Ua Khuyet Diem

Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB
MC LC
PHN 1: TNG QUAN V TIP NHN V ................................................................3 BIU DIN TRI THC ..................................................................................................3 1. Kho st bi ton xy dng v pht trin cc m hnh biu din tri thc cho cc h gii ton t ng................................................................................................................3 1.1 Gii thiu ...............................................................................................................3 1.2. Vn biu din tri th c........................................................................................4 1.3. M hnh tri thc cc i tng tnh ton ................................................................5 1.4 M hnh c s tri th c COKB.................................................................................7 1.4.1 M hnh........................................................................................................... 7 1.4.2 T chc c s tri thc COKB.........................................................................10 1.5. Bi ton gii ton m t C-Object...........................................................................11 1.6. Bi ton hnh hc phng ......................................................................................12 1.7. V d ..................................................................................................................13 2. Vn cn tn ti trong bi ton................................................................................13 3. Vn cn tp trung nghin cu v gii quyt ...........................................................14 PHN 2: C S L THUYT .....................................................................................15 1. Tm hiu v ngn ng t nhin...................................................................................15 1.1. nh ngha ...........................................................................................................15 1.2. Bn cht ca ngn ng ........................................................................................16 1.3. Tnh h th ng ca ngn ng ................................................................................16 1.4. c im ca ngn ng t nhin ting Vit v Ting Anh...................................18 2. Cc phng php x l ngn ng t nhin ng dng trong d ch t ng....................19 2.1. gii thiu cc ng dng ca x l ngn ng t nhin...........................................19 2.2. Mt s h dch my .............................................................................................20 2.3. Cc bi ton trong dch my ................................................................................20 PHN 3: NGHIN C U TH C NGHIM.......................................................... 28 1. M t bi ton cn x l.............................................................................................28
GVHD: PGS.TS. VN NHN
HVTH: L NHT TRNG CH1101150
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB 2. Gii quyt bi ton d ch ngn ng t nhin sang ngn ng c t ..............................29 2.1. Quy c chung cho bi ton ................................................................................30 2.2. M hnh c t tng qut .....................................................................................32 3.2.3. Gii quyt vn chuyn m u cu thnh d ng tin c t .................................35 2.4. Chuyn vn bn t ngn ng t nhin sang dng ngn ng tin c t ................39 3.2.5. Chuyn t ngn ng tin c t sang ngn ng c t bi ton .........................41 3. Thit k v ci t bi ton.........................................................................................45 3.1. Thit k giao din ................................................................................................45 3.2. Cc chc nng chnh............................................................................................46 3.3. Cng ngh s dng..............................................................................................50 3.4. Nh n xt..............................................................................................................50 PHN 4: KT LUN V HNG PHT TRIN ...................................................51 1. Kt lun .....................................................................................................................51 1.1. Vn t c...................................................................................................51 1.2. Vn cha t c ..........................................................................................51 2. Hng pht trin ........................................................................................................52 TI LIU THAM KHO..............................................................................................52
PHN 1: TNG QUAN V TIP NHN V BIU DIN TRI THC

1. Kho st bi ton xy dng v pht trin cc m hnh biu din tri thc cho
cc h gii ton t ng
Trong phn ny ta s bn lun cc cng trnh l thuyt cng nh ng dng c lin quan n mc tiu ca ti t nu ra mc tiu c th m ti tp trung nghin cu v gii quyt. 1.1 Gii thiu Cng ngh tri thc l mt lnh vc khoa hc my tnh nhm nghin cu v xy d ng cc h thng ngy cng thng minh hn v qua h tr tt hn cho vic x l thng tin v x l tri thc, tnh ton iu khin. Hai vn ln cn quan tm trong vic phn tch v pht trin h thng thng minh, c bit l h gii ton t ng l: Biu din tri thc Phng php v k thut tm kim hay suy din
Bi ton xy d ng v pht trin cc m hnh biu din tri thc cho cc h gii ton t ng gi mt v tr rt quan trng trong khoa hc my tnh cng nh trong lnh v c tr tu nhn to. Mc tiu c a bi ton ny l nhm xy dng v pht trin mt s m hnh biu din tri thc v cc thut gii t ng cho cc dng bi ton khc nhau da trn tri th c. Trong bi ton ny ta ch quan tm kho st n vic xy dng v pht trin mt s m hnh biu din tri thc cho h gii ton t ng. Cc m hnh ny c xy d ng v pht trin da trn cc phng php biu din tri thc c vi nhng pht trin nht nh to ra mt s m hnh biu din tri th c mi th hin c nhiu dng kin thc a dng hn. Theo PGS.TS. Vn Nhn a ra mt s m hnh biu din tri thc nh: m hnh mng suy din v tnh ton, m hnh mt i tng tnh ton (C-Object), m hnh tri thc v cc C-Object, v m hnh mng cc C-Object. Cc m hnh ny c s dng trong thit k v ci t mt s chng trnh gii t ng, mt s lp bi ton v cc tam
GVHD: PGS.TS. VN NHN 3 HVTH: L NHT TRNG CH1101150
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB gic, cc t gic, cc bi ton hnh hc ph ng, cc bi ton hnh hc gii tch v mt s bi ton trn cc phn ng ha h c. Trc ht ta cn phi bit cu trc ca mt h gii ton thng minh nh th no v m hnh biu din tri thc ng vai tr ra sao. Cu trc c bn c a m t h gii ton t ng da trn tri thc bao gm cc thnh phn c ch ra trn hnh 1.1 bn di.
Giao Ngi s dng Din
Hu chnh c s tri thc B suy din H thng con gii thch C s tri th c
Hnh 1.1 c u trc c a m t h gi i ton thng minh C th th y rng c s tri thc gi vai tr nh b no ca h thng trong cha cc kin thc cn thit cho vic gii m t bi ton. B suy din s p dng cc kin thc trong c s tri th c tm li gii cho bi ton. 1.2. Vn biu din tri thc Biu din tri thc ng vai tr rt quan trng trong h gii ton thng minh. Theo tng kt th c 4 lo i biu din tri thc khc nhau: biu din da trn logic hnh thc, biu din tri thc th tc, biu din d ng m ng, v biu din cu trc. Mi phng php ny ch biu din c mt kha cnh no ca tri thc trong khi tri thc cn c biu din da dng trong cc h ng dng. Cc phng php biu din tri thc nu trn u c u im nht nh trong biu din tng dng tri thc. Nhng tt c cc phng php ny u c m t nh c im chung l ch biu din mt kha cnh tri th c rt a dng v cha hng ti biu din m t tri th c bao hm nhiu d ng thng tin, nhiu dng s kin khc nhau. Cc h gii ton nh: cc chng trnh tnh ton hnh hc trong b phn m m Engineering 2000, chng trnh StudyWorks,
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB chng trnh Math Express... chng u c mt hn ch ln nh t l khng cho ta nhng m hnh biu din tri thc tt gip xy d ng mt c s tri thc, b suy din v cc thnh phn khc c a h thng. T ng nu ra cc m hnh biu din tri thc nh: m h nh mt i tng tnh ton (C-Object), m hnh tri th c v cc C-Object, v m hnh mng cc CObject v cc ng dng c a chng vo cc bi ton gii ton mt C-Object, cc bi ton hnh h c phng, gii cc bi ton hnh h c gii tch ba chiu, v gii m t s cc bi ton v phn ng ha hc. Ta s i vo nghin cu cch biu din tri thc c a cc h gii ton ny. 1.3. M hnh tri thc cc i tng tnh ton gip h gii ton t ng ti u c th ng dng rng ri cho nhiu bi ton phc tp, PGS.TS Vn Nhn v GS.TSKH.Hong Kim nu ra m hnh tri thc g i l m hnh tri thc cc i tng tnh ton. Trc ht ta cn tm hiu th no l mt i tng tnh ton (C-Object): l mt i tng O c cu trc bao gm: Mt danh sch cc thu c tnh Attr(O) ={x1, x2,..., xn} v gi a cc thuc tnh c lin h qua cc s kin, cc lut suy din hay cng th c tnh ton. Cc hnh vi lin quan n s suy din v tnh ton trn cc thu c tnh ca i tng nh: o Xc nh bao ng ca m t tp thuc tnh A. o Xt tnh gii c ca mt bi ton suy din tnh ton c d ng A B, vi A v B l con ca Attr(O). o Thc hin cc tnh ton. o Thc hin gi b sung gi thit cho bi ton o Xem xt tnh xc nh ca i tng Mt C-Object c th c m hnh ha bi mt b: (Attrs, F, Facts, Rules)
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Trong : Attrs l tp thuc tnh ca i tng, F l cc quan h suy din tnh ton, Facts l tp hp cc tnh ch t vn c ca i tng, v Rules l tp hp cc lu t suy din trn cc s kin. M hnh tri thc cc i tng tnh ton c th dng biu din cho mt d ng c s tri th c bao gm cc khi nim v cc i tng c cu trc cng vi cc loi quan h v cc cng thc tnh ton lin quan. Ta gi mt m hnh tri thc cc C-Object, vit tt l mt m hnh COKB (Computational Objects Knowledge Base), l m t h thng (C, H, R, Ops, Rules) g m: Mt tp hp C cc khi nim v C-Object: m i khi nim l mt lp C-Object c cu trc bn trong nh sau: o Kiu i tng o Danh sch cc thu c tnh o Quan h trn cu trc thit lp o Tp hp cc iu kin rng buc trn cc thu c tnh o Tp hp cc tnh cht ni ti trn thu c tnh. o Tp hp cc quan h suy din - tnh ton o Tp hp cc lut suy din c dng: {cc s kin gi thit} {cc s kin kt lun} Mt tp H cc quan h phn cp gia cc lo i i tng: c th ni rng H l mt biu Hasse khi xem quan h phn cp trn l m t quan h th t trn C. Mt tp R cc lo i quan h trn cc i tng: m i quan h c xc nh bi <tn quan h > v cc loi i tng ca quan h, v quan h c th c m t s tnh cht nht nh. Mt tp Ops cc ton t: cc ton t cho ta mt s php ton nht nh trn cc bin thc cng nh trn cc i tng
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Mt tp hp Rules gm cc lut c phn lp: mi lut cho ta mt qui tc suy lu n i n cc s kin m i t cc s kin no , v v mt cu trc m i lut r c th c m hnh di dng r : {sk1, sk2,..., skn} {sk1, sk2,..., skm} Mt s loi s kin: o S kin thng tin v lo i ca mt i tng. o S kin v tnh xc nh c a mt i tng (cc thuc tnh coi nh bit) hay ca m t thuc tnh. o S kin v xc nh ca m t thuc tnh hay mt i tng thng qua m t biu thc hng. o S kin v ph thuc ca mt i tng hay ca mt thuc tnh theo nh ng i tng hay cc thuc tnh khc thng qua mt cng thc tnh ton o S kin v mt quan h trn cc i tng hay trn cc thuc tnh ca i tng.
1.4 M hnh c s tri thc COKB

