Maze Satyache Prayog Marathi

sa%yaacao p` y aao g a Aqavaa Aa%makqaa
maao h nadasa krmacaM d gaaM Q aI

Anauvaadk
saItarama pu $ Yaao < ama pTvaQa- n a
navajaIvana p`kaSana maMidr

Ahmadabaad¹14
vaIsa $pyao
Ç marazI AavaRi<acao sava- h@k navajaIvana T/sTcyaa svaaQaIna
sahavaa punamua-d`Na : p`t 10¸000¸ ApÒla 1999

kula p`t : 50``¸000
ho pustk navajaIvana T``/sT tfo-

kmaI dranao p`kaiSat kolao Aaho
ISBN 81 - 7229-075-6
maud`k va p`kaSak
ijatond` zakaorBaa[- dosaa[-
navajaIvana maud`Naalaya ¸ Ahmadabaad ¹ 380 014.
PàkaSakacaI naaoMd
maha%maa gaaMQaIMcyaa Aa%makqaocyaa marazI AnauvaadacaI hI itsarI AavaR<aI

navajaIvana T/sTtfo- pìsaw krNyaalaa Aamhalaa AanaMd haot Aaho. ha ga`Mqa ihMdI¸
gaujaraqaI AaiNa [Mga`jaI BaaYaaMtUna svast ikMmatIt navajaIvana T/sTnao vaacakaMnaa ]plabQa
k$na idlaaca Aaho. Aaja tao marazI BaaYaot doKIla svast ikMmatIt jaat Aaho¸ hI
samaaQaanaacaI gaaoYT Aaho.
saulaBa raYT/Iya ga`Mqamaalaa¸ puNao¸ yaa saMsqaonao AamacaI prvaanagaI Gao}na yaa
ga`Mqaacyaa pihlyaa daona AavaR<yaa pìsaw kolyaa hao%yaa.
EaI. AaPpasaahoba pTvaQa-na yaaMnaI Aaplaa marazI Anauvaad pìsaw krNyaacaI
Aamhalaa prvaanagaI idlaI¸ yaaba_la AamhI %yaaMcao AaBaarI Aahaot.
ga`Mqaacao SaovaTI CaoTISaI ivaYayasaUcaI jaaoDNyaat AalaI Aaho. %yaamauLo
vaacakvagaa-caI caaMgalaI saaoya hao[-la¸ ASaI AaSaa Aaho.
maharaYT/Iya vaacakvaga- pUvaI-p`maaNao yaa AavaR<aIcaahI yaqaayaaogya pramaSa- Gao[-la¸
Asaa Barvasaa vaaTtao.
12.3.1965
punaSca
hI caaOqaI AavaR<aI vaacakaMpuZo zovatanaa Aamhasa AanaMd vaaTtao. gaaMQaISatabdI
inaima<a marazI janata *yaa ga`Mqaacao p`kYaa-nao svaagat krIla¸ ASaI Aamhasa AaSaa Aaho.
*yaatIla SauwlaoKna marazI saaih%ya mahamaMDLanao tyaar kolaolyaa AaiNa maharaYT/ rajya
sarkarnao maanya kolaolyaa inayamaavalaIsa Qa$na Aaho.
14.3.1969
3
4
p`stavanaa
caar ikMvaa paca vaYaa-MpUvaI- inakTcyaa sahkaáyaaMcyaa Aaga`hava$na maI Aa%makqaa ilaihNyaacao
maanya kolao haotoÂ AaiNa AarMBahI kolaa. prtu fulaskopcao ek pana ilaihtao na ilihtao
1
[t@yaat mauMba[-caI Aaga BaDklaI AaiNa maI hatI Gaotlaolao kama AQa-vaT rahUna gaolao.
%yaanaMtr tr maI ekamaagaUna ek Asaa vyavasaayaat pDlaao¸ kI SaovaTI malaa maaJao
2
yaorvaDyaacao sqaana imaLalao. toqao Baa[- jayaramadasahI haoto. %yaaMnaI maaJyaapaSaI ASaI
maagaNaI kolaI¸ kI baakIcaI sava- kamao baajaUlaa saa$na maI pihlyaanao Aa%makqaa ilahUna
TakavaI. %yaaMnaa jabaaba pazivalaa¸ kI maaJaa AByaasaËma z$na cauklaa Aaho AaiNa tao
pura hao[-pya[-Mt maI Aa%makqaolaa pàrMBa k$ Sakt naahI. malaa jar maaJaI iSaxaocaI pUNa-
maudt yaorvaDyaamaQyaoca GaalaivaNyaacao sad\Baagya laaBalao Asato¸ tr maI Ka~Inao toqaoca
Aa%makqaa ilahU Saklaao Asatao. prMtu Aa%makqaolaa sau$vaat krNyaasaca malaa AjaUna ek
vaYa- paihjao haoto. %yaapUvaI- malaa kaoNa%yaahI táhonao Aa%makqaocaa AarMBahI krNao Sa@ya
3
navhto. Aqaa-t Aa%makqaa rahUna gaolaI. Aata svaamaI AanaMdaMnaI punha tIca maagaNaI
kolaI Aaho¸ va ' dixaNa Aaif`kotIla sa%yaaga`hacaa [ithasa ' pura kolaa AsalyaamauLo
malaahI Aa%makqaa ilahavaosao vaaTU laagalao Aaho. svaamaIMcaI maagaNaI ASaI haotI¸ kI maI
sabaMQa kqaa ilahUna kaZavaI AaiNa naMtr tI pustk$panao CapavaI. prMtu maaJyaapaSaI
laagaaolaaga evaZa vaoL naahI. ilahavayaacaoca tr 'navajaIvana'saazIca ilaihta yaoNaar. malaa
'navajaIvana'saazI kahI trI ilahavayaacao Asatoca. maga Aa%makqaaca ka ilahU nayao?
svaamaIMnaI ha baot maanya kolaa. ASaa táhonao Aa%makqaa ilaihNyaacaa Aata yaaoga Aalaa
Aaho.
4
prMtu ha baot krtao¸ [t@yaat eka inama-L AMt:krNaacyaa ima~anao saaomavaarI
maaJao maaOna caalaU Asatanaa saaOmya SabdaMmaQyao malaa mhTlao :
----------------------------------------------
1. naaovhoMbar 1921 maQyao ip`nsa Aa^f vaolsacyaa Aagamanap`saMgaI mauMba[- SahrI Jaalaolao dMgao.
to qaaMbaopya-Mt gaaMQaIjaIMnaI AnaSana kolao haoto.
2. isaMQacao pUZarI EaI jayaramadasa daOlatrama.
3. gaaMQaIjaIMcyaa vat-maanap~aMcao maud`k¸ p`kaSak va vyavasqaapkÂ gaaMQaIjaIMcao ek inakTcao
AnauyaayaI.
4. dr saaomavaarI gaaMQaIjaI caaovaIsa tasa maaOna paaLIt.
5
6
" tumhI Aa%makqaa kaya yaaojaUna ilaihNaar Aaha ? hI tr paScaa%ya pwt

Aaho. pUvao-maQyao ilaihlaolaI eoikvaat naahI. AaiNa ilaihNaar trI kaya ? Aaja jyaa
gaaoYTI isawaMt mhNauna tumhI maanaIt Aaha¸ %yaa ]Va maanaItnaasao Jaalaa tr? Aqavaa
isawaMtaMnaa Anausa$na jaI jaI kamao tumhI krIt Aaha. %yaat maagaUna forfar kolaot tr?
puYkL laaok tumacyaa ilaKaNaalaa p`maaNaBaUt maanaUna svat:cao vat-na zrvaIt Asatat¸ %yaaMcaI
idSaaBaUla JaalaI tr? mhNaUna saavaQa rahUna tUt- Aa%makqaosaarKo kahIhI ilaihlao naahIt¸
tr baro naahI ka?"
yaa yaui@tvaadacaa maaJyaa manaavar qaaoDabahUt pirNaama Jaalaa. prMtu malaa
Aa%makqaa qaaoDIca ilahavayaacaI Aaho? malaa tr Aa%makqaocyaa naavaaKalaI sa%yaacao jao
Anaok p`yaaoga maI kolao Aahot¸ %yaaMcaI hikkt ilahavayaacaI Aaho. %yaa p`yaaogaaMmaQyao maaJao
jaIvana gaurfTlaolao AsalyaamauLo tI hikkt eKaVa jaIvanavaR<aaMtap`maaNao hao}na jaa[-la hI
gaaoYT KrIÂ prMtu jar itcyaa p`%yaok panaatUna maaJao p`yaaogaca p`kT haot raihlao¸ tr %yaa
kqaolaa maI svat: inadao-Ya samajaona. maaJyaa sava- p`yaaogaaMcaI maailaka laaokaMsamaaor raihlaI tr
tI laaBadayaI hao}na rahIla¸ Asao malaa vaaTto¹ikMvaa Asaa malaa maaoh vaaTtao mhNaa naa ²
rajakIya xao~aMtIla maaJao Pàyaaoga Aata ihMdusqaanacyaa maaihtIcao Jaalao AahotÂ evaZoca
navho`¸ tr qaaoDyaabahut AMXaanao jyaalaa "sauQaarlaolao" jaga mhNaNyaacaI vaihvaaT Aaho¸
%yaacyaahI maaihtIcao Aahot. maaJyaa mato %yaa p`yaaogaaMcaI ikMmat Alpat Alp Aaho¸ va
mhNaUnaca %yaa p`yaaogaaMmauLo malaa jaI 'maha%maa' pdvaI imaLalaI Aaho¸ itcaIhI ikMmat Alp
Aaho. ik%yaok vaoLa %yaa ivaSaoYaNaanao malaa AitSaya du:KhI idlao Aaho. %yaa ivaSaoYaNaanao
maI fuSaarlaao Asaona¸ Asaa ekhI xaNa malaa Aazvat naahI. pNa maaJao AaQyaai%mak
p`yaaoga¸ kI jao maaJao maIca jaaNaU SakNaar¸ AaiNa jyaMatUnaca maaJaI rajakIya xao`~aMtIla
Xa@tIhI ]d\BavalaolaI Aaho¸ %yaa p`yaaogaMacao vaNa-na kÉna saMagaNao malaa AavaDola Kro. jar
ho p`yaaoga KraoKr AaQyaai%makca AsatIla¸ tr %yaaMmaQyao fuSaarkIlaa jaagaa naahI.
%yaaMpasUana kovaL nama`tocaI vaRwI hao[la. jasajasaa maI ivacaar k$ laagatao¸ maaJyaa
BaUtkalaIna jaIvanaavar dRYTI TakIt jaatao¸ tsatsao maaJao AlPa%va malaa sPaYTPaNao idsauna
yaoto,. malaa jao kravayaacao Aaho¸ jyaacyaasaazI Aaja tIsa vaYao- maaJaI QaDpD caalalaI
Aaho¸ to tr Aa%madSa-na¸ [-Svaracaa saaxaa%kar ¹ maaoxa hoca haoya. maaJaI sava- halacaala
yaaca dRYTInao haot Asato. maaJao sava- ilaKaNa yaaca dRYTInao caalato¸ AaiNa rajakIya
caLvaLIthI maI manaaoBaavaanao pDtao¸ taohI yaacasaazI.
7
prMtu pihlyaapasaUnaca maaJao Asao mat Aaho¸ kI jao ekalaa Sa@ya Aaho to savaa-Mnaa Sa@ya
Aaho. %yaamauLo maaJao p`yaaoga KajagaI mhNaUna Jaalaolao naahIt¸ KajagaI raihlaolaohI naahIt.
to savaa-MnaI paihlao mhNaUna %yaaMcaI AaQyaai%makta kmaI haot Asaola Asao malaa vaaTt naahI.
Alabat¸ ASaa ik%yaok gaaoYTI Asatat kI jyaa Aa%myaalaaca samajaNaar¸ Aa%myaatca
AMtQaa-na pavaNaar. ASaa gaaoYTIMcao vaNa-na maaJyaa Sa@tIplaIkDcao Aaho. maaJyaa
p`yaaogaaMmaQyao trI AaQyaai%mak mhNajao naOitk¸ Qama- mhNajao naItI¸ Aa%myaacyaa dRYTInao
paLavayaacaI naItI tao Qama-. Aqaa-t jyaa gaaoYTIMcaa inaNa-ya baalak¸ t$Na va vaRw krtat
va k$ Saktat¸ ASaa gaaoYTIMcaaca samaavaoSa yaa kqaomaQyao hao[-la. AsalaI kqaa jar malaa
tTsqapNao¸ inariBamaanavaR<aInao ilaihta AalaI¸ tr %yaapaasaUna tsalaoca p`yaaoga krNaa¹yaa
[tr laaokaMnaa qaaoDIbahUt saamagaÌ imaLU Sakola.
maaJao p`yaaoga kaoNa%yaahI p`karo saMpUNa- Aahot¸ Asao maaJao mauLIca mhNaNao naahI.
eKada Saas~& jyaap`maaNao Aaplao p`yaaoga AitSaya pwtSaIr rItInao ivacaarpUva-k va
saUxmapNao krIt AsaUnahI¸ %yaaMcyaapasaUna kaZlaolaI Anaumaanao AKorcaI Aahot Asao laaokaMnaa
saaMgat naahI¸ ikMvaa %yaa p`yaaogaaMcao hoca inaiva-vaad pirNaama Aahot ikMvaa naahIt¸ yaaba_la
tao saaSaMk nasalaa trI tTsqa rahtao¸ tSaaca táhocao maaJaohI maaJyaa p`yaaogaasaMbaMQaI mhNaNao
Aaho. maI KUp Aa%mainarIxaNa kolao Aaho. ekna\ ek Baavanaa tpasalaI Aaho. itcao
pRqa@krNa kolao Aaho. prMtu %yaava$na inaGaalaolaI Anaumaanao savaa-Mcyaaca baabatIt AKorcaI
Aahot¸ ikMvaa KrI Aahot¸ ikMvaa tI tovaZIca KrI¸ Asaa maaJaa mauLIca Aaga`h naahI.
hao¸ evaZ maa~ maI AvaSya mhNatao¸ kI maaJyaa dRYTInao tI KrI Aahot AaiNa tUt- trI
AKorcaISaI vaaTtat. tSaI tI vaaTt nasatIla¸ tr %yaaMcyaa AaQaaravar maI kaoNa%yaahI
kamaacaI ]BaarNaI krta kamaa nayao. prMtu maI tr pavalaaopavalaI jyaa jyaa gaaoYTI samaaor
yaotIla %yaaMcao %yaajya AaiNa gaà*ya Asao daona vaga- paDtao AaiNa gaà*ya maanalaolyaa gaaoYTIMsa
AnaU$p Asao svat:cao vat-na inaiScat krtao. ASaa táhonao zrivalaolyaa AacarNaapasaUna
jaaopya-Mt maaJao¸ mhNajao maaJyaa bauwIcao AaiNa Aa%myaaMcao samaaQaana haot Asaola¸ taopya-Mt malaa
%yaacyaa SauBa pirNaamaaba_la Acailat ivaSvaasa raKlaa paihjao.
jar malaa kovaL isawaMtaMcao mhNajao t%vaaMcaoca vaNa-na kravayaacao Asaola¸
tr maI hI Aa%makqaa ilaihNaarca naahI. prMtu malaa tr %yaa isawaMtaMvar
rcalaolyaa kayaa-caa [ithasa Vavayaacaa AahoÂ va mhNaUnaca yaa p`ya%naalaa pihlao
naava maI 'sa%yaacao p`yaaoga' Asao idlao Aaho. yaamaQyao AihMsaa¸ ba`mhcaya- [%yaaid inaya¹
8
maaMcaohI p`yaaoga yao}na jaatIla. ho inayama sa%yaahuna iBanna samajalao jaatat. ParMtu maaJyaa
mato sa%yaca sava-EaoYz Aaho. AaiNa %yaamaQyaoca AgaiNat vas%aMucaa samaavaoSa hao}na jaatao. ho
sa%ya mhNajao sqaUla ¹ vaaicak ¹ sa%ya navhoÂ tr jasao vaacaocao ¸ tsao ivacaaraMcaohI. ho sa%ya
mhNajao AapNa kilplaolao sa%ya tovaZoca navhoÂ tr svatM~¸ SaaSvat sa%yaÂ tovaZoca navho tr
svatM~¸ SaaSvat sa%yaÂ mhNajao prmaoSvarca.
prmaoSvaracyaa vyaa#yaa AgaiNat Aahot. karNa %yaacyaa ivaBaUtIhI AgaiNat
Aahot. yaa ivaBaUtI malaa AaScaya-caikt k$na Taktat. xaNaBar maugQahI krtat.
prMtu maI sa%ya sva$pI prmaoSvaracaaca pujaarI Aaho. tao ekca sa%ya Aaho¸ AaiNa baakI
saaro imaqyaa Aaho. to sa%ya malaa saaMpDlaolao naahI. maI %yaacyaa SaaoQaat Aaho. %yaacyaa
SaaoQaaqa- malaa savaa-t ip`ya Asalaolyaa vastUMcaahI %yaaga krNyaasa maI tyaar Aaho. yaa
SaaoQa$pI ya&amaQyao yaa SarIracaahI haoma krNyaacaI maaJaI tyaarI Aaho¸ AaiNa Sa@tIhI
Aaho Asaa malaa ivaSvaasa vaaTtao. ParMtu jaaopya-t malaa %yaa sa%yaacaa saaxaa%kar
naahI¸%aaopya-t maaJyaa AMtra%myaalaa jao sa%yasao vaaTto %yaa kalpinak sa%yaalaaca maaJaa
AaQaar samajauna¸ %yaacyaaca KuNaocaa idvaa k$na¸ %yaacyaa AaEayaanao maI maaJao jaIvana vyatIt
krIt Aaho.
ha maaga- jarI vastáyaacyaa Qaarovar caalaNyaasaarKa Aaho¸ trI tao malaa saaoPyaat
saaopa vaaTlaa Aaho. yaa maagaa-nao jaatanaa Jaalaolyaa BayaMkr caukahI malaa xaullakSaa
vaaTlyaa Aahot. karNa %yaa cauka krIt AsatahI maI bacaavaUna gaolaao Aaho AaiNa maaJyaa
samajautInao p`gatIhI kolaI Aaho. du$na ivaSauw sa%yaacao ¹ [-Svaracao ¹ AMQauk dSa-nahI k$
laagalaao Aaho. sa%yaca kaya to AahoÂ %yaaiSavaaya yaa jagaat dusaro kahIhI naahI¸ Asaa
maaJaa ivaSvaasa idvasaoMidvasa baLavat jaat Aaho. ha ivaSvaasa kSaanao vaaZt gaolaa¸ to
maaJao jaga ¹ mhNajao 'navajaIvana' [%yaaidMcao vaacak samajaUna Gao}na %yaa p`yaaogaaMmaQyao saamaIla
haotIla va maaJyaap`maaNao [-Svaracao dSa-na krtIla¸ tr to [YT Aaho. iSavaaya¸ maaJyaa
baabatIt jao Sa@ya Aaho to eKaVa baalakacyaa baabatIthI Sa@ya Aaho¸ ha maaJaa ivaSvaasa
]<arao<ar vaaZt Aalaa Aaho¸ AaiNa tsao vaaTNyaasa maaJyaapaSaI sabaL karNaohI Aahot.
sa%yaacyaa SaaoQaacaI saaQanao ijatkI kzINa ittkIca saaopIhI Aahot. tI eKaVa
AiBamaanaI [samaalaa ASa@yaSaI vaaTtIla AaiNa eKaVa inaYpap baalakalaa AgadI
saMBavanaIya vaaTtIla. sa%yaacyaa SaaoQakalaa rjaÁkNaapoxaahI tucC banaavao laagato.
sava- jaga rjaÁkNaalaa icarDIt AsatoÂ prMtu sa%yaacaa pujaarI tr rja:kNasauwa %yaalaa
icarDU Sakola [tka Alp banaNaar naahI¸ taopya-Mt %yaalaa inarpoxa sa%yaacao ikMicanmaa~
9
dSa-nahI dula-Ba Aaho. hI gaaoYT vaisaYT¹ivaSvaaima~aMcyaa Aa#yaanaat spYT k$na

daKivalaolaI Aaho. iK`stI va [slaamaI Qama-hI hIca gaaoYT SaabaIt krtat.
maI jaI p`krNao ilaihNaar Aaho¸ %yaat jar vaacakalaa AiBamaanaacaa Baasa Jaalaa¸
tr %yaanao KuSaala samajaavao¸ kI maaJyaa SaaoQaat kahI trI nyaUna Aaho¸ AaiNa maaJaa
saaxaa%kar maRgajalavat\ Aaho. maaJyaasaar#yaa AnaokaMcaa xaya Jaalaa trI ifkIr naahI¸
prMtu sa%yaacaa jaya haovaao² Alpa%myaacao maap kaZNyaasaazI sa%yaacaa gaja kQaIhI AaKUD na
haovaao²
maaJao laoK kaoNaI p`maaNaBaUt maanaU nayaot¸ ASaI maaJaI [cCa Aaho ¹ ASaI maaJaI
ivanaMtI Aaho. %yaat dSa-ivalaolyaa p`yaaogaaMnaa dRYTaMt$p samajaUna savaa-MnaI Aapaplao p`yaaoga
yaqaaSai@t AaiNa yaqaamait kravao¸ evaZIca maaJaI [cCa Aaho. yaa mayaa-idt xao~amaQyaohI
laaokaMnaa maaJyaa Aa%makqaocyaa laoKaMcaa puYkL ]pyaaoga hao} Sakola Asaa malaa ivaSvaasa
vaaTtao. karNa kI saaMgaNyaalaayak ekhI gaaoYT maI CapivaNaar naahI. maaJyaa daoYaaMcaI
jaaNaIva vaacakaMsa pirpUNa- k$na doNyaacaI malaa ]maod Aaho. malaa f@t sa%yaacao Saas~Iya
p`yaaoga vaNaa-vayaacao Aahot. maI ksaa doKNaa Aaho¸ to saaMgat basaNyaacaI itLmaa~ [cCa
naahI. jyaa maapanao svat:laa maaojaNyaacaI maaJaI [cCa Aaho¸ AaiNa jao maap AapNa savaa-MnaI
svat:laa laavalao paaihjao %yaap`maaNao tr maI ina:SaMkpNao mhNaona kI :
maao sama kaOna kuiTla Kla kamaI?
ijana tnau idyaao taih ibasarayaao
eosaao inamakhramaI ÈÈ
karNa kI jyaalaa maI saMpUNa- EawapUva-k maaJyaa SvaasaaocC\vaasaacaa svaamaI samajatao¸ jyaalaa
maI maaJyaa inamakacaa data maanatao¸ %yaacyaapasaUna AjaUnahI maI dUr Aaho¸ hI gaaoYT malaa
xaNaaoxaNaI salato. %yaalaa karNaIBaUt Asalaolao maaJao ivakar maI pahU Saktao. prMtu %yaaMnaa
AjaUnahI baahor maa~ kaZUna laavaU Sakt naahI.
prMtu tUt- evaZo puro. p`stavanaotUna p`yaaogaaMcyaa vaNa-naat iSarNao baro naahI. to
kqaocyaa p`krNaaMmaQyaoca saapDola.
AaEama¸ saabarmatI maaohnadasa krmacaMd gaaMQaI

maaga-SaIYa- Sau. 11¸ saMvat\ 1982
AnauËmaiNaka
p`kaSakacaI naaoMd 3
p`stavanaa 4
KMD 1 laa
1. janma 3
2. baalapNa 5
3. baalivavaah 7
4. svaaima%va 10
5. hayaskulaat 13
6. du:Kd p`saMga : 1 17
7. du:Kd p`saMga : 2 20
8. caaorI AaiNa pàyaiSca<a 23
9. vaiDlaaMcaa maR%yaU va maaJaI naalaayakI 26
10. Qama-jaagaRtI 29
11. ivalaayatocaI tyaarI 33
12. jaatIbaahor 37
13. ekdacaI ivalaayat tr gaazlaI² 40
14. maaJaI psaMtI 43
15. 'saBya' vaoYaat 46
16. forfar 50
17. Annaacao p`yaaoga 53
18. laajaaLUpNaa hIca maaJaI Zala 57
19. Asa%ya$pI hlaahla 61
20. Qaaima-k pircaya 65
21. 'inaba-lako bala rama' 68
22. naarayaNa homacaMd` 70
23. mahap`dSa-na 74
24.baîrsTr tr Jaalaao ¹¹pNa puZoÑ 76
25. maaJaI ifkIr 79
11
12
KMD 2 ra
1. rayacaMdBaa[- 82
2. saMsaarp`vaoSa 85
3. pihlaa maukdmaa 88
4. pihlaa ApGaat 92
5. dixaNa AaiÍkocaI tyaarI 95
6. naataLlaa jaa}na paocalaao 97
7. kahI maasalaovaa[-k AnauBava 100
8. ip`Taoiryaalaa jaatanaa 104
9. AaNaKI halaApoYTa 108
10. ip`TaoiryaatIla pihlaa idvasa 113
11. iK`stI saMbaMQa 117
12. ihMdI laaokaMcaI AaoLKdoK 120
13. kUlaIpNaacaa AnauBava 123
14. davyaacaI tyaarI 126
15. Qaaima-k maMqana 129
16. kao jaanao klakI 133
17. raihlaao 135
18. kaLyaalaa majjaava 139
19. naataL [MiDyana ka^Mgaòsa 142
20. baalaasauMdrma\ 146
21. tIna paOMDacaa kr 148
22. Qama-inarIxaNa 151
23. gaRhvyavasqaa 154
24.svadoSaI prt Aalaao 157
25. ihMdusqaanaat 160
26. rajainaYza AaiNa SauEaUYaa 164
27. mauMba[-caI saBaa 167
28. puNao SahrI 170
29. 'lagaoca prt ifra' 172
13
KMD 3 ra
1. tufanacaI pUva-icanho 175
2. tUfana 177
3. ksaaoTI 181
4. SaaMtI 185
5. baalaiSaxaNa 188
6. saovaavaR<aI 191
7. ba`mhcaya- ¹1 194
8. ba`mhcaya- ¹2 197
9. saaQaI rahaNaI 201
10. baaoAr yauw 203
11. nagar¹sauQaarNaa va duYkaLinaQaI 206
12. doSagamana 208
13. svadoSaI 211
14. karkUna va 'ba^ra' 214
15. mahasaBaomaQyao 216
16. laa^D- kJa-nacaa drbaar 218
17. gaaoKlyaaMcyaa sahvaasaat ek maihnaa ¹1 220
20. kaSaIt 228
21. mauMba[-t isqar Jaalaao 232
22. Qama-saMkT 234
23. prt dixaNa AaiÍkolaa 237
KMD 4 qaa
1. AajavarcaI maohnat fukT gaolaI 240
2. eiSayaaiTk Ka%yaacaI saulatanaigarI 242
3. kDU GaaoT Pyaalaao ² 244
4. vaaZtI %yaagavaR<aI 247
5. Aa%mainarIxaNaacaa pirNaama 249
14
6. Saakaharaqa- bailadana 252

7. maatIcao va paNyaacao p`yaaoga 254
8. ek [Saara 256
9. balavaanaaSaI daona hat 259
10. ek puNyasmarNa AaiNa pàyaiSca<a 261
11. [MgàjaaMcaa inakT pircaya 264
12. [Mga`jaaMcaa sahvaasa 267
13. '[MiDyana Aaoipinayana' 270
14. 'kUlaI laaokoSana' mhNajao QaoDvaaDa 272
15. Plaoga¹1 275
16. Plaoga¹2 277
17. laaokoSanacaI haoLI 280
18. eka pus%akacaa ivalaxaNa prINaama 282
19. ifina@sacaI sqaapnaa 285
20. pihlaI ra~ 287
21. paolaaknaI ]DI zaoklaI 289
22. rama jyaacaa pazIraKa 292
23. GaratIla forfar va baalaiSaxaNa 295
24. JaUlaU baMD 298
25. )dya¹maMqana 301
26. sa%yaaga`hacaI ]%ptI 304
27. Annaacao AaNaKI p`yaaoga 305
28. Pa%naIcaI dRZta 307
29. Garat sa%yaaga`h 311
30. saMyamaakDoo 314
31. ]pavaasa 316
32. pMtaojaI 319
33. pus%akI iSaxaNa 321
34. Aai%mak iSaxaNa 323
35. baáyaavaa[-Tacao ek`~ rahNao 325
36. pàyaiSca<aadaKla ]pvaasa 327
15
37. gaaoKlyaaMcao BaoTIsa 329

38. yauwat Baaga GaoNao 331
39. Qamaa-cao kaoDo 333
40.sa%yaaga`hacaI cauNaUk 336
41. gaaoKlyaaMcaI ]darta 340
42.duKNyaavar kaoNata [laaja kolaa? 342
43. inaGaalaao 344
44.vaiklaaMsaMbaMQaIcaI kahI smarNao 346
45.zkbaajaI ? 348
46. pxakar sahkarI banalao 350
47. ASaIla tu$MgaapasaUna ksaa bacaavalaaÆ 352
KMD 5vaa
1. pihlaa AnauBava 355
2. gaaoKlyaaMbaraobar puNyaasa 357
3. QamakI mhNajao? 359
4. SaaMitinakotna 362
5. itsaáyaa vagaa-cyaa halaApoYTa 365
6. maaJaa p`ya%na 367
7. kuMBa 369
8. laxmaNa JaUlaa 373
9. AaEamaacaI sqaapnaa 376
10. ksaaoTI 378
11. igarimaTcaI pwtI 381
12. inaLIcaa Daga 385
13. ibaharI sarLpNaa 387
14. AihMsaadovaIcaa saaxaa%kar 390
15. KTlaa kaZUna Gaotlaa 394
16. kaya-pwtI 397
17. maaJao sahkarI 399
18. gaàmap`vaoSa 402
16
19. ]jaL baajaU 404
20. majauraMSaI saMbaMQa 405
21. AaEamaacao dSa-na 408
22. ]pvaasa 410
23. KoDa sa%yaaga`h 413
24.kaMdocaaor 415
25. KoDa sa%yaaga`hacaa SaovaT 417
26. eo@yaacaI tLmaL 419
27. irËUTBartI 422
28. maR%yauSayyaa 427
29. raOla^T A^@T va maaJao Qama-saMkT 431
30. to Ad\Baut dRSya² 434
31. tao AazvaDa² ¹ 1 437
32. tao AazvaDa² ¹ 2 442
33. 'ihmaalayaaevaZI caUk' 445
34. 'navajaIvana' AaiNa 'yaMga [MiDyaa' 447
35. pMjaabaat 450
36. iKlaaftIcyaa badlyaat gaaorxaNa? 453
37. AmaRtsarcaI raYT/Iya saBaa 457
38. raYT/Iya saBaot p`vaoSa 460
39. #aadIcaa janma 462
40.car#aa saapDlaa 464
41. ek s\aMvaad 466
42.Asahkarcaa p`vaah 468
43. naagapUrlaa 471
44.pUNaa-hutI 473
piriSaYTo
1 DrbanamaQaIla hllaa 475

2 baaoAr yauqd 481
ivaYayasaucaI 485
sa%yaacao p` y aao g a
Aqavaa
Aa%makqaa
KMD 1 laa
1. janma
gaaMQaI-kuTMuba p`qama trI ikraNyaa maalaacaa vyaapar krNaaro Asaavao Asao samajato.
ParMtu maaJyaa AajaaobaaMpasaUna gaolyaa tIna ipZyaa to rajyakarBaar krIt Aalao Aaho.
]%tmacaMd gaaMQaI ]f- Aaota gaaMQaI dRZinaScayaI Asaavaot Asao idsato. rajyap`krNaI
laTpTImauLo %yaaMnaa paorbaMdr saaoDavao laagalao va %yaaMnaI jaunaagaDcyaa rajyaacaa AaEaya
Gaotlaa. %yaaMnaI nabaabasaahobaaMnaa Davyaa hatanao salaama kolaa. yaa ]GaD idsaNaa-yaa
Aivanayaacao kaoNaI karNa ivacaarlao tovha jabaaba imaLalaa¸ "]javaa hat tr paorbaMdrlaa
do}na cauklaao Aaho."
Aaota gaaMQaIMcaI ekamaagaUna ek daona kuTMubao JaalaI. Paihlyaacao %yaaMnaa caar
maulagao haoto AaiNa dusa-yaacao daona. baalapNacaI AazvaNa krta to baMQaU saava~ Asaavaot
ASaa t-hocaI klpnaahI malaa haot naahI. %yaaMpOkI pacavao krmacaMd ]f- kbaa gaaMQaI va
SaovaTcao tulasaIdasa gaaMQaI. ]Bayata baMQaUMnaI AaLIpaLInao paorbaMdrmaQyao karBaaáyaacao kama
kolao. kbaa gaaMQaI ho maaJao vaDIla. PaaorbaMdrcaI idvaaNaigarI saaoDlyaanaMtr to rajasqaanaI
kaoTa-t saBaasad haoto. naMtr rajakaoTlaa va kahI kaL vaakanaorlaa idvaaNa haoto va
maR%yausamayaI rajakaoT-drbaarcao poMSanar haoto.
kbaa gaaMQaIMcaIhI ekamaagaUna ek caar kuTMubao JaalaI. Paihlyaa daohaopasaUna daona
maulaI Jaalyaa. SaovaTcyaa putLIbaa[-pasaUna ek maulagaI va tIna maulagao. %yaaMtlaa savaa-t
QaakTa maI.
vaDIla kuTuMbapòmaI¸ sa%yaip`ya¸ QaIT¸ ]dar pNa ragaIT Asao haoto. kahI AMSaI
ivaYayaasa@thI Asaavaot. %yaaMcaa SaovaTcaa ivavaah caaiLsaavyaa vaYaa-naMtr Jaalaa haota. to
laacaopasaUna dUr pLt¸ %yaamauLo Sauw nyaaya dot ASaI Aamacyaa kuTuMbaat va baahorhI baaolavaa
haotI. sarkarSaI to A%yaMt rajainaYz Asat. ekda pàMtacyaa eka saahobaanao
rajakaoTcyaa zakUrsaahobaaMcaa Apmaana kolaa. %yaabad\dla to %yaaMcyaaSaI BaaMDlao. saahoba
saMtaplao. kbaa gaaMQaIMnaa maafI maagaNyaasa fmaa-ivalao. %yaaMnaI maafI maagaNyaacao naakarlao va
%yaapayaI kahI tasa ATkothI raihlaoÂ prMtu to Dgamagalao naahIt. %yaamauLo AKorIsa
%yaaMnaa saahobaanao saaoDUna doNyaacaa hukUma kolaa.
vaiDlaaMnaI d`vyasaMcaya krNyaacaa laaoBa kQaIca Qarlaa navhtaÂ %yaamauLo Aamha
BaavaaMsaazI to qaaoDkIca imaLkt zovaUna gaolao.
3
4 Aa%makqaa
vaiDlaaMcao iSaxaNa kovaL AnauBavajanya haoto. jyaalaa AapNa Aaja gaujaraqaI pacavyaa
[ya%tocao iSaxaNa mhNaU¸ tovaZo iSaxaNa %yaaMcao Jaalao Asaola. [ithasa-BaUgaaolaacao &ana tr
ivacaarayalaaca nakao. Asao AsaUnahI vyavahar&ana [t@yaa ]cca djaa-cao haoto¸ kI saUxmaat
saUxma p`Snaacaa ]lagaDa krNyaat ikMvaa hjaar maaNasaaMpasaUna kama GaoNyaasa %yaaMnaa ADcaNa
pDt nasao. Qaaima-k iSaxaNa naahIsaarKoca. ParMtu dovaLat jaaNyaanao¸ kqaa vagaOro eokUna jao
Qama-&ana AsaM#ya ihMdUMnaa sahjaI imaLt Asato¸ to %yaaMnaa haoto. ek ivaWana bàamhNa
Aamacyaa kuTuMbaacao ima~ haoto. %yaaMcyaa sallyaava$na SaovaTcyaa vaYaa-t %yaaMnaI gaItapaz sau$
kolaa haota¸ AaiNa raoja pUjaocyaa vaoLI qaaoDobahut Slaaok to maaozyaanao pzNa krIt Asat.
Aa[- saaQvaI s~I haotI¸ ASaI maaJyaa manaavar Cap raihlaolaI Aaho. tI far
Baaivak haotI. pUjaapaz kolyaaiSavaaya kQaI jaovat nasao. hvaolaItµ ina%yanaomaanao jaayacaI.
malaa samajaU laagalao tovhapasaUna itnao kQaI caatumaa-sya vàtvaOklyaaKorIja irto dvaDlaolao malaa
smart naahI. tI kzINaat kzINa vàt Gao[- AaiNa inaiva-GnapNao par paDI. GaotlaolaI vàto
AajaarI pDlaI trI saaoDayacaI naahI. malaa Asaa ek p`saMga smartao¸ kI itnao
caaMdàyaNa-vàt kolao. %yaamaQyao AajaarI pDlaI. ParMtu vàt BaMgaU idlao naahI. caatumaa-syaat
ekBau@t rahNao yaat tr itlaa ivaSaoYasao kahI vaaTtca nasao. evaZyaanao saMtaoYa na maanata
eka caatumaa-syaat tr itnao ek idvasaaAaD jaovaNyaacaa inayama kolaa haota. laagaaopaz
daona-tIna ]pasa mhNajao tr itlaa kahIca naahIsao vaaTo. ek caatumaa-syaat itcao Asao vàt
haoto kI saUya-naarayaNaacao dSa-na k$na naMtrca jaovaavayaacao. %yaa pavasaaLyaat AamhI maulao
ZgaaMkDo DaoLo laavaUna paht raht AsaU kI kovha saUya- idsatao AaiNa Aa[- jaovato.
PaavasaaLyaat puYkL vaoLa dSa-na duima-L haot Asato¸ ho savaa-Mnaa maahItca Aaho. AsaohI
idvasa smartat¸ kI jyaa idvaSaI AamhI saUya- phavaa¸ "Aa[-¸ Aa[-¸ saUya- idsalaa" Asao
AaorDavao¸ AaiNa Aa[- Gaa[-Gaa[-nao yaoto tao saUyaa-nao dDI maaravaI² "%yaacao kaya maaozo? Aaja
naiSabaat jaovaayacao nasaola²" Asao mhNaUna tI prt vaLo AaiNa svat:cyaa kamaat dMga hao}na
jaa[-.
Aa[- vyavaharkuSala haotI. drbaarcyaa sava- gaaoYTI itlaa samajat.
rajais~yaaMmaQyao itcyaa bauwIbad\dla bahumaana Asao. maI lahana mhNaUna kQaI kQaI Aa[- malaa
rajavaaDyaaMt Aaplyaabaraobar Gao}na jaa[-. %yaavaoLI "AajaIsaahobaaM" baraobar caalaNaaro
ik%yaok saMvaad malaa AjaUna Aazvatat.
-------------------------------------------------
µ gaujaraqaotIla vaOYNavaaMcyaa dovaalayaasa 'hvaolaI' mhNatat.
baalapNa 5
yaa Aa[-baapaMcyaa GarI maI saMvat\ 1925 cyaa Baad`pd vaV WadSaIcyaa idvaSaI
mhNajao sana 1869 cyaa Aa^@Taobarcyaa 2 tarKolaa paorbaMdr Aqavaa saudamaapurI yaoqao janma
pavalaao.
baalapNa paorbaMdratca gaolao. kaozlyaaSaa SaaLot malaa Gaatlao haoto Asao
Aazvato. ksaobasao kahI paZo iSaklaao. %yaavaoLI maulaaMbaraobar maI pMtaojaIMnaa maa~ iSavyaa
doNyaasa iSaklaao haotao¸ evaZI AazvaNa AahoÂ dusaro kahIek Aazvat naahI. %yaava$na
maI Anaumaana krtao¸ kI maaJaI bauwI maMd AsaavaI¸ AaiNa smarNaSai@t¸ AamhI paoro ek
kDvao gaat AsaU %yaatlyaa kccyaa papDasaarKI AsaavaI. to carNa tr malaa idlaoca
paihjaot:
ekDo ek¸ papDSaok
papD kccaao¸ -- maaraoµ--
pihlyaa irkamyaa jaagaI maastracao naava Asaayacao. %yaalaa maI Amar k$
[icCt naahI. dusaáyaa irkamyaa jaagaI idlaolaI iSavaI BarNyaacao p`yaaojana naahI.
2. baalapNa
paorbaMdrhUna vaDIla rajasqaanaI kaoTa-cao saBaasad hao}na rajakaoTlaa gaolao¸ tovha maaJao
vaya saatek vaYaa-Mcao Asaavao.malaa rajakaoTcyaa gaavazI SaaLot Gaatlao. yaa SaaLotIla
idvasa malaa caaMgalao Aazvatat. pMtaojaIMcaI naavao vagaOrohI Aazvatat. PaaorbaMdrp`maaNaoca
yaoiqalahI AByaasaasaMbaMQaI saaMgaNyaasaarKo ivaSaoYa kahI naahI. maaJaI gaNanaa saamaanya djaa-
cyaa ivaVaqyaa-Mt trI haot Asaola kI naahI yaabad\dla SaMkaca. gaavazI SaaLotUna mau#ya
SaaLot va toqaUna hayaskulaat. yaoqapya-Mt paocaotao maaJyaa vayaalaa baara vaYao- hao}na gaolaI.
taopya-Mt maI kQaIhI iSaxakaMSaI labaaDI kolyaacao ikMvaa kaoNaaSaI maO~I jaaoDlyaacao smart
naahI. maI AitSaya iBaDst maulagaa haotao. SaaLot maaJao kama baro kI maI bara. GaMTa
vaajaNyaacyaa saumaarasa paocaayacao AaiNa SaaLa baMd haotaxaNaI GarI pLayacao. 'pLayacao' ha
Sabd [radapUva-k ilihlaa Aaho. karNa kaoNaabaraobar baaolat rahNao malaa AavaDt nasao.
'kaoNaI maaJaI qa+a kolaI tr' ASaI BaItIhI vaaTo.
ÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖ
µ maaJaa
6 Aa%makqaa
hayaskulaatIla pihlyaaca vaYaI- prIxaocyaa p`saMgaI GaDlaolaI ek gaaoYT

saaMgaNyaasaarKI Aaho. SaaLaKa%yaacao [nsapo@Tr jaa[lsa SaaLa tpasaNyaasa Aalao haoto.
%yaaMnaI pihlyaa [ya%tocyaa maulaaMnaa paca Sabd ilahayalaa Gaatlao.%yaaMt ek Sabd koTla\
(Kettle) haota. %yaacaI vaNa-rcanaa maI caukIcaI ilaihlaI. maastraMnaI malaa Aaplyaa
bauTacao Taok maa$na [Saara idlaa. ParMtu maaJyaa to kaozuna laxaat yaoNaar? maastr malaa
samaaorcyaa ivaVaqyaa-Mcyaa paTIkDo pahUna maaJao SauwlaoKna sauQaarNyaasa saaMgat AsatIlaÊ
ASaI maaJaI klpnaahI hao} SaklaI naahI. maaJaI samajaUt kI AamhI ekmaokaMcao caao$na
pahU nayaoÊ evaZyaasaazIca maastr najar zovaIt Aahot. sava- ivaVaqyaa-Mcao pacaI Sabd baraobar
Aalao AaiNa maIca kaya tao Z zrlaaoÑ maaJaa 'maUK-pNaa' maastraMnaI maagaahUna malaa daKvaUna
idlaa.prMtu maaJyaa manaavar %yaa saaMgaNyaacaa kahI pirNaama Jaalaa naahI. malaa dusaáyaa
ivaVaqyaa-caI ka^pI kQaIca krta AalaI naahI.
Asao AsaUnahI maastraMivaYayaIcaI maaJaI ivanayavaRi<a kQaIca ZLlaI naahI. vaDIla
maMDLIcao daoYa na pahNyaacaa gauNa maaJyaamaQyao svaBaavat:ca haota. %yaaca maastraMcao [tr
daoYahI maagaahUna maaJyaa Qyaanaat Aalao. trIhI %yaaMcyaaba_la malaa vaaTNaara Aadr kayama
raihlaa. vaiDlaaMcyaa Aa&ocao palana krayacao¸ evaZo malaa maahIt haoto. to saaMgatIla to
kravaoÂ %yaaMcyaa kR%yaaMcyaa gauNadaoYaaMcyaa inavaaDyaat AapNa pDU nayao.
yaaca saumaarasa dusaro daona p`saMga GaDlao¸ to kQaIhI maaJyaa smarNaatUna gaolaolao
naahIt. malaa saamaanyapNao SaaLocyaa pustkaMplaIkDo kahIhI vaacaNyaacaa naad nasao. QaDo
kolao paihjaotÂ baaolalaolao sahna vhavayaacao naahI¸ maastraMnaa fsavaavayaacao naahI¸ mhNaUna QaDo
vaacaIt Asao. prMtu manaatUna kMTaLa. %yaamauLo QaDo puYkLda kccao raht. maga [tr
vaacana saucaNaar kaozUna? prMtu vaiDlaaMnaI ivakt AaNalaolao ek pustk maaJyaa najarot
Barlao. to 'EavaNa-iptRBai@t' naaTk. to vaacaNyaacaI malaa [cCa JaalaI. to maI
AitSaya AavaDInao vaacalao. %yaaca saumaarasa kacaotUna ica~o daKivaNaarohI daraodar ihMDt.
%yaaMcyaapasaUna EavaNa Aaplyaa Aa[-baapaMnaa kavaDIt basavaUna yaa~a krNyaasa Gao}na jaat
Aaho¸ Asao ica~ maI paihlao. daonhI gaaoYTIMcaa maaJyaa manaavar KUp pirNaama Jaalaa. "malaa
pNa EavaNaasaarKo vhavayaacao " Asao manaat yao[-. EavaNaacyaa maR%yausamayaIcaa %yaacyaa
maataip%yaaMcaa ivalaap AjaUna Aazvatao. tI gaaoD caala maI baajaavarhI basaivalaI. baajaa
iSakNyaacaI haOsa haotI¸ va vaiDlaaMnaI ek baajaahI Gao}na idlaa haota.
baalaivavaah 7
yaaca saumaarasa kaoNaI naaTkmaMDLI AalaI haotI. itcao naaTk pahNyaacaI prvaanagaI
imaLalaI. hirScaMdàcao Aa#yaana haoto. to naaTk pahNyaacaa malaa kMTaLa ksaa tao vaaToca
naa. to puna: puna: pahNyaacaI [cCa hao[-. vaarMvaar pahayalaa kaoNa jaa} doNaar? prMtu
manaatlyaa manaat maI to naaTk SaokDao vaoLa rMgaivalao Asaola² hirScaMdàcaI svaPnao pDt.
"savaa-MnaIca hirScaMdàsaarKo sa%yavaadI ka hao} nayao?" haca ivacaar GaaoLo. hirScaMdàvar
Aalyaa tsalyaa ivap<aI BaaogaUna sa%yaacao palana kravao hoca Kro sa%ya. naaTkat vaiNa-laolyaa
hao%yaa tSaaca ivap<aI hirScaMdàvar yao}na pDlyaa Asalyaa paihjaot¸ Asaoca maI trI
samajat haotao. hirScaMdàcao du:K pahUna¸ %yaacao smarNa k$na maI KUp rDlaao Aaho. Aaja
maaJyaa bauwIlaa samajat Aaho¸ kI hirScaMd` hI kaoNaI eoithaisak vya@tI nasaavaI. prMtu
maaJyaa mana:saRYTIt hirScaMd` AaiNa EavaNa AajahI ijavaMt Aahot. Aajasauwa maI tI
naaTko vaacalaI¸ tr AajahI malaa AEaU yaotIla Asao vaaTto.
3. baalaivavaah
ho p`krNa malaa ilahavao laagaU nayao ASaI maaJaI [cCa Aaho. prMtu yaa kqaomaQyao malaa
ASaa táhocao iktItrI kDU GaaoT Pyaavao laagaNaar Aahot. svat:laa 'sa%yaacaa pujaarI'
mhNavaUna GaoNaaáyaa malaa dusara maaga-ca naahI.
tora vaYaa-caa Asatanaa maaJaa ivavaah Jaalaa¸ hI gaaoYT ilaihtanaa malaa du:K
haoto. Aaja maaJyaasamaaor baara-tora vaYaa-McaI maulao Aahot. %yaaMcyaakDo pahtao AaiNa
maaJyaa ivavaahacao smarNa krtao¸ tovha malaa svat:ba_la kIMva vaaTU laagatoÂ AaiNa maaJyaavar
AaoZvalaolyaa p`saMgaatUna bacaavalyaaba_la yaa maulaaMnaa Qanyavaad doNyaacaI [cCa haoto. tora
vaYaa-cyaa vayaat Jaalaolyaa maaJyaa ivavaahacyaa samaqa-napr Asaa ekhI naOitk yaui@tvaad
malaa saucaU Sakt naahI.
maI 'sagaa[-'µ ivaYayaI ilaihtao ASaI vaacakanao samajaUt k$na Gao} nayao.
kazovaaDat ivavaah mhNajao lagna¸ 'sagaa[-' navho. 'sagaa[-' mhNajao maulaamaulaIcao
lagna laavaNyaasaMbaMQaI var¹vaQaUcyaa Aa[-¹baapaMmaQyao Jaalaolaa krar. 'sagaa[-' maaoDU
Sakto. sagaa[- JaalaI AaiNa var mayat Jaalaa¸ tr knyaa ivaQavaa haot naahI. sagaa[-
µgaaMQaIjaI kazovaaDcao. gaujaraqaot 'ivavaah' mhNajao vaa=\inaScaya ikMvaa var
]lloiKlaolaI 'sagaa[-'.
8 Aa%makqaa
maQyao var va knyaa yaaMcaa kahI saMbaMQa yaot naahI. daoGaaMnaa %yaacaI gaMQavaata-hI nasato.
maaJaI ekamaagaUna ek tInada sagaa[- JaalaI. tI kovha va kSaI JaalaI¸ yaacaI malaa
gaMQavaata-hI naahI. daona knyaa ekamaagaUna ek maR%yau pavalyaa¸ Asao malaa kaoNaI saaMigatlao.
%yaava$na malaa maahIt¸ kI maaJyaa tIna sagaayaa Jaalyaa hao%yaa. itsarI sagaa[- saatek
vaYaa-cyaa vayaalaa JaalaolaI AsaavaI Asao kahIsao smarto. ParMtu sagaa[- JaalaI %yaavaoLI malaa
kahI saaMigatlao Asalyaacao maahIt naahI. ivavaahamaQyao var va knyaa daohaoMcaI ja$r pDto.
ivavaahamaQyao ivaQaI krayacaa Asatao. maI ilahIt Aaho to yaa ivavaahasaMbaMQaI. ivavaahacao
malaa pUNa- smarNa Aaho.
AamhI tIna Baa} haotao¸ ho vaacakaMnaa maahItca Aaho. %yaapOkI vaDIla Baavaacao
lagna hao}na cauklao haoto. maQalao baMQaU maaJyaapoxaa daona tIna vaYaa-MnaI maaozo haoto. %yaaMcaa¸
maaJaa caulat Baa} kdaicat maaJyaahUna vaYaa-Baáyaanao maaoza Asaola %yaacaa va maaJaa¸ Asao tIna
ivavaah ek~ krNyaacaa vaDIla maMDLIMnaI baot kolaa. yaat Aamacyaa klyaaNaacaa p`Sna
navhta. [cCoba_lacaa tr %yaahUnahI navhta. yaat f@t vaiDlaaMcyaa saaoyaIcaa AaiNa
Kcaa-caa p`Sna haota.
ihMdusamaajaamaQyao ivavaah ASaI tSaI gaaoYT naahI. var-vaQaUcao Aa[-baap
lagnaapayaI sava-sva GaalavaUna basatat¸ pOsao ]QaLtat AaiNa kaLacaa Apvyaya krtat.
Aagaa} ik%yaok maihnyaaMpasaUna tyaarI sau$ haoto. kpDo tyaar haotat¸ daiganao GaDvaayacao
Asatat¸ gaavaBaaojanaacao AMdaja caalatat¸ BaaojanaasaazI inarinaraLI p@vaannao krNyaacyaa
Saya-tI sau$ haotat. gaLa Asaao ikMvaa nasaao¸ baayaka Gasao basaotao gaaNaI gaatat¸ AajaarI
pNa pDtat² SaojaaáyaaMcyaa SaaMttocaa BaMga krtat. p`saMga yao[-la tovha %yaaMnaa svat:laahI
Asaoca sava- krayacao Asato¸ mhNaUna ibacaaro SaojaarIhI gaaoMgaaT¸ KrkTo AaiNa [tr GaaNa
maukaTyaanao sahna krtat²
"evaZa gaaoMQaL tIna vaoLa krNyaapoxaa ekaca vaoLI ]rkUna Gaotlaa tr iktI
caaMgalao? lagna qaaoD@yaa Kcaa-t AaiNa qaaTanao hao[-la" karNa kI tIna lagnao ek~
krayacaI¸ tr d`vya maubalakpNao Kca- krNyaasa hrkt naahI. vaDIla va caulato vaRw
haoto. AamhI %yaaMcao savaa-t QaakTo maulagao. tovha Aamacyaa lagnaaMcaa saaohLa DaoLyaadoKt
vhavaa ASaIhI [cCa AsaayacaIca. yaa va ASaa táhocyaa ivacaaraMnaI ho itnhI ivavaah ek~
krNyaacaa inaScaya Jaalaa AaiNa maI var saaMigatlyaap`maaNao %yaaMcaI tyaarI AaiNa saamagaÌ
ik%yaok maihnyaaMpasaUna caalaU haotI.
Aamha BaavaaMnaa tyaarI caalalaolaI pahUnaca samajalao¸ kI lagnao vhayacaI
Aahot. %yaavaoLI maaJyaa manaat caaMgalao caaMgalao kpDo vaaprayalaa imaLtIla¸
baalaivavaah 9
vaajaM~I vaajatIla¸ varat inaGaola¸ saugàasa Baaojanao imaLtIla¸ eka navyaa maulaIbaraobar KoL
krayalaa imaLtIla vagaOro haOsaoplaIkDo dusaro kahI Asalyaacao smart naahI. ivaYayavaasanaa
maagaahUna ]d\BavalaI. tI kSaI ]d\BavalaI %yaacao vaNa-na maI k$ Sakona. prMtu vaacakaMnaI
tSaI ija&asaa zovaU nayao. maI maaJyaa lajjaovar JaakNa GaalaU [icCtao. kahI gaaoYTI jyaa
saaMgaNyaasaar#yaa Aahot %yaa puZo yaotIla. ParMtu ho ilaihNyaat maI jaao maQyaibaMdU najarosamaaor
zoivalaa Aaho¸ %yaacaa AaiNa hyaa baabatItIla baarIk saarIk gaaoYTIcaa far qaaoDa saMbaMQa
Aaho.
Aamha daoGaa BaavaaMnaa rajakaoThUna paorbaMdrlaa naolao. toqao hLd laavaNyaacao
vagaOro ivaQaI Jaalao. to sava- manaaorMjak Asalao trI saaoDUna doNaoca yaaogya.
vaDIla idvaaNa Jaalao trI naaokrca. iSavaaya rajaacyaa majaI-tlao¸ %yaamauLo
ivaSaoYaca praQaIna. zakUrsaahoba SaovaTlyaa GaTkopya-Mt jaa} dot naa. SaovaTI jaa} idlao
tovha mau_ama TPPyaaMcaI vyavasqaa kolaI¸ AaiNa daonaca idvasa Agaaodr pazivalao. pNa
ivaiQaGaiTt inaraLoca haoto. rajakaoThUna paorbaMdr 60 kaosa Aaho. gaaDI-rs%yaanao paca
idvasaaMcaI vaaT haotI. vaDIla tIna idvasaaMt Aalao. SaovaTcyaa majalaIt TaMgaa ]laTlaa.
vaiDlaaMnaa jabar duKapt JaalaI. hatavar p+I¸ pazIvar p+I. ivavaahatUna %yaaMcaa AaiNa
Aamacaa AQaa- AanaMd maavaLlaa. pNa ivavaah tr Jaalaoca. ilaihlaolao mauhUt- kahI TLNaar
Aahot? maI tr ivavaahacyaa baala]%saahat vaiDlaaMcao du:K ivasa$na gaolaao.
iptRBa@t Kraca¸ pNa ivaYayaBa@thI ittkaca naa? yaoqao ivaYayaacaa Aqa-
ekaca [Mid`yaacaa ivaYaya navho¸ tr Baaogamaa~. maataiptraMcyaa Ba@tIsaazI sava- sauKaMcaa
%yaaga kolaa paihjao¸ ho &ana puZo yaavayaacao haoto. Asao AsaUnahI jaNaU kaya malaa yaa
BaaogaocCocao pàyaiSca<a BaaogaNaoca ja$r haoto. mhNaUna maaJyaa AayauYyaat Asaa ek
vaoDavaakDa p`saMga GaDlaa¸ kI jaao malaa AVappya-Mt salat Aaho. jaovha jaovha
inaYkulaanaMdacao.
"%yaaga na Tko ro vaOragya ivanaa¸ krIe kaoiT ]paya jaI"
ho gaIt maI gaatao ikMvaa eoktao¸ %yaa %yaa vaoLI ha da$Na AaiNa kTU p`saMga malaa Aazvatao
AaiNa Sarma AaNatao.
vaiDlaaMnaI ]sanao Avasaana AaNaUna caohra p`fulla zovalaa AaiNa SaarIirk
vaodnaa haot AsatahI lagnaat pirpUNa- Baaga Gaotlaa. vaDIla kaoNa%yaa p`saMgaI
kaozo basalao haoto. vagaOro sava- jasaocyaa tsao malaa AjaUna Aazvato. baalaivavaahacaa
ivacaar krtanaa vaiDlaaMcyaa kR%yaacaI jaI TIka maI Aaja kolaI Aaho¸ tI kahI maaJyaa
10. Aa%makqaa
manaanao %yaavaoLI qaaoDIca kolaI haotI? %yaavaoLI sava- kahI yaqaayaaogya AaiNa manaajaaogato
vaaTt haoto. lagnaacaI AavaD haotI. AaiNa vaDIla krtat to sava- baraobarca Aaho Asao
vaaTt haoto. %yaamauLo %yaavaoLcaI smarNao tajaI Aahot.
baaohlyaavar basalaao¸ saPtpdI kolaI¸ iSara Kallaa¸ Gaasa idlao AaiNa pit-p%naI
tovhapasaUnaca ek~ rahU laagalaao. tI pihlaI ra~² daona inadao-Ya baalakaMnaI AjaaNata
saMsaarat p`vaoSa kolaa² maI pihlyaa ra~I ksao vaagaavao %yaacaI vaOnaInao iSakvaNa idlaI haotI¸
Qama-p%naIlaa kaoNaI iSakvaNa idlaI haotI¸ to ivacaa$na Gaotlyaacao malaa smart naahI.
AjaUnahI ivacaarta yao[-la¸ prMtu ivacaarNyaacaI lavalaoSa [cCa haot naahI. vaacakaMnaa evaZo
saaMgaU Saktao¸ kI AamhI daoGaohI ekmaokaMnaa BaIt haotao ASaI AMQaUk AazvaNa Aaho.
ekmaokaMcaI laaja tr vaaTt haotI. kaya baaolaavao¸ ksao baaolaavao¸ ho malaa kaya kLo?
imaLalaolyaa iSakvaNaIcaa trI kaya ]pyaaoga? pNa yaa gaaoYTI kaya iSakvaavyaa laagatat?
jaoqao saMskarca balavaana Asatat¸ toqao iSakvaNa hI vyaqa- baDbaD hao}na basato. hLUhLU
ekmaokaMnaa AaoLKU laagalaao. baaolaUcaalaU laagalaao. AamhI daoGaM saar#yaa vayaacaI Aahaot.
pNa maI maa~ svaaima%va gaajavaayalaa sau$vaat kolaIÑ
4. svaaima%va
lagna Jaalao %yaa idvasaaMmaQyao inabaMQaacyaa lahana lahana caaopDyaa¸ pOSaapOSaacyaa
kI pOpOcyaa Aazvat naahI¸ inaGat Asat. %yaaMmaQyao pitp%naIpòma¸ kaTksar¸baalaivavaah
vagaOro ivaYayaaMcaI cacaa- kolaolaI Asao. yaaMpOkI eKada inabaMQa maaJyaa hatI pDo¸ va maI tao
vaacaIt Asao. hI tr savaya haotIca¸ kI vaacalaolao psaMt pDlao naahI tr ivasa$na jaavao¸
AaiNa psaMt pDlao tr %yaacaa Amala kravaa. ekp%naIvàt paLNao ha ptIcaa Qama- Aaho
Asao vaacalao¸ to )dyaat GaaoLt raihlao. sa%yaacaI AavaD haotIca. Aqaa-t p%naIcaI
p`tarNaa krayacaI naahIca. %yaava$na Anya s~ISaI saMbaMQa zovaayacaa naahI¸ hohI laxaat
Aalaoca haoto. lahana vayaat ekp%naIvàtacaa BaMga haoNyaacaa saMBava kmaIca.
ParMtu yaa sauivacaaraMcaa ek ivapirt pirNaama GaDlaa. "maI jar
ekp%naIvàt paLayacao¸ tr p%naInao ekpitvàt paLlao paihjao¸" yaa ivacaaranao maI
saMSayaI ptI banalaao. "paLavao" va$na "paLvaavao" yaa ivacaaravar maI Aalaao.
AaiNa jar paLvaayacao¸ tr malaa najar zovalaI paihjao. malaa kahI p%naIcyaa piva~to-
svaaima%va 11
ba_la SaMka GaoNyaacao karNa navhto. prMtu AsaUyaa hI karNa qaaoDIca SaaoQaIt basaNaar?
maaJaI p%naI kaozo jaatoÊ ho malaa naohmaI maahIt Jaalaoca paihjaoÂ mhNaUna itnao maaJyaa
prvaanagaIvaacaUna kaoozohI jaata kamaa nayao. yaa gaaoYTImauLo AamacyaamaQyao du:Kdayak
baobanaava hao} laagalao.prvaanagaIiSavaaya kaozohI jaayacao naahI¸ hI ek p`karcaI kOdca
JaalaI. prMtu kstUrbaa[- hI ASaa p`karcaI kOd sahna krNaarI s~I navhtI. manaalaa
yao[-la tovha KuSaala malaa ivacaarlyaaiSavaaya tI jaa[-. maI jasajasaa daba GaalaI tsatSaI tI
AiQakca maaokLIk Gao[-¸ AaiNa tsatsaa maI AiQakca icaDt Asao. ASaa táhonao Aamha
baalakaMmaQyao Abaaolaa varcaovar ]d\BavaU laagalaa. kstUrbaa[-nao jaI maaokLIk GaotlaI¸ tI maI
inadao-Ya samajatao. ijacyaa manaalaa papacaa spSa-hI naahI¸ ASaI baailaka dovadSa-naalaa
jaayacao ikMvaa kaoNaalaa BaoTayalaa jaayacao¸ Asalyaa gaaoYTIMvar inayaM~Na ka mhNaUna sahna
krIla? maI jar itcyaavar dDpNa GaalaNaar tr itnao maaJyaavar ka GaalaU nayao? --- pNa
ho Aata saucato. %yaakaLI tr malaa maaJao svaaima%va Saaibat krayacao haotoÑ
prMtu Aamacyaa yaa gaRhsaMsaarat maaQauya- mauLIca navhto¸ Asao vaacakanao samajaU
nayao. maaJyaa vaË`tocyaa mauLaSaI pòma haoto. maaJyaa manaatUna maaJyaa p%naIlaa AadSa- s~I
banavaayacao haoto. itnao inaYpap vhavao¸ inaYpap rhavao¸ maI iSaktao to iSakavao¸ AaiNa
AamacaI ]BayataMcaI ektanata vhavaI¸ ASaIca maaJaI Baavanaa haotI.
ksturbaa[-Mcyaa manaat hI Baavanaa Asalyaacao malaa maaiht naahI. tI inarxar
haotI. svaBaavaanao sarL¸ svatM~¸ maohnatI AaiNa maaJyaaSaI trI imatBaaYaNa krNaarI
haotI. AapNahI iSaklaolao caaMgalao¸ ASaI itcaI [cCa maI maaJyaa baalapNaat kQaIhI
AnauBavalaolaI naahI. %yaava$na malaa vaaTto kI maaJaI Baavanaa ekpxaIya haotI. maaJao
ivaYayasauK eka s~Ivarca saazivalaolao haoto. AaiNa %yaa sauKacyaa pìtQvanaIcaI maI Apoxaa
krIt haotao. ektfI- ka hao[-naa¸ pNa jaoqao pòmaacao Aist%va Aaho toqao sava-svaIca du:K
AsaNao ASa@ya Aaho.
malaa saaMigatlao paihjao kI maaJyaa p%naIcyaa baabatIt maI ivaYayaasa@t haotao.
SaaLothI itcao ivacaar yaot. ra~ kovha pDto AaiNa AamacaI BaoT kovha haoto¸
haca ivacaar saarKa caalao. ivayaaoga Asa*ya vaaTo. maaJyaa irkamyaa baDbaDInao maI
itlaa JaaopU dot nasao. yaa Aasa@tIbaraobar jar maaJyaat kt-vyaprayaNata nasatI¸ tr maI
vyaaiQagàst hao}na maR%yauvaSa Jaalaao Asatao¸ Aqavaa yaa jagaat Baar banaUna
raihlaao Asatao¸ Asao malaa vaaTto. sakaL JaalaI kI ina%yakmao- kolaIca paihjaot¸
12 Aa%makqaa
kaoNaalaa fsaivata kamaa nayao -- ASaa táhocyaa maaJyaa ivacaaramauLo maI puYkL saMkTatUna
bacaavalaao Aaho.
var ilaihlaoca Aaho kI kstUrbaa[- inarxar haotI. itlaa iSakivaNyaacaI malaa
far haOsa haotI. prMtu maaJaI ivaYayavaasanaa malaa iSakvaU doNaar kaozUna? ek tr malaa
sa@tInao iSakvaavao laagaNaar. tohI ra~I ekaMtatca jauLNaar. vaiDlaaMdoKt p%naIkDo
nausato pahtahI kamaa nayao. baaolaayacao tr naavaca nakao. kazovaaDat %yaavaoLI baur#yaacaa
ina$pyaaogaI va ADaNaI irvaaja Amalaat haota. AajahI baáyaaca AMSaI tao caalaU Aaho.
%yaamauLo iSakivaNyaacaI saMQaIhI malaa pìtkUla. %yaamauLo iSakivaNyaacao jaovaZo p`ya%na maI
ta$Nyaat kolao tovaZo sava- vyaqa- gaolao ho malaa kbaUla kolao paihjao. jaovha maI ivaYayaacyaa
inadòtUna jaagaa Jaalaao tovha tr maI saava-jainak jaIvanaamaQyao gaurfTlaolaa haotao. %yaamauLo
vaoL dota yaoNyaasaarKI maaJaI isqatI raihlaI navhtI. iSaxakaMmaaf-t iSakivaNyaacao maaJao
p`ya%nahI inaYfL Jaalao. %yaamauLo Aaja kstUrbaa[-McaI isqatI tI jaomatoma p~ ilahU Sakola
AaiNa saamaanya gaujaraqaI samajaU Sakola [tpt Aaho. maaJao pòma ivaYayadUiYat nasato tr
Aaja tI ivaduYaI s~I AsatI ASaI maaJaI samajaUt Aaho. itcaa iSakNyaacaa kMTaLa maI
ijaMkU Saklaao Asatao. Sauw pòmaalaa kahI ASa@ya naahI ¸ ho malaa maaiht Aaho.
Asaa táhonao svas~IivaYayaI Aasa@t AsaUnahI %yaamaanaanao maI bacaavalaao ksaa
%yaacao ek karNa var daKivalaoca Aaho. dusaro ek karNa namaUd krNyaasaarKo Aaho.
SaokDao AnauBavaaMva$na maI ho saar kaZlao Aaho kI jyaacaI inaYza KrI Aaho %yaalaa p`BaUca
tartao. ihMdusamaajaat baalaivavaahcaa GaatkI irvaaja Aaho. %yaabaraobarca %yaatUna qaaoDI
maaokLIk imaLavaI ASaIhI pwtI zovalaolaI Aaho. baala-pit-p%naIMnaa %yaaMcao Aa[-baap
far kaL ek~ rahU dot naahIt. baalap%naIcaa AQyaa-hUna AiQak kaL itcyaa maahorI
jaatao. AamacyaahI baabatIt tsaoca Jaalao. mhNajao 13 to 19 vaYaa-cyaa drmyaana Aamacao
maQaUnamaQaUna imaLUna tIna vaYaa-MhUna jaast vaoL ek~ rahNao Jaalao nasaavao. saat-Aaz maihnao
haotat tao Aa[-baapakDUna maaGaarI yao[-ca. %yaavaoLI to far du:sah vaaTt Asao. prMtu
%yaamauLoca AamhI daoGaohI bacaavalaao. PauZo 18 vaYaa-cyaa vayaat maI ivalaayatolaa gaolaao %yaamauLo
AnaukUla AaiNa dIGa- maudtIcaa ivayaaoga Aalaa. ivalaayatohUna Aalyaavar ek~ ASaI
sahaek maihnaoca raihlaI AsaU. karNa malaa rajakaoT-mauMba[- drmyaana yaayacao jaayacao
Asao. itt@yaatca puna: dixaNa Aaif`kocao baaolaavaNao Aalao. evaZyaa AvaQaIt maI naIT
jaagaRthI Jaalao haotao.
5. hayaskulaat
ivavaah Jaalaa tovha maI hayaskulaat iSakt haotao¸ ho maI pUvaI- ilaihlaoca Aaho.
%yaavaoLI AamhI itnhI Baa} ekaca SaaLot iSakt AsaU. vaDIla baMQaU varIla [ya%tot haoto
AaiNa jyaa baMQaUMcyaa lagnaabaraobar maaJao lagna Jaalao to ek vaYa- puZo haoto. ivavaahacaa
pirNaama Asaa Jaalaa kI Aamha daoGaa BaavaaMcao ek ek vaYa- fukT gaolao. maaJyaa baMQaUMcyaa
baabatIt tr yaahUnahI vaa[-T pirNaama GaDlaa. ivavaahanaMtr to SaaLot rahUca Saklao
naahIt. Asalaa AinaYT pirNaama iktI t$NaaMvar GaDt Asaola dova jaaNao² ivaVaByaasa
AaiNa ivavaah hI daonhI ek~ ihMdusamaajaamaQyaoca AaZLtIla.
maaJaa AByaasa caalaU raihlaa. hayaskulaat maaJaI gaNanaa Z ivaVaqyaa-t haot
nasao. iSaxakaMcaI majaI- tr maI naohmaIca saMpaidt Asao. p`%yaok vaYaI- Aa[-baapaMnaa
ivaVaqyaa-Mcaa AByaasa va vat-na yaasaMbaMQaI p`maaNap~o pazivalaI jaat. %yaamaQyao kQaIhI maaJaa
AByaasa ikMvaa vat-na Kraba Asalyaaba_la TIka navhtI. dusaáyaa [ya<aoonaMtr baixasaohI
imaLivalaI¸ va pacavyaa¹sahavyaa [ya<aot AnauËmao caar va dha $pyaaMcaI iSaYyavaR<aIhI
imaLivalaI. tI imaLivaNyaat maaJyaa huSaarIpoxaa dOvaacaaca Baaga ivaSaoYa haota. hI
iSaYyavaR<aI sava- ivaVaqyaa-MsaazI navhtIÂ tr jao saaorz-pàMtatlao ivaVaqaI- AsatIla¸ %yaaMt
pihlaa yaoNaaáyaalaa haotI. caaLIsa-pnnaasa ivaVaqyaa-Mcyaa vagaa-t %yaa idvasaaMt
saaorz-pàMtacao ivaVaqaI- iktIsao AsaNaar?
malaa svat:laa Asao smarto kI malaa maaJyaa huSaarIba_la AiBamaana
mauLIca navhta. baixasa ikMvaa iSaYyavaR<aI imaLalaI tr malaa AaScaya- vaaTt Asao.
prMtu maaJyaa vat-naalaa maI far japt Asao. vat-naat ]NaIva inaGaalaI tr malaa rDo
yao[-. iSaxakaMnaa malaa baaolaavao laagaola ASaa táhocao maaJyaa hatUna kahIhI GaDNao
ikMvaa iSaxakaMnaa tsao vaaTNao hI gaaoYT malaa Asa( haot Asao. ek vaoL maar
Kavaa laagalaa Asao malaa smarto. maaracao du:K navhto. prMtu maI iSaxaolaa pa~ Jaalaao
yaacao mahadu:K vaaTlao maI KUp rDlaao. ha p`saMga pihlyaa ikMvaa dusaáyaa [ya<aootIla
Aaho. dusara p`saMga saatvyaa [ya<aotIla Aaho. %yaavaoLI daorabajaI edlajaI
igamaI hoDmaastr haoto. to ivaVaqaI-ip`ya haoto. karNa¸ to inayama paLIt¸ pwtSaIr
kama krIt¸ krvaIt va iSakivathI caaMgalao. %yaaMnaI varcyaa [ya<aaMcyaa
ivaVaqyaa-Msa ksart va iËkoT hI AavaSyak kolaI haotI. malaa %yaaMcaa kMTaLa. Baaga
13
14 Aa%makqaa
pDNyaapUvaI- maI kQaI ksart¸ iËkoT ikMvaa fuTbaa^lamaQyao gaolaaoca navhtao. maaJaa iBaDst
svaBaava hohI na jaaNyaacao ek karNa haoto. Aata malaa idsato¸ kI ha kMTaLa caukIcaa
haota. ksartIcaa iSaxaNaaSaI saMbaMQa naahI¸ ASaI caukIcaI samajaUt maaJaI %yaavaoLI haotI.
maagaUna maI samajalaao¸ kI vyaayaamaalaa mhNajao SaarIirk iSaxaNaalaa maanaisak iSaxaNaacyaa
baraobarIcao sqaana ivaVaja-naat Asalao paihjao.
trIhI ksartIt na gaolyaamauLo maaJao nauksaana Jaalaolao naahI¸ hohI malaa namaUd
kolao paihjao. %yaacao karNa Asao¸ kI pustkat maaokLI hvaa Kayalaa jaaNyaacaI iSafarsa
vaacalaI¸ tI malaa AavaDlaI haotI¸ AaiNa %yaamauLo hayaskUlacyaa varcyaa [ya<aaMpasaUnaca
ifrayalaa jaaNyaacaI malaa savaya jaDlaI haotI. tI SaovaTpya-Mt raihlaI. ifrNao hahI
vyaayaama Aahoca. %yaamauLo maaJao SarIr kahI AMSaI ksalaolao banalao.
kMTaLyaacao dusaro karNa vaiDlaaMcaI saovaa krNyaacaI tIvà [cCa ho haoto.
SaaLa baMd JaalaI kI lagaoca GarI jaa}na saovaa¹caakrIlaa laagat Asao. jaovha ksart
AavaSyak JaalaI¸ tovha yaa saovaomaQyao ivaGna Aalao. vaiDlaaMcaI saovaa krNyaasaazI
ksartIcaI maafI imaLalaI paihjao ASaI ivanaMtI kolaI. prMtu igamaIsaahoba ksalaI maafI
dotat? eka SainavaarI sakaLcaI SaaLa haotI. saMQyaakaLI caar vaajata ksartIlaa
jaayacao haoto. maaJyaapaSaI GaDyaaL navhto. AakaSaat Zga AsalyaamauLo vaoLocaI ]maja
pDonaa. ZgaaMmauLo maI fsalaao. ksartIlaa jaatao tao sava- inaGaUnahI gaolao haoto. dusaáyaa
idvaSaI igamaIsaahobaaMnaI hjaorI tpasalaI. tIt maI gaOrhjar inaGaalaao. malaa karNa
ivacaarlao. maI jao haoto to saaMigatlao. %yaaMnaI to Kro maanalao naahI AaiNa malaa ek kI daona
AaNao ³iktI to baraobar Aazvat naahI´ dMD Jaalaa. maI KaoTa zrlaao. malaa AitSaya
du:K Jaalao. "maI KaoTa naahI" ho ksao isaw k$? kahI ]paya saucaonaa. manaatlyaa
manaat fuNafuNat raihlaao¸ rDlaao. zrvalao kI sa%ya baaolaNaaáyaanao va sa%ya AacarNaaáyaanao
gaafIlahI rahta kamaa nayao. ASaa táhocaI gaflat maaJyaa iSaxaNaacyaa maudtIt hI
pihlaI va SaovaTcaIca haoya. malaa pusaT AazvaNa Aaho¸ kI AKorIlaa maI tao dMD maaf
krvaU Saklaao.
ksartItUna maaokLIk tr imaLivalaIca. SaaLocyaa vaoLonaMtr svat:cyaa
saovaosaazI Aaplyaalaa maaJaI ja$r Asato,¸ Asao vaiDlaaMcao p~ hoDmaastraMnaa AsalyaamauLo
maaokLIk imaLalaI.
vyaayaamaaeovajaI ifrayacao zovalao,¸ %yaamauLo SarIralaa vyaayaama na doNyaacyaa
caukIba_la malaa kdaicat iSaxaa BaaogaavaI laagalaI naahIÂ prMtu dusaáyaa eka caukIcaI
hayaskulaat 15
iSaxaa maI Aajapya-t BaaogaIt Aaho. iSaxaNaamaQyao hstaxar caaMgalao ilaihNyaacaI jaÉr
naahI¸ Asaa caukIcaa samaja maaJyaamaQyao kaozUna Aalaa to maahIt naahIÂ prMtu tao qaoT
ivalaayatolaa jaa[-pya-t raihlaa. maagaahUna AaiNa mau#yatÁ dixaNa AaiÍkomaQyao toqaIla
vaiklaaMcaI va AaiÍkot janmalaolyaa navayauvakaMcaI maao%yaasaar#aI hstaxaro paihlaI¸ tovha maI
Sarmalaao va pstavalaao. maaJyaa Qyaanaat Aalao¸ kI Kraba Axar hI AQa-vaT iSaxaNaacaI
inaSaaNaI samajalaI paihjao. maI maagaUna maaJao Axar sauQaarNyaacaa KUp p`ya%na kolaa¸ prMtu
p@@yaa maD@yaacao kaz vaLNaar qaaoDoca? baalavayaamaQyao jyaacaI maI hoLsaaMD kolaI¸ to maI
Aajapya-Mt k$ Saklaao naahI. dr ek navayauvak va navayauvatI yaaMnaI maaJyaa
]dahrNaava$na saavaQa vhavao AaiNa Qyaanaat Qaravao kI caaMgalao Axar ho ivaVocao AavaSyak
AMga Aaho. caaMgalao Axar iSakNyaasaazI ro#aaklaa AavaSyak Aaho. maaJao tr Asao mat
banalao Aaho kI maulaaMnaa ro#aaklaa Agaaodr iSakvaavaI. jyaap`maaNao pxaI¸ vastU vagaOro pahUna
baalak %yaaMcao smarNa zovaUna sahjaI AaoLKU Sakto¸ %yaap`maaNaoca Axaro p`qama AaoLKNyaasa
iSakavao. va roKaklaa iSakUna ica~o vagaOro kaZNyaasa iSaklyaanaMtr Axaro kaZNyaasa
iSaklao¸ tr %yaacao Axar Caplaolyaa Axarap`maaNao yao[-la.
yaa kaLacyaa ivaVaByaasaasaMbaMQaI AaNaKI daona AazvaNaI namaUd krNyaasaar#yaa
Aahot. ivavaahamauLo ek vaYa- fukT gaolao to Ba$na kaZNyaacaa dusaáyaa [ya<aot maastraMnaI
maaJyaakDUna baot krivalaa. maohnatI ivaVaqyaa-laa tsao krNyaacaI prvaanagaI %yaavaoLI trI
imaLt Asao. mhNaUna maI itsaáyaa [ya<aot saha maihnao basalaao¸ va ]nhaLyaacyaa sauTIpUvaI-cyaa
prIxaonaMtr malaa caaOqaIt Gaatlao. yaoqapasaUna kahI iSaxaNa [Mga`jaItUna hao} laagato. malaa
kahI samajaoca naa. BaUimatI sauwa caaOqyaa [ya<aot sau$ haoto. maI tIt maagao pDlaao
haotaoca. iSavaaya tI mauLIca samajaonaa. BaUimatIcao iSaxak samajaavaUna doNyaat huSaar haoto.
prMtu maaJao kahI bastanaca basaonaa. maI Anaok vaoLa inaraSa haot Asao. ik%yaok vaoLa
AsaohI vaaTo¸ kI daona [ya<aa saaoDUna do}na prt itsaáyaa [ya<aocaa maaga- Qaravaa. prMtu tsao
kolyaasa maaJaI AbaÙ jaa[-la va maI JaTUna AByaasa krIna yaa ivaSvaasaavar jyaa iSaxakaMnaI
malaa var caZivaNyaaba_la iSafarsa kolaI¸ %yaa iSaxakaMcaIhI Ab`àu jaaNaar¸ yaa Bayaanao KalaI
]trNyaacaa ivacaar maI r_ kolaa. p`ya%na krta krta jaovha yaui@laDcyaa toravyaa
p`maoyaaXaI Aalaao tovha ekaekI malaa vaaTU laagalao kI BaUimatI tr saaoPyaat saaopa ivaYaya
Aaho. jyaat bauwIcaa f@t saaQaa va sarL ]pyaaoga krayacaa Aaho¸ %yaat ADcaNa tI
ksalaI? %yaanaMtr naohmaI malaa BaUimatI ha saaopa va risak ivaYaya hao}na raihlaa.
16 Aa%makqaa
saMskRtanao malaa BaUimatIpoxaa hI AiQak ~asa idlaa. BaUimatImaQyao Gaaokayacao

