX) Quy m sn xut nm th nht: 800 c + 200 V + 200m Trong 200m gi s : 100m tiu dng cho nh Tb;100m tch ly(bao gm:80c v 20v) Khi quy m sn xut nm th hai: 880C + 220V + 220m. - ng c thc y tch ly v ti sn xut m rng l q/lut m. Tch lu l phng tin tng cng bc lt cng nhn lm thu. b. Nhng nhn t quyt nh quy m tch lu. Quy m tch lu ph thuc vo M v t l phn chia m thnh TB ph thm v tiu dng.

15

- Nu M ko i th quy m tch lu ph thuc vo t l phn chia m thnh qu tch lu & qu TD cc nh TB - Nu t l phn chia gia tch lu v tiu dng ca nh TB ko i th quy m tch lu ph thuc vo M. * Nhng nhn t nh hng ti M cng l nhn t nh hng n quy m tch lu: - Trnh bc lt SL:khi lng gi tr thng d t l thun vi trnh bc lt gi tr thng d,do : + Nh TB nng cao trnh bc lt SL bng cch ct xn tin cng do tng tch lu. + Tng M bng cch tng cng lao ng v ko di ngy lao ng nh tng tch lu TB ( bng cch tng th.gian v cng L nh TB khng cn ng thm TB mua my mc thit b m ch cn mua thm nguyn liu tn dng trit cng sut my mc, thit b...) - Nng sut lao ng: Khi NSL x hi tng th m tng i tng KL m (M) tng quy m tch ly tng Mt khc khi NSL tng gi tr hng ho gim gi c hng ho gim quy m tch lu thc t tng. - S chnh lch gia TB s dng v TB tiu dng. + TB s dng: l khi lng gi tr TLSX (my mc, thit b) tham gia vo qu trnh sn xut. + TB tiu dng: l phn gi tr nhng TLSX c chuyn vo sn phm di dng khu hao. C s chnh lch gia TB s dng v TB tiu dng. My mc cng hin i th s chnh lch gia TB s dng v TB tiu dng cng ln do s phc v khng cng ca my mc cng ln, chng c tch lu li cng vi quy m ngy cng tng. - Quy m TB ng trc: M = m. V, nu m khng i th M do V quyt nh V tng th m tng do to iu kin tng quy m TB ng trc. Do mun tng KL m th phi tng quy m TB ng trc */ Tch t v tp trung TB: - Khi nim: + Tch t TB: l s tng thm quy m TB c bit bng cch TB ho gi tr thng d trong mt XN no . Do vy tch t TB l kt qu tt yu ca lch ly t bn. + Tp trung TB: l s tng thm quy m TB c bit bng cch hp nht nhng TB c bit c sn trong x hi thnh TB c bit khc ln hn. Cnh tranh v tn dng l n by thc y tp trung TB. Cnh tranh: dn n s lin kt, sp nhp c TB c bit. Tn dng: l phng tin tp trung cc khon tin nhn ri trong XH vo trong tay cc nh TB. - So snh tch t v tp trung TB: + Ging nhau: u lm tng quy m TB c bit

16

+ Khc nhau: @ Ngun tng quy m TB: Tch t TB: l m Tp trung TB: l TB c sn trong x hi. @ Tch t TB tng quy m TB c bit ng thi tng quy m TBXH, tp trung TB ch lm tng quy m TB c bit m quy m TBXH ko tng. @ Quan h: Tch t TB: ph/ quan h gia nh TB v L lm thu Tp trung TB: ph/ quan h gia nh TB v nh TB ng thi n cng tc ng n mi quan h gia nh TB v L. */ Quan h tch t v tp trung TB. - Tch t TB lm tng quy m TB v sc cnh tranh ca t bn c bit cnh tranh gay gt hn tp trung TB nhanh hn. - Tp trung TB to iu kin thun li tng cng bc lt m y nhanh tch t s tc ng qua li lm tng tch lu TB. d/ Phn bit tch ly TB v tch lu nguyn thu TB - Tch lu nguyn thu TB l qu trnh g/c TS & a ch dng quyn lc tc ot rung t, TLSX ca nng dn & ngi sx nh, bin h thnh ngi mt ht TLSX, tp trung TLSX trong tay a ch v g/c TS. - Tch ly TB l s chuyn ho m thnh TB. -Khc nhau: Tch lu nguyn thu TB Thi gian thi k CNTB ang hnh thnh Tch lu TB thi k CNTB pht trin

Mc ch to tim lc v vn y nhanh s m rng sn xut, tng cng ra i ca CNTB bc lt m Ngun Rung t ca nng dn v TLSX nhng ngi sn xut nh gi tr thng d.

$ 3. Cc hnh thi TB v cc hnh thc biu hin ca gi tr thng d 1.. S chuyn ho gi tr thng d thnh li nhun a.Chi ph SXTB, LN - Gi tr thng d l mt b phn ca gi tr mi di ra ngoi gi tr sc lao ng do cng nhn lm thu to ra v b nh t bn chim khng. - Li nhun: l s tin li m nh t bn thu c do c s chnh lch gia gi tr hng ho v chi ph TB. - Nguyn nhn: *Do c s chnh lch gia gi tr hng ho v chi ph SXTB nn khi bn hng ho (gi c, gi tr) cc nh t bn thu c mt khon tin li (ngang bng m) gi l P Mun to ra gi tr hng ho phi chi ph mt s L nht nh gi l chi ph L.

17

+Chi ph L: bao gm L qu kh v L hin ti. - L qu kh: l gi tr TLSX sn xut: c - L hin ti: l L to ra gi tr mi v + m Chi ph lao ng: l chi ph thc t ca x hi to ra gi tr hng ho. W=c+v+m /v nh TB h ko phi chi ph L sx hng ho nn h khng quan tm n iu , do h ch quan tm n vic ng TB mua TLSX mua SL. Do h ch xem hao ph ht bao nhiu t bn m khng quan tm hao ph ht bao nhiu L. +Chi ph SXTBCN: l chi ph v TB m nh TB b ra SX hng ho. K hiu k k = c + v. Khi W = c + v + m W = k + m Khi xut hin phm tr CFSXTB th cng thc tnh gi tr hng ho c th c vit thnh W = k + m . Vi s xut hin ca k th s phn bit gia TB bt bin & TB kh bin b xo b che y b/cht bc lt ca CNTB. So snh CFL thc t v CFSXTBCN. - V mt cht: + Chi ph lao ng: l chi ph v L to ra thc th gi tr hng ho. + Chi ph SXTBCN: ch phn nh hao ph TB ca nh TB n ko to ra gi tr hng ho. -V mt lng: CFSXTBCN < CFL ( k = c + v ) < W=c+ v + m ) - Vic hnh thnh chi ph sn xut TBCN che y thc cht bc lt ca CNTB: nhn vo cng thc W = k + m th s phn bit gia C v V bin mt. Thc th ca gi tr b che lp bi chi ph sn xut t bn cc nh kinh t t sn cho rng k sinh ra P. Nh vy chi ph SXTB < gi tr ca hng ho. Do nh t bn ch cn bn hng ha k= C+V < gi c < gi tr (W= C+ V+ m) l thu c P Nh vy: trong Lu thng m mang hnh thc chuyn ho l P. Cng thc: W = k + m chuyn thnh W = k + P. Mi tng quan m v P. - V mt lng: Mi tng quan gia m v p chu nh hng vi quan h cung cu trn th trng: Cung = cu gi c = gi tr th m = P Cung > cu gi c < gi tr th m > P. Cung < cu gi c > gi tr th m < P. - V mt cht: + m v p l mt chng u c chung ngun gc l kt qu ca L ko cng ca ngi CN lm thu. + m c to ra trong qu trnh sx, cn p chnh l s chuyn ho ca m trong qu trnh lu thng. Cho nn P l hnh thc biu hin b ngoi ca m S xut hin phm tr li nhun phn nh sai lch bn cht gia nh t bn v lao ng lm thu *Ngoi ra nguyn nhn m chuyn ha thnh P cn bt ngun t:

18

+Tin cng TBCN +Tc ng ca cu to hu c t bn v tc chu chuyn t bn b/ Mi quan h m (t sut GTTD) v p (t sut LN)
m .100% v m .100% T sut LN l t s gia m v ton b TB ng trc P = c+v

T sut GTTD l t s gia m v TB kh bin m =

Trong qu trnh lu thng th m c hnh thc chuyn ho l p, do m c hnh thc chuyn ho l p. - So snh: khc nhau c v cht v lng. + V lng: P < m + V cht: m phn nh trnh bc lt ca nh TB /v CN lm thu P phn nh doanh li ca vic u t t bn. c. Nhng nhn t nh hng P: + Trnh bc lt gi tr thng d : m cng cao th p cng ln v ngc li, do nhng th on nhm nng cao m cng l nhng th on nng cao p. V d: nh t bn c t bn du t k=100, c/v=4/1 Nu m=100% th : W=80c+20v+20m ->p=20% Nu m=200% th : W=80c+20v+40m ->p=40% + Cu to hu c TB (c/v): trong iu kin m ko i th c/v tng, p gim & ngc li. V d: nh t bn c t bn du t k=100. m=100% Nu c/v=4/1 th W=80c+20v+20m ->p=20% Nu c/v=3/2 th W= 60c+40v+40m ->p=40% + Tc chu chuyn TB P t l thun vi s vng chu chuyn v t l nghch vi thi gian chu chuyn. V d: nh t bn c t bn du t k=100. m=100%, c/v=4/1 Nu N=1 th W=80c+20v+20m ->p=20% Nu N=2 th W= 80c+20v+40m ->p=40% + Tit kim TB bt bin: nu m v v l nhng i lng khng i th P s vn ng ngc chiu vi TB bt bin do nng cao P cc nh TB phi s dng my mc thit b, nh xng, phng tin v/ti vi hiu qu cao nht, thay ng/liu t tin bng ng/liu r tin, gim tiu hao nng lng. 2. Cnh tranh ni b ngnh v s hnh thnh gi tr th trng. * Khi nim: Cnh tranh trong ni b ngnh: l s cnh tranh gia cc XN trong v cng mt ngnh, cng sn xut ra mt loi hng ho nhm ginh git nhng iu kin thun li cho sn xut v tiu th hng ho thu Psn (LN siu ngch) * Bin php cnh tranh: cc nh TB thng xuyn ci tin k thut nng cao NSL, gim gi tr c bit ca hng ho XN sn xut ra (gi tr XH ca hng ho ...) * Kt qu: hnh thnh gi tr th trng: (gi tr XH ca tng loi hng ho). * Gi tr TT: l gi tr TB ca nhng hng ho c sx ra trong mt khu vc no . * Cc trng hp hnh thnh:

19

- Ga tr TT ca hng ho do gi tr ca i b phn hng ho c sx ra trong iu kin trung bnh quy nh. - i b phn hng ho c sx trong k xu th GTTT do gi tr ca i b phn hng ho c sx trong k xu quyt nh. - i b phn hng ho c sx ra trong k tt nht th GTTT do gi tri ca i b phn hng ho c sx trong k tt quyt nh. 3. Cnh tranh gia cc ngnh v s hnh thnh P (s chuyn ho P P ) a/ Khi nim: cnh tranh gia cc ngnh l s cnh tranh trong cc ngnh sn xut khc nhau, nhm tm ni u t c li nht. b/ Bin php cnh tranh: t do di chuyn t bn t ngnh ny sang ngnh khc. c/ Kt qu: l hnh thnh t sut li nhun bnh qun v gi tr hng ho chuyn thnh gi c sn xut. V d: c 3 ngnh sn xut khc nhau, ng vi mt lng TB nh nhau, nhng cu to hu c khc nhau, m = 100% P khc nhau. Ngnh sn xut chi ph sn xut m p(%) P (%) Da 70C + 30V 30 30 20 Dt 80c + 20V 20 20 20 C kh 90C + 10V 10 10 20 Cc nh TB trong ngnh c p thp s di chuyn t bn sang ngnh c p cao. Mt s nh t bn thuc ngnh c kh s di chuyn TB ca mnh sang ngnh da, lm cho ngnh da c thm TB u t vo sn xut sn phm ngnh da tng ln cung > cu gi c hng ho gim do p gim. Ngc li ngnh c kh do c mt s TB rt khi ngnh nn sn phm gim i cung < cu gi c trong ngnh c kh tng do p ca ngnh s tng. S t do di chuyn TB t ngnh ny sang ngnh khc lm thay di P c bit vn c ca cc ngnh. S t do di chuyn TB ny ch tm dng khi P ca cc ngnh ngang nhau v kt qu hnh thnh P (t sut li nhun bnh qun) * Khi nim: T sut li nhun bnh qun l t s tnh theo % gia tng gi tr thng d v tng TBXH u t vo cc ngnh ca nn sn xut TBCN k hiu l P * Cng thc tnh:
P =

60 .100=20% 300 * Khi hnh thnh P th s P ca cc ngnh sn xut u tnh theo P do nu c s TB bng nhau, d u t vo ngnh no cng thu c P = nhau gi l li nhun bq ( P ) * Li nhun bnh qun: l s LN bng nhau ca nhng TB bng nhau d u t vo nhng ngnh khc nhau, k hiu l P P = P x k. Theo VD trn th P = 20

m .100% (c + v )

 Vi s hnh thnh P che giu thc cht bc lt v bt c TB u t vo ngnh no nu c khi lng ngang nhau cng thu c P = nhau. Trn thc t P ch l m c phn phi, gia cc ngnh sx khc nhau tng ng vi s TB u t ca mi nh TB. * S chuyn ho ca gi tr hng ho thnh gi c sx. - Khi P chuyn ho thnh P th gi tr hng ho chuyn ho thnh gi c sx W = c + v + m gi c sn xut = k + P . (Gi c sn xut = chi ph sn xut + li nhun bq) - iu kin gi tr hng ho bin thnh gi c sn xut: + i cng nghip c kh TBCN pht trin. + S lin h rng ri gia cc ngnh sx; quan h tn dng tng, TB t do di chuyn t ngnh ny sang ngnh khc. - Khi gi tr hng ho chuyn ho thnh gi c sx th lc ny gi c sx l c s ca gi c th trng v gi c TT xoay quanh gi c sx. - Mi quan h gi c sn xut vi gi tr hng ho. + V lng: mi ngnh sn xut th gi tr hng ho v gi c sn xut c th khng bng nhau nhng trong ton x hi th tng gi c sn xut = tng gi tr hng ho. + V cht: gi tr hng ho l c s l ni dung bn trong ca gi c sn xut v gi c sn xut l hnh thi biu hin ca gi tr hng ho trong iu kin cnh tranh gia cc ngnh sn xut TBCN. Tm tt qu trnh hnh thnh P v gi c sn xut. Ngn h SX Da Dt C kh C V m 30 20 10 gi tr hng ho 130 120 110
P (%

70 30 80 20 90 10

20 20 20

Gi c sx ca hng ho 120 120 120

Chnh lch gia gi c sx v gi tr hng ho + 10 +0 - 10

4. TB thng nghip v li nhun thng nghip. * V mt lch s th TB thng nghip xut hin trc t bn cng nghip & TB thng nghip ny gi l TB c xa -c im: l TB mua r, bn t l kt qu ca vic n cp v la o. - Vai tr ca TB thng nghip trc CNTB l thng nghip tch ri qu trnh sx v chim a v thng tr trong lu thng & trao i hng ho, do n c vai tr thc y LLSX ph/trin, y nhanh qu trnh tan r ca x hi n l, ph/kin, tp trung nhanh tin t vo mt s t ngi, y nhanh s ra i ca ph/thc SXTBCN *T bn thng nghip trong CNTB. - TB thng nghip trong CNTB: l mt b phn ca TB cng nghip tch ri ra phc v qu trnh lu thng hng ho ca t bn cng nghip

21

-Tnh tt yu khch quan: Sn xut TBCN pht trin th vic tch ri ca TB thng nghip t TB cng nghip l cn thit v: + Khi sx pht trin, quy m sx m rng, XN cng ln ln lm cho chc nng qun l kinh t ngy cng phc tp. i hi phi c mt s ngi chuyn qun l sn xut cn mt s ngi chuyn tiu th hng ho. + TB thng nghip chuyn m nhim vic l/thng hng ho, phc v cng mt lc cho nhiu nh TB cng nghip gim chi ph l/thng v TB ca tng nh TB cng nghip cng nh ton x hi a vo sn xut s tng ln. + TB thng nghip m nhim khu l/thng, nh TB cng nghip tp trung vo sx, rt ngn thi gian l/thng v tng tc chu chuyn TB. -TB thng nghip va thng nht, ph thuc va c lp tng i vi TB cng nghip. .S thng nht s ph thuc vo TB cng nghip th hin: . Tc , quy m lu thng l do tc v quy m sn xut quyt nh. . TB thng nghip m nhim chc nng t bn hng ho ca TB cng nghip (thc hin gi tr & gi tr thng d) . Do nhng giai on vn ng ca TB kinh doanh hng ho l do s vn ng ca TB hng ho quyt nh. + S c lp tng i ca TB thng nghip th hin: . TB thng nghip thc hin chc nng chuyn ho TB hng ho thnh tin t. Qu trnh ny khng din ra trong sx m din ra trong l/thng. Do chc nng ny tch ri cc chc nng khc ca TB cng nghip. .TB thng nghip c lp lm nhim v l/thng hng ho, nh TB thng nghip phi ng trc TB nhm mc ch thu v vi lng tin ln hn; thng qua vic mua bn. Do TB ca h khng mang hnh thi TBSX m ch h/ng trong phm vi l/thng. N gt b cc chc nng bo qun, ng gi chuyn ch, ch hn ch chc nng mua-bn th TB thng nghip khng to ra gi tr v m m ch lm nhim v thc hin gi tr v m. - Thc cht: PTN l mt phn m c sng to ra trong lnh vc sx m nh TB cng nghip nhng cho TB thng nghip. .Nh TB cng nghip nhng mt phn m cho nh TB thng nghip bng cch bn hng ha cho nh t bn thng nghip vi : chi ph sn xut<gi c <gi tr hng ha * S hnh thnh PTN - li nhun thng nghip - Khi nim: PTN l s chnh lch gia gi bn v gi mua hng ho. P TN l do gi bn ca TB thng nghip cao hn gi mua. Nhng khng phi v bn cao hn gi tr m v nh TB thng nghip mua thp hn gi tr v bn ng gi tr. - V d: nh TB cng nghip ng ra mt lng TB l 900, trong (720C + 180V). m = 100% th gi tr hng ho = 720 C + 180V + 180m = 1080 PCN =
180 .100 = 20% 900

Trong thc t nh TB cng nghip phi b thm 1 lng TB thc hin qu trnh l/thng. Khi c TB thng nghip tham gia vo qu trnh kinh doanh ,nh TB thng nghip ng ra 1 lng TB =100 lu thng hng ha 22

.100% = 18% Tng TB ng trc = 900 + 100 = 1000 v P = 1000 + Theo P ny, nh TBCN ch thu P = 18% s TB ng ra P CN = 18%. 900 = 162. Do ,Gi bn hng ho ca nh TB cng nghip=k + P CN = 900 + 162 = 1062 < gi tr hng ho = 1080 + Gi bn hng ho Nh TB thng nghip = gi tr hng ho = 1080 Nh TB thng nghip thu PTN = 1080 - 1062 = 18.

