Professional Documents
Culture Documents
Ίσως να ήταν σκόπιμο να ξεκινήσω την ανάλυση ορίζοντας την έννοια με την οποία
ασχολείται. Αλλά θα προτιμήσω να προσεγγίσω το θέμα αντίστροφα και θα σας δώσω
πρώτα μια σύντομη περιγραφή των γεγονότων τα οποία η έννοια της συγχρονικότητας
σκοπεύει να καλύψει. Όπως η ετυμολογία δείχνει, ο όρος έχει κάτι να κάνει με το χρόνο
ή, ακριβέστερα, με κάποιο είδος ταυτοχρονισμού. Αντί του ταυτοχρονισμού θα
μπορούσαμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε την έννοια μίας νοήμονης σύμπτωσης δύο ή
περισσοτέρων γεγονότων, όπου υπάρχει κάτι άλλο από την πιθανότητα της τύχης. Μια
στατιστική- δηλαδή, μία πιθανή σύμπτωση γεγονότων, όπως η «αντιγραφή των
περιπτώσεων»2 που παρατηρήθηκε σε νοσοκομεία, εμπεριέχεται στην κατηγορία της
τύχης. Ομαδοποιήσεις αυτού του είδους μπορούν να αποτελούνται από οποιονδήποτε
αριθμό όρων και ωστόσο να παραμένουν μέσα στο πλαίσιο του πιθανώς και λογικώς
εφικτού. Έτσι, για παράδειγμα, κάποιος τυχαίνει να κοιτάξει τον αριθμό ενός εισιτηρίου
του τραμ. Φτάνοντας σπίτι παίρνει ένα τηλεφώνημα στο οποίο αναφέρεται ο ίδιος
αριθμός. Το ίδιο απόγευμα αγοράζει ένα θεατρικό εισιτήριο που έχει πάλι τον ίδιο
αριθμό. Τα τρία αυτά γεγονότα σχηματίζουν ένα τυχαίο σύνολο3 τέτοιο ώστε, παρότι δε
συμβαίνει συχνά, εντούτοις βρίσκεται πάντα μέσα στα πλαίσια της πιθανότητας για τη
συχνότητα εμφάνισης του κάθε όρου. Θα ήθελα να αναφέρω από τη δική μου εμπειρία το
ακόλουθο τυχαίο σύνολο, αποτελούμενο από όχι λιγότερο από έξι όρους.
Τον Απρίλιο του 1949, κράτησα μια σημείωση το πρωί σχετικά με ένα σύμβολο που
ήταν μισός άνθρωπος και μισό ψάρι. Το μεσημεριανό φαί ήταν ψάρι. Κάποιος ανάφερε
το έθιμο του πρωταπριλιάτικου αστείου4. Το απόγευμα, ένας παλιός μου ασθενής, τον
οποίο δεν είχα δει για μήνες μου έδειξε εντυπωσιακές εικόνες ψαριού. Το βράδυ, μου
έδειξαν ένα κομμάτι κεντήματος με θαλάσσια τέρατα και ψάρια. Το επόμενο πρωί, είδα
μια παλιά ασθενή, που με επισκέφτηκε για πρώτη φορά μετά από δέκα χρόνια. Είχε
ονειρευτεί ένα μεγάλο ψάρι την προηγούμενη νύχτα. Λίγους μήνες μετά όταν
χρησιμοποιούσα αυτές τις συμπτώσεις για κάποια μεγαλύτερη εργασία και είχα μόλις
τελειώσει να τη γράφω, βρέθηκα να περπατώ σ’ ένα σημείο της λίμνης κοντά στο σπίτι
μου, την οποία είχα ήδη επισκεφτεί αρκετές φορές εκείνο το πρωί. Αυτή τη φορά ένα
ψάρι ένα πόδι μακρύ κείτονταν στην όχθη. Καθώς κανείς δεν βρισκόταν εκεί, δεν έχω
την παραμικρή ιδέα πώς βρέθηκε το ψάρι.