kahIca nasato¸ tr saMskRtat pahtao tao sava- kahI Gaaokayacaoca² ha ivaYayahI caaOqyaa
[ya<aopasaUna sau$ Jaalaa. sahavyaa [ya<aot maI hrlaao. saMskRt¹iSaxak far kDk haoto.
ivaVaqyaa-Mnaa KUp iSakivaNyaacaa %yaaMnaa laaoBa Asao. saMskRt¹vaga- AaiNa farsaI vaga- yaaMmaQyao
ek p`karcaI spQaa- Asao. farsaI iSakivaNaaro maaOlavaI garIba haoto. ivaVaqaI- AapapsaaMt
baaolat Asat kI farsaI far saaopo Aaho¸ AaiNa farsaI¹iSaxak far sajjana manauYya
Aahot. ivaVaqaI- krtIla tovaZyaavar to caalavaUna Gaotat. maI pNa saaopo Aaho¸ Asao eokUna
laaoBaat pDlaao AaiNa ek idvasa farsaIMcyaa vagaa-t jaa}na basalaao² saMskRt¹iSaxakalaa
du:K Jaalao. %yaaMnaI malaa baaolaavalao. "tU kaoNaacaa maulagaa ho trI QyaanaI AaNa. tuJyaa
Qamaa-caI BaaYaa tU iSakNaar naahIsa? tulaa jyaa ADcaNaI yaotIla %yaa malaa daKva. maaJaI
tr sava- maulaaMnaa ]<ama saMskRt iSakivaNyaacaI [cCa Aaho. puZo %yaacyaamaQyao maQaur rsaacao
GauTko caaKayalaa imaLNaar Aahot. tU Asaa kMTaLUna jaa} nakaosa. tU puna: maaJyaa
vagaa-t yao}na baOsa." maI Sarmalaao. iSaxakaMcyaa pòmaacaI AvagaNanaa maaJyaanao krvalaI
naahI. Aaja maaJaa Aa%maa kRYNaSaMkr maastraMcao ]pkar maanaIt Aaho. karNa kI
ijatko saMskRt maI %yaavaoLI iSaklaao¸ tovaZohI jar iSaklaao nasatao tr Aaja saMskRt
Saas~amaQyao malaa jaI gaaoDI vaaTto¸ tI vaaTlaI nasatI. malaa tr yaacaaca pScaatap haot
Aaho¸ kI maI saMskRt jaast iSaklaao naahI. karNa kI kaoNyaahI ihMdU baalakanao saMskRtcaa
sarsa AByaasa kolyaaiSavaaya rahta kamaa nayao.
AlaIkDo tr malaa Asao vaaTto kI BaartvaYaa-cyaa ]cca iSaxaNaËmaamaQyao
maatRBaaYaoKorIja raYT/BaaYaa ihMdI¸ saMskRt¸ farsaI¸ ArbaI va [Mga`jaI evaZyaaMnaa sqaana
imaLalao pihjao. [t@yaa BaaYaaMcyaa saM#yaokDo pahUna kaoNaalaa iBa}na jaaNyaacao karNa
naahI. BaaYaa pwtSaIr rItInao iSakivaNyaat yao[-la AaiNa sava- ivaYaya [Mga`jaItUnaca
iSakivaNyaacaa va %yaaMvar ivacaarhI [Mga`jaItUnaca krNyaacaa baaojaa Aaplyaavar nasaola¸ tr
varIla BaaYaa iSakNyaat jaD Asao kahIca naahIÂ evaZoca navho tr %yaamaQyao far gaaoDI
vaaTola. iSavaaya jaao ek BaaYaa Saas~Iya pwtInao iSaklaa¸ %yaalaa maagaUna dUsarI BaaYaa
iSakNaohI saaopo jaato. Kro mhTlao Asata ihMdI¸ gaujaraqaI¸ saMskRt hI ekca
BaaYaa mhNata yao[-la. %yaacap`maaNao farsaI va ArbaI. farsaI saMskRtaSaI imaLtI
AsalaI trI AaiNa ArbaI ihbaÙSaI imaLtI AsalaI trI daohIMmaQyao inakT saMbaMQa
Aaho. ]dU-caa maI svatM~ BaaYaa mhNaUna inado-Sa kolaolaa naahI. karNa kI itcyaa
du:Kd p`saMga : 1 17
vyaakrNaacaa samaavaoSa ihMdImaQyao haotaoca. itcao Sabd farsaI AaiNa ArbaIca Aahot.
]cca djaa-cao ]dU- jaaNaNaaáyaalaa ArbaI va farsaI iSakavao laagaolaÂ jyaap`maaNao ]cca djaa-cao
gaujaraqaI¸ ihMdI¸ baMgaalaI¸ marazI jaaNaNaaáyaalaa saMskRt jaaNaNao AavaSyak Aaho.
6. duÁKd p`saMga : 1
maI maagao saaMigatlaoca Aaho kI hayaskulaat maaJao Kasa ima~ Asao qaaoDoca
haoto. ASaa maO~Icao naava dota yao[-la Asao daona ima~ malaa inarinaraLyaa vaoLI haoto Asao
mhNata yao[-la. ek saMbaMQa maI AapNa hao}na %yaa ima~acaa %yaaga kolaa nasatanaahI far
kaL caalalaa naahI. maI dusaáyaa ima~acaI saMgatI QarlaI mhNaUna pihlyaanao malaa saaoDlao.
dusarI maO~I ho maaJyaa AayauYyaatIla ek du:Kd p`krNa Aaho. hI maO~I
puYkL vaYao-pya-Mt caalalaI. tI maO~I krNyaamaQyao maaJaI dRYTI %yaa ima~alaa sauQaarNyaacaI
haotI. %yaa [samaacaI p`qama maaJyaa maQalyaa baMQaUMSaI maO~I haotI. tao maaJyaa baMQaUMcyaa vagaa-t
haota. %yaacyaat ik%yaok daoYa haoto¸ to malaa idsat haoto. prMtu jyaalaa Aaplaa mhTlao¸
%yaalaa kQaI AMtr Vayacao naahI ha gauNa maI %yaacyaa izkaNaI kilplaa haota. maaJaI
maatuEaI¸ maaJao vaDIla baMQaU va maaJaI Qama-p%naI itGaaMnaahI hI saMgat $cat navhtI.
maaJyaasaarKa gaiva-Yz navara baayakaocaI saUcanaa qaaoDIca manaavar GaoNaar? Aa[-cyaa
Sabdabaahor naahI jaaNaar¸ vaDIla baMQaUMcao eokonacaÂ prMtu %yaaMnaa maI yaap`maaNao saaMgaUna SaaMt
kolao: "tumhI jao %yaacao daoYa saMaigatlao¸ to malaa maahIt Aahot. %yaacao gauNa maa~ tumhalaa
maahIt naahIt. malaa tao AaDmaagaa-t naoNaar naahI. karNa maaJaa %yaacyaabaraobarcaa saMbaMQa
f@t %yaalaa sauQaarNyaasaazI Aaho. tao sauQaarlaa tr far ]<ama manauYya inaGaola¸ ASaI
maaJaI Ka~I Aaho. tumhI maaJyaaba_la inaQaa-st rahavao ASaI maaJaI maagaNaI Aaho." yaa
baaolaNyaanao %yaaMcao samaaQaana Jaalao Asao malaa vaaTt naahIÂ prMtu %yaaMnaI maaJyaavar ivaSvaasa
zovaUna malaa maaJyaa maagaa-nao jaa} idlao.
maaJaa AMdaja baraobar navhta Asao malaa maagaUna idsaUna Aalao. sauQaarNaa
krNyaasaazI maaNasaanao Aaplyaa Sa@tIplaIkDo Kaola paNyaat ]trNao baro naahI.
jyaalaa sauQaarayacao Aaho %yaacyaabaraobar maO~I Sa@ya naahI. maO~ImaQyao AWOt¹Baavanaa
Asato. ASaI maO~I jagaat @vaicatca AaZLto. maO~I samaanagauNavaalyaaMmaQyao SaaoBato va
Aa.¹2
³ ËmaSa :´
18 Aa%makqaa
iTkto. ima~ ekmaokaMvar pirNaama kolyaaiSavaaya rahayacaoca naahIt. %yaamauLo maO~ImaQyao

sauQaarNaolaa farca qaaoDa vaava Asatao. maaJao Asao mat Aaho kI KajagaI daostI AinaYT
Aaho. karNa manauYya daoYaca lavakr ]calatao. gauNa ga`hNa krNyaasa p`yaasa pDt
Asatat. jyaalaa Aa%myaacaI ¹¹ [-SvaracaI ¹¹ maO~I saMpadavayaacaI Aaho¸ %yaanao ekTo
rahavao ho caaMgalao¸ ikMvaa AiKla jagatacaI maO~I kravaI. varIla ivacaar yaaogya Asaaot
ikMvaa Ayaaogya Asaaot¸ maaJaa trI inakT maO~I jamaivaNyaacaa p`ya%na inaYfL zrlaa.
maI yaa ima~acyaa saMbaMQaat Aalaao %yaavaoLI rajakaoTmaQyao "sauQaarNaa¹pMqa"
psart haota. puYkL ihMdu iSaxak gauPtpNao maaMsaahar va maVpana krIt Asatat¸ ASaI
baatmaI yaa ima~akDUna imaLalaI. rajakaoTcyaa [tr saupìsaw gaRhsqaaMcaIhI naavao GaotlaI.
hayaskulaaMtIla kahI ivaVaqyaa-McaIhI naavao maaJyaa kanaI AalaI. malaa AaScaya- vaaTlao va
duÁKhI Jaalao. maI karNa ivacaarlao tovha Asaa yaui@tvaad saaMgaNyaat Aalaa: "AapNa
maaMsaahar krIt naahI %yaamauLo Aaplaa samaaja naoBaLT banalaa Aaho. [Mga`ja Aaplyaavar
rajya krtat %yaacao karNa %yaaMcao maaMsaaSana haoya. maI iktI Sai@tvaana Aaho AaiNa iktI
QaavaU Saktao to tr tumhalaa maaihtca AahoÂ %yaacao karNahI maaJao maaMsaaSana. maaMsaaharalaa
gaLvao haot naahIt. JaalaI tr caTkna Ba$na inaGatat. Aamacao iSaxak maaMsa Katat.
[tko naamaaMikt laaok Katat¸ to kahI KuLo mhNaUna Katat? tumhIhI Kallao paihjao.
Ka}na paha mhNajao samajaola tumacyaat iktI baL yaoto to²"
ha kahI ekca idvasa Jaalaolaa yaui@tvaad navho. ASaa táhocao yaui@tvaad¸
Anaok ]dahrNaaMnaI sajaivalaolao Asao Anaokvaar Jaalao. maaJao maQalao baMQaU tr Agaaodrca
baaTlao haoto. %yaaMnaI %yaa yaui@tvaadalaa svat:caI AnaumatI idlaI. maaJyaa baMQaUMcyaa va %yaa
ima~acyaa maanaanao maI farca naoBaLT haotao. %yaaMcaI SarIro jaast pILdar haotI. %yaaMcao
SarIrbaL maaJyaapoxaa puYkL jaast haoto. to ihMmatvaana haoto. %yaa ima~acao praËma pahUna
maI maugQa hao}na jaat Asao. tao vaaTola ittko QaavaU Sakt Asao. %yaacaa vaogahI ]<ama
haota. laaMba AaiNa }Mca ]DIhI Kuppya-Mt maarIt Asao. maar sahna krNyaacaI Sa@tIhI
%yaacap`maaNao. yaa Sa@tIcao p`dSa-na tao maaJyaapuZo vaoLaovaoLI krIt Asao. Aaplyaat
nasalaolaI Sa@tI [traMmaQyao pahUna maaNasaalaa AaScaya- vaaTNaarca. maaJaohI tsaoca Jaalao.
AaScayaa-tUna maaoh ]d\Bavalaa. maaJyaat QaavaNyaasavarNyaacaI Sa@tI naahIsaarKIca haotI.
'maI pNa yaa ima~ap`maaNaoca balavaana Jaalaao tr iktI caaMgalao²'
duÁKd p`saMga 19
iSavaaya¸ maI far iBa~a haotao. caaor¸ BaUt¸ saap [%yaadIcyaa BaItInao pCaDlaolaa
haotao. yaa BaItIcaI pIDahI malaa KUp haot Asao. ra~I ekTyaanao kaozohI jaaNyaacaI
ihMmat caalaonaa. AMQaaratUna pa}lahI Takayacaa naahI. idvyaaiSavaaya JaaopNaohI javaL
javaL ASa@ya . [kDUna BaUt Aalao tr? AaiNa itkDUna caaor? itsarIkDUna sap-?
mhNaUna idvaa ha paaihjaoca. javaL Jaaoplaolyaa va Aata kahI AMSaI ta$Nyaat Aalaolyaa
p%naIjavaLdoKIla yaa maaJyaa BaItIcaa ]llaoK maI ksaa kravaa? maaJyaapoxaa tI jaast
ihMmatvaana haotI¸ ho maaJyaa laxaat Aalao haoto va %yaacaI malaa laajahI vaaTo. itlaa
saapaibapacao Baya ksao to maahItca navhto. AMQaaratUna ekTI jaa[-. hI maaJaI duba-lata
%yaa ima~alaa maahIt haotI. tao tr malaa saaMgao kI AapNa ijavaMt saap hatanao pkDtao.
caaoraMcaI BaItI %yaalaa za}kca navhtI. BaUtaMvar tr ivaSvaasaca navhta. ha sava-
maaMsaaharacaa p`tap¸ Asao %yaanao maaJyaa manaavar zsaivalao.
%yaa idvasaaMt kvaI nama-daSaMkraMcao puZIla kavya SaaLot gaa[-lao jaat Asao :
[MglaISa rajya kirtI¸ doSaI dbaUna jaatI¸
doSaI dbaUna jaatI¸ ]BayataMcaI doK Sa@tI¸
tao paca hat pUNa-¸ purNaar pacaSaoMnaa.
yaa savaa-Mcaa maaJyaa manaavar vhavayaacaa tao pirNaama Jaalaa. maI narmalaao.
'maaMsaahar hI caaMgalaI gaaoYT Aaho. %yaamauLo maI balavaana va ihMmatvaana banaona. sava- doSa
maaMsaahar krIla tr [Mga`jaaMcaa paDava krta yao[-la'¸ Asao malaa vaaTU laagalao.
maaMsaaharacaa AarMBa krNyaacaa idvasa mauËr Jaalaa.
*yaa inaScayaacaa ¹ *yaa ]pËmaacaa ¹ Aqa- sava-ca vaacakaMcyaa pUNa-pNao laxaat
yaoNaar naahI. gaaMQaI¹kuTuMba vaOYNava saMp`dayaatlao.maaJyaa maataip%yaaMcaI tr ivaSaoYa Qama-inaYz
mhNaUna #yaatI. raoja hvaolaIt jaayacaI. ik%yaok dovaLo tr Aamacyaa kuTuMbaaMcaIca mhTlaI
trI caalatIla. iSavaaya gaujaraqaot jaOna saMp`dayaacao ivaSaoYa pàbalya. %yaacaI Cap hrek
sqaLI¸ hrek kayaa-maQyao idsaUna yaoto. Aqaa-t maaMsaaharaba_la jaao ivaraoQa ¸ jaao itrskar
gaujaraqaot AaiNa EaavakaMmaQyao va vaOYNavaaMmaQyao idsaUna yaotao¸ tsaa ihMdusqaanaat ikMvaa saaáyaa
jagaat [tr~ kaozohI idsaUna yaoNaar naahI. ho maaJao saMskar.
maataip%yaaMcaa maI prma Ba@t. maaJyaa maaMsaaharacaI gaaoYT %yaaMcyaa
kanaI gaolaI tr %yaaMcao Asa%yaa AayauYyaI t%kala pàNaao%ËmaNa hao[-la¸ Asao malaa vaaTt
haoto. samajaUna ikMvaa ibanasamajata pNa maI sa%yaacaa saovak haotaoca. maaMsaahar krtanaa
20 Aa%makqaa
maataip%yaaMnaa fsavaavao laagaola ho &ana %yaavaoLI malaa navhto¸ Asao maI saaMgaU Sakt naahI.
ASaa isqatImaQyao maaJaa maaMsaahar krNyaacaa inaScaya hI maaJyaa baabatIt far
gaMBaIr va BayaMkr gaaoYT haotI.
prMtu malaa tr sauQaarNaa GaDvaUna AaNaavayaacaI haotI. maaMsaaharacaa Yaaok
navhta. %yaat svaad Aaho Asao samajaUna malaa maaMsaahar sau$ krayacaa navhta. malaa tr
balavaana¸ ihMmatvaana vhavayaacao haoto. [trManaa tsao haoNyaacao inamaM~Na Vayacao haoto,¸ AaiNa
maga [Mgàjaacaa paDava k$na ihMdusqaanalaa svatM~ krayacoa haoto. 'svarajya' Sabd %yaavaoLI
eoklaa navhta. yaa sauQaarNaocyaa ]%kTtot maaJao Baana hrplao.
7. duÁKd p`saMga : 2
naomaka idvasa Aalaa. maaJyaa isqatIcao saMpUNa- vaNa-na krNao kzINa Aaho. eka
baajaUnao sauQaarNaocaa ]%saah rahNaIt mah%vaacaa forfar krNyaacao kaOtuk¸ AaiNa dusa`áyaa
baajaunao caaorap`maaNao lapUna kama krNyaacaI Sarma. yaMapOkI kaoNatI vastU p`Qaana haotI yaacao
malaa Aaja smarNa naahI. AamhI nadIkDo ekaMt SaaoQaayalaa caalalaao. dUr jaa}na kaoNaI
pahNaar naahI Asaa kaopra SaaoQaUna kaZlaa AaiNa toqao maI kQaI na paihlaolaI vastU¹maaMsa
paihlao. baraobar Ba+IvaalyaakDcaI DbalaraoTI haotI. daohaoMtUna ekhI vastU AavaDonaa ²
maaMsa caamaDyaasaarKo laagao ² KaNao ASa@ya hao}na gaolao ² malaa AaokarI yaayalaa
laagalaI. KaNao AQyaa-Mvar saaoDavaoo laagalao.
tI ra~ malaa far ibakT gaolaI. Jaaop yao[\-naa. jaNaU kaya SarIrat
bakro ijavaMt Aaho AaiNa AaorDto Aaho ASaI svaPnao pDt. maI ]saLUna ]zo,¸
pstavao AaiNa puna: ivacaar krI kI maaMsaahar kolyaaiSavaaya ga%yaMtr naahIÂ ihMmat
saaoDta kamaa nayao ² ima~hI naa]maod haoNaara navhta. %yaanao Aata maaMsa inarinaraLyaa
táhonao raMQaNyaalaa AaiNa maIz¹masaalaa GaalaUna %yaacaa dp- JaakUna TakNyaalaa
sau$vaat kolaI. nadIkazI Gao}na jaaNyaaeovajaI eka babajaI-SaI saMQaana baaMQaUna
gaupcauppNao eka sarkarI Dak baMgalyaakDo Gao}na jaaNyaacaI yaaojanaa kolaI AaiNa
toqao malaa KucaI-Tobala [%yaaid saamagaÌcyaa maaohat Gaatlao. %yaacaa pirNaama Jaalaa. raoTIcaa
itrskar maMdavalaa¸ bakáyaacaI kIva baujalaI¸ AaiNa maaMsaacaI mhNata yaot naahI¸
pNa maaMsaimaiEat pdaqaa-McaI caTk laagalaI. ASaa táhonao ek vaYa- laaoTlao Asaavao¸ va %yaa
duÁKd p`saMga : 2 21
maudtIt paca saha vaoLa maaMsa Kavayaalaa imaLalao Asaola. karNa kI Dak baMgalaa vaaTola
tovha imaLonaa¸ maaMsaacaI svaaid`YT samajalaI jaaNaarI saursa p@vaannao naohmaIca tyaar krNao
jauLt nasao. iSavaaya Asalyaa jaovaNaaMnaa pOsaohI pDNaar. maaJyaajavaL fuTkI kvaDIhI
navhtI¸ %yaamauLo maI kahI doNao Sa@ya navhto. pOsao %yaa ima~alaaca SaaoQaUna kaZavao laagat.
%yaanao kaozUna AaNalao AsatIla %yaacaI malaa Aaja imatIpya-t maaihtI naahI. %yaacaa [rada
tr malaa maaMsaKa} k$na saaoDNyaacaa ¹¹¹ malaa baaTivaNyaacaa ¹¹¹ haota. %yaasaazI
pOSaacaa Kca- svat: krI. ParMtu %yaacyaajavaL mhNaUna AKMD Kijanaa navhta. Aqaa-t
AsalaI jaovaNao @vaicatca hao} Sakt.
jaovha jaovha maI AsalaI jaovaNao jaovaIt Asao¸ tovha tovha GarI jaovaNa Sa@yaca
hao[-naa. Aa[- jaovha jaovaayalaa baaolavaI¸ tovha "Aaja BaUk naahI¸ pcana Jaalaolao naahI"
ASaa sababaI kaZavyaa laagat. Asao saaMgatanaa dr vaoLI malaa maaoza Qa@ka basat Asao.
Asalao Asa%yaÂ AaiNa tohI Aa[-javaL ² iSavaaya maataip%yaaMnaa jar samajalao kI maulagao
maaMsaaharI Jaalao Aahot¸ tr %yaaMcyaavar vaIjaca kaosaLlyaap`maaNao hao[-la. ho ivacaar maaJyaa
)dyaalaa Garo paDIt. mhNaUna maI inaScaya kolaa 'maaMsa KaNao AavaSyak Aaho. %yaacaa
p`caar k$na AapNa ihMdusqaanalaa sauQaa$. prMtu maataip%yaaMnaa fsaivaNao AaiNa KaoTo
baaolaNao ho maaMsa na KaNyaapoxaahI Kraba Aaho. yaasaazI Aa[-baap ijavaMt Asaopya-Mt maaMsa
Kata kamaa nayao. %yaaMcyaa maR%yaUnaMtr svatM~ Jaalaao mhNajao ]GaDpNao #aavao¸ va tI vaoL
yao[-pya-t maaMsaaharacaa %yaaga kravaa.' ha inaSyaya maI ima~alaa kLivalaa¸ AaiNa
tovhapasaUna maaMsaahar sauTlaa tao sauTlaaca. Aaplao daona maulagao maaMsaahar kÉna cauklao
Aahot¸ ho Aa[-baapaMnaa kQaIca samajalao naahI.
maataip%yaaMnaa na fsaivaNyaacyaa SauBa ivacaaranao maI maaMsaahar saaoDlaaÂ prMtu tI
maO~I maa~ saaoDlaI naahI. sauQaaravayaalaa inaGaalaolaa maIca baaTlaao AaiNa baaTlyaacao maaJyaa
QyaanaathI Aalao naahI²
%yaaca maO~ImauLo maI vyaiBacaarathI pDlaao Asatao. ek vaoL ha Baa[- malaa
vaoSyaaMcyaa vastIt Gao}na gaolaa. yaoqao malaa yaaogya saUcanaa do}na eka baa[-cyaa Garat
saaoDlao. malaa kahI itlaa pOsao vagaOro Vavayaacao navhto. ihSaoba caukvalaolaa haota. maI
f@t gaujagaaoYTI kravayaacyaa hao%yaa.
maI Garat ADklaao tr KraÂ prMtu [-SvaracaIca jyaalaa tarNyaacaI
[cCa¸ tao pDU paht Asalaa trI piva~ rahU Saktao. %yaa KaolaIt maI tr
AaMQaLaca banaUna gaolaao. malaa baaolaNyaacao Baana raihlao naahI. Sarmaonao stbQa hao}na %yaa
22 Aa%makqaa
baa[-paSaI KaTovar basalaao. prMtu taoMDatUna Sabdca inaGaonaa. baa[- saMtaplaI¸ AaiNa caardaona
Saola@yaa ivaSaoYaNaaMcaa Ahor k$na itnao malaa drvaajaa daKivalaa.
%yaavaoLI tr maaJyaa mad-igarIlaa laaMcCna Aalao Asaoca malaa vaaTlao¸ AaiNa
QarNaImaata malaa Aaplyaa paoTat Gao[-la tr baro¸ Asao malaa vaaTU laagalao. prMtu ASaa
táhonao bacaavalyaabad\dla maI sadOva [-Svaracao AaBaar maanalao Aahot. ASaaca táhocao
AaNaKI caar p`saMga maaJyaa AayauYyaat Aalaolao Aahot. %yaapOkI bahutok p`saMgaI svat:cyaa
p`ya%naaiSavaaya¸ baa*ya saMyaaogaamaULoca maI bacaavalaao¸ Asao mhNata yao[-la. ivaSauw dRYTInao tr
yaa sava- p`saMgaI maaJao ptna Jaalaoca Asao mhNata yao[-la. maI ivaYayaacaI [cCa kolaI¸ tovhaca
maI to ivaYaya k$na cauklaao. trI pNa laaOikk dRYTInao¸ [cCa kolaI AsaUnahI p`%yaxa kmaa-
pasaUna jaao bacaavatao¸ %yaalaa AapNa bacaavalaaca mhNatao.AaiNa maI yaa p`saMgaI yaaca Aqaa-nao
evaZyaaca AMSaanao bacaavalaao¸ Asao mhNata yao[-la. iSavaaya ik%yaok kayao-ca ASaI Asatat¸
kI jaI p`%yaxa krNyaapasaUna bacaavalyaanao vya@tIcaa va %yaacyaa sahvaasaat yaoNaaáyaaMcaa far
fayada haotaoÂ AaiNa jaovha ivacaar Sauw haotat¸ tovha %yaa kmaa-pasaUna Jaalaolaa bacaavahI
tao [-SvarI kRpa samajatao. jyaap`maaNao ptna na pavaNyaacaa p`ya%na krIt AsatahI
manauYyaacaa AQa:pat haotao Asaa kOk vaoLa AnauBava yaotao¸ %yaacap`maaNao kumaagaa-nao jaaNyaacaI
[cCa AsaUnahI Anaok baa*ya saMyaaogaaMmauLo manauYya bacaavaUna jaatao¸ hI pNa AnauBavaisaw gaaoYT
Aaho. yaat pu$Yaaqaa-laa jaagaa iktI Aaho¸ dOvaalaa iktI Aaho¸ Aqavaa kaoNa%yaa
inayamaaMcyaa inayaM~Naanau$p manauYyaacaa AQa:pat ikMvaa bacaava haotao ho gahna p`Sna Aahot.
%yaaMcaa ]lagaDa Aajapya-Mt Jaalaolaa naahI AaiNa kayamacaa ]lagaDa kQaI trI hao[-la kI
naahI¸ to saaMgaNaohI kzINa Aaho.
prMtu AapNa puZo caalaU yaa.
%yaa ima~acaI ima~ta AinaYT Aaho hI gaaoYT AjaUnahI maaJyaa Qyaanaat AalaI
naahI. tsao haoNyaapUvaI- AaNaKIhI kahI kDvao AnauBava malaa imaLavayaacao haoto. %yaacyaa
izkaNaI malaa klpnaahI naahI ASaa daoYaaMcao jaovha p`%yaxa dSa-na Jaalao¸ tovhaca maaJyaa
Dao@yaat ]jaoD pDlaa. ParMtu maI haota hao[-la tao maaJao AnauBava kalanauËmaanao ilahIt
AahoÂ mhNaUna [tr AnauBava puZo yaotIla.
yaa vaoLcaI ek gaaoYT Aaho¸ tovaZI saaMigatlaI paihjao. Aamha
navarabaayakaomaQyao ivatuYT yao[- AaiNa kjjaokfavatI haot¸ %yaacyaa mauLaSaI hI maO~I
pNa haotIca. maI maagao saaMigatlaoca Aaho¸ kI maI jasaa pòmaL tsaaca saMSayaI ptI haotao.
yaa maO~ImauLo maaJyaa saMSayaI vaR<aIt Bar pDlaI. karNa kI ima~acyaa sa%yavaaid%vaaba_la
caaorI AaiNa pàyaiSca<a 23
malaa ibalakula SaMka navhtI. yaa ima~acyaa baaolaNyaavar ivaSvaasa zovaUna maI maaJyaa Qama-
p%naIlaa iktItrI du:K idlaolao Aaho. yaa ihMsaoba_la maI svat:laa kQaIca xamaa kolaolaI
naahI. AsalaI du:Ko ihMdU s~Ica sahna krIt AsaolaÂ AaiNa mhNaUnaca maI naohmaI s~Ilaa
sahnaSaIlatocaI kovaL maUtI-ca Asao maanaIt Aalaao Aaho. naaokravar KaoTa AaL Gaotlaa tr
naaokr naaokrI saaoDIla¸ maulaavar Asaa p`saMga Aalaa tr maulagaa baapacao Gar saaoDUna jaa[-la¸
ima~aima~amaQyao saMSaya Aalaa tr maO~I tuTola¸ p%naIlaa ptIcaa saMSaya Aalaa tr tI
manaatlyaa manaat fNafNat gaPp basaolaÂ prMtu jar ptInao p%naIvar AaL Gaotlaa tr
p%naIcaa ibacaarIcaa Baaogaca ]Baa raihlaa² tI jaaNaar kaozo? ]cca maanalaolyaa vaNaa-caI ihMdU
s~I kaoTa-t jaa}na baaMQalaolaI gaaz kapvaUnahI TakU Sakt naahI. Asaa ektfI- nyaaya
itcyaa baabatIt caalaU Aaho. Asalaaca nyaaya maIhI idlaa¸ %yaacao du:K kQaIhI ivasarNao
Sa@ya naahI. yaa saMSayaI vaR<aIcaa sava-qaOva naaSa malaa AihMsaocao saUxma &ana Jaalao tovhaca
JaalaaÂ mhNajao jaovha maI bàmhcayaa-caa maihmaa samajalaao¸ AaiNa hohI samajalaao kI p%naI
ptIcaI dasaI naahI¸ tr %yaacaI sahcaairNaI Aaho¸ sahQaima-NaI Aaho¸ daoGaohI ekmaokaMcyaa
du:KacaI samaana vaaTokrI Aahot AaiNa ijatkI barovaa[-T krNyaacaI svatM~ta ptIlaa
Aaho ittkIca s~Ilaa Aaho. yaa saMSayaga`sttocyaa kalaacao smarNa Jaalao mhNajao malaa maaJaa
maUK-pNaa va ivaYayaaMQa inad-yata yaaMivaYayaI saMtap yaotao¸ AaiNa maO~Icyaa baabatItIla
maUZpNaacaI kIva vaaTto.
8. caaorI AaiNa pàyaiSca<a

maaMsaaharacyaaca saumaarasa¸ tsaoca %yaapUvaI- GaDlaolyaa ik%yaok daoYaaMcao vaNa-na
AjaUna kravayaacao raihlao Aaho. ho daoYa ivavaahapUvaI-cao ikMvaa %yaanaMtr lavakrca GaDlaolao
Aahot.
maaJyaa eka naatlagaabaraobar malaa ivaDI ipNyaacaI caTk laagalaI.
AamacyaapaSaI pOsao nasat. ivaDI ipNyaapasaUna kahI fayada Aaho ikMvaa itcyaa vaasaat
kahI majaa Aaho¸ Asao Aamha daoGaaMpOkI ekalaahI vaaTt navhtoÂ prMtu f@t QaUr
kaZNyaatca kahI majaa AsaavaI ASaI samajaUt haotI. maaJyaa caula%yaaMnaa ivaDI AaoZNyaacaI
savaya haotI.%yaManaa va [trManaa GaUr kaZtanaa pahUna AamhalaahI ivaDI fukNyaacaI [cCa
JaalaI. gaazIlaa pOsaa tr naahI. tovha kakManaI fokUna idlaolaI ivaDyaMacaI qaaoTko
caaorNyaasa AamhI saurvaat kolaI.
24 Aa%makqaa
prMtu ivaDyaaMcao tukDo naohmaIca kaozUna imaLNaar? iSavaaya¸ %yaatUna ivaSaoYa

QaUrhI inaGaonaa. mhNaUna naaokracyaa gaazIlaa caardaona idD@yaa Asat¸ %yaaMtIla maQaUna maQaUna
eKadI laaMbaivaNyaalaa sau$vaat kolaI¸ AaiNa itcyaa ivaDyaa ivakt AaNaU laagalaao. prMtu
%yaa zovaayacyaa kuzo¸ ha p`Sna pDlaa. vaiDlaaMcyaa doKt ivaDI PyaayacaI naahI ho maahIt
haoto. ksaobasao k$na caardaona idD@yaa caao$na kahI AazvaDo caalaivalao . maQyaMtrI
ASaI baatmaI imaLalaI kI ek JaaD Asato¸³%yaacao naava Aata laxaat naahI´ %yaacyaa
DhaLyaa ivaDIp`maaNaoca poTtat¸ AaiNa %yaaMhI ivaDyaaMp`maaNaoca AaoZta yaotat. AamhI %yaa
AaNaUna AaoZU laagalaaoÑ
prMtu samaaQaana hao[-naaÂ AamacaI praQaInata Aamhalaa baaocaU laagalaI.
vaiDlaaMcyaa prvaanagaIiSavaaya kahIca krta yao} nayao¸ yaacao far vaa[-T vaaTlao. AamhI
kMTaLlaao AaiNa Aa%mah%yaa krNyaacaa inaScaya kolaa²
pNa Aa%mah%yaa kSaI krayacaIÂ ivaYa kaoNa doNaar? Qaaotáyaacyaa fLatIla
ibayaa Kalyaa tr manauYya martao Asao eoklao. ranaat jaa}na AamhI %yaa imaLvaUna
AaNalyaa. saMQyaakaLcaI vaoL SaaoQalaI. kodarjaIcyaa dovaLat naMdadIpat tUp Gaatlao¸
dovadSa-na Gaotlao AaiNa ekaMtacaI jaagaa SaaoGaUna kaZlaI. ParMt ivaYa KaNyaacaI CatI hao[-
naa. t%kaL maR%yau Aalaa naahI tr? ma$na trI kaya imaLNaar? praQaInata BaaogaUna
TaklaolaI kaya vaa[-T? trIhI caardaona ibayaa Kalyaaca² AaNaKI KaNyaacao maa~ QaOya-
hao[-naa. daoGaaMnaahI maR%yaucaI BaItI vaaTlaI¸ AaiNa ramajaIcyaa dovaLat jaa}na dSa-na Gao}na
SaaMt haoNyaacaa va Aa%mah%yaocaI gaaoYT ivasa$na jaaNyaacaa AamhI zrava kolaa.
Aa%mah%yaocaa baot krNao saaopo¸ pNa p`%yaxa Aa%mah%yaa krNao saaopo naahI¸ hI
gaaoYT maaJyaa laxaat AalaI. %yaava$na jaovha kaoNaI Aa%mah%yaa krNyaacaI QamakI do}
laagatao¸ tovha %yaaMcaa maaJyaavar farca qaaoDa pirNaama haotao ¹ mauLIca haot naahI mhTlao
trI caalaola.
yaa Aa%mah%yaocyaa ivacaarapasaUna ek pirNaama GaDUna Aalaa. tao ha kI
AamhI daoGaohI ]YTyaa ivaDyaa caao$na ipNyaacaI va naaokracyaa idD@yaa caao$na
%yaaMcyaa ivaDyaa ipNyaacaI savaya par ivasa$na gaolaao. maaozopNaI ivaDI ipNyaacaI
[cCaca malaa kQaI JaalaI naahIÂ AaiNa hI savaya jaMgalaI gailacC va hainakark
Aaho Asaoca maI naohmaI maanaIt Aalaao Aaho. ivaDIcaa [tka jabardst
SaaoK duinayaolaa ka Asaavaa¸ %yaacao karNa samajaNyaacaI Sa@tI maI kQaIca imaLvaU
caaorI AaiNa pàyaiSca<a 25
Saklaao naahI. AagagaaDIcyaa Dbyaat jaoqao KUp ivaDyaa fuMklyaa jaat Asatat¸ toqao
basaNao malaa Asa*ya haoto va %yaaMcyaa Qauranao maI gaudma$na jaatao.
ivaDyaaMcaI qaaoTko caaorNao¸ tsaoca %yaasaazI caakraMcao pOsao caaorNao¸ yaa
gaunhyaaMpoxaahI dusara ek caaorIcaa gaunha jaao maaJyaa hatUna GaDlaa¸ tao maI jaast BayaMkr
samajatao. ivaDIcaa gaunha GaDlaa tovhacao vaya baara¹tora vaYaa-cao AsaolaÂ kdaicat %yaahUnahI
kmaI. dusaáyaa caaorIcyaa vaoLI vaya pMQara vaYaa-cao Asaavao. hI caaorI maaJyaa maaMsaaharI
baMQaUMcyaa saaonyaacyaa kDyaacyaa tukDyaacaI haoya. %yaaMnaa qaaoDosao¸ mhNajao pMcavaIsa ek
$pyaaMcao kja- Jaalao haoto. to foDavao ksao %yaacaa AamhI ]Bayata baMQaU ivacaar krIt
haotao. maaJyaa baMQaUMcyaa hatat BarIva kDo haoto. %yaatUna ek taoLa saaonao kapUna kaZNao
kzINa navhto.
kDo kaplao¸ kja- ifTlao. prMtu malaa hI gaaoYT Asa*ya JaalaI. [t:pr caaorI
mhNaUna krayacaI naahI¸ Asaa maI inaScaya kolaa. vaiDlaaMpaSaI kbaulaIhI do}na TaklaI
paihjao Asao vaaTU laagalao. pNa jaIBa tr caalaoca naa. vaDIla svat: malaa maartIla ASaI
BaItI vaaTt navhtI. %yaaMnaI ]Byaa janmaat Aamha BaavaaMnaa kQaI trI maarlao Asaola Asao
Aazvat naahI. prMtu %yaaMnaa svat:laa du:K hao[-la. DaokohI AapTUna Gaotlao tr ? ha
Qaaoka sahna k$nahI gaunha kbaUla kolaaca paihjaoÂ %yaaKorIja daoYaacao xaalana haoNaar naahI¸
Asao manaanao Gaotlao.
AKorIlaa maI zrava kolaa kI icazI ilahUna gaunha kbaUla kravaa AaiNa maafI
maagaavaI. maI icazI ilaihlaI AaiNa svat: %yaaMcyaa hatI nao}na idlaI. icazImaQyao sava-
gaunha kbaUla k$na iSaxaa maaigatlaI haotI¸ %yaaMnaI svat:var kahI du:K AaoZvaUna Gao} nayao
ASaI ivanavaNaI kolaI haotIÂ va [t:pr ASaa táhocaa gaunha na krNyaacaI pìt&a kolaI
haotI.
maI kapáyaa hatanao tI icazI vaiDlaaMcyaa hatat idlaI. maI %yaaMcyaa
]ccaasanaacyaa samaaor basaUna raihlaao. %yaavaoLI %yaaMnaa BagaMdracaI vyaqaa haotI. %yaamauLo to
AMqa$Naalaa iKLlaolao haoto. KaToeovajaI laakDI ]ccaasana vaaprIt.
%yaaMnaI icazI vaacalaI. DaoLyaMatUna maao%yaaMcao ibMaMdU gaLlao. icazI iBajalaI.
%yaaMnaI xaNamaa~ DaoLo imaTUna Qarlao¸ tI icazI faDUna TaklaI AaiNa vaacaNyaasaazI basalao
haoto to prt AaDvao Jaalao.
maI pNa rDlaao. vaiDlaaMcao du:K samajaU Saklaao. maI ica~kar Asatao tr
AajahI to ica~ pUNa-pNao roKaTU Saklaao Asatao¸ [t@yaa spYT rItInao to maaJyaa
DaoLyaaMsamaaor ]Bao Aaho.
26 Aa%makqaa
%yaa maaOi@tk ibaMdUMcyaa pòmabaaNaanao maaJao )dya BaodUna gaolao. maI Sauw Jaalaao.
jyaalaa AnauBava Asaola taoca ho pòma samajaU SakNaar. "ramabaaNa vaagyaaM ro haoya to
jaaNao."µ
maaJyaa dRYTInao ha AihMsaocaa pdaqa-paz haota. %yaavaoLI %yaat malaa
iptRpòmaaplaIkDo kahI idsalao navhto. prMtu Aaja maI %yaalaa Sauw AihMsaa yaa $panao
AaoLKuU Saktao. ASaa táhocyaa AihMsaonao vyaapk sva$p QaarNa kolao¸ mhNajao itcyaa
spSaa-pasaUna kaoNa AilaPt rahNaar? ASaa vyaapk AihMsaocyaa Sa@tIcao maaojamaap krNao
ASa@ya Aaho.
ASaa táhocaI SaaMt xamaa vaiDlaaMcyaa svaBaavaaiva$w haotI. to saMtaptIla¸
laavaUna baaolatIla¸ kdaicat DaokohI AapTUna GaotIla Asao malaa vaaTlao haoto. prMtu %yaaMnaI
[tkI Apar SaaMtI raKlaI %yaacao karNa gaun*yaacaI inaKalasa kbaulaI hoca haoya¸ Asao malaa
vaaTto. jaao manauYya AiQakarI manauYyaapaSaI svat:caa gaunha Kulyaa idlaanao kbaUla krtao va
puna: na krNyaacaI pìt&a krtao¸ tao savaao-%kRYT pàyiSca<a krtao. malaa maahIt Aaho¸ kI
maaJyaa kbaulaImauLo vaDIla maaJyaaivaYayaI inaiScaMt Jaalao AaiNa %yaaMcyaa majavarIla AgaaQa
pòmaat Barca pDlaI.
9. vaiDlaaMcaa maR%yaU va maaJaI naalaayakI
maaJao saaoLavao vaYa- caalaU haoto. vaDIla BagaMdracyaa ivakaranao AaMqa$Naatca

pDUna Asat¸ ho pUvaI- saaMigatlaoca Aaho. %yaaMcyaa SauEaUYaolaa maatuEaI¸ Garcaa ek jaunaa naaokr
va maI ASaI itGaojaNa bahutok vaoL raht AsaU. maaJao kama 'nasa-' cao haoto. %yaaMcaa vàNa
QauNao¸ %yaalaa AaOYaQa laavaNao¸ malama laavaayacao AsatIla tovha to laavaNao¸ AaOYaQa doNao AaiNa
AaOYaQa GarI tyaar kravayaacao Asalyaasa tyaar krNao¸ ho maaJao mau#ya kama haoto. raoja
ra~I %yaaMcao paya caopavao¸ va %yaaMnaI jaa mhTlao ikMvaa %yaaMnaa Jaaop laagalaI mhNajao maI
JaaopNyaasa jaavao Asaa pirpaz haota. malaa hI saovaa AitSaya ip`ya haotI. tIt kQaIhI
caukarpNaa kolyaacao malaa smart naahI. ho maaJao hayaskUlacao idvasa haoto. %yaamauLo
KaNyaaipNyaaKorIjacaa maaJaa sava- vaoL SaaLot ikMvaa vaiDlaaMcyaa SauEaUYaot jaat Asao.
vaiDlaaMcaI prvaanagaI Asaola AaiNa %yaaMcyaa p`kRtIkDUna ADcaNa nasaola¸ tovha
saMQyaakaLcaa ifrayalaa jaat Asao.
------------------------------------------
µ ramabaaNa jyaalaa laagalaa Asaola taoca samajaNaar.
vaiDlaaMcaa maR%yaU va maaJaI naalaayakI 27
yaaca vaYaI- p%naIlaa idvasa gaolao. hI gaaoYT daona p`karo laaijarvaaNaI haotI¸ ho
maI Aaja samajaU Saktao. ek tr ha kaL ivaVaByaasaacaa Asata maI saMyama raKlaa naahIÂ
AaiNa dusarI gaaoYT ASaI kI SaaLocaa AByaasa kravayaacaa Qama- malaa samajat haota¸
%yaahUnahI maataiptraMcyaa Ba@tIcaa Qama- samajat haota ¹¹¹ tao yaoqapya-Mt kI %yaa baabatIt
baalapNaapasaUnaca ,'EavaNa' ha maaJaa AadSa- haota¹ Asao AsaUnahI ivaYaya maaJyaa manaavar
sa<aa caalavaU Sakt haota. karNa kI ra~I maI vaiDlaaMcao paya caopIt basat Asao Kra ¸
prMtu mana SayanagaRhakDo Qaava Gaot AsaoÂ AaiNa tohI ASaa vaoLI kI jaovha Qama-Saas~,¸
vaOVkSaas~ AaiNa vyavaharSaas~ yaaMcyaa dRYTInao s~IsaMga vajya- haota. saovaomaGaUna sau+I
imaLalaI kI malaa AanaMd haot Asao¸ AaiNa vaiDlaaMnaa namaskar k$na tDk SayanagaRhakDo
maI jaat Asao.
vaiDlaaMcao duKNao vaaZ%yaa p`maaNaat haoto. vaOVaMnaI svat:cao laop laavaUna
paihlao. hikmaaMnaI malamap+I k$na paihlaI. nhavyaaMcao vagaOro saamaanya GargautI ]paya
k$na Jaalao. [Mga`ja Da^@TranaohI AaplaI bauwI caalavaUna paihlaI. [Mga`ja Da^@TranaohI
AaplaI bauwI caalavaUna paihlaI. [Mga`ja Da^@TranaohI AaplaI bauwI caalavaUna paihlaI.
[Mga`ja Da^@Tranao Sas~iËyaa evaZaca [laaja Aaho Asao saucaivalao. kuTuMbaacao Garaobyaacao vaOV
haoto to maQyao pDlao AaiNa vaiDlaaMcyaa ]tar vayaat tsalaI Sas~iËyaa %yaaMnaI naapsaMt
kolaI. Anaok p`karcyaa baaTlyaa ivakt Gaotlaolyaa fukT gaolyaa¸ va Sas~iËyaa JaalaI
naahI. vaOVraja huSaar¸ naamaaMikt haoto. malaa vaaTto kI jar %yaaMnaI Sas~iËyaa hao}
idlaI AsatI¸ tr jaKma Ba$na yaoNyaasa ADcaNa pDlaI nasatI. Sas~iËyaa mauMba[-cyaa
%yaa vaoLocyaa pìsaQd saja-nacyaa hatUna vhavayaacaI haotI. pNa AMt javaL yao}na zoplaa
haota. maga yaaogya ]payaaMcaa Amala kaozUna haoNaar? vaDIla mauMba[-hUna Sas~ik`yaa
krivalyaaKorIja¸ va %yaasaazI KrodI kolaolao sava- saamaana baraobar Gao}na prt Aalao. %yaaMnaI
jaast jagaNyaacaI AaSaa saaoDUna idlaI. ASa@tpNaa vaaZt caalalaa¸ AaiNa dr ek iËyaa
ibaCanyaatca kravaI laagaNaar ASaI isqatI yao}na paocalaI. ParMtu SaovaTpya-t %yaaMnaI tsao
krNyaacao naakarlao¸ AaiNa %yaasaazI pDtIla to kYT saaosaNyaacaa Aaga`h kayama raKlaa.
vaOYNavaQamaa-McaI tSaI krDI Aa&aca Aaho. baa*yaSauiQd A%yaavaSyak AahoÂ prMtu paScaa%ya
vaOVkSaas~anao AapNaasa ho daKvaUna idlao Aaho kI mala%yaaga va snaana vagaOro ibaCanyaat
inajaUnahI pUNa- svacCpNao hao} Saktat va raogyaalaa kYT sahna kravao laagat naahIt.
pahavao tovha %yaacao AMqa$Na svacCca Asato. ASaa táhonao raKlaolaI svacCta maI trI
vaOYNava¹Qama-saMmatca maanatao. prMtu %yaavaoLI vaiDlaaMcaa snaana vagaOrosaazI AaMqa$NaatUna baahor
28 Aa%makqaa
yaoNyaacaa Aaga`h pahUna maI trI AaScaya-caikt haot Asao¸ AaiNa manaatlyaa manaat %yaaMcaI
stutI krIt Asao.
maR%yaUcaI Gaaor ra~ yao}na zoplaI. %yaavaoLI maaJao caulato rajakaoTlaaca haoto.
malaa Asao kahIsao smarto¸ kI vaiDlaaMcao duKNao vaaZt caalalao Aaho Asao kLlyaava$naca to
Aalao haoto. ]Bayata baMQaUMmaQyao gaaZ pòma basat haoto. kaka sabaMQa idvasa vaiDlaaMcyaa
ibaCanyaajavaL basaUna raht AaiNa Aamha savaa-Mnaa Jaaopayalaa saaMgaUna svat: vaiDlaaMcyaa
ibaCanyaapaSaI Jaaopt Asat. kaoNaacyaa ho svaPnaIhI navhto kI hI ra~ AKorcaI zrola.
QaakQaUk tr naohmaIca caalaU haotI. ra~Icao saaDodha ikMvaa Akra vaajalao Asaavaot. maI
paya caopIt basalaao haotao. kakaMnaI malaa saaMigatlao¸ ''tu jaa¸ Aata maI basatao.'' MmaI KuSa
Jaalaao¸ AaiNa sarL SayanagaRhamaQyao gaolaao. p%naIlaa ibacaarIlaa gaaZ Jaaop laagalaI haotI.
prMtu maI ksacaa JaaopU doNaar? maI itlaa jaagao kolao. pacasaat imainaTo JaalaI AsatIla
nasatIla [t@yaat jyaacaa maI pUvaI- ]llaoK kolaa Aaho¸ %yaa naaokranao dar zaozavalao.
maaJyaa paoTat Qassa Jaalao. maI capaplaao. ''}z¸ baapU far AajaarI Aahot¸'' naaokr
mhNaalaa. far AajaarI Aahot ho maahItca haoto. %yaamauLo %yaa vaoLocyaa ''far AajaarI''
caa ivaSaoYa Aqa- maaJyaa laxaat Aalaa. ibaCanyaatUna taDkna ]DI maa$na maI ]zlaao.
''kaya Jaalao¸ saaMga tr Kra² ''
'' baapU AaTaoplao ² '' jabaaba imaLalaa.
Aata malaa pScaa,<aap Jaalaa trI ]pyaaoga kaya ? maI AtI Sarmalaao. malaa
AitSaya du:K Jaalao¸ vaiDlaaMcyaa KaolaIkDo QaavaUna gaolaao. maaJyaa Qyaanaat Aalao¸ kI maI
ivaYayaaMQa nasatao¸ tr SaovaTcyaa %yaa GaDIlaa maaJyaa naiSabaI ivayaaoga Aalaa nasata. malaa
AMtkaLI vaiDlaaMcaI padsaovaa krIt rahta Aalao Asato. Aata kovaL kakaMcyaa taoMDUna
malaa eokayacao raihlao kI¸'' baapU tr Aaplyaalaa saaoDUna inaGaUna gaolao ²'' Aaplyaa vaiDla
baMQaUMUcao prmaBa@t Asao kaka %yaaMcyaa SaovaTcyaa saovaocaa maana imaLvaUna basalao. vaiDlaaMnaa
Aaplyaa maR%yacao pUva-&ana Jaalao haoto. %yaaMnaI KuNaonao ilaihNyaacao saamaana maaigatlao.
kagadavar %yaaMnaI ilaihlao kI ''tyaarI kra.'' evaZo ilahUna hatatIla kDo %yaaMnaI
svat:cyaa hatanaI kaZUna Taklao. saaonyaacaI kMzI haotI tIhI kaZUna fokUna idlaI.
xaNamaa~amaQyao Aa%maa ]DUna gaolaa.
maaJyaa jyaa Sarmaocao idgdSa-na maI maagaIla eka p`krNaat kolao haoto¸
tI Sarma hIca ¹¹ saovaocyaa vaoLI ivaYayaocCaÑ ha kaLa Daga maI Aajapya-Mt GaasaUna
TakU Saklaao naahI¸ ivasa$na jaa} Saklaao naahIÂ AaiNa maI naohmaI Asaoca maanaIt
Qama-jaagaRtI 29
Aalaao Aaho¸ kI jarI maaJaI maataip%yaaMba_lacaI Ba@tI AprMpar haotI¸ jarI itcyaasaazI
maI sava- kahI saaoDU Sakt haotao¸ trIhI %yaa saovaocyaa p`saMgaIhI maaJao mana ivaYayaalaa saaoDU
Sakt navhto ho %yaa saovaomaQaIla ek Axamya nyaUna haoto AaiNa mhNaUna svat:laa maI
ekp%naIva`t paLNaara maanaIt AsaUnahI ivaYayaaMQa maanaIt Aalaao Aaho. %yaatUna sauTUna
jaaNyaasa malaa far AvaQaI laagalaa¸ va sauTUna jaaNyaasa malaa far AvaQaI laagalaa¸ va sauTUna
jaaNyaapUvaI- Anaok Qama-saMkTo sahna kravaI laagalaI.
maaJyaa duhorI Sarmaocao ho p`krNa puro krNyaapUvaI- hohI saaMgaUna maaokLa haotao¸ kI
maaJyaa p%naIlaa jao maUla Jaalao to caar¹daona idvasaca Svaasa Gao}na inaGaUna gaolao² yaahUna dusaro
kaya haoNaar? jyaa Aa[-baapaMcaI ikMvaa baala pitp%naIMcaI majaI- Asaola¸ %yaaMnaI yaa maaJyaa
daKlyaava$na saavaQa vhavao.
10. Qama-jaagaRit
sahavyaa¹saatvyaa vaYaa-paasaUna tao saaoLa vaYaa-caa hao[-pya-Mt maI AByaasa kolaaÂ

prMtu SaaLot kaozohI Qamaa-cao iSaxaNa imaLalao naahI. iSaxakaMpasaUna sahjaI imaLayacao tohI
imaLalao naahI. Asao mhNata yao[-la. trI pNa vaatavarNaatUna kahI naa kahI imaLtca
gaolao. yaoqao Qamaa-caa vyaapk Aqa- Gaotlaa paihjao. Qama- mhNajao Aa%maBaana ¹¹ Aa%ma&ana.
maaJaa janma vaOYNava saMp`dayaat Jaalaolaa. Aqaa-t hvaolaIt vaoLaovaoLI jaaNao hao[-.
prMtu hvaolaIba_la maaJyaa manaat Eawa ]%pnna JaalaI naahI. hvaolaIcao vaOBava malaa AavaDlao
naahI. hvaolaImaQyao caalaNaaáyaa AnaItIcyaa gaaoYTI eokt Asao va %yaamauLo itcyaaba_la mana
]dasa hao]na gaolao. toqaUna malaa kahIca laaBa Jaalaa naahI.
prMtu jao hvaolaIpasaUna kahI imaLU Saklao¸ tao maaJyaa da[-pasaUna imaLalao. tI
kuTuMbaacaI jaunaI naaokr haotI. itcyaa pòmaacao malaa AajahI smarNa haoto maI pUvaI- saaMigatlaoca
Aaho ¸ kI malaa BaUtpòtadIMcao Baya vaaTo. 'ramanaama' ho %yaavar AaOYaQa Aaho ho rMBaonao malaa
samajaavaUna saaMigatlao. MmaaJaI trI ramanaamaapoxaa rMBaovarca ivaSaoYa EaQda haotI. mhNaUna maI
baalavayaamaQyao BaUtpòtaidkaMcyaa BaItIpasaUna mau@t haoNyaasaazI ramanaamaacaa jap sau$ kolaa.
tao far idvasa caalalaa naahIÂ prMtu baalapNaamaQyao porlaolao baI jaLUna gaolao naahI. Aaja
ramanaama hI maaJyaa baabatIt AmaaoGa Sa@tI Aaho. %yaacao karNa rMBaabaa[-nao porlaolao baIja
Asao malaa vaaTto.
30 Aa%makqaa
yaaca saumaarasa maaJyaa eka caula%yaaMcaa maulagaa ¹¹ kI jaao ramaayaNaacaa Ba@t

haota¸ %yaanao Aamha daoGaa BaavaaMnaa ramarxaocaI saMqaa doNyaacaI vyavasqaa kolaI. AamhI tI
paz k$na ina%ya pàt:kaLI snaanaanaMtr mhNaNyaacaa inayama kolaa. paorbaMdrmaQyao raht
haotao¸ taopya-Mt ho zIk caalalao. puZo rajakaoTcyaa vaatavarNaat to pusaTUna gaolao. yaa
ik`yaoba_lahI ivaSaoYa Eawa navhtI. %yaa vaDIla baMQaUMba_la Aadr haota¸ AaiNa kahI AMSaI
ramarxaa Sauw ]ccaarainaSaI paz mhNata yaoto %yaasaazI AiBamaanahI vaaTo¸ mhNaUna itcaa paz
hao[-.
pNa maaJyaa manaavar savaa-t jaast ksalaa pirNaama Jaalaa Asaola¸ tr tao
ramaayaNaacaa. vaiDlaaMcyaa Aajaaracaa kahI kaL paorbaMdrlaa gaolaa. yaoqao to ramajaIcyaa
dovaalayaat raoja ra~I ramaayaNa eokt Asat. ramaayaNa saaMgaNaaro ramacaMd`jaIMcao ek
prmaBa@t ibalaoSvarcao laaQaa maharaja mhNaUna haoto. %yaaMcyaaivaYayaI Asao saaMgat kI %yaaMnaa
kaoD ]zlao haoto. %yaavar AaOYaQa krNyaaeovajaI ibalaoSvar mahadovaacyaa inamaa-lyaacaI
ibalvap~o kaoD ]maTlaolyaa Baagaavar %yaaMnaI baaMQalaI AaiNa ramanaamaacaa jap sau$ kolaa¸
%yaamauLo %yaaMcao kaoD samaUL naahIsao Jaalao. hI gaaoYT KrI Asaao vaa nasaao¸ Aamha
eokNaaáyaaMnaa tI KrI vaaTlaI. evaZohI Kro kI laaQaa maharajaaMnaI kqaa krNyaasa AarMBa
kolaa¸ tovha %yaacao SarIr pUNa- inaraogaI haoto. laaQaa maharajaaMcaa kMz maQaur haota. to daoho¸
caaOpa[- gaat va %yaaMcaa Aqa- saaMgat. to svat: %yaacyaa rsaamaQyao laIna hao}na jaat¸ AaiNa
EaaotRjanaaMnaa laIna k$na saaoDIt. maaJao vaya %yaavaoLI tora vaYaa-Mcao Asaola¸ pNa malaa %yaaMcyaa
vaacanaamaQyao KUp gaaoDI vaaTo¸ Asao smarNa Aaho. ramaayaNaaba_la malaa vaaTNaara Aa%yaMitk
pòmaacaa payaa ho ramaayaNaEavaNa haoya. tuLSaIdasaacao ramaayaNa ha maI Aaja Bai@tmaagaa-
varIla savaao-<ama ga`Mqa maanatao.
kahI maihnyaaMnaI AamhI rajakaoTlaa Aalaao. toqao ASaa p`karcao vaacana
navhto. ekadSaIcyaa idvaSaI Baagavat maa~ vaacalao jaat Asao Kro. %yaalaa maI
kQaI kQaI basat Asao. prMtu BaTjaI rsa ]%pnna k$ Sakt naa. Aaja maI samajaU
Saktao kI Baagavat ha ek Asaa ga`Mqa Aaho kI jyaacyaa vaacanaanao Bai@trsa
]%pnna krta yao[-la. maI tr tao gaujaraqaItUna AtI AavaDInao vaacalaa Aaho. prMtu
maaJyaa ekvaIsa idvasaaMcyaa ]pvaasaamaQyao BaartBaUYaNa pMiDt madnamaaohna
maalavaIyajaIMcyaa piva~ mauKatuUna maUL saMskRtacao kahI Baaga eoklao tovha Asao
vaaTlao¸ kI baalapNaIhI %yaaMcyaasaar#yaa Bagavad\Ba@taMcyaa taoMDUna Baagavat eokayalaa
imaLto¸ tr %yaavar maaJao gaaZ pòma baalavayaamaQyaohI jaDlao Asato. %yaa vayaat manaavar
Qama-jaagaRit 31
Jaalaolyaa SauBaaSauBa saMskaraMcaI mauLo Kaolavar jaatat¸ yaaba_la malaa KUp AnaUBava Aalaolaa
Aaho. AaiNa mhNaUna ik%yaok ]%kRYT ga`Mqa %yaa vayaamaQyao eokNyaacaI saMQaI malaa imaLalaI
naahI¸ yaaba_la vaa[-T vaaTto.
rajakaoTmaQyao malaa Anaayaasaoca sava- saMp`dayaaivaYayaI samaBaava raKNyaacao iSaxaNa
imaLalao. ihMduQamaa-cyaa p`%yaok saMp`dayaaba_la samaBaava iSaklaao. karNa kI Aa[-baap
hvaolaIlaa jaat¸ iSavaalayaat jaat AaiNa ramamaMidrat jaat. AaiNa Aamha BaavaaMnaa Gao}na
jaat¸ ikMvaa pazvaIt Asat.
iSavaaya¸ vaiDlaaMpaSaI jaOnaQamaa-caayaa-maQaUna kaoNaI naa kaoNaI naohmaI yaot. vaDIla
%yaaMnaa iBaxaahI GaalaIt. to vaiDlaaMbaraobar Qamaa-saMbaMQaI va vyavaharasaMbaMQaI gaaoYTI krIt.
yaaiSavaaya vaiDlaaMcao mausalamaana AaiNa parSaI ima~hI haoto. to Aapaplyaa Qamaa-ba_la gaaoYTI
baaolat¸ AaiNa vaDIla %yaaMcao mhNaNao AadrpUva-k va puYkL vaoLa rsapUva-k eokt Asat.
ASaa p`karcyaa vaata-laapaMcyaa vaoLI maI 'nasa-' AsalyaamauLo barocada hjar Asao. yaa sava-
vaatavarNaacaa maaJyaavar Asaa pirNaama Jaalaa kI sava- Qamaa-Mba_la maaJya manaamaQyao
samaanaBaava ]%pnna Jaalaa.
iK`stI¹Qama- maa~ Apvaad haota. %yaacyaaba_la kahIsaa Anaadr ]%pnna
Jaalaa. %yaavaoLI hayaskulacyaa kaopáyaavar kaoNaI iK`stI vyaa#yaana dot Asat. to ihMdU
dovataMcaI va ihMduQaima-yaaMcaI naalastI krIt. to malaa Asa*ya hao[-. maI eKaVa vaoLIca to
vyaa#yaana eokNyaasa ]Baa raihlaao AsaonaÂ prMtu puna: toqao ]Bao rahNyaacaI [cCaca JaalaI
naahI. yaaca saumaaralaa ek saupìsaw ihMdU iK`stI Jaalyaacao eoklao. gaavaat baaolat kI
%yaacaa iKstI Qamaa-t p`vaoSa krivatanaa %yaalaa gaaomaaMsa Ka} GaalaNyaat Aalao¸ AaiNa da$
Pyaayalaa idlaI. %yaacaa paoSaaKhI badlaNyaat Aalaa¸ AaiNa tao gaRhsqa iK`stI
JaalyaanaMtr kaoT¸ paTlaaoNa AaiNa [Mga`jaI TaopI vaap$ laagalaa. yaa gaaoYTIMcaa malaa
itTkara vaaTlaa. jyaa Qamaa-payaI gaaomaaMsa Kavao laagato AaiNa da$ PyaavaI laagato AaiNa
svat:caa paoSaaK badlaavaa laagatao¸ %yaalaa Qama- mhNaavao trI ksao¸ Asaa yaui@tvaad maI
manaaSaI kolaa. iSavaaya¸ jaao gaRhsqa iK`stI Jaalaa¸ %yaanao Aaplyaa pUva-jaaMcyaa Qamaa-caI¸
rIitirvaajaaMcaI AaiNa doSaaMcaI TvaaLI sau$ kolyaacao kanaI Aalao. yaa sava- gaaoYTImauLo
maaJyaa manaat iK`stIQamaa-ba_la Anaadr ]%pnna Jaalaa.
jarI ASaa táhonao [tr Qamaa-ba_la maaJyaa manaat samaBaava ]%pnna
Jaalaa¸ trIhI maaJyaa manaat [-SvaraivaYayaI Aasqaa haotI Asao mhNata yaoNaar naahI. yaa
vaoLI vaiDlaaMcyaa pustk¹saMga`hatUna manausmaRtIcao BaaYaaMtr maaJyaa hatI Aalao. %yaat
32 Aa%makqaa
jagaacyaa ]%ptIsaMbaMQaI vaNa-na vaacalao. %yaavar EaQda basalaI naahI. ]laT¸ kahISaI
naais%aktaca ]%pnna JaalaI. maaJyaa dusaáyaa caula%yaacao icarMjaIva ¹¹jao AjaUna hyaat
Aahot¸ %yaaMcyaa bauQdIivaYayaI malaa ivaSvaasa haota. %yaaMcyaapaSaI maI maaJyaa SaMka p`diSa-t
kolyaa. prMtu to maaJao samaaQaana k$ Saklao naahIt.%yaaMnaI malaa jabaaba idlaa : ''maaoza
Jaalaasa kI ho p`Sna tU svat:ca saaoDvaayalaa iSakSaIla.Asalao p`Sna maulaaMnaI ]Bao krNao
zIk naahI.'' maI gaPp basalaao pNa manaacao samaaQaana Jaalao naahI. manausmaRtIcyaa KaVaKaV
p`krNaat va [tr p`krNaathI malaa caalaU rIitirvaajaaMcaa ivaraoQaca idsalaa. yaa SaMkocaa
jabaabahI malaa javaL javaL varcyaa p`maaNaoca imaLalaa.''kQaI kaLI bauQdI ivastar
pavaola¸ vaacana vaaZola maga samajaola ¸'' Asao mhNaUna manaalaa prtvalao.
manausmaRtI vaacaUna %yaavaoLI AihMsaocao iSaxaNa tr imaLalao naahIca. maaMsaaharacaa
ivaYaya yao}na gaolaaca Aaho. %yaalaa tr manausmaRtIcaa AaQaarca imaLalaa. sap-¸ ZokUNa
[%yaadIMnaa maarNao¸ hI naItIca Aaho AsaohI vaaTlao. %yaavaoLI Qama- samajaUna ZokNaaMnaa vagaOro
maarlyaacao malaa smarto.
pNa ek gaaoYT manaat $jaUna raihlaI ¹ yaa jagatacaa AaQaar naItI Aaho¸
sa%yaamaQyao sava- naItIcaa samaavaoSa haotao. maga tr sa%yaacaa SaaoQa kolaaca paihjao.
idvasaoMidvasa sa%yaacaa maihmaa maaJyaa dRYTInao vaaZt gaolaa. sa%yaacaI vyaa#yaa AiQakaiQak
ivastRt haot gaolaI¸ va AjaUnahI ivastRt haot jaat Aaho.
iSavaaya ¸ek naItIivaYayak saha carNaI Slaaok )dyaaMt zsaUna raihlaa.
Apkaracaa maaobadlaa Apkar nasaUna ]pkarca haoya¸ hI gaaoYT jaIvanasaU~ hao}na basalaI.
itnao maaJyaavar saamaàjya gaajaivaNyaasa sau$vaat kolaI. Apkar krNaaáyaacao klyaaNa
[icCNao va krNao hI maaJaI AavaDtI gaaoYT hao}na basalaI. maI AsaM#ya p``yaaoga kolao.
evaZa cama%kar GaDvaUna AaNaNaara tao Slaaok Asaa :
paNaI Aapnao paya¸ BalauM Baaojana tao dIjaoÂ
AavaI namaavao SaISa¸ dMDvat kaoDo kIjao.
AapNa Gaasao dama¸ kama mahaoraonauMu krIeÂ
Aap ]gaaro pàNa¸ to tNaa du:KmaaM marIe.
gauNa koDo tao gauNa dSa gaNaao¸ mana¸ vaacaa¸ kmao- krIÂ
AvagauNa koDo jao gauNa kro¸ to jagamaaM jaI%yaao sahI.
'' jaao paNaI do[-la %yaalaa caaMgalao jaovaNa Gaalaavao. jaao AaplyaapaSaI yao}na
Daoko namavaIla %yaalaa saaYTaMga dMDvat Gaalaavaa. eka pOSaacaI JaIja saaoSaIla %yaacao
ivalaayatocaI tyaarI 33
maaohraMnaI ?Na foDavaoÂ pàaNa vaacavaIla %yaacyaa du:KinavaarNaacyaa kamaI pàNa vaocaavao Â
eka ]pkaraba_la dha ]pkar kravaoÂ prMtu yaa jagaat sava-EaoYz taoca¸ kI jaao
kayaavaacaamanaok$na Apkaracyaa baabatIthI ]pkar krtao.''
11. ivalaayatocaI tyaarI

sana 1887 saalaI maîT/@yaulaoSanacaI prIxaa JaalaI. doSaacaI kaya ikMvaa
Aamacyaa gaaMQaI kuTuMbaacaI kaya¸ gairbaIca ASaa p`karcaI kI prIxaa Vayalaa Ahmadabaad
va mauMba[- ASaI daona izkaNao Asalyaasa %yaa isqatItIla kazovaaDI laaok javaLcao va svast
Asao Ahmadabaadca psaMt krNaar. maaJaohI tsaoca Jaalao. rajakaoT to Ahmadabaad haca
maaJaa pihlaa ekTyaanao kolaolaa p`vaasa.
pasa JaalyaanaMtr ka^laojaat jaa}na iSaxaNa puZo caalavaavao ASaI vaDIla
maMDLIMcaI [cCa haotI. mauMba[-thI ka^laoja AaiNa BaavanagarlaahI ka^laoja. Baavanagarlaa
#aca- kmaI mhNaUna Baavanagarcyaa SaamaLdasa ka^laojaat jaaNyaacao zrlao. toqao malaa kahI
samajaonaa. sava-ca kzINa vaaTU laagalao. AQyaapkaMcyaa vyaa#yaanaaMmaQyao gaaoDIhI vaaTonaa¸
AaiNa samajahI pDonaa. %yaaMt AQyaapkaMcaa daoYa navhta. daoYa maaJyaa kccaopNaacaaca
haota. %yaavaoLcao SaamaLdasa ka^laojacao AQyaapk tr pihlyaa djaa-cao samajalao jaat.
pihlaI sahamaahI purI k$na GarI Aalaao.
kuTuMbaacao jaunao ima~ va sallaagaar ek ivaWana vyavaharkuSala baàmhNa
maavajaI dvao mhNaUna haoto. %yaaMnaI vaiDlaaMcyaa maR%yaUnaMtrhI kuTuMbaaSaI Asalaolaa saMbaMQa
kayama zovalaa haota. to yaa sauTIcyaa idvasaaMt Aamacyaa GarI Aalao haoto. maatuEaI
va vaDIla baMQaU yaaMcyaabaraobar gaaoYTI baaolat Asata maaJyaa iSaxaNaaMsaMbaQaI %yaaMnaI
caaOOkSaI kolaI. maI SaamaLdasa ka^laojaat Aaho ho eokUna to mhNaalao¸ ''kaL badlalaa
Aaho. kbaa gaaMQaIcaI gaadI saMBaaLNyaacaI tumha BaavaaMpOkI kaoNacaI [cCa Asaola¸ tr
tI iSaxaNaaKorIja imaLNaar naahI. ha maulagaa AjaUna iSaktao Aaho¸ %yaaAqaI- gaadI
saMBaaLNyaacao kama %yaalaaca ]calaayalaa laavalao paihjao. %yaacaI AjaUna caarpaca
vaYao- baI.e.hao[-pya-t jaatIla. AaNaKI [tka vaoL GaalavaUna %yaalaa pnnaasa¹saaz
$pyaacaI naaokrI imaLola¸ idvaaNapd naahI imaLNaar. baro¸ %yaalaa %yaapuZo maaJyaa
maulaap`maaNao vakIla kravaa tr AaNaKIhI qaaoDI vaYao- jaaNaar¸ AaiNa taopya-t
tr idvaaNaigarIsaazI vakIlahI iktItrI tyaar Jaalaolao AsatIla² tumhI %yaalaa
Aa.¹ 3
34 Aa%makqaa
ivalaayatolaa pazivalao paaihjao. kovaLrama ³maavajaI dvaocyaa maulaacao naava´ mhNatao kI

itkDo iSaxaNa saaopo Asato. tIna vaYaa-t iSakUna prt yao[-la. Kca- pNa caarpaca
hjaarahUna jaast haoNaar naahI. tao navaa baîrsTr Aalaa Aaho¸ tao pha naa¸ kovaZyaa
qaaTat rahtao² karBaaáyaacaI jaagaa %yaalaa paihjao tr Aata imaLola. maaJaI tr sallaa
Asaa Aaho¸ kI tumhI maaohnadasaalaa yaMdaca ivalaayatolaa paazvaUna Vavao. Aamacyaa
kovaLramaacao [MglaMDat puYkL ima~ Aahot¸ %yaaMcyaavar tao iSafarsap~o do[-la¸ mhNajao
%yaalaa toqao ksalaI ADcaNa pDNaar naahI."
svat:caI sallaa maanya haoNaar yaaba_la jaNaU kaya SaMkaca naahI ASaa táhonao
jaaoSaIjaIMnaI ³AamhI maavajaI dvao yaaMnaa yaa naavaanao saMbaaoQaIt AsaU.´ maaJyaakDo pahUna malaa
ivacaarlao :
"ksao kaya¸ tulaa ivalaayatolaa jaaNao AavaDola kI [qaoca iSakt basaNao?"
malaa tr AavaDt haoto toca vaOVanao saaMigatlao. ka^laojaatIla ADcaNaIMnaI maI iBa}na
gaolaolaaca haotao. maI mhTlao¸ "malaa ivalaayatolaa pazvaala tr farca caaMgalao. ka^laojaat
JapJap pasa haota yao[-lasao vaaTt naahIca. ParMtu malaa Da^@Trcaa QaMda iSakNyaasaazI naahI
paazvata yaayacao?"
maaJao baMQaU maQyaoca mhNaalao :
"to tr baapUMnaa AavaDt nasao. tuJaI gaaoYT inaGataca to mhNat¸ kI AapNa
vaOYNavaaMnaI haD¹maaMsa kapNyaacao kama k$ nayao. baapUMcaa ivacaar tulaa vakIla krNyaacaaca
haota."
jaaoSaIjaIMnaI dujaaora idlaa : "gaaMQaIjaIp`maaNao Da^@TrkIcaa malaa itrskar vaaTt
naahI. AaplaI Saas~ yaa QaMValaa kmaI laoKIt naahIt. pNa Da^@Tr hao}na tU idvaaNa
banaNaar naahIsa. tulaa idvaaNaigarI ikMvaa %yaahUna ]cca jaagaa imaLavaI ho tr malaa paaihjao
Aaho. trca tumacao ho evaZo maaozo kuTuMba Jaaklao jaaNaar. kaL idvasaoMidvasa palaTt
caalalaa Aaho¸ AaiNa kzINa haotao Aaho. mhNaUna baîrsTr haoNyaat SahaNapNaa Aaho."
maatuEaIkDo vaLUna mhNatat¸ "Aaja Aata maI jaatao. maaJyaa baaolaNyaacaa
ivacaar k$na paha. maI puna: yao[-na tovha tyaarI AsalyaacaI baatmaI eokNyaacaI AaSaa
zovaUna yao[-na. kahI ADcaNa Aalyaasa saaMgaa."
jaaoSaIjaI gaolao. maI tr hvaot ikllao baaMQaU laagalaao. vaDIla baMQaU ifikrIt
pDlaoÂ pOSaacao ksao krayacao? iSavaaya¸ maaJyaasaar#yaa navayauvakalaa [tko dUr paazvaavao
trI ksao?
ivalaayatocaI tyaarI 35
maatuEaIlaa tr kahIca saucaonaa. itlaa ivayaaogaacaI gaaoYTca sahna JaalaI naahI.