180

5. TB cho vay v li tc cho vay. * TB cho vay trong CNTB: TB cho vay l mt b phn ca TB cng nghip tch ra trong qu trnh tun hon ca TB. S d trong qu trnh tun hon ca TB c 1 b phn ca TB cng nghip tch ra l v: V: - Trong qu trnh tun hon v chu chuyn ca TB cng nghip lun c s TB tin t tm thi nhn ri. Tin nhn ri khng sinh li, /v nh TB th tin phi sinh li cho ngi khc vay kim li. - Trong khi mt s nh TB cn tin mua nguyn vt liu, ci tin KT, m rng sn xut... cc nh t bn ny phi i vay. T quan h cung cu v vn, tin t m TB nhn ri tr thnh TB cho vay. * Khi nim: TB cho vay l TB tin t m ngi ch ca n nhng cho ngi khc s dng trong mt thi gian nht nh nhm thu thm mt s tin li. S tin li gi l li tc K hiu Z * c im ca TB cho vay: - Quyn s hu tch ri quyn s dng (TB s hu tch khi TB s dng). iu c ngha l cng mt TB th: +/v ngi cho vay: l TB thuc quyn s hu ca anh ta, ch tm thi trao vo tay ngi i vay s dng trong mt thi gian nht nh phi hon tr ng hn vn v li. + /v ngi i vay: l TB chc nng, TB hot ng s dng trong SXKD to ra LN (TB cho vay ko trc tip th/gia vo qu trnh bq ho t sut LN) - TB cho vay l hng ho c bit, v: + L mt hng ho v n c 2 thuc tnh gi tr s dng v gi tr c ngi M, ngi B, c gi c ( li tc), gi c tng ln gim xung ph thuc vo qh cung cu. + L hng ho c bit v: ngi bn khng mt quyn s hu, khi ngi mua s dng th gi tr v gi tr s dng khng mt i m cn tng ln. Gi c ca n ko do gi tr m do gi tr s dng, do kh/nng to ra LN ca n quyt nh. * Cng thc vn ng: T T (T = T + t) Cng l mt t bn - /vi nh TB cho vay, do h nhng quyn s dng TB ca mnh cho ngi khc nn sau mt thi gian giao cho nh TB hot ng phi c hon tr c gc v gi tr tng thm. - i vi nh TB i vay (nh TB hot ng): h vay tin a vo sn xut kinh doanh nn h thu c P P thu c chia thnh 2 phn l LN doanh nghip v li tc. * Li tc v t sut li tc. 23

TB cho vay l TB sinh li tc. - Khi nim: li tc l mt phn P m nh TB i vay phi tr cho nh TB cho vay; cn c vo s lng TB m nh TB cho vay a cho nh TB i vay s dng. - Ngun gc ca li tc: l mt phn m do cng nhn sng to ra trong lnh vc sx. - Kh/nim t sut li tc: l t l % gia tng s li tc v s TB tin t cho vay. K hiu Z =
z .100% k

- Cc nh/t nh hng n t sut li tc : + T sut li nhun bnh qun + T l phn chia P thnh P DN & li tc + Quan h cung cu v TB cho vay Gii hn ca t sut li tc: O < Z < P Z chu s tc ng ca quan h cung cu v TB cho vay nhng c s tc ng tr li quan h cung cu v TB cho vay v th trong nn kinh t hng ho ca CNTB hin i Z c s dng nh mt cng c quan trng iu tit nn kinh t. Khi nn KT tr tr km ph/trin, nh nc gim t sut li tc (gim l/sut) khuyn khch u t, m rng quy m sx, thc y KT ph/trin v ngc li. * Ngn hng v li nhun ngn hng: - Ngn hng TBCN l t chc KD tin t, lm mi gii gia i vay v cho vay. - Nghip v: nhn gi (N) cho vay (C) - Nghip v nhn gi: thu ht T vo qu to vn cho vay ch yu ca NH; ngn hng tr li tc cho gi tin. + Nghip v cho vay: NH thu li tc ca i vay. - PNH = li tc cho vay li tc tin gi chi ph nghip v NH trong cnh tranh PNH cng ngang bng vi P (Nu khng s c s di chuyn TB sang cc ngnh khc). * T sut li nhun ngn hng: L t l % gia li nhun ngn hng v t bn t c ca ngn hng. - Vai tr: cng 1 lc NH l 3 trung tm: trung tm tin t, trung tm tn dng v trung tm thanh ton. * Phn bit t bn cho vay v TB ngn hng: - TB cho vay l TB tim th, TB khng hot ng, cn TB NH l TB hot ng. . TB cho vay ch thu li tc (1 phn ca P ) li tc vn ng theo quy lut t sut li tc: n c quy nh trc do tc l trong XH quy nh v ln xung theo quan h cung cu ca TB cho vay.

24

. PNH vn ng theo quy lut P ' - TB cho vay ch bao gm TB nhn ri: . TB NH ngoi TB nhn ri cn bao gm cc kim loi qu him, cc chng khon c gi. . Ngun vn ca TB NH gm: TB tin t ca ch NH, TB tin t ca cc nh TB cng thng nghip cn qu khu hao; qu tch ly v cc khon khc cha dng n. 6. TB kinh doanh nng nghip v a t TBCN a/ Ngun gc, bn cht: Quan h sn xut TBCN trong nng nghip Chu u hnh thnh theo 2 con ng: - Bng ci cch dn dn chuyn kinh t a ch phong kin sang kinh doanh theo phng thc sn xut TBCN nh: c, Italia, Nht, Nga. - Bng cch mng dn ch t sn, xo b ch kinh t a ch, th tiu quyn s hu rung t phong kin, pht trin CNTB trong nng nghip nh: Anh, Php, M. * c im KT ni bt ca QHSX TBCN trong nng nghip: l ch /quyn s hu rung t ngn cn q/lut t do cnh tranh trong nng nghip.V vy, quan h x hi /v rung t gm 3 giai cp: - a ch: ngi /quyn s hu rung t - Nh TB kinh doanh nng nghip: thu rung t kinh doanh. - Cng nhn nng nghip: trc tip SXKD Nh vy nh TB thu rung dt, thu cng nhn tin hnh sn xut, do nh TB kinh doanh nng nghip phi tr mt phn m do CN to ra cho ch rung t di hnh thu a t. * a t TBCN: l mt phn m do cng nhn nng nghip to ra cn li sau khi khu tr phn li nhun bnh qun m cc nh TB kinh doanh nng nghip phi np cho a ch. * Phn bit a t phong kin v a t TBCN: - Ging nhau: c s ca chng u l quyn s hu rung t, c 2 loi a t u l kt qu ca s bc lt /v ngi lao ng. - Khc nhau: + V lng: a t phong kin gm ton b sn phm thng d do nng dn to ra. a t TBCN ch l mt phn m ngoi P ca nh t bn kinh doanh rung t. + V cht: a t phong kin phn nh mqh gia 2 giai cp: a ch v nng dn a t TBCN phn nh mi quan h 3 giai cp: a ch (gin tip bc lt), nh TB, CN nng nghip. b/ Cc hnh thc a t: * a t chnh lch:

25

- Khi nim: a t chnh lch l phn P vt ra ngoi P , thu c trn rung t c iu kin thun li hn, m cc nh TB kinh doanh nng nghip tr cho a ch. - c s a t chnh lch: l c quyn kinh doanh rung t - a t ch/lch l s chnh lch gia gi c sn xut chung c quyt nh bi iu kin rung t xu v gi c sn xut c bit trn rung t tt v trung bnh. - V sao gi c sx chung trong nng nghip li c quyt nh bi k rung t xu? V: trong nng nghip do s lng, cht lng rung t c hn, li b a ch c chim. Nhu cu hng ho nng phm tng ln, buc XH phi canh tc trn c nhng rung t xu nn gi c ca hng ho nng phm do gi c sn xut ni iu kin rng t xu quyt nh. Cc nh TB kinh doanh trn nhng rung t c k rung t thun li lun thu c P siu ngch. Phn LN siu ngch ny thuc v a ch di hnh thc a t chnh lch, nh TB kinh doanh nng nghip chi thu P bnh qun. Khc vi trong cng nghip: P SN thu trn rung t trung bnh, tt n nh thng xuyn. - Thc cht ca a t chnh lch l PSN m ngun gc l mt phn m do CN nng nghip to ra. - C 2 loi a t chnh lch: a t chnh lch I & a t chnh lch II + a t chnh lch I: l a t thu c trn rung t c mu m t nhin thun li, gn ni tiu th gn ng giao thng. /k hnh thnh a t ch/lch I l do k t nhin thun li mang li V d: c 3 nh t bn kinh doanh nng nghip u t cng mt lng TB= 100, P = 20%. Gi c sn xut Gi c sn xut a t chung chnh Sn c bit Loi TB lch P lng Tng Tng t u t (t) 1 T sn 1 t sn phm phm Tt 100 20 6 20 120 30 180 60 TB 100 20 5 24 120 30 150 30 Xu 100 20 4 30 120 30 120 0 + a t chnh lch II: l a t thu c nh thm canh rung t. Thm canh rung t: l u t thm TB vo mt n v din tch nng cao cht lng canh tc nhm tng mu m trn mnh rung nng cao sn lng trn mt n v din tch. Trong thi hn hp ng thu rung t th nh TB kinh doanh b ti s P SN ny ht thi hn hp ng ch rung t s nng mc a t ln chim ly s P SN (bin PSN thnh a t chnh lch). k hnh thnh a t chnh lch II l do thm canh rung t mang li. *a t tuyt i; - Kh/nim: L a t m tt c cc nh TB kinh doanh nng nghip u phi np cho a ch d rung t tt hay xu.