1.4.1 M hnh Ta g i m t m hnh tri th c v cc i tng tnh ton, vit tt l mt m hnh COKB (Computational Objects Knowledge Base), l mt h thng (C, H, R, Ops, Funcs, Rules) gm: Mt tp hp C cc khi nim v cc i tng tnh ton: Mi khi nim l mt loi i tng tnh ton c cu trc v c phn mc theo s thit lp ca cu trc i tng, gm: bin thc, i tng c bn, i tng mc 1 v i tng m c 2. Cc i tng c bn c cu trc rng ho c c cu trc gm mt s thu c tnh thuc kiu thc. Cc i tng lo i n y c th lm n n cho s thit lp cc i tng mc cao hn. Cc i tng tnh ton m c 1 c m t thuc tnh lo i <real> v c th c thit lp t mt danh sch nn cc i tng c bn.
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Cc i tng tnh ton mc 2 c cc thu c tnh loi real v cc thuc tnh thuc loi i tng m c 1, v i tng c th c thit lp trn mt danh sch n n cc i tng c bn. Mt tp hp H cc quan h phn cp gia cc loi i tng Trn tp hp C ta c m t quan h phn cp theo c th c mt s khi nim l s c bit ha c a cc khi nim khc, ch ng hn nh mt tam gic cn cng l mt tam gic, m t hnh bnh hnh cng l m t t gic. C th ni rng H l mt biu Hasse khi xem quan h phn cp trn l mt quan h th t trn C. Mt tp hp R cc khi nim v cc loi quan h trn cc loi i tng Mi quan h c xc nh bi <tn quan h> v cc lo i i tng c a quan h , v quan h c th c mt s tnh cht trong cc tnh cht sau y: tnh cht ph n x, tnh ch t i xng, tnh cht phn xng v tnh cht bc cu. Mt tp hp Ops cc ton t Cc ton t cho ta m t s php ton trn cc bin th c cng nh trn cc i tng, ch ng hn cc php ton s hc v tnh ton trn cc i tng on v gc tng t nh i vi cc bin thc. Mt tp hp Funcs cc chc nng: bao gm cc chc nng trn Com-Objects. Chc nng cng l mt loi kin thc ph bin trong cc lnh v c thc t, c bit l lnh vc khoa hc t nhin nh cc lnh vc ca ton hc, lnh vc vt l. Trong hnh h c phn tch, chng ta c cc chc nng: khong cch gia hai im, khong cch t mt im n mt ng th ng ho c m t my bay, d bo ca mt im hoc mt dng ln my bay, yu t quyt nh ca ma trn vung cng l mt chc nng trn ma trn vung trong i s tuyn tnh. Mt tp hp Rules g m cc lu t
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Cc lut th hin cc tri th c mang tnh ph qut trn cc khi nim v cc lo i s kin khc nhau. Mi lu t cho ta mt qui tc suy lun i n cc s kin m i t cc s kin no , v v mt cu trc n gm 2 thnh ph n chnh l: phn gi thit c a lu t v phn kt lun ca lut. Phn gi thit v phn kt lun u l cc tp hp s kin trn cc i tng nh t nh. V d: Ph n kin thc v cc tam gic v cc t gic trong hnh h c phng c th c biu din theo m hnh tri thc v cc i tng tnh ton nh di y. Cc khi nim v cc i tng gm: im. on th ng. Gc. Cc loi tam gic v cc loi t gic. Cc quan h phn cp gia cc loi i tng: Gia cc khi nim v cc loi tam gic v cc loi t gic c cc quan h phn cp theo s c bit ha ca cc khi nim, c th hin bi cc biu sau y: Cc khi nim v cc lo i quan h gia cc loi i tng: Cc quan h gi a cc khi nim bao g m cc lo i quan h nh: Quan h thu c v ca 1 im i vi mt on thng. Quan h trung im ca mt im i vi mt on thng. Quan h song song gia 2 on thng. Quan h vung gc gia 2 on thng. Quan h bng nhau gia 2 tam gic. Cc ton t:
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Cc ton t s hc v cc hm s cp cng p dng i vi cc i tng loi on thng v cc i tng loi gc. Cc lut: Cc lut th hin cc nh l hay qui tc suy din trn cc lo i s kin khc nhau. V d : Mt tam gic ABC c 2 cnh AB v AC bng nhau th tam giac l tam gic cn ti A. Vi 3 on thng a, b v c, n u a // b v a c th ta c b c. 1.4.2 T chc c s tri thc COKB C s tri thc COKB c th c t chc bi mt h thng tp tin vn bn c cu trc nh sau: Tp tin Objects.txt lu tr cc nh danh cho cc lo i i tng C-Object. Tp tin RELATIONS.txt lu tr thng tin v cc loi quan h khc nhau trn cc lo i C-Object. Tp tin Hierarchy.txt lu li cc biu Hasse th hin quan h phn cp trn cc khi nim. Cc tp tin vi tn tp tin lu tr cc cu trc ca lo i i tng. Tp tin Operators.txt lu tr cc thng tin v cc ton t trn cc i tng. Tp tin FACTS.txt lu tr thng tin v cc loi s kin khc nhau. Tp tin RULES.txt lu h lut ca c s tri thc.
10
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Biu phn cp khi nim
Cc loi i tng
Cu trc i tng
...
Cc quan
Cc loi s kin Cc ton t Cc lu t
Cu trc i tng
Hnh 1.2 : bi u lin h gia cc thnh ph n trong m hnh COKB Do cch t chc tri thc trong m hnh COKB r rng v rnh mch vi y cc thng tin cng vi cc lin h khc nhau rt a dng. V cng chnh v th ta ph i phn tch u vo rnh mch ging nh cc thnh phn trong m hnh c s tri thc quy nh. Do bi ton s c quy nh vi cu trc c bit c gi l ngn ng c t bi ton. Ta i vo xem xt ngn ng c t bi ton ca hai h gii ton t ng: gii ton m t CObject v gii bi ton hnh h c phng. 1.5. Bi ton gii ton mt C-Object Ho t ng ca chng trnh gii ton C-Object da trn c s tri thc cc C-Object c t chc theo m hnh COKB Phn tch Gi thit: A Kt lun: B
Gii
Dch v tri th c
Li gii
Tri thc
Hnh 1.3 s hot ng gi i mt bi ton

Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB a u vo cho chng trnh gii ton C-Object da trn c s tri thc cc CObject c t ch c theo m hnh COKB th cu trc ca m t bi ton c dng nh sau : begin_hypothesis parameters: objects: <cc i tng> facts: <cc s kin> ... end_hypothesis begin_goal <m c tiu c a bi ton> end_goal Cu trc bi ton ny s c ngi dng phn tch v a vo cho h v h gii ton s da vo mt s th t c chnh phn tch bi v tm li gii. 1.6. Bi ton hnh hc phng u vo c a h ny cng cn m t ngn ng c t cho bi ton: bi ton c khai bo theo cu trc sau: begin_hypothesis parameters: objects: <cc i tng> facts: <cc s kin> ... end_hypothesis begin_goal <m c tiu c a bi ton> end_goal : <kiu i tng> <cc tham bin> : <kiu i tng> <cc tham bin>
12
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Cng vic a ra ngn ng c t cho bi ton cng phi c ngi s dng t a ra theo mu quy nh m cha c h thng no lm t ng thay cho vic ny. 1.7. V d bi ton theo ngn ng t nhin: Cho tam gic ABC, cn ti A, v cho bit trc gc nh A b ng , cnh y a bng m. Bn ngoi tam gic c hai hnh vung ABDE v ACFG. Tnh di EG. c t bi ton: begin_hypothesis parameters: objects: O1 O2 O3 O4 facts: O1.GOC[C, A, B]; O1.DOAN[B, C]; O1.A = Pi O2.A end_hypothesis begin_goal determine: end_goal O2.DOAN[E, G]; : : : : TAM_GIAC[A, B, C]; TAM_GIAC[A, G, E]; HINH_VUONG[A, E, D, B]; HINH_VUONG[A, C, F, G]; A, B, C, D, E, F, G: DIEM;
2. V n cn tn ti trong bi ton
Bi ton trn a ra m hnh biu din tri thc kh tt ph c v cho gii bi ton mt cch t ng, tuy nhin d liu u vo ca h khng phi l bi ton theo ngn ng t nhin m l theo mt nh dng cho trc, m t ngn ng c t bi ton. V th , vn gp ph i bi ton ny l khi ta mu n gii mt bi ton th trc ht chng ta ph i lm mt cch th cng a ra dng c t ca chng ri m i a vo h gii. iu
13
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB lm cho d liu u vo ca h gii ton khng c t nhin v gy kh khn cho ngi s dng.
3. V n cn tp trung nghin cu v gii quyt

gii quyt vn u vo cho h gii ton t ng c t nhin hn, trong ti ny em s i su vo nghin cu v xy dng h thng Dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t. Vn y c ngha l: khi ta nh p mt bi ton bng ngn ng t nhin th h th ng s t ng x l a ra dng ngn ng c t ca bi ton lm u vo cho h gii ton thng minh. Hng gii quyt vn : D a trn b t in ton hc c ng ngha c xy d ng v cc x l trn ngn ng t nhin nh tch t, tch cu, tch on. Ly kt qu t vic tch cu theo t lo i chuyn thnh dng tin c t cho tng mu cu. T dng tin c t ca tng loi mu cu ta a chng v d ng c t chi tit v lu xung file XML lm d liu u vo ca cc h gii ton thng minh.
14
PHN 2: C S L THUYT
1. Tm hiu v ngn ng t nhin
Trc h t ta cn phn bit thut ng ngn ng t nhin ( Natural Language), nh ting Vit, tin Anh, ting Php, ting Ngavi ngn ng nhn to (Artificial Language), nh: ngn ng my tnh (C, Pascal, C#...). C khong 5600 ngn ng trn th gii, c phn b khng ng u , c ngn ng c hng trm triu ngi s dng nh : Quan Thoi, Anh, Ty Ban Nha, Nga, Php ting Vit ng hng th 20, nhng ch c ngn ng c vi chc ngi s dng (ch yu l ngn ng ca cc b tc t ngi v hin nay cc loi ngn ng ny ang dn b mt i). Trong s 5600 ngn ng , ch c mt s t cc ngn ng l c ch vit. 1.1. nh ngha Cng nh cc phm tr khc, ngn ng cng vy c rt nhiu khi nim, sau y chng ta s tm hiu m t s khi nim v ngn ng: Ngn ng : l m t h thng nhng n v vt cht v nhng quy tc hot ng ca chng, dng lm cng c giao tip ca con ngi, c ph n nh trong thc cng ng tru tng khi bt k mt t tng, cm xc v c mun c th no. Ngn ng : l h thng tn hiu quan trng v c o nht trong giao tip ca loi ngi; l phng tin biu hin v pht trin t duy, bo lu v chuyn giao c hiu l c nht cc truyn thng lch s - vn ho ca mt dn t c. Ngn ng l mt loi h thng tn hiu bao gm mt hnh thc v m t ni dung. Ngn ng l m thanh c ngha v h thng m loi ngi dng lin lc, cm thng v din t t tng vi nhau. Ngn ng t nhin l ngn ng s dng hng ngy trong giao tip, c th l ting Anh, Php, Nht, Vit,N c th lu tr li trn my tnh di dng vn bn, email,hoc thu m li ging ni.
15
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Tm li, ngn ng c th c hiu l h thng nhng m, nhng t v nhng quy tc kt hp chng m nhng ngi trong cng m t cng ng dng lm phng tin giao tip vi nhau. 1.2. Bn cht ca ngn ng Ngn ng l mt hin tng x hi: khng l hin tng t nhin, c nhn, sinh vt (di truyn) v l hin tng x hi c bit. Ngn ng l phng tin giao tip quan trng nht ca con ngi : cc phng tin khc c din gii qua ngn ng. Ngn ng l hin tng trc tip ca t tng: ngn ng l phng tin ca t duy. Quan h ngn ng - t duy ( thc) hin thc tng ng vi quan h t - khi nim s vt. Ngn ng l mt h thng tn hiu n c bn cht tn hiu: ging nh tn hiu c hai mt: m t biu hin vt cht (m, ch ) v mt c biu hin (ngh a). Hai mt ci biu hin v ci c biu hin ca tn hiu ngn ng c quan h gn b vi nhau nh hai mt ca m t t giy, nhng hai mt li c quan h v on vi nhau, ngha l quan h m khng gii thch c l do, quan h ch do quy c, thoi quen c a cng ng. V y ngn ng l h thng k hiu c bit dng lm phng tin giao tip quan trng nh t ca con ngi. 1.3. Tnh h thng ca ngn ng
Cc cp trong ngn ng
Theo trnh t nh n ln, c th k ra cc n v c a ngn ng l: m v, hnh v, t, ng, cu v vn bn. m v: n v m thanh nh nht cu to v khu bit v mt biu hin vt ch t (m thanh) ca cc n v khc. Hnh v: n v nh nh t mang ngh a c cu to bi cc m v. T: n v mang ngh a c lp, c cu to bi hnh v, c chc nng nh danh. Ng: gm hai hay nhiu t c quan h ng php hay ng ngha vi nhau.
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Cu: gm cc t/ng c quan h ng php hay ng ngh a vi nhau v c chc nng c b n l thng bo. Vn bn: h thng cc cu lin kt vi nhau v mt hnh thc, ng php, ng ngha v ng dng.
Cc quan h trong ngn ng

Mi loi n v k trn lm thnh mt tiu h thng trong m t h thng ln l h thng ngn ng. Ngi ta gi mi tiu h thng ca ngn ng l mt cp . V cc tiu h thng c quan h chi phi vi nhau. V d: cp cu, cp t, cp hnh v, cp m v. Cc n v ca ngn ng quan h vi nhau rt phc tp v theo nhiu kiu. C 3 quan h c t li nh t l: Quan h cp bc : n v cp b c cao hn bao gi cng bao hm n v c a cp th p hn v ngc li: V d : Cu s bao hm t,... Quan h ng on (syntagmatical relation): ni kt cc n v ngn ng thnh chui khi ngn ng i vo hot ng cn g i l tnh hnh tuyn ca ngn ng. V d : This book; this book is interesting... Quan h lin tng (associative relation): l quan h xu chui ; mt yu t xut hin vi nhng yu t khim din ng sau lng n, v nguyn tc c th thay th cho n VD: I read book (newspaper, magazine...) th cc t newspaper, magazine l tng ng vi book c th thay th c.
Cc phng din trong ngn ng

m i cp (hnh v, t, ng, cu), cc n v ngn ng thng c cc phng din sau: Hnh thi: mi quan h gia n v ngn ng vi hnh th c cu to ca n v . Ng php: mi quan h gia n v ngn ng ny vi cc n v ngn ng hu quan.
17
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Ng ngh a: m i quan h gia n v ngn ng vi ni dung (v m t ngha) ca n v . Ng dng : m i quan h gia n v ngn ng vi m c ch s dng ca n v . 1.4. c im ca ngn ng t nhin ting Vit v Ting Anh
c im ca ting Anh
Ting Anh c xp vo loi hnh bin cch hay cn gi l loi hnh khut chit vi nhng c im chnh nh sau : Trong hot ng ngn ng, t c bin i hnh thi. ngha ng php nm trong t . Hin tng cu to t bng cch ghp thm ph t vo gc t rt ph bin. Kt hp gia cc hnh v l cht ch . Ranh gii gia cc hnh v l kh xc nh. Ranh gii t c nhn din bng khong trng ho c du cu.
c im ca ting Vit
Ting vit c xp vo lo i hnh n lp hay cn gi l lo i hnh phi hnh thi, khng bin hnh, n tit vi nhng c im chnh nh sau : Trong hot ng ngn ng, t khng bin i hnh thi. ngha ng php nm ngoi t . Phng thc ng php ch yu l: trt t t v t h. Tn ti m t loi n v c bit, l h nh tit m ng m ca chng trng kht vi m tit, v n v cng chnh l hnh v ting vit hay cn gi ting. Ranh gii t khng c xc nh mc nhin bng khong trng nh cc ting bin hnh khc. iu ny khin cho vic phn bit hnh thi ting vit tr nn kh khn. Vic nh n din ranh gii t l quan trng lm tin cho cc x l tip theo sau nh: kim tra li chnh t, gn nhn t loi, thng k tn sut t ,.. Tn ti loi t c bit t ch loi hay cn g i l ph danh t ch lo i danh t i km vi danh t.
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB V mt ng m hc, cc m tit ting vit u mang mt trong 6 m iu : ngang, sc, huyn, hi, ng, nng. y l m v siu on tnh. Ting vit cn hin tng ly nh: lp lnh, lung linh
Tm tt cc im khc bit gia ting Anh v ting Vit.