pNa p`qama trI itnao Asaoca saaMigatlao: "Aaplyaa kuTuMbaat Aata vaDIla Asao kakaca
raihlao Aahot. Aqaa-t pihlyaa p`qama %yaaMcaa sallaa Gaotlaa paihjao. %yaaMnaI Aa&a kolaI
tr maga AapNa ivacaar krayacaa."
vaDIla baMQaUMnaa dusara ek ivacaar saucalaa : "paorbaMdr rajyaavar Aaplaa h@k
Aaho. laolaIsaahoba toqaIla A^DimainasT/oTr Aahot. Aaplyaa kuTuMbaaivaYayaI %yaaMcao caaMgalao
mat Aaho. kakaMvar %yaaMcaI ivaSaoYa majaI- Aaho. to kdaicat saMsqaanatfo- tulaa qaaoDIbahut
madthI krtIla."
malaa ho sava- pTlao. maI paorbaMdrlaa jaaNyaasa tyaar Jaalaao. %yaakaLI rolvao
navhtI¸ gaaDIrsta haota. paaca idvasaaMcaa rsta haota. maI svaBaavaana iBa~a haotao ho maagao
saaMigatlaoca Aaho. prMtu yaa p`saMgaI maaJaI BaItI par pLalaI. ivalaayatolaa jaaNyaacyaa
[cConao maaJyaavar tabaa basavalaa. maI QaaorajaIpya-Mt baOlagaaDI kolaI. QaaorajaIhUna puZo ek
idvasa laaOkr paaocaNyaacyaa [raVanao ]MT kolaa. ]MTacyaa svaarIcaahI ha pihlaaca
AnauBava.
PaaorbaMdrlaa paocalaao. kakaMnaa saaYTaMga p`Naama kolaa. sava- gaaoYTI saaMigatlyaa
%yaaMnaI ivacaar k$na jabaaba idlaa :
"ivalaayatolaa jaa}na Aaplyaalaa Qama- raKta yao[-la kI naahI ho malaa saaMgata
yaot naahI. sava- gaaoYTI eoktao ¸ %yaava$na trI malaa SaMka vaaTto. Asao paha naa²
baDyaabaDyaa baîrsTraMcyaa malaa gaazI Gyaavyaa laagatat¸ tovha %yaaMcyaa AaiNa saahobaaMcyaa
rahNaIt malaa trI kahI Baod idsat naahI. %yaaMnaa KaNyaaipNyaacaa kahI ivaiQainaYaoQa
nasatao. isagaaroT tr taoMDatUna inaGaayacaIca naahI. paoSaaK pahavaa tr taohI tsaaca
naMgaa. ho sava- Aaplyaa kuTuMbaalaa SaaoBaNaaro naahI. pNa maI tuJyaa saahsaamaQyao ivaGna GaalaU
[icCt naahI. maI tr qaaoDyaaca idvasaaMnaI yaa~olaa jaaNaar. malaa Aata qaaoDIca vaYao-
kaZayacaI Aahot. marNaacyaa darI Aalaolyaa maI tulaa ivalaayatolaa jaaNyaacaI ¹ samaud`
AaolaaMDNyaacaI ¹ kSaI prvaanagaI VavaI? pNa maI tuJyaa AaD yaoNaar naahI. KrI
prvaanagaI tuJyaa Aa[-caI. itnao jar tulaa prvaanagaI idlaI tr tU sauKanao jaa. maI tulaa
ADvaIt naahI¸ evaZo saaMga.maaJaa AaSaIvaa-d tulaa Aahoca."
"yaahUna jaastIcaI AaSaa tumacyaapasaUna maI zovaNaM yaaogya haoNaar naahI. malaa
Aata maaJyaa Aa[-cao samaaQaana kolao paihjao. prMtu malaa laolaIsaahobaaMvar iSafarsa tr Vala
naa?"
36 Aa%makqaa
kaka mhNaalao¸ "to maaJyaakDUna ksao vhavao? prMtu saahoba Balao Aahot. tU icazI
ilahI. kuTuMbaacaI AaoLK do mhNajao maga to tulaa BaoTNyaacaa vaoL Ka~Inao dotIla¸ AaiNa
vaaTlyaasa madt pNa krtIla."
kakaMnaI saahobaaMkDo iSafarsa ka kolaI naahI yaacaI malaa klpnaa naahI. malaa
AspYT smarNa Aaho kI ivalaayatolaa jaaNyaasaar#yaa Qama-iva$w kayaa-maQyao [tkI sarL
madt doNyaacaa %yaaMnaa saMkaoca vaaTlaa.
maI laolaIsaahobaaMnaa icazI ilihlaI. %yaaMnaI Aaplyaa rahNyaacyaa baMgalyaavar malaa
BaoTayalaa baaolaavalao. %yaa baMgalyaacaa ijanaa caZt Asata saahoba malaa BaoTlao¸ AaiNa "tU
baI. e. hao¸ maga malaa BaoT. saQyaa kahI madt dota yaoNaar naahI¸" Asao mhNaUna var
caZUna gaolao. maI KUp tyaarI k$na puYkLSaI vaa@yao GaaokUna gaolaao haotao. KalaI vaakUna
daonhI hataMnaI salaama kolaa. prMtu maaJaI saarI maohnat vyaqa- gaolaI²
p%naIcyaa daiganyaaMvar maaJaI dRYTI gaolaI. vaDIla baMQaUMvar Apar Eawa haotI.
%yaaMcyaa ]dartolaa saImaa navhtI. %yaaMcao pòma ip%yaasaarKo haoto.
maI paorbaMdrhUna inaGaalaao. rajakaoTlaa yao}na sava- gaaoYTI saaMigatlyaa.
jaaoSaIjaIMcaI sallaamasalat GaotlaI. %yaaMnaI kja- kaZUnahI malaa pazivaNyaacaI iSafarsa
kolaI. maI maaJyaa p%naIcyaa ihSSyaacao daiganao kaZUna TakNyaacaI saUcanaa kolaI. %yaatUna
daonatIna hjaar $pyaaMpoxaa jaast yaoNyaasaarKo navhto. baMQaUMnaI ksaohI k$na pOsao puro
paDNyaacaI pìt&a kolaI.
Aa[-caI samajaUt kSaI par paDavaI? itnao baarIk tpasa sau$ kolaa haota.
kaoNaI mhNao¸ t$Na laaok ivalaayatolaa jaa}na bahktatÂ kaoNaI mhNao¸ to maaMsaahar
krtatÂ tr kaoNaI saaMgat¸ da$iSavaaya caalaayacaoca naahI. Aa[-nao ho sava- malaa
saaMigatlao. maI mhTlao¸ "pNa tulaa maaJaa ivaSvaasa naahIÆ maI tulaa fsaivaNaar naahIÂ Sapqa
Gao}na saaMgatao kI yaa itnhI vastUMpasaUna maI dUr rahIna. tsaa Qaaoka Asalaa¸ tr jaaoSaIjaI
malaa ksao jaa} dotIla ?"
Aa[- mhNaalaI¸ "malaa tuJaa ivaSvaasa Aaho. pNa dUr doSaat ksao
haoNaar? maaJaI A@klaca gauMga haoto. maI baocarjaI svaamaIMnaa ivacaarto. "baocarjaI
svaamaI maaoZvaaNyaatUna jaOna saaQaU Jaalao haoto. jaaoSaIjaIp`maaNao to pNa Aamacao sallaagaar
haoto. %yaaMcaI madt JaalaI. %yaaMnaI saaMigatlao¸ maI yaa maulaapasaUna yaa itnhI
baabatIt va`t Gaovaivatao¸ maga %yaalaa jaa} doNyaasa hrkt naahI yaoNaar." %yaaMnaI pìt&a
jaatIbaahor 37
GaovaivalaI va maI maaMsa¸ maidra AaiNa s~IsaMga yaaMpasaUna dUr rahNyaacaI pìt&a kolaI. Aa[-nao
prvaanagaI idlaI.
hayaskulaat samaarMBa Jaalaa. rajakaoTcaa ek t$Na ivalaayatlaa jaatao¸ yaacao
laaokaMnaa navala vaaTlao. ]<aradaKla maI qaaoDo ilahUna naolao haoto. pNa tohI maaozyaa
iSakstInaoca vaacaU Saklaao. maaJao Daoko gargart haoto¸ SarIr kapt haoto¸ evaZo malaa
Aazvato.
vaDIla maMDLIMcaa AaSaIvaa-d Gao}na mauMba[-sa jaaNyaasa inaGaalaao. mauMba[-caa ha
pihlaaca p`vaasaÂ vaDIla baMQaU baraobar Aalao.
pNa SauBakayaa-t SaMBar ivaGnao² mauMba[-cao faTk caTkna KulaNyaasaarKo navhto.
12. jaatIbaahor
maatocaI Aa&a va AaSaIvaa-d Gao}na va qaaoDyaa maihnyaaMcyaa Ap%yaalaa p%naIsah
saaoDUna maI maaozyaa haOsaonao mauMba[-sa paocalaao. paocalaao Kra¸ pNa toqao ima~maMDLIMnaI baMQaUMnaa
saaMigatlao kI¸ "jaUna¹jaulaO maihnyaaMmaQyao ihMdI mahasaagarat tufana Asato AaiNa yaacaI tr
hI pihlaIca samaudàvarcaI safr. trI yaalaa idvaaLInaMtr mhNajao naaovhoMbar maihnyaat
pazivalao paihjao." "%yaatca kaoNaIsao tufanaat saapDUna kaozlaISaI ek baaoT bauDalyaacao
saaMigatlao. %yaamauLo vaDIla baMQaU Gaabarlao. %yaaMnaI ASaa táhonao jaIva Qaao@yaat GaalaUna malaa
lagaoca pazivaNyaacao naakarlao¸ AaiNa malaa mauMba[-t ima~akDo zovaUna svat: prt Aaplyaa
naaokrIvar hjar haoNyaasaazI rajakaoTlaa gaolao. eka maovhNyaapaSaI pOsao zovaUna gaolao¸ va
ik%yaok ima~aMpaSaI malaa madt krNyaacaI iSafarsa k$na gaolao.
mauMba[-t maaJaa vaoL jaa[-naa. malaa ivalaayatocaI svaPnao pDt.
maQyaMtrI &atImaQyao KLbaLaT Jaalaa. &atIcaI saBaa baaolaaivaNyaat AalaI.
kaoNaIhI maaoZ vaaiNayaa AVappya-Mt ivalaayatolaa gaolaa navhta. AaiNa maI caalalaao¸
%yaaAqaI- malaa fOlaavar Gaotlaoca paaihjao² malaa &atIcyaa vaaDImaQyao hjar rahNyaaba_la
fmaa-na Aalao. maI gaolaao. malaa ekaekI QaOya- kaozUna Aalao dova jaaNao² hjar haoNyaat
malaa yai%kMicathI saMkaoca ikMvaa Baya vaaTlao naahI. &atIcyaa p`mauK SaozjaIMSaI dUrcao
naatohI haoto. vaiDlaaMcaa va %yaaMcaa caaMgalaa snaoh saMbaMQa haota. %yaaMnaI malaa saaMigatlao :
38 Aa%makqaa
"&atIcao mat Aaho kI tU ivalaayatolaa jaayacaa ivacaar kolaa Aahosa¸ tao

baraobar naahI. Aaplyaa Qamaa-maQyao samaud` AaolaaMDUna jaaNyaacaI manaa[- Aaho. iSavaaya¸
ivalaayatot Qama- saaMBaaLta yaoNaar naahI Asao AamhI eoktao. toqao saahoba laaokaMbaraobar
Kavao¹Pyaavao laagaNaarÑ"
maI javaaba idlaa¸ " malaa tr vaaTto¸ kI ivalaayatolaa jaaNyaat ibalakula AQama-
naahI. malaa itkDo jaa}na ivaVaByaasaca kravayaacaa Aaho. iSavaaya¸ jyaa gaaoYTIMba_la
Aaplyaalaa BaItI vaaTto¸ %yaa gaaoYTIMpasaUna dUr rahNyaacaI maI maaJyaa maatuEaIpaSaI Sapqa
GaotlaI Aaho. %yaamauLo maI %yaaMpasauna dUr rahU Sakona."
"pNa AamhI tulaa saaMgatao¸ kI itkDo Qama-palana Sa@yaca naahI. tuJyaa
vaiDlaaMcaa va maaJaa kSaa táhocaa saMbaMQa haota¸ to tulaa maahItca Aaho. maaJao saaMgaNao tU
maanya kolao paihjao¸" Saoz baaolalao.
"AaplyaaSaI Asalaolaa saMbaMQa malaa maahIt Aaho. AapNa malaa vaiDlaaMsamaana
Aahat. prMtu yaa baabatIt maaJaa ina$paya Aaho. ivalaayatolaa jaaNyaacaa maaJaa inaScaya
maI ifrvaU Sakt naahI. maaJyaa vaiDlaaMcao ima~ va sallaagaar¸ jao ivaWana baàmhNa Aahot¸
%yaaMcao mat Aaho kI maaJyaa ivalaayatolaa jaaNyaamaQyao kahI vaavagao naahI. maaJyaa maatuEaIMcaI
va baMQaUMcaI prvaanagaIhI malaa imaLalaI Aaho¸" maI jabaaba idlaa.
"prMtu &atIcaa hukUma tU maanaNaar naahIsa?"
"maaJaa ina$paya Aaho. malaa vaaTto¸ kI yaa baabatIt &atInao maQyao na pDNao
baro."
yaa ]<aranao SaozjaIMnaa ËaoQa caZlaa. malaa caardaona saunaavalyaa. maI gaPp
raihlaao. SaozjaIMnaI hukUma saaoDlaa :
"yaa maulaalaa AajapasaUna &atIbaihYkRt samajaNyaat yao[-la. jaao kaoNaI %yaalaa
madt krIla ikMvaa paocavaayalaa jaa[-la¸ %yaalaa &atI jaaba ivacaarIla va %yaalaa savvaa
$pyaa dMD hao[-la."
maaJyaavar yaa zravaacaa kahIek pirNaama Jaalaa naahI. maI SaozjaIMcaI rjaa
GaotlaI. maaJyaa baMQaUvar yaa zravaacaa kaya pirNaama haotao¸ hI ek ivacaarat GaoNyaasaarKI
gaaoYT haotI. to iBa}na gaolao tr? saudOvaanao to Ba@kma raihlao¸ AaiNa malaa ]<arI ilaihlao¸
kI &atIcaa zrava Jaalaa trI AapNa svat: malaa ivalaayatolaa jaaNyaacyaa baabatIt
ATkava krNaar naahI.
jaatIbaahor 39
hI gaaoYT GaDlyaanaMtr maI AiQakca AQaIr Jaalaao. baMQaMUvar dDpNa Aalao tr?
dusaroca kahI ivaGna ]pisqat Jaalao tr? yaa kaLjaIt maI idvasa kMzIt haotao. [t@yaat
baatmaI imaLalaI kI 4 saPToMbar raojaI inaGaNaaáyaa baaoTInao jaunaagaDcao ek vakIla baîrsTr
haoNyaasaazI jaaNaar Aahot. jyaa ima~apaSaI baMQaUMnaI maaJyaaba_la iSafarsa kolaI haotI
%yaaMnaa maI BaoTlaao. %yaaMnaIhI hI saaobat caukvaU nayao Asaa sallaa idlaa. vaoL far qaaoDa
haota. baMQaUMnaa tar kolaI AaiNa jaaNyaacaI prvaanagaI maaigatlaI. %yaaMnaI prvaanagaI idlaI.
maI maovhNyaapaSaI pOsao maaigatlao. %yaaMnaI &atIcyaa hukumaacaI ADcaNa saaMigatlaI.
&atIbaahor pDUna %yaaMcao caalaNyaasaarKo navhto. maI Aamacyaa kuTuMbaacyaa eka ima~akDo
jaa}na %yaajapaSaI "BaaDyaalaa vagaOro laagaNaaro pOsao malaa Va va baMQaUpasaUna maagaUna Gyaa"
ASaI ivanaMtI kolaI. yaa ima~aMnaI tsao krNyaacao kbaUla kolaoÂ evaZoca navho¸ tr malaa
pào%saahnahI idlao.maI %yaaMcao AaBaar maanalao¸ pOsao Gaotlao AaiNa itkIT kaZlao.
ivalaayatocyaa p`vaasaacao sava- saamaana tyaar krayacao haoto. ek dusaro AnauBavaI
ima~ haoto¸ %yaaMnaI saamaana tyaar krivalao. malaa sagaLoca ivaica~ vaaTlao. kahI AavaDlao¸
kahI ibalakula $caonaa. naokTaya ¸ kI jaao maI maagaahUna haOsaonao vaap$ laagalaao tao tr
mauLIca AavaDonaa. AaKUD jaakIT mhNajao tr paoSaaK k$nahI naagavao rahNyaasaarKo
vaaTlao. prMtu ivalaayatolaa jaaNyaacyaa ]%sauktopuZo yaa naapsaMtIcaI kqaa kaya? baraobar
fraLacaI saamagaÌhI yaqaaisqat GaotlaI haotI.
maaJaI jaagaa pNa ima~maMDLIMnaI HyMabakraya majamaudaraMcyaaca ³ho %yaa jaunaagaDcyaa
vaiklaaMcao naava´ KaolaImaQyao raKUna GaotlaI. %yaaMcyaapaSaI maaJaI iSafarsahI kolaI. to tr
pàOZ vayaacao AnauBavaI gaRhsqa haoto. maI Azra vaYaa-caa¸ duinayaocaa AnauBava nasalaolaa
AlpvayaI t$Na haotao. majamaudaraMnaI maaJyaaba_la kaLjaI k$ naka Asao ima~aMnaa
saaMigatlao.
ASaa táhonao sana 1888 cyaa saPToMbarcyaa caaOqyaa tarKolaa maI mauMba[- baMdr
saaoDlao.
13. ekdacaI ivalaayat tr gaazlaI Ñ
baaoT malaa mauLIca laagalaI naahI. prMtu idvasa caalalao¸ tsatsaa maI gaaoMQaLUna
jaa} laagalaao. sTuAD-javaL baaolaNyaacaahI saMkaoca vaaTo. [Mga`jaIt baaolaNyaacaI malaa
savayaca navhtI. majamaudaraKorIjacao sava- ]ta$ [Mga`ja haoto. %yaaMcyaabaraobar baaolata
yao[-naa. to maaJyaaSaI baaolaNyaacaa p`ya%na krIt¸ tr maaJaI samajaUt pDonaaÂ AaiNa samajalao
trI javaaba ksaa Vavaa kLonaa. Pà%yaok vaa@ya baaolaNyaapUvaI- manaat jauLvaavao laagao.
kaTyaa¹camacyaanao jaovata yao[-naa. AaiNa kaoNatI vas%aU maaMsaa#aorIja Aaho ho ivacaarNyaacao
QaooOya- hao[-naa. %yaamauLo maI jaovaNyaacyaa TobalaakDo kQaI gaolaaoca naahI. #aaolaItca jaovaIt
Asao. baraobar maovaaimaza[- vagaOro GaotlaI haotI¸ %yaavarca bahutaMSaI caalavaUna naolao.
majamaudaraMnaa ksalaIca ADcaNa navhtI. to savaa-Mbaraobar imasaLUna gaolao. DokvarhI
maaokLopNaanao jaat. maI maa~ sabaMQa idvasa KaolaIt kaoMDlaolaa rahI. @vaicat Dokvar
qaaoDI maaNasao AsatIla ASaa vaoLI toqao qaaoDa vaoL basaUna prt yao[-. majamaudar malaa savaaMM-
baraobar imasaLayalaa¸ maaokLopNaanao gaPpagaaoYTI baaolaayalaa samajaavaUna saaMgat. vaiklaacaI
jaIBa baaolakI paihjao AsaohI saaMgat. svat:cao vaiklaIcao AnauBava saaMgat. [Mga`jaI hI
kahI AaplaI BaaYaa navho¸ tIt cauka vhayacyaaca¸ trI pNa dDpUna baaolat gaolao paihjao¸
vagaOro ]pdoSa krIt. prMtu malaa maaJaa iBaDstpNaa saaoDta yao[-naa.
eka Balyaa [Mga`jaalaa maaJaI dyaa AalaI¸ AaiNa %yaanao maaJyaabaraobar
baaolaNyaacaalaNyaasa sau$vaat kolaI. tao svat: vayaanao maaoza haota. maI Katao kaya¸ maI
kaoNa¸ jaaNaar kaozo¸ kaoNaaSaI baaolat caalat ka naahI vagaOro p`Sna tao ivacaarI.malaa
jaovaNaacyaa jaagaI calaNyaaba_la saucavaI. maaMsa na KaNyaacyaa maaJyaa Aaga`hasaMbaMQaI eokUna
%yaalaa hsaU Aalao. maaJaI dyaa yao}na tao mhNaalaa¸ "yaoqapya-Mt ³paoT- sayyad yaoNyaapUvaI-´
zIk Aaho. ibaskocyaa ]psaagarat paocalaasa kI tU Aaplao ivacaar badlaSaIla. [MglaMDat
tr [tkI qaMDI pDto¸ kI maaMsaaiSavaaya caalaayacaoca naahI."
maI mhTlao¸ "maI eoklao Aaho¸ kI itkDo laaok maaMsaaharaiSavaaya rahU
Saktat."
to mhNaalao¸ "hI KaoTI gaaoYT Asao samaja. maaJyaa AaoLKIcaa Asaa ekhI
gaRhsqa malaa maahIt naahI kI jaao maaMsaahar krIt naahI. ho paha¸
40
ekdacaI ivalaayat tr gaazlaI 41
maI da$ iptao¸ tI Pyaayalaa maI tulaa naahI saaMgatÂ pNa maaMsaahar tr kolaaca paihjao Asao
malaa vaaTto."
maI mhTlao¸ "tumacyaa sallyaaba_la maI AaBaar maanatao. prMtu maaMsa na
KaNyaaba_la maI maaJyaa Aa[-SaI baaMQalaolaa Aaho. %yaamauLo malaa maaMsa Gaota yaot naahI. jar
%yaaKorIja caalatca nasaola tr maI prt ihMdusqaanaat jaa[-na¸ pNa maaMsa naahI KaNaar."
ibaskocaa ]psaagar Aalaa. toqaohI maaMsaacaI ja$rI BaasalaI naahI¸ ikMvaa
da$caIhI BaasalaI naahI. maaMsa na Kallyaaba_lacaI p`maaNap~o jamaivaNyaacaI malaa saUcanaa
imaLalaI haotI. mhNaUna *yaa [Mga`ja ima~apaSaI maI p`maaNap~ maaigatlao. %yaanao to AanaMdanao
idlao. maI to kahI kaLpya-Mt Qanaap`maaNao japUna zovalao. maagaahUna malaa kLlao¸ kI
p`maaNap~o tr maaMsa Ka}na¹sava$nahI imaLivata yaotat² %yaamauLo maaJaa %yaaMcyaaba_lacaa maaoh
naahIsaa Jaalaa. jar maaJyaa Sabdavar ivaSvaasa nasaola¸ tr Asalyaa baabatIt p`maaNap~o
daKvaUna trI malaa ksalaa fayada imaLvaayacaa AsaNaar?
ksaabasaa p`vaasa pura k$na AamhI saa]d^mTna baMdrat yao}na paocalaao. %yaa
idvaSaI Sainavaar haota evaZo malaa smarNa Aaho. baaoTIvar maI kaLo kpDo vaaprIt Asao.
ima~aMnaI maaJyaasaazI paMZ¹yaa Fla^naolacaI ek kaoT¹paTlaaoNa iSavaivalaI haotI. tI maI
ivalaayatot ]trtanaa vaaprNyaacao zrivalao haoto. safot kpDo jaast SaaoiBavaMt idsatIla
ASaI samajaUt² maI ho Fla^naolacao kpDo GaalaUna ]trlaao. saPToMbar AKorcao idvasa haoto.
Asalao kpDo vaaprNaara maI ekTaca idsat haotao. maaJyaa poTyaa AaiNa %yaaMcyaa ikllyaa
tr iga`MDlao kMpnaIcao gaumaasto Agaaodrca Gao}na gaolao haoto. baakIcao sava- krtIla tsao
AapNa krayacao Asaa ivacaar k$na maI maaJyaa ikllyaahI do}na Taklyaa²
maaJyaapaSaI iSafarSaIcaI caar p~o haotI : Da^@Tr pàNajaIvana maohta¸
dlaptrama Sau@la¸ rajapu~ rNaijatisaMhjaI AaiNa dadaBaa[- naaOraojaI yaaMcyaavar. maI
saa]d^mTnahUna Da^@Tr maohtaMnaa tar kolaI. baaoTImaQyao Aamhalaa kaoNaI ivh@Taoiryaa
ha^TolamaQyao ]trNyaacaI sallaa idlaI. %yaamauLo majamaudar AaiNa maI toqao gaolaao. safot
kpDyaaMcyaa SarmaomauLo maaJaI cauLbauL Agaaodrca caalalaI haotI. %yaatca AaNaKI ha^Tolaat
jaataca samajalao¸ kI dusaáyaa idvaSaI rivavaar AsalyaamauLo saaomavaarpya-Mt iga`MDlaokDUna
saamaana yaoNaar naahI. %yaamauLo maaJaa gaaoMQaLca ]Dalaa.
42 Aa%makqaa
saatAaz vaajata Da^. maohta Aalao. %yaaMnaI pòmaanao maaJaI qa+a kolaI. malaa
maaihtI nasalyaamauLo maI %yaaMcaI roSamaanao maZivalaolaI kosaaL TaopI pahayalaa hatat GaotlaI¸
AaiNa itcyaavar ]laTa hat ifrvalaa. %yaamauLo TaopIcaI lava ]BaI JaalaI. Da^. maohtaMnaI
to pahtaca malaa lagaoca qaaMbavalao. pNa gaunha tr hao}na cauklaa haota. puna: kQaI haoNaar
naahI¸ evaZaca %yaaMcyaa qaaMbaivaNyaacaa pirNaama Jaalaa.
yaoqaUna maaJyaa yauraopIya rIitirvaajaaMcaa pihlaa QaDa sau$ Jaalaa Asao mhNata yao[-
la. Da^. maohta hsat hsat Anaok gaaoYTIMMba_la samajaUna dot haoto : kaoNaacyaahI vastUlaa
hat laavaU nayaoÂ ihMdusqaanaat kaoNaacaIhI AaoLK haotaca jao p`Sna sahjaI ivacaarta yaotat¸
tsalao p`Sna yaoqao ivacaaravayaacao naahItÂ baaolatanaa Aavaaja ]Mca caZvaayacaa naahIÂ
ihMdusqaanaat saahobaaMSaI baaolatanaa 'sar' mhNaNyaacaa p`Gaat Aaho¸ tao AnaavaSyak AahoÂ
'sar' ho f@t naaokr Aaplyaa Qanyaalaa ikMvaa vairYT Amaladaralaa ]_oSaUna baaolatao.
iSavaaya¸ %yaaMnaI ha^Tolaat rahNyaacyaa Kcaa-caIhI gaaoYT kaZlaIÂ AaiNa kaoNaacyaa KasagaI
kuTMubaat rahNyaacaI ja$r pDola Asao saucaivalao. yaaba_lacaa jaast ivacaar saaomavaarpya-Mt
thkUba raihlaa. ik%yaok iSafarsap~o do}na Da^. maohtaMnaI inaraop Gaotlaa.
Aamha daoGaaMnaa tr ha^Tolaat yao}na fSaI pDlyaasaarKo Jaalao. ha^Tola pNa
mahagaDo. maalTalaa ek isaMQaI ]ta$ caZlao haoto. %yaaMcaI va majamaudaraMcaI caaMgalaI maO~I
jamalaI haotI. ho isaMQaI ]ta$ laMDnacao caaMgalao maaihtgaar haoto. %yaaMnaI AamacyaasaazI daona
Kaolyaa zrvaUna doNyaacao kama AMgaavar Gaotlao. AamhI maanya kolao AaiNa saaomavaarI saamaana
hatI yaotaca ibala caukvaUna %yaa isaMQaI gaRhsqaanao zrivalaolyaa KaolyaaMt p`vaoSa kolaa. malaa
Aazvato¸ kI maaJyaa vaaTyaacao ha^Tolacao baIla javaLjavaL tIna paOMD haoto. maI tr qa@kca
hao}na gaolaao. tIna paOMD Ba$nahI paoTacao halacaÑ ha^TolaatIla pdaqaa-MpOkI kaoNataca
AavaDonaa. ek vastU GyaavaI¸ tI AavaDlaI naahI mhNaUna dusarI GyaavaI¸ pNa pOsao maa~
daohaoMcaohI idlao paihjaot. maaJaa AaQaar AjaUna mauMba[-hUna AaNalaolyaa fraLavar haota¸ Asao
mhNaNyaasa hrkt naahI.
malaa tr yaa KaolyaaMt sauwa mauLIca krmaonaa. eksaarKI Aaplyaa doSaacaI
AazvaNa hao[-. maatocao pòma maUit-maMt puZo ]Bao rahI. ra~ pDlaI mhNajao rDo kaosaLo.
Garcyaa Anaok p`karcyaa smarNaaMcyaa caZa[-puZo inadà yaoNaar trI kaozUna? ho du:K
kaoNaajavaL baaolaUna daKivaNyaacaIhI saaoya navhtI. baaolaUna ]pyaaoga trI kaya? kaoNa%yaa
]payaanao manaacao samaaQaana hao[-la to maaJao malaahI samajaonaa.
³ ËmaSa :´
maaJaI psaMtI 43
laaok ivaica~¸ rahNaI ivaica~¸ Garo pNa ivaica~² rahNyaacaI rItBaat sadrhUPàmaaNaca.
kaya baaolalyaanao ikMvaa kaya kolyaanao yaa rIiMtBaatIMcyaa inayamaaMcaa BaMga haot Asaola %yaacaahI
p<aa naahI. %yaatca BarIlaa KaNyaaipNyaacao baMQanaÂ AaiNa Kata yaoNyaasaarKo ijannasa¸ to
SauYk AaiNa naIrsa laagat. %yaamauLo maaJaI isqatI AaDik<yaat saapDlaolyaa sauparIsaarKI
JaalaI. ivalaayat tr AavaDt naahI¸ AaiNa prt svadoSaI jaaNyaacaI saaoya naahI.
ivalaayatot Aalaao. %yaaAqaI- tIna vaYao- purI krNyaacaa inaQaa-r haota.
14. maaJaI psaMtI

Da^. maohta saaomavaarI malaa ivh@Taoiryaa ha^Tolaat BaoTNyaasa gaolao. toqao %yaaMnaa
Aamacaa navaa p<aa imaLlyaava$na navaIna izkaNaI Aalao. maaJyaa maUK-pNaamauLoca malaa
AagabaaoTIt gajakNa- Jaalao haoto. baaoTIt Kaáyaa paNyaacao snaana Asao. Kaáyaa paNyaat
saabaNa ivarGaLt naahI. pNa maaJaI tr samajaUt ASaI kI saabaNa vaaprNyaatca saByapNaa
Aaho. %yaamauLo SarIr saaf haoNyaaeovajaI icakT hao[-. %yaamauLo gajakNa- Jaalao. Da^@TraMnaa
daKivalao. %yaaMnaI malaa dahk AaOYaQa ¹ A^saoiTk AîsaD¹idlao. yaa AaOYaQaanao malaa
caaMgalaoca rDvalao. Da^. maohtaMnaI AamacaI KaolaI vagaOro paihlaI AaiNa Daoko halaivalao.
"hI jaagaa naahI caalaNaar. yaa doSaat yao}na nausato pustkI iSaxaNa GaoNyaapoxaa yaoqaIla
AnauBava GaoNyaacaoca jaast mah<va Aaho. %yaasaazI kaoNa%yaa trI kuTuMbaat rahNao ja$rIcao
Aaho. prMtu t%pUvaI- qaaoDosao iSaxaNa GaoNyaasaazI tumhI … kDo rahavao Asaa maI ivacaar
kolaa Aaho. itkDo tumhalaa Gao}na jaatao."
maI tI saUcanaa AaBaarpUva-k maanya kolaI. %yaa ima~akDo gaolaao. %yaaMnaI maaJyaa
baDdastIt kahI nyaUna zoivalao naahI. maaJaI Aaplyaa sa##yaa Baavaap`maaNao kaLjaI
GaotlaI. [Mga`jaI rIitirvaaja iSakvalao. [Mga`jaIt qaaoDofar baaolaNyaacaI savaya %yaaMnaIca
paDlaI Asao mhNata yao[-la.
maaJyaa KaNyaaipNyaacaa p`Sna far ibakT hao}na raihlaa.
maIz¹masaalyaaKorIjacyaa Baajyaa AavaDt naa. maaJyaasaazI kaya iSajavaavao hoca
GarQanaINabaa[-laa saucaonaa. sakaLI AaoTcyaa ipzacaI laapSaI haot Asao¸ %yaamauLo paoT
kahI trI BaroÂ pNa duparI va ra~I ]pasamar hao[-. ima~ maaMsaahar krNyaaba_la raoja
samajaUt GaalaI. maI Aaplaa pìt&ocaI AaDkazI saaMgaUna svasqa basao. %yaaMcyaaSaI
44 Aa%makqaa
vaad GaalaNyaacaI maaJaI takd navhtI. duparI f@t raoTI AaiNa taMduLjaacaI BaajaI va
maurMbaa yaavar raht Asao. ra~IhI toca KaNao. malaa Asao idsalao¸ kI raoTIcao daonatIna
tukDoca GaoNao p`SastÂ jaast maagaNyaacaI laaja vaaTo. malaa BarpUr KaNyaacaI savaya
haotI. jazraigna p`dIPt haota AaiNa %yaacaI maagaNaI KUp Asao. duparI kaya ikMvaa
saMQyaakaLI kaya¸ duQaacao naava naahI. maaJaI ASaI isqatI pahUna ima~ ek idvasa icaDlao¸
AaiNa mhNatat¸ "ho baGa¸ tU maaJaa sa#Ka Baa} Asatasa tr maI tulaa Ka~Inao prt
laavaUna idlao Asato. inarxar Aa[-laa yaoqaIla isqatI jaaNaUna na Gaota idlaolyaa vacanaacaI
ikMmat tI kaya? %yaalaa pìt&a mhNataca yaot naahI. maI tulaa saaMgatao¸ kI kayaVacyaa
dRYTInaohI tI pìt&a haot naahI. Asalyaa pìt&olaa icakTUna rahNao mhNajao inavvaL Ba`ma
Aaho. AaiNa Asaa Ba`ma ]raSaI baaLgaUna raihlaasa tr tulaa yaa doSaatUna kahIca imaLvaUna
svadoSaI jaata yaoNaar naahI. tU tr mhNataosa kI tU maaMsa Kallao Aahosa¸ tulaa to
AavaDlaohI. jaoqao KaNyaacaI mauLIca ja$r navhtI toqao Kallaosa¸ AaiNa KaNyaacaI Kasa
ja$r Aaho toqao vajya-Â kaya AaScaya- AahoÑ"
maaJyaakDUna ek naahI kI daona naahIÑ
Asalao yaui@tvaad raoja caalat. baha<ar raoga baro krNaara ek nannaacaa
paZaca maaJyaapaSaI haota. ima~ jasajaSaI maaJaI samajaUt GaalaNyaacaa p`ya%na krIt¸
tsatSaI maaJaI dRZta vaaZt jaa[-. raoja [-SvarapaSaI rxaNaacaI yaacanaa krIt Asao AaiNa
to rxaNa malaa imaLohI. [-Svar mhNajao kaya to malaa kLt navhto. prMtu %yaa rMBaonao
iSakivalaolaI Eawa Aaplao kama k$na raihlaI haotI.
eko idvaSaI ima~aMnaI maaJyaapaSaI baoMqa^macaa ga`Mqa vaacaNyaasa sau$vaat kolaI.
]pyau@ttavaadasaMbaMQaI vaacalao. maI Gaabarlaao. BaaYaa AvaGaD. malaa kLtanaa maaramaar²
ima~ Aqa- samajaavaUna saaMgaU laagalao. maI ]<ar idlao :
"malaa tumhI xamaa kravaI ASaI maaJaI [cCa Aaho. Asalao saUxma p`Sna malaa
samajat naahIt. maaMsa Kallao paihjao ho maI kbaUla krtao. prMtu maaJyaa pìt&ocao baMQana maI
taoDU Sakt naahI. yaaba_la malaa yaui@tvaad krta yaoNaar naahI. yaui@tvaadat maI
tumhalaa ijaMkU SakNaar naahI¸ yaaba_la maaJaI Ka~Ica Aaho. prMtu malaa maUK- samajaUna
ikMvaa h+I samajaUna yaa baabatIt tumhI malaa saaoDUna Vavao. tumacao pòma malaa samajato. tumacaa
hotU samajatao. maI tumhalaa Aaplao prmaihtocCu maanatao. tumhalaa vaa[-T vaaTto %yaamauLoca
tumhI malaa Aaga`h krta hohI malaa idsatoca Aaho. pNa maaJaa ina$paya Aaho. pìt&ocaa
BaMga haoNaar naahI."
maaJaI psaMtI 45
ima~ paht raihlao. %yaaMnaI pustk baMd kolao. "bassaÂ Aata maI vaad krNaar
naahI'' Asao mhNaUna gaPp basalao. malaa baro vaaTlao. tovhapasaUna %yaaMnaI yaui@tvaad krNyaacao
saaoDUna idlao.
pNa maaJyaaba_la %yaaMnaa vaaTNaarI icaMta dUr JaalaI naahI. to ivaDI pIt Asat¸
da$ pIt Asat. malaa %yaaMpOkI ekhI gaaoYT krNyaaba_la %yaaMnaI saaMigatlao naahIÂ
]laT¸ %yaa na krNyaaba_la saaMgat. maaMsaaharacyaa ABaavaI maI ASa@t hao[-na AaiNa
[MglaMDat malaa maaokLopNaanao rahta yaoNaar naahI yaacaI %yaaMnaa icaMta vaaTo.
yaap`maaNao ek maihnyaapya-Mt maI navaiSa@yaa mhNaUna ]maodvaarI kolaI. ima~aMcao Gar
ircamaMDmaQyao haoto. %yaamauLo laMDnalaa AazvaDyaatUna ekdaona vaoLIca jaaNao hao[-. Aata
malaa eKaVa kuTuMbaat zovalao paihjao Asaa ivacaar Da^. maohta va dlaptrama Sau@la yaaMnaI
kolaa. Baa[- Sau@la yaaMnaI vaosT koinsagTnamaQyao eka A^glaao¹[MiDyanaacao Gar SaaoQalao AaiNa
malaa toqao zovalao. GarQanaINabaa[- ivaQavaa haotI. itlaa maaJyaa maaMsa%yaagaacaI gaaoYT
saaMigatlaI. mhatarInao maaJaI vyavasqaa krNyaacao kbaUla kolao. maI toqao raihlaao.yaoqao
maaJao idvasa ]pasamaarIt jaa} laagalao. maI Ga$na imaza[- vagaOro KaNyaacao ijannasa maagavalao
haoto¸ to AjaUna Aalao navhto. sava-ca AaLNaI laagao.mhatarI raoja ivacaarpUsa krIÂ pNa
tI trI kaya krNaar? iSavaaya¸ AjaUna maI iBaDstca haotao. %yaamauLo jaast maagaNyaacaa
saMkaoca vaaTo.baa[-laa daona maulaI hao%yaa. %yaa Aaga`hpUva-k qaaoDI AaNaKI raoTI GaalaItÂ
prMtu %yaa ibacaaáyaaMnaa kaya maahIt¸ kI %yaaMcaI sagaLI raoTI Ka}na TakIna¸ tovha kuzo
maaJao paoT BarNyaasaarKo haoto²
prMtu Aata malaa pMK fuTU laagalao haoto. Ajauna AByaasa sau$ Jaalaa navhta.
jaomatoma vat-maanap~o vaacaU laagalaao haotao. ha Baa[- Sau@laMacaa Pa`tap haoya. ihMdusqaanaat maI
kQaI vat-maanap~o vaacalaI navhtI. pNa AByaasaanao tI vaacaNyaacaI AavaD ]%pnna k$
Saklaao. 'DolaI nyaUja¸' 'DolaI Toilagaàf' AaiNa 'p^lama^la ga^JaoT' evaZyaa p~Mava$na najar
ifrvaIt Asao. pNa %yaat saurvaatIlaa far tr ek tasa jaat Asaona.
maI Aata ihMDNao sau$ kolao. malaa inaraimaYa¸ mhNajao Saakahar doNaaro
BaaojanaagaRh SaaoQaayacao haoto. ASaa táhocyaa kahI KanaavaLI Aahot Asao
GarQainaNaInaohI saaMigatlao haoto. maI raoja dhabaara maOla caalat Asao.
svastSaa BaaojanagaRhat jaa}na paoT Ba$na Gao[-¸ prMtu samaaQaana hao[-naa. ASaa táhonao
46 Aa%makqaa
BaTkta BaTkta maI ek idvasa foirMgDna sT/ITmaQyao jaa}na paocalaao¸ va 'vhoijaToiryana

rosTaora^M ³SaakaharI BaaojanagaRh´ ho naava vaacalao. lahana maulaalaa AavaDIcaI vastU
imaLalyaanao jasaa AanaMd vhavaa tsaa malaa Jaalaa. maI hYaa-nao vaoDa hao}na Aat iSarNaar
%yaapUvaI-ca drvaajaajavaLIla kacaocyaa iKDkIt ivakayacaI pustko idsalaIÂ %yaamaQyao maI
saa^lTcao 'Annaaharacao samaqa-na' yaa naavaacao pustk paihlao. ek iSalaIMga do}na ivakt
Gaotlao¸ AaiNa jaovaayalaa basalaao. [MglaMDat AalyaanaMtr paoT Ba$na Kayalaa p`qama yaoqao
imaLalao. [-Svaranao maaJaI BaUk SaaMt kolaIÑ
saa^lTcao pustk vaacalao. maaJyaa manaavar %yaacaa ]%kRYT pirNaama Jaalaa. ho
pustk vaacalyaa idvasaapasaUna maI svaocConao mhNajao bauiwpUva-k Saakaharacyaa matacaa
Jaalaao. maatopaSaI kolaolaI Pàit&a Aata malaa ivaSaoYa AanaMddayaI hao}na raihlaI.
AjaUnapya-t maI " sava- laaok maaMsaaharI banatIla tr caaMgalao " Asao maanaIt haotao. AaiNa
p`qama kovaL sa<yapalanaaqa- va maagaUna pìt&apalanaaqa-ca maaMsa%yaaga krIt haotao. tsaoca puZo
kQaI kaLI svat: ]GaDpNao manamaurad maaMsa Ka} laagaUna [traMnaahI maaMsaahaáyaaMcyaa kMpUt
AaoZNyaacaI ]maod baaLgaIt haotao. prMtu Aata yaacyaa ]laT¸ svat: SaakaharI rahUna
[traMnaa tsao banaivaNyaacaI [cCa ]%pnna JaalaI.
15. 'saBya' vaoSaat

AnnaaharavarIla maaJaI Eawa idvasaanauidvasa vaaZt caalalaI. saa^lTcyaa
pustkanao Aaharacyaa ivaYayaavar jaast vaacaNyaacaI maaJaI ija&asaa tIva` kolaI. maI tr
imaLalaI tovaZI pustko ivakt GaotlaI AaiNa vaacaUna kaZlaI. %yaaMpOkI ha^vaD- ivalyamsa\cyaa
'AaharnaIit' naavaacyaa pustkamaQyao inarinaraLyaa kaLcao &anaI pu$Ya¸ Avatar¸ pOgaMbar¸
[%yaadIMcyaa AaharaMcao va AaharivaYayak ivacaaraMcao vaNa-na Aaho. payaqaagaaorsa¸µ yaoSaU
[%yaaid laaok kovaL AnnaaharI haoto Asao isaw krNyaacaa %yaat p`ya%na kolaolaa Aaho.
Da^. imasaosa A^naa ikMgsa\fD-cao ']<ama Aaharpwit' ho pustkhI ica<aakYa-k haoto.
iSavaaya Da^. Aîlansanacyaa AaraogyaivaYayak laoKaMcaIhI puYkL madt JaalaI.
AaOYaQaaMeovajaI f@t AaharatIla forfaraMnaIca raogyaalaa baro krNyaacyaa pwtIcao %yaaMnaI
samaqa-na kolao Aaho. Da^. Aîlansana svat: AnnaaharI haoto¸ va raogyaaMnaa f@t
AnnaaharacaIca to iSafarsa krIt Asat.
-----------------------------------------------
µ2500 vaYaa-MpUvaI- hao}na gaolaolaa ek gaÌk t%vavao<aa.
'saBya' vaoSaat 47
yaa sava- pustkaMcyaa vaacanaacaa pirNaama Asaa Jaalaa¸ kI maaJyaa jaIvanaamaQyao

AaharivaYayak p`yaaogaaMnaI mah<vaacao sqaana pTkavalao. %yaa p`yaaogaaMmaQyao p`qama Aaraogyaacyaa
dRYTIlaa p`Qaana sqaana haoto. maagaUna Qaaima-k dRYTIlaa EaoYz sqaana imaLalao.
[kDo %yaa maaJyaa ima~aMcaI maaJyaaba_lacaI kaLjaI dUr JaalaI navhtI. %yaaMnaa
maaJyaavarIla pòmaamauLo vaaTo¸ kI maI maaMsa Kallao naahI tr ASa@t banaonaÂ evaZoca navho¸
tr 'zaoMbyaa¸'ca rahIna. karNa kI malaa [Mga`ja samaajaamaQyao imasaLtaca yaoNaar naahI. maI
AnnaaharavarIla pustko vaacaIt Asatao¸ ho %yaaMnaa kLlao haoto. %yaaMnaa ASaI QaastI
pDlaI¸ kI Asalyaa vaacanaanao maI BaìmaYT banaUna jaa[-na¸ p`yaaogaaKalaIca maaJaa janma vaayaa
jaa[-la¸ malaa saaQaavayaacao to maI ivasa$na jaa[-na AaiNa pZtmaUKa-saarKI maaJaI isqatI
hao}na raihla² mhNaUna malaa sauQaarNyaacaa %yaaMnaI ek AKorcaa p`ya%na kolaa. malaa
naaTkalaa yaoNyaaba_la AamaM~Na idlao. itkDo jaaNyaapUvaI- maI %yaaMcyaabaraobar ha^bana-
¹BaaojanagaRhat jaovaayacao haoto. ho BaaojanagaRh mhNajao maaJyaa dRYTInao rajamahala haota.
ivh@Taoiryaa¹ha^Tola saaoDlyaanaMtr Asalyaa BaaojanagaRhat jaaNyaacaa ha maaJaa pihlaaca p`saMga
haota. ivh@Taoiryaa¹ha^TolaatIla AnauBavaacaa kahI ]pyaaoga navhta. karNa¸ toqao tr maI
SauwIvarca navhtao mhTlao trI caalaola. AamhI daoGaajaNaaMnaI ek Tobala Qarlao. saBaaovaar
SaokDao laaok haoto. ima~anao pihlao vaaZp maagaivalao. to 'saUp' haoto. maI baucakLyaat
pDlaao. ima~alaa ksao ivacaaravao? mhNaUna maI vaaZNaa¹yaalaa javaL baaolaavalao.
ima~ samajalaa. icaDUna malaa ivacaarlao¸
"kaya Jaalao?"
maI hLUca saMkaocapUva-k mhTlao :
"yaat maaMsa Aaho kI kaya to malaa ivacaaravayaacao Aaho."
"Asalaa jaMgalaIpNaa yaa gaRhat KpNaar naahI. tulaa AsalaI kTkT
laavaayacaI Asaola¸ tr tU baahor jaa}na eKaVa baar@yaa BaaojanagaRhat Ka}na yao AaiNa
baahor maaJaI vaaT paht baOsa."
yaa saaMgaNyaanao malaa AanaMd Jaalaa. maI ]zUna gaolaao¸ AaiNa dusarI KaNaavaL
SaaoQaU laagalaao. SaojaarIca ek Annaahar doNaaro BaaojanagaRh haoto¸ prMtu to baMd hao}na gaolao
haoto. Aata kaya kravao to malaa saucaonaa. maI ]paSaI raihlaao. AamhI naaTkalaa gaolaao.
ima~anao Jaalyaa p`karaba_la cakar SabdhI kaZlaa naahI. malaa tr baaolaNyaacaI ja$rca
navhtI.
³ ËmaSa :´
48 Aa%makqaa
pNa ho Aamha ]BayataMmaQaIla SaovaTcao pòmayauw haoya. Aamacaa saMbaMQa tuTlaa

naahI¸ ikMvaa Aamacyaat ivatuYThI Aalao naahI. %yaaMcyaa yaa sava- p`ya%naaMcyaa mauLaSaI
Asalaolao %yaaMcao majavarIla pòma malaa idsat haoto. %yaamauLo ivacaar va Aacaar iBanna AsatahI
maaJaa %yaaMcyaaivaYayaIcaa Aadr vaRiwMgatca Jaalaa.
prMtu malaa vaaTlao¸ kI %yaaMnaa maaJyaasaMbaMQaI vaaTt AsalaolaI BaItI naahISaI
kolaI paihjao. maI inaScaya kolaa¸ kI Aata jaMgalaI rahayacao naahI. saByapNaacaI laxaNao
saMpadna krayacaI AaiNa Anya táhonao samaajaamaQyao imasaLNyaasa laayak banaUna Annaaharacyaa
baabatItIla maaJaa ivaixaPtpNaa JaakUna Takayacaa.
maI 'saByapNaa' saMpadNyaacaa CcaaorpNaacaa maaga- p%krlaa. tao maaJyaa
Aavaa@yaacyaahI baahorcaa haota.
ivalaayatI f^Sanacao Kro¸ trI pNa mauMba[-t kapUna iSavalaolao kpDo ]cca [Mga`ja
samaajaamaQyao SaaoBaNaar naahIt¸ mhNaUna 'AamaI- AM^MD naovhI' sTaoArmaQyao kpDo krivalao.
ekaoNaIsa iSalaIMga ³hI ikMmat %yaa kaLcyaa maanaanao farca maaozI mhTlaI paihjao´
ikmatIcaI 'icamaNaI' TaopI maaqyaavar caZivalaI. evaZyaanao samaaQaana na haota baa^MD sT/ITmaQyao
mhNajao jaoqao ivaSaoYa SaaOkIna laaokaMcao kpDo iSavalao jaat¸ toqao jaa}na dha paOMD paNyaat
TakUna saMQyaakaLI Gaalaayacaa paoSaaK banaivalaa. BaaoLyaa va ]dar idlaacyaa vaDIla
baMQaUMmaaf-t Kasa saaonyaacaa SaoDa¸ jaao daonhI iKSaat ADkvaUna laTkivatat maagaivalaaÂ
AaiNa tao imaLalaahI. tyaar baaMQalaolaa Taya vaaprNao ha iSaYTacaar samajat naahIt¸
mhNaUna Taya baaMQaNyaacaI klaa hstgat k$na GaotlaI. GarI tr Aarsaa hjaamatIcyaa
idvaSaIca pahayalaa imaLayacaaÂ prMtu yaoqao tr maaozyaa AarSaasamaaor ]Bao rahUna Taya baraobar
baaMQaNyaat AaiNa kosa caapUna BaaMga paDNyaat raoja dhaek imainaTaMcaa trI vyaya
vhayacaaca. kosa narma navhto¸ %yaamauLo %yaaMnaa caaMgalao vaLvaUna raKNyaasaazI raoja
ba`Sabaraobar ³ba`Sa mhNajao korsauNaIca kI naahI?´ laZa[- hao[-. AaiNa TaopI Gaalata
kaZtanaa BaaMga saaMBaaLNyaasaazI hat Dao@yaakDo gaolaaca mhNaUna samajaavao. iSavaaya¸ maQaUna
maQaUna caarcaaOGaaMt basalaao Asatanaa BaaMgaava$na hat ifrvaUna kosa jaoqalyaa toqao raKNyaacaI
inaraLIca AaiNa saByapNaacaI iËyaa caalaayacaIcaÑ
prMtu evaZI TapTIphI puroSaI navhtI. nausa%yaa saBya paoSaaKanao
qaaoDoca saBya haota yaoNaar? saByapNaacao [tr kahI baa*ya p`karhI maI samajaUna
Gaotlao haoto¸ AaiNa %yaacaahI AByaasa krayacaa haota. saBya gaRhsqaalaa naacata Aalao
³ ËmaSa :´
'saBya' doSaat 49
paihjao. %yaalaa ÍòMcahI naIT Aalao paaihjao. karNa kI ÍoMca hI [MglaMDcaa SaojaarI Íansa
%yaacaI BaaYaa haotI. AaiNa sabaMQa yauraopcaI raYT/BaaYaahI haotIÂ AaiNa maaJaI yauraopBar
ihMDNyaacaI [cCa haotI. iSavaaya¸ saBya gaRhsqaalaa CTadar BaaYaNahI krta Aalao
paihjao. maI naR%ya iSakUna GaoNyaacaa inaScaya kolaa. eka vagaa-t daKla Jaalaao. eka
sa~acao tInaek paOMD Barlao. tIna AazvaDyaaMt saumaaro saha QaDo Gaotlao AsatIla. baraobar
talabaw pa}la pDonaa. ipyaanaao vaajao ¸prMtu %yaacyaa sauraMcaa Aqa- kaya yaacaa p<aa
laagaonaa² 'ek¸ daona¸ tIna' Asaa Ëma caalaoÂ prMtu , %yaacyaa maQalaI AMtro ipyaanaaoca dSa-vaI¸
tI kahI laxaat yaot naa. tr maga Aata? Aata tr baavaajaIcyaa maaMjarIsaarKI isqatI
JaalaI. ]MdraMcao inavaarNa krNyaasaazI maaMjar¸ maaMjarasaazI gaaya ASaa táhonao baavaajaIcaa
pirvaar vaaZlaa. vhayaaoilana vaajavaayalaa iSaklaao mhNajao talasauracaI maaihtI hao[-la.
vhayaaoilana ivakt GaoNyaat tIna paOMD kRYNaap-Na kolao¸ AaiNa AaNaKI kahI to
iSakNyaasaazI² BaaYaNa krNyaasa iSakNyaasaazI itsaáyaa iSaxakacao Gar QauMDaLlao¸
%yaacyaahI hatavar ek iganaI zovalaI. baolacao 'sT^MDD- [laao@yauSainasT' Gaotlao. ipTcao
BaaYaNa sau$ krivalao²
yaa baolasaahobaaMnaIµ maaJyaa kanaat GaMTa vaajaivalaI. maI saavaQa Jaalaao.
malaa [MglaMDat janma qaaoDaca kaZayacaa Aaho? CTadar BaaYaNa krayalaa
iSakUna maI krNaar kaya? naaca naacaUna maI saBya ksaa banaNaar? vhayaaoilana iSakayacao tr
svadoSaIhI iSakta yao[-la. maI ivaVaqaI- Aaho. malaa ivaVaQana jaaoDlao paihjao. malaa
maaJyaa QaMValaa ja$rI tI tyaarI kolaI paihjao. maaJyaa saWt-naava$na malaa saBya mhTlao
tr zIkca Jaalao. naahI tr tao naad saaoDUna idlaa paihjao.
yaa ivacaaraMcyaa tMdÌt Asatanaaca maI varIla AaSayaacyaa ]d\gaaraMnaI Barlaolao
p~ va@tR%va¹iSaxakalaa pazivalao. %yaaMcyaapaSaI maI daona kI tInaca QaDo Gaotlao haoto.
naR%ya iSakivaNaaáyaa baa[-laahI tsalaoca p~ ilaihlao. vhayaaoilana¹iSaxaikNaIkDo vhayaaoilana
Gao}na gaolaao. yao[-la %yaa ikMmatIlaa to ivakUna TakNyaacaI itlaa prvaanagaI idlaI.
itcyaaSaI kahIsaa ima~%vaacaa saMbaMQa jauLlaa haota¸ mhNaUna itcyaaSaI maaJyaa maaohacaI gaaoYT
baaolalaao. kR%ya [%yaaidMcyaa ]zazovaItUna maaokLo haoNyaacaa maaJaa ivacaar itlaa psaMt
pDlaa.
--------------------------------------------------------------------
µ baola ho pustkk%yaa-cao naavaÂ prMtu %yaa Sabdacaa Aqa- GaMTa AsaahI Aaho.
Aa.¹4
50 Aa%makqaa
'saBya banaNyaa' caa ha maaJaa naad tInaek maihnao caalalaa Asaola. PaaoSaaKacaI
TapTIp ik%yaok vaYao-pya-Mt iTklaI. PaNa maI ivaVaqaI- banalaao.
16. fo r far
naR%ya [%yaadIMcyaa maaJyaa p`yaaogaaMva$na tao kaL svacCMdacaa haota¸ Asao kaoNaI
samajaU nayao. %yaat samajautIcaahI kahI Baaga haota ho vaacakaMcyaa Qyaanaat Aalao Asaola.
yaa maaohacyaa kaLIhI maI Amauk AMSaanao¸ saavaQaana haotao. pOna\ pOcaa ihSaoba zovaIt Asao.
Kcaa-caohI maaojamaap haoto. dr maihnyaalaa pMQara paOMDahUna jaast Kca- krayacaa naahI Asaa
inaScaya kolaa haota. basa ³maaoTar´ maQaUna jaaNyaacaa ikMvaa TpalaacaahI Kca- iTpUna zovaIt
Asao AaiNa JaaopNyaapUvaI- naohmaI maoL Gaot Asao. hI savaya SaovaTpya-Mt kayama raihlaI.
AaiNa malaa maahIt Aaho¸ kI %yaamauLo saava-jainak AayauYyaat maaJyaa hsto laaKao $pyaaMcyaa
]laaZalaI Jaalyaa¸ %yaat maI yaaogya kaTksar k$ Saklaao¸ AaiNa jaovaZyaa caLvaLI
maaJyaa doKroKIKalaI caalalyaa %yaat maI kQaIhI kja- kolaolao naahI. ]laT¸ p`%yaokIt
kahI naa kahI jamaocyaa baajaUlaa raihlaolao Aaho. p`%yaok t$Na manauYyaanao svat:laa
imaLNaaáyaa qaaoDyaaSaa $pyaaMcaaca ihSaoba kaLjaIpUva-k zovalaa¸ tr %yaacaa fayada jasaa
puZo malaa va samaajaalaa imaLalaa¸ tsaa tao %yaalaahI imaLona.
maaJyaa rahNaIvar maaJaI kDk najar haotI. %yaamauLo iktI Kca- krNao yaaogya
ho maaJyaa laxaat Aalao. Aata maI Kca- AQaa- k$na TakNyaacaa ivacaar kolaa. ihSaoba
tpasatanaa malaa idsalao¸ kI maaJaa gaaDIBaaDyaacaa Kca- puYkLca¹vaajavaIpoxaa baraca
jaast¹haot haota. iSavaaya kuTuMbaat raihlyaamauLo¸ kahI zraivak r@kma AazvaDyaalaa
Kca- kolyaaKorIja ga%yaMtrca navhto. kuTuMbaatlyaa maaNasaaMnaa eKaVa idvaSaI baahor
jaovaayalaa naoNyaacaa iSaYTacaar paLNao ja$r haotoÂ iSavaaya¸ eKaVa vaoLosa %yaaMcyaabaraobar
kaozo trI maojavaanaIlaa jaavao laagalyaasa toqao gaaDIBaaDyaacaa Kca- vhavayaacaaca. baraobar
maulagaIibalagaI AsalaI tr itcaa Kca- itcyaavar TakNao yaaogya navho. iSavaaya¸ baahor gaolao
kI GarI jaovaayalaa jaata yaot nasao. toqao pOsao idlaolao Asaayacaoca AaiNa puna: baahor
KaNyaacao pOsao dusaro idlaoca paihjaot. ASaa rItInao haoNaara fajaIla Kca- vaacaivata yao[-la
Asao idsaUna Aalao. iBaDoKatrca Kca- haot haota taohI vaacaola¸ hI gaaoYT laxaat AalaI.
³ ËmaSa :´
forfar 51
Aatapya-Mt [tr kuTuMbaat raht haotao. %yaaeovajaI svat:caI KaolaI Gao}na

rahavao Asaa ivacaar kolaa. kamaacyaa saaoyaIp`maaNao tsaoca AnauBava imaLavaa mhNaUna
inarinaraLyaa maaohlyaaMt ibaáhaD badlaavao AsaahI ivacaar kolaa. Garo ASaa izkaNaI psaMt
kolaI¸ kI toqaUna kamaacyaa jaagaI Aqyaa- tasaat caalat jaata yaavao¸ AaiNa gaaDIBaaDo
vaacaavao. *yaapUvaI- naohmaI [icCt izkaNaI jaaNyaasaazI gaaDIBaaDo Kcaa-vao laagao¸ AaiNa
puna: ifrayalaa jaaNyaasaazI inaraLa vaoL kaZavaa laagat Asao. Aata kamaavar jaatanaaca
ifrNao hao}na jaa[-la ASaI vyavasqaa JaalaI. AaiNa *yaa vyavasqaomauLo maI raoja 8¹10 maOla
sahja ifrt Asao. mau#yat: *yaa ekaca savayaImauLo [MglaMDat maI @vaicatca AajaarI
pDlaao Asaona. SarIr caaMgalao ksalao. kuTuMbaat rahNyaacao saaoDUna daona Kaolyaa BaaDyaanao
GaotlyaaÂ ek inajaNyaasaazI AaiNa dusarI basaNyaa¹]zNyaasaazI. yaoqaUna maaJyaa
ivalaayatomaQaIla jaIvanaËmaatIla dusara Baaga sau$ Jaalaa Asao mhNaNyaasa kahI hrkt
naahI. AjaUna itsara forfar *yaanaMtr vhavayaacaa haota.
ASaa rItInao AQaa- Kca- vaacalaa. pNa vaoLocao kaya? malaa maahIt haoto kI
baîrsTrIcyaa prIxaosaazI farSaa AByaasaacaI ja$r navhtI. %yaamauLo QaIr vaaTt haota.
[Mga`jaIcao maaJao AQa-kccao &ana malaa naohmaI Taocat haoto. laolaIsaahobaaMcao 'tU baI.e.
hao¸ naMtr yao' ho Sabd malaa salat haoto. baîrsTrIcyaa AByaasaaiSavaaya dusara AByaasahI
kolaa paihjao. yaasaazI maI Aa^@safD-¹koimba`jacaI maaihtI imaLvalaI. ik%yaok ima~aMnaa
BaoTlaao. %yaava$na idsalao¸ kI toqao gaolao Asata Kca- far vaaZNaar¸ AaiNa toqaIla
AByaasaËmahI laaMbalacak. malaa tIna vaYaa-Mvar rahNao Sa@ya navhto. eka ima~anao
saaMigatlao¸ "jar tulaa eKadI kzINa prIxaaca VayacaI AsalaI¸ tr tU laMDnacaI
maîT/@yaulaoSana pasa hao. %yaasaazI maohnat BarpUr kravaI laagaola¸ AaiNa saamaanya &ana
vaaZola. Kca- tr mauLIca vaaZNaar naahI." hI saUcanaa malaa AavaDlaI. ParIxaocao
ivaYaya pahtao tao manaanao ]laT KallaI. la^TIna AaiNa dusarI ek BaaYaa
AavaSyak. la^TInacaa AByaasa ksaa vhavaa? pNa ima~anao saucaivalao kI¸ "vaiklaalaa
la^TIna BaaYaocaa far ]pyaaoga haotao. la^TIna jaaNaNaaáyaalaa kayaVaMcaI pustko samajaNao
saaopo jaato. iSavaaya¸ raomana laa^cyaa prIxaot tr ek p`Sna f@t la^TIna
BaaYaotca Asatao AaiNa la^TIna iSaklyaasa [Mga`jaI BaaYaovarcaa tabaahI vaaZola." *yaa
sava- mau_yaaMcaa maaJyaavar pirNaama Jaalaa. kzINa Asaao vaa nasaao¸ pNa la^TIna tr
iSakayacaocaÂ Gaotlaolao ÍoMcahI puro krayacao. Aqaa-t dusarI BaaYaa ÍoMca hohI zrlaoca. ek
52 Aa%makqaa
KasagaI maîT/@yaulaoSana vaga- caalat Asao¸ %yaat naava Gaatlao. prIxaa dr saha maihnyaaMnaI
haot Asao. malaa jaomatoma paca maihnyaaMcaa AvaQaI haota. ho kama maaJyaa Aavaa@yaabaahorcao
haoto. pirNaama Asaa Jaalaa¸ kI maI iSaYT banaNaar haotao¸ tao ]VaogaI ivaVaqaI- banalaao.
vaoLap~k tyaar kolao. imainaTaimainaTacaa ]pyaaoga k$ laagalaao. pNa maI [tr ivaYayaaMcaa
AByaasa k$na var la^TIna ikMvaa ÍoMca puro k$ Sakona [tkI maaJaI bauwI ikMvaa
smarNaSai@t tIva` navhtI. prIxaosa basalaaoÂ pNa la^TInamaQyao naapasa Jaalaao. vaa[-T
vaaTlao¸ pNa QaIr saaoDlaa naahI. la^TInamaQyao gaaoDI vaaTU laagalaI haotI. ÍoMca jaast caaMgalao
krNyaacaa va iva&anaSaas~at navaIna ivaYaya GaoNyaacaa ivacaar kolaa. rsaayanaSaas~at ¹
jyaat Aata malaa vaaTto kI KUp gaaoDI vaaTayalaa paihjao ¹ p`yaaogaaMcyaa ABaavaI mana
rmaonaa. ihMdusqaanaat yaa ivaYayaacaa AByaasa kravaa laagalaaca haota¸ mhNaUna laMDna
maîT/ksaazI doKIla haca ivaYaya psaMt kolaa. *yaavaoLI p`kaSa AaiNa ]YNata ha ivaYaya
maI Gaotlaa. ha ivaYaya saaopa maanalaa jaat Asao¸ AaiNa malaahI tao saaopa vaaTlaa.
puna: prIxaa doNyaacyaa tyaarIbaraobarca maI rahNaIt jaast saaQaopNaa
AaNaNyaacaa p`ya%na sau$ kolaa. malaa vaaTlao kI AjaUna maaJyaa kuTuMbaacyaa gairbaIlaa
saajaosao maaJao jaIvana saaQao naahI. baMQaUMcyaa AaOdayaa-caa va ADcaNaIcaa ivacaar manaat
yao}na malaa saMkaoca vaaTU laagalaa. jao laaok pMQara paOMD ikMvaa Aaz paOMD dr maihnyaalaa
Kca- krIt haoto¸ %yaaMnaa iSaYyavaR<yaa imaLt hao%yaa. maaJyaapoxaa AiQak saaQaopNaanao
rahNaaro ivaVaqaI-hI malaa idsat haoto. ASaa iktItrI ivaVaqyaa-Mcaa maaJyaaSaI saMbaMQa
Aalaolaa haota. ek ivaVaqaI- laMDnacyaa kMgaala Baagaat AazvaDyaacao daona iSalaIMga
do}na eka KaolaIt raht haota¸ va laaokaT-cyaa svast kaokaocyaa dukanaat daona
ponaIcaa kaokao AaiNa raoTI Ka}na inavaa-h krIt haota. %yaacyaaSaI spQaa- krNyaacaI
tr maaJaI Sa@tI navhtI. pNa maI daohaoMcyaaeovajaI eka KaolaIt KuSaala rahU
Sakona¸ AaiNa AQaa- svayaMpak maI hatanao doKIla k$na Gao} Sakona Asao malaa
vaaTlao. Asao kolyaanao maI dr maihnyaalaa caar¹paMca paOMDat rahU Sakona. saaQyaa
rahNaIivaYayaIcaI pustko doKIla maaJyaa vaacaNyaat AalaI haotI. daona Kaolyaa saaoDUna
do}na AazvaDyaalaa Aaz iSailaMgacyaa BaaDyaacaI ek KaolaI GaotlaI¸ ek SaogaDI
ivakt GaotlaI AaiNa sakaLcaa svayaMpak hatanao krayalaa sau$vaat kolaI. svayaMpakat
jaastIt jaast vaIsa imainaTo jaat Asat. AaoTmaIlacaI laapsaI AaiNa kaokaosaazI paNaI
Annaacao p`yaaoga 53
evaZo ]kLNyaasa iktIsaa vaoL jaaNaar? duparI baahor jaovaUna Gyaavao va saMQyaakaLI puna:
kaokao k$na raoTIbaraobar Gyaavaa. ASaa rItInao drraoja ek to savvaa iSailaMgaamaQyao KaNao
ksao Baagavaavao¸ ho maI iSaklaao ha maaJaa jaastIt jaast AByaasaacaa kaL haota.
jaIvanaËma saaQaa JaalyaamauLo vaoL jaast vaacalaa. dusaáyaa vaoLI prIxaosa basalaao AaiNa pasa
Jaalaao.
vaacakaMnaI Asao samajaU nayao¸ kI saaQaopNaamauLo maaJaa jaIvanaËma naIrsa Jaalaa.
]laT¸ forfaraMmauLo maaJaI mana:isqait baa*ya isqatISaI samarsa JaalaI. kaOTuMibak isqatISaI
maaJyaa svat:cyaa rahNaIcaa maoL basalaa. jaIvanaËma AiQak sa%yamaya Jaalaa¸ va %yaamauLo
Aa%maanaMdalaa saImaa raihlaI naahI.
17. Annaacao p`yaaoga

jaIvanaaivaYayaI maI jaao jaao baarka[-nao ivacaar k$ laagalaao¸ tao tao malaa maaJyaa
AMtbaa-*ya Aacaarat frk krNyaacaI ja$rI BaasaU laagalaI. jyaa vaogaanao rahNaI va Kca-
yaaMmaQyao forfar kolaa¸ %yaaca¸ ikMbahunaa %yaahUna AiQak vaogaanao maI Aaplyaa AaharamaQyao
forfar k$ laagalaao. AnnaaharavarIla [Mga`jaI pustkaMmaQyao laoKkaMnaI far saUxma ivacaar
kolaa Asalyaacao malaa idsaUna Aalao. Annaaharacaa %yaaMnaI Qama-¸ iva&ana¸ vyavahar va
Aaraogya yaaMcyaa dRYTInao ivacaar kolaa haota. naOitk dRYTyaa %yaaMcao mhNaNao Asao haoto¸ kI
manauYyaalaa pSaupxyaaMidkaMvar jao p`Bau%va imaLalaolao Aaho to %yaaMnaa maa$na KaNyaasaazI navho¸
tr %yaaMcyaa rxaNaasaazIÂ ikMvaa jyaap`maaNao manauYyao ekmaokaMcaa ]pyaaoga k$na Gaotat prMtu
ekmaokaMnaa Ka}na TakIt naahIt¸ %yaap`maaNao pSaupxaIhI tSaa táhocyaa ]pyaaogaasaazI
Aahot¸ KaNyaasaazI navhot. yaaplaIkDo hI gaaoYTsauwa %yaaMcyaa Qyaanaat AalaI haotI ¸
kI KaNaoipNao ho caOnaIsaazI navho¸ tr dohQaarNaasaazI Aaho. hI gaaoYT laxaat Gaota
AaharamaQyao maaMsaca navho¸ pNa AMDI AaiNa dUQahI vajya- kolaI paihjaot Asao ik%yaokaMcao
mhNaNao haotoÂ va to %yaaMnaI kRtIthI AaNalao haoto. iva&anaSaas~acyaa dRYTInao AaiNa
manauYyaacaI SarIrrcanaa laxaat Gao}na ik%yaokaMnaI Asao Anaumaana kaZlao haoto¸ kI
manauYyaalaa Anna iSajaivaNyaacaIca AavaSyakta AsaU nayao. %yaanao vanaatIla varpIk
fLoca Ka}na rahavao Asaa [-SvarI saMkot idsatao. dUQa f@t Aa[-cao Gyaavao.
dat AalyaanaMtr %yaanao caavaUna KaNyaajaaogaa Aaharca Gyaavaa. Aaraogyaacyaa dRYTInao %yaaMnaI
54 Aa%makqaa
imarcaI¹masaalyaacaa %yaaga saaMigatlaa haota. vyaavahairk ikMvaa Aaiqa-k dRYTyaa %yaaMnaI