26

- C s a t tuyt i: l c quyn kinh doanh rung t - iu kin hnh thnh: cu to hu c trong Nng nghip thp hn trong cng nghip Trong CNTB ch /quyn t hu rung t cn tr s pht trin ca quan h sn xut TBCN trong lnh vc nng nghip. Do nng nghip thng lc hu hn cng nghip c v kinh t ln k thut - cu to hu c trong nng nghip thng thp hn trong nng nghip, do vi cng mt lng t bn u t, trnh bc lt ngang nhau trong nng nghip s thu c nhiu GTTD hn trong CNghip. VD: c 2 nh TB nng nghip v cng nghip u c s T Bn l 100 + C/V trong cng nghip = 4/1 + C/V trong nng nghip = 3/2 - Do trong cng nghip : 80C +20V + 20m Nng nghip: 60C + 40V + 40m - Nguyn nhn: trong nng nghip tn ti ch c quyn s hu rung t ngn cn qu trnh t do di chuyn TB vo nng nghip. Do ngn cn vic hnh thnh P chung gia cng nghip v nng nghip. Do nng sn c bn theo gi th trng v phn m di ra ngoi mc P c gi li np a t tuyt i cho a ch. Nh vy thc cht a t tuyt i: l mt loi P siu ngch di ra ngoi P , c hnh thnh do cu to hu c ca TB trong nng nghip thp hn trong cng nghip; n l s chnh lch gia gi tr nng sn vi gi c sn xut chung ca nng phm. * a t t xy dng, a t hm m v a t c quyn: + a t t XD: . V tr ca t ai l yu t quyt nh . S ph/trin ca dn s, nhu cu v nh tng ln v TB sp nhp vo rung t tng l nhng nhn t lm cho a t t XD tng ln + a t hm m: gi tr ca khong sn, hm lng tr lng ca khong sn, v tr v iu kin khai thc l yu t quyt nh + a t c quyn: nhng loi t c th trng nhng loi cy cho sn phm qu him, c gi tr cao hay c khong sn c bit c gi tr th a t ca t ai s rt cao Ngun gc ca a t /quyn: l P siu ngch do gi c /quyn cao ca sn phm thu trn t ai m nh TB phi np cho a ch. * ngha ca vic nghin cu a t TBCN: Cho ta thy c bn cht a t l a ch v TB cu kt vi nhau bc lt CN. Mt khc, cho ta thy c c s KHc XD cc ch/sch thu. c. So snh: a t chnh lch - a t tuyt i -a t chnh lch l phn li nhun vt ra ngoi li nhun bnh qun thu c trn rung t c iu kin thun li hn m cc nh t bn kinh doanh nng nghip tr cho a ch N l s chnh lch gia gi c sn xut chung c quyt nh bi iu kin rung t xu v gi c sn xut c bit trn rung t tt v trung bnh -a t chnh lch bao gm :a t chnh lch I v a t chnh lch II

27

+a t chnh lch I: l a t thu c trn rung t c mu m t nhin thun li +a t chnh lch II l a t thu c nh thm canh rung t -a t tuyt i l li nhun siu ngch di ra ngoi li nhun bnh qun c hnh thnh do cu to hu c t bn trong nng nghip thp hn trong cng nghip ;n l s chnh lch gia gi tr nng sn vi gi c sn xut chung ca nng sn - Ging nhau: .u l P siu ngch . Ngun gc ca chng u l mt b phn m do lao ng ca CN lm thu trong lnh vc nng nghip to ra. - Khc nhau: +C s hnh thnh : .a t chnh lch : /quyn kinh doanh rung t .a t tuyt i: c quyn t hu rung t mang li +K hnh thnh: .a t chnh lch I: mu m v v tr thun li ca t ai a t chnh lch II: thm canh rung t .a t tuyt i: cu to hu c t bn trong nng nghip thp hn trong cng nghip +Cch tnh: . a t chnh lch: chnh lch gi c sn xut chung c quyt nh bi k rung t xu v gi c sx c bit trn rung t tt .a t tuyt i: chnh lch gia gi tr nng sn vi gi c sn xut chung ca nng sn 1/ Nguyn nhn ca s chuyn t CNTB t do cnh tranh sang CNTB c quyn: Cui TK19, u TK 20 CNTB t do cnh tranh chuyn sang CNTBq, do cc nguyn nhn sau: - S pht trin ca LLSX di s tc ng ca tin b KHKT y nhanh qu trnh tch t tp trung sx hnh thnh cc XN c quy m ln - S tin b KHKT lm xut hin nhng ngnh mi, l nhng c s trnh tch t cao, c hnh thc kinh t mi. LLSX pht trin NSL tng - nng cao m- m rng kh/nng tch lu TB do tng tch t tp trung TB. - Cnh tranh t/ng mnh n tch t tp trung TB: V: cnh tranh buc nh TB phi ci tin KT, tng quy m tch lu thng trong cnh tranh, mt khc kt qu ca cuc cnh tranh l XN va v nh b thn tnh, hoc phi lin kt vi nhau thng trong cnh tranh - hnh thnh mt s TB ln nm a v thng tr trong ngnh. - Cuc khng hong kinh t nm 1873 trong ton b th gii TBCN lm XN va v nh b ph sn, XN ln phi i mi KT thot khi khng hong - do thc y tch t, tp trung sn xut. - S pht trin ca h thng tn dng TBCN tr thnh n by thc y tp trung sn xut Kt qu: qu trnh tch t tp trung sx tng dn n hnh thnh cc t chc c quyn. 2/ Nhng c im kinh t ca CNTB /quyn: 5 c im */ Tp trung sx v s hnh thnh cc t chc c quyn:

28

- Tch t v tp trung sx cao dn n hnh thnh cc t chc /quyn l c trng c bn nht ca CNTB /quyn. V: + c mt s XN ln nn c th d dng tho thun hn + Mt khc cc XN c quy m ln, KThut cao nn cnh tranh s rt gay gt, quyt lit do dn n khuynh hng tho hip vi nhau nm c quyn. * Khi nim: T chc c quyn l t chc lin minh gia cc nh TB ln tp trung vo trong tay phn ln vic sx v tiu th mt s loi hng ho no nhm mc ch thu c P c quyn cao. - Cc h/thc /quyn c ph/trin t thp n cao: + Khi mi bt u qu trnh c quyn, cc lin minh c quyn hnh thnh theo lin kt ngang (lin kt nhng DN trong cng mt ngnh). Ccten l h/thc /quyn gia cc nh TB k hip ngh tho thun vi nhau v gi c, quy m, sn lng, th trng tiu th k hn thanh ton. Xanhica: l h/thc /quyn trong vic M-B do mt ban qun tr chung m nhim nhng sx vn l cng vic c lp ca mi thnh vin. Trt: l h/thc /quyn thng nht c sx v tiu th, ti v vo mt ban qun tr chung . Cc thnh vin tr thnh cc c ng ( hng p theo c phn). + Cc t chc /quyn theo mi lin h dy chuyn pht trin theo lin kt dc, m rng ra nhiu ngnh khc nhau - lin kt gia cc ngnh. CngXocxiom: l s lin kt gia cc XN ln, cc Xanhica, T rt thuc cc nghnh khc nhau nhng c lin quan vi nhau v kinh t k/thut.( 1 cng xocxiom, c th c hng trm XN lin kt trn c s hon ton ph thuc v ti chnh vo mt nhm TB kch x). */ T Bn ti chnh v bn u s ti chnh. - TB ti chnh hnh thnh vo cui TK19 u TK 20: Qu trnh tch t tp trung sx trong cng nghip v tch t tp trung TB trong NH dn n hnh thnh cc t chc c quyn trong ngn hng. - Ngn hng do nm phn ln TB tin t trong x hi nn c quyn lc chi phi hot ng kinh t do quan h gia TB ngn hng v TB Cng nghip thay i; thng qua mng li chi nhnh khp ni cc t chc /quyn NHng cho vay v nhn gi s tin ln ca cc t chc c quyn cng nghip - li ch ca chng xon xyt vo nhau, 2 bn tm cch thm nhp vo nhau dn n vic hnh thnh 1 TB mi gi l TB ti chnh. - Khi nim: TB ti chnh l s thm nhp v dung hp vo nhau gia TB c quyn ngn hng vi TB c quyn trong cng nghip. Nh vy s xut hin cu TB ti chnh biu hin s XH ho sx TBCN, l s ph/trin c tnh quy lut ca /quyn nhm bo m s n nh lu di cho cc t chc /quyn v thu P /quyn cao. S ph/trin ca TB ti chnh dn n s hnh thnh mt nhm nh c quyn chi phi ton b i sng kinh t chnh tr ca ton x hi TB gi l bn u s ti chnh. - Bn u s ti chnh thit lp s thng tr ca mnh thng qua ch tham d. Ngoi ra cn s dng cc th on nh lp cng ty mi, pht hnh tri khon, kinh doanh cng tri, u c chng khon s giao dch thu P c quyn - Vai tr ca bn u s ti chnh: thng tr chi phi v mi mt hot ng trong i sng kinh t, ch/tr ca x hi TB v trong quan h quc t. 29