c im n v c bn Tin t/hu t T loi Ting Khng c Khng nh ngh a r T hp c ngh a da vo ng cnh c a cc ting Ting Vit T c c nh ngh a r Da vo kho ng trng hoc d u cu. Ting Anh
Ranh gii t
B ng 3.1: s khc nhau v c im ting Anh v Ting Vit
2. Cc phng php x l ngn ng t nhin ng dng trong dch t ng

2.1. gii thiu cc ng dng ca x l ngn ng t nhin Nghin cu x l ngn ng t nhin l nh m mc ch lm cho my tnh c th t x l ngn ng t nhin, hiu c ngn ng t nhin. Hin nay kt qu ca x l ngn ng t nhin c ng dng vo rt nhiu bi ton nh: dch t ng (MACHINE TRANLATION), x l vn bn (kim tra l i chnh t, kim li vn phm, phn lo i vn bn, tm tt vn bn...), nhn dng k t (ORC) v cc ng dng khc nh: kim tra thng tin theo ng ngha, truy vn c s d liu... Trong vn d ch my l vn kh khn nh t trong vic ng dng ca tr tu nhn to vo thc t v cng l vn c tranh lu n v bn ci nhiu nht t trc n nay. Gn y vn dch my ang c quan tm mnh m v t c m t s kt qu ng khch l. Kt qu ny t c l do c c cc nghin cu m i v l thuyt ngn ng hc v s ra i ca th h my tnh mi mnh hn. Tuy nhin vic dch my cng ch hn ch n vic d ch cc ti liu k thu t, t ting Anh sang ting Vit, Anh Php,...
19
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB 2.2. Mt s h dch my n nay trn th gii c nhiu nhm/cng ty d ch my khc nhau: nhm SYSTRAN c a M, CETA Php... nhng ni ting v hiu qu nht l h dch Anh Php METO chuyn dch cc b n tin d bo thi tit Canada. Nam , c d n Nghin cu v trin khai h dch a ngn ng gi a Nht v cc nc Chu . Trong nhng nm gn y Nht l nc u t nhiu nht vo nhng h dch thng mi (trn my tnh c nhn PC v my cm tay PDA) d ch Nht Anh... Ti Vit Nam, cng c nhiu ti nghin cu, phn m m thc hin vic dch t ng t Anh sang Vit nh h dch ti liu Tin Hc EVT ca khoa CNTT, trng H Khoa H c T Nhin H Quc Gia TPHCM (GS.Hong Kim TS.inh in), ti dch my ca khoa CNTT, trng H Bch Khoa H Qu c Gia TPHCM (PGS.Phan Th Ti), ph n mm d ch Anh Vit EVTRAN ca Vin Cng Ngh vi in t (TS.L Khnh Hng), trang Web dch Anh Vit, Php Vit ca TS.on Nguyn Hi... Thm ch cn c nhm nghin cu kt hp vi b nhn dng v tng hp ting ni thc hin robot phin d ch ting ni ging nh ngi tht (h MOBIL). Nhn chung tt c cc h dch trn cng ch dng ch dch t ting nc ny sang ting nc khc thi: Anh Vit, Anh Php, Vit Anh,... nhng cha c h dch no l dch t ng no dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t ca bi ton lm u vo cho cc h gii ton t ng m nhng c t phi do con ngi lm bng tay. Trong ti ny, em s s dng kt qu ca x l ngn ng t nhin ng dng vo h dch t ng, nhng khng phi xy d ng ph n mm d ch t ting nc ny sang ting nc khc m l xy dng ph n mm dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t lm u vo cho cc h gii ton t ng. 2.3. Cc bi ton trong dch my thc hin vic dch vn bn ta cn ph i gii quyt m t s bi ton chnh nh sau: Tin x l: tch cu, tch on.. Phn tch hnh thi ngn ng : tch t nhn din tn ring, t vit tt.
20
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Phn tch t php ngn ng ngun: gn nhn t loi Phn tch c php ngn ng ngun: xy dng cy c php, quan h ng php. Phn tch ng ngh a ngn ng ngun: gn nhn ng ngha cho cc t trong cu. Chuyn i cy c php t ngn ng ngun sang ngn ng ch. Hnh thnh cu ca ngn ng ch t cy c php ngn ng ch.
Tin x l
Khi u vo ca h thng l mt on vn bn ta phi tin hnh x l s b vn bn u vo r i phn tch chng thnh cc n v r rng cho h thng chnh d x l. Bi ton tin x l s bao gm cc bc sau: Trc h t x l s b vn bn u vo l lm sch vn bn bng cch xa b nh ng k t , nhng vng khng cn thit cho h th ng. Mi on vn bn u vo s c b phn tin x l nh n din ra cc ch thch, tiu , on vn trong vn bn s th t v gch u dng. Giai on quan trng v trng tm nht c a tin x l l phn tch on vn thnh cc cu. V hn na l tch cc cu thnh cc m nh gim tnh ph c tp cho h thng cng nh cht lng v tc x l ca h thng. Giai o n x l s b on vn b n: u tin on vn bn u vo s c b ph n tin x l nh n din cc k t c bit, cc nh d ng ca vn bn sau xa b chng hoc thay th b ng k t nh dng ring do h thng quy nh hoc lu li thng tin ca chng. Sau vn bn gc s c a v dng theo quy nh c a h thng. Da vo cc nh dng ring ca h thng th vic x l s d dng hn. Giai on tch vn bn thnh on: Do s a dng v trnh by v nh dng vn bn ca ngi dng c bit l trong vn bn dng text. Do , y l mt vn kh khn trong x l tch vn bn thnh tng on y l mt kh khn rt ln cho h tin x l v khng th lng trc c ht tt c kh nng nh dng ca ngi dng.
21
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Ngoi ra trong cc on vn text thng thng cng c nhiu cch trnh by khc nhau. VD: on vn c th tht vo dng u tin, c th v a tht dng u tin v tht dng c cc dng cn li; u vn bn c th nh s 1, 2, 3,...; A, B, C, I, II, III,... Cng do s a dng trong cch trnh by vn bn nh vy, vic phn tch kt cu ca vn bn phn tch on gp nhiu kh khn v vic a ra nhng thng tin chnh xc v v tr c a cu cho h dch ch c th t c m t kt qu tng i. gim bt phc tp bi ton gp phi ta cn a ra quy c trnh by vn bn nh sau: Do s a dng trong cch trnh by vn bn cn d ch, m c s ca tin x l li da trn cch trnh by nn cn phi c mt quy cch trnh by chun, theo phn h tin x l c th phn bit cc thnh phn trong vn bn. Quy cch ny cng cn phi c s dng rng ri v tng i linh ho t c th ph h p vi mt lng ln cc vn bn cn d ch. V vy, quy cch trnh by c ngh d a trn cch trnh by vn bn ting Anh thng thng, c s dng nhiu trong cc vn bn hnh chnh, sch bo, cc ti liu in t... y ch l mt cch trnh by ph bin c s dng nhiu nn khng th bao ht tt c cc cch trnh by khc nhau c th c. Tuy nhin cch trnh by ny da trn nhng c im chung nht ca vn bn ting Anh c gng trnh nh m ln khi x l cc lo i vn bn kiu khc chu n. Ngoi ra, vic tch on cn ch n du hiu bt u on nh: vit hoa u dng, tht u dng...v d u hiu kt thc on nh du ch m cu... Tch cu: Trong mt on vn bn ting Anh hay a s cc ngn ng thng dng khc, thng thng th ngi ta dng du chm (.), chm than (!), ch m hi (?) v m t s su khc n a nhn bit kt thc cu. Ta gi nhng du ny l nh ng du bo hiu kt thc cu hay du chm cu. Tuy nhin do tnh nh p nhng c a d u bo hiu kt thc cu, nn vic xc nh ranh gii cu khng cn n gin nh chng ta ngh.
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB VD: du chm, c th biu th nh mt d u ch m thp phn, m t cm t vit tt, s kt thc cu vn hoc ngay c t vit tt nm cui cu vn. Mt du chm hi hay d u ch m than c th xu t hin trong d u ngoc n, ngoc kp hay cng nh cui cu. nh n din du chm cu, ngi ta c th dng cc heuristics ho c cc m hnh hc ph c tp hn: mng neural, ...
Phn tch hnh thi ngn ng