daKvaUna idlao haoto¸ kI kmaIt kmaI Kcaa-caa Aahar mhNajao Annaaharca haoya. yaa caarI
dRYTIMcaI maaJyaavar Cap pDlaIÂ AaiNa Annaahar doNaaáyaa BaaojanagaRhamaQyao caarI dRYTIMcyaa
maaNasaaMcyaa maI gaazI Gaotlyaa. ivalaayatot AnnaaharacaI ek saMsqaa haotI AaiNa ek
saaPtaihkhI inaGat Asao. maI saaPtaihkacaa vaga-NaIdar Jaalaao AaiNa saMsqaocaa saBaasad
Jaalaao. qaaoD@yaaca AvaQaIt maaJaI itcyaa kaya-karI maMDLavar inavaD JaalaI. %yaa
izkaNaI maaJaI Aga`gaNya AnnaaharIMcaI AaoLK JaalaI. maI p`yaaogaamaQyao magna hao}na gaolaao.
Ga$na imaza[-¸ masaalaa vagaOro maagaivalao haoto to r_ kolaoÂ AaiNa manaanao inaraLoca
vaLNa Gaotlao. %yaamauLo masaalao vagaOroMcaa SaaoK maavaLU laagalaa¸ AaiNa jaI BaajaI ircamaMDmaQyao
masaalyaacyaa ABaavaI baocava laagat haotI¸ tIca nausatI ]kDlaolaI svaaidYT vaaTU laagalaI.
Asalyaa Anaok AnauBavaaMva$na malaa kLUna Aalao¸ kI svaadacao Kro sqaana jaIBa navho¸ tr
mana Aaho.
Aaiqa-k dRYTI tr maaJyaapuZo haotIca. %yaavaoLI caha¹ka^fIlaa Apayakark
maanaNaara va kaokaocaa purskar krNaara AsaahI ek pMqa haota. SarIrvyaaparasaazI ja$r
tovaZyaaca vastU GaoNao yaaogya Aaho¸ evaZo malaa samajalao haoto. mhNaUna caha¹ka^fIcaa
bahutaMSaI %yaaga kolaa¸ va %yaaeovajaI kaokao Gao} laagalaao.
BaaojanagaRhamaQyao daona vaga- Asat. pihlyaa vagaa-t jaovaZo pdaqa- Kallao
tovaZyaacao pOsao Vavao laagat. yaa izkaNaI vaoLolaa ekdaona iSailaMgaacaahI Kca- yao[-. yaat
sauisqatItIla laaok yaot. dusaáyaa Baagaat saha ponsaaMt tIna pdaqa- AaiNa raoTIcaa ek
tukDa evaZo imaLo. maI jaovha KUp kaTksar sau$ kolaI¸ tovha far k$na saha ponsacyaa
ivaBaagaamaQyaoca jaa} laagalaao.
varIla p`yaaogaaMbaraobar [tr ikrkaoL p`yaaoga caalaUca haoto. kQaI ipzUL pdaqa-
vajya- krNyaacaa¸ kQaI f@t raoTI AaiNa fLo Ka}na rahNyaacaa¸ tr kQaI laapsaI¸ dUQa
AaiNa AMDI evaZoca GaoNyaacaa.
ha SaovaTlaa p`yaaoga ivaSaoYa laxaat GaoNyaasaarKa Aaho. tao pMQara idvasahI
caalalaa naahI. ipzaiSavaayacyaa Aaharacao samaqa-na krNaaáyaanao AMDyaacaI KUp
stutI kolaI haotI¸ AaiNa AMDI mhNajao maaMsa navho Asao isaw kolao haoto. tI GaoNyaat
ijavaMt pàNyaaMnaa du:K haot naahI ho tr Kroca. yaa yaui@tvaadanao BaurLUna maI
Aa[-laa vacana idlaolao AsaUnahI AMDI KallaI. ParMtu maaJaI BaurL xaiNak haotI.
pìt&ocaa navaa Aqa- laavaNyaacaa malaa AiQakar navhta. pìt&a doNaaáyaacaaca Aqa- p`maaNa
Annaacao p`yaaoga 55
maanalaa paihjao. maaMsa na KaNyaacaI pìt&a doNaaáyaa maatolaa AMDyaacaI klpnaahI nasaNaar
ho malaa maahIt haoto. %yaamauLo malaa pìt&ocyaa rhsyaaMcaI jaaNaIva haotaca maI AMDI saaoDlaI
AaiNa tao p`yaaogahI saaoDUna idlaa.
ho rhsya saUxma Aaho AaiNa Qyaanaat zovaNyaasaarKo Aaho. ivalaayatot maaMsaacyaa
tIna vyaa#yaa maaJyaa vaacanaat Aalyaa. ekIt maaMsa mhNajao pSaupxyaaMcao maaMsa. tSaI
vyaa#yaa krNaaro maaMsa vajya- maanaIt¸ prMtu maasao KatÂ AMDI tr Katca. dusaáyaa
vyaa#yaop`maaNao jyaalaa saamaanya manauYya ijavaMt pàNaI samajatao¸ %yaacao maaMsa inaiYaw maanalao
haoto. mhNajao maasao vajya-¸ prMtu AMDI gaà*ya. itsa¹yaa vyaa#yaonau$p jyaanaa AapNa
saamaanyapNao ijavaMt pàNaI mhNatao¸ to sava- va %yaapasaUna tyaar haoNaaáyaa vastU yaa sava-
vajya-. yaa vyaa#yaop`maaNao AMDyaaMcaa va duQaacaahI %yaaga AavaSyak haota. yaaMpOkI pihlaI
vyaa#yaa maI gaà*ya maanalaI AsatI tr maasaohI Kayalaa hrkt navhtI. pNa malaa
maatuEaIMcaI vyaa#yaaca p`maaNa maanalaI paihjao¸ ho maaJyaa laxaat Aalao. Aqaa-t jar
itcyaasamaaor kolaolaI pìt&a paLayacaI¸ tr AMDI Gyaayalaa maaokLIk navhtI. %yaamauLo
AMDyaaMcaa %yaaga kolaa. ho malaa far ADcaNaIcao Jaalao. karNa kI¸ baarIk tpasa k$
laagalaao¸ tovha malaa kLUna Aalao kI Annaaharacyaa BaaojanagaRhaMmaQyaohI puYkL pdaqaa-t
AMDI Asatat. mhNajao malaa purI maaihtI hao[-pya-Mt toqaohI vaaZPyaapaSaI p`%yaok pdaqaa-
ba_la pUsatpasa krIt basaavao laagao. karNa¸ puYkL p`karcyaa puiDMgamaQyao va kokmaQyao
AMDI AsaayacaIca. yaamauLo eka táhonao maI BaanagaDItUna sauTlaao. karNa kI¸ qaaoD@yaaca va
AgadI saaQyaa ASaaca vastU malaa Gaota yaot Asat. ]laTpxaI qaaoDa jaacahI vaaTlaa.
karNa ijaBaolaa caTk laagalaolyaa Anaok vastU saaoDavyaa laagalyaa. prMtu ha jaaca xaiNak
haota. pìt&apalanaapasauna haoNaara inama-L¸ sauxma va SaaSvat svaad malaa %yaa xaiNak
svaadapoxaa AiQak ip`ya vaaTlaa.
prMtu #arI prIxaa tI yaapuZoca vhayacaI haotI,¸ va tI dusaáyaa va`tacyaa
baabatIt. dova tarI %yaalaa kaoNa maarI ?
ho p`krNa puro krNyaapUvaI-- pìt&ocyaa Aqaa-saMbaQaI qaaoDo ilahNao ja$r
Aaho. maaJaI pìt&a mhNajao maatosamaaor kolaolaa ek krar haota. duinayaotIla
puYkL JagaDo kraracyaa Aqaa-va$na ]d\Bavat Asatat. paihjao tovaZyaa spYT
Sabdat krarnaamaa ilaihtatÂ trIhI Aqa- krNaaro pMiDt ka}caa baa} k$na saaoDtIlaÑ
yaat saByaasaByatocaa Baodca raht naahI. svaaqa- savaaMM-sa AaMQaLo k$na saaoDtao.
rajaapasaUna rMkapya-Mt sava-jaNa kraraMcao Aaplyaalaa saaoyaIskr pDtIla tsao Aqa- k$na
56 Aa%makqaa
duinayaolaa¸ svat:laa AaiNa [-Svaralaa fsavaIt Asatat. ASaa táhonao jyaa SabdaMcaa ikMvaa
vaa@yaaMcaa ]Baya pxakar Aapaplyaa prInao Aqa- krtat¸ %yaalaa nyaayaSaas~amaQyao
iW¹AqaI- maQyamapd Asao mhNatat. ]<ama pxa mhNajao pìtpxaI Aaplyaa SabdaMcaa jaao
Aqa- krIla taoca Kra maanaUna caalaavaoÂ Aaplyaalaa vaaTNaara Aqa- tao caukIcaa ikMvaa
Apura samajaavaa. Asaaca ek dusara sauvaNa-nyaaya Aaho kI¸ jaoqao daona Aqa- saMBavat
AsatIla toqao inaba-la pxa jaao Aqa- krIla tao Aqa- Kra maanalaa jaavaa. yaa daona sauvaNa-
maagaa-Mcaa %yaaga JaalyaamauLoca bahuQaa JagaDo haot Asatat va AQama- caalat Asatao. AaiNa
yaa Anyaayaacyaa mauLaSaI Asa%ya Asato. jyaalaa sa%yaacyaa maagaa-naoca caalaayacao Aaho %yaalaa
sauvaNa-maaga- sahjaI saapDtao. %yaalaa Saas~ga`Mqa caaLavao laagat naahIt. maatonao 'maaMsa'
Sabdacaa jaao Aqa- maanalaa¸ AaiNa jaao maI %yaavaoLI samajalaao taoca maaJyaa baabatIt Kra
haotaÂ AiQak AnauBavaava$na ikMvaa ivaW<aocyaa GamaoMDIt jaao maI navaIna iSaklaao Asao maanalao¸
tao Kra navhta.
AjaUnapya-Mt maaJao p`yaaoga Aaiqa-k tsaoca Aaraogyaacyaa dRYTInao Jaalaolao haoto.
ivalaayatot %yaaMnaa Qaaima-k sva$p Aalao navhto. Qaaima-k dRYTInao maaJao kDk p`yaaoga dixaNa
AaiÍkot JaalaoÂ %yaaMcaI CananaI puZo kravaI laagaola. prMtu %yaaMcao baIjaaraopNa ivalaayatot
Jaalao¸ Asao mhNaNyaasa hrkt naahI.
navaIna Qama- svaIkarNaaáyaa laaokaMcaa %yaa Qamaa-cyaa p`saaraba_lacaa ]%saah %yaa
Qamaa-tca janmaasa yaoNaaáyaa laaokaMpoxaa AiQak Asalaolaa idsaUna yaotao. Annaahar
ivalaayatomaQyao trI navaIna pMqaca haota¸ AaiNa maaJyaa baabatIt tIca isqatI haotI Asao
mhNata yao[-la. karNa kI¸ maI ivalaayatolaa gaolaao¸ tao bauwInao trI maaMsaaharacaa purskta-
JaalyaanaMtrÂ Annaaharacyaa QaaorNaacaa &anapUva-k svaIkar maI ivalaayatotca kolaa. mhNajao
maaJyaa baabatIt navaIna Qamaa-t p`vaoSa kolyaap`maaNao Jaalao haoto. navaQaima-yaaMcaa ]%saah
maaJyaamaQyao Aalaa haota. %yaamauLo maI jyaa pozot raht Asao %yaa pozot AnnaaharI maMDLacaI
sqaapnaa krNyaacaa maI inaScaya kolaa. hI poz mhNajao baojavaa^TrcaI haoya. %yaa pozot sar
eDivana Aana-lD raht Asat. %yaaMnaa ]paQyaxa haoNyaaba_la ivanaMtI kolaI. to Jaalao.
Da^. AaolDfIlD AQyaxa Jaalao. maI maM~I ³icaTNaIsa´ Jaalaao. kahI idvasapya-Mt hI
saMsqaa jaomatoma caalalaIÂ prMtu kahI maihnyaanaMtr itcaa SaovaT Jaalaa. karNa kI¸ maI
maaJyaa vaihvaaTIp`maaNao zraivak maudtInaMtr tI poz saaoDlaI. prMtu yaa lahanaSaa va
AlpavaQaItIla AnauBavaanao malaa saMsqaa kaZNyaacaa va caalaivaNyaacaa ikMicat AnauBava
imaLalaa.
18. laajaaLUpNaa hIca maaJaI Zala
AnnaaharI maMDLacyaa kaya-vaahk saimatIvar maaJaI inavaD tr JaalaI. itcyaa
p`%yaok saBaolaa maI hjarhI raht Asao. prMtu baaolaayalaa jaIBa ]calaonaa. malaa Da^.
AaolDfIlD mhNat¸ "tU maaJyaabaraobar tr zIk baaolataosa¹caalataosa¸ pNa saimatIcyaa
baOzkIt kQaI jaIBa ]calaIt naahIsa. tulaa maQamaaSaaMtIla naracaI ]pmaa SaaoBaola." yaa
baaolaNyaatIla KubaI malaa samajalaI. maQamaaSaa inarMtr kamaat Asatat¸ prMtu nar Katao¸
iptao¸ pNa kama maa~ krIt naahI. saimatImaQyao [tr laaok Aapaplao AiBapàya vya@t
krIt Asata maI tovaZo mauKstMBa rahavao yaacaa Aqa- kaya? malaa baaolaNyaacaI [cCa haot
nasao Asao naahI. pNa baaolaayacao kaya? sava- saBaasad maaJyaahUna AiQak maaihtgaar Asaavao
Asao vaaTo. iSavaaya¸ eKaVa baabatIt baaolaavaosao vaaTo¸ AaiNa maI baaolaNyaacaI ihMmat
krayalaa pahI¸ [t@yaat dusara ivaYaya inaGao.
Asao puYkL idvasa caalalao. [t@yaat saimatImaQyao ek mah<vaacaa ivaYaya
inaGaalaa. %yaat Baaga na GaoNao mhNajao Anyaaya hao} doNao haoya Asao malaa vaaTlao. kahI na
baaolata f@t mat do}na SaaMt rahNao ho naamad-pNaacao vaaTlao. maMDLacao AQyaxa 'Tolsa
Aayana- va@sa- ' cao maalak ima. ihlsa ho haoto. to kDk AacarNaacao haoto. %yaaMcyaa
pOSaavarca maMDL caalat haoto Asao mhNaNyaasa hrkt naahI. maMDLatIla puYkLsao laaok
tr %yaaMcyaa C~aKalacaoca haoto. yaa maMDLat Da^. AîlansanahI haoto. yaavaoLI
p`jaao%p<aIvar kR~Ima ]payaaMnaI mayaa-da GaalaNyaacaI caLvaL caalaU haotI. Da^. Aîlansana
%yaa ]payaaMcao purskto- haotoÂ va majauraMmaQyao %yaaMcaa p`caar krIt Asat. ima. ihlsa yaaMnaa
ho ]paya naIitnaaSa krNaaro vaaTlao. %yaaMcyaa mato AnnaaharI maMDL ho f@t Aaharacyaa
sauQaarNaosaazIca navhtoÂ tr to ek naIitvaQa-k maMDLhI haotoÂ AaiNa mhNaUna Da^.
AîlansanasaarKo samaajaGaatk mato AsaNaaro laaok %yaa maMDLat AsaU nayaot Asaa %yaaMcaa
AiBapàya haota. Da^. Aîlansananaa maMDLatUna kaZUna TakNyaacaa zrava maaMDNyaat
Aalaa. yaa cacao-maQyao maI laxa GaalaIt haotao. Da^. AîlansanacaI kR~Ima ]payaasaMbaMQaIcaI
mato malaa BayaMkr vaaTlaI. ihlsasaahobaaMnaIhI %yaa mataMnaa kolaolaa ivaraoQa malaa
sava-qaOva yaaogya vaaTlaa. %yaaMcyaaba_la malaa KUp Aadr vaaTt Asao. %yaaMcyaa AaOdayaa-
ba_lahI Aadr haota, prMtu kaoNaI eKada Sauw naItIcao inayama maanaIt naahI¸ mhNaUna
57
58 Aa%makqaa
%yaacyaa yaa AMQaEawovar %yaalaa AnnaharsaMvaQa-k maMDLatUna kaZUna laavaNao ha malaa

QaDQaDIt Anyaaya vaaTlaa. maaJyaa mato ima. ihlsa yaaMcaI s~I¹pu$YasaMbaMQaaivaYayaIcaI mato
%yaaMcaI KasagaI haotIÂ maMDLacyaa isawaMtaSaI %yaaMcaa kahI saMbaMQa navhta. maMDLacaa hotU
f@t Annaaharacaa p`caar krNyaacaa haota¸ [tr naItIcaa navhta. Aqaa-t [tr Anaok
naIitt<vaaMcaI AvagaNanaa krNaaáyaa [samaalaahI maMDLamaQyao sqaana AsaU Sakola Asao maaJao
mat haoto.
maaJyaa ivacaaracao maMDLat [trhI kahI laaok haoto. prMtu malaa maaJao ivacaar
baaolaUna daKivaNyaacao Avasaana caZlao haoto. to ksao maaMDavao haca maaoza p`Sna haota² BaaYaNa
krNyaacaI maaJaI CatI navhtI¸ mhNaUna maI maaJao ivacaar AQyaxaapaSaI ilahUna doNyaacaa baot
kolaa. maI Aaplao ilaKaNa Gao}na gaolaao. malaa Asao smarto¸ kI to ilaKaNa vaacaNyaacaahI
malaa QaIr Jaalaa naahI. AQyaxaaMnaI to dusaáyaa eka saBaasadakDUna vaacaivalao. Da^.
Aîlansanacaa pxa hrlaa. maaJyaa baabatItIla ASaa p`karcyaa yaa pihlyaaca yauwat maI
praijat pxaacyaa baajaUcaa Jaalaao. prMtu tao pxa nyaayaacaa haota¸ yaaba_la maaJaI Ka~I
haotI. %yaamauLo maaJyaa manaalaa pUNa- samaaQaana vaaTt haoto. malaa AMQaUk smarNa Aaho¸ kI
yaa naMtr maI saimatImaQaUna rajaInaamaa idlaa.
maaJaa laajaaLU svaBaava ivalaayatot SaovaTpya-Mt raihlaa. kaoNaalaa BaoTavayaalaa
mhNaUna gaolaao¸ AaiNa toqao pacasaat maaNasao ek~ jamalaolaI AsalaI¸ trI tovaZyaanao maaJyaa
taoMDalaa kulaUp basat Asao.
ekda maI vaoMTnarlaa gaolaao. toqao majamaudarhI haoto. %yaa izkaNaI ek
AnnaaharI kuTuMba haoto¸ %yaaMcyaakDo AamhI daoGaohI raht AsaU. 'eiqa@sa Aa^f
DaeT' pustkacao kto- yaaca baMdrI raht Asat. AamhI %yaaMnaa BaoTlaao.
Annaaharacyaa purskaraqa- toqao ek saBaa BarlaI haotI. toqao baaolaNyaacao Aamha
daoGaaMnaahI inamaM~Na imaLalao. AamhI ]BayataMnaIhI to maanya kolao. BaaYaNa ilahUna
AaNaUna vaacaNyaasa hrkt naahI evaZI maaihtI maI Agaaodr kaZUna zoivalaI
haotI. Aaplao ivacaar sauvyavaisqat AaiNa qaaoD@yaat maaMDNyaasaazI puYkL laaok
ilahUna AaNalaolao vaacaIt Asat ho maaJyaa pahNyaat haoto. maI Aaplao BaaYaNa
ilahUna kaZlao. baaolaNyaacaI ihMmat navhtIca. vaacaayalaa ]zlaao tao vaacaNyaacaohI
jauLonaa. DaoLyaapuZo AMQaorI AalaI¸ AaiNa hatpaya kapU laagalao. maaJao BaaYaNa
jaomatoma ek tavaBar Asaola. to majamaudaraMnaI vaacaUna daKivalao. majamaudaraMcao BaaYaNa
laajaaLUpNaa hIca maaJaI Zala 59
]%kRYT Jaalao. EaaotRvagaa-nao %yaaMcyaa BaaYaNaacao TaLyaaMcyaa gajaraMnaI svaagat kolao. malaa
Sarma vaaTlaI¸ va svat:laa baaolata yaot naahI yaaba_la du:K Jaalao.
ivalaayatot saBaot baaolaNyaacaa p`ya%na malaa ivalaayatohUna inaGatanaa kravaa
laagalaa haota. ivalaayat saaoDNyaapUvaI- AnnaaharI ima~aMnaa ha^bana-¹BaaojanagaRhamaQyao
maojavaanaIlaa baaolaavalao haoto. maaJaa ivacaar Asaa haota¸ kI AnnaaharI BaaojanagaRhat
Annaahar imaLNaarca¸ pNa jaoqao maaMsaahar sara-sa caalatao¸ ASaa BaaojanagaRhamaQyaohI
Annaaharacaa p`vaoSa Jaalaa tr caaMgalao¸ Asaa ivacaar k$na %yaa ha^Tolacyaa vyavasqaapkaMSaI
Kasa zrava k$na toqao maojavaanaI idlaI. ha navaIna p`yaaoga AnnaaharI maMDLIMnaa psaMt
pDlaa¸ pNa maaJaI maa~ fijatIca JaalaI. maojavaanaI mhNajao kaozo JaalaI trI maaOja
krNyaasaazIca vhayacaI. prMtu paiScamaa%ya doSaat itcaa ek klaa mhNaUna ivakasa
krNyaat Aalaa Aaho. maojavaanaIcyaa vaoLI Aarama¸ DamaDaOla vagaOro haotao¸ vaajaM~I
vaajaivatat¸ BaaYaNao haotat. yaa lahanaSaa maojavaanaImaQyaohI ho sava- AvaDMbar haotoca.
maaJyaa BaaYaNaacaI vaoL AalaI. maI ]Baa raihlaao. KUp ivacaarpUva-k BaaYaNa tyaar k$na
gaolaao haotao. qaaoDkIca vaa@yao tyaar k$na zoivalaI haotI. prMtu pihlyaa vaa@yaaplaIkDo
makaNa jaa[-ca naaÑ AîDsanaivaYayaI vaacatanaa %yaacyaa laajaaLU svaBaavaacaa ]llaoK Aalaa
haota. ha}sa Aa^f ka^mansamaQaIla %yaacyaa BaaYaNaaivaYayaI Asao saaMgatat¸ kI tao 'malaa
vaaTto' 'malaa vaaTto' Asao tIna vaoLa baaolalaa¸ pNa puZo taoMDUna Sabd inaGaonaa. 'vaaTNao' ha
jyaa [Mga`jaI Sabdacaa Aqa- Aaho¸ %yaacaaca 'gaBa- QaarNa krNao' AsaahI Aqa- Aaho. mhNaUna
AîDsanacao jaovha GaaoDo ADlao¸ tovha ka^mansa saBaotIla ek qa+oKaor saBaasad caTkna
mhNaalaa¸ "yaa gaRhsqaaMnaI tIna vaoLa gaBa- QaarNa kolaa¸ prMtu ]%p<aI tr mauLIca kolaI
naahIÑ" hI gaaoYT manaat GaaoLvaUna maI ek CaoTosao ivanaaodI BaaYaNa yaaoijalao haoto. maaJyaa
BaaYaNaacaI sau$vaat maI yaa gaaoYTInao kolaI¸ pNa toqaoca ADlaaoÑ jauLivalaolao ivacaar ivasa$na
gaolaao¸ AaiNa ivanaaodI va KubaIdar BaaYaNa krayalaa jaata maIca qa+olaa pa~ JaalaaoÑ
"sadgaRhsqahao¸ tumhI maaJao inamaM~Na svaIkarlao¸ yaaba_la maI Aaplaa AaBaarI Aaho" evaZoca
baaolaUna malaa KalaI basaavao laagalao.
ha laajaaLU svaBaava puZo dixaNa AaiÍkot sauTlaa Asao mhNata yao[-la.
pUNa- sauTlaa Asao AjaUnahI mhNata yaoNaar naahI. baaolaayacao mhNajao ivacaar pDtaoca.
Apiricat samaajaapuZo baaolatanaa saMkaoca vaaTtao. BaaYaNa krNyaacao caukivata yao[-la
60 Aa%makqaa
tr AvaSya caukvaIna¸ AaiNa maMDLIt basalaao Asata kahI ivaSaYa baaolaU Sakona ikMvaa
baaolaNyaacaI [cCa hao[-la ASaI AajahI isqatI naahI.
prMtu Asalyaa laajaaLU svaBaavaamauLo maaJaI fijatI haoNyaaplaIkDo maaJao kahI
nauksaana Jaalaolao naahIÂ ]laT¸ fayadaca Jaalaa Aaho Asao Aata vaaTto. baaolatanaa
vaaTNaaáyaa saMkaocaaba_la pUvaI- malaa Kod vaaTo¸ %yaaeovajaI Aata AanaMdca vaaTtao. maaoza
fayada ha Jaalaa¸ kI maI SabdaMcaI kaTksar iSaklaao. svat:cyaa ivacaaravar tabaa
zovaNyaacaI savaya sahjaI laagalaI. maI svat:laa Asao p`maaNap~ ina:SaMkpNao do} Saktao¸
kI maaJyaa ijaBaotUna ikMvaa laoKNaItUna ivacaar k$na va taolaUna GaotlyaaiSavaaya @vaicatca
ek trI Sabd baahor pDt Asaola. malaa laaja ikMvaa pScaatap vaaTavaa ASaa táhocao
maaJyaa BaaYaNaamaQyao ikMvaa laoKaMmaQyoa kahIhI Aalao Asaola Asao malaa smart naahIÂ Baya
vaaTNyaasaar#yaa Anaok p`saMgaatUna maI bacaavaUna gaolaao AahoÂ AaiNa maaJaa puYkLsaa vaoL
vaacalaa Aaho¸ ha kahI qaaoDaqaaoDka laaBa navho.
AnauBavaaMtI malaa AsaohI kLUna Aalao Aaho¸ kI sa%yaacyaa pujaaáyaanao maaOna saovana
krNao [YT Aaho. jaaNata¹AjaaNatahI manauYya Anaok vaoLa AitSayaao@tI krIt Asatao¸
ikMvaa jao saaMgaNyaasaarKo Asaola to lapvaIt Asatao¸ ikMvaa badlaUna saaMgat Asatao.
Asalyaa saMkTatUna bacaavaUna jaaNyaasaazIhI AlpBaaYaI AsaNao AavaSyak Aaho. jyaalaa
qaaoDoca baaolaayacao Asato¸ tao ivacaar kolyaaiSavaaya baaolaNaar naahI¸ svat:caa p`%yaok Sabd
taolaUna baaolaola. Anaokda manauYya baaolaNyaasaazI AgadI ]tavaLa haotao. "malaahI baaolaayacao
Aaho" ASaa majakuracaI icazI kaoNa%yaa AQyaxaalaa imaLalaI nasaola? maga baaolaayalaa vaoL
Vavaa tao %yaalaa purt naahI¸ jaast vaoLocaI maagaNaI krtao AaiNa AKorIsa prvaanagaI
nasatahI baaolat rahtaoÑ yaa savaa-Mcyaa baaolaNyaapasaUna jagaacaa fayada Jaalaolaa
@vaicatca AaZLUna yaotao. tovaZyaa vaoLocaa Apvyaya haot Asatanaa tr spYT idsatao.
mhNaUna AarMBaI jarI maaJaI saMkaocavaRi<a malaa jaacat Asao¸ trI Aaja itcao smarNa
AanaMddayakca haot Aaho. hI saMkaocavaR<aI maaJaI Zala haotI. itcyaamauLo malaa pirp@va
haoNyaacaI saMQaI imaLalaI. sa%yaacyaa maaJyaa ]pasanaomaQyao malaa itcaI far madt JaalaI.
19. Asa%ya$pI hlaahla
caaLIsa vaYaa-MpUvaI- ivalaayatolaa jaaNaaro laaok hllaIcyaa maanaanao qaaoDo haoto. lagna
Jaalaolao Asalao trI AapNa Aivavaaihtca Aahao¸ Asaa bahaNaa krNyaacaa %yaaMcyaamaQyao
irvaajaca pDUna gaolaa haota. %yaa doSaat SaaLa¹ka^laojaaMtUna iSakNaaro ivaVaqaI- ivavaaiht
nasaayacaoca. ivavaaiht Asaola tao ivaVaqaI- rahNaar naahI. AaplyaamaQyao pàcaIna kaLI
ivaVaqaI- 'ba`mhcaarI' yaa naavaanaoca AaoLKlaa jaa[-. baalaivavaahacaI caala AlaIkDcaIca
Aaho. ivalaayatot baalaivavaah hI vastUca naahI Asao mhNata yao[-la. %yaamauLo ihMdI
t$NaaMnaa AapNa ivavaaiht Aahao Asao kbaUla krNyaacaI laaja vaaTto. ivavaah lapvaUna
zovaNyaacao dusaro ek karNa Asao¸ kI ivavaahacaI pìsawI Jaalyaasa jyaa kuTuMbaat rahayalaa
imaLt Asaola %yaa kuTuMbaatIla t$Na maulaIMbaraobar ihMDNyaa¹ifrNyaalaa ikMvaa ivanaaod
kravayaalaa imaLayacao naahI. ha ivanaaod bahutaMSaI inadao-Ya Asatao. ASaa táhocaI maO~I
vaDIla maMDLIMnaahI psaMt Asato. t$Na va t$NaI yaaMmaQyao ASaa táhonao saahcaya- haoNao
itkDo AavaSyakhI Aaho Asao mhNata yao[-la. karNa itkDo p`%yaok t$Naalaa svat:caI
sahQama-caairNaI svat:ca SaaoQaUna kaZavaI laagato. mhNaUna jaao pircaya ivalaayatot
svaaBaaivak mhNata yao[-la tSaa táhocaa pircaya ihMdusqaanacao t$Na ivalaayatot pa}la
Taktaca jar k$na Gao} laagalao¸ tr %yaacaa pirNaama BayaMkr haoNaarca. ik%yaok vaoLa
ASaa táhocao pirNaama GaDUna Aalyaacao maahIt Aaho. trI pNa yaa maaoihnaI¹maayaomaQyao
AaplyaakDIla t$Na saapDlao haoto. [Mga`jaaMcyaa dRYTInao iktIhI inadao-Ya Asalaa trI
Aamacyaa dRYTInao %yaajya ASaa sahvaasaasaazI to Asa%yaacarNa p%krIt. yaa jaaLyaat maI
pNa saapDlaao. paca¹saha va vaYaa-pasaUnaca ivavaaiht Asata va eka maulaacaa baap
AsatahI maI jaNaU Aivavaaiht Aaho Asaa bahaNaa krNyaasa maI kcarlaao naahIÑ yaa
bahaNyaapasaUna imaLavayaacaa laaBa ³?´ malaa qaaoDaca imaLalaa. maaJyaa laajaaLU svaBaavaanao¸
maaJyaa maUkvaR<aInao¸ maaJaa BarpUr bacaava kolaa. malaa gaPpagaaoYTI krta yaot naaÂ
[t@yaa]pr maaJyaaSaI baaolaayalaa kaoNatI maulagaI irkamaI AsaNaar? maaJyaabaraobar
ifrayalaahI @vaicatca eKadI maulagaI inaGao.
maI jasaa laajaaLU tsaa iBa~ahI haotao. vaoMTnarmaQyao maI jyaa kuTuMbaat
raht Asao tsalyaa kuTuMbaat¸ GaratIla maulaI iSaYTacaarasaazI mhNaUna trI maaJyaa¹
61
62 Aa%makqaa
saar#yaa pr@yaa maaNasaalaa ifrayalaa Gao}na jaat. yaa iSaYTacaaraKatrca %yaa Garvaalyaa
baa[-caI maulagaI malaa ekda vaoMTnarcyaa Aasapasacyaa sauMdr TokDyaa pahayalaa Gao}na gaolaI.
maaJaI caala kahI kmaI navhtI¸ pNa itcaI caala tr maaJyaapoxaahI jaaordar. Aqaa-t
itcyaa maagaUnaca malaa rKDt jaavao laagat haoto. tI tr sabaMQa rstaBar gaPpagaaoYTIMcaI
karMjaI ]DvaIt caalalaI haotI¸ tr maaJyaa taoMDavaaTo maa~ kQaI 'haoya' tr kQaI 'naahI'
evaZaca QvanaI ]maTt haota. farca Jaalao tr "kaya SaaoBaa idsatoÑ" evaZoca Sabd
inaGaayacaoÑ tI tr jaNaU hvaotUna ]Dt caalao¸ AaiNa maI prt Gar kovha gaazIna yaaca
ivacaarat rahI. trI pNa 'Aata AapNa prt vaLU yaa' mhNaNyaacaI CatI hao[-naa. Asao
haota haota AamhI eka TokDIcyaa Taokavar yao}na paocalaao. pNa Aata ]trayacao ksao?
itcao baUT ]Mca TacaaMcao AsaUnahI vaIsa¹pMcavaIsacyaa vayaacaI tI rmaNaI ibajalaIp`maaNao KalaI
]t$na gaolaI. maI [kDo SarimaMda hao}na ]tar ksaa ]travaa yaacaa ivacaar krtao Aaho¸
tI KalaI ]BaI ]BaI malaa hsato Aaho¸ malaa QaIr dot AahoÂ var yao}na hat Qa$na Gao}na
yaoto mhNato AahoÑ pNa maI Asaa naamad- ka mhNaUna hao[-na? ksaabasaa paya frpTIt¸ maQaUna
basat KalaI Aalaao. malaa AaQaIca laajaonao kaya k$sao Jaalao haoto. %yaat AaNaKI itnao
"Saa¹baa¹sa²" mhNaUna malaa AiQakca laajaivalao. ASaI maskrI k$na malaa laajaivaNyaacaa
itlaa h@k paocatca haota.
prMtu sava-ca izkaNaI maI ASaa táhonao ksaa bacaavaU SakNaar? maaJyaatUna
Asa%yaacao hlaahla kaZUna TakNyaacaa [-Svaracaa saMkot haota. jasao vaoMTnar tsaoca baàyaTna
hohI samaud`kazI Asalaolao hvaa KaNyaacao izkaNa Aaho. toqao ekda maI gaolaao haotao. jyaa
ha^Tolaat gaolaao¸ toqaoca ek saaQaarNa EaImMatSaI pàOZ ivaQavaa baa[-hI hvaa KaNyaasaazI
AalaI haotI. ha maaJyaa pihlyaa vaYaa-tIla p`saMga haotaÂ vaoMTnarcyaa pUvaI-caa. yaoqao
KaNyaacyaa pdaqaa-cyaa yaadItIla sava- naavao ÍoMca BaaYaot ilaihlaI haotI. malaa samajat naa.
tI baa[- basalaI haotI %yaaca TobalaapaSaI maIhI basalaao haotao. baa[-nao paihlao¸ kI maI navaKa
Aaho¸ AaiNa qaaoDa gaaoMQaLlaaohI Aaho. itnao baaolaayalaa sau$vaat kolaI.
"tumhI Apiricat idsata. tumhalaa ksalaa trI ivacaar pDlaa Aaho. AjaUna
tumhI KaNyaacaa kaoNataca pdaqa- ka baro maagaivalaa naahI?"
maI tI pdaqaa-caI yaadI vaacaIt haotao¸ AaiNa vaaZPyaajavaL caaOkSaI
krNyaacyaa tyaarIt haotao. Aqaa-t maI %yaa Balyaa baa[-cao ]pkar maanalao AaiNa
Asa%ya$pI hlaahla 63
mhTlao¸ "hI yaadI malaa samajat naahIÂ AaiNa maI AnnaaharI AsalyaamauLo kaoNato pdaqa-
inadao-Ya Aahot to malaa samajaUna tr Gaotlao paihjao."
tI baa[- mhNaalaI¸ "zIk¸ tr maI tumhalaa madt krto¸ AaiNa yaadI samajaavaUna
doto. tumhalaa caalatIla Asao pdaqa- maI tumhalaa daKvaU Sakona."
maI itcaI madt AaBaarpUva-k svaIkarlaI. yaoqaUna Aamacaa saMbaMQa sau$ Jaalaa¸ tao
maI ivalaayatot haotao taovar va %yaanaMtrhI ik%yaok vaYao-pya-Mt iTkUna raihlaa. itnao Aaplaa
laMDnacaa p<aa idlaa¸ AaiNa AaplyaakDo dr rivavaarI jaovaayalaa yaoNyaacao inamaM~Na idlao.
svat:cyaa GarI dusaro ivaSaoYa p`saMga yaot¸ tovhahI malaa baaolaavaIt Asao. mau_ama maaJaI laaja
GaalaivaNyaacaa p`ya%na krI¸ t$Na maulaIMSaI pircaya k$na do[- AaiNa %yaaMcyaabaraobar
gaPpa¹gaaoYTI maarNyaasa pào%saahna do[-. ek baa[- itcyaakDo raht Asao. itcyaabaraobar
puYkL baaolaayalaa laavaI. kQaI Aamhalaa ekTIca saaoDUna jaat Asao.
p`qama malaa ho sava- ivaprIt vaaTlao. baaolaayacao saucaoca naa. ivanaaod trI ksalaa
krayacaa? prMtu tI baa[- malaa qaaoDo qaaoDo QaDo do[-. maI banat caalalaao. dr rivavaarcaI
vaaT baGat Asao. %yaa baa[-baraobar baaolaNyaacaalaNyaacaI AavaD vaaTU laagalaI.
mhatarI pNa malaa %yaaca idSaonao AakiYa-t caalalaI. itlaa yaa sahvaasaacao
kaOtuk vaaTt haoto. tI Aamha daoGaaMcao klyaaNaca [cCIt AsaavaI.
Aata maI kaya kravao? maI ivacaar kolaa¸ "maI jar yaa Balyaa baa[-laa maaJyaa
lagnaacaI gaaoYT saaMgaUna TaklaI AsatI tr iktI baro Jaalao AsatoÑ maga itnao maaJao kaoNaaSaI
lagna jauLivaNyaacaI [cCa kolaI AsatI? AjaUnahI vaoL TLlaolaI naahI. maI sa%ya saaMgaUna
Taklao¸ tr AiQak saMkTatUna bacaavaona." Asaa ivacaar k$na maI itlaa p~ ilaihlao.
malaa smarNa Aaho %yaacap`maaNao %yaacao ta%pya- dotao :
"AaplaI baàyaTnamaQyao BaoT JaalaI¸ tovhapasaUna tumhI maaJyaavar laaoBa krIt
Aaha. Aa[- jaSaI maulaacaI kaLjaI vaahto tSaI tumhI maaJaI vaaht Aaha. tumhalaa
AsaohI vaaTto¸ kI maI lagna kravao AaiNa mhNaUna tumhI maaJaa t$Na maulaISaI
pircaya k$na dota. Asaa pircaya jaast vaaZNyaapUvaI-ca malaa Aaplyaalaa
saaMigatlao paihjao¸ kI maI tumacyaa pòmaalaa laayak naahI. maI tumacyaa GarI
yao} laagalaao¸ tovhaca maI tumhalaa saaMgaUna Takayalaa paihjao haoto¸ kI maaJao
lagna hao}na cauklao Aaho. ihMdusqaanacao ivaVaqaI- ivavaaiht Asalao trI yaa doSaat
64 Aa%makqaa
Aaplyaa ivavaahacaI gaaoYT kLU dot naahIt Asao malaa maahIt Aaho. %yaamauLo maIhI %yaaca
irvaajaacao AnaukrNa kolao. Aata malaa idsato kI¸ maI maaJyaa lagnaacaI gaaoYT mauLIca
lapvaayalaa nakao haotI. malaa AaNaKIhI saaMigatlao paihjao kI maaJao baalavayaatca lagna
Jaalao¸ va malaa ek maulagaahI Aaho. hI gaaoYT AaplyaapasaUna lapvaUna zovalyaaba_la malaa
Aata A%yaMt du:K haot Aaho. prMtu Aata trI Kro saaMgaUna TakNyaacao QaOya- [-Svaranao
malaa idlao yaaba_la AanaMd haot Aaho. AapNa malaa xamaa krala ka? jyaa BaiganaIbaraobar
AapNa maaJaa pircaya k$na idlaa¸ itcyaaSaI maI ksalyaahI p`karcaa Aitp`saMga kolaa
naahI yaaba_la Ka~I dotao. malaa tsao krNyaasa maaokLIk naahI yaacaI malaa pUNa- jaaNaIva
Aaho. prMtu AaplaI [cCa svaaBaaivakca maaJao kaoNaaSaI trI lagna jauLlaolao pahNyaacaI
AsaNaar. Aaplyaa manaat yaa gaaoYTIba_la jaast ivacaar yao} nayaot evaZyaasaazI trI maI
Aaplyaalaa Kra p`kar saaMgaUna Taklaaca paihjao.
"ho p~ imaLalyaanaMtr jar AapNa malaa Aaplyaa GarI yaoNyaalaa naalaayak
zrivalao¸ tr %yaaba_la malaa ibalakula vaOYamya vaaTNaar naahI. Aaplyaa laaoBaaba_la maI
Aaplaa kayamacaa ?NaI banaUna cauklaao Aaho. AapNa maaJaa %yaaga naahI kolaa tr malaa hYa-
hao[-la¸ ho malaa kbaUla kolao paihjao. Aaplyaa GarI yaoNyaalaa AjaUnahI malaa AapNa laayak
samajaala¸ tr to tumacyaa pòmaacao navaIna Vaotk Asao maI samajaona¸ AaiNa %yaa pòmaalaa pa~
haoNyaacaa maI sadOva p`ya%na caalavaIna."
Asalao p~ maI cauTkIsaarKo ilahUna kaZlao naahI ho vaacak samajaU SaktIlaca.
kaoNa jaaNao maI iktI masaudo kolao AsatIlaÂ pNa ASaa táhocao p~ pazvaUna maI maaJyaa
maaqyaavarIla maaoza Baar ]trlaa.
bahutok ]laT TpalaIca sadrhU baa[-kDUna ]<ar Aalao¸ %yaat itnao kLivalao :
"tumacao maaokLyaa manaanao ilaihlaolao p~ imaLalao. Aamha ]Bayatasa far
samaaQaana vaaTlao AaiNa AamhI KUp hsalaaohI . tumacaokDUna GaDlaolao Asa%yaacarNa maI xamya
samajato. prMtu tumhI AaplaI hkIkt kLivalaI ho zIkca Jaalao. maaJao inamaM~Na kayama
Aaho. yao%yaa rivavaarI AamhI tumacaI vaaT pahUcaÂ AaiNa tumacyaa baalaivavaahacaI gaaoYT
eokU AaiNa tumacaI qa+a krNyaacaa AanaMdhI imaLvaU. Aaplaa snaoh haota tsaaca kayama
rahIla yaaba_la Ka~I baaLgaa."
ASaa táhonao maaJyaamaQyao Asa%yaacao hlaahla vyaapUna raihlao haoto¸ to maI kaZUna
TaklaoÂ AaiNa yaapuZo kaozohI maaJyaa ivavaahasaMbaMQaI vagaOro saaMgaUna TakNyaalaa maI kcart
nasao.
20. Qaaima-k pircaya
ivalaayatot rahUna ek vaYa- Jaalao Asaola [t@yaat daona iqaAa^saaîfsT ima~aMcaI
AaoLK JaalaI. sa#Ko Baa} haoto¸ va Aivavaaiht haoto. %yaaMnaI maaJaopaSaI gaItosaMbaMQaIcaI
gaaoYT kaZlaI. to eD\ivana Aana-lDcao gaItocao BaaYaaMtr vaacaIt Asat. prMtu malaa %yaaMnaI
tI Aaplyaabaraobar saMskRtat vaacaNyaasa baaolaaivalao. malaa laaja vaaTlaI¸ karNa kI maI
gaIta saMskRtat ikMvaa pàkRtathI vaacalaI navhtIÑ malaa %yaaMnaa saaMgaavao laagalao¸ kI "maI
gaIta vaacalaolaIca naahIÂ pNa tumacyaabaraobar vaacaNyaacaI tyaarI Aaho. maaJao saMskRtcao
AQyayanahI naavaacaoca Aaho. malaa to [tptca samajaNaar¸ kI BaaYaaMtrat Balataca Aqa-
Asalaa tr tao du$st krta yao[-la." ASaa táhonao %yaa baMQaUMbaraobar maI gaIta vaacaNyaacaa
pàrMBa kolaa. dusaáyaa AQyaayaacyaa AKorcyaa SlaaokaMpOkI¸
Gyaayatao ivaYayaanpuMsa: sa=\gas%aoYaUpjaayato È
saD\gaas%aMjaayato kamaÁ kamaa%ËaoQaao|iBajaayato ÈÈ
ËaoQaad\Bavait saMmaaohÁ saMmaaoha%smaRitivaBa`maÁ È
smaRitBa`Saad\ bauiwnaaSaao bauiwnaaSaat\ p`NaSyait ÈÈµ
yaa Slaaokacaa maaJyaa manaavar #aaola zsaa ]maTlaa. %yaacao QvanaI maaJyaa kanaat Gaumatca
raaihlao. Bagavad\gaIta ha AmaUlya ga`Mqa Aaho ASaI maaJaI %yaa vaoLI samajaUt JaalaI. tI
samajaUt hLUhLU dRZ haot gaolaI va Aaja t%va&anaacyaa baabatIt maI itlaa savaao-<ama ga`Mqa
samajatao. maaJyaa inaraSaocyaa p`saMgaI %yaa ga`Mqaanao malaa AmaUlya madt idlaI Aaho. itcaI
[Mga`jaI BaaYaaMtro bahutok sava- maI vaacalaI Aahot. pNa eD\ivana Aana-lDcao BaaYaaMtr malaa
savaa-t ]<ama vaaTto. maUL ga`MqaatIla Baavaaqaa-laa mauLIca baaQa Aalaolaa naahI. trIhI tao
ga`Mqa BaaYaaMtrsaa vaaTt naahI. maI yaa vaoLI Bagavad\gaItocaa AByaasa kolaa mhNata yaoNaarca
naahI. gaIta hI maaJyaa ina%ya vaacanaacaa ga`Mqa puZo Anaok vaYaa-MnaMtr JaalaI.
--------------------------------------
µ ivaYayaaMcao icaMtna krNaaáyaasa p`qama %yaaMcyaaba_la saMga ]%pnna haotaoÂ saMgaapasaUna
kamanaa ]%pnna haotoÂ kamanaocyaa pazaopaz ËaoQa yaotaoÂ ËaoQaatUna saMmaaoh¸ saMmaaohatUna
smaRitBa`ma AaiNa smaRitBa`maapasaUna bauiwnaaSa haotao. AaiNa AKorIsa %yaa pu$Yaacaa svat:caa
naaSa hao}na jaatao.
65
A.¹5
66 Aa%makqaa
yaaca ima~aMnaI malaa Aana-lDcao bauwcair~ vaacaNyaacaI iSafarsa kolaI.taopya-Mt

sar eDivana\ Aana-lDcyaa gaItaBaaYaaMtracaIca malaa maaihtI. bauwcair~ maI
Bagavad\gaItopoxaahI AiQak AavaDInao vaacalao. pustk hatat QarlyaanaMtr to puro
kolyaavarca maI KalaI zovaU Saklaao.
to ima~ malaa ekda bla^va^T\skI laa^jamaQyaohI Gao}na gaolao. toqao %yaaMnaI malaa
ma^Dma blâva^T\skIcao dSa-na k$na idlaoÂ tsaoca imasaosa baoJaMTcaohI. imasaosa baoJaMT %yaavaoLI
nauk%yaaca iqaAa^saâifkla saaosaayaTIt daKla Jaalyaa hao%yaa. %yaamauLo %yaasaMbaMQaIcaI cacaa-
vat-maanap~at caalao. tI maI AavaDInao vaacaIt Asao. %yaa ima~aMnaI malaa saaosaayaTIt
daKla haoNyaaivaYayaIhI saucaivalao. maI ivanayapUva-k naakarlao. "maaJao Qama-&ana javaLjavaL
SaUnya AahoÂ mhNaUna maI kaoNa%yaahI pMqaat saamaIla hao} [icCt naahI." malaa smarto¸ kI
%yaaca ima~aMcyaa saaMgaNyaava$na maI ma^Dma bla^va^T\skIcao 'kI Tu iqaAa^saa^fI' ho pustk
vaacalao. %yaava$na ihMduQamaa-cao ga`Mqa vaacaNyaacaI [cCa JaalaIÂ AaiNa ihMduQama- mhNajao Ba`maacao
jaaLo¸ ASaa táhocaa jaao AiBapàya pad`yaaMcyaa taoMDUna eokt Asao¸ tao manaatUna par naahIsaa
Jaalaa.
yaaca saumaaralaa eka AnnaharI vasaitgaRhamaQyao malaa maM^caosTrcao ek Balao
iK`stI BaoTlao. %yaaMnaI maaJyaaSaI iK`stI Qamaa-caI gaaoYT kaZlaI. maI %yaaMcyaapaSaI maaJyaa
rajakaoTcyaa smarNaacao vaNa-na kolao. to eokUna %yaaMnaa vaa[-T vaaTlao. to mhNaalao¸ "maI
svat: AnnaaharI Aaho. maVpanahI krIt naahI.puYkL iK`stI laaok maaMsaahar krtat¸
maVpana krtat ho KroÂ prMtu yaa daonhIpOkI kaoNatahI pdaqa- GaoNyaaba_la iK`stI Qamaa-caI
Aa&a naahI. tumhI baayabala vaacaavao¸ ASaI maI AapNaaMsa iSafarsa krtao." maI %yaaMcaI
saUcanaa maanya kolaI. baayabala %yaaMnaIca ivakt Gao}na idlao. malaa AMQauk smarNa Aaho¸ kI
to gaRhsqa svat: baayabalao ivakt Asat. %yaaMnaI nakaSao¸ AnauËmaiNaka vagaOro Asalaolao
baayabala malaa ivakt idlao. maI to sau$ kolao¸ prMtu 'jaunaa krar' maaJyaanao vaacavaoca naa.
'jaonaoisasa' ¹ saRYTIrcanaa ¹ yaa p`krNaapuZo tr vaacaU laagalaao¸ kI Jaaopca yao[-. 'vaacalao'
mhNata yaavao evaZyaaKatr laxa laagat nasata va Aqa- na samajatahI maI baakIcaI p`krNao
maaozyaa kYTanao vaacaUna kaZlaI Asao Aazvato. 'naMbasa-' naavaacao p`krNa vaacatanaa malaa
itTkaraca Aalaa.
'navyaa krara' var Aalaao tovha inaraLaca pirNaama Jaalaa,. yaoSaUcyaa
igairp`vacanaacaI Cap far caaMgalaI pDlaI . to )dyaat ]trlao. bauwInao %yaacaI
Qaaima-k pircaya 67
gaItoSaI tulanaa kolaI. "tuJaa sadra maagaola %yaalaa kaoThI do. tuJyaa ]javyaa gaalaavar
qaPpD maarIla %yaacyaasamaaor Davaa gaalahI QarÑ" ho vaacaUna malaa Apar AanaMd Jaalaa.
SaamaLBa+acaa CPpaµ Aazvalaa. maaJyaa baalamanaanao gaIta¸ Aana-lDkRt bauwcair~ AaiNa
yaoSaUcaI vacanao yaaMcao ekIkrNa kolao. Qama- %yaagaamaQyao Aaho hI gaaoYT manaalaa pTlaI.
yaa vaacanaamauLo [tr Qamaa-caayaa-McaI cair~o vaacaNyaacaI [cCa JaalaI. kalaa-[lacao
'ivaBaUit AaiNa ivaBaUitpUjaa' vaacaNyaacaI eka ima~anao iSafarsa kolaIÂ %yaat pOgaMbaraivaYayaI
vaacalao¸ va %yaacaI qaaorvaI¸ SaaOya- va tpScayaa- yaaMcaI klpnaa AalaI.
evaZyaa maaihtIplaIkDo maI p`gatI k$ Saklaao naahI. maaJyaa prIxaocyaa
pustkaMvyaitir@t [tr pustko vaacaNyaalaa malaa vaoLca kaZta yao[-naa . prMtu AapNa
Qama-ga`Mqa vaacalao paihjaot¸ AaiNa sava- mau#ya Qamaa-cao yaaogya &ana imaLivalao paihjao¸ evaZI
gaaoYT manaaSaI zrvaUna zovalaI.
naaistkvaadasaMbaMQaI qaaoDobahut jaaNaUna GaotlyaaiSavaaya ksao caalaola? ba`^Dlaa^cao
naava sava- ihMdI laaokaMnaa maahItca Aaho. ba`^Dlaa^sa naaistk mhNata yao[-la. mhNaUna
%yaaMcyaasaMbaMQaI kaoNaacaosao pustk vaacalao¸ naava Aata Aazvat naahI. %yaacaI maaJyaavar
kahIca Cap pDlaI naahI. naaistkta$pI saharacao rNa maI AaolaaMDUna gaolaao haotao. imasaosa
baoJaMTcaI kItI- pNa %yaakaLI sauwa maaozI haotI. %yaa naaistkvaad saaoDUna Aaistk Jaalyaa
Aahot¸ yaa baatmaInaohI malaa naaistkvaadaba_la ]dasaIna banaivalao. 'maI iqaAa^saaîfsT ka
Jaalao?' ho imasaosa baoJaMTcao caaopDo maI vaacalao haoto. ba`^Dlaa^ yaaMcao dohavasaana yaa saumaaralaaca
Jaalao. vaaoikMga yaoqao %yaaMcaI ]<ariËyaa krNyaat AalaI. itlaa maIhI hjar raihlaao
haotao. malaa vaaTto¸ ekhI ihMdI gaRhsqa gaOrhjar nasaola. %yaaMcyaaba_la Aadr
dSa-ivaNyaasaazI ik%yaok padÌhI Aalao haoto. prt yaotaMnaa ekaca izkaNaI AamhI sava-
AagagaaDIcaI vaaT pahat haotao. toqao %yaa jamaavaatIla eka p{yaa naaistkvaaVanao eka
pad`yaacaI ]laTtpasaNaI sau$ kolaI :
"kaya hao saahoba¸ tumhI [-Svar Aaho mhNata naa?"
%yaa Balyaa maaNasaanao saaOmya svaranao jabaaba idlaa¸ "haoya¸ maI Asao mhNatao
Kro."
---------------------------------------------
µsaha carNaaMcao vaR<a. ha CPpa maagao dhavyaa p`krNaacyaa AKorIsa idlaa
Aaho.
68 Aa%makqaa
pihlyaa [samaanao hsaUna¸ jaNaU kaya AapNa yaa pad`yaavar maat krIt Aahao
ASaa svaranao mhTlao¸ "zIkÂ pRqvaIcaa prIGa 28000 maOlaaMcaa Aaho ho tr Aaplyaalaa
kbaUla Aaho naa?"
"AvaSyaÑ"
"tr maga saaMgaa pahU¸ tumacaa [-Svar kovaZa maaoza Aaho¸ AaiNa taoo kaozo
Asaola?"
"AapNa samajaUna Gao} tr tao Aaplyaa ]BayataMcyaa )dyaat vaasa krIt
AahoÑ"
"Asalyaa ]<aranao paoro fsatIla ¹" Asao mhNaUna %yaa yaaowyaanao AamhI
Aasapasa ]Bao haotao %yaaMcyaakDo ivajayaI dRYTInao paaihlao.
pad`yaanao nama`pNao maaOna QaarNa kolao.
yaa saMvaadamauLo naaistkvaadaba_lacaI maaJaI naapsaMtI AiQakca dRZ JaalaI.
21. 'inaba-lako bala rama'
Qama-Saas~ AaiNa jagaatIla Qama- yaaMcaI saaQaarNa maaihtI tr malaa JaalaIÂ prMtu
manauYyaacaa bacaava krNyaasa Asalao &ana puro pDt naahI. saMkTsamayaI jaI gaaoYT manauYyaasa
hat doto¸ itcao %yaalaa %yaavaoLI Baana nasato¸ &ana nasato. naaistk manauYya saMkTatUna
bacaavalaa tr mhNatao¸ kI yadRcConao bacaavaUna gaolaao. ASaa vaoLI Aaistk mhNatao¸ kI
malaa [-Svaranao bacaavaloa. Qamaa-cyaa pirSaIlanaanao tao pirNaama GaDUna gaolyaanaMtr Anaumaana
krtao¸ kI saMyamaamauLo [-Svar Aaplyaa )dyaat p`gaT haotao. ASaa táhocao Anaumaana
krNyaacaa %yaalaa AiQakar AahoÂ prMtu sa<varxaNaacyaa vaoLI maa~ Aaplyaalaa saMyama
bacaavatao Aaho kI AaNaKI kaoNaI to %yaalaa samajat nasato. jyaalaa svat:cyaa saMyamaacaa
AiBamaana vaaTtao %yaacaa saMyama maatImaaola hao}na jaatao¸ yaacaa AnaUBava kaoNaalaa naahI?
ASaa vaoLI Saas~&ana tr caaoqyaasaarKo inakamaI zrto.
Asalao baaOiwk Qama-&ana faola Asalyaacaa AnauBava malaa ivalaayatot imaLalaa.
yaapUvaI- maI ASaa saMkTatUna bacaavaUna gaolaao¸ %yaacao pRqa@krNa krta yaoNyaasaarKo naahI.
maaJao vaya %yaavaoLI farca lahana haoto Asao mhNata yao[-la.
pNa yaa vaoLI tr maaJao vaya vaIsa vaYaa-cao haoto. gaRhsqaaEamaacaa AnauBava baraca
imaLalaa haota.
'inaba-lako bala rama' 69
bahuQaa maaJyaa ivalaayatotIla mau@kamaacyaa SaovaTcyaa vaYaI- mhNajao sana 1890

saalaI paoT-smaqa\maQyao AnnaaharI maMDLIMcao ek saMmaolana Jaaloa. %yaalaa yaoNyaaba_la malaa va
eka ihMdI ima~alaa inamaM~Na imaLalao haoto. AamhI daoGaohI gaolaao. AamacaI ]trNyaacaI
saaoya eka baa[-kDo krNyaat AalaI haotI.
paoT-smaqa\ ho KlaaSyaaMcao baMdr mhNaUna pìsaw Aaho. toqao puYkL Garo duracarNaI
is~yaaMcaI Asatat. %yaa is~yaa kovaL vaoSyaaca nasalyaa trI inadao-YahI nasatat. ASaaca
eka GaramaQyao AamhI ]trlaao haotao. svaagatmaMDLanao [radapUva-k AsalaI Garo SaaoQaUna
kaZlaI Asao mhNaNyaacaa maaJaa [rada naahI. prMtu paoT-smaqa\saar#yaa baMdrI p`vaaSyaaMnaa
]trNyaasaazI ibaáhaDo SaaoQaavayaalaa gaolao mhNajao %yaaMtlaI kaoNatI caaMgalaI¸ kaoNatI Kraba
to saaMgaNao kzINaca pDNaar.
ra~ JaalaI. AamhI saBaotUna GarI Aalaao. jaovaUna p<ao KoLNyaasa basalaao.
ivalaayatot kulaIna GaramaQyaohI ASaa táhonao gaRihNaI pahuNyaabaraobar p<ao KoLNyaasa basato.
KoLtanaa inadao-Ya ivanaaod kaoNaIhI krtao. yaoqao maa~ baIBa%sa ivanaaod sau$ Jaalaa. maaJao
jaaoDIdar %yaa kamaI pTa[-t haoto¸ ho malaa maahIt navhto. malaa %yaa ivanaaodat gaaoDI vaaTU
laagalaI. maIhI %yaat saamaIla Jaalaao. Sabdava$na kRtIvar yaayalaa vaoL navhta. p<ao
baajaUlaa rahUna jaaNyaacyaa tyaarIt haotoÂ prMtu maaJyaa Balyaa jaaoDIdaracyaa )dyaat ramaanao
p`vaoSa kolaa. tao mhNaalaa¸ "Aro¸ tuJyaa AMgaat ha saOtana ksaa kaya saMcaarlaa? tuJao ho
kama navho¸ yaoqaUna pL kaZ baroÑ"
maI SarimaMda Jaalaao. Baanaavar Aalaao. manaatUna %yaa ima~acao ]pkar maanalao.
Aa[-paSaI GaotlaolaI pìt&a AazvalaI. maI pL maarlaI. kapt kapt Aaplyaa KaolaIt
jaa}na paocalaao. CatI QaDQaDt haotI. KaTkacyaa hatUna janaavar inasaTUna jaavao AaiNa
%yaacaI jaSaI isqatI vhavaI tSaI maaJaI JaalaI.
prs~Ilaa pahUna ivakarvaSa Jaalyaacaa AaiNa itcyaabaraobar KoL KoLNyaacaI
[cCa Jaalyaacaa ha pihlaaca p`saMga haota Asao malaa Aazvato. ra~I maaJyaa DaoLyaasa
DaoLa laagalaa naahI. Anaok p`karcyaa ivacaaraMnaI Dao@yaat kahUr maajaivalao. ho Gar
saaoDU? PaLU? maI Aaho trI kaozo ? maI saavaQa raihlaao naahI tr maaJaI kaya dSaa
haoNaar? maI KUp saavaQaanapUva-k vaagaNyaacaa inaScaya kolaa. Aataca Gar saaoDNyaacao
karNa naahI¸ pNa ksaohI k$na paoT-smaqa\ lavakr saaoDUna inaGaayacao zrivalao. saMmaolana daona
idvasaaMpoxaa AiQak vaoL laaMbaNaar navhto. %yaamauLo ¸ malaa Asao smarto¸ kI maI dusaáyaaca
idvaSaI paoT-smaqa\laa ramarama zaoklaa. maaJaa jaaoDIdar paoT-smaqa\laaca kahI idvasa
raihlaa.
70 Aa%makqaa
Qama- mhNajao kayaÆ [-Svar ha kaoNaÆ tao Aaplyaa )dyaat ksao kama krtaoÆ
ho kahI malaa %yaavaoLI samajat navhto. saamanya samajautInau$p [-Svaranao malaa bacaavalao¸ Asao
maI %yaavaoLI samajalaao. ParMtu malaa inarinaraLyaa baabatIt ASaa táhocao AnauBava Aalao
Aahot. '[-Svaranao bacaavalao¸' yaa vaa@yaacaa Aqa- Aaja malaa puYkL samajaU laagalaa Aaho¸
Asao maI maanataoÂ pNa %yaabaraobarca yaacaIhI jaaNaIva Aaho¸ kI yaa vaa@yaacao puro rhsya
AjaUnahI malaa samajalaolao naahI. AnauBavaanao to samajaNaar. prMMtu Anaok AaQyaai%mak
p`saMgaI¸ vaiklaI krtanaa¸ saMsqaa caalaivatanaa¸ rajakarNaat¸ '[-Svaranao malaa bacaavalao
Aaho¸' Asao maI saaMgaU Saktao. sava- AaSaa sauTavaI¸ hatpaya gaaLUna basaNyaacaa p`saMga yaavaa¸
ASaa p`saMgaI kaozUna trI madt yao}na paocato Asao malaa AnauBava Aalao Aahot. stutI¸
]pasanaa¸ pàqa-naa vagaOro gaaoYTI JaUT naahItÂ tr AapNa Katao¸ iptao¸ basatao¸ ]ztao ho
ijatko Kro Aaho¸ %yaahUnahI yaa gaaoYTI jaast p`maaNaisaw Aahot. navho¸ yaaca gaaoYTI
Káyaa Aahot¸ baakI sava- faola Aahot¸ Asao mhNaNyaathI AitSayaao@tI naahI.
AsalaI ]pasanaa¸ AsalaI pàqa-naa ha kahI vaaNaIcaa ivalaasa navho¸ %yaaMcao
]gamasqaana kMz navho¸ tr )dya haoya. mhNaUna jar AapNa Aaplao )dya Sauw raKlao¸ toqao
Asalaolyaa tara vyavaisqat zoivalyaa pr %yaaMtUna jaao saUr inaGaola tao gaganaalaa BaodUna jaa[-la.
%yaasaazI ijaBaocaI AavaSyakta naahI. tI svaBaavat:ca Ad\Baut vastu Aaho. ivakar$pI
maLacyaa xaalanaasaazI AMt:krNaapasaUna kolaolaI ]pasanaa hI ek mahaOYaQaI Aaho¸ yaaba_la
malaa SaMkaca vaaTt naahI. prMtu tao p`saad imaLvaayacaa tr AaplyaamaQyao saMpUNa- nama`ta
paihjao.
22. naarayaNa homacaMd`

yaaca saumaaralaa sva. naarayaNa homacaMd` ivalaayatolaa Aalao haoto. laoKk mhNaUna
%yaaMcao naava maI eoklao haoto. maI %yaaMnaa na^Sanala [MiDyana AsaaoisaeSanacyaa imasa\ maînaMga
yaaMcyaa GarI BaoTlaao.imasa maînaMganaa maahIt haoto¸ kI malaa savaa-Mbaraobar imasaLta yaot naahI.
maI %yaaMcaokDo jaa[-¸ tovha gaupcaUp basaUna raht AsaoÂ maaJyaaSaI kaoNaI baaolalaa trca maI
taoMD ]GaDI.
%yaaMnaI naarayaNa homacaMdàMcaI AaoLK k$na idlaI.
naarayaNa homacaMdàMnaa [Mga`jaI samajat navhto. %yaaMcaa paoSaaK ivaica~
haota. vaakDIitkDI paTlaaoNa GaatlaI haotIÂ var caurDlaolaa¸ kDa maLlaolaa¸ badamaI
naarayaNa homacaMd` 71
rMgaacaa kaoT haota. naokTaya ikMvaa ka^lar kahI naahI. kaoT parSaI f^Sanacaa¸ pNa
taohI baoDaOla. Dao@yaalaa gaaoMDyaacaI laaokrIcaI ivaNalaolaI TaopI haotI. laaMba daZI
raKlaolaI haotI.
SarIr saDpatLÂ zoMgaNao mhTlao trI caalaola. taoMDavar dovaIcao va`Na haoto.
caohra vaaTaoLa. naak ANaIdarhI naahI ikMvaa basakohI naahI. hat maQaUna maQaUna
daZIva$na ifro.
saaáyaa naKrobaaja laaokaMmaQyao naarayaNa homacaMd` ivaixaPt idsat¸ AaiNa savaa-MhUna
inaraLo pDt. "Aaplao naava tr maI puYkLda eoklao Aaho. AaplaI kahI ilaKaNaohI
vaacalaI Aahot. AapNa maaJyaa ibaáhaDI yaala kaÆ"
naarayaNa homacaMdàMcaa Aavaaja Gaaogara haota. %yaaMnaI hsatmauK caoháyaainaSaI
jabaaba idlaa¸
"tumhI kaozo rahtaÆ"
"sTaor sT/ITmaQyaoÑ"
"tr maga AapNa SaojaarIca Aahao. malaa [Mga`jaI iSakayacao Aaho. tumhI malaa
iSakvaala kaÆ"
maI ]<ar idlao¸"maI Aaplyaalaa ksalaIhI madt k$ Saklaao¸ tr %yaaba_la
malaa AanaMd vaaTola. maaJyaakDUna haoNaarI maohnat AvaSya krIna. AapNa mhNaala tr maI
AaplyaakDo yaot jaa[-na."
"naahI¸ naahI¸ maIca tumacyaakDo yao[-na. maaJyaajavaL BaaYaaMtrpazmaalaa Aaho
tI Gao}na yao[-na."
AamhI vaoL na@kI kolaI. AamacyaamaQyao KUp snaoh jamalaa.
naarayaNa homacaMdàMnaa vyaakrNa mauLIca samajat nasao. 'GaaoDa' iËyaapd hao[-¸
AaiNa 'QaavaNao' naama banao, ASaa táhocao ivanaaodI dRYTaMt malaa iktI trI smartat. naarayaNa
homacaMd` malaa pu$na ]rNaaro haoto. maaJyaa tuTpuMjyaa vyaakrNaanao to BaulaUna jaaNyaasaarKo
navhto. svat:laa vyaakrNa samajat naahI yaaba_la %yaaMnaa mauLIca laaja vaaTt nasao.
"maI kahI tumacyaap`maaNao SaaLot iSaklaao naahI. malaa maaJao ivacaar
vya@t krNyaacyaa kamaI vyaakrNaacaI ja$r BaasalaolaI naahI. paha naa¸ tumhalaa
baMgaalaI yaotoÆ malaa yaoto. maI baMgaalyaaMt ihMDlaao Aaho. mahYaI- dovaond`naaqa
TagaaoraMcyaa pustkacao BaaYaaMtr gaujaraqaI laaokaMnaa maIca k$na idlao Aaho naaÆ malaa
tr Anaok BaaYaaMtUna gaujaraqaI samaajaalaa BaaYaaMtro VayacaI Aahot. tI krta¹
72 Aa%makqaa
naahI maI Sabdaqaa-laa icakTUna basat naahIÂ Baavaaqa- idlaa kI maaJao samaaQaana Jaalao. maaJyaa
maagaUna [traMnaI AiQak KuSaala Vavao. malaa tr vyaakrNaaiSavaaya marazI samajato¸ ihMdI
samajato AaiNa Aata tr [Mga`jaIhI yao} laagalao. malaa f@t SabdBaMaDar paihjao.
ekTyaa [Mga`jaInao maaJao samaaQaana haoNaar Aaho¸ Asao tumhI samajaU naka. malaa tr
ÍansamaQyao jaayacao Aaho¸ AaiNa ÍoMcahI iSakUna Gyaayacao Aaho,. malaa maahIt Aaho¸ kI
ÍoMca saaih%ya AfaT Aaho. jauLlyaasa jama-naIlaa jaa[-na AaiNa jama-na iSakUna Gao[-na."
ASaa táhonao naarayaNa homacaMdàMcaI vaagQaara caalaUca rahI. BaaYaa iSakNyaacaa va
p`vaasa krNyaacaa %yaaMcaa hvyaasa Apar haota.
"tr maga tumhI Amaoirkolaa jaaNaarca AsaalaÆ"
"AvaSya. tI navaI duinayaa paihlyaaiSavaaya maI prt vaLona kaÆ"
"pNa tumacyaajavaL evaZo pOsao kaozo AahotÆ"
"malaa pOsao kaya krayacao AahotÆ malaa kuzo tumacyaasaarKI TapTIp zovaayacaI
AahoÆ malaa Kayalaa Pyaayalaa iktIsao laagaNaarÆ maaJyaa pustkaMpasaUna malaa kahI imaLto
to AaiNa qaaoDo ima~maMDLI doto tovaZo bassa haoto. maI sagaLIkDo itsaáyaa vagaa-tUna jaaNaara
manauYya. Amaoirkolaa Dokva$na jaa[-na."
naarayaNa homacaMdàMcaa saaQaopNaa kahI AaOr haota. %yaaMcaa manamaaokLopNaahI
ittkaca haota. AiBamaanaacao naava navhto. laoKk yaa naa%yaanao svat:cyaa Sa@tIba_la
Asaavaa %yaahUnahI AiQak ivaSvaasa haota.
AamacaI raoja BaoT hao[-. AamacyaamaQyao ivacaaraMcao va AacaaraMcao saamya BarpUr
haoto. AamhI daoGaohI Annahar krNaaro haotao. duparcao puYkLda ek~ jaovaIt AsaU. ha
maaJaa AazvaDyaalaa satra iSalaIMgaaMvar rahNyaacaa AaiNa svayaMpak krNyaacaa kaL
haota. kQaI maI %yaaMcyaa KaolaIvar jaa[-¸ tr kQaI to maaJyaa KaolaIvar yaot. maI [Mga`jaI
pwtIcaa svayaMpak krIt Asao. %yaaMnaa doSaI pwtIKorIja samaaQaana vaaTonaa. DaL
paihjaoca. maI gaajaracao vagaOro saUp banavaIt Asao¸ %yaaba_la to maaJaI kIva krIt. %yaaMnaI
kaozUnasao maUga SaaoQaUna kaZlao haoto. eko idvaSaI %yaaMnaI maaJyaasaazI maUga iSajavaUna AaNalao.
to maI maaozyaa AavaDInao Kallao. puZo tr Aamacaa ha dovaGaovaIcaa vyavahar ivaSaoYaca
vaaZlaa. maI maaJao pdaqa- %yaaMnaa Ka} GaalaI¸ AaiNa to svat: banavalaolao malaa dot.
yaavaoLI kaiD-nala maînaMgacao naava savaa-Mcyaa taoMDI haoto. gaaodItIla majauraMnaI
saMp kolaa haota. jaa^na bansa- AaiNa kaiD-nala maînaMgacyaa p`ya%naanao saMp lavakr
naarayaNa homacaMd` 73
baMd Jaalaa. kaiD-nala maînaMgacaa saaQaopNaaivaYayaI iDJarayalaInao ilaihlao haoto to maI naarayaNa
homacaMdàMnaa vaacaUna daKivalao.
"tr maga malaa %yaa saaQaupu$Yaalaa BaoTlao paihjao."
"to tr far maaozo maaNaUsa pDlao. tumhalaa ksao BaoTNaarÆ"
"maI saaMgatao ksao to. tumhI maaJyaa naavaacao p~ ilaha¸ maI laoKk Aaho ASaI
AaoLK VaÂ %yaaMcyaa praopkarI kamaigarIba_la samaxa Qanyavaad doNyaasaazI malaa BaoTayacao
Aaho Asao ilaha. AaNaKI AsaohI ilaha kI malaa [Mga`jaIt baaolata yaot naahI %yaasaazI
malaa tumhalaa duBaaYao mhNaUna baraobar nyaavao laagaola."
maI %yaa táhocao p~ ilaihlao. kaiD-nala maînaMgacaa jabaaba daona¹tIna idvasaaMt
eka kaDa-var AalaaÂ %yaaMnaI BaoTIsaazI vaoL kLivalaa.
AamhI daoGao gaolaao. maI tr irvaajaap`maaNao maulaaKtI kpDo caZivalao haoto.
naarayaNa homacaMd` maa~ haoto tsaoca Aalao. taoca kaoT AaiNa tIca paTlaaoNa. maI ivanaaod
kolaa. %yaaMnaI maaJao baaolaNao hsaNyaavaarI naolao AaiNa to mhNaalao¸
"tumhI sauQaarlaolao laaok sava- iBa~o Asata. qaaor laaok kaoNaacyaa kpDyaaMkDo
pahtca nasatat. to %yaacao )dya ksao Aaho to pahtat."
AamhI kaiD-nalacyaa mahalaat p`vaoSa kolaa. Gar mahalaap`maaNaoca haoto. AamhI
basatao [t@yaat eka kRSa¸ vaRw¸ ]Mca pu$Yaanao p`vaoSa kolaaÂ Aamha daoGaaMbaraobar
hstaMdaolana kolao. naarayaNa homacaMdàMcao svaagat kolao.
"malaa Aaplaa vaoL Gyaayacaa naahI. maI AaplyaaivaYayaI eoklaolao haoto.
AapNa saMpamaQyao jao kama kolao %yaaba_la Aaplao AaBaar maanaavayaacao haoto. jagaBarcyaa
saaQaupu$YaaMcao dSa-na GaoNyaacaa pirpaz zovalaa Aaho. mhNaUnaca maI Aaplyaalaa evaZI tsadI
idlaI." yaa vaa@yaaMcao BaaYaaMtr k$na saaMgaNyaacaI malaa naarayaNa homacaMdàMnaI Aa&a kolaI.
"AapNa Aalaa %yaaba_la malaa AanaMd vaaTlaa. malaa ]maod Aaho¸ kI tumhalaa
yaoqaIla vaastvya sauKacao hao[-la. AaiNa [kDcyaa laaokaMcaI AapNa AaoLK k$na Gyaala.
[-Svar Aaplao klyaaNa krao." Asao baaolaUna kaiD-nala ]Bao raihlao.
ekda naarayaNa homacaMd` maaJyaakDo sadra GaalaUna va Qaaotr naosaUna Aalao.
Balyaa GarvaalaInao dar ]GaDlao¸ pNa tI ByaalaI. maaJyaakDo yao}na saaMgaU laagalaI :
³maaJao ibaáhaD maI varcyaavar badlaIt Asao¸ ho vaacakaMcyaa smarNaat Asaolaca.´
"kaoNaI vaoDyaasaarKa manauYya tumhalaa BaoTU [icCtao. " maI drvaajyaakDo jaa}na
74 Aa%makqaa
pahtao tao naarayaNa homacaMd`Ñ maI AaScayaa-nao qa@k Jaalaao. %yaaMcyaa taoMDavar maa~ naohmaIcyaa
hasyaaKorIja dusaro kahIca idsat navhto.
"pNa paoraMnaI tumacaI TvaaLI naahI kolaIÆ"
"maaJyaamaagaUna Qaavat haotI. maI laxaca idlao naahI¸ tovha tI SaaMt hao}na
gaolaI¸" malaa ]<ar imaLalao.
naarayaNa homacaMd` kahI maihnao ivalaayatot rahUna pîrsalaa gaolao. toqao %yaaMnaI
ÍoMcacao AQyayana sau$ kolao¸ AaiNa ÍoMca pustkaMcao BaaYaaMtr AarMiBalao. %yaaMcao BaaYaaMtr
tpasaNyaapurto ÍoMca malaa yaot haotoÂ mhNaUna malaa to pahayalaa saaMigatlao. malaa idsaUna
Aalao¸ kI to BaaYaaMtr navhto¸ Baavaaqa- haota.
SaovaTI %yaaMnaI Amaoirkolaa jaaNyaacaa Aaplaa inaScaya par pDlaa. maaozyaa
kYTanao Dokcao¸ kI itsaáyaa vagaa-cao itikT imaLvaU Saklao. Amaoirkot %yaaMnaa sadra¸
Qaaotr vaap$na baahor pDlyaaba_la¸ 'AsaBya paoSaaK vaaprNyaacyaa' Aaraopava$na¸
pkDNyaat Aalao haoto. maagaahUna %yaaMnaa maaokLo krNyaat Aalao¸ Asao malaa Aazvato.
23. mahap`dSa-na
1890 saalaI pîrsamaQyao mahap`dSa-na Barlao haoto. %yaacyaa tyaarIsaMbaMQaIcaI
hkIkt maI vaacaIt Asao. pîrsa pahaNyaacaI tr tIva` [cCa haotIca. ho p`dSa-na
pahayalaa jaaNyaanao duhorI fayada hao[-la Asaa ivacaar kolaa. p`dSa-naat eifla Ta^var
pahNyaacao AakYa-Na ivaSaoYa haoto. ha Ta^var inavvaL laaoKMDacaa Aaho. ek hjaar fUT
]Mca Aaho. ek hjaar fUT ]McaIcao Gar ]Baoca rahU SakNaar naahI ASaI taopya-Mt samajaUt
haotI. p`dSa-naat [trhI puYkL pahNyaasaarKo haoto.
pîrsamaQyao ek AnnaaharI Gar Asalyaacao maI vaacalao haoto. toqao ek KaolaI
GaotlaI. gairbaI pwtInao p`vaasa k$na pîrsalaa gaolaao. saat idvasa raihlaao.
pahNyaasaarKo tovaZo bahutok payaI ihMDUnaca paihlao. baraobar pîrsacaa va %yaa p`dSa-naacaa
'maaga-dSa-k' va nakaSaa zoivalaa haota. %yaaMcyaa AaQaaranao rsto SaaoQaUna kaZUna mau#ya gaaoYTI
pahUna Gaotlyaa.
p`dSa-naacaI ivaSaalata AaiNa ivaivaQata yaaMKorIja malaa kahIhI smart
naahI. eifla Ta^var daona¹tIna vaoLa caZlaao haotao¸ %yaamaULo %yaacao smarNa pUNa-
mahap`dSa-na 75
Aaho. pihlyaa majalyaavar fraLacaI vyavasqaahI haotI. mhNaUna ]Mcaavar Baaojana kolyaacao
laaokaMnaa saaMgata yaavao evaZyaasaazI toqao fraL kolaa AaiNa saaDosaat iSalaIMga paNyaat
Taklao.
pîrsacaI jaunaI dovaLo laxaat raihlaI Aahot. %yaaMcaI Bavyata¸ %yaaMcao Aat
imaLNaarI SaaMtI hI ivasarNao ASa@ya Aaho. naao~damacaI karaigarI va AatIla ica~kama
yaaMcao smarNa Aaho. ASaa svagaI-ya dovaLapÌ%yaqa- jyaaMnaI laaKao $pyao Kca- kolao¸ %yaaMcyaa
)dyaat Kaolavar [-Svarpòma AsaNaarca Asao vaaTlao.
pîrsacyaa f^SanaivaYayaI¸ pîrsacyaa svaocCacaaraivaYayaI¸ BaaogaivalaasaaivaYayaI
puYkL vaacalao haoto¸ to tr gallaaogallaI dRYTao%p<aIsa yaotca haoto. prMtu hI dovaLo maa~
%yaa BaaogaivalaasaahUna AgadI inaraLI idsalaI. dovaLat pa}la Taktaca baahorcyaa
ASaaMtIcaa ivasar pDoÂ laaokaMcyaa vat-NaukIt frk pDo. laaok AdbaInao vaagaU laagat.
gaaoMgaaT vagaOro yai%kMicat naahI. kumaarI marIyamacyaa maUtI-pUZo kaoNaI naa kaoNaI trI pàqa-naa
krIt Asaayacaoca. ho sava- KUL navho¸ prMtu )dyaacaI Baavanaa Aaho¸ ASaI Cap %yaavaoLI
pDlaI va tI dRZ haot gaolaI Aaho. kumaairkocyaa maUtI-samaaor gauDGao TokUna pàqa-naa krNaaro
]pasak saMgamarvarI dgaDacaI pUjaa krIt navhto¸ tr %yaat vaastvya krNaaáyaa klpnaamaya
Sa@tIcaI pUjaa krIt haoto. %yaamauLo to [-Svaracaa maihmaa kmaI krIt navhto¸ pNa
vaaZivatca haoto¸ ASaa táhocaa pirNaama maaJao manaavar Jaalyaacao malaa AajahI smarNa Aaho.
eifla Ta^varivaYayaI daona Sabd ilaihNao ja$r Aaho. eifla Ta^varcaa hllaI
kaya ]pyaaoga haotao¸ to malaa maahIt naahI. p`dSa-na pahUna AalyaanaMtr p`dSa-naacaI vaNa-nao
kaoNaIhI vaacataoca. %yaat %yaacaI stutIhI eoklaI AaiNa inaMdahI eoklaI. inaMda
krNaaáyaaMmaQyao Agaòsar Ta^lsTa^ya haoto¸ AsaohI smarNa Aaho. %yaaMnaI ilaihlao¸ kI eifla
Ta^var ho maaNasaacyaa maUK-pNaacao icanh Aaho¸ %yaacyaa &anaacaa pirNaama navho. Aaplyaa
laoKat %yaaMnaI daKivalao haoto¸ kI duinayaot caalaNaaáyaa Anaok kOfaMmaQyao tMbaaKUcao vyasana
ek táhonao savaa-t Kraba Aaho. jao kukma- krayacaI ihMmat da$ ip}na yaot naahI tI
ivaDI ip}na yaoto. da$ ipNaara maUK- banatao tr ivaDI ipNaaáyaacaI A@kla QauMd haoto¸
AaiNa %yaamauLo tao hvaot ikllao baaMQaU laagatao. eifla Ta^var Asalyaa vyasanaaMcaa pirNaama
Aaho¸ Asao Aaplao mat Ta^lsTayanaI jaahIr kolao haoto.
eifla Ta^varmaQyao saaOMdyaa-cao naavahI naahI. p`dSa-naalaa %yaamauLo
yai%kMicathI SaaoBaa AalaI¸ Asao mhNata yaoNaar naahI. ek navaI caIja Aaho¸ maaozI vastU
76 Aa%makqaa
Aaho¸ evaZyaasaazI tao pahayalaa hjaarao maaNasao caZlaI. ha Ta^var mhNajao p`dSa-naatIla
ek KoLNao haotoÂ AaiNa jaaopya-Mt AapNa maaohalaa vaSa haotao¸ taopya-Mt AapNahI baalakca
Aahao¸ hI gaaoYT ha Ta^var caaMgalyaa táhonao isaw krtao¸ evaZaca %yaacaa ]pyaaoga Aaho Asao
vaaTlyaasa mhNaavao.
24. baîrsTr tr Jaalaao -pNa puZoÆ