Όταν συμπτώσεις σωρεύονται κατά αυτόν τον τρόπο δεν μπορεί κάποιος να μην
εντυπωσιαστεί από αυτές- γιατί όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των όρων σε αυτές τις
σειρές γεγονότων, ή όσο πιο ασυνήθιστος ο χαρακτήρας τους, τόσο πιο απίθανες
γίνονται. Για λόγους τους οποίους έχω αναφέρει αλλού και δε θα συζητήσω τώρα, θεωρώ
πως πρόκειται για ένα τυχαίο σύνολο. Πρέπει να γίνει αποδεκτό, ωστόσο, ότι είναι πιο
απίθανο από μιαν απλή αντιγραφή.
1
χρειάζεται προσοχή. Παρατήρησα κάτι παρόμοιο σε άλλες περιπτώσεις, χωρίς, ωστόσο,
να καταλήξω σε κάποια σαφή συμπεράσματα. Αλλά είναι κάποιες φορές δύσκολο να
αποφύγουμε την εντύπωση ότι υπάρχει κάποιο είδος γνώσης εκ των προτέρων για την
ερχόμενη σειρά γεγονότων. Αυτό το αίσθημα γίνεται ακαταμάχητο όταν, καθώς τόσο
συχνά συμβαίνει, κάποιος σκέφτεται ότι πρόκειται να συναντήσει έναν παλιό φίλο στο
δρόμο, μόνο για να συνειδητοποιήσει με απογοήτευση ότι πρόκειται για κάποιον ξένο.
Γυρίζοντας στην επόμενη γωνία πέφτει πάνω στο φίλο του. Τέτοιες περιπτώσεις
συμβαίνουν με κάθε ακατανόητη μορφή και τρόπο όχι συχνά, αλλά μετά την αρχική
έκπληξη κατά κανόνα γρήγορα ξεχνιούνται.
Το αίσθημα του déjà vu βασίζεται, όπως έχω διαπιστώσει σε έναν αριθμό περιπτώσεων,
στη διόραση των ονείρων, αλλά είδαμε ότι αυτή η διόραση μπορεί να συμβεί σε
κατάσταση εγρήγορσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις η απλή τύχη γίνεται άκρως απίθανη
επειδή η σύμπτωση είναι γνωστή εκ των προτέρων. Χάνει επομένως τον τυχαίο
χαρακτήρα της όχι μόνο ψυχολογικά και υποκειμενικά, αλλά αντικειμενικά επίσης,
εφόσον η συσσώρευση των λεπτομερειών που συμπίπτουν αυξάνει απείρως την
απιθανότητα της τύχης ως καθοριστικό παράγοντα. (Σχετικά με σωστές διαισθήσεις
θανάτων, οι Darex και Flammarion υπολόγισαν τις πιθανότητες οι οποίες κυμαίνονται
από 1 στα 4.000.000 έως 1 στα 8.000.000). Οπότε σε αυτές τις περιπτώσεις θα ήταν
άστοχο να μιλάμε για «τυχαία» γεγονότα. Πρόκειται μάλλον για νοήμονες συμπτώσεις.
Συνήθως εξηγούνται με τη διόραση- με άλλα λόγια την πρότερη γνώση τους. Ο κόσμος
επίσης μιλάει για διαίσθηση, τηλεπάθεια, κλπ, χωρίς, ωστόσο, να μπορεί να εξηγήσει
από τι αποτελούνται αυτές οι καταστάσεις ή τι είδους σήματα χρησιμοποιούν ώστε να
κάνουν γεγονότα απόμακρα στο χώρο και χρόνο προσβάσιμα στην αντίληψή μας. Όλες
αυτές οι έννοιες έχουν να κάνουν με κοινά ονόματα. Δεν είναι επιστημονικές έννοιες που
θα μπορούσαν να αποτελέσουν δηλώσεις αρχών, καθώς κανείς μέχρι σήμερα δεν έχει
καταφέρει να κατασκευάσει μια γέφυρα ανάμεσα στα στοιχεία που συνθέτουν μια
νοήμονη σύμπτωση.