Nhn din tn ring: tn ring chc chn l nh ng chui k t m trong k t u tin phi c vit hoa, nhng cng c nhng chu i k t c vit hoa ch u (u cu, vit tt, nhn m nh...) nhng chng khng phi l tn ring. V d ta xem xt cc trng hp sau: IBM, CNTT, I.T., Hanoi, Thanh, Lan, Reading is,...trong tt c khng phi l tn ring (nh CNTT, Information Technology, Reading). V v y, bi ton nhn din tn ring nhm gii quyt cc nhp nhng ni trn. Quan phn tch trn ta thy: trong mt vn bn, vic xc nh u l tn ring (c th gi l danh t ring) khng ch n thun l da vo vit hoa hay khng vit hoa, m ph i da vo cc thng tin ng cnh chung quanh vi nhiu cp (hnh thi, ng php v thm ch c ng ngh a). nhn din c tn ring, th ngoi vic da trn hnh thi bn ngoi (vit hoa, u dng, tiu ...) ta thng xy d ng m t danh sch cc tn ring c th c (tn ngi, a danh,...) v danh sch ny c g i l gazetteer. (vic xy d ng danh sch nh th i hi thi gian v cng sc rt ln). n nay, gii quyt bi ton ny, ngi ta s dng cc phng php sau: Da trn cc heuristics: chng hn i vi cc danh hiu (title), cc t thng vit tt,...(nh Dr., TS.,...) l nhng t ring. Da trn danh sch cc tn ring (gazetteer): tn ring c th l tn ca ngi, c a t chc, ca a danh, ca sn phm,... v hin nay trn th gii (c trn Internet) ngi ta xy dng mt danh sch nh th.
23
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Bi ton nhn din tn ring c lin h cht ch vi bi ton nh n din d u ch m cu. V khi ta bit d u ch m l thnh phn thuc tn ring trong cc trng hp: Dr., TS.,... th ta suy ra ngay du chm khng phi l du chm cu. Vic nhn din tn ring rt cn thit trong vic phn tch vn bn gn nhn t loi, phn tch c php, phn tch ng ngha, dch t ng, tm tt vn bn, hiu vn bn,... Nhn din ranh gii t: Nh n din ranh gii t (word boundary identification) hay cn gi l phn on t (word segmentation) l mt cng on tin quyt i vi hu h t cc h x l ngn ng t nhin. i vi cc ngn ng bin hnh (ting Anh, ting Nga,...) th ranh gii t c xc nh ch yu bng khong trng hay du cu, cn i vi cc ngn ng n lp (ting Vit, ting Hoa, ting Thi,...) th khong trng khng phi l tiu ch nhn din t. Mun xc nh c ranh gii t trong cc ngn ng ny, chng ta phi d a vo cc thng tin m c cao hn, nhu h nh thi, t php, c php, ho c ng ngha hoc v th m ch c ng dng. Trong bi ton tch t, chng ta cn ph i n m vng cc tiu ch ranh gii t ting Vit c xy d ng da trn c s ngn ng hc. Tht vy, ta phi bit: xe p, cun sch, v sao, tm ra,... c ph i l t hay khng t mi a cho my cch nhn din t mt cch t ng. nh n din ranh gii t, ngi ta s dng mt s m hnh nh: MM (Maximum Matching: forward / backward hay cn gi LRMM: Left Right)... Theo phng php LRMM, phn on t ting Vit trong m t ng/cu , ta i t tri sang phi v chn t c nhiu m nht m c m t trong t in, r i c tip tc cho t k tip cho n h t cu. Vi cch ny, ta d dng tch chnh xc cc ng/cu nh: nhn dn | Vit Nam | anh hng; thnh lp | nc | Vit Nam | dn ch | cng ha,... Tuy nhin phng php ny s tch t sai trong cc trng h p: h c sinh | hc sinh | hc, mt | ng | quan ti | gii,... C nhiu cch gii quyt vn ny, nhng phng php WFST c a Richard W. Sproat c xem l phng php hiu qu nht v chnh xc ca n n 95% khi p dng cho ting Hoa. Nhng khi h a ra nhiu kt qu c chnh xc xp x nh nhau
24
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB th vic chn li gii ti u l mt vn kh khn. Cc tc gi Hong Kim, inh in a ra cch gii quyt cho vn ny l kt hp m ng neural ti u bi ton ny.
Phn tch t php ngn ng ngun: gn nhn t loi

xc nh lo i t c a t mt cch t ng, ch yu ta phi gii quyt trng hp nh p nhng t lo i v m t t c nhiu t loi, nhng trong cu c th n ch c th c mt t loi ng m thi. Danh sch cc t loi c th c ca mt ngn ng c gi l b nhn t lo i (POS-tagset) ca ngn ng . gn nhn t lo i ngi ta c th s dng nhiu phng php khc nhau nh: m hnh Markov n (HMM), da trn b nh (memory-based), TBL, m ng Neural, cy quyt nh,... trong phng php TBL t ra rt hiu qu v c s dng ph bin nht hin nay. Ngoi ra, phng php ny cn c u th l kh nng sa sai trn u ra ca h thng gn nhn t loi cho ting Anh bng gii thut h c fast-TBL tn l fTBL-toolkit c cng b rng ri trn th gii.
Phn tch c php ngn ng ngun

Gn nhn ranh gii ng ngha: gn nhn ranh gii ng ngha l bi ton nh du u l bt u (du [) u l kt thc (du ]) ca cc ng ngha (phrases), nh: danh ng (Noun Phrase), ng ng (Verb Phrase),... d ng nh du ny cn gi l dng ngoc (brackets). V d: [I]NP [enterV [aDet newAdj bankN]NP]VP. Nu trong mt ng khng bao hm mt ng no khc th ng c gi l ng c s (base phrase). Vic xc nh rang gii ng ph thuc vo kt qu gn nhn t lo i trc . Gn nhn quan h ng php: gn nhn quan h ng php (grammatical relations) l cng on c thc hin sau cng on gn nhn t lo i v gn nhn ranh gii ng. V d: trong cu I enter an old bank, sau khi qua hai ph n gn nhn trn ta c: [I]NP [enterV [anDet old Adj bankN]NP]VP. Bc tip theo l xc nh mt cch tng minh cc quan h ng php c th c gia cc thnh phn c php c xc nh, chng h n quan h S-V (Subject-Verb), V-O,... nh h nh sau:
25
I S-V
enter V-O
an D-N
old
A-N
bank
Hnh 2.1 cc quan h ng php Gn nhn cy c php: gn nhn cy c php hay cn g i l phn tch c php l nhm phn tch mt cu thnh nh ng thnh phn vn phm c lin quan vi nhau v c th hin thnh cy c php. Khi nhp cu, ta ph i phn thnh cc thnh ph n nh: ch ng, v ng; gn vai tr ch t/i t ca ng t chnh, b ngha,... V d: nhp cu I enter the bank, n s phn tch thnh dng nh sau: [I]NP [enterV [anDet oldAdj bankN]NP]VP v cy c php tng ng: S NP V VP NP
enter
the bank
Hnh 2.2: cy c php c a cy I enter the bank phn tch c php, ta c th dng cch tip cn d a trn lut (rule-based) hoc d a trn thng k t kho ng liu (corpus): Vi cch tip cn da trn lut, ta cn c b lut vn phm v gii thut phn tch c php. Vi cch tip cn d a trn th ng k, chng ta cn c kho ng liu m trong cc cu c phn tch c php chnh xc (ch ng hn nh ng liu PennTreeBank, SUSANNE cho ting Anh). H thng hc t kho ng liu rt ra quy lut gn nhn cy c php cho cu mi bng nhng phng php nh: Maximum Entropy, thng k,
26
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB im kh khn nht trong vic phn tch c php l cch chn cy c php ti u. Vi mt cu thng n to ra nhiu cy c php khc nhau, khin ta khng bit chn kt qu no cho ng.
Chuyn i c php ngn ng ngun sang ngn ng ch

Trong h dch theo chin lc chuyn i c php (syntactic-transfer-based), vic chuyn i cy c php ng vai tr rt quan trng, nh hng nhiu n cht lng dch c a h. Chuyn i cy c php nhm chuyn i mt cy c php ca ngn ng ngun (ch ng hn ting Anh) sang cy c php c a ngn ng ch (chng hn ting Vit). V d: cu ting Anh a new computer system sau khi phn tch hnh thi ng php v ng ngha ta s xy d ng v chuyn i cy c php t ngn ng ngun sang ngn ng ch nh sau:
NP
NP
Det
Adj
N1
N0
Det
N0
N1
Adj
new
computer system
mt
h thng my tnh
m i
Hnh 2.3: chuyn i cy c php Anh Vit c a m t danh ng
27
PHN 3: NGHIN CU THC NGHIM