*/ Xut khu TB: - Kh/nim: l xut khu gi tr ra nc ngoi ( u t TB ra nc ngoi) nhm mc ch chim ot m v cc ngun P khc cc nc nhp khu TB. - Cui th k 19 u th k 20 xut khu TB tr thnh mt tt yu v: + mt s nc TB pht trin tch lu c khi lng TB ln, c mt s TB tha tng i cn tm ni u t c nhiu P hn so vi u t trong nc. + Trong khi nhiu nc lc hu v kinh t k thut, di do nguyn vt liu, nhn cng r nn t sut P cao nhng li thiu vn, thiu TB do nhng nc ny tr thnh ni rt hp dn cho vic u t TB. - H/thc: u t trc tip v u t gin tip + u t trc tip: l h/thc XK TB xy dng XN mi hoc mua li nhng XN ang hot ng nc nhn u t, bin thnh mt chi nhnh ca Cng ty m chnh quc. + u t gin tip: l hnh thc XK TB di dng cho vay thu li tc hoc vin tr . - Ch th XK T Bn: nh nc & TB t nhn. + XK TB nh nc: Nh nc dng vn t ngn qu ca mnh u t vo cc nc NK TB hoc vin tr hon li hay ko hon li thc hin cc mc tiu kinh t, ch/tr, qun s . V kinh t: thng hng vo cc ngnh thuc kt cu h tng c s c quyn c s to mi trng thun li cho u t t nhn. V chnh tr: nhm duy tr tng cng s ph thuc ca cc nc vo cc nc quc. V qun s: nhm li ko cc nc ph thuc vo khi qun s hoc buc cc nc nhn vin tr phi cho cc nc XK lp cn c qun s trn lnh th ca mnh. + XK TB t nhn: do t nhn thc hin thng u t vo nhng ngnh KT c vng quay T Bn ngn v thu P cao. */ S phn chia th gii v kinh t gia cc t chc /quyn. - Tch t tp trung TB pht trin, XKTB tng ln tt yu dn ti s phn chia th gii v kinh t gia cc tp on TB c quyn v hnh thnh cc t chc c quyn quc t. - Trong giai on ny th trng nc ngoi c ngha c bit quan trng i vi cc nc quc, v: + LLSX i hi phi c nhiu ngun ng/liu v ni tiu th hng ho + S thm kht P siu ngch thc y TB c quyn tng cng bnh chng ra nc ngoi. - Cc cuc cnh tranh khc lit gia cc t chc /quyn quc gia tt yu dn n xu hng tho hip k kt cc hip nh cng c a v ca chng trong nhng lnh vc v th trng nht nh. Do hnh thnh cc lin minh c quyn quc t di dng Ccten, Xanhica, Trt quc t */ S phn th gii v lnh th gia cc cng quc quc: - n giai on ny cc cng quc quc ra sc xm chim thuc a v thuc a l ni m bo ngun nguyn liu & th trng thng xuyn, bo m thc hin c mc ch kinh t chnh tr qun s.

30

- Cui th k 19 cc cuc xm chim thuc a bt u pht trin mnh n u th k 20 cc nc quc hon thnh vic phn chia lnh th th gii. Vng quc Anh l nc c nhiu thuc a nht, sau l Php, c.. - S phn chia lnh th khng u ca CNTB dn n cuc u tranh i chia li TG chia xong-dn n cuc chin tranh th gii ln th nht 1914 - 1918 v ln th 2: 1939- 1945. - Sau cuc ch/tranh TG ln th 2, t nhng nm 50 ca th k 20 phong tro gii phng dn tc pht trin mnh m lm sp v tan r h thng thuc a kiu c do cc cng quc quc chuyn sang thi hnh chnh sch thc dn mi, dng vin tr kinh t k/thut, qun s, duy tr s l thuc ca cc nc ang pht trin vo cc nc quc. T 5 c im KT trn LNin rt ra c bn cht kinh t ca CNTB c quyn l s thng tr ca CNTB c quyn, bn cht chnh tr l hiu chin, xm lc. Cu 1.Chnh sch kinh t mi (NEP) ca Lnin v s vn dng Vit Nam. - Hon cnh ra i: Sau thng li cch mng thng 10 Nga nm 1917 Lnin p dng chnh sch cng sn thi chin. C th : + Thc hin chnh sch trng thu lng thc tha ca ngi nng dn sau khi dnh cho h mc n ti thiu. + Xa b quan h hng ha tin t, xa b vic mua bn lng thc trn th trng. + Thc hin ch cung cp hin vt cho qun i v b my nh nc Trong thi k t nc c ni chin, chnh sch cng sn thi chin ng vai tr quan trng trong thng li ca nh nc x vit. Nhng khi ni chin kt thc chnh sch cng sn thi chin tr thnh nhn t km hm s pht trin ca lc lng sn xut y nn kinh t nc Nga vo tnh trng khng hongyTrctnh hnh i hi phi c chnh sch kinh t thch ng thay th, chnh sch kinh t mi (NEP) ca Lnin ra i p ng yu cu ny. - Ni dung ca chnh sch kinh t mi: + Thay chnh sch trng thu lng thc bng chnh sch thu lng thc. Do ngi nng dn ch np thu lng thc theo mc c nh trong nhiu nm. S lng thc cn li c t do trao i mua bn trn th trng. + T chc th trng thng nghip, thit lp quan h hng ha tin t v pht trin kinh t hng ha. + S dng sc mnh nn kinh t nhiu thnh phn, s dng cc hnh thc kinh t qu nh: kinh t t bn t nhn; CNTB nh nc; pht trin sn xut nh ca nng dn v th th cng. Ch trng pht trin mnh m quan h hp tc kinh t vi cc nc t bn phng ty. - ngha ca NEP: + Gp phn khi phc nn kinh t; a nc Nga thot khi tnh trng khng hong kinh t chnh tr, cng c lng tin ca nhn dn vo s thng li tt yu v bn cht tt p ca CNXH. + Chnh sch kinh t mi nh du mt bc pht trin mi v l lun kinh t XHCN - S vn dng Vit Nam: + T i hi ng ton quc ln th 6 nm 1986 Vit Nam chuyn t m hnh kinh t ch huy vi c ch k hoch ha tp trung sang nn kinh t hng ha nhiu thnh 31

phn vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca nh nc, nh hng XHCN. + Pht trin rng ri cc hnh thc qu trung gian nh : kinh t t bn t nhn; kinh t t bn nh nc; kinh t c th; kinh t tiu ch. + Thit lp quan h hng ha tin t, hnh thnh ng b cc loi th trng, pht trin kinh t th trng. + M rng quan h hp tc kinh t vi tt c cc quc gia trn th gii. b.Nhn thc v thi k qu ln CNXH b qua ch TBCN vit nam -Kh nng qu ln CNXH vit nam : +Kh nng khch quan:xu th qu ln CNXH trn phm vi ton th gii. .Qu trnh quc t ha sn xut .S ph thuc ln nhau gia cc nc ngy cng tng ln .S pht trin ca cuc cch mng khoa hc cng ngh -> to ra nhng kh nng cho cc nc chm pht trin khc phc tnh trng kh khn v vn v k thut hin i +Tin ch quan: .Vit nam l nc c dn s tng i ng,ngun nhn lc di do,ti nguyn a dng.Cch mng VN do ng cng sn VN lnh o,mt ng giu tinh thn cch mng,sng to khoa hc v tr tu c ng li ng n v gn b vi qun chng (y l nhn t quan trng m bo cho s thng li ca cng cuc XD CNXH v bo v t quc VN XHCN) .Nhn dn ta di s lnh o ca ng CSVN chin u dnh li c lp v v cuc sng m no t do hnh phc.S quyt tm ca nhn n tr thnh lc lng vt cht sc vt qua kh khn v XD thnh cng CNXH .Cng cuc i mi ca nc ta t 1986 n nay t c nhng kt qu kh quan: gi vng n nh chnh tr,to mi trng hp tc u t,pht trin kinh t ci thin i sng nhn dn -Qu ln CNXH b qua ch TBCN l con ng rt ngn ln CNXH nc ta +V chnh tr b qua ch TBCN l b qua giai on thng tr ca giai on thng tr ca giai cp t sn ca kin trc thng tng TBCN +V kinh t:b qua ch d TBCN l b qua s thng tr ca quan h sn xut TBCN nhng phi bit tip thu,k tha nhng thnh tu m nhn loi t c di ch TBCN,c bit l v khoa hc cng ngh,v kinh nghim pht trin kinh t th trng Cu 4. Tnh tt yu khch quan ca c cu kinh t nhiu thnh phn trong thi k qu Vit Nam. - Thnh phn kinh t l khu vc kinh t kiu quan h kinh t da trn mt hnh thc s hu nht nh v t liu sn xut. - C cu kinh t nhiu thnh phn trong thi k qu ln CNXH l tng th cc thnh phn kinh t cng tn ti trong mi trng hp tc v cnh tranh. - Trong thi k qu ln CNXH, Vit Nam s tn ti c cu kinh t nhiu thnh phn l mt tt yu khch quan. V:

32

+ Nn kinh t pht trin cha cao, lc lng sn xut tn ti nhiu trnh khc nhau, do theo yu cu ca quy lut quan h sn xut phi ph hp vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut, tng ng vi mi trnh ca lc lng sn xut c mt kiu quan h sn xut. + X hi c li cc thnh phn kinh t cha th ci bin nhanh c. (kinh t t t nhn), mt khc sau nhiu nm ci to v xy dng quan h sn xut mi xut hin thm mt s thnh phn kinh t (kinh t Nh nc, kinh t t bn Nh nc). Cc thnh phn kinh t c v mi tn ti, khch quan, tc ng qua li cu thnh c cu kinh t trong thi k qu . + Nc ta c lc lng lao ng di do, cn c thng minh nhng s ngi cha c vic lm cn nhiu, trong khi kh nng thu ht lao ng ca khu vc kinh t Nh nc khng nhiu th vic tn dng tim nng ca cc thnh phn kinh t khc l gii php quan trng to vic lm cho ngi lao ng. Cu 5: Lm th no nh hng XHCN i vi nn kinh t nhiu thnh phn? - Nn kinh t nhiu thnh phn trong thi k qu nu pht trin t pht c th t pht pht trin ln ch ngha t bn v gy tn hi cho nn kinh t do cn phi c s nh hng XHCN - Nn kinh t nhiu thnh phn vn ng theo nh hng XHCN vi 2 cng c: + Vai tr ch o ca kinh t Nh nc. + S iu tit v m ca Nh nc. Cu 6. Cc thnh phn kinh t: (theo quan im ca vn kin i hi 10) Vit Nam c 5 thnh phn kinh t: kinh t nh nc, kinh t tp th, kinh t t nhn, KTTBNN, kinh t c vn u t nc ngoi a. Kinh t Nh nc - K/N: L thnh phn kinh t da trn ch s hu cng cng v TLSX (s hu ton dn v TLSX). Bao gm: cc DNNN, cc qu d tr quc gia, cc qu bo him Nh nc v cc ti sn thuc s hu Nh nc. - Kinh t Nh nc gi vai tr ch o trong nn kinh t quc dn v: +m bo cho nn kinh t pht trin theo nh hng XHCN. + Thnh phn kinh t ny gn vi hnh thc s hu cao nht trong cc hnh thc s hu. + Da trn trnh pht trin cao ca LLSX. Trnh qun l v phn phi gn vi mc tiu CNXH. - Ni dung ca vai tr ch o: Kinh t Nh nc l nhn t m ng cho s pht trin, l lc lng vt cht quan trng v cng c Nh nc nh hng v iu tit v m nn kinh t. - Doanh nghip Nh nc l b phn quan trng nht ca kinh t nh nc, gi v tr then cht, phi i u trong vic cung ng, nu gng v nng sut, cht lng, hiu qu kinh t x hi v chp hnh php lut. 33

 lm c nh vy phi cng c sp sp, iu chnh c cu i mi v nng cao hiu qu hot ng ca cc doanh nghip, pht trin thm doanh nghip Nh nc (gi c phn chi phi) nhng ngnh lnh vc then cht v a bn trng im.Hin nay doanh nghip nh nc t l c li 77,2%nhng trong 40% = li sut i vay t ngn hng * Phng hng sp xp li doanh nghip Nh nc: - Xy dng mt s tp on kinh t mnh trn c s cc tng cng ty Nh nc c s tham gia ca cc thnh phn kinh t. Ci thin tnh hnh ti chnh v hot ng cc doanh nghip Nh nc, cng c v hin i ho mt bc cc tng cng ty. - Thc hin ch trng c phn ho v a dng ho s hu i vi doanh nghip Nh nc khng cn 100%. + C phn ho doanh nghip Nh nc l qu trnh chuyn doanh nghip Nh nc t mt ch s hu l Nh nc thnh n ch s hu. + Doanh nghip Nh nc cn nm 100% l nhng lnh vc Nh nc cn c s kim sot, c quyn nh doanh nghip sn xut hng an ninh quc phng, c s h tng.. - Giao bn, khon cho thu... cc doanh nghip loi nh m Nh nc khng cn nm gi. - Sp nhp, gii th, cho ph sn nhng doanh nghip hot ng khng c hiu qu v khng thc hin c cc bin php trn. * V qun l kinh t: - Nh nc phi phn bit quyn ca ch s hu v quyn qun l kinh doanh ca doanh nghip. - Thc hin ch qun l cng ty i vi cc doanh nghip kinh doanh di dng cng ty TNHH mt ch s hu l Nh nc v cng ty c phn c vn ca Nh nc. Giao cho hi ng qun tr kinh doanh quyn i din trc tip ch s hu gn vi quyn t ch trong kinh doanh. - Tip tc i mi c ch chnh sch doanh nghip Nh nc theo hng xo b trit bao cp, doanh nghip cnh tranh bnh ng trn th trng, t chu trch nhim v sn xut kinh doanh, np thu v c li v.v. Thc hin quy ch dn ch trong doanh nghip, c c ch ph hp v kim tra, kim sot, thanh tra ca Nh nc vi doanh nghip. b. Kinh t tp th: - Khi nim: l thnh phn kinh t da trn hnh thc s hu tp th v t liu sn xut, vn, do ngi lao ng t nguyn, ng gp, kinh doanh, qun l theo nguyn tc t nguyn, dn ch v cng c li.

34

-Kinh t tp th tn ti di hnh thc HTX nhng mc khc nhau v khng b gii hn bi qui m, a bn .Phn phi theo lao ng v theo vn, ti sn ng gp, - Kt tp th ly li ch kinh t lm chnh,bao gm li ch cc thnh vin, li ch tp th v li ch x hi - Vai tr: ngh quyt i hi ng IX nhn mnh: kinh t tp th phi cng vi kinh t Nh nc tr thnh nn tng ca nn kinh t quc dn. Kinh t tp th tham gia vo mi lnh vc hot ng ca nn kinh t nh cng nghip, cng nghip, thng mi s huy ng v s dng ti u cc ngun lc vn l khan kim ca nn kinh t. - Phng hng pht trin:Theo phng trm tch cc, vng chc i t thp n cao t hiu qu thit thc v s pht trin ca SX . khu vc nng nghip v nng thn pht trin kinh t h trn c s pht trin kinh t h kinh t trang tri Nh nc c chnh sch nh hng cho pht trin kinh t tp th, to iu kin gip v mt ti chnh, o to cn b u t khoa hc k thut v c bit l vn tiu th sn phm u ra, xy dng c s vt cht k thut v ng dng cng ngh mi cho Nh nc, chnh sch u i cho vic ch bin v tiu th nng sn phm v c chnh sch o to cho cn b nng nghip thc hin qui trnh chuyn dch c cu kinh t nng nghip v nng thn. c. Kinh t t nhn l thnh phn kinh t da trn SHTN v TLSX bao gm kt c th, tiu ch v kinh t t bn t nhn - Kinh t c th l hnh thc kinh t da trn t hu nh v t liu sn xut v kh nng lao ng bn thn v gia nh. -Kinh t tiu ch: l hnh thc kinh t da trn t hu nh v t liu sn xut nhng c thu mn nhn cng.tuy nhin thu nhp ch yu da vo sc lao ng v vn ca bn thn v gia nh - Vai tr: hnh thc kinh t ny ch yu hot ng di hnh thc h gia nh.N pht trin trong nhiu ngnh ngh nng thn v thnh th ,c iu kin pht huy tim nng v vn, sc lao ng tay ngh ca tng gia nh v ngi lao ng .N gp phn to ra ca ci vt cht cho x hi v gii quyt vic lm cho ngi lao ng -Hn ch :tnh t pht ,manh mn v hn ch v k thut - ng ta xc nh :cn gip cc hnh thc kinh t ny pht trin ,gip kinh t c th tiu ch gii quyt kh khn v vn,,khoa hc cng ngh v th trng tiu th * Kinh t t bn t nhn : Kinh t TBTN L hnh thc kinh t m sn xut kinh doanh da trn c s chim hu t nhn TBCN v TLSX v s bc lt lao ng lm thu. -Vai tr: KTTBTN rt nng ng, nhy bn vi kinh t th trng nn c vai tr ng k v phng din pht trin lc lng sn xut, x hi ho sn xut gii quyt vic lm gp phn thc y s tng trng kinh t. Thu ht vic lm, kinh doanh a dng. - Thc trng:

35

+ Hin nay KTTB t nhn bc u pht trin, nhng phn ln tp trung u vo lnh vc thng mi, dch v v kinh doanh bt ng sn, u t vo sn xut cn t, ch yu vi quy m va v nh. + Tnh t pht cao, u c bun lu, trn thu, lm hng gi, i hi phi tng cng qun l i vi kinh t TBTN. i hi ng IX khng nh: khuyn khch pht trin kinh t TBTN trong cc ngnh ngh sn xut, kinh doanh m php lut khng cm. To mi trng kinh doanh thun li v chnh sch php l kinh t TBTN pht trin trn nhng nh hng u tin ca Nh nc k c u t ra nc ngoi, khuyn khch chuyn thnh doanh nghip c phn. d. KTTBNN: - Khi nim: l thnh phn kinh t da trn s hu hn hp v t liu sn xut bao gm : hnh thc lin doanh, lin kt gia Nh nc vi kinh t t bn t nhn trong v ngoi nc KTTBNN cn c th tn ti di hnh thc cc cng ty c phn m trong Nh nc c nm mt phn c phiu. -Vai tr: thnh phn kinh t ny c sc mnh ht sc to ln v kinh t, k thut v qun l. Vn ln, trnh t chc qun l hin i. c quan h th trng rng ln sn phm c tnh cnh tranh cao. Thnh phn ny c quan h kinh t quc t v c sc cnh tranh cao trong th trng ni a, khu vc v quc t. Nh nc phi c mt chin lc v chnh sch t chc qun l v iu tit mt cch ph hp nhng vn phi m bo mi trng m rng cc quan h kinh t ng thi phi khai thc c nhng li th tuyt i ca t nc ng thi tranh th nhng li th so snh cng nh cc ngun lc ca cc i tc nc ngoi. Nh nc ch trng to ra mi trng u t quc t hp dn thng thong thc y thnh phn kinh t ny pht trin. Xu hng c Nh nc khuyn khch pht trin nhng y l hnh thc kinh t trung gian qu xy dng CNXH. e. Thnh phn kinh t c vn u t nc ngoi: - Kinh t c vn u t nc ngoi bao gm cc doanh nghip c th c 100% vn nc ngoi, c th lin kt, lin doanh vi doanh nghip Nh nc hoc doanh nghip t nhn ca nc ta. - Vai tr : c sc mnh ht sc to ln v vn v k thut cng ngh, trnh qun l, sc cnh tranh cng nh quan h quc t. -Ngh quyt i hi ng IX xc nh to iu kin cho thnh phn kinh t ny pht trin hng vo xut khu,xy dng kt cu h tng kinh t x hi gn vi thu ht cng ngh hin i,to vic lm cho ngi lao ng.Ci thin mi trng kinh t v php l thu ht vn u t nc ngoi Cu 7 : Mi quan h ca cc thnh phn kinh t: cc thnh phn kinh t va thng nht va mu thun + Tnh thng nht:

36

Trong c cu kinh t nhiu thnh phn mi thnh phn kinh t l mt b phn cu thnh ca nn kinh t quc dn, do cc thnh phn kinh t c mi lin h ph thuc ln nhau Cc thnh phn kinh t tc ng qua li h tr v b sung cho nhau cng pht trin. Cc thnh phn kinh t cng chu s tc ng ca cc nhn t, cc qui lut ca kinh t th trng v chu s iu tit ca nh nc theo nh hng XHCN. Gia cc thnh phn kinh t lun c s chuyn ha ln nhau v nh hng ln nhau. Kinh t c th xu hng s chuyn ha thnh kinh t t bn t nhn; kinh t t bn t nhn xu hng chuyn ha thnh kinh t TB nh nc; Kinh t tp th v kinh t t bn nh nc xu hng chuyn ha thnh kinh t nh nc. +Tnh mu thun: - Cc thnh phn kinh t mu thun vi nhau cnh tranh thn tnh ln t nhau v mi thnh phn kinh t da trn cc ch s hu khc nhau v t liu sn xut, do mi thnh phn kinh t ngoi cc qui lut kinh t chung cn c cc qui lut kinh t c th hot ng chi phi. Do mi thnh phn kinh t c bn cht kinh t ring, li ch kinh t khc nhau thm ch i lp nhau- Mu thun gia cc thnh vin trong mt thnh phn kinh t. V mi thnh vin l mt ch th kinh t c lp c li ch kinh t ring nn cc thnh vin trong mt thnh phn kinh t va hp tc va cnh tranh v thn tnh ln t nhau. - Bin php gii quyt mu thun : + To iu kin cho cc thnh phn kinh t pht trin mnh nhng ngnh c li cho quc k dn sinh. + Hng cc thnh phn kinh t t nhn i vo con ng ch ngha TB nh nc thng qua lin kt, lin doanh v hp tc + Nng cao hiu qu kinh t nh nc v kinh t tp th Cu8: V sao Cng nghip ho nc ta gn lin vi hin i ho ? -Cng nghip ha l qu trnh chuyn i cn bn ton din, cc hot ng sn xut kinh doanh, dch v v qun l kinh t x hi t s dng sc lao ng th cng l chnh sang s dng mt cch ph bin sc lao ng cng vi cng ngh phng tin v phng php tin tin hin i da trn s pht trin ca cng nghip v tin b khoa hc cng ngh to ra nng sut lao ng cao. - Hin i ha l qu trnh ng dng nhng thnh tu k thut cng ngh hin i vo qu trnh sn xut , kinh doanh - Cng nghip ho nc ta gn lin vi hin i ho v: Vit nam tin hnh cng nghip ha khi,th gii ang din ra cuc cch mng khoa hc cng ngh hin i, 1 s nc pht trin bt u chuyn kinh t cng nghip sang kinh t tri thc nn phi tranh th ng dng nhng thnh tu ca cuc cch mng cng ngh, tip cn kinh t tri thc hin i nhng ngnh, nhng khu, nhng lnh vc c iu kin nhy vt. Cu 9 : phn bit cng nghip ha v hin i ha -Cng nghip ha l qu trnh chuyn i cn bn ton din, cc hot ng sn xut kinh doanh, dch v v qun l kinh t x hi t s dng sc lao ng th cng l

37

chnh sang s dng mt cch ph bin sc lao ng cng vi cng ngh phng tin v phng php tin tin hin i da trn s pht trin ca cng nghip v tin b khoa hc cng ngh to ra nng sut lao ng cao. - Hin i ha l qu trnh ng dng nhng thnh tu k thut cng ngh hin i vo qu trnh sn xut , kinh doanh - Cng nghip ha v hin i ha khc nhau khng gian v thi gian: .CNH din ra trong mt thi gian nht nh v thc hin cc nc km pht trin, lc lng sn xut trnh thp, c s vt cht k thut th cng lc hu . HH c din ra mi ni, mi lc, mi quc gia, k c nhng nc pht trin. Cu 10:Tnh tt yu khch quan ca cng nghip ho,hin i ha Cng nghip ha l qu trnh chuyn i cn bn ton din, cc hot ng sn xut kinh doanh, dch v v qun l kinh t x hi t s dng sc lao ng th cng v chnh sch s dng mt cch ph bin sc lao ng cng vi cng ngh phng tin v phng php tin tin hin i da trn s pht trin ca cng nghip v tin b khoa hc cng ngh to ra nng sut lao ng cao. - Mi phng thc sn xut ch c th c xc lp vng chc trn CSVCKTt tng ng. - CSVCKT ca mt x hi l ton b h thng cc yu t vt cht ca LLSX x hi ph hp vi trnh k thut tng ng m lc lng lao ng x hi s dng sn xut ra ca ci vt cht tho mn nhu cu ca x hi. - CSVCKTca CNXH: L nn i cng nghip c kh c kh nng ci bin kinh t x hi (nn i cng nghip c kh -> sn xut ln hin i vi c cu kinh t hp l da trn trnh khoa hc - cng ngh hin i c hnh thnh 1 cch c k hoch). - Nhim v quan trng nht ca nc ta trong thi k qu l phi xy dng CSVCKT ca CNXH, trong cng nghip v nng nghip hin i, vn ho v khoa hc tin tin.-> Mun XD CSVCKT ca CNXH phi tin hnh cng nghip ho, tc l chuyn nn kinh t nng nghip lc hu thnh kinh t cng nghip. CNH l qu trnh to ra nn tng c s vt cht cho CNXH. i ln CNXH c 2 loi nc: +Nhng nc CNTB pht trin khng phi tin hnh CNH v CNTB to ra tin vt cht l nn i cng nghip nhng nc ny ch cn tip thu tin vt cht, ci bin, hon thin n pht trin thnh c s vt cht k thut ca CNXH. + Nhng nc cha pht trin qua CNTB, trnh th cng lc hu CNH l con ng tt yu to ra CSVCKT cho CNXH.

38

- VN i ln CNXH t 1 nc nng nghip lc hu, CSVCKT thp km, trnh LLSX cha pht trin. V vy qu trnh CNH l qu trnh xy dng CSVCKT cho nn kinh t. - Mi quan h CNH v xy dng CSVCKT : CSVCKT l mc ch, CNH l con ng phng tin to ra CSVCKT -> khc nhau v tgian, quan h: XD CSVCKTc thi gian lu di, din ra mi lc mi ni; CNH din ra vi tgian ngn, trong TKQ. Cu 12: Ni dung c bn cng nghip ha, hin i ha(2 ni dung) - Cng nghip ha l qu trnh chuyn i cn bn ton din, cc hot ng sn xut kinh doanh, dch v v qun l kinh t x hi t s dng sc lao ng th cng v chnh sch s dng mt cch ph bin sc lao ng cng vi cng ngh phng tin v phng php tin tin hin i da trn s pht trin ca cng nghip v tin b khoa hc cng ngh to ra nng sut lao ng cao. - Ni dung: *Ni dung th nht l pht trin lc lng sn xut c s vt cht k thut ca CNXH trn c s thc hin c kh ha nn sn xut x hi v p dng nhng thnh tu khoa hc cng ngh. C th: + Thc hin c kh ha nn kinh t ci bin lao ng th cng lc hu thnh lao ng s dng my mc. + in kh ha v t ng ha sn xut tng bc trong nn kinh t, xy dng v pht trin mnh m cc ngnh cng nghip, trong trng tm l ngnh ch to t liu sn xut t ci to cc ngnh kinh t khc. + S dng k thut cng ngh tin tin hin i nng cao nng sut lao ng x hi. - Coi trng pht trin khoa hc v cng ngh v khoa hc ang tr thnh lc lng sn xut trc tip nn n l ng lc ca cng nghip ha, hin i ha quyt nh bc i, tc , thi gia ca cng nghip ha. ng thi nng cao nng lc cnh tranh ca quc gia trong qu trnh cng nghip ha. - Phng hng pht trin khoa hc cng ngh Vit Nam. + Phi xc nh c phng hng ng n cho s pht trin khoa hc cng ngh, la chn ng lnh vc u t c hng u t ng, ng thi pht trin khoa hc cng ngh phi pht huy li th so snh ca quc gia tn dng mi kh nng t trnh cng ngh tin tin, c bit l cng ngh thng tin v cng ngh sinh hc. + To dng nhng iu kin cn thit cho s pht trin khoa hc cng ngh. l i ng cn b khoa hc cng ngh c s lng ln, cht lng cao, cc chnh sch kinh t x hi ph hp. *Ni dung th hai l, chuyn i c cu kinh t theo hng hin i hp l c hiu qu. C cu kinh t, l cu to hay cu trc ca nn kinh t bao gm cc ngnh kinh t, cc vng kinh t, cc thnh phn kinh t v mi quan h hu c gia chng. Trong c cu ngnh l quan trng nht, quyt nh cc hnh thc c cu kinh t khc.