2
Ιδιαίτερη μνεία οφείλεται στον J. B. Rhine που καθιέρωσε μια αξιόπιστη βάση εργασίας
στο ανεξάντλητο πεδίο αυτών των φαινομένων με τα πειράματά του στην έξω-
αισθητήρια αντίληψη, αλλιώς ESP. Χρησιμοποίησε ένα πακέτο από 25 κάρτες
χωρισμένες σε 5 ομάδες των 5 καρτών, καθεμιά με το ιδιαίτερο σύμβολό της (αστέρι,
τετράγωνο, κύκλος, σταυρός, δύο κυματιστές γραμμές). Το πείραμα διεξήχθη ως εξής. Σε
κάθε σειρά πειραμάτων το πακέτο μοιράζεται 800 φορές με τέτοιον τρόπο ώστε το
υποκείμενο να μην μπορεί να δει τις κάρτες. Ερωτάται στη συνέχεια να μαντέψει τις
κάρτες όπως εμφανίστηκαν. Η πιθανότητα μιας σωστής απάντησης είναι 1 στις 5. Το
αποτέλεσμα, όπως μετρήθηκε για πολύ μεγάλους αριθμούς, έδειξε ένα μέσο όρο 6,5
επιτυχιών. Η πιθανότητα μία στατιστικής απόκλισης κατά 1,5 αντιστοιχεί σε μόλις 1 στις
200.000. Κάποια υποκείμενα σκόραραν περισσότερο από το διπλάσιο του
προβλεπόμενου αριθμού επιτυχιών. Σε μία περίπτωση και οι 25 κάρτες προβλέφτηκαν με
επιτυχία, γεγονός που αντιστοιχεί σε πιθανότητα 1 στα 298.023.223- 876.953.125. Η
απόσταση μεταξύ υποκειμένου και ερευνητή αυξήθηκε από μερικές γιάρδες σε περίπου
4.000 μίλια, χωρίς διαφοροποίηση στο αποτέλεσμα.
Η ενεργειακή υπόθεση δείχνει από μόνη της να είναι μη εφαρμόσιμη στα πειράματα του
Rhine, και έτσι αποκλείει όλες τις ιδέες σχετικά με τη μετάδοση δύναμης. Ισοδύναμα, ο
νόμος της αιτιότητας δεν ισχύει- γεγονός το οποίο υπέδειξα τριάντα χρόνια πριν. Γιατί
δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πώς ένα μελλοντικό γεγονός θα μπορούσε να
προκαλέσει ένα γεγονός στο παρόν. Καθώς προς το παρόν δεν υπάρχει καμία περίπτωση
αιτιακής εξήγησης, πρέπει να υποθέσουμε προσωρινά ότι απίθανα συμβάντα μίας μη
αιτιακής φύσης- δηλαδή, νοήμονες συμπτώσεις- έχουν εισέλθει στο προσκήνιο.
3
σκεπτικισμός και η αντίδραση έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή, δημιουργούνε
μιαν αρνητική προδιάθεση. Καθώς η ενεργειακή, επομένως και η αιτιακή, προσέγγιση σε
αυτά τα πειράματα έδειξε ότι είναι μη εφαρμόσιμη, συνεπάγεται ότι ο δρων παράγοντας
έχει τη σημασία απλά μιας συνθήκης η οποία προκαλεί το φαινόμενο να συμβεί, παρότι
δε θα μπορούσε. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Rhine, μπορούμε παρεμπιπτόντως να
αναμένουμε 6,5 επιτυχίες αντί για 5. Αλλά δε μπορεί να προβλεφτεί εκ των προτέρων
πότε η επιτυχία θα συμβεί. Αν θα γινόταν αυτό, θα είχαμε να κάνουμε με ένα νόμο, και
αυτό θα αντίβαινε με όλη τη φύση του φαινομένου. Έχει, όπως ειπώθηκε, τον απίθανο
χαρακτήρα μίας μη τυχαίας μαντεψιάς ή τυχαίου γεγονότος που λαμβάνει χώρα με μια
περισσότερο από πιθανή συχνότητα και είναι κατά κανόνα εξαρτημένο από μία
συγκεκριμένη ψυχική κατάσταση5.