jyaa kamaasaazI - baîrsTr haoNyaasaazI - maI ivalaayatolaa gaolaao %yaacao maI kaya
kolao yaacao vaNa-na maI Aatapya-Mt thkUba kolao Aaho. Aata %yaasaMbaMQaI qaaoDobahUt
ilaihNyaacaI vaoL AalaI.
baîrsTr vhavayaalaa daona gaaoYTIMcaI ja$r haotI. ek 'Tma-' BarNao mhNajao sa~o
saaMBaaLNao. vaYaa-caI caar sa~o. ASaa táhonao baara BarayacaI. dusarI gaaoYT kayaVacaI
prIxaa doNao. sa~o BarNao yaacaa Aqa- 'jaovaNa jaovaNao¸' mhNajao dr ek sa~at saumaaro caaovaIsa
jaovaNao Asat¸ %yaaMpOkI saha jaovaNao. jaovaNao jaovaayacao mhNajao Kallaoca paihjao Asaa kahI
inayama naahIÂ pNa naomalaolyaa vaoLI hjar rahNao va jaovaNa puro haoNyaacaa vaoL hao[-pya-Mt basaUna
rahNao. saaQaarNapNao sava-jaNa KatpItca. jaovaNaat caaMgalaI caaMgalaI p@vaannao AsaayacaI¸
AaiNa ipNyaasaazI ]<ama gaNalaI jaaNaarI da$ AsaayacaI. %yaacao pOsao tr idlaoca
paihjaot. to ADIca to saaDotIna iSalaIMga AsatÂ mhNajao daonatIna $pyaaMcaa Kca- Jaalaa.
itkDo hI ikMmat barIca Alp mhTlaI paihjao. karNa baahorcyaa BaaojanagaRhamaQyao ASaa
qaaTacao jaovaNa GaoNaaáyaalaa f@t da$caoca javaLjavaL ittko pOsao pDtIla. jaovaNyaacyaa
Kcaa-poxaahI da$ ipNaa¹yaalaa da$caa Kca- AiQak yaotao¸ hI gaaoYT Aamha ihMdvaaisayaaMnaa
-- AapNa 'sauQaarlaolao' nasaU tr -- AaScaya-kark vaaTola. malaa tr ivalaayatolaa
gaolyaavar ho pahUna maaoza Qa@ka basalaa. da$ ipNyaasaazI [t@yaa pOSaacaI KrabaI
krayalaa laaokaMcaI ihMmat kSaI haoto yaacao malaa gaUZ pDlao. maagaahUna samajaU laagalao² p`qama
p`qama maI kahIca Kat nasao. malaa caalaNyaasaarKo toqao raoTI¸ ]kDlaolao baTaTo AaiNa
kaobaI evaZoca Asao. sau$vaatIlaa %yaa vastU AavaDt nasat¸ mhNaUna Kat nasao. maagaahUna
kovha trI %yaathI $caI laagaU laagalaI¸ [tr pdaqa-hI imaLivaNyaacaI Sa@tI maaJyaamaQyao
AalaI haotI.
ivaVaqyaa-MsaazI eka táhocao KaNao AaiNa baoMcaMrasaazI ³ivaVamaMidratIla
maaozo laaok´ inaraLo EaImaMtI jaovaNa ASaI vyavasqaa Asao. maaJyaabaraobar ek
baîrsTr tr Jaalaao -- pNa puZo Æ 77
parSaI ivaVaqaI- haoto. tohI AnnaaharI banalao haoto. AamhI ]BayataMnaI Annaaharacyaa
p`caaracyaa dRYTInao baoMcaraMcyaa KanyaamaQaUna AnnaahaáyaaMnaa caalatIla ASaa pdaqaa-McaI maagaNaI
kolaI. tI maagaNaI maMjaUr JaalaI. %yaamauLo Aamhalaa baoMcaraMcyaa Tobalaava$na fLfLavaL va
jaada Baajyaa imaLU laagalyaa.
da$ tr malaa caalat nasaoca. caaOGaaMnaa imaLUna da$cyaa daona baaTlyaa imaLt¸
%yaamauLo maaJaI maagaNaI Anaok caaOkDyaaMkDUna haot Asao. maI da$ Pyaalaao naahI mhNajao
baakIcyaa itGaaMnaaca daona baaTlyaa ']Dvaavayaalaa' imaLt naaÑ iSavaaya yaa sa~amaQyao ek
mahara~ ³gaM`^MD naa[T´ haot Asao. %yaa idvaSaI 'paoT-' va 'SaorI' KorIja Sa^mpona da$hI
imaLt Asao. Sa^mponacaI lajjat kahI AaOrca maanalaI jaato. %yaamauLo yaa ra~I maaJaI
ikMmat ivaSaoYaca vaaZo. AaiNa %yaa ra~I hjar rahNyaaba_la malaa Aaga`hhI haot Asao.
yaa KaNyaaipNyaapasaUna baîrsTrlaa kaya laaBa haotao¸ to malaa %yaa vaoLI samajalao
naahI¸ kI %yaanaMtrhI samajalaolao naahI. ek kaL Asaa haota Kra¸ kI tovha yaa
jaovaNaaMnaa qaaoDoca ivaVaqaI- AsatÂ AaiNa %yaaMcyaamaQyao va baoMcaraMmaQyao baaolaNaocaalaNao hao[- va
BaaYaNaohI haot. %yaatUna to vyavahar&ana imaLvaU SaktÂ baravaa[-T pNa ek p`karcaa
iSaYTacaar iSaktÂ AaiNa BaaYaNa krNyaacaI Sa@tI vaaZvaIt. maaJyaavaoLI tr ho sava-
ASa@ya haoto. baoMcar dUr AspRSyaasaarKo basat Asat. yaa jaunyaa irvaajaamaQyao maagaahUna
kahI Aqa- raihlaa naahI. trIhI tao pàcaInatapòmaI - iQamyaa [MglaMDmaQyao rahUna gaolaa.
kayaVacaa AByaasa saaopa haota. baîrsTraMnaa ivanaaodanao 'iDnar ³BaaojanaBaa}´
baîrsTr' ca mhNat. savaa-naa samajat haoto¸ kI prIxaocaI ikMmat ittkIca.maaJyaavaoLI daona
prIxaa hao%yaaÂ raomana laa^ va [MglaMDcaa kayada. daona hP%yaaMnaI Vavayaacyaa yaa prIxaaMcaI
pustko naomalaolaI haotI. prMtu tI @vaicatca kaoNaI vaacaIt. raomana laâsaazI CaoTI iTpNao
ilaihlaolaI Asat¸ tI pMQara idvasaaMt vaacaUna pasa haoNaaro maI paihlao Aahot. [MglaMDcyaa
kayaVacaohI toca. %yaacyaa iTpNaaMcaIhI pustko haotI¸ tI daona¹tIna maihnyaaMt vaacaUna
TakNaaro ivaVaqaI-hI maI paihlao. p`Sna saaopo¸ prIxak ]dar. raomana laa^cyaa prIxaot 95
to 99 T@ko ]maodvaar pasa haot¸ AaiNa SaovaTcyaa prIxaot 75 T@ko ikMvaa %yaahUna
jaastÂ mhNajao naapasa haoNyaacaI BaItI farca qaaoDI. iSavaaya prIxaa vaYaa-tUna ekdaca
naahI¸ tr caarda vhayacaI. [t@yaa saaoyaIcaI prIxaa kaoNaalaahI jaD vaaTNao Sa@yaca
naahI.
78 Aa%makqaa
pNa maI itlaa kzINa k$na GaotlaI. malaa vaaTlao¸ kI maI maUL pustko vaacaUna
kaZlaI paihjaot. na vaacaNao mhNajao fsavaNaUk haoya¸ Asao malaa vaaTlao. %yaamauLo maI maUL
pustko KrodI k$na KUp Kcaa-t Aalaao. raomana laa^ laîTnamaQaUna vaacaUna kaZNyaacaa
inaScaya kolaa. ivalaayatotIla maîT/@yaulaoSanasaazI maI laîTna iSaklaao haotao. %yaacaa yaa
kamaI ]pyaaoga Jaalaa. ho vaacaUna fukT gaolao naahI. dixaNa Aaif`kot raomana Dca laa^
p`maaNaBaUt maanalaa jaatao. tao samajaUna GaoNyaacyaa kamaI jaisTinayanacao vaacana malaa far
]pyaaogaI pDlao.
[MglaMDcyaa kayaVacao vaacana caaMgalaI maohnat Gao}na maI na} maihnyaat puro k$
Saklaao. karNa kI¸ baùmacao 'ka^mana laa^' cao baDo pNa saursa pustk vaacaNyaat iktI trI
vaoL gaolaa. snaolacyaa '[i@vaTI' maQyao gaaoDI vaaTlaIÂ pNa samajata samajata naakI na}
Aalao. vha[T va TyaUDrcyaa mau#ya maukdmyaMaMpOkI jao naomalaolao haoto to vaacaNyaacaI malaa maaOja
vaaTlaI¸ va to vaacaNyaapasaUna &anahI imaLalao. ivailayamsa\ AaiNa eDvaD-sa\cao sqaavar
imaLktIvarIla pustk AaiNa gauDIpcao jaMgama imaLktIvarIla pustk maI rsapUva-k vaacaU
Saklaao. ivailayamsa\cao pustk tr malaa kadMbarI[tko manaaorMjak vaaTlao. to vaacatanaa
kMTaLa vaaTlaaca naahI. kayaVacyaa pustkaMpOkI itt@yaaca AavaDInao Asao ihMdusqaanaat
AalyaanaMtr maI maonacao 'ihMdU laa^' ho pustk vaacaU Saklaao¸ pNa ihMdusqaanacyaa kayaVacaa
]llaoK yaoqao krIt naahI.
prIxaa pasa kolaI. 1891 saalaI jaUnacyaa 10 tarKolaa malaa baîrsTrcaa
iktaba imaLalaa. 11 tarKolaa [MglaMDcyaa hayakaoTa-t ADIca iSalaIMga Ba$na maaJao naava
naaoMdivalao. 12 jaUnalaa ihMdusqaanalaa prt yaoNyaasaazI inaGaalaao.
pNa maaJyaa inaraSaolaa va BaItIlaa saImaa navhtI. kayado vaacalao KroÂ pNa
vaiklaI krta yao[-la Asao malaa kaMhI ek yao} laagalaolao naahI Asao vaaTo.
yaa maaJyaa manaaovyaqaocyaa vaNa-naasaazI svatM~ p`krNa paihjao.
79 Aa%makqaa
pNa maI itlaa kzINa k$na GaotlaI. malaa vaaTlao¸ kI maI maUL pustko vaacaUna
kaZlaI paihjaot. na vaacaNao mhNajao fsavaNaUk haoya¸ Asao malaa vaaTlao. %yaamauLo maI maUL
pustko KrodI k$na KUp Kcaa-t Aalaao. raomana laa^ laîTnamaQaUna vaacaUna kaZNyaacaa
inaScaya kolaa. ivalaayatotIla maîT/@yaulaoSanasaazI maI laîTna iSaklaao haotao. %yaacaa yaa
kamaI ]pyaaoga Jaalaa. ho vaacaUna fukT gaolao naahI. dixaNa Aaif`kot raomana Dca laa^
p`maaNaBaUt maanalaa jaatao. tao samajaUna GaoNyaacyaa kamaI jaisTinayanacao vaacana malaa far
]pyaaogaI pDlao.
[MglaMDcyaa kayaVacao vaacana caaMgalaI maohnat Gao}na maI na} maihnyaat puro k$
Saklaao. karNa kI¸ baùmacao 'ka^mana laa^' cao baDo pNa saursa pustk vaacaNyaat iktI trI
vaoL gaolaa. snaolacyaa '[i@vaTI' maQyao gaaoDI vaaTlaIÂ pNa samajata samajata naakI na}
Aalao. vha[T va TyaUDrcyaa mau#ya maukdmyaMaMpOkI jao naomalaolao haoto to vaacaNyaacaI malaa maaOja
vaaTlaI¸ va to vaacaNyaapasaUna &anahI imaLalao. ivailayamsa\ AaiNa eDvaD-sa\cao sqaavar
imaLktIvarIla pustk AaiNa gauDIpcao jaMgama imaLktIvarIla pustk maI rsapUva-k vaacaU
Saklaao. ivailayamsa\cao pustk tr malaa kadMbarI[tko manaaorMjak vaaTlao. to vaacatanaa
kMTaLa vaaTlaaca naahI. kayaVacyaa pustkaMpOkI itt@yaaca AavaDInao Asao ihMdusqaanaat
AalyaanaMtr maI maonacao 'ihMdU laa^' ho pustk vaacaU Saklaao¸ pNa ihMdusqaanacyaa kayaVacaa
]llaoK yaoqao krIt naahI.
prIxaa pasa kolaI. 1891 saalaI jaUnacyaa 10 tarKolaa malaa baîrsTrcaa
iktaba imaLalaa. 11 tarKolaa [MglaMDcyaa hayakaoTa-t ADIca iSalaIMga Ba$na maaJao naava
naaoMdivalao. 12 jaUnalaa ihMdusqaanalaa prt yaoNyaasaazI inaGaalaao.
pNa maaJyaa inaraSaolaa va BaItIlaa saImaa navhtI. kayado vaacalao KroÂ pNa
vaiklaI krta yao[-la Asao malaa kaMhI ek yao} laagalaolao naahI Asao vaaTo.
yaa maaJyaa manaaovyaqaocyaa vaNa-naasaazI svatM~ p`krNa paihjao.
80 Aa%makqaa
Asaola AaiNa kahI sallaa vagaOro paihjao Asaola¸ tr ja$r yao}na BaoTt jaa." prMtu maI
%yaaMnaa kQaI tsadI idlaI navhtI. ivaSaoYa ADcaNaIKorIja %yaaMcaa vaoL GaoNao malaa pap
vaaTlao. %yaamauLo %yaa ima~acaa sallaa maanya k$na dadaBaa[-MpuZo maaJaI ADcaNa maaMDNyaacaa
malaa QaIr Jaalaa naahI.
%yaaca ka dusaáyaa kaoNyaa ima~anao malaa ima. ÍoDirk ipnkTnaa BaoTNyaacaI
saUcanaa kolaI. ima. ipnkT ka^Javao-iTvh pxaacao haoto. prMtu ihMdI laaokaMba_lacao %yaaMcao pòma
inama-L AaiNa ina:svaaqaI- haoto. puYkL ivaVaqaI- %yaaMcaa sallaa Gaot. %yaava$na %yaaMnaa p~
ilahUna maI BaoTNyaasaazI vaoL maaigatlaa. %yaaMnaI vaoL idlaa. BaoTlaao. hI BaoT kQaIhI
maaJyaa smarNaatUna gaolaolaI naahI. ima~ap`maaNao to malaa BaoTlao. maaJaI inaraSaa tr %yaaMnaI
hsaNyaavaarI naolaI. "tulaa Asao ka vaaTto¸ kI p`%yaokanao ifraojaSaa Jaaloa paihjaoÆ
ifraojaSaa ikMvaa bad\$_Ina ek¹daoGaoca haoNaar. tU Ka~I baaLga¸ kI saamaanya vakIla
vhayalaa ifraojaSaa ikMvaa bad\$i_na haoNyaacaI ja$r naahI. saamaanya pàmaaiNakpNaa¸ AaiNa
saamaanya dxata evaZyaanao manauYya vaiklaIcaa QaMda KuSaala caalavaU Sakola. sava-ca
davyaaMmaQyao kahI GaaoTaLa Asatao Asao naahI. baro¸ tuJao saamaanya vaacana iktIsao AahoÆ"
maI jaovha maaJyaa vaacanaaivaYayaI saaMigatlao tovha to kahIsao inaraSa Jaalaolao
idsalao. prMtu tI inaraSaa xaiNak haotI. lagaoca puna: %yaaMcyaa caoháyaavar hasyaCTa AalaI
va to mhNaalao¸
"tuJaI ADcaNa maI Aata samajalaao. tuJao saamaanya vaacana far kmaI Aaho.
tulaa duinayaocao &ana naahI. vaiklaacao %yaaKorIja caalaayacao naahI. tU tr ihMdusqaanacaa
[ithasahI vaacalaolaa naahIsa. vaiklaalaa manauYyasvaBaavaacaI parK AsalaI paihjao. %yaalaa
caoháyaava$na maaNasaacao AMt:krNa AaoLKta Aalao paihjao. iSavaaya p`%yaok ihMdusqaanaI
[samaalaa ihMdusqaanacyaa [ithasaacao &ana tr ja$r paihjao. yaacaa vaiklaISaI saMbaMQa naahI¸
pNa ho &ana tulaa Asalao paihjao. tU ko AaiNa ma^laosaonacao 1857 cyaa baMDacao pustkhI
vaacalaolao idsat naahI. tovaZo tr lagaoca vaacaUna TakÂ AaiNa yaa daona pustkaMcaI naavao dotao
tI maaNasaacyaa parKIsaazI vaacaUna kaZ." Asao mhNaUna la^vaoTr AaiNa Saomalapoinakcyaa
mauKsaamauid`k¹ivaVo ³ifiJaAa^gnaa^maI´varIla pustkaMcaI naavao ilahUna idlaI.
maI yaa qaaor ima~acao far AaBaar maanalao. %yaaMcyaa samaagamaat
Asatanaa trI maaJaI BaItI xaNamaa~ pLalaIÂ pNa baahor pDtaca maaJaI
GaabargauMDI puna: sau$ JaalaI. 'caoháyaava$na maaNasaalaa AaoLKayacaa' hoo vaa@ya GaaokIt
maaJaI ifkIr 81
AaiNa %yaa daona pustkaMcaa ivacaar krIt maI GarI paocalaao. dusaáyaaca idvaSaI la^vaoTrcao
pustk ivakt Gaotlao. Saomalapoinakcao %yaa dukanaat navhto la^vaoTrcao pustk vaacalaoÂ prMtu
to snaolacyaa pustkahUnahI kzINa vaaTlao vaacatanaa gaaoDIhI mhNaNyaasaarKI vaaTlaI naahI.
Sao@saipyarcyaa caoháyaacaa AByaasa kolaa¸ pNa laMDnacyaa rs%yaava$na ifrNaaáyaa
Sao@saipyaraMnaa AaoLKNyaacaI Sa@tI AalaI naahI.
la^vaoTrmaQaUna malaa &ana Asao imaLalao naahI. ima ipnkTcyaa sallyaacaa p`%yaxa
]pyaaoga malaa qaaoDaca Jaalaa¸ prMtu %yaaMcyaa snaohacaa ]pyaaoga far Jaalaa. %yaaMcaa
hasyamauK¸ ]dar caohra smarNaat iKLUna raihlaa. %yaaMcyaa saaMgaNyaavar Eawa zoivalaI¸ kI
vaiklaI krNyaasaazI ifraojaSaa maohtacaI bauiwma<aa¸ smarNaSa@tI vagaOroMcaI AavaSyakta
naahI. pàmaaiNakpNaa AaiNa kLkL evaZyaanao kama Baagaola. yaa daohaoMcao BaaMDvala
maaJyaapaSaI BarpUr p`maaNaat haoto¸ %yaamauLo Aatlyaa Aat qaaoDI AaSaa vaaTU laagalaI.
ko AaiNa ma^laosanacao pustk malaa ivalaayatot vaacaayalaa imaLalaoca naahI. pNa
to vaacaNyaacaI pihlaI saMQaI GaoNyaacaa ivacaar haota. tI [cCa dixaNa AaiÍkot purI
JaalaI. ASaa táhonao inaraSaomaQyao ikMicatsao AaSaocao imaEaNa Jaalaolao Aaho. paya kaptca
Aahot¸ ASaa isqatIt maI 'Aasaama' baaoTItUna mauMba[- baMdrI ]trlaao. baMdramaQyao samaud`
KvaLlaolaa haota. laa^McamaQaUna ]travao laagalao.
KMD 2 ra
1. rayacaMdBaa[-
SaovaTlyaa p`krNaat maI ilaihlao¸ kI mauMba[- baMdrI samaud` KvaLlaolaa haota.
jaUna¹jaulaO maihnyaaMt ihMdI mahasaagaracyaa baabatIt hI gaaoYT naohmaIcaIca Aaho. eDnapasaUna
samaudàlaa tufana haoto. savaa-Mnaa baaoT laagalaI. maIca ekTa majaa krIt haotao. tufana
pahNyaasaazI Dokvar jaa}na ]Baa rahat Asao. iBajaUnahI jaat Asao. sakaLcyaa
KaNyaacyaa vaoLI ]ta$MpOkI AamhI ek daoGaoca AsaU. Aamhalaa AaoTcaI laapSaI iptanaa
baSaI maaMDIt Ga+ Qa$na zovaavaI laagao¸ naahI tr laapSaIca maaMDIvar saaMDola ASaI isqatI
haotI.
ho baahorcao vaadL maaJyaa dRYTInao AatIla vaadLacaoca baa*ya pìtibaMba haoto.
pNa baahor vaadL AsaUnahI jyaap`maaNao maI SaaMt rahU Saklaao %yaacap`maaNao AaMtirk
vaadLaivaYayaIhI mhNata yao[-la Asao vaaTto. &atIcaa p`Sna tr haotaca. QaMVacyaa
ifikrIba_la pUvaI- ilaihlaoca Aaho. iSavaaya maI pDlaao sauQaark¸ tovha ik%yaok sauQaarNaa
manaat yaaojaUna zoivalyaa hao%yaa¸ %yaaMcaIhI kaLjaI haotI. kaLjaIcaI AaNaKI karNao
klpnaa nasataca ]%pnna JaalaI.
Aa[-laa BaoTNyaacaI malaa ]%kMza laagalaI haotI. AamhI gaaodIt paocalaao¸ tao
toqao maaJao vaDIla baMQaU hjarca haoto. %yaaMnaI Da^. maohta va %yaaMcao vaDIla baMQaU yaaMcaI
AaoLK k$na GaotlaI haotI. Da^. maohtaMcaa AaplyaakDoca ]trayalaa naoNyaacaa Aaga`h
haota. %yaap`maaNao malaa itkDoca Gao}na gaolao. ASaa táhonao ivalaayatot jaDlaolaa saMbaMQa
ihMdusqaanaathI kayama raihlaa¸ AiQak dRZ Jaalaa¸ AaiNa ]BayataMcyaa kuTUMbaamaQyaohI
psarlaa.
maatuEaIcyaa inaQanaacaI malaa vaata-hI navhtI. GarI paocalyaanaMtr malaa tI
maaihtI doNyaat AalaI¸ AaiNa snaana GaalaNyaat Aalao. malaa hI baatmaI
ivalaayatothI paocaU SaklaI AsatIÂ prMtu itcyaapasaUna malaa laagaNaara Qa@ka kmaI
82
rayacaMdBaa[- 83
krNyaacyaa [raVanao maI mauMba[-sa paocaopya-Mt malaa baatmaI laagaU na doNyaacaa vaDIla baMQaUMnaI
inaScaya kolaa haota.
maaJyaa du:Kavar maI pDdaca GaalaU [icCtao. vaiDlaaMcyaa maR%yaunao paocalaa
%yaahUnahI malaa hI baatmaI eokUna farca maaoza AaGaat paocalaa. maaJyaa manaatIla puYkL
AakaMxaa KUMTlyaa. trIhI malaa Aazvato¸ kI maI hI maR%yaUcaI baatmaI eokUna Aao@saabaao@SaI
rDlaao naahI. maI maaJao AEauhI bahutaMSaI Aava$ Saklaao¸ AaiNa jaNaU kaya maatocaa maR%yaU
GaDlaolaaca naahI ASaa táhonao raojacao vyavahar sau$ kolao.
Da^@Tr maohtaMnaI Aaplyaa GarI ik%yaok AaoLKI k$na idlyaaÂ %yaaMpOkI
ekIsaMbaMQaI ]llaoK kolyaaKorIja caalaNaar naahI. %yaaMcao baMQaU rovaaSaMkr jagajaIvana yaaMcyaa
baraobar janmaacaa ?NaanaubaMQa jamalaaÂ pNa malaa saaMgaayacao Aaho to kvaI rayacaMd Aqavaa
rajacaMd` yaaMcyaasaMbaMQaI. Da^@TraMcyaa vaDIla baMQaUMcao to jaava[- haoto¸ AaiNa rovaaSaMkr
jagajaIvanacyaa poZIcao BaagaIdar va savaa-Qaar haoto. %yaavaoLI %yaaMcao vaya pMcavaIsa vaYaa-Mvar
navhto¸ trIhI to caairHyavaana AaiNa &anaI Aahot ho pihlyaaca BaoTImaQyao maaJyaa laxaat
Aalao. %yaaMnaa laaok SatavaQaanaI samajat. SatavaQaanaacao maasalao pahNyaasa Da^. maohtaMnaI
malaa saucaivalao. maI maaJyaa BaaYaa&anaacaa saaza irkamaa kolaa AaiNa kvaIMnaI maI saaMigatlaolao
Sabd jyaa Ëmaanao saaMigatlao haoto %yaa Ëmaanaoca baaolaUna daKivalaoÑ yaa Sa@tIba_la malaa hovaa
vaaTlaaÂ prMtu tovaZyaava$na maI %yaaMcyaa BajanaI laagalaao naahI. maaJao mana hrNa krNaaáyaa
gaaoYTIcaI maaihtI malaa maagaahUna JaalaI. tI gaaoYT mhNajao %yaaMcao ivastRt Saas~&ana¸ Sauw
caairHya AaiNa Aa%madSa-na krNyaacaI %yaaMcaI tIva` ]%kMza. Aa%madSa-naasaazIca to Aaplao
jaIvana vyatIt krIt haoto¸ Asao puZo malaa idsaUna Aalao.
hsataM rmataM p`gaT hir doKuM ro È
1 2
maa$M jaIvyauM safL tva laoKUM roÈ
3
mau@tanaMdnaao naaqa ibaharI roÈ
4
AaoGaa jaIvanadaorI AmaarI roÈ
ho mau@tanaMdacao vacana %yaaMcyaa taoMDI tr Asaoca¸ pNa to %yaaMcyaa )dyaavarhI
kaorlaolao haoto.
----------------------------------
1. maaJao jaIvana 2. tovha 3. [-Svarvaacak naama 4. AamacaI
84 Aa%makqaa
svat: hjaarao $pyaaMcyaa rkmaocaa vyaapar krItÂ iháyaa¹maao%yaaMcaI parK

krItÂ vyaaparatlaI kaoDI saaoDvaItÂ pNa ha %yaaMcaa mau#ya ivaYaya navhta. %yaaMcaa
ivaYaya¹%yaaMcaa pu$Yaaqa- Aa%maAaoLK¹hirdSa-na haca haota. %yaaMcyaa poZIvar [tr kaoNa%yaa
vastU AsatIla ikMvaa nasatIlahIÂ pNa eKado Qaaima-k pustk AaiNa raojainaSaI hI
AsaayacaIca. vyaaparacaI baaolaNaI purI JaalaI¸ kI Qama-ga`Mqa ]GaDIt ikMvaa raojainaSaI
Aqavaa iTpNavahI ]GaDIt . %yaaMcyaa laoKaMcaa jaao saMga`h pìsaw Jaalaa Aaho¸ %yaatIla
bahutok Baaga yaa iTpNavahIva$naca Gaotlaolaa Aaho. jaao manauYya laaKao $pyaaMcyaa saaOVaMcyaa
gaaoYTI baaolaUna Jaalyaavar lagaoca Aa%ma&anacyaa gaUZ gaaoYTI ilahayalaa basatao¸ tao jaatIcaa
vyaaparI navho¸ tr Sauw &anaI haoya. %yaaMcyaa baabatIt ASaa táhocaa AnauBava malaa ekca
vaoLa navho¸ pNa Anaok vaoLa Aalaa. malaa %yaaMcaI vaR<aI ivacailat JaalaolaI kQaIhI
AaZLlaI naahI. maaJyaa¹%yaaMcyaa saMbaMQaat %yaaMcyaa fayaVacaI kahI baaba navhtI. maI
%yaaMcyaa AtI inakT saMbaMQaat raihlaao. %yaavaoLI maI BaukokMgaala baîrsTr haotao. maI kQaI
%yaaMcyaa dukanaavar gaolaao¸ tr maaJyaapaSaI Qaaima-k gaaoYTIKorIja to [tr kaoNatIca gaaoYT
baaolat nasat. %yaavaoLI jarI maaJyaa AayauYyaatIla Qyaoya na@kI Jaalao navhto¸ ikMvaa
saamaanyapNao Qaaima-k cacao-ba_la malaa AavaD vaaTt haotI AsaohI mhNata yaoNaar naahI¸ trI
pNa rayacaMdBaa[-Mcyaa Qaaima-k cacao-ba_la malaa far AavaD vaaTo. %yaanaMtr Anaok Qamaa-caayaa-
MSaI maaJaI gaaz pDlaI Aaho. p`%yaok Qamaa-cyaa Aacaayaa-Mnaa BaoTNyaacaa maI p`ya%na kolaolaa
AahoÂ prMtu maaJyaavar rayacaMdBaa[-naI jaI Cap paDlaolaI Aaho¸ tI dusaáyaa kaoNaIhI
paDlaolaI naahI. %yaaMcaI ik%yaok vacanao maaJyaa )dyaalaa jaa}na iBaDt. %yaaMcyaa
bauwIba_la malaa Aadr vaaToÂ %yaaMcyaa pàmaaiNakpNaaba_lahI ittkaca vaaTo. AaiNa
%yaava$na malaa Ka~I haotI kI to malaa [radapUva-k AaDvaaTonao naoNaar naahIt¸ va manaat
Asaola toca baaolatIla. %yaamauLo maaJyaa AaQyaai%mak ADcaNaIcyaa p`saMgaI maI %yaaMcaa AaEaya
Gaot Asao.
rayacaMdBaa[-Mba_la malaa [tka Aadr vaaTt AsatanaahI %yaaMnaa maaJao Qama-gau$
yaa naa%yaanao Aaplyaa )dyaat maI sqaana do} Saklaao naahI. gau$caa maaJaa SaaoQa AjaUnahI
caalaUca Aaho.
ihMdU Qamaa-nao gau$pdalaa jao mah<va idlao Aaho¸ to malaa sava-svaI maanya Aaho.
gau$iSavaaya &ana ASa@ya Aaho¸ ho vaa@ya bahutaMSaI Kro Aaho. AxarAaoLK k$na
doNaara iSaxak AQa-kccaa Asalaa trI kama caalaU SakolaÂ prMtu Aa%madSa-na
saMsaarp`vaoSa 85
k$na dotao mhNaNaara ApUNa- AsaUna caalaNaar naahI. gau$caI pdvaI saMpUNa- &anyaalaaca dota
yao[-la. gau$cyaa SaaoQaamaQyaoca %yaacao fLhI raihlaolao Aaho. karNa kI iSaYyaalaa
svat:cyaa laayakInau$p gau$ BaoTtao. tSaI yaaogyata pàPt krNyaasaazIca sava- Sa@tIinaSaI
JaTNyaacaa p`%yaok saaQakalaa AiQakar AahoÂ saaQak yaacaa Aqa-ca tao. %yaa p`ya%naacao
fL [-SvaraQaIna Aaho.
mhNaUna jarI maI rayacaMdBaa[-Mnaa Aaplyaa )dyaacao svaamaI banavaU Saklaao naahI¸
trIhI %yaaMcaa AaEaya malaa vaoLaovaoLI ksaa imaLt gaolaa to Aaplyaalaa yaapuZo idsaolaca.
yaoqao evaZo saaMgaNao puro Aaho¸ kI maaJyaa jaIvanaavar gaaZ pirNaama krNaaro AaQauinak pu$Ya
tIna Aahot. rayacaMdBaa[-MnaI Aaplyaa p`%yaxa samaagamaanao¸ Ta^lsTa^yanao 'vaOkuMz tuJyaa )dyaat
Aaho¸' (The Kingdom of God Is Within You) naavaacyaa pustkanao
AaiNa risknanao 'savaao-dya' (Unto This Last) naavaacyaa pustkanao malaa maugQa kolao
Aaho. prMtu *yaa p`saMgaacao vaNa-na %yaa %yaa sqaLI yao[-la.
2. saMsaarp`vaoSa
vaDIla baMQaUMnaI tr maaJyaa BarvaSaavar iktI trI manaaorajyao rcalaI haotI.
%yaaMnaa pOSaacaa¸ kItI-caa AaiNa huVacaa laaoBa iktI trI haota. %yaaMcao )dya baadSaahI
haoto. %yaaMcyaa ]darpNaacao ]QaLp+ImaQyao pya-vasaana haot Asao. %yaamauLo tsaoca %yaaMcyaa
BaaoLopNaamauLo %yaaMnaa maO~I jamaivaNyaasa vaoL laagat nasao. yaa ima~vagaa-maaf-t to maaJyaasaazI
davao imaLvaUna AaNaNaar haoto. maI KUp pOsao kmaivaNaar Asao %yaaMnaI zrvaUnaca Taklao haoto
AaiNa %yaacyaa AaQaaravar Garcyaa Kcaa-cao p`maaNa vaaZvaUna zovalao haoto. maaJyaasaazI
vaiklaIcao xao~ tyaar krNyaacyaa kamaIhI %yaaMnaI AaplyaakDUna baakI zoivalaI navhtI.
&atIcaa JagaDa tyaarca haota. daona pxa pDlao haoto. eka pxaanao malaa
lagaoca jaatIt GaotlaoÂ dusara pxa na GaoNyaaba_la Ba@kma raihlaa. malaa jaatIt GaoNaaáyaa
pxaacao samaaQaana krNyaasaazI vaDIla baMQaU rajakaoTlaa jaaNyaapUvaI- malaa naaiSaklaa Gao}na
gaolao. toqao gaMgaasnaana krivalao AaiNa rajakaoTlaa paocataca &aitBaaojana Gaatlao.
malaa ho kahIca AavaDlao naahI. vaDIla baMQaUMnaa maaJyaaba_la KUp pòma vaaTt
Asao. maaJaI %yaaMcyaaba_lacaI AadrbauwIhI ittkIca ]%kT haotI ASaI maaJaI
86 Aa%makqaa
Ka~I Aaho¸ mhNaUna %yaaMcaI [cCa Aa&a$p samajaUna maI yaM~ap`maaNao DaoLo imaTUna %yaaMcyaa
[cCop`maaNao krIt gaolaao,. evaZyaanao jaatIcao samaaQaana Jaalao.
Jyaa pxaanao malaa vaaLIt Taklao haoto¸ %yaat p`vaoSa imaLivaNyaacaa maI kQaI
p`ya%nahI kolaa naahI. %yaacap`maaNao jaatIcyaa kaoNaahI SaozjaIivaYayaI maaJyaa manaat lavamaa~
ËaoQahI Aalaa naahI. maaJyaakDo itrskaryau@t dRYTInao pahNaaro %yaaMmaQyao kahIjaNa haoto.
%yaaMcyaaSaIhI maI nama`Baavaanao vaagat Asao. &atIcyaa baihYkaracyaa zravaalaa saMpUNa-pNao maana
dot Asao. maaJyaa saasaU¹saasaáyaakDo ikMvaa baihNaIkDo paNaIhI pIt nasao. tI malaa gauPt
rItInao Kayalaa Pyaayalaa Vayalaa tyaar AsatÂ pNa jaI gaaoYT ]GaDpNao krta yaot naahI¸
tI lapUna CpUna krNao maaJyaa manaalaaca maanya hao[-naa.
maaJyaa yaa vat-naacaa pirNaama Asaa Jaalaa kI &atIkDUna kQaI ksalaahI
]psaga- Jaalyaacao malaa smart naahI. evaZoca navho¸ pNa &atIcyaa eka BaagaakDUna
AjaUnahI maI kayadoSaIr dRYTyaa baihYkRtca Aaho¸ trI %yaaMcyaakDUnahI malaa Aadr va
]darta AnauBavavayaasa imaLalaI Aahot. %yaaMnaI malaa maaJyaa kayaa-maQyao madthI kolaI
AahoÂ AaiNa &atIcyaa dRYTInao kahI kravao ASaI maaJyaapasaUna %yaaMnaI ApoxaahI zovalaolaI
naahI. maaJaI samajaUt Aaho¸ kI ha maQaur pirNaama ApìtkaramauLoca GaDUna Aalaa. &atIt
saamaIla haoNyaacaa maI p`ya%na kolaa Asata¸ AaNaKI tDa paaDNyaacaa p`ya%na kolaa Asata¸
&aitbaMQaUMnaa ~asa idlaa Asata¸ tr to Ka~Inao maaJyaaiva$w ]zlao Asato¸ AaiNa maI
ivalaayatohUna yaotaca tTsqa va AilaPt rahNyaaeovajaI laTpTI krNyaat caUr hao}na
Asa%yaacaa purskta- banalaao Asatao.
p%naIbaraobarcaa maaJaa saMbaMQa AjaUnahI maaJaI [cCa haotI tsaa banalaa naahI.
maaJaa ma%sarI svaBaava maI ivalaayatothI zovaUna yao} Saklaao naahI. hrek baabatIt maaJaI
QausafUsa AaiNa saMSayaI vaR<aI caalaU AsaayacaI¸ %yaamauLo maaJyaa manaacyaa [cCa malaa par
paDta Aalyaa naahIt. p%naIlaa Axar&ana Asalaoca paihjao AaiNa maIca to do[-na Asaa
ivacaar kolaa haota. prMtu maaJyaa ivaYayaasa@tIpuZo to kama baajaUlaaca pDlao¸ AaiNa maI
maaJyaa kmakuvatpNaacaa raga maI p%naIvar kaZlaa. ek p`saMga tr Asaa Aalaa¸ kI maI
itlaa maahorI laavaUna idlaIÂ AaiNa KUpSaI pIDa idlyaanaMtr puna: ek~ rahU doNyaacao kbaUla
kolao. yaat maaJaIca kovaL naadanaigarI haotI ho maagaUna maaJyaa laxaat Aalao.
saMsaarp`vaoSa 87
maulaaMnaa laavaayacyaa vaLNaasaMbaMQaIhI malaa sauQaarNaa kravayaacyaa hao%yaa. vaDIla

baMQaUMnaa maulagao haoto¸ AaiNa maIhI ek lahanagaa maulagaa zovaUna gaolaao¸ tao Aata caar vaYaa-caa
vhayalaa Aalaa haota. yaa maulaaMkDUna vyaayaama krvaayacaa¸ %yaaMnaa majabaUt banavaayacaI AaiNa
Aaplyaa sahvaasaat zovaayacaI Asaa ivacaar haota. baMQaUMcaIhI yaa kamaI sahanaUBaUtI haotI.
kahI AMSaI maI yaa baabatIt saflata imaLvaU Saklaao. maulaaMcaa sahvaasa malaa far AavaDo¸
AaiNa %yaaMcyaabaraobar ivanaaod krNyaacaI savaya AVappya-Mt kayama Aaho. tovhapasaUnaca
malaa vaaTt Aalao Aaho¸ kI lahana maulaaMcaa yaaogya iSaxak haoNyaajaaogao maI kama k$
Sakona.
KaNyaaipNyaacyaa baabatIt sauQaarNaa krNao tr AavaSyakca haoto. Garat
caha¹ka^fInao jaagaa pTkavalaI haotI. baMQaUMnaa vaaTlao¸ kI Baa} ivalaayatohUna yaoNaar¸
%yaapUvaI- ivalaayatcao qaaoDo trI vaatavarNa GarI tyaar k$na zovalao paihjao. %yaamauLo icanaI
maatIcaI BaaMDI¸ caha vagaOro jyaa vastU Aamacyaa GarI pUvaI- Asalyaaca trI AaOYaQaasaazI
ikMvaa kaoNaI tsaaca pahuNaa Aalaa¸ tr %yaacyaasaazI vaaprlyaa jaat Asat¸ %yaa Aata
sara-sa savaa-MsaazI p`caarat Aalyaa. yaa Agaaodrcyaaca vaatavarNaat AaNaKI maI Aaplyaa
'sauQaarNaa' Gao}na Aalaao. AaoTcyaa kNakocaI laapSaI daKla JaalaIÂ caha¹ka^fIeovajaI
kaokao pNa. 'eovajaI' ho naavaapurtoca. caha¹ka^fIcyaa jaaoDIlaa AaNaKI kaokao Aalaa.
baUTpayamaaojyaaMnaI vasaaht kolaIca haotI. maI kaoTpaTlaaoNaIna Gar punaIt kolao²
ASaa p`karo Kca- vaaZt caalalaa. navao navao p`kar sau$ Jaalao. GarI paMZra
h<aI baaMQalaaÂ pNa Kca- kaozUna AaNaayacaaÆ rajakaoTlaa lagaoca QaMda sau$ kolaa tr hsao
maa~ vhayacao. rajakaoTat pasa Jaalaolyaa vaiklaaMiva$w ]Bao rahNyaapurto maaJyaajavaL
&ana naahI AaiNa fI maa~ %yaaMcyaa dsapT paihjaoÑ malaa vakIla naomaayalaa Asaa kaoNata
vaoDa ASaIla tyaar haoNaarÆ ikMvaa eKada Asaa vaoDpa inaGaalaa mhNaUna maIhI kaya maaJyaa
A&anaat AaNaKI pàOZIcaI va fsavaoigarIcaI Bar GaalaUna maaJyaa maaqyaavarIla jagaacyaa
kjaa-caa baaojaa vaaZvaavaaÆ
ima~maMDLIMcaa Asaa sallaa pDlaa¸ kI maI qaaoDo idvasa mauMba[-laa jaa}na
hayakaoTa-caa AnauBava Gyaavaa¸ va ihMdusqaanacyaa kayaVacaa AByaasa kravaa.
vaiklaIcao kama kaya imaLola to imaLivaNyaacyaa KTpTIt rahayacaoca.
maI mauMba[-laa jaayalaa inaGaalaao. ibaáhaD qaaTlao. AacaarI zovalaa. maaJaI
vaiklaIt gatI caalat haotI¸ ittptca %yaa AacaaáyaacaI svayaMpakat caalat
haotI. baàmhNa haota. maI %yaalaa naaokracyaa naa%yaanao zovalaaca navhta. ha
88 Aa%makqaa
baàmhNa snaana krayacaa¸ pNa pMcaa Qauvaayacaa naahI. pMcaa maLkT¸ jaanavao maLlaolao¸
Saas~aByaasaacao naavahI naahI. jaast caaMgalaa AacaarI AaNaayacaa kaozUnaÆ
"ksao kaya rivaSaMkr¸³%yaacao naava rivaSaMkr haoto.´ svayaMpak krta yaot
naahI tr naahI¸ saMQyaa vagaOro trIÆ"
"kaya Baa[-saaba¸ saMQyaa¹tp-Na¸ Kaoro¸ kudLI¸ KTkrma\³YaTkma-´ AamhI
Asalaoca BaomaNa ³baàmhNa ´. tumacyaasaar#yaaMnaI AaEaya idlaa¸ tr Aamacao caalaayacao.
naahI tr AKorIlaa SaotI tr kuz gaolaI naahI."
maI samajalaao. malaaca rivaSaMkrlaa iSakvaUna tyaar kolaa paihjao. vaoL puYkL
Asaoca. AQaa- svayaMpak rivaSaMkr krI AaiNa AQaa- maI. ivalaayatotIla Annaaharacao
p`yaaoga [kDohI caalaivalao. ek sTaovh ivakt AaNalaa. maI svat: pMi@tBaod paLIt
navhtaoca. rivaSaMkrlaahI pM@tIcaa Aaga`h navhta. %yaamauLo AamacaI jaaoDI zIk jamalaI.
maa~ ek ADcaNa haotI. tI hI kI rivaSaMkranao gailacCpNaacaI saaobat na saaoDNyaacaI
AaiNa svayaMpak svacC na zovaNyaacaI jaNaU Sapqa GaotlaI haotI.
pNa malaa caar¹paca maihnyaaMhUna AiQak kaLpya-Mt mauMba[-t rahta yaoNyaasaarKo
navhtocaÂ karNa Kca- vaaZlaa AaiNa kmaa[- kahIca naahI.
ASaa táhonao maI saMsaarat p`vaoSa kolaa,. baîrsTrI malaa nakaoSaI vaaTU laagalaI.
AvaDMbar maaozo¸ &ana Alp. jabaabadarIcyaa jaaiNavaonao maaJaI CatI dDpUna gaolaI.
3. pihlaa mau k dmaa
mauMba[-t eka baajaUnao kayaVacaa AByaasa sau$ kolaa. dusarIkDUna Aaharacao

p`yaaogaÂ AaiNa %yaat maaJyaabaraobar vaIrcaMd gaaMQaI saamaIla Jaalao. itsarI gaaoYT mhNajao
baMQaUMcao maaJyaasaazI kamao imaLivaNyaacao p`ya%na sau$ Jaalao.
kayaVacaa AByaasa maMd gatInao caalalaa haota. isaivhla pàosaIjar
kaoD kahI kolyaa Dao@yaat ]tronaa. puravyaacaa kayada bara vaaTlaa. vaIrcaMd
gaaMQaI saaîlaisaTr haoNyaacaI tyaarI krIt haoto. saahijakca to vaiklaaMsaMbaMQaI
puYkL gaaoYTI saaMgat. ifraojaSaaMcyaa huYaarIcao karNa kayaVacao %yaaMcao AgaaQa
&ana. 'eivhDnsa A^@T' tr %yaaMnaa taoMDpazca Aaho. bai<asaavyaa klamaavarIla ekna\
ek maukdmao %yaaMnaa maahIt Aahot. bad$_InacaI bauiwma<aa tr evaZI Aaho¸ kI
pihlaa maukdmaa 89
jajjasauwa %yaaMcyaapuZo idpUna jaatat. AaplaI baajaU maaMDNyaacaI %yaaMcaI Sa@tI Ad\Baut
Aaho.
ASaa táhocyaa maharqyaaMcyaa gaaoYTI eoko¸ tsatsao maaJao Avasaana AiQakca
Kcao.
"baîrsTr kaoTa-t paca¹saat vaYaa-Mpya-Mt jaaMBayaaca dot basalaa¸ tr %yaat
AaScaya- vaaTNyaasaarKo kahIca naahI. mhNaUna tr maI saaîlaisaTr haoNyaacao yaaojalao. tIna
ek vaYaa-AKor tumhI Aaplyaa Kcaa-purto kmaavaU laagalaa trI puYkL mhNata yao[-la."
dr maihnyaagaiNak Kca- vaaZt jaa[-. baahor baîrsTrcaI paTI laavaayacaI AaiNa
Aat baîrsTrI krNyaasaazI tyaarI krIt basaayacaoÑ maaJao mana yaa daonhI gaaoYTIMcaa maoL
kahI kolyaa basavaU Sakonaa. %yaamauLo maaJao vaacanahI vyaga` ica<aanao caalalao haoto.
puravyaacyaa kayaVamaQyao mana kahIsao rmalyaacao maI pUvaI- saaMigatlaoca Aaho. maonacaa 'ihMdU laa^'
KUp AavaDInao vaacalaa. pNa maukdmaa caalaivaNyaacaI ihMmat AalaI naahI. maaJao du:K
kaoNaalaa saaMgaavaoÆ saasarI gaolaolyaa navavaQaUp`maaNao maaJaI isqatI JaalaIÑ
[t@yaat¸ mamaIbaa[-caa davaa maaJyaa naiSabaI Aalaa. smaa^laka^Ja kaoTa-t jaayacao
haoto.
"dlaalaalaa kimaSana Vavao laagaola."
maI saaf naakarlao.
"pNa faOjadarI kaoTa-t maurlaolao EaI……….maihnyaalaa tIna¹caar hjaar
paDNaaro¸ tohI kimaSana dotat."
"pNa malaa kuzo %yaaMcyaa taoDIcaa vhayacao AahoÆ malaa drmaha 300 $pyao
imaLalao trI bassa haotIla. vaiDlaaMnaa kuzo jaast imaLt haotoÆ"
"pNa to idvasa gaolao. mauMba[-caa Kca- maaoza. vyavaharakDohI paihlao paihjao."
maI maaJyaa inaQaa-rapasaUna ANaumaa~ ZLlaao naahI. kimaSana naahIca idlao¸ trIhI
mamaIbaa[-cao kama imaLalaoca. kama saaopo haoto. malaa davaa tyaar krNyaaba_la $. 30
imaLalao. davaa ek idvasaahUna AiQak vaoL caalaNyaasaarKa navhta.
smaa^laka^Ja kaoTa-t AapNa pihlyaanaoca pa}la Taklao. maI pìtvaadItfo-
haotao¸ %yaamauLo malaa ]laTtpasaNaI krayacaI haotI. maI ]Baa raihlaao Kra¸ pNa paya
kapU laagalao¸ Daoko if$ laagalao , malaa vaaTo kaoT-ca ifrto Aaho. p`Sna ivacaar¹
90 Aa%makqaa
Nyaacao saucaoca naa. nyaayaaQaISa hsalao AsatIla. vaiklaaMnaa tr gaMmat vaaTlaIca AsaNaar.
pNa maaJyaa dRYTIlaa kuzo kaya idsato AahoÆ
maI basalaao. dlaalaalaa saaMigatlao¸ "ho kama maaJyaanao naahI caalavaNaarÂ
pTlaaMnaa naomaa. malaa idlaolaI fI prt Gyaa." pTolaaMnaa %yaaca idvasaacao ekavanna $pyao
do}na naomalao. %yaaMnaa tao davaa KoLasaarKa haota.
maI pL kaZlaa. AiSalaacaa jaya Jaalaa kI prajaya tao malaa smart naahI.
malaa Sarma vaaTlaI. purI ihMmat vaaTU laagaopya-Mt davaa na GaoNyaacaa maI inaScaya kolaa¸ AaiNa
dixaNa AaiÍkot jaa[-pya-Mt kaoTa-t gaolaaoca naahI. ha inaScaya paLNyaasaazI
saMklpbaLacaI mauLIca ja$r navhtI. svat:caa davaa bauDivaNyaasaazI tao maaJyaa svaaQaIna
krayalaa kaoNa basalao AahoÆ Aqaa-t inaScaya kolaa nasata¸ trIhI kaoNaI malaa kaoTa-t
jaaNyaacaI tsadI idlaI nasatIÑ
pNa AaNaKI ek kama mauMba[-t imaLayacao haoto Kro. ho kama Aja- tyaar
krNyaacao haoto. eka garIba mausalamaanaacaI jamaIna paorbaMdrat jaPt JaalaI haotI. maaJyaa
vaiDlaaMcao naava maahIt AsalyaamauLo %yaaMcyaa baîrsTr icarMijavaakDo tao Aalaa. malaa %yaacaa
pxa laMgaDa idsalaa¸ pNa maI %yaacaa Aja- tyaar krNyaacao haoto. eka garIba mausalamaanaacaI
jamaIna paorbaMdrat jaPt JaalaI haotI. maaJyaa vaiDlaaMcao naava maahIt AsalyaamauLo %yaaMcyaa
baîrsTr icarMijavaakDo tao Aalaa. malaa %yaacaa pxa laMgaDa idsalaa¸ pNa maI %yaacaa Aja-
tyaar k$na doNyaacao kbaUla kolao. Cpa[-caa Kca- tovaZa AiSalaanao Vayacaa haota. maI
Aja- tyaar kolaa. ima~maMDLIMnaa vaacaUna daKivalaa. %yaaMnaa psaMt pDlaa. %yaamauLo malaa
kahIsaa Aa%maivaSvaasa Aalaa¸ kI maI Aja- tyaar krNyaapurta trI laayak hao[-na ¹ haotao
pNa Kra.
pNa maaJaa ]Vaoga vaaZt caalalaa. fukTcao Aja- ilahUna doNyaacaa QaMda kolaa
Asata¸ tr kama BarpUr imaLalao Asato KroÂ pNa tovaZyaanao duparcaI saaoya qaaoDIca
haoNaarÑ
maI Asao yaaojalao¸ kI malaa iSaxakacao kama jauLola Kro. [Mga`jaIcaa AByaasa maI
caaMgalaa kolaa haota. %yaamauLo eKaVa SaaLot maîT/@yaulaoSana @laasalaa [Mga`jaI iSakivaNyaacao
kama imaLalao tr iSakvaavao. kaya imaLoala tovaZocaÑ
maI vat-maanap~at jaaihrat vaacalaI. "paihjao¸ [Mga`jaI iSaxak. raoja ek
tasa. pgaar $. 75." hI eka p`#yaat hayaskUlacaI jaaihrat haotI. maI Aja-
kolaa. malaa samaxa BaoTNyaacaI Aa&a JaalaI. maI maaozyaa ]%kMzonao gaolaaoÂ pNa ipìnsapa^laaMnaa
jaovha maI baI. e. naahI Asao samajalao tovha %yaaMnaI idlaigarI p`diSa-t k$na malaa rjaa
idlaI.
pihlaa maukdmaa 91
'pNa maI laMDnacaI maîT/@yaulaoSana psaar kolaI Aaho. maaJaI dusarI BaaYaa laîTna
haotI."
"to Kro¸ pNa AamhaMlaa ga`^jyaueTca paihjao."
maaJaa ina$paya Jaalaa. maaJao hatpaya gaLalao. vaDIla baMQaUhI kaLjaIt
pDlao. AamhI ]BayataMnaI ivacaar kolaa¸ kI mauMba[-t AiQak vaoL GaalaivaNao inarqa-k AahoÂ
maI rajakaoTmaQyaoca isqar vhavao. baMQaU svat: Kalacyaa payarIvarcao vakIla haotoÂ malaa
qaaoDobahut trI Aja- ilaihNyaacao kama do} Saklaoca Asato.rajakaoTcaa GarKca- caalaUca
haota¸ %yaamauLo mauMba[-cao ibaáhaD ]zivalyaanao puYkLsaa Kca- vaacaNaar haota. malaa ha
ivacaar AavaDlaa. saha ek maihnao raihlyaanaMtr mauMba[-cao ibaáhaD ]zvalao.
mauMba[-maQyao rahat haotao¸ %yaa maudtIt maI raoja hayakaoTa-t jaat Asao. pNa toqao
kahI iSaklaao Asao saaMgavat naahI. iSakNyaa[tkI samajathI navhtI. ik%yaok vaoLa tr
davaa samajat nasao ikMvaa %yaacyaakDo laxa laagat nasao¸ tovha Dula@yaahI Kat Asao.
[trhI Dula@yaa KaNaaro jaaoDIdar BaoTt¸ %yaamauLo maaJaI laaja hlakI hao[-. SaovaTI tr
hayakaoTa-t basaUna Dula@yaa KaNao hI ek f^Sanaca Aaho Asao samajaNyaasa hrkt naahI
Asao vaaTU laagalao. maga tr laajaocao p`yaaojana ]rlao naahI.
hllaIcyaa kaLIhI maaJyaasaarKo baokar baîrsTr jar kaoNaI mauMba[-t Asalao¸ tr
%yaaMcyaasaazI ek lahanasaa AnauBava yaoqao namaud k$na zovatao.
igargaaMvaat ibaáhaD haotoÂ trI pNa maI @vaicatca kQaI gaaDIBaaDyaacaa Kca-
krIt Asao. T/^mamaQyaohI @vaicatca basao. igargaaMvaahUna bahuQaa naohmaI caalatca jaat AsaoÂ
%yaalaa caaMgalaI pMcaocaaLIsa imainaTo laagat. AaiNa prt GarIhI ibanacaUk payaIca yaot
Asao. idvasaacao }na laagao to sahna krNyaacaI Sa@tI kmaavalaI haotI. ASaa táhonao maI
puYkL pOsao vaacaivalao. AaiNa mauMba[-t maaJao puYkL snaohI AajaarI pDt¸ pNa maI ekhI
idvasa AajaarI pDlyaacao malaa smarNa naahI. pOsao kmavaU laagalaao¸ tovhahI ASaa táhonao
Aaîfsaat payaI jaaNyaacaI savaya maI SaovaTpya-Mt kayama zoivalaI. %yaacaa laaBa malaa
AajaimatIpya-Mt imaLt Aaho.
4. pihlaa ApGaat
mauMba[-hUna inaraSa hao}na rajakaoTlaa gaolaao. inaraLI kcaorI ]GaDlaI. gaaDo
qaaoDobahut roTlao. Aja- ilaihNyaacao kama imaLU laagalaoÂ AaiNa drmaha sarasarI tInaSao
$pyaaMcaI pàPtI hao} laagalaI. ho Aja- ilaihNyaacao kama imaLU laagalao %yaacao karNa maaJaI
huSaarI navho¸ tr vaiSalaa hoca haoya. vaDIla baMQaUMcyaa BaagaIdaracaa vaiklaIt caaMgalaa jama
basalaolaa haota. %yaacyaakDo maaozyaa mah%vaacao Aja- ilaihNyaasaazI yaot¸ ikMvaa jao %yaaMnaa
mah<vaacao vaaTt¸ to maaozyaa baîrsTraMkDoca jaat. %yaaMcao garIba ASaIla Asat %yaaMcao Aja-
tyaar krNyaacao kama malaa imaLo.
mauMba[-maQyao kimaSana na doNyaacaa maaJaa inaQaa-r haota¸ tao yaoqao maaoDlaa Asao
mhNata yao[-la. daona izkaNacyaa pirisqatItIla Baod malaa samajaavaUna saaMgaNyaat Aalaa.
tao Asaa :¹ mauMba[-t dlaalaalaa pOsao doNyaacaa p`Sna haotaÂ yaoqao vaiklaalaa Vayacao haoto.
mauMba[-p`maaNao yaoqaohI sava- baîrsTr¸ ekhI Apvaad na saaoDta¸ ASaa táhonao Amauk T@ko
dotat Asao malaa saaMgaNyaat Aalao. maaJyaa baMQaUMcyaa yaui@tvaadalaa maaJyaajavaL jabaaba
Vayalaa navhta. "Asao pha kI¸ maI dusaáyaa vaiklaacaa BaagaIdar Aaho. AamacyaakDo
yaoNaaáyaa kamaapOkI tulaa doNyaasaarKo maukdmao AsatIla to doNyaakDo maaJaI p`vaR<aI
AsaNaarcaÂ pNa jar tU tuJyaa fIcaa ihssaa maaJyaa BaagaIdaralaa idlaa naahIsa¸ tr maaJaI
isqatI iktI cama%kairk hao[-la baroÆ AapNa ek~ rahtao %yaaAqaI- tulaa imaLNaaáyaa
fIcaa ihssaa malaa imaLNaarca. prMtu maaJyaa BaagaIdaralaa kayaÆ baro¸ %yaanao taoca maukdmaa
dusarIkDo idlaa¸ tr maa~ %yaalaa ihssaa imaLNaarca." yaa yaui@tvaadanao maI fsalaao. malaa
vaaTlao¸ kI jar malaa baîrsTrI krayacaI Asaola¸ tr Asalyaa kamaamaQyao kimaSana na
doNyaacaa Aaga`h maI caalavata kamaa nayao. maI narma Aalaao. maI maaJyaa manaacaI samajaUt
kolaI ikMvaa spYT Sabdat saaMgaayacao¸ tr manaalaa fsavalao. prMtu yaaKorIja [tr
kaoNa%yaahI kamaabaabat maI kimaSana idlyaacao malaa smart naahI.
maaJao Aaiqa-k gaaDo ksaobasao caalalao Kro¸ pNa AayuaYyaatIla pihlaa tDaKa
yaaca saumaarasa imaLalaa. ibaìTSa AMmaladar mhNajao kaya ho maI kanaaMnaI eokt AsaoÂ
saaxaat AnauBavaNyaalaa malaa Aata imaLalao.
92
pihlaa ApGaat 93
paorbaMdrcyaa maajaI raNaasaahobaaMnaa gaadI imaLalaI¸ %yaapUvaI- maaJao baMQaU %yaaMcao maM~I
va sallaagaar haoto. %yaa maudtIt raNaasaahobaManaa gaOrsallaa idlyaacaa Aaraop %yaaMcyaavar
haota. tI ifyaa-d %yaavaoLcyaa paoilaiTkla ejaMTpuZo AalaI haotI¸ AaiNa %yaaMcaa maaJyaa
baMQaUMiva$Qd ga`h hao}na raihlaa haota. ho Amaladar malaa ivalaayatot BaoTlao haoto. toqao
%yaaMnaI maaJyaaSaI caaMgalaI maO~I kolaI haotI Asao mhNaavayaasa hrkt naahI. baMQaUMcaa ivacaar
pDlaa¸ kI yaa AaoLKIcaa fayada Gao}na maI paoilaiTkla ejaMTlaa daona Sabd saaMgaavao
AaiNa %yaaMcaI krNyaat AalaolaI BalatIca samajaUt dUr krNyaacaa p`ya%na kravaa. malaa hI
gaaoYT ibalakUla psaMt pDlaI naahI. ivalaayatcyaa ta%pur%yaa AaoLKIcaa maI fayada Gaota
kamaa nayao. maaJyaa baMQaMUnaI kahI gaOrkR%ya KraoKrca kolao Asalyaasa maaJaI iSafarsa kaya
kamaacaIÆ kolao nasaola tr rItsar Aja- kravaa ikMvaa svat:cyaa inadao-YaIpNaavar ivaSvaasa
zovaUna inaQaa-st rahavao. ho mhNaNao baMQaUMnaa pTonaa. "tulaa kazovaaDcaI AaoLK naahI.
jagaacaI pNa tulaa maaihtI vhayacaI Aaho. [kDo sagaLI vaSaIlyaacaI kamao. tuJyaasaarKa
Baa} Asatanaa¸ tuJyaa AaoLKIcyaa AmaladarapaSaI qaaoDI iSafarsa krNyaacaa p`saMga
pDlaa Asata jar tU caukvaacaukva kolaIsa¸ tr to yaaogya mhNataM yaoNaar naahI."
baMQaUMcao mhNaNao naakbaUla krvaonaa. ijavaavar yaot AsatahI gaolaao. malaa
AmaladarakDo jaaNyaacaa kahI AiQakar navhta. jaaNyaakDo svaaiBamaanaacaa BaMga haot
Aaho ho malaa samajat haoto. maI BaoTNyaasaazI vaoL maaigatlaa¸ %yaap`maaNao imaLalaa. maI
gaolaao. jaunaI AaoLK kaZlaI. pNa maaJyaa lagaoca laxaat Aalao¸ kI ivalaayat va kazovaaD
yaaMmaQyao AMtr Aaho. AiQakaracyaa KucaI-var basalaolaa Amaladar AaiNa rjaovar gaolaolaa
Amaladar yaaMmaQyaohI frk haota. Amaladaranao AaoLK tr idlaI pNa %yaabaraobarca %yaanao
AiQak AaZyata svaIkarlaI. "AaoLKIcaa fayada Gyaayalaa tr tU Aalaolaa naahIsa
naaÆ" ho malaa %yaacyaa AaZyatova$na¸ %yaacyaa dRYTIva$na idsaUna Aalao. ho idsat AsatahI
maI maaJao puraNa sau$ kolao. saahoba AQaIro Jaalao. "tuJao baMQaU laTpTI krNaaro Aahot. maI
tuJyaakDUna AiQak kahI eokU [icCt naahI. malaa vaoL naahI. tuJyaa Baavaalaa jar kahI
saaMgaayacao Asaola¸ tr %yaanao rItsar Aja- kravaa." ho ]<ar puro haoto¸ yaaogya haoto. pNa
garjavaMtalaa A@kla kaozUna saucaNaarÆ maI maaJao puraNa caalaUca zovalao. saahoba ]zlao¸
"Aata tulaa gaolaoca paihjao,"
maI mhTlao¸"pNa maaJao mhNaNao tr AKorpya-t eokUna Gyaa."
94 Aa%makqaa
saahoba #aUp icaDlao. "p+avaalaa¸ [sakao drvaajaa bataAao."