Qua vic kh o st bi ton xy d ng v pht trin cc m hnh biu din tri thc cho h gii ton t ng ca GS.TSKH.Hong Kim v ph n c s l thuyt v x l ngn ng t nhin trong h d ch t ng. Da trn nh ng c s , trong phn ny ti s nghin cu v pht trin bi ton d ch ngn ng t nhin sang ngn ng c t v nu ln hng gii quyt ca bi ton.
1. M t bi ton cn x l
Bi ton c cp v nghin cu trong ti ny l dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t nh m phc v u vo cho h gii ton thng minh. u vo ca bi ton ny l mt bi ton dng ngn ng t nhin ting Vit (ngn ng ngun), quy trnh x l lm sao chuyn bi ton ny sang d ng tin c t v sau l ngn ng c t (ngn ng ch) cui cng l lu kt qu ny vo file Dacta.xml. M hnh bi ton c biu din nh hnh 4.1: bi ton
B phn chuyn ngn ng tin c t. Phn lo i gi thit kt lun
CSDL mu cu
Mu cu vi c t
mu cu vi c t
B lm sau c t Dacta.xm l
Ngn ng c t
Hnh 3.1: m hnh bi ton chuyn t ngn ng t nhin sang ngn ng c t Bi ton ny c ng dng lm u vo cho h gii ton t ng trong lnh vc ton hc.
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Trong khi cc h gii ton thng minh c th t ng gii mt bi ton nhng u vo ca n khng c t nhin m l mt bi ton c a v dng ngn ng c t quy nh cho h gii v bi ton c a v dng c t th c lm th cng bng tay, v d nh h gii ton thng minh gii mt bi ton hnh h c phng ca TS. vn Nhn m ta kh o st ph n 2. V y vn m bi ton t ra l lm sao gip u vo ca cc h gii ton thng minh c t nhin hn. Vic chuyn t mt bi ton t ngn ng t nhin sang dng ngn ng c t ca bi ton s c lm mt cch t ng. lm c iu ny ta phi da trn b t in c ng ngha c xy d ng ng dng trong lnh vc ton hc v kt qu c a h thng x l ngn ng t nhin: tch t, tch cu a ra dng m u cu theo t loi. Bi ton t ra yu cu nh sau: Input: mt bi ton Output: ngn ng c t ca bi ton
gii quyt yu cu ca bi ton ta cn thc hin cc bc ln sau: Bc 1: c file XML c s d liu mu cu (CSDL mu cu) cho trc ly tng dng mu cu a chng v ngn ng tin c t Bc 2: chuyn on vn t ngn ng t nhin sang ngn ng c t theo nh ngh a cho trc. Bc 3: t dng tin c t a on vn bn thnh dng c t chi tit output.
2. Gii quyt bi ton dch ngn ng t nhin sang ngn ng c t

gii quyt bi ton nu mc 4.1 ta cn phi a ra m t s quy c chung cho bi ton, cc m hnh c t tng qut v sau s i vo gii quyt t ng vn m bi ton t ra.
29
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB 2.1. Quy c chung cho bi ton gii quyt ba bc nu trn ta cn a ra quy c chung cho bi ton. Vn t ra y l lm sao c mt cu m a ra c d ng c t ca chng, quan trng l do ngha c a t. V vy em phn ra thnh 5 dng t c m t nh sau: i tng: Tn i tng Ngha i tng Tham s chnh Thu c tnh ca i tng
V d: cho A l mt im im tn i tng l DIEM Ngh a ca i tng l im Tham s chnh A l k t Cc thuc tnh Ho c cho tam gic ABC. Tam gic tn i tng l TAM_GIAC Ngh a ca i tng l tam gic Tham s chnh: c 3 k t A, B, C Cc thuc tnh: nh, gc, cnh,... Nhn chung cc i tng thng l nh ng danh t. c im: c im thng xut hin ba loi t: ng t, danh t v tnh t. c im th thuc v i tng. V d: c im thuc v im Cho M l trung im on AB. Cho B l im no n m ngoi tam gic HEK. Hay c im thu c v ng/on thng
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Cho BC l phn gic gc ABD c im gm c c im mt ngi, hai ngi, ba ngi v nhiu ngi V d: Cho AK l phn gic gc BAC -> c im 1 ngi Cho gc ABC k b vi gc BCD -> c im hai ngi Cho ng th ng AB vung gc vi ng th ng TD ti M -> c im 3 ngi. Cho ng th ng TD, GH, KE ct nhau ti im M -> c im nhiu ngi. Thng thng c im thng xut hin vi cc t l, vi, ca hay ti. Thu c tnh: l cc c trng ca i tng thuc v bn cht ca i tng V d: tn ca i tng, s o ca i tng, chiu di ca i tng. Thng thng thuc tnh thng xut hin chung vi t c a Tnh cht: T thng dng: b ng, = V d: cho tam gic ABC = tam gic HEK. Cnh BC = 5 cm. Yu cu thc hin: thng l cc t: chng minh rng, tnh, so snh, tm... V d : cho tam gic ABC = tam gic HEK trong AB = 2 cm, gc B = 40, BC = 4 cm. Tnh gc HEK, on HE. c t bi ton: begin_exercise begin_problem cho tam gic ABC = tam gic HEK trong AB = 2 cm, gc B = 40, BC = 4 cm. Tnh gc HEK, on HE. end_problem begin_hypothesis [{},{[A,DIEM],[B,DIEM],[C,DIEM],[TAM_GIAC[A,B,C],TAMGIAC],[H, DIEM],[E,DIEM],[K,DIEM],[TAM_GIAC[H,E,K],TAMGIAC]},{TAM_GI
31
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB AC[A,B,C]=TAM_GIAC[H,E,K],DOAN[A,B].a=2,GOC[A,B,C].a=40,DOAN[B,C]. a=4}] end_hypothesis
begin_goal [[Tnh,DOAN[H,E].a],[Tnh,GOC[H,E,K].a]] end_goal
end_exercise Trong c t ny c: i tng: tam gic, im, on, gc. c im {} Thuc tnh: nh, on thuc tam gic. S o cnh, s o gc Tnh ch t D kin: hai tam gic bng nhau: tam gic ABC = tam gic HEK S o cnh AB = 2, gc ABC = 40, cnh BC = 4 Yu cu tnh ton: tnh on HE v gc HEK.
2.2. M hnh c t tng qut T nhng quy c trn ta a ra dng c t chung v tng qut cho cc thnh ph n chnh trong m u cu nh nu mc 4.2.1. Theo TS. Vn Nhn c m t s cch m t nh sau: - i tng: [<object >,<loi object>] - i tng v thuc tnh: <object>,<object>.<thuc tnh> - i tng v biu thc hng: <object> = <biu thc hng> Trng hp i tng ch c mt thuc tnh nh on th s c m t nh sau: <object>.<thu c tnh> = <biu th c h ng> - i tng v thuc tnh = i tng v thuc tnh: <object>|<object>.<thuc tnh> = <object>|<object>.<thu c tnh>
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB - i tng v thuc tnh = biu thc theo cc i tng hay thuc tnh khc: <object>|<object>.<thuc tnh> = < biu th c theo cc i tng hay thuc tnh khc > - c im v i tng lin quan: [<tn quan h>, dy 2 i tng cho quan h hai ngi] Trng hp quan h c tnh i xng c m t di dng: [<tn quan h>, {hai i tng c quan h (c th l nhiu i tng)}] Trng hp quan h c tnh i xng v tnh truyn [<tn quan h>, {ba i tng c quan h tr ln}] D a vo m t trn em a ra m t s m hnh ring cho mnh bi ton d gii quyt hn :
i tng: c m hnh theo dng

[tn i tng, ngha ca i tng] [i tng, ngha ca i tng] V d: o im im A: A <-im [A, DIEM] [DIEM[A], DIEM]
i tng v biu thc hng

i tng = biu thc hng trong trng hp i tng ch c mt thuc tnh nh on th ta m t di dng: i tng.thuc tnh = biu thc hng i tng.k hiu thuc tnh = biu thc hng V d: cnh AB = 5 cm
33
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB DOAN[A, B]. di = 5 DOAN[A, B].a = 5
c im v cc i tng lin quan:

[tn c im, tn i tng, tn i tng lin quan] [tn c im, i tng, tn i tng lin quan] [tn c im, i tng, i tng lin quan] V d: Phn gic ca gc: AK l phn gic ca gc BAC [PHANGIAC, AK, BAC] [PHANGIAC, DOAN[A, K], BAC] [PHANGIAC, DOAN[A, K], GOC[B, A, C]]
i tng c to ra t c im ca cc i tng khc:

Tn i tng = [tn c im, danh sch tn i tng lin quan] Tn i tng = [tn c im, danh sch i tng lin quan] V d: cho 3 ng thng dd, tt, zz ct nhau ti im M. M= [CATNHAU, dd, tt, zz] M=[CATNHAU,DUONGTHANG[d,d],DUONGTHANG[t,t],DUONGTHA NG[z,z]]
Thuc tnh ca i tng

i tng.thu c tnh i tng.k hiu thu c tnh V d : + S o ca gc BAC: GOC[B,A,C].s o GOC[B, A, C].a
i tng c thuc tnh = biu thc hng hay gi tr

i tng.thu c tnh = biu thc hng hay gi tr i tng.k hiu thu c tnh = biu thc hng hay gi tr V d :
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Din tch tam gic ABC = 5 cm2 TAM_GIAC[A, B, C].din tch = 5 TAM_GIAC[A, B, C].S = 5
Thuc tnh ca mt i tng tnh cht vi thuc tnh ca i tng khc

i tng. thu c tnh tnh cht i tng.thuc tnh V d: s o on AB = s o on BC DOAN[A, B].a = DOAN[B, C].a
Yu cu, thuc tnh v i tng

[yu cu, i tng.thuc tnh] V d: tnh chu vi tam gic ABC [Tnh, TAM_GIAC[A, B, C].C]
Yu cu, i tng v i tng

[yu cu, i tng, i tng] V d: so snh gc ABC v gc BAC [So Snh, GOC[A, B, C], GOC[B, A, C]]
Yu cu, i tng c im vi i tng