Το παράδειγμά μου αφορά μια νεαρή γυναίκα η οποία, παρόλες τις προσπάθειες που
έγιναν και από τις δύο πλευρές, αποδείχτηκε ψυχολογικά απροσέγγιστη. Η δυσκολία
έγκειτο στο γεγονός ότι ήξερε πάντα καλύτερα για τα πάντα. Η άριστη μόρφωση την είχε
εφοδιάσει με ένα όπλο ιδανικά κατάλληλο γι αυτόν το σκοπό, συγκεκριμένα ένας υψηλά
ραφιναρισμένος Καρτεσιανός ρασιοναλισμός με μία αψεγάδιαστη «γεωμετρική» ιδέα για
την πραγματικότητα. Ύστερα από αρκετές άκαρπες προσπάθειες να αμβλύνω τον
ορθολογισμό της με κάποια πιο ανθρώπινη κατανόηση, έπρεπε να περιορίσω τον εαυτό
μου στην ελπίδα ότι κάτι απρόσμενο και παράλογο θα συνέβαινε, κάτι το οποίο θα
απελευθέρωνε την πνευματώδη ετοιμολογία στην οποία είχε κλείσει τον εαυτό της.
Λοιπόν, καθόμουν απέναντί της κάποια μέρα, με την πλάτη μου στο παράθυρο,
ακούγοντας τον καταιγισμό της ρητορικής της. Είχε δει ένα εντυπωσιακό όνειρο την
προηγούμενη νύχτα, στο οποίο κάποιος της είχε δώσει ένα χρυσό σκαραβαίο- ένα ακριβό
κόσμημα. Καθώς ακόμη μου διηγιόταν το όνειρό της, άκουσα κάτι πίσω μου να χτυπάει
4
απαλά το τζάμι. Γύρισα και είδα ότι ήταν ένα αρκετά μεγάλο έντομο το οποίο χτυπούσε
πάνω στο παράθυρο προσπαθώντας φανερά να μπει μέσα στο σκοτεινό δωμάτιο. Μου
φάνηκε πολύ παράξενο. Άνοιξα αμέσως το παράθυρο και έπιασα το έντομο στον αέρα
καθώς μπήκε μέσα. Επρόκειτο για ένα σκαθάρι, του είδους Cetonia aurata, του οποίου το
χρυσοπράσινο χρώμα μοιάζει πολύ με αυτό ενός σκαραβαίου. Έδωσα το σκαθάρι στην
ασθενή μου λέγοντας, ‘ορίστε ο σκαραβαίος σας’. Αυτή η εμπειρία άνοιξε το πέρασμα
στο ρασιοναλισμό της και έσπασε τον πάγο της διανοητικής της αντίστασης. Η θεραπεία
τότε μπορούσε να συνεχιστεί με ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Η έρευνά μας σχετικά με αυτό το ευρύ πεδίο της εμπειρίας θα ήταν ελλιπής εάν δεν
λαμβάναμε υπόψη τις αποκαλούμενες μαντικές μεθόδους. Η μαντική αξιώνει, αν δεν
προκαλεί στην πραγματικότητα συγχρονιστικά φαινόμενα, τότε τουλάχιστον ότι τα κάνει
να εξυπηρετούν τους σκοπούς της. Ένα παράδειγμα είναι η μέθοδος χρησμών του Ι
Ching, που ο Δρ. Hellmut Wilhelm περιέγραψε λεπτομερώς. Το Ι Ching προϋποθέτει ότι
5
υπάρχει μια συγχρονιστική αντιστοιχία ανάμεσα στην ψυχική κατάσταση αυτού που
θέτει ερωτήσεις και στις απαντήσεις του εξαγράμματος. Το εξάγραμμα σχηματίζεται είτε
από την τυχαία διαίρεση των 49 μίσχων της αγριαψιθιάς (Achillea millefolium) είτε από
την εξίσου τυχαία ρίψη τριών νομισμάτων. Το αποτέλεσμα αυτής της μεθόδου είναι,
ακαταμάχητα πολύ ενδιαφέρον, αλλά απ’ ότι βλέπω δεν παρέχει οποιοδήποτε εργαλείο
για έναν αντικειμενικό προσδιορισμό των γεγονότων, δηλαδή μια στατιστική
αξιολόγηση, δεδομένου ότι η εν λόγω ψυχική κατάσταση είναι πολύ αόριστη και μη
προσδιορίσιμη. Το ίδιο ισχύει για το γεωμαντικό πείραμα, το οποίο βασίζεται σε
παρόμοιες αρχές.