"hujaUr¸" mhNat p+ovaalaa Qaavat Aalaa. maI AjaUnahI kahI baDbaDtca
haotao. p+ovaalyaanao malaa hat laavalaa¸ AaiNa malaa #aaolaIbaahor naolao.
saahoba gaolao. p+ovaalaa gaolaa. maIhI inaGaalaao. gaaoMQaLUna gaolaao¸ icaDlaao. maI
tr icazI KrDlaI¸ " tumhI maaJaa Apmaana kolaa Aaho. p+ovaalyaamaaf-t maaJyaavar
AaËmaNa kolao Aaho. tumhI maafI maaigatlaI naahI¸ tr tumacyaavar rItsar ifyaa-d
krIna." hI icazI maI pazivalaI. qaaoDyaaca vaoLat saahobaacaa svaar jabaaba do}na gaolaa.
"tumhI maaJyaaSaI AsaBya vat-na kolao. tumhalaa jaayalaa saaMigatlao Asata gaolaa
naahI¸ %yaava$na maI ja$r maaJyaa p+ovaalyaalaa tumhalaa drvaajaa daKvaayalaa saaMigatlao.
p+ovaalyaanao saaMigatlao trIhI tumhI kcaorI saaoDUna gaolaa naahI. mhNaUna %yaanao tumhalaa
kcaorItUna baahor kaZNyaapurto baL vaaprlao. tumhalaa vaaTola to krayalaa tumhI maaokLo
Aaha." ASaa Aqaa-caa tao jabaaba haota.
ha jabaaba iKSaat GaalaUna maana KalaI GaalaUna GarI Aalaao. baMQaUMnaa hkIkt
saaMigatlaI. %yaaMnaa vaa[-T vaaTlao¸ pNa to maaJao saaM%vana kaya krNaarÆ vakIla ima~aMnaa
hakIkt saaMigatlaI. malaa svat:laa davaa qaaoDaca tyaar krta yaot haotaÆ yaa vaoLI
ifraojaSaa maohta svat:cyaa kaoNa%yaa trI davyaasaazI rajakaoTmaQyao Aalaolao haoto¸ %yaaMnaa
maaJyaasaarKa navaKa baîrsTr kaozUna BaoTU SakNaarÆ pNa %yaaMnaa AaNaivaNaaáyaa
vakIlaamaaf-t %yaaMcyaakDo kagad pazvaUna %yaaMcao mat maagaivalao. "gaaMQaIlaa saaMgaa¸ Asalao
p`saMga sava-ca vaikla baîrsTraMcyaa AnauBavaalaa Aalao AsatIla. tU navaIna Aahosa. tulaa
AjaUna ivalaayatocaI KumaKumaI Aaho. tulaa ibaìTSa AmaladaraMcaI AaoLK naahI. tulaa
sauKanao idvasa kaZayacao AsatIla AaiNa daona pOsao kmavayaacao AsatIla¸ tr tulaa AalaolaI
icazI faDUna Tak AaiNa Jaalaolaa Apmaana igaLUna jaa. ifyaa-d krNyaapasaUna tulaa ek
kvaDI imaLNaar naahI¸ AaiNa tU maa~ jamaInadaost haoSaIla. AayauYyaacaa AnauBava tulaa
AjaUna imaLayacaa Aaho."
malaa ha ]pdoSa kDU ivaYaap`maaNao vaaTlaa. pNa tao kDU GaaoT GaSaaKalaI
]trivaNyaaiSavaaya ga%yaMtrca navhto. maI Apmaana ivasa$ Saklaao naahI. pNa %yaacaa
sadupyaaoga kolaa : "ASaa isqatIt puna: kQaI saapDNaar naahIÂ ASaa táhonao kaoNaacaI
rdbadlaI krayalaa jaaNaar naahI." yaa inayamaacaa maI kQaI BaMga kolaolaa naahI,. yaa
tDa@yaanao maaJyaa jaIivatacao saukaNaU ifrivalao.
5. dixaNa AaiÍko c aI tyaarI
%yaa AmaladarakDo jaaNyaamaQyao maaJaI caUk haotI¸ pNa %yaacaa AQaIropNaa¸
ËaoQa¸ ]wTpNaa yaaMpuZo maaJaa daoYa farca Alp banaUna gaolaa. Qa@ka maarNao hI maaJyaa
daoYaalaayak iSaxaa navhtI. maI %yaacyaajavaL paca imainaTohI basalaao nasaona. maaJao baaolaNaoca
%yaalaa Asa*ya vaaTlao. tao malaa saByapNao jaa mhNaUna saaMgaU Saklaa AsataÂ pNa %yaacaa
AiQakaracaa kOf Amayaa-d haota, maagaahUna malaa samajalao¸ kI yaa Amaladaracaa saaoiSakpNaa
mhNajao kaya to maahItca navhto. %yaacyaakDo jaaNaaáyaaMcaa Apmaana krNao ha %yaacaa
ina%yaacaa pirpazca haota. svat:laa na AavaDNaarI gaaoYT inaGaalaI¸ kI lagaoca saahobaacao
ip<a KvaLo.
maaJao puYkLsao kama %yaacyaaca kaoTa-t Asao. KuSaamat maaJyaakDUna
haoNyaasaarKI navhtI. yaa Amaladaralaa Bala%yaa maagaa-MnaI KUYa krNyaacaI maaJaI [cCaca
navhtI. %yaalaa ifyaa-dIcaI laoKI QamakI do}na puna: ifyaa-d na krNao ikMvaa %yaalaa
kahIhI na ilaihNao hohI malaa pTlao naahI.
maQyaMtrI kazovaaDcyaa laTpTIMcaahI malaa qaaoDabahut AnauBava imaLalaa.
kazovaaD mhNajao Anaok lahana lahana rajyaaMcaa p`doSa. yaoqao mau%sa_yaaMcao pIk BarpUrca
AsaNaar. saMsqaanaa¹saMsqaanaamaQyao baarIksaarIk JaTapTI¸ hu_a imaLivaNyaasaazI laTpTI¸
hla@yaa kanaacao saMsqaainak¸ saMsqaainakaMcaI prvaSata¸ saahobaaMcyaa p+ovaalyaaMcaI KuSaamat¸
iSarstodar mhNajao savaa[- saahoba¸ ¹ karNa iSarstodar mhNajao saahobaaMcao DaoLo¸ kana AaiNa
%yaaMcaa duBaaYyaa. iSarstodar manaat AaNaIla tao kayada. iSarstodaracaI pàPtI saahobaacyaa
pàPtIpoxaahI AiQak Asato Asao laaok baaolat. yaat AitSayaao@tI AsaNyaacaa saMBava
Aaho. pNa iSarstodaracyaa Alp pgaaracyaa maanaanao %yaacaa Kca- ina:saMSaya AiQak caalao.
ho vaatavarNa malaa ivaYaasamaana vaaTlao. maI maaJaa svatM~ baaNaa ksaa iTkvaU
Sakona yaacaa malaa naohmaI ivacaar pDo.
maI ]dasaIna Jaalaao. maaJaI ]dasaInata baMQaUMcyaa laxaat AalaI. kaozo trI
naaokrI Qa$na basalaao¸ tr maI yaa laTpTImaQaUna mau@t hao}na jaa[-na AsaohI vaaToÂ pNa
laTpTIMKorIja idvaaNaacaI ikMvaa nyaayaaQaISaacaI jaagaa trI kaozUna imaLNaarÆ
vaiklaI kravaI tr saahobaabaraobar Jaalaolaa JagaDa AaD yaoNaar.
paorbaMdrmaQyao A^DimainasT/oSana haoto. toqao raNaasaahobaaMnaa qaaoDo trI AiQakar
imaLavao ASaasaazI p`ya%na krayacaa haota. ' maor' laaokaMkDUna 'ivaGaaoTI' kr
95
96 Aa%makqaa
p`maaNaabaahor Gaotlaa jaat Asao. %yaasaazI malaa toqalyaa A^DimainasT/oTrlaa BaoTavao laagalao.
A^DimainasT/oTr doSaIca haotoÂ pNa %yaaMcaa $baaba pahtao tao saahobaaMcyaahI plaIkDo. huSaar
haoto¸ pNa %yaaMcyaa huSaarIcaa fayada ryatolaa ivaSaoYa imaLalyaacao malaa idsalao naahI.
raNaasaahobaaMnaa qaaoDo AiQakar imaLalaoÂ ' maor' laaokaMnaa kahIca imaLalao naahI Asao mhNata
yao[-la. %yaaMcyaa gaaáhaNyaaMcaa pura tpasa JaalyaacaohI malaa idsalao naahI.
ASaa táhonao yaoqaohI maI kahI AMSaI inaraSa Jaalaao. malaa vaaTlao¸ kI nyaaya
imaLalaolaa naahI. nyaaya imaLvaayalaa maaJyaapaSaI saaQana navhto. far Jaalao¸ tr vairYz
saahobaaMkDo ApIla krta yao[-la. %yaaMcaa Saora yaoNaar¸ 'AamhI yaa kamaI ZvaLaZvaL k$
Sakt naahI.' Asalyaa inakalaamaagao kahI kayadokanaUna Asalao tr AaSaolaa jaagaa. yaoqao
saahobaaMcaI majaI- haca kayada.
malaa kaya k$ Asao Jaalao.
[t@yaat baMQaUMkDo paorbaMdrcyaa eka maomaNa poZIkDUna maaJyaasaazI kama caalaUna
Aalao. "dixaNa AaiÍkot Aamacaa vyaapar Aaho. AamacaI maaozI poZI Aaho. Aamacaa
ek maaoza davaa caalaU Aaho. davaa caaLIsa hjaar paOMDaMcaa Aaho. puYkL idvasaaMpasaUna
caalaU Aaho. AamacyaajavaL ]<a,maaMt ]<ama vakIla¸ baîrsTr Aahot. tumacyaa Baavaalaa
pazvalaat¸ tr %yaacaI Aamhalaa madt hao[-laÂ AaiNa %yaalaahI kahI madt imaLola. tao
AamacaI baajaU Aamacyaa vaiklaalaa caaMgalyaa táhonao samajaavaUna do} Sakola. %yaalaa navaa
maulaUK pahayalaa imaLola. navaIna AaoLKIdoKIla haotIla to inaraLoca."
baMQaUMnaI malaa hkIkt saaMigatlaI. yaa sagaLyaaMcaa Aqa- maaJyaa laxaat Aalaa
naahI. malaa f@t vaiklaalaa samajaavaUna doNyaacaoca kama kravao laagaola¸ kI kaoTa-thI
jaavao laagaola to spYT Jaalao naahI¸ pNa ekMdrIt baro vaaTlao.
dada Abadullaacao BaagaIdar marhUma Saoz Abadula krIma JavaorIcaI va maaJaI BaoT
maaJyaa baMQaMUnaI krvaUna idlaI. SaozjaIMnaI saaMigatlao¸ "tumhaMlaa ivaSaoYa maohnat pDNaar
naahI. AamacaI maaozmaaozyaa gaaoáyaa laaokaMSaI daostI Aaho. %yaaMcaI tumacaI AaoLK hao[-la.
Aamacyaa dukanaathI tumacaI madt hao[-la. Aamhalaa [Mga`jaI p~vyavahar puYkL kravaa
laagatao. %yaathI tumhI madt k$ Sakala. tumacaI rahayacaI saaoya Aamacyaa baMgalyaatca
hao[-la . mhNajao tumhalaa ksalaaca Kca- pDNaar naahI."
naataLlaa jaa}na paocalaao 97
maI ivacaarlao¸ '' maaJaI naaokrI tumhalaa iktI maudtIpya-Mt paihjao AahoÆ malaa
tumhI kaya pgaar ValaÆ"
"tumacaI ja$r ek vaYaa-hUna AiQak kaL pDNaar naahI. tumhalaa
yaoNyaajaaNyaacao fsT- @laasacao BaaDo AaiNa rahNyaajaovaNyaacyaa Kcaa-KorIja 105 paOMD
do}."
hI kahI vaiklaI mhNata yaayacaI naahI. hI naaokrI JaalaI. pNa malaa
kaozUnahI ihMdusqaana saaoDUna jaayacao haoto. navaa maulaUK pahayalaa imaLola¸ AaiNa AnauBava
imaLola tao inaraLa. 105 paOMD baMQaUMkDo pazvaIna mhNajao GarKcaa-maQyao kahI madt hao[-la¸
Asao mhNaUna pgaaraba_la GaasaaGaIsa na Gaalata maI Saoz Abadula krImacao mhNaNao kbaUla kolao¸
AaiNa dixaNa AaiÍkolaa jaayalaa isaw Jaalaao.
6. naataLlaa jaa}na pao c alaao

ivalaayatolaa jaatanaa vaaTlao haoto tsao dixaNa AaiÍkolaa jaatanaa ivayaaogadu:K
vaaTlao naahI. maatuEaI tr inava-tlaolaIca haotI. maI jagaacaa AaiNa p`vaasaacaa AnauBava
Gaotlaa haota. rajakaoT¹mauMba[- drmyaana Kopa caalaUca hao%yaa. %yaamauLo yaa vaoLI malaa
ivayaaoga ivaSaoYa jaaNavalaa tao f@t p%naIcaa. ivalaayatohUna AalyaanaMtr AaNaKI ek
maulagaa Jaalaa haota. Aamacyaa ]BayataMtIla pòma AjaUnahI ivaYayadUiYat tr haotoca. trI
pNa %yaacyaamaQyao inama-Lta yao} laagalaI haotI. maI ivalaayatohUna AalyaanaMtr AamhI ek~
Asao qaaoDoca raihlaao haotao. AaiNa baravaa[-T pNa maI svat: itcaa iSaxak banalaao haotao
%yaamauLo¸ tsaoca p%naIkDUna ik%yaok sauQaarNaa krivalyaa hao%yaa %yaa iTkivaNyaasaazIhI¸
ek~ rahNao jaÉrIcao Aaho Asao Aamha ]BayataMnaa vaaTt haoto. pNa AaiÍkocaohI
AakYa-Na haoto naa² %yaanao ivayaaoga sa*ya k$na Taklaa. "vaYaa-cyaa AKorIsa tr AapNa
ek~ yaoNaarca naa² Asao mhNaUna saaM%vana k$na maI rajakaoT saaoDlao AaiNa mauMba[-sa Aalaao.
dada AbadullaaMcyaa mauMba[-cyaa ejaMTamaaf-t malaa itkIT kaZayacao
haoto¸ pNa baaoTIt kobaIna irkamaI imaLonaa. hI vaoL cauklaI¸ tr ek maihnaaBar
malaa mauMba[-caI hvaa Kat basaavao laagaNaar haoto. ejaMTanao saaMigatlao¸ "AamhI KUp
Aa.¹7
98 Aa%makqaa
p`ya%na kolaa pNa Aamhalaa itkIT imaLU Sakt naahI. Dokva$na jaat Asaala tr pahaÂ
KaNyaacaI vyavasqaa salaUnamaQyao hao} Sakola." ho idvasa maaJao pihlyaa vagaa-tUna p`vaasa
krNyaacao haoto. baîrsTr kaya Dokcaa p^saMojar hao}na jaaNaarÆ Dokva$na jaaNyaacao maI
naakarlao. malaa ejaMTaba_la SaMka AalaI. pihlyaa vagaa-cao itkIT imaLtca naahI ho malaa
Kro vaaTonaa. ejaMTacaI prvaanagaI Gao}na maIca itkIT imaLivaNyaacaa p`ya%na kolaa.
baaoTIvar gaolaao. vairYT maailamaalaa BaoTlaao. %yaalaa ivacaarta %yaanao malaa Ka~IpUva-k
jabaaba idlaa¸ "AamacyaakDo [tkI gadI- @vaicatca Asato. pNa maaoJaaMibakcao
gavhna-r¹janarla yaa baaoTItUna jaat Asalyaanao sagaLI jaagaa Ba$na gaolaI Aaho."
"maga tr kaya tumhI ksaohI k$na maaJyaasaazI jaagaa naahIca kaZU
SaktÆ"
maailamaanao maaJyaakDo paihlao. tao hsaUna mhNaalaa¸ "ek ]paya Aaho. maaJyaa
kobaInamaQyao ek JaaopaLa irkamaa Aaho. %yaavar AamhI ]ta$ Gaot naahIÂ pNa tumhalaa tI
jaagaa Vayalaa maI tyaar Aaho." malaa AanaMd Jaalaa. Saozlaa hkIkt saaMigatlaIÂ AaiNa
itkIT kaZvalao. 1893 saalacyaa eip`la maihnyaat maI haOsaonao dixaNa AaiÍkot maaJyaa
naiSabaacaI prIxaa pahNyaasaazI inaGaalaao.
pihlao baMdr laagaU haoto. toqao paocaayalaa saumaaro tora idvasa laagalao. rs%yaat
kPtanaabaraobar caaMgalaI daostI jamalaI. kPtanaalaa bauiwbaLo KoLNyaacaa Yaaok haota.
prMtu tao AjaUna navaiSa@yaa haota. %yaalaa AaplyaahUnahI kccaa KoLNaara caalaNyaasaarKa
haota. mhNaUna %yaanao malaa baaolaavalao. maI bauiwbaLaMcaa KoL kQaIhI paihlaahI navhtaÂ
%yaacyaaivaYayaI puYkL eoklao maa~ haoto. yaa vaoLat bauwIcaa BarpUr ]pyaaoga kravaa
laagatao Asao KoLNaaro saaMgat. AapNa tumhalaa iSakvatao Asao kPtanaanao malaa saaMigatlao.
maI %yaalaa yaaogya iSaYya imaLalaao. karNa maaJaa saaoiSakpNaa KMbaIr haota. maaJaa naohmaI
praBava hao[-¸ tsatsaa kPtanaalaa iSakvaNyaacaa jaaor caZo. malaa bauiwbaLaMcaa KoL
AavaDlaaÂ pNa tao kQaI %yaa baaoTIva$na KalaI maa~ ]trlaa naahI. rajaaraNaI vagaOro kSaI
caalatat to samajaNyaaplaIkDo gatIhI JaalaI naahI.
laamaU baMdr Aalao. toqao baaoT tIna¹caar tasa qaaMbaayacaI haotI. maI baMdr
pahNyaasaazI KalaI ]trlaao. kPtana pNa gaolaa haota. %yaanao malaa mhTlao¸ "ho baMdr
baoBarvaSaI Aaho. tumhI lavakrca prt vaLa."
naataLlaa jaa}na paocalaao 99
gaava AgadI lahanaca haoto. itqalyaa paoYT Aaîfsaat gaolaao tao toqao ihMdI
naaokr idsalao. %yaaMnaa pahUna AanaMd vaaTlaa. %yaaMcyaabaraobar baaolat raihlaao. hbaSaI
laaokaMnaa BaoTlaao. %yaaMcyaa rahNaIba_la ija&asaa ]%pnna JaalaI. itkDo kahI vaoL gaolaa.
dusaro kahI Dokcao ]ta$ haoto. %yaaMcaI maI AaoLK kolaI haotI. svayaMpak k$na
svasqapNao jaovaNyaasaazI to KalaI ]trlao haoto. maI %yaaMcyaa haoDIt basalaao. baMdrat
jaaoracaI BartI haotI. Aamacyaa haoDIt BarpUr vajana haoto. paNyaacaa jaaor evaZa haota¸
kI haoDIcao daorKMD baaoTIcyaa iSaDIlaa kahI kolyaa baaMQataca yao[-naa. haoDI baaoTIcyaa
iSaDIlaa kahI kolyaa baaMQataca yao[-naa. haoDI baaoTIcyaa iSaDISaI jaato tao inasaTUna jaa[-.
baaoT sau$ haoNyaacaI pihlaI iSaTI JaalaI. maI Gaabarlaao. kPtana va$na paht haota.
%yaanao paca imainaTo baaoT qaaMbavaUna QarNyaasa saaMigatlao. baaoTIcyaa javaLcaa ek macavaa
haota. tao dha $pyao do}na maaJyaasaazI eka ima~anao BaaDyaanao Gaotlaa. %yaa macavyaanao
malaa %yaa haoDItUna ]calaUna Gaotlao. baaoTIcaI iSaDI var ]calaUna GaoNyaat AalaI haotI.
daoraMnaI malaa var ]calaNyaat Aalao¸ AaiNa baaoT caalaU JaalaI² baakIcao ]ta$ rahUna gaolao.
kPtanaanao idlaolyaa saUcanaocaa Aqa- Aata laxaat Aalaa.
laamaUhUna maaoMbaasaalaa va toqaUna JaaMjaIbaarlaa paocalaao. JaajaIbaarlaa puYkLca vaoL
qaaMbaayacao haoto ¹ Aazdha idvasa. yaoqao dusaáyaa baaoTIt basaayacao haoto.
kPtanaacaa majavar Amayaa-d laaoBa haota. yaa pòmaanao maaJyaa baabatIt ]laTo
sva$p QaarNa kolao. %yaanao malaa Aaplyaabaraobar sahla krayalaa baaolaaivalao. eka [Mga`ja
ima~alaahI baaolaaivalao. AamhI itGaohI kPtanaacyaa macavyaatUna ]trlaao. yaa sahlaIcao mama-
malaa mauLIca samajalao navhto. kPtanaalaa kaya maahIt¸ kI maI Asalyaa baabatIt pUNa-
A&anaI Asaona² pahtao tr AamhI hbaSaI is~yaaMcyaa vaaDIt jaa}na paocalaao. ek dlaala
Aamhalaa itkDo Gao}na gaolaa. dr ek jaNa ekaeka KaolaIt kaoMDlao gaolaao. pNa maaJaI
tr Sarmaonao gazDI vaLlaI¸ AaiNa maI KaolaIt jaSaacaa tsaaca raihlaao. %yaa ibacaaáyaa
baa[-cyaa manaat kaya ivacaar Aalao AsatIla [-Svar jaaNao. kPtanaanao hak maarlaI. maI
jasaa Aat gaolaao tsaaca baahor pDlaao. maaJaa BaaoLopNaa kPtanaacyaa laxaat Aalaa. p`qama
tr malaa SarmalyaasaarKo JaalaoÂ prMtu AsalaI gaaoYT malaa kovhahI pTNyaasaarKI
navhtIca. %yaamauLo AaoSaaLpNaa xaNaBarca iTklaa. AaiNa %yaa baa[-laa pahUna maaJyaa
manaat itLmaa~ ivakar jaagaRt Jaalaa naahI¸ yaaba_la maI [-Svaracao AaBaar maanalao. KaolaIt
iSarNyaacaaca [nkar krNyaacaI malaa ihMmat JaalaI naahI¸ yaa maaJyaa duba-latocaa malaa
itrskar vaaTU laagalaa.
100 Aa%makqaa
maaJyaa AayauYyaatIla hI ASaa p`karcaI itsarI ksaaoTI haotI. iktI trI

t$Na inaYpap AsaUnahI Bala%yaaca laajaomauLo papat pDt AsatIla. maI bacaavalaao¸ %yaat
maaJaa kahI pu$Yaaqa- navhta. maI KaolaIt paya TakNyaacaoca saaf naakarlao Asato¸ tr
tao maaJaa pu$Yaaqa- Jaalaa Asata. maaJyaa bacaavaaba_la malaa f@t [-Svaracaaca paD
maanalaa paihjao pNa yaa bacaavaamauLo maaJaI [-SvaravarIla Eawa duNaavalaI¸ AaiNa maI KaoTI
laaja saaoDUna doNyaacaI ihMmathI kahI AMSaI saMpadlaI.
JaaMjaIbaarmaQyao ek AazvaDa Gaalavaayacaa haotaÂ mhNaUna maI ek Gar BaaDyaanao
Gao}na Sahrat raihlaao. KUp ihMDUna ihMDUna Sahr paihlao. JaaMjaIbaarcyaa ihrvaLIcaI
klpnaa malabaaratca yao} Sakola. toqaIla ivaSaala vaRxa¸ maaozmaaozI fLo vagaOro pahUna maI
caikt hao}na gaolaao.
JaaMjaIbaarhUna maaoJaMibaklaa AaiNa toqaUna mao maihnyaacyaa javaLjavaL AKorIlaa
naataLlaa paocalaao.
7. kahI maasalaovaa[-k AnauBava

Drbana ho naataLcao baMdr mhNata yao[laÂ %yaalaa naataL baMdr AsaohI
mhNatat. malaa nyaayalaa Abadullaa Saoz Aalao haoto. baaoT Qa@@yaaSaI AalaI¸ AaiNa
naataLcao laaok Aapaplyaa ima~aMnaa AaNaayalaa baaoTIvar Aalao. tovaZyaatca maaJyaa
Qyaanaat Aalao¸ kI [kDo ihMdI laaokaMnaa farsaa maana naahI. Abadullaa Saozlaa
AaoL#aNaaro %yaaMcyaaMSaI jyaa táhonao vaagat haoto¸ %yaat ek p`karcaI tucCta idsaUna yaot
haotI¸ tI malaa baaocalyaaiSavaaya raihlaI naahI. hI tucCta Abadullaa Saozcyaa AMgavaLNaI
pDlaI haotI. maaJyaakDo jyaaMcaI najar jaa[-¸ to maaJyaakDo kaOtukanao paht. maaJyaa
paoSaaKamauLo maI [tr ihMdI laaokaMhUna inaraLasaa idsat haotao. maI %yaa vaoLI Ía^k kaoT¸
vagaOro paoSaaK kolaa haota¸ AaiNa Dao@yaalaa baMgaalaI GaaTacaI pgaDI GaatlaI haotI.
Abadullaa Saoz malaa GarI Gao}na gaolao. svat:cyaa KaolaISaojaarIca ek
KaolaI haotI tI Abadullaa SaoznaI malaa idlaI. to maaJao mana samajaU Sakt naaÂ maI %yaaMcao
samajaU Saklaao naahI. %yaaMcyaa baMQaUnaI maaJyaabaraobar idlaolaI p~o %yaaMnaI vaacalaI¸
%yaaMva$na to AiQakca ifikrIt pDlao. %yaaMnaa vaaTlao¸ kI Aaplyaa Baavaanao ha safot
kahI maasalaovaa[-k AnauBava 101
h%tIca Garat AaNalaa. maaJaI saahobaI rahNaI %yaaMnaa Kcaa-caI vaaTU laagalaI. malaa
doNyaasaarKo ivaSaoYasao kama %yaavaoLI navhto. %yaaMcaI ifyaa-d T/a^nsavaalamaQyao caalaU haotI.
lagaoca malaa itkDo pazvaUna kaya krayacaoÆ iSavaaya maaJyaa kt-bagaarIba_la ikMvaa
pàmaaiNakpNaaba_la iktISaI Ka~I baaLgaavaIÆ ip`TaoiryaamaQyao to maaJyaabaraobar nasaNaar.
pìtvaadI ip`Taoiryaacaoca haoto. %yaaMnaI maaJyaaSaI Balatoca saMQaana baaMQalao trÆ yaa ifyaa-dIcao
kama malaa na idlao¸ tr [tr kama %yaaMcaa karkUna maaJyaapoxaa iktI trI caaMgalao k$
Sakola. karkunaanao caUk kolaI¸ tr %yaalaa zpka trI dota yao[-laÂ maI caUk kolaI¸ tr
tohI naahI. ifyaa-dIcaoo ikMvaa karkunaIcao yaaiSavaaya itsaro kama navhto. Aqaa-t
ifyaa-dIcao kama Vayacao nasaola¸ tr malaa Garbasalyaa Ka} Gaatlao paihjao.
Abadullaa Saozcao pustkI &ana far qaaoDo haotoÂ pNa AnauBava&ana KUp haoto.
%yaaMcaI bauwI tIva` haotI¸ AaiNa yaacaI %yaaMnaahI jaaNaIva haotI. [Mga`jaIcao &ana
baaolaNyaacaalaNyaapurto %yaaMnaI savayaInao imaLivalao haoto. pNa [tpt [Mga`jaInaohI to svat:cao
sava- kama caalavaU Sakt. ba^MkaMcyaa ma^naojaraMbaraobar saMBaaYaNa krIt¸ yauraoipyana
vyaapaáyaaMSaI saaOdo zrvaUna yaot¸ vaiklaaMnaa svat:cao davao samajaavaUna dot. ihMdI laaokaMmaQyao
%yaaMcyaaba_la BarpUr Aadr haota. %yaaMcaI poZI %yaavaoLI sava- ihMdI poZyaaMt maaozI haotI¸
inadana maaozyaa poZyaaMpOkI ek haotI. %yaaMcaa svaBaava saMSayaI haota.
%yaaMnaa [slaamaba_la AiBamaana haota. %yaaMnaa t%va&anacyaa cacao-caI AavaD Asao.
ArbaI yaot navhto¸ trI pNa kurana SarIfcaI AaiNa saamaanyapNao [slaamaI Qama-saaih%yaacaI
maaihtI caaMgalyaapOkI haotI. %yaaMcyaajavaL dRYTaMt naohmaI hjar Asaayacao. %yaaMcyaa
sahvaasaamauLo malaa [slaamacao vyaavahairk &ana BarpUr imaLalao. Aamhalaa ekmaokaMcao
)d\gat samajaU laagalao. %yaanaMtr tr to maaJyaaSaI puYkL Qama-cacaa- krIt.
dusaáyaa ka itsaáyaa idvaSaI malaa Drbanacao kaoT- pahayalaa Gao}na gaolao. toqao
kahI AaoLKI k$na idlyaa. kaoTa-t svat:cyaa vaiklaapaSaI malaa basaivalao. maîjasT/oT
maaJyaakDo eksaarKo pahI. %yaanao malaa maaJaI pgaDI kaZUna TakNyaasa saaMigatlao. maI
kaZNyaacao naakarlao AaiNa kaoT- saaoDUna inaGaUna gaolaao.
yaoqaohI maaJyaa naiSabaI JagaDoca haoto²
pgaDI kaZNyaacyaa baabatItIla rhsya Abadullaa SaoznaI malaa
samajaavaUna idlao. jyaanao mausalamaanaI paoSaaK kolaa Asaola %yaanao mausalamaanaI pgaDI vaaprlaI
102 Aa%makqaa
trI caalaola. baakIcyaa ihMdI laaokaMnaI kaoTa-t daKla haotaca svat:caI pgaDI kaZlaI
paihjao.
*yaa saUxma Baodacaa Kulaasaa krNyaasaazI malaa qaaoDa AagaaipCa saaMigatlaa
paihjao.
yaa daona¹tIna idvasaaMtca maaJyaa lxaat Aalao haoto kI¸ ihMdI laaokaMnaI
Aapapsaatca tT paDUna Taklao haoto. ek Baaga mausalamaana vyaapaáyaaMcaa ¹ to svat:laa
'Arba' mhNavaUna Gaot. dusara Baaga ihMdU ikMvaa parSaI karkunaaMcaa. ihMdu karkunaaMcaI
i~SaMkUsaarKI isqatI haotI. kaoNa ArbaaMt imasaLUna jaat. parSaI Aaplyaalaa piSa-yana
mhNavaIt. yaa itGaaMcaa vyaaparavyaitir@thI AapapsaaMt qaaoDabahut saMbaMQa Asao. pNa
caaOqaa va savaa-t maaoza vaga- mhNajao tamaIL¸ tolagaU va ihMdusqaanaI igarimaTyaaMcaa va
igarmaITyau@t ihMdI laaokaMcaa. igarimaT mhNajao¸ jaao krar k$na paca vaYaa-Mpya-Mt majaurI
krNyaasaazI garIba ihMdI %yaavaoLI naataLlaa jaat Asat tao. krar mhNajao "A^gaÌmaoMT".
A^gaÌmaoMTcaa ApBa`MSa igarmaIT Jaalaa¸ AaiNa igarmaITva$na igarimaTyaa Jaalao. yaa vagaa-
baraobar [tr tIna vagaa-caa saMbaMQa maa~ kamaapurtaca rahI. yaa igarimaTyaaMnaa [Mga`ja 'kUlaI'
yaa naavaanao saMbaaoQaIt AaiMNa %yaaMcaIca saM#yaa maaozI¸ %yaaAqaI- [tr ihMdI laaokaMnaahI kUlaIca
mhNat. kUlaIcyaaeovajaI 'saamaI' hI mhNat. saamaI puYkLSaa tamaIL naavaaMcyaa AKorIlaa
yaoNaara p`%yaya haota. 'saamaI' mhNajao svaamaI. yaacaa Aqa- QanaI haotao. %yaamauLo eKaVa
ihMdI maaNasaalaa saamaI SabdacaI caID yao[-¸ AaiNa %yaacyaat kahI ihMmat AsalaI¸ tr tao
%yaa [Mga`jaalaa mhNao¸ "tumhI malaa saamaI mhNata Kro¸ pNa tumhalaa maahIt Aaho ka kI
saamaI mhNajao QanaIÆ maI kahI tumacaa QanaI naahI." ho eokUna eKaVa [Mga`jaalaa Sarma vaaTo¸
tr eKada saMtapo AaiMNa AiQakca iSavyaa do} laagao ikMvaa saaQalyaasa zaok pNa do[-.
karNa kI¸ %yaacyaa samajautInao 'saamaI' Sabd inaMdavyaMjak haota. %yaacaa Aqa- QanaI krNao
mhNajao Aaplaa Apmaana Jaalaasao %yaalaa vaaTo.
Aqaa-t malaa "kUlaI baîrsTr" ASaI saM&a imaLalaI. vyaapaáyaaMnaa "kUlaI
vyaaparI" mhNat. kUlaIcaa maUL Aqa- ¹ majaUr ¹ ivasarlaa gaolaa. vyaapaáyaaMnaa yaa Sabdacaa
raga yao[-. va to mhNat¸ "maI kUlaI naahI¸ maI Arba Aaho." ikMvaa "vyaaparI Aaho."
garIbasaa [Mga`ja Asalaa¸ tr Asao eokUna maafIhI maagao.
ASaa isqatIt pgaDI vaaprNyaacaa p`Sna BaanagaDIcaa hao}na basalaa.
pgaDI ]travaI¸ tr maanaBaMga sahna krNyaap`maaNao haoto. maI Asaa ivacaar kolaa¸ kI
kahI maasalaovaa[-k AnauBava 103
ihMdusqaanaI pgaDIlaa rjaa VavaI¸ AaiNa mauLI [Mga`jaIca TaopI vaapravaI. karNa tI
kaZNyaat kahI maanaBaMga naahI¸ AaiNa JagaDahI krIt basaayalaa nakao.
Abadullaa Saozlaa ha ivacaar psaMt pDlaa naahI. to mhNaalao¸ "tumhI Aataca
ASaa táhocaa forfar kolaa¸ tr %yaapasaUna Anaqa- hao[-la. [traMnaa doSaI pgaDIca
vaapravayaacaI Asaola¸ tr %yaaMcyaa maagaa-t ivaGna yao[-la. iSavaaya AaplaI doSaI pgaDIca
tumhalaa SaaoBaola. tumhI [MgajaI TaopI GaatlaIt¸ tr tumacaI ' vaoTraMt' gaNanaa haoNaar.
yaa vaa@yaamaQyao vyaavahairk caatuya- haoto¸ doSaaiBamaana haota AaiNa kahISaI
saMkuicat vaR<aIhI haotI. vyaavahairk caatuya- spYTca Aaho. doSaaiBamaanaaiSavaaya
pgaDIba_lacaa Aaga`h saMBavatca naahI. ' vaoTr' saMbaMQaIcaI TIka saMkuicatpNaaiSavaaya Sa@ya
naahI. igarimaTyaa ihMdI laaokaMmaQyao ihMdU¸ mausalamaana AaiNa iK`stI Asao tIna vaga- haoto.
iK`stI mhNajao jao igarimaTyao baaTUna iK`stI haot %yaaMcaI p`jaa. %yaaMcaI saM#yaa 1893
maQyaohI maaozI haotI. to sava- [Mga`jaI paoSaaKca vaaprIt. %yaaMcyaapOkI puYkLsao ha^Tolaat
naaokrI k$na paoT BarIt. yaa laaokaMnaa ]_oSaUna Abadullaa SaozcaI [Mga`jaI TaopIcaI TIka
haotI. ha^Tolaat ' vaoTr' mhNaUna kama krNyaat kmaIpNaa Aaho¸ hI samajaUt %yaa TIkocyaa
mauLaSaI haotI. AajahI puYkLaMnaa to kama kmaIpNaacao vaaTtoca.
ekMdrIt Abadullaa Saozcao mhNaNao malaa pTlao. maI pgaDIcyaa cakmakIsaMbaMQaI
svat:cao va pgaDIcao samaqa-na krNaaro p~ vat-maanap~akDo pazivalao. vat-maanap~at maaJyaa
pgaDIcaI KUp cacaa- JaalaI. 'Ana\vaolkma\ ivhjaITr ¹ AagaMtuk pahuNaa' ASaa
maqaLyaaKalaI malaa pìsawI imaLalaIÂ AaiNa tIna¹caar idvasaaMcyaa Aatca Anaayasao dixaNa
AaiÍkaBar maaJaI jaaihrat JaalaI. kaoNaI maaJaa pxa Gaotlaa¸ kaoNaI maaJyaa ]wTpNaacaI
KUp inaMda kolaI.
maaJaI pgaDI tr javaLjavaL AKorpya-Mt iTkUna raihlaI. kovha gaolaI to
AapNaalaa AKorcyaa Baagaat samajaola.
8. ip` T ao i ryaalaa jaatanaa
DrbanamaQyao rahNaaáyaa iK`stI ihMdI laaokaMcaI AaoLKdoKhI maI AlpavaQaIt
kolaI. toqaIla kaoTa-tIla duBaaYyao ima. pa^la¸ raomana k^qaaoilak haoto. %yaMacaI AaoLK
kolaI AaiNa pàoTosTMT imaSanapOkI ek iSaxak marhUna ima.sauBaana gaà^D`Ío yaaMcaIhI AaoLK
kÉna GaotlaI. %yaaMcaoca icarMjaIva jaomsa gaà^DÍo gaolyaa vaYaI- [kDo dixaNa AaiÍkocyaa ihMdI
pìtinaQaI¹maMDLamaQaUna Aalao haoto. yaaca idvasaamaqyoa marhUma parSaI $stmajaIcaI AaoLK
JaalaI. AaiNa marhUma AadmajaI imayaaKana yaaMcaIhI yaaca vaoLI. ho sava- gaRhsqa
kamaa¹p`saMgaaiSavaaya ekmaokaMnaa kQaI BaoTt nasat. to yaapuZo BaoTU laagaayacao Aahot.
ASaa táhonao maI AaoLK krIt haotao. [t@yaat poZIcyaa vaiklaakDUna p~
Aalao¸ kI ifyaa-dIcaI tyaarI kolaI paihjao. Abadullaa SaozjaInaI svat: trI ip`Taoiryaalaa
Aalao paihjao¸ ikMvaa dusaáyaa kaoNaalaa pazivalao paihjao.
ho p~ Abadullaa SaoznaI malaa daKivalao AaiNa ivacaarlao¸ "tumhI ip`Taoiryaalaa
jaata Æ" maI mhTlao¸ "malaa davaa samajaavauna idlaat tr maI saaMgaU Sakona. itkDo kaya
kaya kravao laagaola yaacaI saQyaa malaa kahIca klpnaa naahI." %yaaMnaI Aaplyaa
karkunaaMnaa davyaacaI maaihtI doNyaacyaa kamaI naomalao.
maI paihlao¸ kI malaa ekIekpasauna sau$vaat kravaI laagaNaar. JaaMjaIbaarlaa
maI ]trlaao¸ tovha toqaIla kaoTa-cao kama phayalaa gaolaao haotao. ek parSaI vakIla eka
saaxaIdaracaI jabaanaI Gaot haoto¸ AaiNa jamaaKcaa-cao p`Sna ivacaarIt haoto. malaa jamaaKcaa-
caI kahI klpnaaca navhtI. SaaLothI jamaaKca- iSaklaao navhtao¸ ikMvaa ivalaayatothI
iSaklaao navhtao.
maI paihlao¸ kI yaa davyaacaa sava- AaQaar ihSaobaacyaa va*yaaMvar
Aahoo. jamaaKcaa-caI maaihtI Asaola taoca davaa samajaU ikMvaa samajaavaU SakNaar. maoqaajaI
jamaaKcaa-cyaa gaaoYTI krIt¸ %yaa eokUnaca maaJaI gaaLNa ]Do. pI naaoT mhNajao kaya
to samajaonaa,. kaoSaat ha Sabd saapDonaa. maI maaJao A&ana maoqaajaIpuZo ]pDo
kolao. tovha %yaaMcyaakDUna samajalao¸ kI pI naaoT mhNajao pàîmasarI naaoT.
jamaaKcaa-cao pustk Gaotlao AaiNa to vaacaUna Taklao. qaaoDasaa Aa%maivaSvaasa
Aalaa. davyaacaI samajaUt pDlaI. maI paaihlao¸ kI Abadullaa Saoznaa
jamaaKca- ilaihta yaot naaÂ prMtu vyaavahairk &ana [tko imaLvalaolao haoto¸ kI jamaa¹
104
ip`Taoiryaalaa jaatanaa 105
Kcaa-caI kaoDI JaTpT to saaoDvaIt. maI %yaaMnaa saaMigatlao¸ "maaJaI ip`Taoiryaalaa jaaNyaacaI
tyaarI Aaho."
"tumhI ]trala kuzoÆ" SaozjaIMnaI ivacaarlao.
"tumhI saaMgaala toqao."maI ]<ar idlao.
"tr maga maI maaJyaa vaiklaaMnaa ilaihtao. to tumacaI vyavasqaa krtIla.
ip`Taoiryaat maaJao maomaNa snaohI Aahot. %yaaMnaa ilahayalaa hrkt naahI. pNa tumhI
%yaaMcaokDo ]trNao baro naahI. %yaaMcaa pìtvaadISaI baraca snaohsaMbaMQa Aaho. tumhalaa maI
KajagaI p~o ilahIna¸ tI %yaaMcyaapOkI kaoNaI vaacalaI¸ tr davyaacao maaozo nauksaana hao[-laÂ
%yaaMcyaaSaI saMbaMQa baotacaa rahIla tovaZa caaMgalaa."
maI mhTlao¸ "tumacaa vakIla saaMgaona toqao maI rahIna¸ ikMvaa maI eKado svatM~ Gar
SaaoQaUna kaZIna. tumhI inaQaa-st Asaa. tumacaI ekhI gauPt gaaoYT baahor fuTNaar naahI.
pNa maI BaoTonasavarona maa~ savaa-Mnaa. malaa pìtvaadIbaraobarhI maO~I jauLvaayacaI Aaho.
maaJyaakDUna Jaalao¸ tr ha vaad Garcyaa GarI imaTavaa Asao maI krIna. iktI Jaalao trI
tOyyaba Saoz tumacao saaoyaroca naa²
pìtspQaI- marhUma tOyyaba hajaI KanamahMmad ho Abadullaa Saozcao inakTcao saaoyaro
haoto.
Abadullaa Saoz kahIsao camaklao Asao maI paihlao. pNa ha saMvaad Jaalaa¸ tovha
malaa Drbanalaa paocalyaalaa saha idvasa hao}na gaolao haoto. AamhI ekmaokaMnaa AaoLKU
laagalaao haotao¸ samajaU laagalaao haotao. maI Aata 'safot h%tI' raihlaao navhtao. to mhNaalao¸
"Aao ¹ hao ¹ hao. AapsaaMt samajaUt JaalaI tr %yaasaarKI AanaMdacaI gaaoYTca
naahI. pNa AamhI saaoyaro pDlaao¸ %yaamauLo ekamaokaMnaa pUNa- AaoLKUna Aahao. tOyyaba Saoz
caTkna eokNaaro naahIt. AapNa BaaoLopNaa caalavalaa tr Aamacyaa paoTatIla gaaoYT
kaZUna GaotIla AaiNa maagaUna Aamhalaa taoMDGaSaI paDtIla.mhNauna jao kaya krayacao to
saavaQapNao kra."
maI mhTlao¸ "tumhI mauLIsauwa ifkIr k$ naka. malaa tOyyaba SaozSaI kaya
ikMvaa [traMSaI kaya davyaasaMbaMQaI kahI baaolaNyaacao karNaca naahI. maI evaZoca mhNaNaar¸
kI tumhI daoGaaMnaI Garcyaa GarI samajaUt k$na GaotlaIt¸ tr vaiklaaMcaI Garo BaravaI laagaNaar
naahIt."
saatvyaa kI Aazvyaa idvaSaI maI DrbanahUna rvaanaa Jaalaao. maaJyaasaazI
pihlyaa vagaa-cao itkIT kaZivalao. toqao JaaopNyaacaa ibaCanaa paihjao Asaola¸ tr
106 Aa%makqaa
paca iSailaMgaaMcao svatM~ itkIT kaZavao laagao. Abadullaa SaoznaI to kaZNyaaba_la Aaga`h
kolaa¸ pNa maI h+anao¸ taoáyaanao AaiNa paca iSalaIMga vaacaivaNyaasaazI ibaCanyaacao itkIT
kaZNyaacao naakarlao.
Abadullaa SaoznaI malaa bajaavalao¸ "pha haoÂ ha maulaUK inaraLa Aaho.
ihMdusqaana navho. KudacaI maohrbaanaI Aaho¸ tumhI pOSaacaa kMjaUYapNaa k$ naka. ja$r tI
saaoya k$na Gyaa."
maI AaBaar maanalao AaiNa %yaaMnaa kaLjaI k$ naka mhNaUna saaMigatlao.
naataLcaI rajaQaanaI maîr%sabaga- yaoqao gaaDI na} ek vaajata paocalaI. yaoqao
ibaCanao purivaNyaat yaot haoto. eka rolvao naaokranao yao}na ivacaarlao¸ "tumhalaa ibaCanaa
paihjaoÆ"
maI mhTlao¸ "maaJyaapaSaI maaJaa ibaCanaa Aaho."
tao inaGaUna gaolaao. [t@yaat ek ]ta$ Aalaa. %yaanao maaJyaakDo paihlao.maI
gaaorotr Aaho Asao pahUna %yaacao ibanasalao. tao baahor pDlaa. ekdaona AmaladaraMnaa Gao}na
Aalaa. kaoNaI kahI baaolalaa naahI. SaovaTI ek Amaladar Aalaa. tao mhNaalaa¸ "Asao
[kDo yaa¸ tumhalaa SaovaTlyaa Dbyaat jaayacao Aaho."
maI mhTlao¸ "maaJyaajavaL pihlyaa vagaa-cao itkIT Aaho."
tao mhNaalaa¸ "%yaacaI icaMta naahI. maI saaMgatao kI¸ tumhI SaovaTcyaa Dbyaat
jaavao."
"maIhI saaMgatao kI¸ malaa yaa Dbyaat DrbanahUna basaivaNyaat Aalaolao Aaho¸
AaiNa %yaatUnaca p`vaasa krNyaacaa maaJaa [rada Aaho."
Amaladar mhNaalaa¸ "to kahI caalaayacao naahI. tumhalaa ]travaoca laagaolaÂ
AaiNa ]trlaa naahI¸ tr iSapa[- KalaI kaZIla."
maI mhTlao¸ "tr maga iSapayaalaa KuSaala KalaI kaZU Va. maI AapNa hao}na
naahI ]trNaar."
iSapa[- Aalaa. %yaanao hat pkDlaa AaiNa malaa Qa@ka maa$na KalaI
kaZlao. maaJao saamaana ]t$na Gaotlao. maI dusaáyaa Dbyaat jaaNyaacao naakarlao. T/ona inaGaUna
gaolaI. maI vaoiTMga$mamaQyao iSarlaao. maaJyaa hatatlao pakIT tovaZo baraobar zovalao.
baakIcyaa saamaanaalaa maI hat laavalaa naahI. rolvaocyaa naaokraMnaI to saamaana kaozo trI
zovalao.
ihvaaLyaacao idvasa haoto. dixaNa AaiÍkocaa ihvaaLa ]McaavarIla
BaagaamaQyao kDa@yaacaa Asatao. maîr%sabaga- ]Mca BaagaamaQyao Aaho. %yaamauLo qaMDI KUp
ip`Taoiryaalaa jaatanaa 107
laagalaI. maaJaa AaovhrkaoT saamaanaat haota. saamaana maagaNyaacaI ihMmat hao[-naaÂ if$na
Apmaana Jaalaa trÆ qaMDInao kuDkuDlaao. KaolaIt idvaa navhta. maQyara~Icyaa saumaaralaa
ek ]ta$ Aalaa. %yaacaI kahI baaolaNyaacaI [cCa idsalaI. pNa %yaacyaabaraobar maaJaI
baaolaNyaasaarKI manaÁisqait navhtI.
maaJao kt-vya kaya yaacaa maI ivacaar kolaa. ek tr maI maaJyaa h@kasaazI
JagaDlao paihjao¸ naahI tr ihMdusqaanacaI vaaT QarlaI paihjao. naahI tr haotIla to Apmaana
sahna k$na ip`Toiryaalaa jaavao AaiNa davyaacao kama puro k$na svadoSaI jaavao. davaa AQaa-
TakUna jaaNao mhNajao naamad-pNaa haoya. malaa du:K saaosaavao laagalao ho varvarcao du:K Aaho.
Aat Kaolaat Asalaolyaa eka maharaogaacao to baa*ya laxaNa Aaho. ha maharaoga mhNajao
vaNa-WoYa. ha dRZmaUla raoga naostnaabaUt krNyaacaI Sa@tI Asaola tr itcaa ]pyaaoga kolaa
paihjao. tao krtanaa svat:var pDtIla tI du:Ko sahna kolaI paihjaot. vaNa-WoYa kaZUna
laavaNyaasaazI ja$r pDola tovaZyaapurtoca svat:cyaa du:Kacao pirmaaja-na krNyaacaa p`ya%na
kravaa.
Asaa inaNa-ya k$na dusaáyaa gaaDInao ksaohI k$na puZo jaayacaoca Asaa inaScaya
kolaa.
sakaLcyaa p`hrI maI janarla ma^naojarlaa tËarIcaI laaMbalacak tar kolaI. dada
AbadullaaMnaa pNa kLivalao. Abadullaa Saoz lagaoca janarla ma^naojarlaa BaoTlao. janarla
ma^naojarnao svat:cyaa naaokraMcyaa vat-naacaI trfdarI kolaI¸ pNa saaMigatlao kI¸ malaa
ibanahrkt ip`Toairyaalaa paocaivaNyaaba_la AapNa sToSanamaastrlaa iSafarsa kolaI Aaho.
Abadullaa SaoznaI maîr%sabaga-cyaa ihMdI vyaapaáyaaMnaa tar k$na malaa BaoTNyaaba_la va maaJaI
baDdast zovaNyaaba_la kLivalao. AaiNa [tr sToSanaaMvarhI tSaaca tara kolyaa.
%yaava$na vyaaparI malaa sToSanavar BaoTNyaasa Aalao. %yaaMnaI svat:var pDNaaáyaa du:KaMcao
maaJyaapaSaI vaNa-na kolao¸ AaiNa malaa mhTlao kI¸ tumacyaavar Aalaolaa p`saMga ha kahI navaa
navho. pihlyaa¹dusaáyaa vagaa-tUna p`vaasa krNaaáyaa ihMdI ]ta$Mnaa rolvaocyaa
AiQakaáyaaMkDUna va [tr ]ta$MkDUna ]psaga- paocaayacaaca. ASaa táhocyaa gaaoYTI
eokNyaatca idvasa gaolaa. ra~ pDlaI. gaaDI AalaI. maaJyaasaazI jaagaa zovalaolaIca
haotI. ibaCanyaacao itkIT GaoNyaacao maI DrbanamaQyao naakarlao haoto to maîr%sabaga-maQyao
Gaotlao. gaaDI malaa caala-sa\Ta}nakDo Gao}na caalalaI.
9. AaNaKI halaApo Y Ta
caala-sa\Ta}nalaa gaaDI sakaLI paocalaI. caala-sa\Ta}nahUna jaaohainasabaga-laa
jaayalaa %yaa idvasaaMt AagagaaDI navhtIÂ tr GaaoDyaacaa iSagaàma Asao¸ AaiNa maQyao
sT^MDrTnalaa ek ra~ rahavao laagao. maaJyaapaSaI iSagaàmacao itkIT haoto. maI ek idvasa
]iSara paocalaao mhNaUna kahI to itkIT r_ haot navhto. iSavaaya Abadullaa SaoznaI
caala-sa\Ta}nacyaa iSagaàmavaalyaalaa tarhI kolaI haotI. pNa %yaalaa kahI trI sababaca
kaZayacaI haotIÂ %yaasaazI maI navaKa Aaho Asao pahUna tao mhNaU laagalaa¸ "tumacao itkIT
r_ Jaalao." maI yaaogya tao jabaaba idlaa. itkIT r_ Jaalao mhNaUna malaa saaMgaayacao Kro
karNa inaraLoca haoto. sava- ]ta$ iSagaàmaacyaa Aatca basat. prMtu maaJaI tr kUlaIMt
gaNanaa¸ AaiNa maI navaKa idsat haotao. %yaaAqaI- malaa gaaoáyaa ]ta$MpaSaI basavaavao laagalao
naahI tr baro¸ Asaa %yaa iSagaàmavaalyaacaa matlaba. iSagaàmaacyaa baahorcyaa baajaUlaa mhNajao
hakNaaáyaalaa laagaUna ]javyaa AaiNa Davyaa baajaUlaa ASaa daona baOzka hao%yaa %yaaMpOkI eka
baOzkIvar iSagaàma-kMpnaIcaa ek gaaora 'naayak' basat Asao.tao Aat basalaa AaiNa malaa
hakNaaáyaaSaojaarI %yaanao basaivalao. maI tovhaca samajalaao¸ kI ha kovaL Anyaaya Aaho¸
Apmaana Aaho. ha Apmaana igaLUna TakNaoca malaa yaaogya vaaTlao. malaa jaaorjaulamaanao AaMt
basata yaoNyaasaarKo navhtoca. maI tËar krIt basalaao tr iSagaàma inaGaUna jaayacaa AaiNa
maaJaI maa~ AaNaKI ek idvasa KaoTI vhayacaI. dusaáyaa idvaSaI kaya hao[-la to trI
kaoNaI saaMgaavaoÆ mhNaUna maI SahaNapNaa kolaa¸ AaiNa baahor basalaao. manaatUna KUp
carfDlaao.
tIna ek vaajata iSagaàma parDIkaoplaa paocalaa. Aata %yaa gaaoáyaa
naayakacaI maI basalaao haotao toqao basaNyaacaI lahr laagalaI. %yaalaa ivaDI PyaayacaI
haotI. qaaoDI hvaa pNa KavayaacaI Asaola mhNaUna %yaanao ek maLkosao gaaoNapaT pDlao
haoto¸ to %yaa hakNaaáyaapasaUna Gaotlao AaiNa to paya zovaNyaacyaa fLIvar psa$na
malaa mhTlao¸ "saamaI¸ tU [qao baOsa. malaa haMkNaaáyaapaSaI basaayacao Aaho." ha
Apmaana sahna krNao maaJyaa Sa@tIbaahor haoto. mhNaUna maI BaIt BaIt %yaalaa
saaMigatlao¸ "tumhI malaa yaoqao basavalaat tao ek Apmaana maI sahna kolaaÂ maaJaI
jaagaa tr Aat basaNyaacaI¸ pNa tumhI Aat basaUna malaa yaoqao basavalaat,. Aata
108
AaNaKI halaApoYTa 109
tumhalaa baahor basaNyaacaI [cCa JaalaI Aaho¸ AaiNa ivaDI AaoZayacaI Aaho. mhNaUna tumhI
malaa Aaplyaa payaapaSaI basavaU pahta. maI Aat jaayalaa tyaar Aaho¸ pNa tumacyaa
payaajavaL basaayalaa kbaUla naahI."
[tko maI baaolatao %yaapUvaI-ca maaJyaavar tDa@yaaMcaa vaYaa-va Jaalaa¸ AaiNa tao
manauYya maaJaa dMD Qa$na malaa KalaI AaoZU laagalaa. baOzkIpaSaI iptLocaa daMDa haota tao
maI Ga+ pkDUna Qarlaa¸ AaiNa managaT tuTlao trI daMDa saaoDayacaa naahI¸ Asaa inaQaa-r
kolaa. maaJyaavar gaudrlaolaa p`saMga to ]ta$ pahtca haoto. tao malaa iSavyaa dota haota¸
AaoZIt haota AaiNa maarIthI haota.maI maa~ gaPp haotao. tao QaiTMgaNa AaiNa maI
balahIna. ]ta$MpOkI kahIMnaa dyaa AalaI va to mhNaalao¸ "Aro e¸ %yaa ibacaaáyaalaa toqao
basaU do naaÂ %yaalaa ivanaakarNa maa$ nakaosa. %yaacao mhNaNao rast Aaho. toqao naahI tr
%yaalaa Aat AamacyaajavaL basaU do." tao ]saLUna mhNaalaa¸ "to kala~yaI haoNaar naahI."
pNa ikMicat narma pDlaa Kra. malaa maarayacao %yaanao baMd kolao. maaJaa dMD saaoDlaa.
caar¹daona iSavyaa AaNaKI hasaDlyaaÂ pNa ek ha^TMoTaT naaokr plaIkDcyaa baajaUlaa
haota¸ %yaalaa svat:cyaa payaaMjavaL basavalaa AaiNa AapNa baahor basalaa. ]ta$ Aat
basalao. iSaTI vaajalaI. iSagaàma sau$ Jaalaa. maaJaI CatI QaDQaDt haotI. maI ijavaMt
mau@kamaalaa paocaona kI naahI yaaba_la malaa SaMka haotI. tao maaJyaakDo DaoLo vaTa$na
pahtca haota. baaoT daKvaUna puTpuTo¸ "yaad raKÂ sT^DrTna tr yao} do¸ maga tulaa
saaMgatao kaya to²" maI gaPp basalaao AaiNa svat:cyaa rxaNaasaazI p`BaUcaa Qaavaa krIt
raihlaao.
ra~ pDlaI. sT^MDrTnalaa paocalaao. ik%yaok ihMdI caohro idsalao. kahIsao baro
vaaTlao. KalaI ]trtaca ihMdI laaokaMnaI saaMigatlao¸ "AamhI tumhalaa [-saa Saozcyaa
dukanaavar Gao}na jaaNyaasaazIca ]Bao AahaoÂ Aamhalaa Abadullaa SaozcaI tar AalaI
Aaho." malaa far AanaMd Jaalaa. %yaaMcyaabaraobarca Saoz [-saa hajaI saumaaracyaa dukanaI
gaolaao. Saoz va %yaaMcao karkUna yaaMnaI malaa vaoZa idlaa. maaJyaavar baotlaolyaa p`saMgaacaI
%yaaMnaa hkIkt saaMigatlaI. %yaaMnaa far vaa[-T vaaTlaoÂ AaiNa svat:cao kDvao AnauBava
saaMgaUna %yaaMnaI malaa QaIr idlaa. maaJyaa manaatUna iSagaàma kMpnaIcyaa ejaMTalaa hI sava-
Kbar VayacaI haotI. maI ejaMTalaa hI sava- Kbar VayacaI haotI. maI ejaMTalaa
icazI ilaihlaI¸ naayakanao QamakI idlaI haotI tohI ilaihlao. AaiNa sakaLI
puZo p`vaasa krayacaa Aaho¸ tovha malaa Aat [tr ]ta$Mbaraobar jaagaa imaLNyaacaI
Ka~I paihjao ASaI maagaNaI kolaI. ejaMTanao malaa inaraop pazivalaa¸ "sT^MdrTnahUna puZo
110 Aa%makqaa
maaoza iSagaàma Asatao¸ AaiNa hakNaaro vagaOro badlatat. jyaacyaaiva$w tumacaI tËar
Aaho tao manauYya ]Va nasaNaar. tumhalaa [tr ]ta$Mcyaa SaojaarIca jaagaa imaLola." yaa
inaraopamauLo malaa kahIsao AaSvaasana imaLalao. %yaa malaa maarNaaáyaa [samaaiva$w kahI
krNyaacaa maaJaa ivacaarca navhta¸ Aqaa-t yaa maaracao p`krNa yaoqaoca saMplao.sakaLI malaa
[-saa Saozcao laaok iSagaàmaavar Gao}na gaolao. malaa yaaogya jaagaa imaLalaI. kaoNa%yaahI
táhocyaa ~asaaKorIja %yaa ra~I jaaohainasabaga-laa paocalaao.
sT^MDrTna lahana KoDo haoto. jaaohainasabaga- ivaSaala Sahr. toqaohI Abadullaa
SaoznaI tar tr kolaIca haotI. malaa mahMmad kasama kma$_Inaacyaa dukanaacaa
zavaizkaNaahI idlaa haota. %yaaMcaa manauYya iSagaàma ]Baa rahNyaacyaa izkaNaI Aalaa
haotaÂ prMtu maI %yaalaa paihlaa naahI¸ ikMvaa %yaanaohI malaa AaoLKlao naahI. maI ha^Tolaat
jaaNyaacaa ivacaar kolaa. daona¹caar ha^TolaaMcaI naavaohI ivacaa$na GaotlaI haotI. gaaDI
kolaI. ga`^MD na^Sanala ha^TolamaQyao Gao}na jaaNyaasa %yaalaa saaMigatlao. toqao paocataca
ma^naojarpaSaI gaolaao. jaagaa maaigatlaI. ma^naojarnao xaNaBar maaJyaakDo nyaahaLUna paihlao.
gaaoD Sabdat mhNaalaa¸ "malaa idlaigarI vaaTto¸ sava- Kaolyaa Ba$na gaolyaa Aahot." Asao
mhNaUna malaa caalato kolao² tovha maga maI gaaDIvaanaalaa mahMmad kasama kma$_Inacyaa dukanaI
malaa Gao}na jaaNyaasa saaMigatlao. toqao tr Abadula ganaI Saoz maaJaI vaaTca pahat basalao
haoto. %yaaMnaI maaJao pòmapUva-k svaagat kolao. ha^TolamaQyao jaagaa na imaLalyaacaI hkIkt
%yaaMnaa saaMigatlaI. to KdaKda hsalao. "ha^Tolaat Aamhalaa ]t$ doNaar Aahot kaÆ"
maI ivacaarlao¸ "ka naahIÆ"
"tumhI qaaoDo idvasa [kDo raihlaa mhNajao ka to samajaola. yaa doSaat
Aamacyaanaoca rahvatoÂ karNa Aamhalaa pOsao kmavaayacao Asatat. %yaasaazI iktI trI
Apmaana sahna krIt Asatao¸ AaiNa hIna isqatIt idvasa kaZtao." Asao mhNaUna %yaaMnaI
T/ansavaalamaQyao Baaogaavyaa laagaNaaáyaa Aap<aIcaa [ithasa saaMigatlaa.
yaa Abadula ganaI Saozcaa pircaya Aaplyaalaa puZo AiQak kravaa laagaNaar
Aaho. %yaaMnaI saaMigatlao¸ "ha maulaUK tumacyaasaar#yaaMsaazI naahI. paha naa¸ tumhalaa ]Va
ip`Taoiryaalaa jaayacao Aaho. toqao tumhalaa itsaáyaa vagaa-tca jaagaa imaLola. T/a^nsavaalamaQyao
naataLpoxaahI AiQak du:K. yaoqao Aamacyaa laaokaMnaa pihlyaa ikMvaa dusaáyaa vagaa-cao
itkITca dot naahIt."
AaNaKI halaApoYTa 111
maI mhTlao¸ "tumhI %yaasaazI pura p`ya%na kolaa nasaola."

Abadula ganaI Saoz mhNaalao¸ "AamhI p~vyavahar tr caalavalaa Aaho¸ pNa
Aamacao laaok ivaSaoYa k$na pihlyaa¹dusaááyaa vagaa-t basaU [icCtat trI kuzoÆ"
maI rolvaocao kayado maagavalaoÂ paihlao. %yaat ek pLvaaT haotI. T/a^nsavaalacao
maULcao kayado baarka[-nao tyaar kolaolao nasat. rolvaocyaa kayaVaMcao tr ivacaarayalaaca
nakao.
maI Saozlaa saaMigatlao¸ "maI fsT- @laasamaQaUnaca jaaNaar. tsao naahI jauLlao tr
ip`Taoiryaa yaoqaUna sadtIsa maOlaca AahoÂ toqapya-Mt maI GaaoDagaaDI k$na jaa[-na."
Abadula ganaI SaoznaI tsao krNyaamaQyao laagaNaara vaoL va d`vyaacaa Kca- maaJyaa
najarosa AaNaUna idlaa. pNa maaJaa ivacaar %yaaMnaI kbaUla kolaa. AaiNa sToSanamaastrlaa maI
icazI pazivalaI. icazImaQyao maI baîrsTr Aaho. naohmaI pihlyaa vagaa-tUnaca p`vaasa krtao
vagaOro ilaihlao haoto. ip`Taoiryaalaa jaladInao paocaNyaacaI ja$r Asalyaaba_la kLivalao
haoto. AaiNa AsaohI ilaihlao¸ kI tumacyaa jabaabaacaI vaaT pahNyaapurta malaa vaoLca
]rNaar naahIÂ mhNaUna icazIcaa jabaaba GaoNyaasa maI svat:ca sToSanavar yao[-na¸ %yaavaoLI malaa
pihlyaa vagaa-cao itkIT imaLola ASaI AaSaa Aaho. Asao ilaihNyaat maaJaa ek Dava
haota. maI Asaa ivacaar kolaa kI¸ sToSanamaastr laoKI jabaaba nakara%makca pazivaNaar.
%yaatUna 'kUlaI baîrsTr' caI JaalaI trI rahNaI kSaI kaya Asaola yaacaI %yaalaa kaya
klpnaa yaoNaarÆ mhNaUna maI ibanacaUk [Mga`jaI paoSaaKat %yaacyaapuZo jaa}na ]Baa raihlaao¸
AaiNa %yaacyaabaraobar baaolalaaocaalalaao mhNajao %yaacaI samajaUt pDola¸ AaiNa tao kdaicat
malaa itkIT do[-la. Asaa ivacaar k$na maI Ía^kkaoT¸ naokTaya vagaOro caZvaUna sToSanaavar
gaolaao. maastrapuZo ek iganaI zovalaI AaiNa pihlyaa vagaa-cao itkIT maaigatlao.
%yaanao mhTlao¸ "tumhIca malaa icazI ilaihlaI Aaho kaÆ"
maI mhTlao¸ "taoca maI. tumhI malaa itkIT idlyaasa maI AaBaarI hao[-na. malaa
Aajaca ip`Taoiryaalaa paocalao paihjao."
sToSanamaastr hsalao. %yaaMnaa dyaa AalaI. to mhNaalao¸ "maI T/a^nsavaalar
naahI¸ ha^laMDr Aaho. tumacyaa Baavanaa maI samajaU Saktao. tumacyaaba_la malaa
112 Aa%makqaa
sahanauBaUtI Aaho. tumhalaa itkIT doNyaacaI maaJaI [cCa Aaho. pNa eka SatI-var ¹
rs%yaat gaaDa-nao jar tumhalaa KalaI kaZlao AaiNa itsaáyaa vagaa-t basavalao¸ tr tumhI malaa
gaao%yaat AaNaU nayao¸ mhNajao rolvaovar davaa k$ nayao. tumacaa p`vaasa inaiva-GnapNao par pDavaa
ASaI maaJaI [cCa Aaho. AapNa sad\gaRhsqa Aaha¸ ho malaa idsatoca Aaho." Asao mhNaUna
%yaanao itkIT idlao. maI %yaacao AaBaar maanalao AaiNa %yaalaa inaiScMat rahaNyaaba_la
saaMigatlao. Abadula ganaI Saoz paocavaayalaa Aalao haoto. ho kaOtuk pahUna %yaaMnaa AanaMd
Jaalaa va AaScaya- vaaTlaoÂ pNa %yaaMnaI malaa saavaQaigarIcaa [Saara idlaa. "ip`Taoiryaalaa
sahIsalaamat paocalaot mhNajao Jaalao. malaa QaastI vaaTto¸ kI gaaD- tumhalaa sauKanao pihlyaa
vagaa-t basaU doNaar naahI. AaiNa gaaDa-nao basaU idlao¸ tr ]ta$ basaU doNaar naahIt."
maI pihlyaa vagaa-cyaa Dbyaat basalaao tr Kra. gaaDI caalaU JaalaI. jaima-sTna
sToSana Aalao. toqao gaaD- itikTo tpasaayalaa inaGaalaa. malaa pahtaca saMtaplaa. baaoTanao
AiBanaya k$na mhNaalaa¸ "itsaáyaa vagaa-t cala." maI maaJao pihlyaa vagaa-cao itkIT
daKivalao. tao mhNaalaa¸ "%yaacao kahI naahIÂ itsaáyaa vagaa-t jaa."
%yaa Dbyaat ekca [Mga`ja ]ta$ haota. %yaanao %yaa gaaDa-laa tMbaI idlaI¸ "yaa
gaRhsqaaMnaa inaYkarNa ka baro satavatao AahosaÆ %yaaMcyaajavaL pihlyaa vagaa-cao itkIT
Aaho¸ to idsat naahIÆ malaa tao raihlyaapasaUna mauLIsauwa ADcaNa naahI¸" Asao mhNaUna
%yaanao maaJyaakDo paihlao AaiNa mhTlao¸ "tumhI KuSaala basaUna raha."
gaaD- puTpuTlaa¸ "tumhalaa kUlaIbaraobarca basaayacao Asalao¸ tr maaJao kaya
jaatoÆ"
ra~I Aaz ek vaajata T/ona ip`Taoiryaalaa paocalaI.
10. ip` T ao i ryaatIla pihlaa idvasa
ip`Taoiryaalaa sToSanavar dada AbadullaaMcyaa vaiklaatfo-caa kaoNaI trI manauYya

malaa BaoTola ASaI maI Apoxaa kolaI haotI. kaoNaI ihMdI malaa nyaayalaa yaoNaar naahI ho maI
samajaUna haotao. AaiNa kaoNaahI ihMdI maaNasaakDo rahayalaa jaayacao naahI ASaaba_la maI
vacanabaw haotao. vaiklaanao kaoNaalaahI sToSanavar pazvalao navhto. maagaUna malaa samajalao¸
kI tao rivavaar AsalyaamauLo qaaoDIbahut ADcaNa saaosalyaaKorIja %yaalaa kaoNaalaa pazivata
yaoNyaasaarKo navhto. maI ifikrIt pDlaao. kaozo jaavao yaacaa ivacaar k$ laagalaao.
kaoNatohI ha^Tola malaa jaagaa doNaar naahI ASaI malaa QaastI vaaTt haotI. 1893 cao
ip`Taoiryaa sToSana 1914 cyaa sToSanahUna AgadIca iBanna haoto. maMdmaMd idvao jaLt haoto.
]ta$ pNa ivaSaoYasao navhto. maI sava- ]ta$Mnaa jaa} idlao AaiNa ivacaar kolaa¸ kI
itkIT¹klao@Tr jara maaokLa Jaalaa mhNajao %yaalaa itkIT do[-na AaiNa tao malaa lahanasao
eKado ha^Tola ikMvaa dusaro eKado Gar daKvaIla itkDo jaa[-naÂ ikMvaa ra~Bar sToSanavar
pDUna rahIna. evaZo ivacaarayalaahI mana Gaot navhtoÂ karNa Apmaanaacao Baya vaaTtca
haoto.
sToSana irkamao Jaalao. maI itkIT¹klaokTrlaa itkIT idlao AaiNa p`Sna
ivacaarNyaasa sau$vaat kolaI. %yaanao ivanayapUva-k jabaaba idlao. pNa malaa idsalao¸ kI
%yaacaI ivaSaoYa madt haoNyaasaarKI naahI. %yaacyaa SaojaarI ek Amaoirkna hbaSaI gaRhsqa
]Baa haota¸ %yaanao maaJyaaSaI baaolaayalaa sau$vaat kolaI.
"tumhI AgadI navaKo idsataÂ AaiNa tumhalaa kaoNaI ima~ nasaavaa.
maaJyaabaraobar yaala¸ tr maI tumhalaa ek lahanasao ha^Tola Aaho %yaat Gao}na jaa[-na. %yaacaa
maalak Amaoirkna AsaUna maaJyaa caaMgalyaa pircayaacaa Aaho. malaa vaaTto tao tumhalaa jaagaa
do[-la."
malaa ikMicat SaMka vaaTtca haotI¸ pNa maI %yaa gaRhsqaacao AaBaar maanalao AaiNa
%yaacyaabaraobar jaaNyaacao kbaUla kolao. tao malaa jaânsTnacyaa fîmalaI ha^Tolaat Gao}na
gaolaa. ima jaa^nsTnalaa eka baajaUlaa nao}na kahI saaMigatlao. ima. jaa^nsTnanaI malaa ra~Bar
rahU doNyaacao kbaUla kolaoÂ tohI yaa SatI-var¸ kI maaJao jaovaNa malaa maaJyaa KaolaIt
paocavaayacao.
113
Aa.¹8
114 Aa%makqaa
"maI tumhalaa Ka~I dotao¸ kI malaa kaLyaagaaoáyaacaa ibalakula BaodBaava naahI.

pNa maaJaI igaáha[kI f@t gaaoáyaa laaokaMcaIca Aaho AaiNa jar maI tumhalaa jaovaNaacyaa
KaolaIt jaovaU idlao¸ tr maaJyaa AaEayada%yaaMnaa raga yao[-la¸ to kdaicat ha^Tola saaoDUnahI
jaayacao¸" ima. jaa^nsTna mhNaalao.
maI mhTlao¸ "tumhI malaa ra~Bar rahU dota haca maI tumacaa ]pkar samajatao.
*yaa maulauKatIla pirisqatI malaa qaaoDIbahut samajaU laagalaI Aaho. tumacaI ADcaNa malaa
samajato. tumhI KuSaala malaa maaJyaa KaolaIt vaaZa. ]Va maI dusarI kahI trI vyavasqaa
k$ Sakona ASaI malaa ]maod vaaTto.''
malaa KaolaI idlaI. maI Aat gaolaao. ekaMtat jaovaNaacaI vaaT pahat ivacaar
krIt basalaao. yaa ha^Tolaat farsao ]ta$ raht navhto. qaaoDyaa vaoLanao vaoTr jaovaNa
Gao}na yaoNyaaeovajaI ima. jaa^nsTnaca yaotanaa idsalao. to mhNaalao¸ "maI tumhalaa KaolaIt
jaovaNa pazvaIna mhTlao %yaacaI malaa laaja vaaTlaI. mhNaUna maI maaJyaa igaáha[-kaMnaa
tumacyaaba_la saaMgaUna %yaaMcao mat Gaotlao. tumhI jaovaNaacyaa KaolaIt jaovalaa¸ trI %yaaMcaI kahI
hrkt naahI. trI Aata tumacaI [cCa Asalyaasa BaaojanagaRhat calaa¸ AaiNa tumacyaa
majaI-laa yao[-la taopya-Mt yaoqao raha."
maI puna: AaBaar maanalao¸ AaiNa jaovaNaacyaa KaolaIt gaolaao. inaiScaMtpNao
jaovalaao.
dusaáyaa idvaSaI vaiklaakDo gaolaao. %yaaMcao naava e. DblyaU. baokr. %yaManaa
BaoTlaao. Abadullaa SaoznaI maaJyaapaSaI %yaaMcao qaaoDosao vaNa-na kolao haoto. %yaamauLo pihlyaa
BaoTIt malaa kahI AaScaya- vaaTlao naahI. %yaaMnaI maaJaI pòmapUva-k BaoT GaotlaI. AaiNa
maaJaI qaaoDI hkIkt ivacaa$na GaotlaI. maI tI saaMigatlaI. to mhNaalao¸ "baîrsTr yaa
naa%yaanao tumacaa yaoqao kahIca ]pyaaoga haoNyaasaarKa naahI. AamhI ]<amaaMt ]<ama
baîrsTraMnaa yaa davyaasaazI naomalao Aaho. davaa laaMbalacak AaiNa gauMtagauMtIcaa Aaho¸
%yaamauLo tumacyaapasaUna f@t ja$r tovaZI maaihtI imaLivaNyaacaoca kama malaa Gaota yao[-la.
malaa maaJyaa AiSalaabaraobar p~vyavahar krNaohI Aata saaopo pDola. AaiNa %yaaMcyaakDUna
paihjao tI maaihtI maI tumacyaa maaf-t maagavaU Sakona¸ evaZI saaoya Aaho KrI. tumacyaasaazI
maI Gar AjaUna SaaoQalaolao naahI. tumhalaa paihlyaanaMtrca SaaoQaavao Asaa ivacaar kolaa
haota. yaoqao rMgaBaod far Aaho¸ %yaamauLo Gar SaaoQaNao saaopo naahI. pNa ek baa[- maaJyaa
ip`TaoiryaatIla pihlaa idvasa 115
maaihtIcaI Aaho. garIba Aaho. raoTIvaalyaacaI baayakao Aaho. tI tumacaI ]trNyaacaI saaoya
krIla Asao vaaTto. itlaahI qaaoDI madt hao[-la. calaa¸ AapNa itcyaakDoca jaa} yaa."
Asao mhNaUna malaa itkDo Gao}na gaolao. baa[-baraobar ima. baokrnaI eka baajaUlaa
jaa}na qaaoDyaa gaaoYTI kolyaa¸ AaiNa itnao malaa zovaUna GaoNyaacao maanya kolao. AazvaDyaacao
35 iSalaIMga zrvaUna malaa toqao zovalao.
ima.baokr vakIla haoto tsaoca Qama-inaYz padÌ haoto. AjaUna to hyaat AahotÂ
AaiNa Aata f@t pad`yaacaoca kama krtat. vaiklaIcaa QaMda %yaaMnaI saaoDUna idlaa Aaho.
Ka}naip}na sauKI Aahot. %yaaMnaI AjaUna maaJyaaSaI p~vyavahar kayama zovalaa Aaho.
p~aMtIla ivaYaya zraivak ekca. inarinaraLyaa rItInao iK`stI Qamaa-cyaa EaoYztoba_la
Aaplyaa p~aMt maaJyaabaraobar cacaa- krtatÂ AaiNa yaoSaUlaa [-Svaracaa ekulata ek pu~
AaiNa jagatacaa ]warkta- mhNaUna maanalyaaKorIja prma SaaMtI imaLNao ASa@ya Aaho¸ yaa
gaaoYTIcao pìtpadna krIt Asatat.
Aamacyaa pihlyaaca BaoTIt ima baokrnaI maaJaI Qamaa-saMbaMQaIcaI manaaodSaa ivacaa$na
GaotlaI. maI %yaaMnaa saaMigatlao¸ "maI janmaanao ihMdU Aaho. %yaa Qamaa-caohI malaa farsao &ana
naahI. [tr Qamaa-Mcao %yaahUna kmaI. maI kaoNa%yaa isqatIt Aaho¸ maaJaI Qam-amato kaya¸ tI
kaya AsalaI paihjaot¸ ho kahI malaa kLt naahI. maaJyaa svat:cyaa Qamaa-cao saKaola
AQyayana krNyaacaI [cCa Aaho. [tr Qamaa-McaahI yaqaaSai@t AByaasa krNyaacaa [rada
Aaho."
ho sava- eokUna ima. baokrnaa baro vaaTlao AaiNa to mhNaalao¸ "maI svat: saa]qa
AaiÍka janarla imaSanacaa ek iDro@Tr Aaho. svat:cyaa Kcaa-nao maI ek do}L baaMQalao
Aaho. %yaat maI vaoLaovaoLI Qama-p`vacanao krtao. maI rMgaBaod maanaIt naahI. maaJyaabaraobar
kama krNaaro ik%yaok jaaoDIdarhI Aahot. AamhI raoja ek vaajata qaaoDI imainaTo ek~
jamatao AaiNa Aa%myaacaI SaaMtI va p`kaSa ³&anaacaa ]dya´ yaaMsaazI pàqa-naa krtao. %yaat
tumhI AalaaMt¸ tr Aamhalaa AanaMd hao[-la. toqao maaJyaa jaaoDIdaraMcaI AaoLK k$na do[-
na. %yaa savaa-Mnaa tumhalaa pahUna AanaMd hao[-laÂ AaiNa tumhalaahI %yaaMcaa sahvaasa AavaDola¸
ASaI maaJaI Ka~I Aaho. maI kahI Qama-pustkohI tumhalaa vaacaayalaa do[-na. pNa Kro
pustk baayabala hoca. to tumhI vaacaavao ASaI maaJaI Kasa iSafarsa Aaho."
116 Aa%makqaa
maI ima. baokrcao AaBaar maanalao¸ AaiNa ek vaajata %yaaMcyaa maMDLat