39

+ C cu kinh t hp l l iu kin nn kinh t tng trng pht trin, nhm khai thc ti u mi ngun lc ca nn kinh t. + C cu kinh t lun lun bin i (chuyn dch) do s vn ng bin i ca lc lng sn xut v quan h sn xut. Xu hng chuyn dch c cu kinh t c coi l hp l, tin b l t trng khu vc dch v ngy cng tng, t trng khu vc nng lm ng nghip v khai khong ngy cng gim trong gi tr sn phm sn xut v tng ng vi t trng lao ng trong ngnh cng nghip v dch v ngy cng tng, nng nghip ngy cng gim trong tng lao ng x hi. + Qu trnh chuyn dch c cu kinh t theo hng pht trin nhanh cc ngnh kinh t c hm lng khoa hc cao, v gim dn nhng ngnh cha ng nhiu lao ng sng v nguyn liu. + C cu kinh t hp l trong nn kinh t th trng hin i i hi cng nng nghip dch v pht trin mnh m, hp l v ng b; mng li dch v phc v tt, cho s pht trin ca cc ngnh cng nghip v nng nghip. + Xy dng c cu kinh t hp l Vit Nam phi p ng nhng yu cu sau: . Gim dn t trng nng nghip, tng t trng cng nghip, xy dng v dch v. . Trnh k thut ca nn kinh t khng ngng tin b, ph hp vi xu hng ca s tin b khoa hc, cng ngh ca th gii. . Cho php khai thc ti a mi tim nng ca t nc ca cc ngnh cc a phng, cc thnh phn kinh t. . C cu kinh t m hi nhp vi khu vc v th gii nhm thc hin phn cng, hp tc lao ng quc t. + ng ta xc nh c cu kinh t hp l m b xng ca n l c cu cng nng nghip, dch v gn vi phn cng v hp tc quc t. + Phng chm chuyn dch c cu kinh t nc ta l: Kt hp cng ngh vi nhiu trnh tranh th cng ngh mi nhn tin tin. Ly qui m va v nh l ch yu c tnh n qui m ln nhng l qui m hp v c iu kin. Gi tc tng trng hp l, to s cn i gia cc ngnh, cc lnh vc, cc vng kinh t. + nh hng chung cho chuyn dch c cu kinh t l chuyn dch c cu kinh t, c cu u t trn c s pht huy li th so snh. Cu14. S cn thit khch quan pht trin kinh t th trng Vit Nam Kinh t th trng: l trnh pht trin cao ca kinh t hng ho trong ton b yu t u vo u ra ca sn xut u thng qua th trng. * S cn thit khch quan ca pht trin kinh t th trng Vit Nam + Phn cng lao ng x hi pht trin c v chiu rng ln chiu s u. Phn cng lao ng trong khu vc tng a phng ngy cng pht trin. Th hin tnh phong ph, a dng v cht lng ngy cng cao ca sn phm a ra trao i trn th trng. + Do tn ti nhiu hnh thc s hu khai thc nhau v t liu sn xut (SH ton dn, SH tp th, SH t nhn, SH hn hp) nn cc ch th kinh t tn ti c lp vi nhng li ch kinh t ring, hc khc nhau v trnh cng ngh, trnh t chc

40

qun l v hiu qu sn xut kinh doanh. Nn gia h trao i vi nhau thng qua quan h hng ho tin t. + Thnh phn kinh t Nh nc v kt tp th cng da trn ch cng hu v t liu sn xut, nhng cc n v kinh t vn c s khc bit nht nh, c quyn t ch trong sn xut kinh doanh, c li ch ring. + Quan h hng ho tin t cn cn thit trong quan h kinh t i ngoi, c bit trong iu kin phn cng lao ng quc t ang pht trin ngy cng su sc. Cu 15: Phn bit kinh t th trng v kinh t hng ho Kinh t hng ha l mt kiu t chc kinh t x hi m trong sn phm sn xut ra trao i, bn trn th trng Kinh t th trng: l trnh pht trin cao ca kinh t hng ho trong ton b yu t u vo u ra ca sn xut u thng qua th trng - Ging nhau: v ngun gc v bn cht : c s tn ti v pht trin ca KTHH v KTTT u da trn phn cng LXH v s c lp tng i v kinh t; u l sx trao i v mua bn trn th trng. Qh kinh t u l qh HH tin t. - Khc nhau: v trnh pht trin trong kinh t th trng t trnh pht trin cao hn kinh t hng ho; trong KTTT dung lng v quy m TT u c m rng, HH th trng phong ph a dng ton b cc yu t u vo u ra u thng qua TT, mi qh kinh t u c tin t ho. Cu16. Bn cht, c trng kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam * Bn cht kinh t th trng vit nam: khng phi l kinh t bao cp,khng phi l kinh t th trng TBCN v cng cha hon ton l kinh t th trng XHCN.V nc ta ang thi k qu ln CNXH cn c s an xen gia ci c v ci mi.Nn kinh t nc ta l kinh t hng ha nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca nh nc XHCN *Nn kinh t th trng Vit Nam c y cc c trng ca kinh t th trng th gii bao gm: - Tnh t ch ca cc ch th kinh t trn th trng rt cao . Cc ch th kinh t t hch ton kinh doanh, t t chc sn xut, t b p chi ph v chu trch nhim vi kt qu sn xut kinh doanh, t do lin kt lin doanh. - Gi c do th trng quyt nh. l gi c tha thun gia ngi mua v ngi bn ph thuc 2 nhn t. + Gi cung (ca ngi bn) ph thuc chi ph sn xut + Gi cu (ca ngi mua) ph thuc li ch gii hn H thng th trng pht trin y , c tc dng l c s cho vic phn phi ti u ca ngun lc kinh t. - Nn kinh t vn ng theo nhng quy lut vn c ca kinh t th trng nh quy lut gi tr, cung cu, cnh tranh... s tc ng ca cc quy lut hnh thnh c ch t iu tit nn kinh t. - Nn kinh t th trng hin i cn c s iu tit v m ca Nh nc thng qua php lut kinh t, k hoch ha v cc chnh sch kinh t. *Bn cnh nhng c trng chung, kinh t th trng nh hng XHCN cn c nhng c trng ring sau: - Mc tiu pht trin kinh t th trng l gii phng sc sn xut, ng vin mi ngun lc trong v ngoi nc thc hin cng nghip ha, hin i ha, xy 41

dng c s vt cht k thut ca CNXH. Nng cao hiu qu kinh t x hi, ci thin tng bc i sng nhn dn. - Kinh t th trng gm nhiu thnh phn kinh t trong kinh t Nh nc gi vai tr ch o. Nn kinh t nc ta tn ti nhiu loi hnh s hu, hnh thnh nhiu thnh phn kinh t, do pht trin kinh t th trng nhiu thnh phn l mt yu t khch quan phn khai thc ti u mi ngun lc. Ccthnh phn kinh t u bnh ng vi nhau trc php lut, va hp tc va cnh tranh vi nhau pht trin. Kinh t Nh nc gi vai tr ch o m bo tnh nh hng XHCN ca kinh t th trng. Kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam da trn nn tng ch cng hu v t liu sn xut , do kinh t Nh nc cng vi kinh t tp th to nn tng cho ch x hi mi XHCN nc ta. - Thc hin nhiu hnh thc phn phi, trong phn phi theo lao ng l ch yu. Quan h phn phi, cc hnh thc thu nhp l hnh thc thc hin v mt kinh t ca mi quan h s hu v t liu sn xut. Nn kinh t nc ta cn tn ti nhiu ch s hu v t liu sn xut, mi ch s hu c nguyn tc phn phi tng ng vi ni. Do thi k qu nc ta tn ti nhiu hnh thc phn phi. Bao gm: phn phi theo lao ng, phn phi theo vn ti sn, phn phi theo gi tr sc lao ng, phn phi theo gi tr sc lao ng, phn phi thng qua qu phc li tp th v x hi. Trong phn phi theo lao ng l ch yu l c trng bn cht ca nn kinh t th trng nh hng XHCN v n l hnh thc thc hin v mt kinh t ca ch cng hu. -C ch vn hnh ca nn kinh t l c ch th trng c s qun l ca Nh nc XHCN. Nn kinh t th trng vn ng theo yu cu ca nhng quy lut vn c ca kinh t th trng nh quy lut gi tr, quy lut cung cu, cnh tranh... gi c do th trng quyt nh, th trng quyt nh vic phn phi cc ngun lc kinh t vo cc ngnh cc lnh vc ca nn kinh t. S qun l ca nh nc XHCN nhm sa cha nhng tht bi ca th trng, thc hin cc mc tiu x hi m bo cho nn kinh t th trng pht trin theo nh hng XHCN. Nh nc qun l nn kinh t th trng theo nguyn tc kt hp k hoch vi th trng. K hoch nhm iu chnh mc tiu ca nn kinh t, cn th trng t pht iu tit nn kinh t. Th trng l cn c xy dng v kim tra cc k hoch pht trin nhng mc tiu v bin php k hoch k hoch hng dn v iu tit th trng ph hp vi nh hng XHCN . S kt hp k hoch vi th trng phi th hin c tm v m ln vi m, nhm m bo nhng cn i ln tng th ca nn kinh t; un nn nhng lch lc do tc ng t pht ca th trng gy ra. - Kinh t th trng nh hng XHCN l nn kinh t m hi nhp . Trong xu hng quc t ha i sng kinh t, chnh tr x hi tc ng ca cch mng khoa hc cng ngh to ra s ph thuc ln nhau gia cc quc gia, cc nn kinh t. V vy m ca kinh t, hi nhp v khu vc v th gii l tt yu khch quan i vi nc ta. 42

Cho php ta thu hoch vn, k thut, cng ngh hin i, kinh nghim qun l tin tin ca cc nc khai thc tim nng th mnh trong nc pht huy ni lc, tranh th ngoi lc pht trin kinh t th trng hin i theo kiu rt ngn. M rng quan h kinh t i ngoi theo hng: a phng ha, a dng ha cc hnh thc i ngoi, gn th trng trong nc vi th trng khu vc v th gii; y mnh xut khu, ch ng tch cc thm nhp th trng th gii, ci thin mi trng u t v bng nhiu hnh thc thu ht vn u t nc ngoi.

43