Παρότι η ψυχολογική ερμηνεία των ωροσκοπίων είναι ακόμη ένα πολύ αβέβαιο πεδίο,
υπάρχει κάποια προοπτική σήμερα μιας αιτιακής εξήγησης σε συμφωνία με τους νόμους
της φύσης. Συνεπώς, δεν δικαιολογούμαστε πλέον να περιγράφουμε την αστρολογία σαν
μια μαντική μέθοδο. Η αστρολογία βρίσκεται στη διαδικασία να γίνει επιστήμη. Αλλά
καθώς υπάρχουν ακόμη μεγάλα περιθώρια αμφιβολίας, αποφάσισα πριν κάποιον καιρό
να κάνω ένα πείραμα και να διαπιστώσω πόσο μπορεί μια αποδεκτή αστρολογική
παράδοση να αντέξει απέναντι στη στατιστική έρευνα. Για αυτόν το σκοπό ήταν
απαραίτητο να διαλέξω ένα σαφές και αδιαφιλονίκητο γεγονός. Η επιλογή μου κατέληξε
6
στο γάμο. Από την αρχαιότητα, η παραδοσιακή άποψη σε σχέση με το γάμο ήταν πως
υπάρχει μια σύζευξη ήλιου και σελήνης στο ωροσκόπιο του παντρεμένου ζευγαριού,
δηλαδή, ☉ (ήλιος) με μια τροχιά 8 μοιρών στην περίπτωση του ενός εταίρου, σε ☌
(σύζευξη) με τη ☽ (σελήνη) στην περίπτωση του άλλου. Μια δεύτερη, εξίσου παλαιά,
αντίληψη θέλει το συνδυασμό ☽☌☽ σαν ένα άλλο χαρακτηριστικό γάμου. Παρόμοιας
σπουδαιότητας είναι οι συζεύξεις του ωροσκόπου (Asc.) με τα δύο προηγούμενα ουράνια
σώματα.
Κάποιος εκπλήσσεται αμέσως από το γεγονός ότι οι συζεύξεις είναι όλες συζεύξεις της
σελήνης, γεγονός το οποίο είναι σύμφωνο με τις αστρολογικές προσδοκίες. Αλλά το
παράξενο είναι ότι αυτό που συμβαίνει εδώ είναι οι τρεις βασικές θέσεις του
ωροσκοπίου, ☉, ☽ και Asc. Η πιθανότητα μιας συμφωνίας ☉☌☽ και ☽☌☽
ανέρχεται στις 1:100.000.000. Η συμφωνία των τριών συζεύξεων της σελήνης με ☉, ☽,
Asc. έχει μια πιθανότητα 1:3x10^11. Με άλλα λόγια, η απιθανότητα να οφείλεται σε
καθαρή τύχη είναι τόσο μεγάλη που αναγκαζόμαστε να λάβουμε υπόψη την ύπαρξη
κάποιου παράγοντα υπεύθυνου για αυτήν. Οι τρεις ομάδες ήταν τόσο μικρές που
ελάχιστη ή καμία θεωρητική σημασία δεν μπορεί να συνδεθεί με τις μεμονωμένες
πιθανότητες των 1:10.000 και 1:3.000. Η συμφωνία τους, εντούτοις, είναι τόσο απίθανη
που κάποιος δεν μπορεί παρά να υποθέσει την ύπαρξη ενός κινητήριου παράγοντα που
παρήγαγε αυτό το αποτέλεσμα.