[yu cu, [c im, i tng, i tng lin quan]] V d: Tm cnh tng ng vi cnh BC trong tam gic HEK [Tm, [tng ng, DOAN[B, C], TAM_GIAC[H, E, K]]] 3.2.3. Gii quyt vn chuyn mu cu thnh dng tin c t chuyn mu cu thnh ngn ng tin c t ta phi c mu cu t file XML CSDL mu cu c sn v mi m u cu l cc thnh phn chnh nh ta phn tch mc 3.2.1. File XML CSDL mu cu c t chc nh sau: <dataroot> <Maucau>
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB <Cau>........</Cau> </Maucau> </dataroot> V d: <dataroot> <Maucau> <Cau>cho|ten|l|dacdiem|doituong|ten</Cau> </Maucau> <Maucau> <Cau>cho|doituong|ten</Cau> </Maucau> <Maucau> <Cau>cho|doituong|ten|l|doituong</Cau> </Maucau> ..... </dataroot> C hai d ng m u cu: mu cu gi thit v mu cu kt lu n. Mu cu gi thit l cc m u cu nu ln cc i tng, s kin lin quan thng bt u vi cc t: cho, bit... hoc b t u bng mt i tng: V d: cho tam gic ABC -> cho|i tng|tn t m u cu trn ta a ra dng tin c t nh sau: cho|[tn, i tng] cho ABC l tam gic -> cho|tn|l|i tng Cho|[tn,i tng] cho tam gic ABC, cnh AB = 5 cm, cnh BC = 10 cm. Cho|i tng|tn|i tng|tn|tnh cht|s lng|i tng|tn|tnh cht|s lng.
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Cho|[tn,i tng]|[tn,i tng]|tnh cht|s lng|[tn,i tng]|tnh cht|s lng. Mu cu kt lun l cc mu cu a ra cc yu cu ca bi ton thng b t u bng cc t: tnh, so snh, chng minh, tm,... v chng s c a v c t ring cho m u cu kt lun V d: Tnh chu vi tam gic ABC Tnh|thuc tnh|i tng|tn Tin c t s c dng: [Tnh, [tn,i tng].thu c tnh] Tm s o gc ABC Tm|thuc tnh|ca|i tng|tn Tin c t s c dng: [Tm,[tn,i tng].thuc tnh] Thut ton s b nh sau: B1: c file XML CSDL mu cu ly tng lo i m u cu. B2: Kim tra mu cu n u l mu cu kt lu n nhy n B4 B3: Gn tin c t bt u nh ngha theo mu cu gi thit nhy n B5 B4: Gn tin c t bt u nh ngha theo mu cu kt lun B5: duyt m u cu theo t loi a v d ng tin c t nh ngh a mc B6: lu mu cu vi c t vo file XML B7: Quay li B1 khi cn m u cu.
37
Ly tng mu cu
CSDL mu cu
Kim tra m u cu Gi thit Gn chui c t bt u theo mu cu gi thit
Kt lun
Gn chui c t b t du theo mu cu kt lun
Chuyn mu cu thnh dng tin c t
Mu cu vi tin c t
Hnh 3 .2 s gi i thu t chuyn mu cu thnh d ng tin c t . File mu cu vi c t c thit k nh sau: <dataroot> <Maucau> <Cau>........</Cau> <Tdacta>........</Tdacta> </Maucau> </dataroot>
38
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB V d: <dataroot> <Maucau> <Cau>cho|doituong|ten</Cau> <Tdacta>cho|[ten, doituong]</Tdacta> </Maucau> <Maucau> <Cau>tnh|thuoctinh|cua|doituong|ten</Cau> <Tdacta>[tnh,[ten, doituong].thuoctinh]</Tdacta> </Maucau> ... </dataroot> 2.4. Chuyn vn bn t ngn ng t nhin sang dng ngn ng tin c t cho bi ton gim i ph c tp khi chuyn t ngn ng t nhin sang ngn ng c t ta cn qua bc trung gian l chuyn vn bn u vo v d ng ngn ng tin c t, ri ly kt qu t tin c t chuyn qua c t. Trc ht ta s xem cc v d a ra thut ton gii quyt vn : V d 1: cho tam gic ABC. Cnh AB = 5 cm, cnh BC = 10 cm, cnh AC = 8 cm. Tnh chu vi tam gic ABC. Trc ht ta cn tch on vn bn ra thnh tng cu ring bit v chuyn chng v dng mu cu vi cc thnh phn chnh: Cho tam gic ABC cho|i tng|tn tin c t: cho|[tn, i tng]
- Cnh AB = 5 cm, cnh BC = 10 cm, cnh AC = 8 cm. i tng|tn|tnh cht|s lng| i tng|tn|tnh ch t|s lng| i tng|tn|tnh cht|s lng| Tin c t: tng]=s lng - Tnh chu vi tam gic ABC Tnh|thuc tnh|i tng|tn Tin c t: [Tnh,[tn,i tng].thu c tnh] [tn,i tng]=s lng|[tn,i tng]=s lng|[tn,i
39
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Sau khi a v dng mu cu vi cc i tng chnh ta s tch cu thnh tng t v a chng v d ng tin c t ca tng lo i m u cu theo nh ngh a trc. - Cho|tam gic|ABC Cho|[ABC,tam gic] - Cnh|AB|=|5|Cnh|BC|=|10|Cnh|AC|=|8 [AB,cnh]=5|[BC,cnh]=10|[AC,cnh]=8 - Tnh|chu vi|tam gic|ABC [Tnh,[ABC,tam gic].chuvi] V d 2: cho im M l trung im on BC. on BC = 5 cm. Ch ng minh on BM v on MC bng nhau. Cho im M l trung im on BC
Cho|i tng|tn|l|c im|i tng|tn Tin c t: Cho|[tn,i tng],[tn,i tng]|[c im, tn, tn] on BC = 5 cm i tng| tn|tnh cht|s lng Tin c t: [tn,i tng]=s lng Ch ng minh on BM v on MC bng nhau chng minh|i tng|tn|v|i tng|tn|tnh cht Tin c t: [Chng minh,[tnh cht, tn, tn]] on vn bn vi ngn ng tin c t: Cho|im|M|l|trung im|on|BC
Cho|[M,im],[BC,on]|[trung im, M, BC] on|BC|=|5 -> [BC, on]=5 Ch ng minh|on|BM|on|CM|b ng nhau
[ch ng minh,[b ng nhau, BM, MC]] T cc v d trn ta a ra thut ton nh sau: B1: tch on vn thnh tng cu ring bit B2: tch cu thnh tng t ring bit B3: duyt tng cu chuyn thnh dng mu cu theo t loi
40

B4: l y dng tin c t ng vi mu cu trong file mu cu v tin c t
B5: duyt m u tin c t ly t theo t loi tng ng. B6: ngn ng tin c t bi ton.
bi ton
tch t v gn nhn t lo i
Tch cu chuyn thnh mu cu theo t loi
Tin c t tng ng vi mu cu
Mu cu v tin c t
Duyt tin c t ly t tng ng vi t loi
Ngn ng tin c t bi ton Hnh 4.3: s gi i thu t chuy n ngn ng t nhin sang ngn ng tin c t . 3.2.5. Chuyn t ngn ng tin c t sang ngn ng c t bi ton y l ch n cu i cng c a bi ton dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t. Sau khi chuyn t ngn ng tin c t sang ngn ng c t ta s lu vo file dacta.xml c cu trc nh sau <exsercise> <problem> bi ton </problem>
41
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB <hypothesis> gi thit bi ton cho </hypothesis> <goal> Yu cu bi ton (kt lun) </goal> </exsercise > Trc ht ta s xem xt cc v d sau: V d 1: cho tam gic ABC, cnh AB = cnh BC = 5 cm, gc BAC = 600. Tm di cnh AC v chu vi tam gic ABC. Qua cc bc 4.2.3 v 4.2 .4 ta c ngn ng tin c t nh sau: cho|[ABC,tam gic]|[AB,cnh]=[BC,cnh]=5|[BAC,gc]=60|[[tnh,
[AC,cnh].a], [tnh, [ABC,tam gic].chu vi]] t ngn ng tin c t trn ta ph i chuyn sang ngn ng c t nh sau: gi thit: [{},{[A,DIEM], [B,DIEM], [C,DIEM],[TAM_GIAC[A,B,C],
TAM_GIAC]},{DOAN[A,B].a=DOAN[B,C].a=5,GOC[B,A,C].a=60}] kt lun: [[Tnh,DOAN[A,C].a],[Tnh,TAM_GIAC[A,B,C].C]] kt qu c t c lu tr vo file dacta.xml nh sau: <exsercise> <problem> cho tam gic ABC, cnh AB = cnh BC = 5 cm, gc BAC = 600. Tm di cnh AC v chu vi tam gic ABC. </problem> <hypothesis> [{},{[A,DIEM],[B,DIEM],[C,DIEM],[TAM_GIAC[A,B,C],TAM_GIA C]},{DOAN[A,B].a=DOAN[B,C].a=5,GOC[B,A,C].a=60}] </hypothesis> <goal> [[Tnh,DOAN[A,C].a],[Tnh,TAM_GIAC[A,B,C].C]]
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB </goal> </exsercise > V d 2: V gc ABC c s o bng 560. V gc ABC k b vi gc ABC. Hi s o c a gc ABC? Ngn ng tin c t bi ton: V|[ABC, gc].a=56|v|[ABC, gc],[k b, ABC, BAC] | [h i, [ABC, gc].a ] Ngn ng c t: Gi thit: [{},{[A,DIEM],[B,DIEM],[C,DIEM],[C,DIEM]},{GOC[A,B,C].a=56,[KE BU, GOC[A,B,C],GOC[A,B,C]]}] Kt lu n: [[Hi,GOC[A,B,C].a]] kt qu c t c lu tr vo file Dacta.xml nh sau: <exsercise> <problem> V gc ABC c s o bng 560. V gc ABC k b vi gc ABC. H i s o ca gc ABC? </problem> <hypothesis> [{},{[A,DIEM],[B,DIEM],[C,DIEM],[C,DIEM]},{GOC[A,B,C].a=56, [KEBU, GOC[A,B,C],GOC[A,B,C]]}] </hypothesis> <goal> [[Hi,GOC[A,B,C].a]] </goal>
Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB </exsercise > T hai v d trn ta a ra thut ton s b nh sau: B1: tch chu i tin c t ra thnh tng t ti cc k hiu c bit trong chui B2: duyt tng t trong chui tin c t. B3: nh ngh a cc bin lin quan cu thnh i tng. B4: nh ngh a i tng theo dng c t B5: nh ngh a cc s kin ca bi ton B6: nh ngh a cc yu cu ca bi ton B7: duyt n ht chui tin c t ta c cc d kin lin quan ca bi ton theo ngn ng c t lu vo file Dacta.xml Chui tin c t Tch chui thnh
Duyt tng t
nh ngh a bin lin
nh ngha i
nh ngha cc s
nh ngh a yu cu File lu c t bi ton
Chui c t
Hnh 3 .4: s gi i thu t chuyn t ngn ng tin c t sang c t
44
3. Thit k v ci t bi ton
3.1. Thit k giao din Phn mm c thit k trn giao din Window Form bao gm mt form chnh v m t form ph.
Form ph dng load t in c ng ngha c nghin cu v xy dng phc v cho bi ton ny. Form chnh c thit k bao gm: mt hp textbox dng nhp vn bn u vo, m t textbox ch c c xut vn bn u ra, v bn nt lnh vi cc chc nng: xem t in, a vn bn v dng tin c t, c t, v thot chng trnh.
45
Hnh 3.5 mn hnh giao din ph n mm 3.2. Cc chc nng chnh.
Chc nng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng tin c t