pàqa-naosaazI Sa@ya taopya-Mt yaot jaaNyaacao kbaUla kolao.
"tr maga ]Va ek vaajata yaoqaoca yaa. maga AapNa baraobar pàqa-naamaMidrat
jaa}."
AamhI ekmaokaMcaI rjaa GaotlaI. ivaSaoYa ivacaar krayalaa malaa AjaUna
fursatca navhtI. ima. jaa^nsTnakDo gaolaao.ibala caukvalao. navyaa GarI gaolaaoÂ toqao
jaovalaao. GarvaalaI baa[- BalaI haotI. itnao maaJyaasaazI Annaahar tyaar kolaa haota. yaa
kuTuMbaat lagaoca imasaLUna jaayalaa malaa vaoL laagalaa naahI. jaovaNaKaNa ]rklyaanaMtr dada
AbadullaaMnaI Aaplyaa eka ima~alaa malaa p~ idlao haoto. %yaaMnaa BaoTayalaa gaolaao. %yaaMcaI
AaoLK k$na GaotlaI. %yaaMcyaakDUna ihMdI laaokaMcyaa @laoSaMacaI ivaSaoYa maaihtI samajalaI.
%yaaMnaI svat:kDo rahaNyaaba_la malaa Aaga`h kolaa maI AaBaar maanalao AaiNa maaJaI vyavasqaa
JaalaI haotI %yaaba_la maaihtI saaMigatlaI. kahI laagalao savarlao¸ tr maagaUna Gyaayalaa %yaaMnaI
Aaga`hpUva-k saaMigatlao.
saMQyaakaL JaalaI. saMQyaakaLcao jaovaNa AaTpUna Aaplyaa KaolaIt jaa}na
ivacaarmagna Jaalaao. malaa svat:laa saQyaa trI kahI kama Asalyaacao idsalao naahI.
Abadullaa Saozlaa p~ ilaihlao. ima. baokrcyaa maO~Icaa kaya Aqa- krayacaaÆ %yaacyaa Qama-
baMQaUMpasaUna maI kaya imaLivaNaarÆ maI iK`stI Qamaa-cyaa AByaasaat kaozpya-Mt pDavaoÆ ihMdU
Qamaa-cao saaih%ya kaozUna imaLvaavaoÆ ihMdU Qamaa-cao sva$p samajalyaaKorIja iK`stI Qamaa-cao
sva$p trI maI ksao samajaU SakNaarÆ ekca inaNa-ya k$ Saklaao. malaa imaLola tao
AByaasa ina:pxapatpNao kravaa AaiNa ima. baokrcyaa maMDLIlaa [-Svar %yaa %yaa vaoLI bauwI
do[-la %yaap`maaNao jabaaba Vavao. maaJyaa Qamaa-caI malaa purI maaihtI JaalaI naahI taopya-Mt [tr
Qama- svaIkarNyaacaa maI ivacaar k$ nayao Asaa ivacaar krIt Asata maI inadàvaSa Jaalaao.
11. iK`stI saMbaMQa
dusaáyaa idvaSaI ek vaajata maI baokrcyaa pàqa-naasamaajaamaQyao gaolaao. toqao imasa\
hîrsa\¸ imasa\ gaoba¸ ima. kaoT\sa [%yaadIMcaI AaoLK JaalaI. savaa-MnaI gauDGao TokUna pàqa-naa
kolaI. maIhI %yaaMcao AnaukrNa kolao. pàqa-naomaQyao jyaacyaa jao [cColaa yao[-la to tao
[-SvarapaSaI maagao. idvasa SaaMitpUva-k jaavaao¸ [-Svar Aamacyaa )dyaaMcaI Waro Kaolaao¸ vagaOro
ho Asaayacaoca. maaJyaasaazIhI pàqa-naa JaalaI ''AamacyaamaQyao jaao navaIna baMQaU Aalaa AahoÊ
%yaalaa tU maaga- daKva.jaI SaaMtI tU Aamhalaa idlaI Aahosa tI %yaalaahI do. jyaa yaoSaUnao
Aamhalaa mau@t kolao Aaho¸ tao %yaalaahI krao. ho sava- AamhI yaoSaUcyaa naavaanao maagat
Aahao." yaa pàqa-naot Bajana¸ kIt-na vagaOro kahI naahI f@t kahI trI ivaiSaYT maagaNaI
[-SvarajavaL krayacaI¸ AaiNa Aapaplyaa sqaLI jaayacao. savaa-caa ha duparcyaa jaovaNaacaa
vaoL AsaoÂ Aqaa-t pàqa-naa k$na drokjaNa jaovaayalaa jaa[-.pàqa-naolaa paca imainaTaMhUna
AiQak vaoL laagat nasao.
imasa\ hîrsa\ va imasa\ gaoba yaa daoGaI pàOZ kumaairka hao%yaa. ima. kaoT\sa @baokr
pMqaacao haoto. yaa daona baayaa ek~ raht. %yaaMnaI malaa dr rivavaarI AaplyaakDo caar
vaajata caha GaoNyaasa baaolaavalao. ima.kaoT\sa BaoTlao mhNajao dr rivavaarI maI %yaaMnaa
AazvaDyaacaI Qaaima-k raojainaSaI saaMgaayacaI Asao.kaoNakaoNatI pustko vaacalaI¸ maaJyaa
manaavar %yaaMcaa kaya pirNaama Jaalaa¸ yaacaI cacaa- krIt AsaU. %yaa baayaa svat:cao
AanaMddayak AnauBava vaNa-vaIt AaiNa svat:laa vaaTNaaáyaa prma SaaMtIivaYayaI saaMgat.
ima. kaoT\sa ho ek inaYkpT manaacao Qama-inaYz t$Na @vaokr haoto. %yaaMcyaaSaI
maaJaa gaaZ saMbaMQa Aalaa. AamhI puYkLda ifrayalaahI jaat AsaU. to malaa [tr iK`stI
maMDLIMkDo Gao}na jaat.
kaoT\sanaI malaa pustkaMnaI laadUna kaZlao. jasajasaa Aamacaa pircaya vaaZt
caalalaa¸ tsatsao %yaaMnaa yaaogya vaaTt tI tI pustko to malaa vaacaayalaa dot. maIhI kovaL
Eawonao tI pustko vaacaNyaacao kbaUla kolao. %yaa pustkaMsaMbaMQaI AamhI cacaa-hI krIt
AsaU.
117
118 Aa%makqaa
ASaa táhocaI pustko sana 1893 maQyao maI puYkL vaacalaI. %yaaMcaI savaa-McaI
naavao malaa smarthI naahIt. pNa %yaaMt isaTI Tplacyaa Da^. pak-rcaI TIka¸ ipyasa-nacao
'maonaI [nafaîlabala\ pÙFsa\'¸ baTlarcaI 'A^naa^laa^jaI', vagaOro haotI. %yaaMtlao kahI samajat nasaoÂ
kahI AavaDo¸ kahIcaa kMTaLa yao[-. maI ho sava- kaoT\sanaa saaMgat Asao. 'maonaI
[nafaîlabala pÙFsa\ mhNajao Anaok sabaL puravao ¹ Aqaa-t baayabalaamaQyao ga`Mqak%yaa-cyaa
samajautInao jaao Qama- pìtpaidlaolaa Aaho¸ %yaacao samaqa-na krNaaro puravao. yaa pustkacaa
maaJyaavar kahI ek pirNaama Jaalaa naahI. pak-rcaI TIka naIitvaQa-k mhNata yao[-laÂ
prMtu jyaalaa iK`stI Qamaa-tIla p`cailat samajautIba_la SaMka Asaola ASaalaa madt k$
SakNyaasaarKI navhtI. baTlarcaI A^naa^laa^jaI ho far gahna va kzINa pustk vaaTlao. to
paca¹saatda vaacalao paihjao. to naaistkacaa Aaistk banaivaNyaasaazI ilaihlaolao Asaavao
Asao idsalao. %yaatIla [-Svaracao Aist%va isaw krNyaasaazI kolaolyaa yaui@tvaadacaa malaa
]pyaaoga navhta. karNa ha kaL maaJaa naaistkpNaacaa navhta. pNa yaoSaU haca kaya tao
Avatar Aaho¸ AaiNa tao [-Svar AaiNa manauYya yaaMcaI jaaoD k$na doNaara Aaho¸ ASaaba_la
jaao yaui@tvaad haota %yaacaa maaJyaavar kahIhI pirNaama Jaalaa naahI.
pNa kaoT\sa kahI Asao hatpaya gaaLNaaro navhto. %yaaMcao pòma Amayaa-d haoto.
%yaaMnaI maaJyaa gaLyaat vaOYNavaacaI kMzI paihlaI. %yaaMnaa ho KUL vaaTlao¸ AaiNa tI pahUna
vaa[-T vaaTlao. "Asalao KUL tumacyaasaar#yaalaa SaaoBat naahIÑ AaNaa [kDo¸ taoDUna
Taktao."
"hI kMzI tuTta kamaa nayaoÂ maatuEaIcaI BaoT Aaho."
"pNa tumacaa itcyaavar ivaSvaasa AahoÆ"
"itcaa gaUZaqa- malaa samajat naahI. tI vaaprlaI naahI tr maaJao kahI AinaYT
hao[-la Asao malaa vaaTt naahI. prMtu jaI maaL maatuEaInao pòmapUva-k maaJyaa gaLyaat baaMQalaI¸
ijacyaapasaUna maaJao klyaaNa hao[-la ASaI itcaI samajaUt¸ itcaa maI ivanaakarNa %yaaga
krNaar naahI. kalaaMtranao tI jaunaI hao}na tuTUna gaolaI¸ tr dusarI AaNaUna baaMQaNyaacaa
laaoBa malaa vaaTNaar naahI. pNa hI kMzI tuTayacaI naahI."
kaoT\sanaa maaJyaa yaa yaui@tvaadacaI ikMmat vaaTlaI naahI. karNa %yaaMnaa maaJyaa
Qamaa-ba_la Anaasqaa vaaTt haotI. %yaaMcaI tr malaa A&anakUpatUna var
kaZNyaacaI ]maod haotI. Anya Qamaa-t qaaoDosao sa%ya Asalao tr Asaola¸ pNa
sa%ya$p iK`stI Qama- svaIkarlyaiSavaaya malaa maaoxa imaLayacaaca naahI¸ yaoSaUcyaa maQyasqaI¹
iK`stI saMbaMQa 119
iSavaaya papp`xaalana vhayacaoca naahI¸ itcyaaivanaa sava- puNyakmao- inarqa-k Aahot¸ ho malaa
daKvaUna Vayacao %yaaMcyaa manaat haoto. kaoT\sanaI jyaap`maaNao pustkaMcaa pircaya malaa k$na
idlaa¸ %yaacap`maaNao jyaaMnaa to Qama-inaYz iK`stI samajat Asat ASaa laaokaMcyaahI %yaaMnaI
malaa AaoLKI k$na idlyaa.
yaa AaoLKIMmaQyao ek 'PlaImaqa bàdrna' cao kuTuMba haoto. 'PlaImaqa bàdrna'
naavaacaa ek iK`stI saMp`daya Aaho. kaoT\sanaI pircaya k$na idlaolaI puYkL maMDLI
caaMgalaI vaaTlaI. to laaok [-Svaralaa iBa}na vaagaNaaro idsalao. yaa kuTuMbaakDUna maa~
maaJyaaSaI puZIlap`maaNao yaui@tvaad krNyaat Aalaa : "Aamacyaa Qamaa-caI KubaIca tumhalaa
samajalaolaI naahI. tumacyaa baaolaNyaava$na malaa idsato¸ kI tumhalaa pìtxaNaI Aaplyaa
caukaMcaa ivacaar kravaa laagatao¸ pìtxaNaI %yaa sauQaa$na Gyaavaa laagatat¸ na sauQaarlyaa tr
tumhalaa pScaatap kolaa paihjao¸ pàyaiSca<a kolao paihjao. yaa iËyaakaMDatUna tumhI
sauTNaar kQaIÆ tumhalaa SaaMtI imaLNao ASa@ya. AapNa papI Aahao ho tr tumhI kbaUlaca
krta. Aata Aamacyaa Qama-matacaI pirpUNa-ta pha. maanavaI p`ya%na fukT Aaho. trI
pNa mau@tI hI paihjaoca. papacaa baaojaa ksaa ]zavaaÆ AapNa tao yaoSaUvar saaopvaavaa. tao
tr [-Svaracaa ekulata ek inaYpap pu~ Aaho. %yaanao vardana idlaolao Aaho kI¸ jao
%yaacyaavar ivaSvaasa zovatat¸ %yaaMcaI papo tao Qau}na Taktao. [-Svaracao ho AgaaQa
AaOdaya- Aaho. yaoSaUcyaa *yaa mau@tIcyaa yaaojanaocaa AamhI svaIkar kolaolaa Aaho¸ %yaamauLo
AamacaI papo Aamhalaa icakTt naahIt. pap ho GaDNaarca. yaa jagaat papaiSavaaya
pa}la trI Takta yao[-la kaÆ mhNaUnaca yaoSaUnao sava- jagaacyaa papacao ekaca vaoLI
pàyaiSca<a k$na Taklao. jyaaMnaa %yaacyaa mahabailadanaacaa svaIkar krayacaa Asaola¸
%yaaMnaI tsao k$na SaaMtI imaLivaNao %yaaMcyaa hatcao Aaho. tumacaI Asvasqata kaoNaIkDo
AaiNa AamacaI SaaMtI kaoNaIkDoÆ”
malaa ha yaui@tvaad mauLIca pTlaa naahI. maI nama`tapUva-k ]<ar idlao¸
"sava-maanya iK`stI Qama- haca Asaola tr tao malaa pTNyaasaarKa naahI. malaa papacyaa
pirNaamaatUna maaokLIk nakao AahoÂ malaa mau@tI paihjao¸ tI papvaR<aIpasaUna¸ papI kmaa-
pasaUna. tI imaLalaI naahI taopya-Mt Asvasqataca malaa ip`ya Aaho."
PlaImaqa ba`drna\ yaavar mhNaalao¸ "maI tumhalaa inaxaUna saaMgatao¸ kI ha tumacaa
p`ya%na fukT Aaho. maaJyaa mhNaNyaacaa puna: ivacaar k$na pha."
AaiNa yaa [samaanao baaolaUna daKivalao tsao p`%yaxa Aaca$nahI daKivalao :
[radapUva-k AnaItI Aacarlyaacaa p`%yaya AaNaUna idlaa.
120 Aa%makqaa
pNa sava-ca iK`ScanaaMcaI AsalaI samajaUt nasato ho yaa pircayaapuvaI-ca malaa maahIt
haoto. Ku_ kaoT\sa papBaI$ haoto¸ %yaaMcao )dya inama-L haoto.)dya¹SauQdIcaI Sa@yata %yaaMnaa
maanya haotI. var inado-Sa kolaolyaa BaiganaIhI tSaaca hao%yaa.maaJyaa hatat Aalaolyaa
pustkaMpOkI puYkL pustko Bai@tpUNa- haotI. %yaamauLo yaa eka pircayaava$na kaoT\sanaa
vaaTU laagalaolyaa BaItIcao maI inarakrNa kolao¸ AaiNa %yaaMnaa AaSvaasana idlao¸ kI ekTyaa
PlaImaqa ba`drnacyaa Anauicat samajuatIva$na maI sagaLyaa iK`stI Qamaa-iva$w ga`h k$na
GaoNaar naahI. malaa ADcaNa vaaTo¸ tI baayabalaivaYayaI va %yaacyaa $Z Aqaa-ivaYayaI.
12. ihM d I laao k aM c aI AaoLKdoK

iK`stI AaoLKIivaYayaI AiQak ilaihNyaapUvaI- %yaaca vaoLcyaa [tr AnauBavaaMcaa
inado-Sa krNao AavaSyak Aaho.
naataLmaQyao dada AbadullaaMnaa jao sqaana haoto toca ip`TaoiryaamaQyao Saoz tOyyaba
hajaI Kana mahMmad yaaMnaa haoto.%yaacyaaiSavaaya ekhI saava-jainak kama caalat nasao.
%yaaMcaI AaoLK maI pihlyaaca AazvaDyaat k$na GaotlaI. ip`TaoiryaatIla hrek ihMdI
maaNasaacaI maaihtI k$na GaoNyaacaa maaJaa ivacaar Asalyaacao maI %yaaMnaa saaMigatlao. ihMdI
laaokaMcyaa isqatIcaa AByaasa krNyaacaI maaJaI [cCa Aaho¸ va %yaa kamaI AaplaI madt
imaLavaI ASaI Apoxaa Aaho AsaohI saaMigatlao. %yaaMnaI AanaMdanao madt krNyaacao kbaUla
kolao.
maaJao pihlao kama mhNajao¸ sava- ihMdI laaokaMcaI ek saBaa BarvaUna %yaaMcyaapuZo
%yaaMcyaa isqatIcao ica~ maaMDNao ho haoto. Saoz hajaI mahMmad hajaI jaUsaba yaaMcyaa naavao malaa
iSafarsap~ imaLalao haoto¸ %yaaMcyaa GarI hI saBaa BarlaI. itlaa mau#ya%vaok$na maomaNa
vyaaparI hjar haotoÂ qaaoDo ihMdU pNa haoto. ip`TaoiryaamaQyao ihMdUMcaI vastI far qaaoDI haotI.
ho maaJao maaJyaa AayauYyaatIla pihlaoca BaaYaNa mhNaayacao. maI tyaarI
BarpUr kolaI haotI. malaa sa%yaasaMbaMQaI baaolaayacao haoto. vyaaparat sa%ya caalaayacao
naahI¸ Asao maI vyaapaáyaaMcyaa taoMDUna eokt Aalaao haotao. hI gaaoYT malaa %yaa
vaoLIhI KrI vaaTt navhtIÂ AajahI vaaTt naahI.vyaapar AaiNa sa%ya
yaaMcao prspr pTayacao naahI Asao pìtpadNaaro ima~ AajalaahI Aahotca. to vyaaparalaa
ihMdI laaokaMcaI AaoLKdoK 121
vyavahar mhNatat AaiNa sa%yaalaa Qama-Â AaiNa puZo yaui@tvaad Asaa laZvatat¸ kI
vyavahar tao vyavahar AaiNa Qama- tao Qama-. vyavaharat Sauw sa%ya caalaayacaoca naahI¸ %yaat
yaqaaSa@tIca sa%ya baaolata caalata yaoNaar ASaI %yaaMcaI samajaUt. yaa BaUimakocaa maI Aaplyaa
BaaYaNaat caaMgalaa samaacaar Gaotlaa AaiNa vyaapaáyaaMnaa %yaaMcyaa duhorI kt-vyaacaI jaaNaIva
k$na idlaI. prdoSaat AalyaamauLo %yaaMcaI jabaabadarI svadoSaamaQyao AsatI %yaapoxaa vaaZlaI
Aaho. karNa maUzBar ihMdI laaokaMcyaa caalacalaNaUkIva$na ihMdusqaanacyaa kraoDao laaokaMcao
maap zrt haoto.
[Mga`jaaMcyaa rahNaIcyaa maanaanao Aamacyaa rahNaImaQyao Asalaolaa gailacCpNaa
maaJyaa dRYTao%p<aIsa Aalaa haota.%yaacaahI Eaao%yaaMpuZo ]llaoK kolaa.
ihMdU¸ mausalamaana¸ parSaI¸ iK`stI vagaOro Aqavaa madàsaI¸ pMjaabaI¸ isaMQaI¸ kcCI¸
saurtI vagaOro Baod ivasarlao paihjaot yaa gaaoYTIvar ivaSaoYa jaaor idlaa.
AaiNa SaovaTI ek maMDL sqaapUna %yaacyaamaaf-t AmaladaraMcyaa BaoTI GaoNao¸ Aja-
krNao [%yaaid maagaa-MnaI ihMdI laaokaMnaa saaosaavyaa laagaNaaáyaa @laoSaaMvar [laaja krNyaat yaavao
Asao saucaivalaoÂ va %yaa kamaI malaa imaLola tovaZa vaoL inarpoxa doNyaacaI maaJaI tyaarI Aaho
AsaohI saaMigatlao.
saBaovar BaaYaNaacaa zIk pirNaama Jaalaolaa idsalaa.
cacaa- JaalaI. ik%yaokaMnaa maaJyaajavaL hkIktI saaMgaU mhNaUna saaMigatlao. malaa
ihMmat caZlaI. malaa idsalao¸ kI %yaa saBaot [Mga`jaI jaaNaNaaro farca qaaoDo haoto. Asalyaa
prkI maulauKat [Mga`jaIcao &ana Asalaolao caaMgalao Asao malaa vaaTlao. mhNaUna jyaalaa fursat
Asaola %yaanao [Mga`jaI iSakavao¸ ASaI maI iSafarsa kolaI. maaozo vaya JaalyaanaMtrhI AByaasa
krta yaotao Asao saaMgaUna tSaa táhonao AByaasa kolaolyaa laaokaMcaI ]dahrNao idlaI. vaga-
inaGaalyaasa %yaalaa¸ ikMvaa sauTosauToca kaoNaI [cCIt AsatIla trI %yaaMnaa¸ iSakivaNyaacao maI
svat:cyaa iSaravar Gaotlao. vaga- tr naahI inaGaalaa¸ pNa tInajaNa Aapaplyaa savaDIcyaa
vaoLI¸ AaiNa %yaaMcyaa GarI iSakvaayalaa gaolaao¸ tr iSakayalaa tyaar Jaalao. %yaaMpOkI daona
mausalamaana haotoÂ ek nhavaI va dusara karkUna haota. ek ihMdU lahanasaa dukanadar
haota. savaa-Mcyaa saaoyaI maI saaMBaaLlyaa. maaJyaa iSakivaNyaacyaa Sa@tIivaYayaI malaa
yai%kMicathI AivaSvaasa navhta. maaJao iSaYya dmalao mhTlao trI caalaola¸
pNa maI dmalaao naahI. kQaI kQaI %yaaMcyaakDo jaavao¸ tr %yaaMnaa fursat
nasaayacaI. pNa maI QaIr saaoDlaa naahI. %yaaMpOkI kaoNaalaa [Mga`jaIcaa gaaZa AByaasa
krayacaaca navhta. pNa daoGaaMnaI Aaz maihnyaaMt caaMgalaI p`gatI kolaI mhNaayalaa hrkt
122 Aa%makqaa
naahI. daoGaaMnaahI jamaaKca- ilaihNyaacao AaiNa saamaanya p~o ilaihNyaacao &ana imaLalao.
nhavyaalaa Aaplyaa igaáha[-kaMbaraobar baaolaNyaapurtoca iSakayacao haoto. %yaa daoGaaMjaNaaMnaI
Aaplyaa iSaxaNaacyaa yaaogaanao caaMgalao pOsao kmaivaNyaacaI Sa@%aIhI imaLivalaI.
saBaocyaa pirNaamaava$na maaJao samaaQaana Jaalao. ASaa táhocaI saBaa dr
maihnyaalaa ikMvaa dr AazvaDyaalaa BarNyaacao zrlao. kmaIjaast inayaimatpNao hI saBaa
Bart Asao AaiNa ivacaarivainamaya haot Asao. %yaamauLo iPa`Taoiryaat eKadaca kaoNaI ihMdI
rahUna gaolaa Asalaa tr na kLo¸ kI jyaacaI maaJaI AaoL#a naahI¸ ikMvaa jyaacaI malaa
maaihtI naahI. ihMdI laaokaMcyaa isqatIcao ASaa táhonao &ana Jaalyaava$na malaa iPa`TaoiryaamaQao
rahNyaaáyaa ibàiTSa ejaMTacaI AaoL#a k$na GaoNyaacaI [cCa JaalaI. maI ima.jaokaobsa\
iD¹vaoTnaa BaoTlaao. ihMdI laaokaMba_la %yaaMnaa kLkL vaaTt haotI. %yaaMcao vajana farsao
navhto¸ prMtu hao[-la tI madt krNyaacao va vaaTola tovha BaoTNyaacao %yaaMnaI kbaUla kolao.
rolvaocyaa AiQakaáyaaMbaraobar p~vyavahar caalaivalaa¸ AaiNa %yaaMcyaa kayaVap`maaNaoca ihMdI
laaokaMnaa majjaava haota kamaa nayao Asao saucaivalao. %yaatUna evaZo inaYpnna Jaalao kI¸ caaMgalaa
paoSaaK kolaa Asaola ASaa ihMdI laaokaMnaa varcyaa vagaa-caI itkITo imaLtIla Asao p~
Aalao. evaZyaanao purI saaoya JaalaIca naahIÂ karNa caaMgalaa paoSaaK kaoNaacaa Aaho ho
zrivaNaara sToSanamaastrcaÑ
ibaìTSa ejaMTanao malaa AaplyaaSaI Jaalaolyaa p~vyavaharasaMbaMQaI kahI
kagadp~ vaacaayalaa idlaoÂ tOyyaba SaozjaIMnaI idlao haoto. %yaava$na Aa^roMja ÍI sToTmaQaUna
ihMdI laaokaMcao paya iktI inad-yapNao kaZUna laavaNyaat Aalao to malaa idsaUna Aalao.
qaaoD@yaat mhNajao¸ T/a^nsavaala AaiNa ÍI sToTmaQaIla ihMdI laaokaMcyaa Aaiqa-k¸ saamaaijak¸
AaiNa rajakIya pirisqatIcaa saKaola AByaasa maI ip`TaoiryaamaQyao k$ Saklaao. yaa
AByaasaacaa puZo malaa BarpUr ]pyaaoga vhayacaa Aaho¸ yaacaI malaa %yaavaoLI klpnaahI
navhtI. malaa eka vaYaa-AKor¸ ikMvaa davaa AaQaI AaTplaa tr %yaapUvaI-hI¸ svadoSaI
inaGaUna jaayacao haoto.
pNa [-SvarI saMkot vaogaLaca haota.
13. kU l aIpNaacaa Anau B ava
T/a^nsavaala AaiNa Aa^roMja ÍI sToT yaaMmaQaIla ihMdI laaokaMcyaa pirisqatIcao
saivastr vaNa-na krNyaacao ho sqaL navho. itcaI pUNa- klpnaa imaLvaU [icCNaaáyaanao 'dixaNa
AaiÍkocyaa sa%yaaga`hacaa [ithasa' vaacalaa paihjao. pNa itcaI $proYaa doNao AavaSyak
Aaho.
Aa^roMja ÍI sToTmaQyao ek kayada k$na 1888 maQyao¸ ikMvaa %yaapUvaI-ca¸ ihMdI
laaokaMcao sava- h@k ihravaUna GaoNyaat Aalao. toqao f@t ha^Tolaat vaoTr mhNaUna ikMvaa
ASaaca táhocaI majaurI k$na rahNyaapurtI ihMdI laaokaMnaa saUT imaLalaI. ihMdI vyaaparI
haoto %yaaMnaa naamamaa~ Barpa[- do}na kaZUna laavaNyaat Aalao. ihMdI vyaapaáyaaMnaI Aja- vagaOro
kolaoÂ pNa %yaaMcyaa iTmakIcaa Aavaaja kaoNaalaa eokU yaoNaarÆ
T/a^nsavaalamaQyao 1885 saalaI kDk kayada Jaalaa. 1886 saalaI %yaat kahI
sauQaarNaa JaalaI. %yaa Anvayao p`%yaok ihMdI maaNasaanao p`vaoSa fI mhNaUna tIna paOMD Vavao Asao
zrlao. %yaaMcyaasaazI vaaDo naomalaolao haoto¸ %yaatca f@t %yaaMnaa jaimanaIcaI maalakI Baaogata
yao[-. itlaasauwa maalakI mhNata yaayacao naahI. %yaaMcyaa mataiQakaracaa tr p`Snaca naahI.
ho Jaalao Kasa eiSayaavaaisayaaMsaazI kolaolao kayado. iSavaaya SyaamavaNaI- laaokaMnaa laagaU
kolaolao jao kayado tohI eiSayaavaaisayaaMnaa laagaU haotoca. %yaa kayaVaMAnvayao ihMdI laaokaMnaa
payavaaTova$na ³fUTpaqava$na´ caalaNyaacaa h@k navhta¸ ra~I na} vaajalyaanaMtr
prvaanyaaKorIja baahor pDta yaot navhto. yaa SaovaTlyaa kayaVacaa AMmala ihMdI
laaokaMiva$w kmaIjaast p`maaNaat haot Asao. jyaaMcaI Arbaat gaNanaa haot Asao¸ %yaaMnaa
maohrbaanaIdaKla yaa inaba-MQaatUna maaokLo kolao haoto. mhNajao ASaa táhocaI saUT paoilasaaMcyaa
majaI-var raht Asao.
yaa daonhI inayamaaMcaa pirNaama malaa svat:cyaa baabatIthI AnauBavaavaa
laagalaa. ima. kaoT\sabaraobar maI puYkL vaoLa ra~Icaa ifrayalaa jaat Asao.
GarI yaayalaa dhahI vaajat. maga malaa paoilasaanao pkDlao trÆ
hI QaastI malaa vaaTo %yaahUnahI kaoT\sanaa AiQak vaaTo. karNa kI¸ svat:cyaa
hbaSaI naaokraMnaa to svat:ca prvaanaa dot¸ pNa malaa ksaa prvaanaa doNaarÆ maalakalaa
123
124 Aa%makqaa
f@t svat:cyaa naaokraMnaa prvaanaa doNyaacaa AiQakar Asao. maI Gyaayacaa mhTlao AaiNa
kaoT\sacyaa manaatUna Vayacaa Asalaa¸ trI dota yaoNyaajaaogaa navhta¸ karNa kI tI labaaDI
JaalaI AsatI.
mhNaUna kaoT\sa ikMvaa %yaaMcao kaoNaI ima~ malaa yaoqaIla sarkarI vakIla Da^.
Ëa]Jao yaaMcyaakDo Gao}na gaolao. AamhI daoGaohI ekaca '[na' cao baîrsTr inaGaalaao. ra~I
na} vaajalyaanaMtr baahor pDNyaasaazI malaa prvaanaa Gaotlaa paihjao¸ hI gaaoYT %yaaMnaa
Asa*ya vaaTlaI. %yaaMnaI maaJyaaba_la sahanauBaUtI dSa-ivalaI. malaa prvaanaa doNyaaeovajaI
Aaplyaatfo- ek p~ idlao. %yaacaa AaSaya Asaa haota kI vaaTola tovha vaaTola toqao
KuSaala jaavao¸ %yaat paoilasaanao malaa ADqaLa k$ nayao. ha kagad sava-kaL
AaplyaajavaL zovaUna maI ifrt Asao. %yaacaa kQaI ]pyaaoga kravaa laagalaa naahIÂ pNa ha
yaaogaayaaogaca mhTlaa paihjao.
Da^. Ëa]JaonaI malaa Aaplyaa GarI baaolaavalao. AamacyaamaQyao maO~I jamalaI
mhNaayalaa hrkt naahI. maQaUnamaQaUna maI %yaaMcyaakDo jaa} laagalaao. %yaaMcyaamaaf-t
%yaaMcyaahUnahI AiQak iva#yaat ASaa %yaaMcyaa baMQaUMcaI AaoLK JaalaI. jaaohainasabaga-maQyao
piblak\ pàîsa@yaUTr mhNaUna %yaaMcaI naomaNaUk JaalaI haotI. baaoAr laZa[-cyaa vaoLI %yaaMcyaavar
eka [Mga`ja AiQakaáyaacaa KUna krNyaacaa kT kolyaacyaa Aaraopava$na KTlaa Jaalaa
AaiNa saat vaYao- tu$MgavaasaacaI iSaxaa JaalaI haotI. %yaaMcaI sanadhI baoMcaraMnaI prt GaotlaI
haotI. laZa[- AaTaoplyaanaMtr toca Da^. Ëa}Jao tu$MgaatUna sauTlao¸ sanmaanapUva-k
T/a^nsavaalacyaa kaoTa-t puna: daKla Jaalao¸ AaiNa svat:caa QaMda puna: k$ laagalao. yaa
AaoLKIcaa malaa puZo saava-jainak kamaI ]pyaaoga Jaalaa¸ AaiNa yaaMcyaacamauLo maaJao puYkLsao
saava-jainak kama sarL Jaalao.
payavaaTova$na caalaNyaacyaa baabaIcaa maa~ maaJyaa baabatIt jaast
gaMBaIr pirNaama GaDUna Aalaa. maI naohmaI pòisaDoMT sT/ITmaQaUna maaokLyaa
maOdanaat ifrayalaa jaat Asao. yaa pozomaQyao pòisaDoMT Ëugarcao Gar haoto.
yaa Garalaa DamaDaOla mauLIca navhtaÂ %yaacyaa saBaaovaar kMpa}MDhI navhto.
SaojaarcaI [tr Garo AaiNa ho yaaMcyaamaQyao kahI frk idsat nasao. ip`TaoiryaamaQyao
puYkL EaImaMt laaokaMcaI Garo yaa GarahUna KUp maaozI va SaaoiBavaMt AaiNa kMpaa}MD
AsalaolaI ASaI haotI. pòisaDoMTcaa saaQaopNaa p`#yaat haota. ho Gar kaoNaa Amaladaracao
Aaho ho %yaacyaa samaaor ek iSapa[- ifrt Asao tovaZyaava$naca laxaat yao[-. maI naohmaI
yaa iSapayaacyaa AgadI javaLUna jaat Asao¸ pNa iSapaa[- malaa kahI krIt nasao.
iSapa[- varcyaavar badlao. ekda eka iSapayaanao saUcanaa idlyaaiSavaaya¸ vaaTova$na ]t$na
kUlaIpNaacaa AnauBava 125
jaaNyaasa na saaMgata¸ malaa Qa@ka idlaa¸ laaqa maarlaI AaiNa KalaI kaZlao. maI p`qama
qa@kca Jaalaao. %yaalaa jaaba ivacaarNaar %yaapUvaI-ca kaoT\sa GaaoDyaavar basaUna javaLUna jaat
haoto¸ %yaaMnaI malaa hak maa$na mhTlao¸
"gaaMQaI¸ maI sava- paihlao Aaho. tulaa KTlaa krayacaa Asaola tr maI saaxa
do[-na. tuJyaavar ASaa táhonao hllaa vhavaa¸ yaaba_la malaa vaa[-T vaaTto."
%yaaMt vaa[-T vaaTUna GaoNyaacao karNa naahI. iSapayaalaa ibacaaáyaalaa kaya
kLNaarÆ %yaacyaa samajautInao kaLo tovaZo kaLoca. hbaSaI laaokaMnaa tao payavaaTova$na
Asaaca ]trvaIt Asaola¸ mhNaUna %yaanao malaahI Qa@ka idlaa. maI inayamaca kolaa Aaho¸ kI
malaa vyai@tSa: sahna kravyaa laagaNaaáyaa @laoSaaMsaazI kaoTa-t jaayacao naahI¸ Aqaa-t malaa
ifyaa-d krayacaI naahI."
"ho tU Aaplyaa svaBaavaanauÉpca baaolalaasaÂ pNa tU punaÁ ivacaar kÉna paha¸
Asalyaa maaNasaalaa kahI QaDa imaLalaaca paihjao.'' Asao mhNaUna to %yaa iSapayaakDo
vaLlao va %yaaMnaI %yaalaa zpka idlaa . malaa %yaaMcyaa baaolaNyaacaa sava- Aqa- samajalaa
naahI. iSapa[- Dca haota¸ %yaacyaabaraobarcao saMBaaYaNahI DcamaQyaoca Jaalao. pNa iSapayaanao
maaJaI maafI maaigatlaI. maI tI maagaNyaapUvaI-ca do}na TaklaI haotI.
pNa maI tovhapasaUna tao rsta saaoDUna idlaa. dusaáyaa iSapayaalaa hI hkIkt
kaozUna samajaNaarÆ AapNa hao}na puna: ka laaqa maa$na GyaavaIÆ mhNaUna maI ifrayalaa
jaaNyaasaazI dusara rsta psaMt kolaa.
yaa p`saMgaamauLo ihMdI laaokaMba_lacaa maaJaa kLvaLa AiQak tIva` Jaalaa. yaa
kayaVasaMbaMQaI ibaìTSa ejaMTabaraobarca cacaa- k$na p`saMga pDlyaasa ek TosT kosa
³namaunyaasaazI davaa´ krNyaasaMbaMQaI ihMdI laaokaMbaraobar cacaa- kolaI.
ASaa táhonao maI ihMdI laaokaMcyaa halaApoYTaMcaa¸ vaacaUna¸ eokUna AaiNa p`%yaxa
AnauBavaUna¸ AByaasa kolaa. zrvalao kI¸ svaaiBamaana iTkvaU [icCNaaáyaa ihMdI maaNasaasaazI
dixaNa AaiÍka ha yaaogya maulaUK navho. hI isqatI kSaI badlata yao[-la¸ yaacyaa ivacaarat
maaJao mana AiQakaiQak gauMtU laagalao. pNa AVap maaJao mau#ya kt-vya dada AbadullaaMcaa
dava saaMBaaLNao hoca haoto.
14. davyaacaI tyaarI
ip`TaoiryaamaQyao malaa jao ek vaYa- imaLalao¸ to maaJyaa AayauYyaat AmaUlya haoto.
saava-jainak kama krNyaacyaa maaJyaa Sa@tIcaa kahIsaa AMdaja malaa yaoqao imaLalaa. kama
iSakayalaahI imaLalaoÂ Qaaima-k vaR<aI AapaoAapca tIva` hao} laagalaIÂ AaiNa KrI vaiklaI
pNa yaoqaoca iSaklaao Asao mhNata yao[-la. navaa baîrsTr jaunyaa baîrsTrcyaa Aaîfsaat rahUna
jao iSaktao to malaa yaoqao iSakayalaa imaLalao. vakIla yaa naa%yaanao maI AgadIca naalaayak
rahNaar naahI¸ ASaa táhocaa Aa%maivaSvaasa malaa yaoqao Aalaa. vakIla haoNyaacaI caavaIhI
yaoqaoca maaJyaa hatI laagalaI.
dada AbadullaaMcaa davaa lahanasahana navhta. caaLIsa hjaar paOMDaMcaa¸ mhNajao
saha laaK $pyaaMcaa haota. tao vyaaparacyaa baabatItlaa AsalyaamauLo %yaacyaamaQyao
jamaaKcaa-cyaa gauMtagauMtI puYkL hao%yaa. davyaacaa AaQaar kahI AMSaI pàîmasarI naaoTaMvar
AaiNa kahI AMSaI pàîmasarI naaoTa ilahUna doNyaacyaa vacanaaMvar haota. pìtvaadIcao mhNaNao
haoto¸ kI pàîmasarI naaoTa fsavaoigarInao GaoNyaat Aalyaa¸ AaiNa naaoTaMcaa pura eovaja imaLalaa
navhta. yaat vastuisqatI AaiNa kayada yaaMcyaa dRYTInao pLvaaTa puYkL hao%yaa.
jamaaKcaa-caI gauMtagauMthI puYkL haotI.
daonhI baajaUMnaI ]<amaaMt ]<ama saaîlaisaTr va baîrsTr naomaNyaat Aalao haoto.
%yaamauLo malaa %yaa daoGaaMcyaahI kamaacaa AnauBava imaLNyaacaI sauMdr saMQaI imaLalaI. vaadIcaI
baajaU saaîlaisaTrsaazI tyaar krNyaacaa va itcyaa puYTIsaazI hkIkt QauMDaLUna kaZNyaacaa
Baar sava-svaI maaJyaavar haota. %yaatUna saaîlaisaTr iktI zovaUna Gaotao¸ AaiNa saaîlaisaTrnao
tyaar kolaolyaapOkI baîrsTr kovaZyaacaa ]pyaaoga krtao to malaa pahayalaa imaLo. maaJaI
Ka~I JaalaI¸ kI ha davaa tyaar krNyaacyaa kamaI maaJyaa ga`hNaSa@tIcao AaiNa mau_o
vyavaisqat táhonao jauLivaNyaacyaa Sa@tIcao maap maaJao malaa caaMgalao imaLola.
maI davyaamaQyao pUNa- laxa Gaatlao. maI %yaat tnmayaca hao}na gaolaao.
maagacao¹puZcao sava- kagadp~ vaacalao. AiSalaacaa maaJyaavar pirpUNa-
ivaSvaasa haota¸ AaiNa %yaacaI bauiwma<aahI Apar haotIÂ %yaamauLo maaJao kama
puYkL saaopo Jaalao. maI jamaaKcaa-caa baarka[-nao AByaasa kolaa. puYkL gaujaraqaI p~o
126
davyaacaI tyaarI 127
haotI¸ %yaaMcaI BaaYaaMtro malaaca kravaI laagatÂ %yaamauLo BaaYaaMtr krNyaacaI

Sa@tI vaaZlaI.
maI BarpUr maohnat Gaot Asao. var ilaihlyaap`maaNao Qaaima-k cacaa- vagaOroMcaI va
saava-jainak kamaacaI AavaD AsalaI AaiNa itkDo vaoL jaat Asalaa¸ trI %yaa gaaoYTI
maaJyaa dRYTInao gaaONa hao%yaa. davyaacyaa tyaarIlaa maI p`Qaanapd dot Asao. %yaasaazI
kayaVacao ikMvaa [tr kahI ja$r pDola to vaacana maI Agaaodr k$na Gaot Asao. %yaamauLo
davyaacyaa hkIktIvar malaa [tka tabaa imaLalaa¸ kI maaJyaa[tkI maaihtI kdaicat
vaadI¹pìtvaadIMnaahI nasaola. karNa maaJyaapaSaI daoGaaMcaIhI kagadp~o haotI.
malaa marhUma ima. ipnkTcyaa SabdaMcao smarNa Jaalao. %yaaMcao AaNaKI samaqa-na
maagaUna dixaNa AaiÍkotIla saupìsaw baîrsTr marhUma ima. laonaD- yaaMnaI eka p`saMgaI kolao.
"vastuisqatI mhNajao tInacatuqaa-Sa kayada¹¹" ho ima. ipnkTcao vacana haoto. eka
davyaacyaa vaoLI malaa maahIt haoto kI¸ nyaaya sava-svaI AiSalaacyaa baajaUlaa Aaho¸ pNa
kayada iva$w jaatanaa idsat haota. maI inaraSa hao}na ima. laonaD-caI madt Gyaayalaa
gaolaao. %yaaMnaahI hkIktIva$na davaa Ba@kma Asalyaacao idsalao. to ]d\gaarlao¸ "gaaMQaI¸ maI
ek gaaoYT iSaklaao Aaho tI hI¸ kI hkIkt jar Aaplyaa laxaat AalaI Asaola¸ tr
kayada AapaoAapca Aaplyaalaa saapDtao. yaa davyaacaI hkIkt AapNa pahU yaa."
Asao mhNaUna %yaaMnaI malaa punaÁ ekda hkIktIcao caaMgalao vaacana k$na maga puna:
AaplyaakDo yaoNyaasa saaMigatlao. maI tIca hkIkt puna: tpasalaI¸ itcao manana kolao¸ tovha
malaa itcyaasaMbaMQaI inaraLI dRYTI saucalaI AaiNa yaa namaunyaacaa dixaNa AaiÍkot Jaalaolaa
ek jaunaa davaahI saapDlaa. maI hYa-Baranao ima. laonaD-paSaI gaolaao. to KUYa Jaalao AaiNa
mhNaalao¸ "cala¸ AapNa ha davaa ijaMklaaca paihjao. nyaayaasanaavar kaoNata jajja Aaho to
maa~ jara laxaat zovalao paihjao."
dada AbadullaaMcyaa davyaacaI tyaarI krIt Asatanaa hkIktIlaa [tko
mah<va Aaho hI gaaoYT maaJyaa Qyaanaat AalaI navhtI. hkIkt mhNajao KrI gaaoYT.
Káyaalaa icakTUna raihlyaasa kayado AapNa hao}naca Aaplyaalaa AnaukUla ASaI
jauLvaajauLva k$na Gaotat.
AiSalaacyaa davyaacaa pura AByaasa kolyaavar maaJyaa laxaat Aalao kI¸ %yaaMcaI
baajaU Ba@kma Aaho¸ kayada %yaaMcyaa madtIlaa Aalaaca paihjao.
128 Aa%makqaa
pNa davaa kaoTa-t laZt basalao tr daoGaohI saaoyaro¸ ekaca Sahrcao rihvaasaI
QauLIlaa imaLNaar ho ]GaD idsat haoto. kaoTa-tca raihlaa tr davaa manaalaa yao[-la ittko
idvasa tao laaMbaivata yao[-la. tao laaMbaivaNyaapasaUna daoGaaMpOkI ekacaahI fayada naahI.
mhNaUna davyaacaa inakala laagaola tr daoGaaMnaahI paihjao haota.
tOyyaba Saoznaa maI ivanavalao. Garcyaa GarI taoD kaZNyaacaa sallaa idlaa.
%yaaMcyaa vaiklaalaa BaoTtao mhNaalao. daoGaaMcaahI ivaSvaasa Asaola Asao pMca %yaaMnaI naomalao tr
davaa caTkna\ AaTaopola. vaiklaaMcaa Kca- [tka vaaZt caalalaa haota¸ kI maaozo
vyaaparIhI %yaacyaaKalaI icarDUna jaayacao. daoGaohI [tko kahI icaMtapUva-k davaa laZt
haoto¸ kI %yaaMnaa svasqa manaanao dusaro kaoNatohI kama krta yao[-naa. *yaa vaoLat
prspraMmaQaIla vaOmanasyahI vaaZt caalalao haoto. malaa vaiklaIba_la itrskar vaaTU
laagalaa. vakIla yaa naa%yaanao daoGaaMcyaahI vaiklaaMcao kama mhNajao dusaáyaavar maat
krNyaasaazI kayaVat saaMpDtIla tovaZyaa fTI SaaoQaUna kaZNyaacao. ijaMkNaaralaa sava-
Kca- kQaIca imaLNao Sa@ya naahI. ho p`qama yaa davyaat malaa samajalao. pxakarapasaUna
inayamaanao Gyaavayaacyaa fIcaa AakDa inaraLa¸ AaiNa %yaa ]praMt vakIla¹ASaIla yaaMcaa
AapapsaaMtIla inaraLa. ho sava- malaa Asa*ya vaaTlao. malaa tr vaaTlao¸ kI maaJao kt-vya
daoGaaMcaI maO~I jauLvaUna doNao¸ ]Bayata saaoyaáyaaMcaa imalaaf krNao¸ ho haoya. tDjaaoDIsaazI maI
jaIvaapaD maohnat kolaI. tOyyaba Saoz vaLlao. AKorIlaa pMca naomalao gaolao. %yaaMcyaapuZo
davaa caalalaa. dada AbadullaaMcaa jaya Jaalaa.
prMtu evaZyaanao maaJao samaaQaana Jaalao naahI. pMcaacyaa zravaaMcaI AmalabajaavaNaI
JaalaI¸ tr tOyyaba hajaI KanamahMmad [tko pOsao ekdmaca do} SakNaar navhto. dixaNa
AaiÍkomaQyao rahNaaáyaa paorbaMdrcyaa maomaNaaMmaQyao ek GargautI AilaiKt kayada haota¸ kI
marNa p%krtIla pNa idvaaLo kaZNaar naahIt. tOyyaba Saoz 37000 paOMD AaiNa Kca-
ekaekI do} SakNaarca navhto. %yaaMnaa ek dmaDIsauwa kmaI VayacaI navhtIÂ idvaaLohI
kaZayacao navhto. yaalaa ekca maaga- haota. tao ha kI dada AbadullaaMnaI %yaaMnaa puroSaI
maudt idlaI paihjao. dada AbadullaaMnaI ]darta daKivalaI¸ AaiNa BarpUr vaoL idlaa.
pMca naomaUna GaoNyaacyaa kamaI pDlaI %yaapoxaa ho laaMba maudtIcao hPto zrivaNyaacyaa kamaI malaa
AiQak maohnat kravaI laagalaI. daonhI pxa KUYa JaalaoÂ daoGaaMcaI pìtYza vaaZlaI.
maaJyaa saMtaoYaalaa saImaa raihlaI naahI. maI KrI vaiklaI iSaklaao.
Qaaima-k maMqana 129
manauYyaacaI caaMgalaI baajaU SaaoQaUna kaZayalaa iSaklaao. manauYyaacyaa )dyaat p`vaoSa krNyaacaI
klaa saaQalaI. maI zrivalao kI¸ vaiklaaMcao kt-vya pxakaraMmaQyao pDlaolaI fUT Ba$na
kaZNyaacao Aaho. ha paz maaJyaa manaat [tka dRZmaUla Jaalaa¸ kI maaJyaa vaIsa vaYaa-tIla
vaiklaIcaa baracasaa vaoL svat:cyaa Aaîfsaat basaUna SaokDao davyaaMcyaa tDjaaoDI
krivaNyaatca gaolaa. %yaapasaUna maaJao kahI nauksaana Jaalao naahI. d`vyaacao nauksaana Jaalao
Asao mhNata yaoNaar naahI¸ Aa%myaacao nauksaana tr naahIca Jaalao.
15. Qaaima-k maMqana

Aata puna: iK`stI ima~aMbaraobarcao saMbaMQa tpasaNyaacaI vaoL AalaI Aaho.
maaJao puZo ksao hao[-la yaaba_la ima. baokrcaI icaMta vaaZt jaat haotI. to malaa
vaoilaMgTna knvhonSanalaa Gao}na gaolao. pàoTosTMT iK`ScanaaMmaQyao qaaoDyaaqaaoDyaa vaYaa-naMtr
Qama-jaagaRit ikMvaa Aa%maSauiw yaaMcyaasaazI ivaSaoYa p`ya%na krNyaacaa irvaaja Aaho. yaalaa
AapNa Qamaa-caI puna:pìtYza ikMvaa Qamaa-cao puna:saMskrNa Asao mhNaU SakU. tSaa táhocao
saMmaolana vaoilMgaTnamaQyao Jaalao. %yaacao AQyaxa toqaIla p`#yaat Qama-inaYz padÌ rovh. A^MDy/ aU
maro ho haoto. ima. baokrnaa ASaI AaSaa haotI¸ kI %yaa saMmaolanaapasaUna haoNaarI jaagaRtI¸
toqao yaoNaa¹yaa laaokaMcaI Qaaima-k ]%kTta¸ %yaaMcaI ekinaYzta yaaMcaI maaJyaa )dyaavar
[tkI Cap pDola¸ kI maaJyaanao iK`stI JaalyaaiSavaaya rahvaNaarca naahI.
pNa ima. baokrcaa AMitma AaQaar pàqa-naocyaa Sa@tIvar haota. %yaaMcaI
pàqa-naovar KUp Eawa haotI. AMt:krNapUva-k kolaolaI pàqa-naa [-Svar eoktaoca¸ Asaa %yaaMcaa
ivaSvaasa haota. maular ³ek p`#yaat Baaivak iK`stI´ saarKo laaok pàqa-naocyaa baLavar
Aaplao vyavahar caalavaIt. %yaaMcaI ]dahrNao to malaa dot. pàqa-naocyaa maihmyaaivaYayaI maI
sava- tTsqapNao eokUna Gaotlao. iK`stI haoNyaaba_la malaa AMt:pòrNaa imaLola¸ tr tsao
krtanaa maI kSaacaIhI ADcaNa maanaNaar naahI¸ Asao maI %yaaMnaa saaMigatlao. yaapUvaI-ca
ik%yaok vaYaa-MpasaUna maI AMt:pòrNaonau$p vaagaayalaa iSaklaao haotao. itcyaap`maaNao
vaagaNyaapasaUna malaa AanaMd vaaTt Asao. itcyaaiva$w jaaNao malaa kzINa va du:Kdayak
vaaTo.
Aa.¹9.
130 Aa%makqaa
AamhI vaoilaMgTnalaa gaolaao. malaa ¹¹ "kaLyaa AadmaI" laa ¹¹ naoNao ima.

baokrnaa BaarI pDlao. Anaok p`saMgaI %yaaMnaa maaJyaamauLo ADcaNa saaosaavaI laagao. p`vaasaat
Aamhalaa ek idvasa mau@kama kravaa laagalaa. karNa kI ima. baokrcaa saMGa rivavaarI
p`vaasa krIt nasao¸ AaiNa maQyao rivavaar pDt haota. rs%yaavarIla %yaacap`maaNao sToSanavarIla
ha^TolaaMt maalak Agaaodr malaa Aat yao} do[-naatÂ AaiNa baáyaacaSaa kTkTInaMtr yao}
idlao¸ trI BaaojanagaRhat jao} do[-naat, pNa ima. baokr Asao namato GaoNaaro navhto. ho
ha^Tolaat ]trNaaáyaacyaa h@kaMivaYayaI dRZ raht. pNa %yaaMnaa pDNaaáyaa ADcaNaI maaJyaa
laxaat Aalyaa. vaoilaMgTnamaQyao %yaaMcyaabaraobarca ]trlaao haotao. toqaosauwa baarIksaarIk
ADcaNaI dDvaUna zovaNyaacaa %yaaMcaa saaOjanyapUNa- p`ya%na Asao. trI %yaa maaJyaa laxaat
AalyaaiSavaaya raht nasao..
saMmaolanaat Baaivak iK`ScanaaMcaI BaoT JaalaI. %yaaMcaI Eawa pahUna malaa AanaMd
vaaTlaa, ima. marocaI BaooT GaotlaI. maaJyaasaazI puYkL jaNa pàqa-naa krtanaa idsalao %yaaMcaI
ik%yaok Bajanao malaa far gaaoD vaaTlaI.
saMmaolana tIna idvasa caalalao.saMmaolanaat yaoNaaáyaaMcaI Qama-inaYza maI samajaU
Saklaao. itcyaaba_la malaa Aadr vaaTlaa. prMtu malaa maaJyaa samajautImaQyao ¹ maaJyaa Qamaa-
maQyao ¹ forfar krNyaalaa kahIek karNa imaLalao naahI. maI svat:laa iK`Scana
mhNaivalao trca maI svagaa-laa jaa[-na¸ ikMvaa maaoxa imaLvaIna Asao malaa vaaTlao naahI. hI
gaaoYT jaovha maI Balyaa iK`Scana ima~aMnaa saaMigatlaI¸ tovha %yaaMcyaa manaalaa Qa@ka basalaaÂ
pNa %yaalaa maaJaa naa[laaja haota.
maaJaI ADcaNa maUlaBaUt haotI. 'yaoSaU iK`st haca ek kaya tao [-Svaracaa pu~¸
%yaacyaavar ivaSvaasa zovatIla tovaZoca trNaar¸' hI gaaoYT maaJyaa manaalaa pTonaa. [-Svaralaa
jar pu~ AsaU Sakt AsatIla¸ tr AamhI sava- %yaacao pu~ca Aahao. yaoSaU jar [-Svarasamaana
Asaola¸ [-Svarca Asaola¸ tr manauYyamaa~ [-Svarasamaana Aaho¸ [-Svar hao} Sakola. yaoSaUcyaa
maR%yaunao AaiNa %yaacyaa r@tanao jagaatIla pap Qau}na gaolao hI gaaoYT AxarSa: Aqaa-nao KrI
maanaNyaasa bauwI tyaar hao[-naa. $pk yaa naa%yaanao itcyaamaQyao sa%ya Asaola. iSavaaya
iK`Scana samajautIp`maaNao manauYyaalaaca maa~ Aa%maa Aaho¸ [tr jaIvaaMnaa naahI¸ dohacyaa
naaSaabaraobarca %yaaMcaa saMpUNa- naaSa haotao. pNa maaJaI samajaUt %yaacyaa ]laT haotI. yaoSaUlaa
ek %yaagaI¸ maha%maa¸ dOvaI pu$Ya mhNaUna svaIkarNyaacaI maaJaI tyaarI haotI¸ pNa %yaalaa
Qaaima-k maMqana 131
AiWtIya pu$Ya mhNaUna maI svaIka$ Sakt navhtao. yaoSaUcyaa maR%yaUpasaUna jagaalaa ek qaaor
]dahrNa imaLalao. pNa %yaacyaa %yaa maR%yaUmaQyao kahI gaUZ At@ya- Sa@tI haotI ho maaJao
)dya kbaUla k$ Sakt navhto.iK`Scana laaokaMcyaa piva~ jaIvanaamaQyao malaa Asao kahIhI
AaZLlao naahI¸ kI jao AnyaQaima-yaaMcyaa jaIvanaamaQyaohI AaZLt naahI. %yaaMcyaamaQyao
Jaalaolyaa pirvat-naasaarKIca pirvat-nao [traMcyaa AayauYyaat JaalaolaIhI maI paihlaI haotI.
isawaMtaMcyaa dRYTInao phayacao¸ tr iK`stI isawaMtaMmaQyao malaa AlaaOikkta idsalaI naahI.
%yaagaacaa ivacaar krayacaa¸ tr ihMdU Qaima-yaaMcaa %yaaga malaa AiQak vaaTlaa. ekMdrIt
iK`stI Qamaa-caa maI saMpUNa- Qama- ikMvaa sava-EaoYz Qama- mhNaUna svaIkar k$ Saklaao naahI.
ho )dyamaMqana p`saMga Aalao tovha iK`stI ima~aMpuZo maaMDlao. maaJao samaaQaana
krNyaasaarKa %yaacaa jabaaba to do} Saklao naahIt.
pNa jyaap`maaNao maI iK`stI Qamaa-caa svaIkar k$ Saklaao naahI¸ %yaacap`maaNao
ihMdU Qamaa-cyaa saMpUNa-pNaaba_la ikMvaa sava-EaoYzpNaaba_lahI maaJaI %yaa vaoLI Ka~I navhtI.
ihMdU Qamaa-tIla vaOgauNyao malaa DaoLyaaMsamaaor idsat haotI. AspRSyata ho jar ihMdU Qamaa-cao AMga
Asaola¸ tr to saDlaolao AaiNa ina$pyaaogaI AMga Asaavao Asao vaaTo. Anaok saMp`daya¸ Anaok
jaatI va paoTjaatI yaaMcaa malaa Aqa- samajaonaaÂ va vaod maa~ [-Svarp`NaIt¸ mhNajao kayaÆ
vaod jar [-Svarp`NaIt tr baayabala AaiNa kuraNa ka naahItÆ
jyaap`maaNao iK`stI ima~aMnaI maaJyaavar pirNaama GaDvaUna AaNaNyaasaazI p`ya%na
caalavalao haoto. %yaap`maaNao mausalamaana ima~aMcaohI p`ya%na caalaU haoto. Abadullaa Saoz malaa
[slaamacaa AByaasa krNyaaba_la Aaga`h krIt haotoÂ %yaatIla KubyaaMcaI cacaa- krItca
Asat.
maI maaJyaa SaMka rayacaMdBaa[-MpuZo maaMDlyaa. ihMdusqaanaatIla [tr Qama-
SaasHyaaMbaraobarhI p~vyavahar caalaivalaa. %yaaMcao jabaaba Aalao. rayacaMdBaa[-Mcyaa p~anao
maaJao kahIsao samaaQaana Jaalao. %yaaMnaI malaa QaIr QarNyaaba_la AaiNa ihMdU Qamaa-caa Kaola
AByaasa krNyaaba_la iSafarsa kolaI. %yaaMcyaa eka vaa@yaacaa Baavaaqa- Asaa haota: ihMdU
Qamaa-maQyao jao gaUZ AaiNa saUxma ivacaar Aahot¸ Aa%myaacao inarIxaNa Aaho¸ dyaa Aaho¸ tovaZo
dusaáyaa Qamaa-t naahIÂ ASaI maaJaI ina:pxapatIpNao kolaolyaa ivacaaraMtI Ka~I JaalaI Aaho.
132 Aa%makqaa
maI saolacao kuraNa Gao}na to vaacaNyaasa sau$vaat kolaI. [tr [slaamaI pustkohI
imaLivalaI. ivalaayatotIla iK`Scana ima~aMbaraobar p~vyavahar caalavalaa. %yaaMcyaapOkI
ekanao eDvaD- maoTlaMDcaI AaoLK k$na idlaI. %yaaMcyaabaraobar p~vyavahar sau$ Jaalaa.
%yaaMnaI A^naa ikMgsafD-cyaa baraobar 'prfo@T vao' ³]<ama maaga-´ naaMvaacao pustk ilaihlao
haoto¸ to malaa vaacaayalaa pazivalao. %yaamaQyao p`cailat iK`stI Qamaa-cao KMDna haoto.
'baayabalacaa navaa Aqa-' naavaacao pustkhI %yaaMnaI malaa pazivalao. hI pustko malaa
AavaDlaI. %yaaMcyaatUna ihMdU matalaa puYTI imaLalaI. Ta^lsTa^yacyaa 'vaOkuMz tumacyaa )dyaat
Aaho' naavaacyaa pustkanao malaa pCaDlao. %yaacaI maaJyaavar far Kaola Cap pDlaI. yaa
pustkacaI svatM~ ivacaarSaOlaI¸ %yaatIla pàOZ naItI¸ %yaatIla sa%ya yaaMcyaapuZo kaoT\sanaI
idlaolaI sava- pustko SauYk vaaTlaI.
ASaa táhonao maaJaa AByaasa iK`stI ima~aMcaI [cCa haotI %yaahUna Bala%yaaca
idSaonao malaa Gao}na caalalaa. eDvaD- maoTlaMDbaraobarcaa maaJaa p~vyavahar baraca laaMbalaa.
kvaI ³rayacaMdBaa[-´ baraobar tr SaovaTpya-Mt caalalaa. %yaaMnaI ik%yaok pustko pazivalaI
tIhI maI vaacalaI. %yaaMt 'pMcaIkrNa'¸ 'maiNar%namaalaa'¸ yaaogavaaisaYzaMcao 'maumauxaup`krNa'¸
hirBad`saUrIcao 'YaD\dSa-nasamauccaya' [%yaaid haotI.
ASaa táhonao jarI maI iK`stI ima~aMnaI yaaojalaolyaahUna inaraLyaaca maagaa-nao caalalaao
haotao¸ trI %yaaMcyaa samaagamaamauLo maaJyaamaQyao jaI Qama-ija&asaa jaagaRt JaalaI¸ itcyaaba_la maI
%yaaMcaa sadOva ?NaI banalaao. ha maaJaa saMbaMQa maaJyaa ina%ya smarNaat rahIla. ASaa táhocao
maQaur va piva~ saMbaMQa yaapuZIla AayauYyaamaQyao vaaZtca gaolao¸ kmaI Jaalao naahIt.
16. kao jaanao klakI
Kbar nahIM [sa jaugamaoM plakI

samaja mana² kao jaanao kla kIÆ
davaa saMplaa¸ %yaa AqaI- malaa ip`Taoiryaat rahaNyaacao p`yaaojanaca raihlao naahI.
maI Drbanalaa gaolaao. toqao jaa}na ihMdusqaanaat prt jaaNyaacaI tyaarI kolaI. Abadullaa
Saoz malaa maanapanaaKorIja jaa} doNyaasaarKo navhto. %yaaMnaI isaDnah^mamaQyao maaJyaasaazI
maMDLI jamavaUna maojavaanaI kolaI. toqao saMbaMQa idvasa Gaalavaayacaa haota.
maaJyaapaSaI kahI vat-maanap~o pDlaI haotI. tI maI caaLIt haotao. %yaaMcyaa
eka kaopáyaat maI ek lahanasaa pircCod paihlaa. maqaLa '[MiDyana Í^Mcaa[Ja' Asaa
haota. %yaacaa Aqa- 'ihMdI mataiQakar'. pircCodacaa maittaqa- Asaa haota¸ kI ihMdI
laaokaMnaa naataLcyaa ivaiQamaMDLamaQyao saBaasadaMcaI inavaDNaUk krNyaacaa h@k haota¸ tao
kaZUna Gyaavaa. yaasaMbaMQaIcyaa kayaVacaI ivaiQamaMDLamaQyao cacaa- caalaU haotI. malaa yaa
kayaVacaI maaihtI navhtI. baOzkItIla kaoNaalaahI ihMdI laaokaMcao h@k kaZUna GaoNaaáyaa
yaa KDyaa-ba_la kahI gaMQa navhta.
maI Abadullaa Saoznaa ivacaarlao. to mhNaalao¸ "Asalyaa baabatIt Aamhalaa
kaya kLoÆ vyaaparavar kahI AirYT Aalao¸ tr tovaZo Aamhalaa samajaNaar. paha naa¸
Aa^roMja ÍI sToTmaQaUna¸ Aamacaa vyaapar paLaMmauLaMsah KNaUna kaZNyaat Aalaa. %yaa
baabatIt AamhI maohnat kolaI. pNa AamhI pDlaao ApMga. vat-maanap~o vaacalaI¸ trI
baajaarBaava tovaZo Aamhalaa samajaNaar. kayaVacyaa gaaoYTI kaozUna samajaNaarÆ Aamacao
gaaoro vakIla hoca Aamacao kana AaiNa DaoLo."
"prMtu yaoqao janmalaolao AaiNa [Mga`jaI iSaklaolao [tko t$Na ihMdI AaplyaapaSaI
Aahot¸ to kaya krtatÆ" maI ivacaarlao.
"Aao hao¸" Abadullaa SaoznaI kpaLalaa hat laavaUna mhTlao¸ "%yaaMcyaa pasaUna
kaya imaLNaarÆ %yaa ibacaaáyaaMnaa yaatlao kaya samajaNaarÆ to Aamacyaa javaLpasahI
ifrkt naahIt¸ AaiNa Kro ivacaarala¸ tr AamhIhI %yaaMnaa AaoLKIt naahI. to iK`stI
pDlao¸ %yaamauLo pad`yaaMcyaa jaaLyaatÂ AaiNa padÌ gaaoro¸ to sarkarcyaa gaaoTatlao."
133
134 Aa%makqaa
maaJao DaoLo ]GaDlao. yaa vagaa-laa Aaplaasaa kolaa paihjao. "iK`stI Qamaa-caa
haca Aqa- kaÆ iK`stI Jaalao mhNaUna %yaaMnaI doSahI saaoDlaa kI kayaÆ to kaya prdoSaI
Jaalao.
prMtu malaa prt svadoSaI jaayacao haoto mhNaUna maI ho ivacaar baaolaUna daKivalao
naahIt. Abadullaa Saoznaa ivacaarlao¸
"pNa ha kayada jar Aaho Asaaca pasa Jaalaa¸ tr tumhaalaa jaD jaa[-la. ho
tr ihMdI laaokaMcaa naayanaaT krNyaacyaa maagaa-varIla pihlao pa}la Aaho. yaamaQyao maanahanaI
Aaho."
"Asaola. pNa maI tumhalaa yaa ÍoMcaa[-Jacaa ³[Mga`jaI BaaYaotIla puYkL Sabd
ASaa táhonao ]ccaarat frk hao}na doSaI laaokaMmaQyao $Z hao}na raihlao haoto.
'mataiQakar' mhTlao tr kaoNaalaa samajaayacao naahI.´ [ithasa saaMgatao. Aamhalaa %yaatlao
kahIca maahIt navhto. pNa Aamacaa maaoza vakIla ima. eskMba Aaho ho tumhalaa maahItca
Aaho. tao jabara laZvayyaa Aaho. tao va yaoqaIla Qa@@yaacaa [MiMjainayar yaaMcyaamaQyao KUp
caursa caalato. ima.eskMbalaa ivaiQamaMDLavar inavaDUna yaoNyaacyaa baabatIt yaa ivatuYTamauLo
Qaaoka ]d\Bavalaa mhNaUna %yaanao Aamhalaa Aamacyaa mataiQakaracaI maaihtI idlaI. %yaacyaa
saaMgaNyaava$na AamhI AamacaI naavao mataiQakar p~amaQyao naaoMdivalaI¸ AaiNa tI sava- mato
ima. eskMbalaa idlaI. yaava$na tumhalaa samajaola kI¸ tumhalaa vaaTto ittkI Aamhalaa
yaa gaaoYTIcaI ikMmat vaaTlaolaI naahI. pNa tumhI mhNata to Aata Aamhalaa samajato. baro
tr tumacaa sallaa kayaÆ"
ha saMvaad [tr pahuNao laxapUva-k eokt haoto. %yaaMcyaapOkI ek jaNa mhNaalaa¸
"maI tumhalaa Kroca saaMgaUÆ jar tumhI yaa baaoTInao na jaata maihnaaBar qaaMbalaa¸ tr tumhI
saaMgaala %yaap`maaNao AamhI laZU."
dusarohI AavaoSaanao mhNaalao¸ "baraobar baaolalaot. Abdullaa Saoz¸ tumhI
gaaMQaIBaa[-Mnaa zovaUna Gyaa.
Abadullaa Saoz vastad haoto. to mhNaalao¸ "yaa puZo %yaaMnaa zovaUna GaoNyaacaa malaa
AiQakar naahI, ikMvaa malaa Aaho tovaZaca tumhalaahI Aaho. pNa tumhI mhNata to baraobar
Aaho. AapNa sagaLo imaLUna %yaaMnaa zovaUna Gao} yaa. pNa to tr baîrsTr Aahot. %yaaMcyaa
fIcao kayaÆ"
fIcaa ]llaoK eokUna malaa du:K Jaalao. maI maQyao pDUna mhTlao¸
"Abadullaa Saoz¸ yaa kamaI maaJyaa fIcaa p`Snaca yaot naahIÂ saava-jainak kamaigarI¹
raihlaao 135
ba_la fI ksalaIÆ maI raihlaao tr ek saovak mhNaUna rahNaar. hI sava- maMDLI maaJyaa
pUNa- pircayaacaI naahIt¸ pNa tumhalaa jar vaaTt Asaola¸ kI sagaLo maohnat krtIla tr maI
ek maihnaa rahNyaasa tyaar Aaho. evaZo maa~ Kro kI¸ jarI tumhalaa malaa kahI Vayalaa
nakao¸ trI pNa AsalaI kamao AgadIca pOSaaKorIja caalaayacaI naahIt. Aaplyaalaa tara
kravyaa laagatIla. kahI Capavao laagaola. inarinaraLyaa izkaNaI gaolao paihjaoÂ %yaalaa
gaaDIBaaDo laagaNaar. kdaicat Aaplyaalaa sqaainak vaiklaaMcaahI sallaa Gyaavaa laagaola.
malaa [kDcyaa kayaVacaI maaihtI nasaNaar. kayaVacaI pustko tpasaavaI laagatIla.
iSavaaya AsalaI kamao ekTyaanao haot nasatatÂ AnaokaMnaI %yaat saamaIla Jaalao paihjao."
puYkLsao Aavaaja ekdma eokU Aalao¸ "KudacaI kRpa Aaho¸ pOsao tr
jamatIlaca. maaNasaohI Aahaotca. tumhI rahNyaacao kbaUla kra mhNajao Jaalao."
majalaIsa AaTaoplaI¸ AaiNa itcao kaya-vaahk saimatImaQyao $paMtr Jaalao.
KaNaoipNao lavakr AaTaopUna GarI jaavao Asao maI saucaivalao. caLvaLIcaI $proYaa maI manaat
jauLivalaI. mataiQakar iktIjaNaaMnaa Aaho to ivacaa$na Gaotlao,. maI ek maihnaa rahNyaacaa
inaScaya kolaa.
ASaa táhonao dixaNa AaiÍkotIla maaJyaa dIGa- vaastvyaacaa payaa [-Svaranao
rcalaa¸ AaiNa svaaiBamaanaacyaa laZyaacao baIjaaraopNa Jaalao.
17. raihlaao
sana 1893 saalaI naataLatIla ihMdI samaajaacao Aga`gaNya puZarI Saoz hajaI
mahMmad hajaI dada ho gaNalao jaat. saaMpi<ak isqatInao Saoz Abadullaa hajaI Aadma mau#ya
haotoÂ prMtu to svat: va [tr laaok saava-jainak kamaamaQyao Saoz hajaI mahMmadnaaca Aga`sqaana
dotÂ mhNaUna %yaaMcyaa AQyaxa%vaaKalaI Abadullaa Saozcyaa GarI ek saBaa BarlaI.
itcyaamaQyao Í^Mcaa[Ja ibalaalaa ivaraoQa krNyaacao zrlao. svayaMsaovakaMcaI naavao naaoMdNyaat
AalaI. yaa saBaomaQyao naataLat janmalaolyaa ekMdr ihMdI laaokaMnaa¸ Aqaa-t iK`stI
t$NaaMnaahI¸ ek~ kolao haoto. ima. pa^la Drbanacyaa kaoTa-tIla duBaaYyao haoto¸ ima. sauBaana
gaa^DÍo imaSana skUlacao hoDmaastr haotoÂ tohI saBaolaa hjar raihlao haotoÂ AaiNa %yaaMcyaa
136 Aa%makqaa
vajanaamauLo %yaa samaajaatIla t$NahI baáyaaca maaozyaa saM#yaoinaSaI hjar haoto. ho sava-
svayaMsaovakaMmaQyao saamaIla Jaalao. vyaaparI tr puYkLca haoto. %yaaMcyaapOkI jaaNaNyaasaarKI
naavao¸ Saoz da}d mahMmad¸ mahMmad kasama kma$i_na¸ Saoz AadmajaI imayaaKana¸ e.
kaolaMdavaollaU iplao¸ saI. laCIrama¸ rMgasaamaI¸ piDyaacaI¸ Aamad jaIvaa vagaOro haotI. parSaI
$stmajaI Asaayacaoca. karkUnavagaa-pOkI parSaI maaNaokjaI¸ jaaoSaI¸ narsaIrama vagaOro dada
Abadullaa [%yaadIMcyaa maaozyaa poZyaaMvarIla naaokr haoto. yaa savaa-Mnaa saava-jainak kamaat
saamaIla haoNyaacao kaOtukca vaaTlaoÂ saava-jainak kama krNyaacaI maagaNaI ikMvaa p`saMga ha
%yaaMcyaavar pihlyaanaoca Aalaa haota. yao}na pDlaolyaa Aap<aIpuZo ]cca¹naIca¸
lahana¹maaozo¸ Saoz¹naaokr¸ihMdu¹mausalamaana¸ parSaI¸ [-saa[-¸ gaujaraqaI¸ madàsaI¸ isaMQaI vagaOro
sava- Baod ivasa$na gaolao haoto. sava-jaNa ihMdusqaanacaI laokro va saovak haoto.
ibalaacao dusaro vaacana Jaalao haoto kI vhayacao haoto. %yaavaoLI ivaiQamaMDLat
Jaalaolyaa BaaYaNaaMmaQyao ASaI TIka AalaI haotI¸ kI kayada [tka kDk AsatahI ihMdI
laaokaMkDUna yai%kMicat ivaraoQa Jaalaolaa naahI¸ haca ihMdI samaajaacyaa baodrkarIcaa AaiNa
mataiQakar BaaogaNyaacyaa naalaayakIcaa puravaa Aaho.
maI saBaolaa vastuisqatI samajaavaUna saaMigatlaI. pihlao kama ho Jaalao¸ kI
ivaiQamaMDLacyaa AqyaxaaMnaa tar krNyaat AalaI¸ kI %yaaMnaI ibalaacaa AiQak ivacaar
thkUba zovaavaa. ASaaca Aqaa-caI tar mau#ya p`Qaana sar jaa^na raîbansana yaaMnaa krNyaat
AalaI¸ AaiNa AaNaKI ek tar dada AbadullaaMcao ima~ mhNaUna ima. eskMbaaMnaa kolaI.
yaa taraMcaa jabaaba Aalaa¸ kI ibalaacaI cacaa- daona idvasapya-Mt thkUba rahIla. savaa-Mnaa
AanaMd vaaTlaa.
Aja- tyaar kolaa. %yaacyaa tIna naklaa pazvaayacyaa hao%yaa.
vat-maanap~aMsaazIhI ek na@kla tyaar kravayaacaI haotI. Ajaa-var Sa@ya tovaZyaa
sa*yaa GaoNyaacaa ivacaar haota. ho sava- kama eka ra~It AaTpayacao haoto.
to sauiSaixat svayaMsaovak va %yaaMcyaabaraobar [tr javaLjavaL ra~Bar jaagalao.
ima. Aaqa-r naavaacyaa %yaaMcyaatIla eka vaRw [samaacao hstaxar caaMgalao haoto.
%yaaMnaI sauMdr Axarat Ajaa-caI na@kla kolaI. [traMnaI %yaacyaa AaNaKI naklaa kolyaa.
ek saaMgao AaiNa pacajaNa ilahIt. ASaa táhonao ekdma paca naklaa Jaalyaa. vyaaparI
raihlaao 137
svayaMsaovak Aapaplyaa gaaDyaaMtUna ikMvaa svat:cyaa Kcaa-nao gaaDyaa BaaDyaanao Gao}na sahyaa
imaLvaayalaa baahor pDlao.
Aja- gaolaa. vat-maanap~at pìsaw Jaalaa. %yaacyaasaMbaMQaI AnaukUla AiBapàya
pìsaw Jaalao. ivaiQamaMDLavarhI %yaacaa caaMgalaa pirNaama Jaalaa. %yaacaI cacaa-hI KUp
JaalaI. Ajaa-tIla yaui@tvaad KaoDUna kaZNyaacao p`ya%na Jaalao¸pNa to jyaacao %yaalaaca lauLo
vaaTlaoÂ trI pNa ibala pasa Jaalaoca.
ibala pasa haoNaar ho sava- jaaNaUna haoto. pNa samaajaamaQyao navaIna sfurNa
caZlao. AapNa ek samaaja AahaoÂ kovaL vyaaparI h@kaMsaazIca navho¸ tr raYT/Iya
h@kaMsaazIhI JagaDNao ` p`%yaokacao kt-vya Aaho¸ ho savaa-Mcyaa laxaat Aalao.
yaa vaoLI laa^D- irpna vasaahtIcao p`Qaana haoto. %yaaMnaa ek jaMgaI Aja-
pazivaNyaacaa zrava kolaa. %yaa Ajaa-var Sa@ya tovaZyaaMcyaa sa*yaa Gyaavayaacyaa hao%yaa. ho
kama eka idvasaat haoNaaro navhto. svayaMsaovakaMcaI naomaNaUk JaalaI¸ AaiNa savaa-MnaI kama
]calaNyaacaI tyaarI kolaI.
Aja- ilaihNyaacyaa kamaI maI KUp maohnat GaotlaI. maaJyaa hatI laagalao tovaZo
saaih%ya vaacaUna kaZlao. ihMdusqaanaat Aamhalaa ek p`karcaa mataiQakar Aaho¸ AaiNa
naataLat ihMdI laaokaMcaI vastI AgadIca Alp Aaho ho daona mau_o pàmau#yaanao maaMDlao haoto.
Ajaa-var dha hjaar sa*yaa Jaalyaa. eka pMQarvaDyaat Aja- pazivaNyaajaaogyaa
sa*yaa jamalyaa. evaZyaa maudtIt naataLat dha hjaar sa*yaa imaLivaNao hI vaacakaMnaI
lahanasahana gaaoYT samajaU nayao.sa*yaa sabaMQa naataLatUna Gyaayacyaa hao%yaa. laaokaMnaa
Asalyaa kamaacaI maaihtI navhtI. AapNa kSaavar sahI krtao yaacaI naIT samajaUt
paDlyaaiSavaaya sahI GyaayacaI naahI Asaa inaScaya haota. %yaamauLo mau_ama svayaMsaovak samaxa
pazvaUnaca sa*yaa Gyaavyaa laagat,. KoDI dUrdUr haotI. Aqaa-t puYkLSaa maMDLIMnaI ksaUna
maohnat kolaI¸ trca AsalaI kamao purI haotat. tsaoca Jaalao. savaa-MnaI ]%saahpUva-k kama
kolao. %yaaMpOkI Saoz da}d mahMmad¸ parSaI $stmajaI¸ AadmajaI imayaaKana AaiNa Aadma
jaIvaa yaaMcyaa maUtI- AjaUnahI maaJyaa dRYTIsamaaor ]Byaa Aahot. %yaaMnaI puYkL sa*yaa
AaNalyaa. da}d Saoz sabaMQa idvasa AaplaI gaaDI Gao}na ifrt Asat. kaoNaI ikrkaoL
Kcaa-caIsauwa maagaNaI kolaI naahI.
dada AbadullaaMcao Gar Qama-SaaLa ikMvaa saava-jainak kayaa-laya banaUna gaolao.
sauiSaixat maMDLI maaJyaa hataSaI Asat. %yaaMcyaa va [tr kamagaaraMcyaa jaovaNyaa¹
138 Aa%makqaa
KaNyaacaI saaoya dada AbadullaaMkDo hao[-. ASaa táhonao sava-jaNa KUp Kcaa-t Aalao.
Aja- rvaanaa Jaalaa. %yaacyaa ek hjaar naklaa Caplyaa hao%yaa. %yaa
Ajaa-va$na ihMdusqaanacyaa sava-saamaanya laaokaMnaa naataLcaI p`qama maihtI JaalaI. jyaa jyaa
vat-maanap~aMcaI AaiNa puZaáyaaMcaI naavao malaa maahIt haotI¸ tovaZyaa savaa-MkDo %yaa Ajaa-cyaa
naklaa pazivalyaa.
'Ta[-msa Aa^f [MiDyaa' nao %yaa p`Snaavar Aga`laoK ilaihlaa¸ AaiNa ihMdI
laaokaMcyaa maagaNaIlaa caaMgalaa paizMbaa idlaa. ivalaayatothI sava- pxaaMcyaa puZaáyaaMkDo
naklaa pazivaNyaat Aalyaa hao%yaa. itkDUna laMDnacyaa 'Ta[msa' caa paizMbaa imaLalaa.
%yaava$na ibalaalaa maMjaurI imaLNaar naahI¸ ASaI AaSaa vaaTU laagalaI.
Aata maI naataL saaoDUna jaaNyaasaarKI isqatI raihlaI naahI,. laaokaMnaI malaa
caaohIkDUna Gaorlao AaiNa naataLatca kayama rahNyaacaa AitSaya Aaga`h kolaa. maI maaJyaa
ADcaNaI daKvaUna idlyaa. manaaSaI maI inaScaya kolaa haota kI¸ maI saava-jainak pOSaavar
rahU nayao. inaraLo ibaáhaD krNyaacaIhI malaa AavaSyakta Baasat haotI. GarhI caaMgalao
AaiNa caaMgalyaa vastIt Asalao paihjao ASaI maaJaI %yaavaoLI samajaUt haotI.
[tr baîrsTr rahtat %yaap`maaNao maIhI raihlyaanao ihMdI samaajaacaa djaa- vaaZola
Asaa maI ivacaar kolaa. ASaa táhocao Gar caalavaayacao tr vaYaa-cao 300 paOMDaMhUna kmaI
purayacaoca naahIt Asao malaa vaaTlao. tovaZyaa pOSaacyaa vaiklaIcaI hmaI imaLalaI trca malaa
rahta yaoNaar¸ Asao maI zrivalao AaiNa %yaap`maaNao maMDLIMnaa saaMigatlao.
"pNa evaZo pOsa tumhI samaajaacyaa kamaasaazI Gaot gaolaot¸ trI Aamhalaa
prvaDNyaasaarKo AahoÂ AaiNa tovaZo jamaa krNao Aamhalaa saaopo Aaho. vaiklaI k$na
imaLola to tumacao¸" Asao sahkarI maMDLIcao mhNaNao pDlao.
"malaa ASaa táhonao pOsao Gaota yaoNaar naahIt. maaJyaa saava-jainak kamaacaI maI
evaZI ikMmat samajaU Sakt naahI. malaa kahI %yaa kamaamaQyao vaiklaI &ana vaaprayacao
naahIÂ malaa f@t laaokaMkDUnaca kama Gyaayacao Aaho. %yaaba_la pOsao ksao GyaavaoÆ iSavaaya
malaa tumacyaapasaUna saava-jainak kamaasaazI pOsao kaZavao laagaNaar. maI svat:saazI pOsao Gao}
laagalaao¸ tr tumacyaakDUna maaozmaaozyaa rkmaa kaZayalaa malaa saMkaoca vaaTola AaiNa SaovaTI
Aaplao gaaDo ADkUna pDola. samaajaakDUna tr maI dr vaYaI- 300 paOMDaMpoxaa jaast Kca-
krvaNaarca¸" maI ]<ar idlao.
kaLyaalaa majjaava 139
"pNa Aata AamhI tumhalaa puro AaoLKtao. tumhalaa svat:saazI pOsao qaaoDoca
maagaayacao AahotÆ tumacaa rahNyaacaa Kca- Aamhalaa Vayalaa nakao kaÆ"
"pòmaamauLo va ta%kailak ]%saahamauLo tumhI Asao baaolata. haca ]%saah AaiNa
hoca pòma hI sava-kaL iTktIla ASaI kaoNaI Ka~I VavaIÆ tumhalaa maaJyaakDUna
kQaIkaLI kDU baaolahI eokNyaacaa p`saMga yao[-la. tovhahI tumacaa maaJyaavarIla laaoBa maI
iTkvaU Sakona kI naahI to ek [-Svar jaaNao. pNa mau#ya mau_a tr ha Aaho¸ kI
saava-jainak kamaasaazI malaa pOsao Gyaayacao naahIt. tumhI sava-jaNa Aaplao vakIlakama
doNyaacaI hmaI idlaIt¸ kI tovaZo malaa puro Aaho. hohI tumhalaa jara jaDca jaa[-la. maI
kahI gaaora baîrsTr navho. kaoT- malaa dad do[-la kI naahI to trI maI kaya saaMgaUÆ malaa
vaiklaI iktpt saaQaola tohI malaa maahIt naahIÑ mhNaUna malaa AaQaIpasaUna vakIla¹fI
doNyaamaQyaosauwa tumhalaa QaaDsa ho kravao laagaNaarca Aaho. [t@yaavar tumhI malaa
vakIla¹fI idlaIt¸ tr maI maaJyaa saava-jainak kamaigarIba_laca mhTlaI paihjao¸ naahI
kaÆ"
ASaa táhonao cacaa- krta krta AKorIlaa vaIsa ek vyaapaáyaaMnaI malaa eka
vaYaa-cao vaYaa-sana baaMQaUna idlao. %yaaKorIja dada Abdullaa malaa inaraop dotovaoLI BaoT doNaar
haoto¸ %yaaeovajaI %yaaMnaI malaa ja$r to fina-car Gao}na idlao¸ AaiNa maI naataLat raihlaao.
18. kaLyaalaa majjaava