7
Η πιθανότητα να υπάρχει μια επιστημονικά έγκυρη σύνδεση μεταξύ των αστρολογικών
στοιχείων και της ακτινοβολίας πρωτονίων δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για αυτό,
δεδομένου ότι οι μεμονωμένες πιθανότητες των 1:10.000 και 1:3.000 είναι πολύ μεγάλες
για να είμαστε σε θέση, με οποιοδήποτε βαθμό βεβαιότητας, να δούμε το αποτέλεσμά
μας σαν κάτι άλλο από σκέτη τύχη. Εκτός αυτού, τα μέγιστα ακυρώνουν το ένα το άλλο
μόλις κάποιος χωρίσει τους γάμους σε μεγαλύτερο αριθμό ομάδων. Θα απαιτούσε
εκατοντάδες χιλιάδες ωροσκοπίων γάμου για να έχει τη στατιστική κανονικότητα των
εμφανίσεων όπως οι συζεύξεις ☉, ☽, και Asc., και τότε ακόμη το αποτέλεσμα θα ήταν
αμφισβητήσιμο. Ότι κάτι τόσο απίθανο όσο η εμφάνιση των τριών κλασσικών
συζεύξεων της σελήνης δεν έπρεπε να εμφανιστεί καθόλου, ωστόσο, μπορεί μόνο να
εξηγηθεί είτε ως αποτέλεσμα μιας σκόπιμης ή ακούσιας απάτης, ειδάλλως ακριβώς ως
μια νοήμονη σύμπτωση, δηλαδή, ως συγχρονικότητα.
Αυτό που συνέβη σε αυτήν την περίπτωση ήταν ομολογουμένως μια παραδοξότητα,
προφανώς μια μοναδική περίπτωση νοήμονης σύμπτωσης. Εάν κάποιος εντυπωσιάζεται
από τέτοια πράγματα, θα μπορούσε να το ονομάσει μικρό θαύμα. Σήμερα, εντούτοις,
είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε το θαύμα με ένα κάπως διαφορετικό φως. Τα πειράματα
του Rhine έχουν δείξει ότι ο χώρος και ο χρόνος, και ως εκ τούτου η αιτιότητα, είναι
παράγοντες που μπορούν να εκμηδενιστούν, με αποτέλεσμα μη αιτιακά φαινόμενα, που
αλλιώς ονομάζονται θαύματα, να εμφανίζονται πιθανά. Όλα τα φυσικά φαινόμενα αυτού
του είδους είναι μοναδικά και υπερβολικά περίεργοι συνδυασμοί της τύχης, όντας σε
συνοχή από το κοινό νόημα των μερών τους ώστε να σχηματίσουν ένα αλάθητο σύνολο.