Chc nng ny s dch mt bi ton t ngn ng t nhin sang ngn ng tin c t, kt qu xut hin trong textbox. Sau khi ch y ng dng ln, bn nh p bi ton trn hp textbox bi ton v chn nt lnh Tin c t kt qu s xut hin trong hp textbox bi ton sau khi dch nh h nh 3.6:
46
Hnh 3.6: mn hnh d ch t ngn ng t nhin sang ngn ng tin c t
Chc nng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t

Tng t nh chc nng trn, chc nng ny s d ch mt bi ton t ngn ng t nhin sang ngn ng c t, kt qu xut hin trong textbox. Sau khi chy ng dng ln, bn nh p bi ton trn hp textbox on vn v chn nt c t ng dng s hin ra hp thoi thng bo kt qu c t c lu xung file Dacta.xml nh hnh 3.7:
47
Hnh 3.7: mn hnh khi ch n nt c t Tip theo bn chn OK, kt qu ngn ng c t s hin th trong hp textbox on vn sau khi tch nh hnh 3.8:
Hnh 3.8: mn hnh hin ngn ng c t

Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB Sau khi th c hin c t xong, ta cng c th m file Dacta.xml xem kt qu c lu tr nh th no.
Hnh 3.9: kt qu lu trong file Dacta.xml
Chc nng load t in

xem cu trc t in ta chn vo nt lnh T in form t in s xut hin nh h nh 4.10:
Hnh 3.10: mn hnh load t in WordNet

3.3. Cng ngh s dng Phn m n xy d ng trn nn .Net, ngn ng s dng ci t l Visual C# theo hng i tng. Bn cnh phn m m cn s dng cng ngh XML lu tr v truy xut d liu. 3.4. Nhn xt Trong thi gian nghin cu, ti xy d ng c h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi cc chc nng nh: dch vn bn t ngn ng t nhin sang ngn ng tin c t, dch vn bn t ngn ng t nhin sang ngn ng c t. H thng c ci t v th nghim t c kt qu sau: u im: h thng bc u thc hin c vic dch ngn ng t nhin sang ngn ng c t ng d ng trong bi ton hnh hc v t c kt qu kh quan p ng c yu cu t ra ca ti. Khuyt im: tuy nhin, h thng cha x l c cc u vo khng r rng, ch a p dng c cho cc lnh vc ton khc do kho d liu cha .
50
PHN 4: KT LUN V HNG PHT TRIN

1. Kt lun
ti tp trung nghin cu v pht trin h th ng dch ngn ng t nhin sang ngn ng c t lm u vo cho cc h gii ton t ng. h thng ny c th gip ngi s d ng cc h gii ton t ng dch mt bi ton t ngn ng t nhin sang ngn ng c t m t cch t ng. 1.1. Vn t c V mt l thuyt, ti nghin cu m t s m hnh biu din tri thc COKB v ngn ng c t cho c s tri thc c xy dng trc . Nhng ngn ng c t bi ton cha c d ch mt cch t ng m ch th c hin th cng b ng tay. T a ra hng gii quyt v cc thut ton cho bi ton dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t m t cch t ng. ng dng cc thut ton a ra xy dng c h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t ng dng trong lnh vc ton h c m c th l ton hnh h c. H thng ny t c m t s kt qu kh quan v c th ng dng u vo cho h gii ton t ng. Bn cnh qua ti em cn tm hiu c cc cng ngh mi hin nay v ng dng chng vo xy dng h thng nh cng ngh XML, cch t chc, lu tr v truy xut chng. Lp trnh C# theo hng i tng v truy xu t XML b ng C#. 1.2. Vn cha t c D liu ca chng trnh cn hn ch ton hnh hc cha m rng ra cc lnh vc khc, nn cha th p dng vo cc bi ton khc nh: ha, l, sinh, Do thi gian nghin cu ngn, tip xc vi cc cng ngh mi, lnh v c mi, v vn kin thc cn h n hp nn ti ch dng li mt ngng gii h n. Trong qu trnh ci t v x l h thng cn mc mt s li nh khng th kim sot c.
51
2. Hng pht trin

Tip tc pht trin v hon thin h thng dch ngn ng t nhin sang ngn ng c t v tin ti xy dng h thng ng dng dch c trong nhiu bi ton: vt l, ha h c, sinh hc, gii tch, ng dng h thng c th tch hp vo cc cng trnh gii ton c xy d ng trc lm cho u vo ca h thng tr nn t nhin hn, thn thin hn.
TI LIU THAM KHO

Ting Vit [1] Vn Nhn (2001), xy dng h tnh ton thng minh, xy dng v pht trin cc m hnh biu din tri thc cho cc h gii ton t ng, Lun vn tin s [2] inh in (2006), Gio trnh x l ngn ng t nhin, Nh xu t bn i hc quc gia TP H Ch Minh. [3] Nguyn Trung Hiu, Tm hiu ngn ng XML. [4] Phm Hu Khang, Gio trnh XML. [5] Hong Kim, Gio trnh Cng Ngh Tri Thc V ng Dng.
Ting Anh [8] Brad Leupen, R.Allen Wyke, Sultan Rehman, XML Programming. [9] OReilly, Jesse Liberty, Programming C#, - Windows Forms Programming with C#, Erik Brown, Manning. [10] The eXperTs Voice in .NET, Beginning XML with C# 2008, From Novice to Professional, Bipin Joshi Master the .NET Frameworks XML features to build powerful, data-driven applications. [11] http://msdn.microsoft.com
52

Ua Khuyet Diem

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ua Khuyet Diem

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB

PHN 1: TNG QUAN V TIP NHN V BIU DIN TRI THC

Giao Ngi s dng Din

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

1.4 M hnh c s tri thc COKB

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

Cc loi s kin Cc ton t Cc lu t

Hnh 1.3 s hot ng gi i mt bi ton

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

3. V n cn tp trung nghin cu v gii quyt

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

Cc quan h trong ngn ng

Cc phng din trong ngn ng

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

Tm tt cc im khc bit gia ting Anh v ting Vit.

B ng 3.1: s khc nhau v c im ting Anh v Ting Vit

2. Cc phng php x l ngn ng t nhin ng dng trong dch t ng

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

Phn tch hnh thi ngn ng

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

Phn tch t php ngn ng ngun: gn nhn t loi

Phn tch c php ngn ng ngun

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

Nghin cu xy d ng h thng dch t ngn ng t nhin sang ngn ng c t vi m hnh COKB

GVHD: PGS.TS. VN NHN

HVTH: L NHT TRNG CH1101150

Chuyn i c php ngn ng ngun sang ngn ng ch

Hnh 2.3: chuyn i cy c php Anh Vit c a m t danh ng

GVHD: PGS.TS. VN NHN