Αν και οι νοήμονες συμπτώσεις είναι απείρως ποικίλες στη φαινομενολογία τους, σαν μη
αιτιακά γεγονότα εντούτοις διαμορφώνουν ένα στοιχείο που είναι μέρος της
επιστημονικής εικόνας του κόσμου. Η αιτιότητα είναι ο τρόπος που εξηγούμε τη
σύνδεση μεταξύ δύο διαδοχικών γεγονότων. Η συγχρονικότητα υποδεικνύει τον
παραλληλισμό του χρόνου και του νοήματος μεταξύ ψυχικών και ψυχοφυσικών
γεγονότων, τα οποία η επιστημονική γνώση μέχρι τώρα δεν κατάφερε να τα επάγει σε
8
μια κοινή αρχή. Ο όρος δεν εξηγεί τίποτα, διατυπώνει απλά την εμφάνιση των νοήμονων
συμπτώσεων οι οποίες, καθαυτές, είναι συμπτώσεις τύχης, αλλά είναι τόσο απίθανες που
πρέπει να υποθέσουμε ότι βασίζονται σε κάποιο είδος αρχής, ή σε κάποια ιδιότητα του
εμπειρικού κόσμου. Καμία σχετική αιτιακή σύνδεση δεν μπορεί να δειχθεί ότι συμβαίνει
μεταξύ των παράλληλων συμβάντων, γεγονός το οποίο είναι ακριβώς αυτό που δίνει τον
τυχαίο χαρακτήρα τους. Η μόνη αναγνωρίσιμη και αποδείξιμη σύνδεση μεταξύ τους
είναι ένα κοινό νόημα, ή ισοδυναμία. Η παλιά θεωρία της αντιστοιχίας6, βασίστηκε στην
εμπειρία τέτοιων συνδέσεων- μια θεωρία που έφθασε στο αποκορύφωμα και επίσης το
προσωρινό τέλος της με την ιδέα του Leibniz περί προκαθορισμένης αρμονίας, και
αντικαταστάθηκε έπειτα από την αιτιότητα. Η συγχρονικότητα είναι μια σύγχρονη
διαφοροποίηση από την ασαφή έννοια της αντιστοιχίας, της συμπάθειας, και της
αρμονίας. Είναι βασισμένη όχι σε φιλοσοφικές υποθέσεις αλλά στην εμπειρία και στον
πειραματισμό.
Στο σύντομο χώρο μιας διάλεξης δεν μπορώ, δυστυχώς, να κάνω περισσότερα από το να
δώσω ένα πολύ βιαστικό σχεδιάγραμμα του ατέλειωτου ζητήματος της συγχρονικότητας.
Για όσους από εσάς θα ήθελαν να προχωρήσουν στην υπόθεση πιο βαθιά, πρέπει να
αναφέρω ότι μια πιο εκτενής εργασία μου σύντομα θα κυκλοφορήσει με τίτλο
«Συγχρονικότητα: Μια μη αιτιακή συνδετική αρχή». Θα δημοσιευτεί μαζί με μια εργασία
του καθηγητή W. Pauli σε ένα βιβλίο με τίτλο: Η Ερμηνεία της Φύσης και της Ψυχής.
1
ON SYNCHRONICITY: Αρχικά το κείμενο δόθηκε σαν διάλεξη από τον C.G.Jung, το
1951, στη συνάντηση του Eranos, Ελβετία, και δημοσιεύτηκε στη Ζυρίχη, το 1952.
2
αντιγραφή των περιπτώσεων: Στην αγγλική μετάφραση duplication of cases.
3
τυχαίο σύνολο: Στην αγγλική μετάφραση chance grouping. Πρόκειται γι αυτό που στη
στατιστική ονομάζεται στατιστικό σύνολο, αν και ο Jung αναφέρεται σε αυτό με
διαφορετική σημασία.
4
στα αγγλικά η έκφραση είναι ‘making an April fish of someone’, αντίστοιχη στο δικό
μας πρωταπριλιάτικο αστείο.
9
5
ψυχική κατάσταση: Στην αγγλική μετάφραση ο όρος είναι affectivity.
6
θεωρία της αντιστοιχίας (Correspondence theory of truth). Πρόκειται για μια θεωρία η
οποία έχει τις ρίζες της στους αρχαίους Έλληνες και λέει πως η αλήθεια ή ανακρίβεια
ενός επιχειρήματος καθορίζεται από το πώς αυτό το επιχείρημα σχετίζεται με την
πραγματικότητα.
10