nyaayaalayaacao icanh tajavaa Aaho. tao ek ina:pxapatI¸ AaMQaLyaa prMtu catur
baa[-cyaa hatat idlaolaa Asatao. ivaQaa%yaanao itlaa AaMQaLI kolaIÂ ASaasaazI¸ kI itnao
taoMDakDo pahUna iTLa laavaU nayao¸ tr jaao gauNaaMnaI laayak Asaola %yaalaaca iTLa laavaavaa.
yaacyaa ]laT naataLcyaa nyaayaalayaakDUna taoMDakDo pahUna iTLa laavaivaNyaacaa toqaIla
vaiklasaBaonao ]Vaoga AarMiBalaa. nyaayaalaya yaa p`saMgaI Aaplyaa icanhalaa jaagalao.
malaa vaiklaIcaI sanad GyaayacaI haotI. maaJyaapaSaI mauMba[-cyaa hayakaoTa-cao
p`maaNap~ haoto. ivalaayatcao p`maaNap~ mauMba[- hayakaoTa-cyaa dPtrI raihlao. daKla
haoNyaacyaa Ajaa-baraobar caaMgalyaa vat-NaukIba_lacaI daona p`maaNap~o paihjao Asat.
140 Aa%makqaa
malaa vaaTlao¸ kI hI p`maaNap~o gaaoáyaa [samaaMcaI AsalaolaI ivaSaoYa barI¸ mhNaUna Abadullaa
Saozmaaf-t jyaaMcyaaSaI maaJaI AaoLK JaalaI haotI¸ ASaa daona pìsaw gaaoáyaa vyaapaáyaaMcaI
p`maaNap~o GaotlaI haotI. Aja- kaoNaatrI vaiklaamaaf-t pazivalaa paihjao haotaÂ AaiNa
saamaanya irvaaja Asaa haota kI ASaa táhocaa Aja- A^TnaI- janarlanao fI na Gaota
krayacaa. ima. eskMba A^TnaI- janarla haoto to Abadullaa Saozcao vakIla haoto. %yaaMnaI
AanaMdanao maaJaa Aja- pazivaNyaacao maanya kolao.
[t@yaat Avaicatca vakIlasaBaokDUna malaa naaoTIsa imaLalaI. naaoiTsaImaQyao
malaa sanad imaLNyaalaa hrkt GaotlaI haotI. %yaacao ek karNa Asao daKivalao haoto¸ kI
maI sanadosaazI kolaolyaa Ajaa-saaobat Assala p`maaNap~ jaaoDlaolao naahI. pNa hrktItIla
mau#ya mau_a ha haota¸ kI kaoTa-t vaiklaaMnaa daKla krNyaasaMbaMQaIcao inayama krNyaat Aalao¸
%yaavaoLI kaoNaIhI kaLa ikMvaa ipvaLa AadmaI Aja- krIla Asaa saMBavahI vaaTlaa
nasaavaa. naataLcaI vaaZ gaaoáyaa laaokaMcyaa saahsaamauLo JaalaolaI AahoÂ %yaamauLo %yaamaQyao
gaaoáyaaMnaaca mau#ya sqaana imaLalao paihjao. kaLo vakIla daKla Jaalao¸ tr hLUhLU gaaoáyaa
laaokaMcao pàQaanya naahIsao hao[-la AaiNa %yaaMcyaa rxaNaacao kuMpNa maaoDUna pDola.
yaa ivaraoQaacao samaqa-na krNyaasaazI vakIlasaBaonao ek p`#yaat vakIla naomalaa
haota. yaa vaiklaaMcaahI dada AbadullaaMSaI saMbaMQa haota. %yaaMcyaamaaf-t %yaaMnaI malaa
baaolaavaUna Gaotlao. %yaaMnaI maaJyaaSaI inaBaI-DpNao saMBaaYaNa kolao¸ maaJaI pUva-pIizka ivacaa$na
GaotlaI. maI tI saaMigatlaIÂ tovha to mhNaalao¸
"malaa tumacyaaiva$w kahI baaolaayacao naahI. malaa Baya vaaTt haoto kI¸ tumhI
yaoqaoca janmalaolao kaoNaI lafMgao tr naahIÑ iSavaaya tumacyaajavaL Assala p`maaNap~hI naahI.
%yaamauLo maaJyaa SaMkolaa jaaor Aalaa. dusaáyaacyaa p`maaNap~aMcaa ]pyaaoga krNaarohI laaok
Asatatca naaÆ tumhI gaaoáyaa laaokaMcaI p`maaNap~o AaNalaI Aahot¸ %yaaMcaa maaJyaavar kahIca
pirNaama Jaalaolaa naahI. %yaaMnaa tumacaI kaya maaihtIÆ tumacaI %yaaMcaI AaoLK tI
iktISaIÆ"
"pNa yaoqao malaa sava-ca navao. Abadullaa SaozcaI AaoLKhI yaoqaoca JaalaI¸" maI
maQyaoca baaolalaao.
"AsaolaÂ pNa tumhIca tr mhNata¸ kI to tumacyaa gaavacao Aahot.
AaiNa tumacao vaDIla toqao idvaaNa haoto¸ %yaa AqaI- %yaaMnaa tumacyaa GaraNyaacaI trI
kaLyaalaa majjaava 141
maaihtI AsaNaarca naaÆ %yaaMcaI Sapqapi~ka tumhI hjar kolaIt¸ tr maga malaa kahI
mhNaayacao naahI. maI vakIlasaBaolaa ilahUna kLvaIna¸ kI maaJyaakDUna tumacaa ivaraoQa hao}
Sakt naahI."
malaa raga Aalaa¸ pNa maI tao dabalaa. malaa vaaTlao¸ jar maI Abadullaa Saozcao
p`maaNap~ AaNalao Asato¸ tr %yaacaI AvagaNanaa JaalaI AsatI¸ AaiNa gaaoáyaaMcaI AaoLK
maaigatlaI AsatI. iSavaaya maaJyaa kuLacaa AaiNa vaiklaIcyaa laayakIcaa saMbaMQa kayaÆ maI
duYT ikMvaa kMgaala Aa[-baapaMcaa maulagaa Asalaao mhNaUna maaJaI laayakI zrivatanaa %yaacaI
baaQaa ka mhNaUna yaavaIÆ pNa ho sava- ivacaar manaatlyaa manaat zovaUna maI jabaaba idlaa¸
"jarI ASaa táhocaI hkIkt maagaNyaacaa vakIlasaBaolaa AiQakar Asalyaacao
malaa kbaUla naahI¸ trIhI maI tumacyaa [cConau$p Sapqap~ imaLvaUna Vayalaa tyaar Aaho."
Abadullaa Saozcao Sapqap~ tyaar kolao AaiNa %yaa vaiklaalaa idlao. %yaanao
samaaQaana vya@t kolao. pNa vakIlasaBaocao samaaQaana Jaalao naahI. itnao kaoTa-puZo maaJyaa
daKla haoNyaalaa hrkt GaotlaI. kaoTa-nao ima. eskMbacaa jabaaba eokNyaasahI na qaaMbata
saBaocaI hrkt r_ kolaI. mau#ya nyaayaaQaISa mhNaalao¸
"Aja-daranao Assala p`maaNap~ hjar kolaolao naahI¸ yaa tËarIt rama naahI.
%yaanao Sapqaovar KaoTo saaMigatlao Asaola¸ tr %yaacyaavar KaoTyaa Sapqaoba_la faOjadarI caalaU
Sakola¸ AaiNa %yaacao naava vaiklaaMtUna kaZUna TakNyaat yao[-la. kaoTa-cyaa inayamaat
kaLyaa¹gaaoáyaaMcaa Baod naahI. Aamhalaa ima.gaaMQaIMnaa vaiklaIcaI baMdI krNyaacaa AiQakar
naahI. Aja- maMjaUr krNyaat yaot Aaho. ima.gaaMQaI¸ tumhI Sapqa Gao} Sakta."
maI ]zlaao. rijasT/arpuZo Sapqa GaotlaI. Sapqa Gaotaca mau#ya jajja mhNaalao¸
"Aata tumhI AaplaI pgaDI ]trvalaI paihjao. vakIla yaa naa%yaanao vaiklaacyaa
paoSaaKasaMbaMQaIcaa kaoTa-caa inayama tumhalaahI paLavaa laagaNaarÑ"
maI maaJaI mayaa-da samajalaao. Drbanacyaa maîjasT/oTcyaa kcaorIt jaI pgaDI na
kaZNyaacaa maI Aaga`h raKlaa haota¸ tI maI yaoqao ]trvalaI. yaaiva$whI baaolata
yaoNyaasaarKo haoto. prMtu malaa maaozo laZo laZayacao haoto. pgaDI GaalaNyaacyaa h+atca malaa
maaJaI yauwklaa saMpvaUna TakayacaI navhtI. %yaa h+amauLo qaaorlyaa laZyaaMnaa kmaIpNaahI
yaoNyaacaa saMBava haota.
142 Aa%makqaa
Abadullaa Saoz va [tr ima~ yaaMnaa maaJaa maRdUpNaa ³kI dubaLopNaaÆ´ AavaDlaa
naahI. %yaaMcyaa mato vakIla yaa naa%yaanaohI maI pgaDI GaalaUna zovaNyaacaa Aaga`h caalavaayalaa
paihjao haota. maI %yaacaI samajaUt GaalaNyaacaa p`ya%na kolaa. 'doSa tsaa vaoYa' yaa mhNaItIla
rhsya samajaavaUna saaMigatlao. ihMdusqaanaat gaaora Amaladar ikMvaa jajja pgaDI kaZNyaacaI
sa@tI k$na pahIla¸ tr %yaalaa ivaraoQa kolaa paihjao. pNa naataLsaar#yaa doSaat AaiNa
tohI kaoTa-tIla ek hu_odar yaa naa%yaanao¸ maI kaoTa-cyaa irvaajaaMcaa ivaraoQa krNao SaaoBaNaar
naahI.
yaa va ASaa táhocyaa yaui@tvaadaMnaI maI ima~maMDLIlaa kahIsao SaaMt tr kolao¸
prMtu ekaca vastUkDo inarinaraLyaa táhonao pahNyaacaI yau@tta samaaQaanakark táhonao maI
%yaavaoLI %yaaMnaa pTvaUna do} Saklaao Asao malaa vaaTt naahI. pNa maaJyaa jaIvanaamaQyao
Aaga`h AaiNa Anaaga`h naohmaIca ek~ caalat Aalao Aahot. sa%yaaga`hamaQyao ho Ainavaaya-
Aaho¸ Asaa malaa maagaUna Anaok vaoLa AnauBava Aalaa Aaho. yaa samaaQaanavaR<aIba_la malaa
ijavaavarIla Qaaoko AaiNa ima~aMcaa AsaMtaoYa Anaok vaoLa sahna kravao laagalao Aahot. pNa
sa%ya vajaàsaarKo kzINa AaiNa kmaLasaarKo maRdU Aaho.
vakIlasaBaocyaa ivaraoQaamauLo dixaNa AaiÍkot maaJaI pìsawI krNyaasaazI Anya
]payaaMcaI ja$rI raihlaI naahI² bahutok vat-maanap~aMnaI malaa Jaalaolaa ivaraoQa Ayaaogya
zrivalaa AaiNa vakIlamaMDLavar ma%saracaa Aaraop kolaa, yaa pìsawImauLo maaJao kaya- kahI
AMSaI saaopo Jaalao.
19. naataL [MiDyana ka^Mgaòsa

vaiklaIcaa QaMda krNao hI maaJyaa baabatIt gaaONa baaba haotI va AKorpya-Mt tI
gaaONaca raihlaI. maaJyaa naataLatIla vaastvyaacao saaqa-k krayacao¸ tr malaa saava-jainak
kamaamaQyao tnmaya hao}na jaaNao ja$r haoto. ihMdI mataiQakarpìtbaMQak kayaVaiva$w
inavvaL Aja- k$na BaagaNyaasaarKo navhto. %yaaba_lacaI caLvaL caalaU raihlaI trca
vasaaht¹maMHyaavar kahI pirNaama haoNaar haota. %yaasaazI eKaVa saMsqaocaI sqaapnaa krNao
AavaSyak vaaTlao. mhNaUna Abadullaa Saozbaraobar %yaasaMbaMQaI cacaa- kolaI. [tr
sahkaáyaaMnaa BaoTlaao¸ AaiNa ek saava-jainak saMsqaa sqaapNyaacaa AamhI inaScaya kolaa.
naataL [MiDyana ka^Mgaòsa 143
itcao naava zrivatanaa kahIsao Qama-saMkT pDlao. yaa saMsqaolaa kaoNa%yaahI

ivaiSaYT vagaa-ba_la pxapat krayacaa navhta. ihMdusqaanaatIla ka^Mgaòsacao naava ka^Javho-iTva
pxaalaa Aip`ya vaaTt Asao¸ ho malaa maahIt haoto. pNa ka^Mgaòsa mhNajao ihMdusqaanacaa pàNa
haota. itcaI Sa@tI vaRiwMgat JaalaI paihjao. to naava lapvaUna zovaNao ikMvaa QaarNa
krtanaa saMkaoca krNao¸ ho naamad-pNaacao vaaTlao. mhNaUna maI maaJaI karNao saaMgaUna saMsqaolaa
'ka^Mgaòsa' hoca naaMva doNyaaivaYayaI saucaivalao. ASaa táhonao 22 mao 1894 raojaI 'naataL
[MiDyana ka^Mgaòsa' caa janma Jaalaa.
dada AbdullaaMcaI maaDI Ba$na gaolaI haotI. laaokaMnaI yaa saMsqaocaa ]%saahpUva-k
svaIkar kolaa. GaTnaa saaQaI zovalaolaI haotI. vaga-NaI BaarI haotI. drmaha kmaIt kmaI
paMca iSalaIMga do[-la taoca saBaasad hao} Sakt haota. Qainak vyaapaáyaaMpasaUna %yaaMcao mana
vaLvaUna AiQakat AiQak kaZta yao[-la tovaZo kaZayalaa maaokLIkca haotI. Abadullaa
SaozkDUna maaisak daona paOMDacaa AakDa Gaalaivalaa. dusaáyaa daona gaRhsqaaMkDUnahI ittkoca
ilahivalao. maI svat:SaI ivacaar kolaa¸ kI maIhI AMgacaaorpNaa k$na ]pyaaogaI naahIÂ
mhNaUna maI drmaha eka paOMDacaa AakDa Gaatlaa. maaJyaa maanaanao hI r@kma BaarIca
haotI. pNa maI ivacaar kolaa¸ kI kaoNaIkDUnahI maaJaa Kca- caalaayacaa Asaola¸ tr malaa
drmaha ek paOMD BarNaohI jaD naahI. [-Svaranao maaJao gaaDo Zklalao. ek paOMDvaalao
puYkL imaLalao. dha iSalaIMgavaalao %yaahUnahI AiQak. %yaaKorIja saBaasad na haotahI
kaoNaIhI Aaplyaa [cConau$p doNagaI mhNaUna kahI idlao¸ tr to Gyaayacao haotoca.
AnauBavaaMtI Asao AaZLlao¸ kI maagaayalaa gaolyaaiSavaaya kaoNaI vaga-NaI BarInaa.
Drbanabaahorcyaa laaokaMkDo vaoLaovaoLI jaaNao ASa@ya haoto. 'AarMBaSaUr%vaa' caa daoYa
qaaoD@yaaca kaLat idsaUna Aalaa. DrbanamaQyaosauwa puYkL holapaTo Gaalaavao tovha pOsao
imaLavayaacao. maI kaya-vaah haotao. vaga-NaI vasaUla krNyaacoa kama maaJyaa iSaravar haoto.
malaa maaJyaa karkunaalaa bahutok saara idvasa vasaulaIcyaa kamaatca gauMtvaavao laagao¸ ASaI
isqatI JaalaI. karkUnahI ~asalaa.malaa vaaTU laagalao¸ kI maaisak naahI pNa vaaiYa-k
vaga-NaI AsaavaIÂ AaiNa tI savaa-MnaI Aagaa} idlaI paihjao. saBaa baaolaaivalaI. savaa-naI
saUcanaa maanya kolaI AaiNa kmaIt kmaI vaaiYa-k tIna paOMD vaga-NaI GaoNyaacao zrlao va vasaulaIcao
kama saaopo Jaalao.
144 Aa%makqaa
sau$vaatIpasauna maI ek QaDa Gaotlaa haota¸ kI saava-jainak kama kQaI kja-

kaZUna k$ nayao. [tr gaaoYTIt laaokaMcyaa vacanaavar ivaSvaasa zovata yao[-la¸ prMtU
pOOSaacyaa vaayaVaMvar kQaI ivaSvaasa zovaU nayao. AakDa Gaatlyaap`maaNao r@kma doNyaacaa
Qama- laaok kaozoca inayaimat rItInao paLIt naahIt Asao maI paihlao haoto. naataLcao ihMdI
laaok yaalaa Apvaad navhto. mhNaUna naataL [MiDyana ka^Mgaòsanao kQaI kja- kaZUna kama
kolao naahI.
saBaasad krNyaacyaa kamaI sahkaáyaaMnaI Amayaa-d ]%saah daKivalaa. %yaaMnaa to
kama AavaDo. %yaapasaUna AmaUlya AnauBava imaLt haota. puYkL laaok AanaMdanao naavao
naaoMdivat AaiNa pOsaohI lagaoca do}na TakIt. dUrdUrcyaa gaavaI jara pMcaa[-t pDo.
saava-jainak kaya- mhNajao kaya yaacaI laaokaMnaa klpnaahI nasao. puYkL izkaNaaMhUna tr
laaok Aaplyaa itkDo yaoNyaaba_la inamaM~NahI pazvaItÂ Aga`gaNya vyaapaáyaaMkDo
]trNyaacaI vyavasqaa krIt. pNa yaa daOáyaamaQyao eko izkaNaI Aamhalaa sau$vaatIlaa
ADcaNa AalaI. %yaa Ga$na saha paOMD imaLayalaa paaihjao haoto¸ pNa tao vyaaparI tInacyaa
var jaa[-ca naa. tovaZoca Gyaavao tr [traMpasaUnahI jaast imaLalao nasato. ]trlaao haotao
%yaacyaakDoca. Aamha savaa-Mnaa BaUk laagalaI haotI. pNa vaga-NaI kaZlyaaiSavaaya jaovaayacao
ksaoÆ %yaa gaRhsqaacaI KUp ivanavaNaI kolaIÂ prMtu %yaacao toca Kro. gaavaatIla [tr
vyaapaáyaaMnaIhI %yaaMnaa saaMgaUna paihlao. sagaLI ra~ GaasaaGaIsa GaalaNyaat gaolaI. baraobarcyaa
maMDLIMpOkI puYkL ragaavalaohIÂ pNa kaoNaIhI ivanaya saaoDlaa naahI. AgadI ]jaaDta
]jaaDta %yaa gaRhsqaacyaa )dyaalaa paJar fuTlaa¸ AaiNa %yaanao saha paOMD idlao. Aamhalaa
jaovaU Gaatlao. ha p`saMga TaoMgaaT yaoqao GaDUna Aalaa. %yaacaa pirNaama ]<ar iknaayaavar qaoT
sT^Mgarpya-Mt AaiNa Aat qaoT caala\-s\aTa}napya-Mt paocalaa. Aamacao vasaulaIcao kama saaopo
Jaalao.
pNa pOsao gaaoLa krNao ha mau#ya hotU navhtaca. ja$rIpoxaa jaast pOSaacaa saMga`h
kravayaacaa naahI ho t<vahI maaJyaa laxaat Aalao haoto.
saBaa ja$rIp`maaNao dr AazvaDyaalaa ikMvaa dr maihnyaalaa haot
Asao. saBaot Agaaodrcyaa saBaocaa Ahvaala vaacaNyaat yao[-¸ va Anaok p`karcaI
cacaa- hao[-. cacaa- krNyaacaI ikMvaa qaaoD@yaat mau_osaUd baaolaNyaacaI savaya laaokaMnaa
mauLIca navhtI. %yaaMnaa ]Bao rahUna baaolaNyaacaa saMkaoca vaaTo. maI %yaaMnaa saBaocao
inayama samajaavaUna saaMigatlao¸ %yaanaMtr to %yaa inayamaaMcao palana krIt. %yaapasaUna
naataL [MiDyana ka^Mgaòsa 145
%yaaMnaa haoNaara fayada idsaUna Aalaa. jyaaMnaa kQaI saBaot basaNyaacaI savaya navhtI Asao
laaok saava-jainak kayaa-ba_la baaolaayalaa va ivacaar krayalaa iSaklao.
saava-jainak kamaasaMbaMQaanao baarIksaarIk Kca-ca puYkLsao pOsao Gao}na jaatat
hohI malaa maahIt haoto. sau$vaatIlaa pavatIpustkohI na CapNyaacaa maI inaScaya kolaa
haota. maaJyaa Aaîfsaat saaya@laaosTa[la zovalaa haota. %yaavar pava%yaa CapUna
kaZlyaa. AhvaalahI %yaaca pwtInao CapvaIt Asao. itjaaorIt jaovha pOsaa BarpUr
jamalaa¸ saBaasad vaaZlao¸ kama vaaZlao tovhaca pava%yaa vagaOro CapivaNyaacaI pwt sau$
kolaI. ASaa táhocaI kaTksar p`%yaok saMsqaot AavaSyak AahoÂ trIhI itcaa Amala haot
naahI ho malaa maahIt Aaho. mhNaUnaca yaa lahanaSaa vaaZ%yaa saMsqaocyaa baalapNacyaa
baarIksaarIk gaaoYTIhI yaoqao namaUd krNao malaa yaaogya vaaTlao. laaok pavatIcaI ifkIr
krIt nasat¸ trIhI %yaaMnaa Aaga`hpUva-k pavatI dot AsaU. %yaamauLo sau$vaatIpasaUna pOna\pOcaa
ihSaoba caaoK raihlaa. AaiNa malaa vaaTto¸ AajahI naataL ka^Mgaòsacyaa dPtramaQyao 1894
cyaa saMpUNa- tpSaIlavaar jamaaKcaa-cyaa vahyaa saaMpDlyaa paihjaot. pOna\pOcaa caaoK ihSaoba ho
kaoNa%yaahI saMsqaocao naak Aaho. %yaacyaa ABaavaI saMsqaa AKorIlaa kujaUna pìtYzaSaUnya
banaUna jaato. caaoK ihSaobaaKorIja Sauw sa%ya iTkvaNao ASa@ya Aaho.
ka^Mgaòsacao dusaro ek kama vasaahtIt janmalaolyaa sauiSaixat ihMdI laaokaMcaI saovaa
krNao ho haoto. %yaasaazI "kaolaaoinayala¹baa^na- [MiDyana ejyaukoSanala A^saaoisaeSana"
³vasaahtIt janmalaolyaa ihMdI laaokaMcyaa iSaxaNasaMsqao´ caI sqaapnaa kolaI. itcao saBaasad
mau#ya%vaok$na sauiSaixat t$Naca haoto. %yaaMnaI VavayaacaI vaga-NaI Alp haotI. yaa
saMsqaomaaf-t %yaaMcyaa garjaa va ADcaNaI vya@t hao} SaktÂ %yaaMcaI ivacaarSa@tI vaaZo¸
%yaaMcaa vyaapaáyaaMSaI saMbaMQa yao[- AaiNa %yaaMnaa svat:laa kaya- krNyaalaa saMQaI imaLo. hI
saMsqaa cacaa-maMDLasaarKI haotI. itcyaa inayaimat saBaa haot. %yaaMt to inarinaraLyaa
ivaYayaaMvar BaaYaNao krIt ikMvaa inabaMQa vaacaIt. itlaa jaaoDUna eka CaoTyaaSaa
pustkalayaacaI sqaapnaa JaalaI.
ka^Mgaòsacao itsaro kama baahorcaI caLvaLÂ mhNajao dixaNa AaiÍkotIla
[Mga`ja laaokaMmaQyao %yaacap`maaNao baahor [MglaMD va ihMdusqaanaamaQyao Káyaa
maaihtIcaa p`saar krNao. %yaasaazI maI daona puistka ilaihlyaa. pihlaI puistka
"dixaNa AaiÍkot rahNaaáyaa p`%yaok [Mga`jaasa ivanaMtI" yaa naavaacaI haotI.
%yaamaQyao naataLatIla ihMdI laaokaMcyaa saamaanya isqatIcao idgdSa-na saaQaar kolaolao haoto.
dusarI "ihMdI mataiQakar ¹ ek ivanaMtI" naavaacaI haotI. tIt ihMdI mataiQakaracaa
Aa.¹10
146 Aa%makqaa
[ithasa AakDyaaMinaSaI va puravyaainaSaI idlaolaa haota. *yaa daonhI caaopDyaa KUp maohnat
AaiNa AByaasa k$na ilaihlaolaI haotI. %yaaMcaa ]pyaaogahI tsaaca Jaalaa. %yaaMcaa maaozyaa
p`maaNaavar p`saar krNyaat Aalaa. yaa p`ya%naaMmauLo dixaNa AaiÍkomaQyao ihMdI laaokaMcao ima~
inamaa-Na Jaalao¸ [MglaMDatIla va ihMdusqaanaatIla sava- pxaaMkDUna madt imaLalaI AaiNa kama
krNyaacaI idSaa saapDlaI va na@kI JaalaI.
20. baalaasauMdrma\
jaSaI jyaacaI Baavanaa tsao %yaalaa fL imaLto¸ ha inayama maaJyaa baabatIt

Anaok vaoLa laagaU pDlaolaa maaJyaa AnauBavaasa Aalaa Aaho. laaokaMcaI mhNajao garIbaaMcaI
saovaa krNyaacyaa maaJyaa tIva` [cConao garIbaaMbaraobar naohmaI maaJaI Anaayasaoca gaaz GaalaUna
idlaI Aaho.
naataL [MiDyana ka^MgaòsamaQyao naataLat janmalaolyaa ihMdI laaokaMnaI Baaga Gaotlaa
haota. maohtavaga- %yaamaQyao daKla Jaalaa haota¸ trI pNa AgadI Kalacaa vaga-¸ majaUr¸
igarimaTyao yaaMnaI tIt p`vaoSa kolaa navhta. ka^Mgaòsa %yaaMcaI banalaI navhtI. %yaaMnaahI itcaI
vaga-NaI Ba$na¸ itcyaat daKla hao}na itlaa AaplaISaI krNyaacaI maaokLIk haotI. prMtu
ka^Mgaòsa %yaaMcaI saovaa krIla¸ tovhaca %yaaMnaa ka^Mgaòsaba_la AapulakI vaaTU laagaNaar. Asaa
p`saMga AapNa hao}na caalaUna Aalaa¸ AaiNa taohI ASaa vaoLI kI jaovha maaJaI ikMvaa
ka^MgaòsacaI %yaa p`saMgaasaazI tyaarIhI JaalaolaI navhtI. karNa kI yaa vaoLI malaa vaiklaI
sau$ k$na caardaona maihnao Jaalao AsatIla nasatIla. ka^MgaòsacaohI baalavaya haoto. ASaa
vaoLI eko idvaSaI ek faTko kpDo Gaatlaolaa¸ AMgaalaa kMp sauTlaolaa Aaho¸ taoMDatUna
r@t gaLto Aaho¸ puZcao daona dat pDlao Aahot¸ Asaa ek madàsaI ihMdI foTa hatat
Qa$na rDt maaJyaasamaaor yao}na ]Baa raihlaa. %yaalaa %yaacyaa maalakanao sa@t maar idlaa
haota. maaJyaa karkunaalaa tamaIL kLt haoto. %yaacyaamaaf-t maI %yaacaI maaihtI
imaLivalaI. baalaasaundrma\ eka pìtiYzt gaaoáyaa [samaakDo majaurI krIt Asao. maalakalaa
kahI karNaanao raga Aalaa Asaavaa. %yaalaa Baana raihlao naahI AaiNa %yaanao baalaasauMdrma\laa
KUp maar idlaa. %yaaMt baalaasauMdrma\cao daona dat maaoDUna pDlao.
maI %yaalaa Da^@TraMkDo pazivalao. %yaavaoLI gaaoro Da^@Trca
]plabQa haoto. Jaalaolyaa [jaoba_lacao Da^@Trcao p`maaNap~ malaa paihjao haoto. to Gao}na
baalaasauMdrma\ 147
maI baalaasauMdrma\laa maîjasT/oTkDo Gao}na gaolaao. toqao baalaasauMdrma\caI Sapqaovar jabaanaI namaUd
kolaI. tI vaacaUna maîjasT/oT maalakavar saMtaplaoÂ %yaacyaavar samansa kaZNyaacaa hukUma
idlaa.
maaJaa hotU maalakalaa iSaxaa krivaNyaacaa navhta. maaJyaa manaatUna f@t
baalaasaUMdrma\laa %yaacyaapasaUna saaoDvaayacaa haota. igarimaTyaasaMbaMQaIcaa kayada maI vaacaUna
paihlaa. saamaanya naaokranao naaokrI saaoDlaI¸ tr maalak %yaacyaavar idvaaNaI davaa k$
Saktao¸ faOjadarI k$ Sakt naahI. igarmaIT AaiNa saamaanya naaokrI yaaMmaQyao puYkL
frk haota. pNa mau#ya mau_a ha haota kI¸ igarimaTyaa maalakalaa saaoDUna gaolaa¸ tr tao
faOjadarI gaunha hao[- AaiNa %yaaba_la %yaalaa kOdocaI iSaxaa BaaogaavaI laagao. mhNaUnaca sar
ivalsana hMTrnao yaa isqatIlaa gaulaamaigarIcaI ]pmaa idlaI. gaulaamaap`maaNao igarimaTyaa ha
maalakacaI maalama<aa samajalaa jaa[-. baalaasauMdrma\laa saaoDivaNyaacao daonaca maaga- haoto : ek
tr igarimaTyaaMsaazI naomalaolyaa Amaladaranao ¹ yaalaa kayaVat %yaaMcaa 'rxak' Asao naava
idlaolao haoto ¹ igarmaIT r_ kravao ikMvaa dusa¹yaacyaa naavaavar caZvaUna VavaoÂ ikMvaa maalak
svat: %yaalaa saaoDayalaa tyaar Jaalaa tr. maI maalakalaa BaoTlaao. %yaalaa mhTlao¸ "maaJyaa
manaat tumhalaa iSaxaa kravayaacaI naahI. yaa maaNasaalaa sa@t maar basalaa Aaho ho tumhalaa
idsatoca Aaho. tumhI %yaacao igarmaIT dusaáyaacyaa naavaavar caZvaayalaa kbaulaI idlaIt trI
malaa puro Aaho. maalakalaa trI toca paihjao haoto. maga maI 'rxakalaa' BaoTlaao. %yaaMnaIhI
prvaanagaI doNyaacao maanya kolao. maa~ eka SatI-var kI¸ maI baalaasauMdrma\saazI dusara Saoz
SaaoQaUna kaZlaa paihjao.
navaIna maalak SaaoQaayalaa tao [Mga`jaca paihjao haota. ihMdI laaokaMnaa igarimaTyao
zovaayalaa prvaanagaI navhtI. AjaUna maaJaI qaaoDyaaca [Mga`jaaMSaI AaoLK JaalaI haotI.
%yaaMpOkI ekalaa BaoTlaao. %yaanao maaJyaavar maohorbaanaI mhNaUna baalaasauMdrma\laa zovaUna GaoNyaacao
kbaUla kolao. maI %yaacyaa maohorbaanaIcaa svaIkar kolaa. maîjasT/oTnao maalakalaa gaunhogaar
zrvaUna %yaanao baalaasauMdrma\cao igarmaIT dusaáyaacyaa naavaavar caZvaUna doNyaacao kbaUla kolyaacaI
naaoMd kolaI.
baalaasauMdrma\cyaa kosacaI hkIkt igarimaTyaaMmaQyao caaohIkDo psarlaI¸ AaiNa maI
%yaaMcaa baMQaU zrlaao. malaa ho naato AavaDlao. maaJyaa kcaorIpuZo igarimaTyaMacaI maailaka sau$
JaalaI¸ AaiNa %yaaMcaI sauKduÁKo jaaNaNyaacaI malaa ]<ama saMQaI pàPt JaalaI.
148 Aa%makqaa
baalaasauMdrma\cyaa kosacao pìtQvanaI qaoT madàsa [laa#yaapya-Mt eokU gaolao. %yaa

[laa#yaacyaa jyaa p`doSaaMtUna laaok naataLcyaa igarimaTat jaat¸ %yaa %yaa p`doSaaMtIla
laaokaMnaa igarimaTyaaMnaIca hI hkIkt kLivalaI. yaa kosacao Ku_ ivaSaoYa mah<va navhtoÂ
pNa AaplyaasaazI saava-jainakrI%yaa kama krNaara kaoNaI trI inaGaalaa Aaho¸ yaacaoca
laaokaMnaa maaozo kaOtuk vaaTlao. %yaamauLo %yaaMnaa ek táhocaa QaIr imaLalaa.
maI var ilaihlao Aaho¸ kI baalaasauMdrma\ Aaplaa foTa kaZUna hatat Qa$na Aat
Aalaa haota. yaa gaaoYTImaQyao far k$Na rsa Barlaolaa Aaho. itcyaava$na AaplaI hIna
isqatI idsaUna yaoto. maaJaa pgaDI ]trNyaacaa p`saMga Aaplyaalaa pUvaI- kLlaaca Aaho.
igarimaTyaa ikMvaa [tr navaKo ihMdI kaoNaahI gaaoáyaa [samaakDo gaolao Asata %yaacyaa
sanmaanaaqa- Dao@yaacao kaZIt. maga tI TaopI Asaao¸ baaMQalaolaI pgaDI ikMvaa gauMDaLlaolaa foTa
Asaao. daona hataMnaI salaama krNyaanao Baagat nasao. baalaasauMdrma\laa vaaTlao¸ kI maaJyaapuZohI
%yaaca táhonao Aalao paihjao. baalaasauMdrma\cao ASaa táhocao dRSya maaJyaa AnauBavaat pihlaoca
haoto. malaa Sarma vaaTlaI. baalaasauMdrma\laa foTa baaMQaayalaa saaMigatlao. tao baaMQatanaa %yaanao
far saMkaoca kolaa¸ pNa %yaamauLo %yaalaa Jaalaolaa AanaMd maI pahU Saklaao. dusaáyaalaa
]NaopNaa AaNaNyaat laaokaMnaa Aaplaa maana Jaalaasao ksao vaaTto¸ ho kaoDo maI AVap
]lagaDU Saklaao naahI.
21. tIna paOMDaMcaa kr

baalaasauMdrma\ GaTnaomauLo maaJaa ihMdI igarimaTyaaMSaI saMbaMQa Aalaa. pNa %yaaMcyaavar
kr laadNyaacaI jaI caLvaL caalalaI¸ itcyaamauLo malaa %yaaMcyaa isqatIcaa #aaola AByaasa
kravaa laagalaa.
yaa 1894 saalaI ihMdI igarimaTyaaMvar dr vaYaI- pMcavaIsa paODaMcaa mhNajao 375
$pyaaMcaa kr laadNyaaivaYayaIcyaa kayaVacaa masauda naataL sarkarnao tyaar kolaa. tao
masauda vaacaUna maI tr id=maUZca hao}na gaolaao. sqaainak ka^MgaòsapuZo maI tao ivacaaraásaazI
maaMDlaa. ka^gaòsanao %yaa baabatIt yaaogya tI caLvaL krNyaacaa zrava kolaa.
yaa kraracaI qaaoDI hkIkt samajaUna GaotlaI paihjao.
saumaaro 1860 saalaI jaovha naataLat ]saacao pIk ]<ama hao}
Sakola¸ Asao vasaahtvaalyaa gaaoáyaa laaokaMnaa idsalao tovha to majauraMcaa tpasa k$
tIna paOMDaMcaa kr 149
laagalao. majaUr imaLalao naahI¸ tr ]sa ipkNaar naahI¸ saa#ar paDta yaoNaar naahI.
naataLatIla hbaSaI laaokaMkDUna hI majaurI haoNyaasaar#aI navhtI. %yaasaazI naataLatIla
gaaoáyaa laaokaMnaI ihMdusqaana sarkarbaraobar Klabat k$na ihMdI majauraMnaa naataLat Gao}na
jaaNyaacaI prvaanagaI imaLivalaI. %yaaMnaa paca vaYaa-pya-Mt majaurI krayalaa baaMQaUna Gaotlao.
paca vaYaa-AKor naataLat svatM~pNao basaNyaacaI %yaaMnaa maaokLIk haotI. jaimanaIcaI
maalakI QaarNa krNyaacaa puNa- h@khI zovalaolaa haota. ASaa táhocaI laalaUca %yaaMnaa
zovaNyaat AalaI haotI. %yaavaoLI gaaoáyaa laaokaMnaahI paihjaoca haoto¸ kI ihMdI majauraMnaI
AaplaI paca vaYao- BarlyaanaMtr jamaIna ksaavaI AaiNa Aaplyaa ]Vaogaacaa laaBa naataLlaa
Vavaa.
ha laaBa ihMdI majauraMnaI %yaaMcyaa ApoxaoplaIkDo idlaa. BaajaIpalaa KUp
kolaa. ihMdusqaanaatIla ik%yaok cavadar Baajyaa nao}na laavalyaa. pUvaI-pasaUna haot
Asalaolyaa Baajyaa svast kolyaa.ihMdusqaanaatUna nao}na AaMbyaacaI laagavaD kolaI. pNa
%yaabaraobar %yaaMnaI vyaaparhI krayalaa sau$vaat kolaI. Garo baaMQaNyaasaazI jaimanaI KrodI
kolyaa AaiNa ik%yaokjaNa majauraMcao maaozo GarMdaja jamaInadar banalao. majauraMmaQaUna tyaar
Jaalaolyaa Asalyaa GarMdaja laaokaMcyaa pazaopaz svatM~ vyaaparIhI Aalao. %yaaMpOkI marhUma
Saoz AbaUbakr Aamad ho p`qama daKla Jaalao. %yaaMnaI svat:cyaa QaMVacaa caaMgalaa jama
basaivalaa.
gaaoro vyaaparI capaplao.ihMdI majaUr Aalyaaba_la p`qama %yaaMnaa saMtaoYa vaaTlaa.
pNa tovha %yaaMnaa %yaaMcyaa AMgacyaa vyaaparI kaOSalyaacaI klpnaa JaalaI navhtI. to svatM~
hao}na SaotkrI banaUna raihlao¸ trI %yaavaoLI %yaaMnaa hrkt vaaTt navhtI. pNa vyaaparat
%yaaMcaI spQaa- %yaaMnaa sahna hao[-naaSaI JaalaI.
ho ihMdI laaokaMnaa haoNaaáyaa ivaraoQaacao maUL.
%yaat [tr gaaoYTIMcaI Bar pDlaI. AamacaI inaraLyaa táhocaI rahaNaI¸ Aamacaa
saaQaopNaa¸ Aamhalaa qaaoD@yaa naFyaat haoNaara saMtaoYa¸ Aaraogyaacyaa inayamaaMba_lacaI AamacaI
baoifikrI¸ Gar¸ AMgaNa vagaOro saaf zovaNyaacyaa baabatItIla AaLsa¸ %yaaMcyaa
baaMQaNaI¹du$stItIla kMjaUYapNaa¸ Aamacao inaraLo Qama- ¹ *yaa savaa-MmauLo ivaraoQaalaa AaNaKI
baL caZlao.
tao ivaraoQa mataiQakar kaZUna GaoNaaáyaa AaiNa igarimaTyaaMvar kr laadNaaáyaa
kayaVaMcyaa $panao p`kT Jaalaa. kayaVaMKorIjahI hrtáhocaI TaocaNaI sau$ JaalaIca haotI.
150 Aa%makqaa
pihlaa ivacaar tr Asaa haota¸ kI igarmaIT puro vhayalaa Aalao¸ kI ihMdI

laaokaMnaa jabardstInao prt pazvaavao¸ jaoNaok$na %yaaMcaa krar ihMdusqaanaat pura vhavaa. hI
saUcanaa ihMdusqaana sarkarkDUna kbaUla haoNyaacaa saMBava navhtaÂ mhNaUna ASaI saUcanaa AalaI
kI :
1. majaurIcaa krar pura haotaca igarimaTyaanao prt ihMdusqaanaat jaavaoÂ
ikMvaa ¹
2. daonadaona vaYaa-cao igarmaIT puna:puna: kravaoÂ AaiNa ASaa p`%yaok p`saMgaI
%yaaMnaa qaaoDI pgaarvaaZ doNyaat yaavaI.
3. prthI gaolaa naahI¸ ikMvaa puna: majaurIcaa krarnaamaahI kolaa naahI¸ tr
%yaanao vaYaa-laa 25 paOMD kr mhNaUna Baravao.
hI saUcanaa kbaUla k$na GaoNyaakrta sar honrI baInsa va ima. maosana\ yaaMcao
DoPyauToSana ihMdusqaanaat pazivaNyaat Aalao. laa^D- eiljana vha[sara^ya haoto. %yaaMnaI
pMcavaIsa paOMDacaa kr tr naamaMjaUr kolaaÂ pNa tSaa táhocyaa p`%yaok ihMdI maaNasaapasaUna
tIna paOMDacaa kr GaoNyaat yaavaa yaalaa saMmatI idlaI. malaa %yaavaoLI vaaTlao¸ AaiNa
AjaUnahI vaaTto¸ kI vha[sarayaaMcaI hI GaaoDcaUk JaalaI. %yaaMnaI saMmatI dotanaa
ihMdusqaanacyaa ihtacaa mauLIca ivacaar kolaa naahI. naataLatIla gaaoáyaa laaokaMcaI ASaa
táhocaI saaoya k$na doNao %yaaMnaa mauLIca SaaoBaNaaro navhto. tIna¹caar vaYaa-MnaI haca kr
igarmaIT¹mau@t ihMdI laaokaMcyaa baayakaMpasaUna¸ saaoLa ikMvaa AiQak vayaacyaa p`%yaok
maulaapasaUna AaiNa tora ikMvaa AiQak vayaacyaa p`%yaok maulaIpasaUnahI GaoNyaacao zrlao. ASaa
táhonao pitp%naI AaiNa daona maulao¸ jyaaMpOkI ptIlaa far far tr maaisak caaOda iSalaIMga
imaLt AsatIla¸ evaZyaa kuTuMbaapasaUna baara paOMD¸ mhNajao 180 $pyao¸ kr GaoNao ha
fajaIla jaulaUma mhTlaa paihjao. ASaa táhocaa kr duinayaot kaozohI ASaa isqatItlyaa
garIba maaNasaaMpasaUna Gaotlaa jaat navhta.
yaa kraiva$w tIva` JagaDa sau$ Jaalaa. naataL [MiDyana ka^MgaòsakDUna mauLIca
AaorD JaalaI nasatI¸ tr vha[sara^yaaMnaI kdaicat 25 paOMDhI kbaUla kolao Asato.
pMcaivasaacao tIna paOMD Jaalao¸ hahI ka^Mgaòsacyaa caLvaLIcaaca pirNaama AsaNyaacaa pUNa- saMBava
Aaho. pNa hI maaJaI caukIcaI klpnaahI AsaU Sakola. AsaohI Asaola¸ kI vha[sara^yaaMnaI
p`qamapasaUnaca 25 paOMDaMcaa [nkar kolaa¸ AaiNa ka^Mgaòsanao ivaraoQa kolaa nasata trI %yaaMnaI
tIna paOMDaMcaa krca maanya kolaa Asata. tsao Asaloa trI tao ihMdusqaanacyaa ihtacaa BaMga
tr haotaca. ihMdusqaanacaa ihtrxak yaa naa%yaanao vha[sara^yaaMnaI Asalaa AmaanauYa kr
kQaIca kbaUla krayalaa nakao haota.
Qama-inarIxaNa 151
pMcaivasaaMcao tIna paOMD ³ 375 $pyaaMcao 45 $pyao´ Jaalao yaaMt ka^Mgaòsa

fuSaarkI ksalaI saaMgaNaarÆ ka^gaòsa igarimaTyaaMcao ihtrxaNa pUNa-pNao k$ SaklaI naahI
hIca gaaoYT itlaa salat haotI. AaiNa tIna paOMDaMcaa kr Aaja¹]Va r_ Jaalaaca paihjao¸
ha inaScaya ka^Mgaòsanao kQaIhI DaoLyaaMAaD kolaa naahI. tao inaScaya par paDNyaat vaIsa
vaYao- laaoTlaI. %yaacyaasaazI naataLcyaaca navho tr sava- dixaNa AaiÍkocyaa ihMdI laaokaMnaa
kYT Gyaavao laagalao. %yaacyaasaazI gaaoKlyaaMnaa inaima<amaa~ vhavao laagalao. %yaamaQyao
igarimaTyaa ihMdI laaokaMnaa pirpUNa- Baaga Gyaavaa laagalaa. %yaacyaapayaI ik%yaokaMnaa
gaaoLIbaaramaQyao maravao laagalao. dha hjaaraMvar ihMdI laaokaMnaa tu$Mgavaasa Baaogaavaa laagalaa.
pNa AMtI sa%yaacaa ivajaya Jaalaa. sa%ya ihMdI laaokaMcyaa tpScayao-cyaa baLanao
p`kT Jaalao. yaa ivajayaasaazI AZL Eawa¸ QaOya- AaiNa satt p`ya%na yaaMcaI AavaSyakta
haotI. ihMdI samaaja jar htaSa hao}na basalaa Asata¸ ka^Mgaòsalaa jar laZyaacaa ivasar
pDlaa Asata¸ ikMvaa kr Ainavaaya- Aaho Asao samajUana tI gaPp basalaI AsatI¸ tr ha
kr Aajatagaayat ihMdI igarimaTyaaMpasaUna vasaUla krNyaat Aalaa Asata¸ AaiNa %yaacao
laaMcCna itkDIla ihMdI laaokaMbaraobar samast ihMdusqaanaalaahI laagalao Asato.
22. Qama-inarIxaNa
ASaa táhonao maI jaao samaajaacyaa saovaomaQyao tnmaya hao}na gaolaao¸ %yaacao karNa
Aa%madSa-naacaI AiBalaaYaa hoca haoto. [-SvaracaI AaoLK saovaonaoca hao[-la Asao samajaUna maI
saovaaQamaa-caa svaIkar kolaa. ihMdI laaokaMcaIca saovaa krNyaacao karNa tI saovaa
malaa sahjapàPt haotI. tI kSaI krayacaI to malaa samajat haoto. malaa
itcaa maaga- SaaoQaayalaa jaavao laagalao navhto. maI maaJyaa samajautInao p`vaasa
krNyaasaazI¸ kazovaaDcyaa laTpTIMtUna sauTNyaasaazI AaiNa inavaa-hacao saaQana
imaLivaNyaasaazI dixaNa AaiÍkolaa gaolaaoÂ pNa toqao saapDlaao [-Svaracyaa
SaaoQaat¹Aa%madSa-naacyaa p`ya%naat. iK`Scana ima~aMnaI maaJaI Qama-ija&asaa far tIva` k$na
saaoDlaI¸ tI kahI kolyaa SaaMt haoNyaasaarKI navhtI. maI SaaMt basaayacao mhTlao Asato¸
trI iK`stI ima~ malaa qaaoDoca basaU doNaar haotoÑ karNa kI DrbanamaQyao ima. sponsar
vaa^lTna ho dixaNa AaiÍkocyaa imaSanacao p`mauK haoto. %yaaMnaI malaa huDkUna kaZlao. %yaaMcyaa
152 Aa%makqaa
GarI maI kuTuMbaatlyaasaarKa banaUna gaolaao. yaa pircayaacao maUL ip`ToairyaamaQyao Jaalaolyaa
BaoTImaQyao haoto. ima. vaa^lTnacaI táha kahI AaOr haotI.%yaManaI malaa iKstI haoNyaacaa
kQaI Aaga`h kolyaacao smart naahI.prMtu %yaaMnaI Aaplao jaIvana maaJyaapuZo Qarlao¸ AaiNa
AaplaI sava- kayao- malaa pahU idlaI. %yaaMcaI Qama-p%naI AtI nama` prMtu tojasvaI baa[- haotI.
malaa yaa jaaoDPyaacaI pwtI psaMt pDlaI. AamacyaamaQyao mauLatca Asalaolao
matBaod Aamha daoGaaMnaahI kLt haoto. ho Baod cacaa- k$na kaZUna Takta yaoNyaasaarKo
navhto. jaoqao ]darta¸ saihYNauta AaiNa sa%ya hI vaasa krIt Asatat toqao matBaodhI
laaBadayak zrtat. malaa yaa jaaoDPyaacaI nama`ta¸ ]VaogaSaIlata AaiNa kaya-prayaNata ho
gauNa far AavaDlao. %yaamauLo AamhI varcaovar BaoTt AsaU.
%yaaMcyaaSaI Jaalaolyaa daT pircayaamauLo maI jaagaRt raihlaao. Qaaima-k vaacanaasaazI
malaa jaSaI ip`TaoiryaamaQyao fursat imaLt Asao tSaI Aata imaLNao ASa@ya haoto. pNa jaao
kahI vaoL imaLo¸ %yaacaa ]pyaaoga maI tsalyaa vaacanaacyaa kamaI krIt Asao. maaJaa Qaaima-k
p~vyavahar caalaU haotaca. rayacaMdBaa[- malaa maaga-dSa-na krIt Asat. eka ima~anao malaa
nama-daSaMkraMcao 'Qama-ivacaar' pustk pazvalao. %yaacaI p`stavanaa maaJyaa ]pyaaogaI pDlaI.
nama-daSaMkraMcyaa ivalaasaI jaIvanaasaMbaMQaIcyaa gaaoYTI maI eoklyaa hao%yaa. %yaaMcyaa jaIvanaamaQyao
Jaalaolyaa forfaracoa vaNa-na p`stavanaot Aalao haoto¸ to malaa far ica<aakYa-k vaaTlao va
%yaamauLo %yaa pustkaba_la malaa Aadr vaaTU laagalaa. maI to laxapUva-k vaacalao. ma^@sa
maUlarcao 'ihMdusqaana kaya iSakvatao' ho pustk maI maaozyaa AavaDInao vaacalao.
iqaAa^saaîfkla saaosaayaTInao pìsaw kolaolao ]pinaYadaMcao BaaYaaMtr vaacalao. maaJaa ihMduQamaa-
ba_lacaa Aadr vaaZt caalalaa. %yaaMtIla Kubyaa malaa samajaU laagalyaa. pNa mhNaUna malaa
[tr Qamaa-Mba_la itrskar maa~ vaaTlaa naahI. vaaîSaMgTna Aayaiva-MgakRt mahMmadcair~ AaiNa
kalaa-[-lacaI mahMmadp`SastI vaacalaI. pOgaMbaraba_la maaJaI AadrbauwI duNaavalaI, 'jartuYT/caI
vacanao' naavaacao pustkhI vaacalao.
ASaa táhonao maI inarinaraLyaa saMp`dayaaMcao kmaIjaast &ana imaLivalao.
Aa%mainarIxaNa vaaZlao. vaacaUna jao psaMt pDola to Amalaat AaNaNyaacaI savaya dRZ JaalaI.
%yaamauLo ihMduQama-ga`MqaaMmaQyao saucaivalaolyaa pàNaayaamaasaMbaMQaIcyaa ik%yaok iËyaa pustkava$na
samajalyaa¸ tSaa krNyaasa maI sau$vaat kolaI. pNa malaa jamaonaa.ihMdusqaanaat prt jaa[-na
tovha kaoNa%yaa trI iSaxakacyaa doKroKIKalaI %yaaMcaa AByaasa kravaa Asaa baot kolaa.
tao kQaI par pDU Saklaa naahI.
Qama-inarIxaNa 153
Ta^lasTa^yacyaa pustkaMcao vaacana vaaZvalao. %yaacyaa 'gaa^spola [na\ baÌf' ³navyaa

kraracaa saaraMSa´¸ 'vha^T Tu DUÆ' ³tr maga kaya kravao baroÆ´ vagaOro pustkaMcaa manaavar
far dRZ pirNaama Jaalaa. maaNasaalaa ivaSvapòma kaozvar Gao}na jaa} Sakola ho maaJyaa
AiQakaiQak laxaat yao} laagalao.
yaaca vaoLI dusaáyaa eka iK`stI kuTuMbaaSaI maaJaa saMbaMQa jamalaa. %yaaMcyaa
[cCova$na maI dr rivavaarI vaoislayana dovaLat jaat Asao. bahutok dr rivavaarI
saMQyaakaLI jaovaayalaahI maI %yaaMcyaakDo Asaayacaa. vaoislayana dovaLacaI maaJyaa manaavar
barIcaSaI Cap pDlaI naahI. toqao haoNaarI p`vacanao malaa naIrsa vaaTt. pòxakaMmaQyao malaa
Bai@tBaava idsaUna Aalaa naahI. ho Akra vaajatacao maMDL malaa Ba@tjanaaMcaosao idsalao
naahI¸ tr kahI AMSaI krmaNaukIsaazI AaiNa kahI AMSaI irvaaja Aaho mhNaUna Aalaolyaa
saMsaarI jaIvaaMcaoca idsalao. kQaI kQaI yaa saBaomaQyao [cCa nasatahI malaa Dula@yaa yaot.
malaa laaja vaaTo¸ pNa maaJyaa Aasapasacyaa eKaVa [samaalaahI Dula@yaa Gaotanaa paihlao
mhNajao maaJaI laaja hlakI hao[-. maaJaI hI isqatI malaa AavaDlaI naahI. SaovaTI maI %yaa
dovaLat jaaNyaacao saaoDUna idlao.
jyaa kuTuMbaakDo maI dr rivavaarI jaat Asao¸ %yaacyaakDUna malaa rjaaca imaLalaI
mhTlao trI caalaola. GarQanaINa BalaI¸ BaaoLI¸ pNa saMkuicat manaacaI haotI. itcyaabaraobar
dr vaoLI ksalaI trI Qama-cacaa- caalaoca. %yaavaoLI maI GarI 'laa[T Aa^f eiSayaa' vaacaIt
haotao. AamhI yaoSaU AaiNa bauw yaaMcyaa jaIvanaacaI tulanaa k$ laagalaao.
"gaaOtmaacaI dyaabauwI paha naaÑ tI manauYyajaatIplaIkDo jaa}na [tr
pàNyaaMpya-Mt paocalaI haotI. %yaacyaa KaMVavar KoLNaaáyaa kaokracao ica~ DaoLyaaMsamaaor ]Bao
raihlao mhNajao tumacao )dya pòmaanao Ba$na yaot naahIÆ pàiNamaa~aba_lacao ho pòma malaa yaoSaUcyaa
cair~at kaozo AaZLt naahI."
baa[-laa vaa[-T vaaTlao. maaJyaa to laxaat yaotaca maI tao ivaYaya puZo caalaivalaa
naahI. AamhI jaovaNaacyaa KaolaIt gaolaao. %yaaMcaa paca ek vaYaa-caa hsatmauK maulagaahI
Aamacyaabaraobar haota. malaa maulao BaoTlaI mhNajao AaNaKI kaya paihjaoÆ %yaacyaabaraobar
maaJaI daostI jamalaolaI haotIca. maI %yaacyaa taTat Asalaolyaa maaMsaacyaa tukDyaacaI qa+a
kolaI AaiNa maaJyaa baSaIt SaaoBaUna raihlaolyaa safrcaMdacaI stutI kolaI. inaYkpT maUla to¸
%yaacao mana vaLlaoÂ taohI safrcaMdacyaa stutIt saamaIla Jaalaa.
154 Aa%makqaa
pNa Aa[-cao kayaÆ maaJao baaolaNao ibacaarIcyaa manaalaa laagalaoÑ

maI saavaQaigarI kolaI. gaPp basalaao. BaaYaNaacaa ivaYaya badlalaa.
puZcyaa AazvaDyaalaa maI saavaQapNaoca %yaaMcyaakDo gaolaao Kra¸ prMtu malaa
QaastI vaaTtca haotI. AapNa hao}na %yaaMcyaakDo jaaNao baMd kravao¸ ho malaa saucalao naahI.
zIkhI vaaTlao naahI. Balyaa baa[-naoca maaJaI ADcaNa dUr kolaI. tI mhNaalaI¸ ima. gaaMQaI¸
tumhI vaa[-T vaaTUna Gao} naka. pNa malaa tumhalaa saaMigatlao paihjao kI¸ tumacyaa saMgatIcaa
maaJyaa maulaavar vaa[-T pirNaama hao} laagalaa Aaho. Aata tao raoja maaMsa Kayalaa AaZovaoZo
Gaotao AaiNa %yaa idvasaacyaa tumacyaa cacao-caI AazvaNa do}na fLo maagaU laagatao. malaa ho
prvaDayacao naahI.maaJyaa maulaanao maaMsa saaoDlao¸ tr tao AajaarI naahI pDlaa trI ASa@t
Kasa banaola. to maI ksao sahna kravaoÆ tumacaI cacaa- Aamha maaozyaa maaNasaaMSaI kolaolaI
SaaoBaola. maulaavar itcaa AinaYT pirNaamaca haoNaar.
"imasaosa ¹¹¸ malaa vaa[-T vaaTto. Aa[-cyaa naa%yaanao tumhalaa vaaTNaarI icaMta maI
samajaU Saktao. malaahI maulao Aahotca. yaa Aap<aItUna taoD kaZNao saaopo Aaho. maaJyaa
baaolaNyaacaa hao[-la %yaapoxaa maI kaya Katao na Katao¸ to pahUna maulaavar farca AiQak
pirNaama haoNaar mhNaUna ]<ama maaga- mhNajao maI yaapuZo rivavaarI tumacyaakDo yao} nayao.
%yaamauLo Aaplyaa snaohat frk pDNyaacao kahIca karNa naahI."
baa[- AanaMidt hao}na mhNaalaI¸ "tumacao AaBaar maanato."
23. gaRhvyavasqaa
mauMba[-t AaiNa ivalaayatot maI ibaáhaD qaaTlao haoto¸ %yaat AaiNa naataLatIla
Garcyaa vyavasqaot frk haota. naataLat puYkLsaa Kca- inavvaL pìtYzosaazI caalaivalaa
haota. naataLat ihMdI baîrsTr va ihMdI laaokaMcaa pìtinaQaI yaa naa%yaanao malaa caaMgalyaa
qaaTat raihlao paihjao ASaI maaJaI samajaUt haotI. mhNaUna EaImaMt vastImaQyao caaMgalaosao Gar
Gaotlao haoto. Garat saamaanasaumaanaacaI maaMDNaIhI sauroK kolaI haotI. Anna saaQaoca Asao¸ pNa
[Mga`ja ima~aMnaa jaovaayalaa baaolavaayacao Asao¸ %yaacap`maaNao ihMdI ima~aMnaahI baaolavaIt AsaoÂ
%yaamauLo itkDUnahI Kca- baraca yao[-.
naaokracaI ADcaNa sagaLIkDoca Asato. kaoNaalaa naaokr mhNaUna zovaNyaacao
malaa kQaIca jauLlaolaoca naahI.
gaRhvyavasqaa 155
maaJyaabaraobar ek saaobatI rahat Asao. ek AacaarI zovalaa haota¸ tao

kuTuMbaatlaaca banalaa. Aaîfsaat jao karkUna zovalao haoto¸ %yaaMpOkI Sa@ya tovaZyaaMnaa
GarIca zovaIt Asao.
ha p`yaaoga yaSasvaI Jaalaa ASaI maaJaI samajaUt AahoÂ pNa %yaatUna malaa jagaacao
kDU AnauBavahI imaLalao.
maaJaa tao saaobatI far huSaar AaiNa maaJyaa samajautInao BarvaSaalaa jaagaNaara
haota. pNa malaa %yaacaI parK JaalaI naahI. AaîfsaatIla eka karkunaalaa maI GarI
zovalao haoto. yaa saaoba%yaalaa %yaacaa hovaa vaaTlaa. %yaanao Asao jaaLo rcalao¸ kI %yaamauLo %yaa
karkunaaivaYayaI maI saMSaya Gyaavaa. karkUna far svatM~ baaNyaacao gaRhsqa haoto. %yaaMnaI Gar
AaiNa Aaîfsa daohaovarhI laaqa maarlaI. malaa vaa[-T vaaTlao. %yaaMcyaavar Anyaaya Jaalaa
Asalaa trÆ ha ivacaar malaa jaacat raihlaa.
[t@yaat maI jaao AacaarI zovalaa haota¸ %yaalaa kahI karNaanao dusarIkDo jaavao
laagalao. maI %yaalaa ima~acyaa SauEauYaosaazI zovalao haoto. %yaamauLo %yaacyaaeovajaI dusara
AacaarI AaNaavaa laagalaa. ha manauYya p@ka pataLyaM~I haota Asao malaa maagaUna kLlao.
jaNaU kaya malaa tsalyaaca maaNasaacaI ja$r AsaavaI %yaap`maaNao %yaacaa malaa ]pyaaoga Jaalaa.
yaa Aacaaáyaalaa zovaUna daonatIna idvasa Jaalao AsatIla nasatIla¸ tovaZyaat
%yaalaa maaJyaa Garat maaJyaa nakLt caalalaolyaa kRYNakR%yaaMcaa saugaavaa laagalaa¸ AaiNa %yaanao
malaa saUcanaa doNyaacaa inaScaya kolaa. maI BaavaaqaI- AaiNa saaQaarNa maanaanao caaMgalaa manauYya
Aaho¸ ASaI maaJyaaba_lacaI samajaUt laaokaMmaQyao psarlaI haotI. %yaamauLo yaa Aacaaáyaalaa
maaJyaaca Garat caalalaolaI tI GaaNa Bayaanak vaaTlaI.
maI AaîfsaatUna duparcyaa jaovaNaasaazI ek vaajata GarI jaat Asao. baara
vaajaNyaacaa saumaar haota¸ [t@yaat AacaarI Qaapa TakIt Aalaa AaiNa malaa mhNaalaa¸
"tumhalaa kahI pahayacao Asaola tr Asaocyaa Asao GarI calaa."
maI mhTlao¸ "yaacaa Aqa- kayaÆ kaya kama Aaho to saaMgaSaIla kI naahIÆ
yaavaoLI maI GarI yao}na pahayacao kaya AsaNaarÆ"
"naahI Aalaa tr pScaatap pavaala. tumhalaa yaahUna jaast saaMgat naahI¸"
AacaarI mhNaalaa.
%yaacyaa dRZtocaa maaJyaavar pirNaama Jaalaa. karkunaalaa baraobar Gao}na maI GarI
gaolaao. AacaarI puZo caalalaa.
156 Aa%makqaa
GarI paocataca tao malaa maaDIvar Gao}na gaolaa. jyaa KaolaIt tao saaobatI rahat
Asao¸ itcyaakDo baaoT daKvaUna mhNaalaa¸ "hI KaolaI ]GaDUna paha."
Aata maaJyaa Dao@yaat p`kaSa pDlaa. maI KaolaIcaa drvaajaa zaoklaa.
jabaaba ksalaa imaLNaarÆ maI puna: KUp jaaoranao drvaajaa zaoklaa. iBaMtsauwa hadrlaI¸
tovha kaozo drvaajaa ]GaDlaa. Aat pahtao¸ tr ek badfOlaI baa[-² maI itlaa mhTlao¸
"baa[-¸ tU yaoqaUna inaGaUna jaa. puna: kQaI yaa Garat pa}la TakU nakaosa." saaoba%yaalaa
mhTlao¸ "AajapasaUna tuJaa maaJaa saMbaMQa tuTlaa. maI sapSaola fsalaao¸ AaiNa maUK-pNaa
kolaa. maaJyaa ivaSvaasaacaI hI yaaogya foD navho."
saaoba%yaacao ibanasalao. maaJao sava- cavaazyaavar AaNaNyaacaI malaa QamakI do}
laagalaa.
"maaJyaapaSaI gauPt vyavahar kahI ek naahI. maI jao kahI kolao Asaola to
tumhI KuSaala jaahIr kra. pNa tumacaa maaJaa saMbaMQa maa~ tuTlaa."
saaobatI AiQakca saMtaplaa. maI KalaI ]Byaa Asalaolyaa karkunaalaa mhTlao¸
"tumhI jaa¸ paolaIsa saupirToMDMTlaa maaJaa salaama saaMgaa AaiNa kLvaa¸ maaJyaa eka
jaaoDIdaranao malaa dgaa idlaa Aaho. %yaalaa maI Aaplyaa Garat zovaU [cCIt naahI¸ trI tao
inaGaUna jaat naahI. maohorbaanaI k$na malaa madt pazvaa."
gaunhogaaramaQyao Qamak kaozUna AsaNaarÆ maI evaZo mhNataca tao saaobatI narma
Aalaa. %yaanao maafI maaigatlaI. saupirMToMDMTkDo manauYya na pazivaNyaaba_la gayaavayaa k$
laagalaa¸ AaiNa lagaoca Gar saaoDUna jaaNyaacao kbaUla kolao. gaolaahI.
yaa GaTnaomauLo maaJyaa AayauYyaacaI caaMgalaI JaDtI JaalaI. %yaa [samaacaI saaobat
iktI AinaYT haotI¸ AaiNa %yaanao malaa ksao Baarlao haoto to maaJyaa Aataca spYTpNao
laxaat Aalao. yaa saaoba%yaalaa zovaNyaamaQyao maI caaMgalao krNyaasaazI vaa[-T saaQana caalaU
idlao haotoÂ kairMMTacyaa vaolaalaa kakDyaa QartIla ASaI maI AaSaa kolaI haotI.
saaoba%yaacaI caalacalaNaUk caaMgalaI navhtI¸ trI pNa tao maaJyaaSaI [maanaanao vaagaola ASaI
maaJaI samajaUt haotI. %yaalaa sauQaarayalaa pahat Asata maIca javaLjavaL maaKlaa gaolaao.
maaJyaa ihticaMtkaMcaa sallaa maI manaavar Gaotlaa naahI. maaohamauLo maI AaMQaLa Jaalaao.
yaa Anapoixat banaavaanao jar maaJao DaoLo ]GaDlao nasato¸ malaa Kra
p`kar samajalaa nasata¸ tr saMBava Aaho kI¸ jao svaap-Na maI k$ Saklaao¸ to
kQaIhI k$ Saklaao nasatao. maaJaI saovaa SaovaTpya-Mt ApUNa- raihlaI AsatI. karNa
kI¸ %yaa saaoba%yaanao maaJyaa p`gatIlaa AaDkazI AaNalaI AsatI. malaa maaJaa baracasaa
svadoSaI prt Aalaao 157
vaoL %yaacyaakDo Vavaa laagalaa Asata. malaa AMQaarat zovaUna maaJyaa manaat BalaBalatoca
BarvaUna doNyaacao ksaba %yaacyaa AMgaI haoto.
pNa dova tarI %yaalaa kaoNa maarIÆ maaJaI inaYza Sauw haotI. %yaamauLo maaJyaa
cauka haot AsatahI maI inaBaavaUna gaolaao AaiNa pihlyaaca AnauBavaanao malaa saavaQa kolao.
%yaa Aacaaáyaalaa jasao kahI dovaanaoca pazivalaoÑ %yaalaa svayaMpak krta yaot
nasao. tao maaJyaakDo caalaNyaasaarKa navhta. pNa tao yaota naa¸ tr dusaáyaa kaoNaI malaa
jaagao kolao nasato. tI baa[- p`qamaca maaJyaa Garat AalaI haotI Asao naahI pNa yaa
Aacaaáyaa[tkI dusaáyaa kaoNaalaa ihMmat hao[-la tr naaÑ saaoba%yaavar maaJaa piropUNa- ivaSvaasa
Asalyaacao savaa-Mnaa maahIt haoto.
evaZa ]pkar k$na Aacaaáyaanao %yaaca idvaSaI¸ navho %yaaca xaNaI inaraop
maaigatlaa.
"malaa tumacyaa GarI rahUna caalaayacao naahI. tumhI pDlaot BaaoLo. maaJao yaoqao
kama naahI."
maI Aaga`h kolaa naahI.
%yaa karkunaavar saMSaya ]pisqat krNaara ha saaobatIca haota¸ ho malaa yaa
vaoLIca samajalao. %yaalaa Jaalaolyaa Anyaayaacao inarakrNa krNyaacaa maI KUp p`ya%na kolaa.
prMtu SaovaTpya-Mt maI %yaacao pUNa- samaaQaana k$ Saklaao naahIÂ hI gaaoYT malaa naohmaIca du:K
dot raihlaI. fuTlaolao BaaMDo iktIhI majabaUt saaMQalao¸ trI to saMaQalaolaocaÂ AKMD kahI
kolyaa vhayacao naahI.
24. svadoSaI prt Aalaao

Aata malaa dixaNa AaiÍkot yao}na tIna vaYao- hao}na gaolaI haotI. maI
laaokaMnaa AaoLKU laagalaao haotao¸ laaok malaa AaoLKU laagalao haoto. 1896 saalaI saha
maihnao GarI jaaNyaacaI maI prvaanagaI maaigatlaI. malaa dixaNa AaiÍkot baraca
kaLpya-Mt rahavao laagaNaar ho malaa idsat haoto. maaJaI vaiklaI caaMgalaI caalalaI
haotI Asao mhNaayalaa hrkt naahI. saava-jainak kayaa-saazI laaokaMnaa maaJaI
ja$r vaaTt haotI¸ malaahI vaaTt haotI. mhNaUna maI dixaNa AaiÍkomaQyao
sahkuTuMba rahNyaacaa ivacaar kolaa AaiNa %yaasaazI svadoSaI jaa}na yaoNao
malaa yaaogya vaaTlao. iSavaaya ihMdusqaanaat gaolaao¸ tr toqao kahI saava-jainak kamahI krta
158 Aa%makqaa
yao[-la Asao vaaTlao. ihMdusqaanaat laaokmat jaagaRt k$na yaa p`SnaakDo AiQak laxa vaoQaUna
Gaota yao[-la ASaI samajaUt haotI. tIna paOMDacaa kr mhNajao vaahtI jaKma haotI. tao r_
hao[-pya-Mt gaPp basaNao Sa@ya navhto.
pNa maI svadoSaI gaolaao¸ tr ka^Mgaòsacao AaiNa iSaxaNasaMsqaocao kama kaoNa
saMBaaLNaarÆ daona sahkaáyaaMvar dRYTI gaolaI. AadmajaI imayaaKana AaiNa parSaI
$stmajaI. vyaaparI vagaa-tUna puYkL kaya-kto- inaGaalao haoto¸ pNa kaya-vaahacao kama k$
SaktIla Asao inayaimat kama krNaaro AaiNa dixaNa AaiÍkot janmalaolyaa ihMdI laaokaMcaI
manaohI AakYa-U SaktIla Asao ho daoGaoca pihlyaa EaoNaIt GaalaNyaasaarKo haoto. kaya-vaahalaa
saamaanya [Mga`jaI &anaacaI ja$r haotIca. yaa daoGaaMpOkI marhUma AadmajaI imayaaKana yaaMsa
kaya-vaahacao kama doNyaacaI maI ka^Mgaòsalaa iSafarsa kolaI AaiNa tI maanya JaalaI.
AnauBavaanao hI inavaD far ]<ama zrlaI. kLkL¸ ]darta¸ gaaoD svaBaava va ivavaok
yaaMmauLo Saoz AadmajaI imayaaKananaI savaa-Mnaa saMtaoYa idlaaÂ va savaa-Mnaa ivaSvaasa Aalaa¸ kI
kaya-vaahacao kama krNyaasaazI vakIla¹baîrsTrcaI ikMvaa puYkLsao [Mga`jaI iSaklaolyaa
pdvaIQaracaI ja$r Aaho Asao naahI.
1896 saalacyaa maQyaacyaa saumaaralaa maI svadoSaI yaoNyaasaazI paoMgaaolaa
AagabaaoTInao inaGaalaao. hI baaoT klak<yaalaa jaaNaar haotI.
baaoTIvar ]ta$ KUp haoto. daona [Mga`ja Amaladar haoto¸ %yaaMcaI maaJaI saaobat
jamalaI. %yaapOkI ekabaraobar maI raoja tasaBar bauiwbaLo KoLt Asao. baaoTIvarIla
Da^@Tranao malaa ek tamaIL iSaxak naavaacao pustk idlao. %yaacaa maI AByaasa sau$ kolaa.
naataLat maaJyaa laxaat Aalao haoto¸ kI mausalamaanaaMSaI jaast inakT saMbaMQa
jaaoDNyaasaazI malaa }d-U iSaklao paihjao¸ AaiNa madàsaI laaokaMbaraobar tsaaca saMbaMQa
jaaoDNyaasaazI tamaIL iSaklao paihjao.
}dU-saazI [Mga`ja ima~acyaa maagaNaIva$na maI Dokcyaa ]ta$MmaQaUna ek caaMgalaa
maunaSaI SaaoQaUna kaZlaa¸ AaiNa Aamacaa AByaasa jaaorat sau$ Jaalaa. [Mga`ja AmaladaracaI
smarNaSa@tI maaJyaapoxaa varcyaa djaa-caI haotI. }dU- Axaro AaoLKtanaa malaa pMcaa[-t
pDo¸ pNa %yaanao ekda Sabd paihlaa kI puna: ivasarayacaa naahI. maI jaast maohnat Gao}na
paihlaI trI malaa %yaacyaa jaaoDIlaa yaota yao[-naa.
tamaILcaa AByaasahI zIk caalalaa. %yaat kaoNaacaI madt imaLNyaasaarKI
navhtI. pustkhI ASaa táhonao ilaihlaolao haoto kI¸ madtIcaI ivaSaoYa ja$r pDU nayao.
svadoSaI prt Aalaao 159
malaa ]maod vaaTt haotI¸ kI ha AarMBalaolaa AByaasa doSaI paocalyaanaMtrhI maI

caalaU zovaU Sakona. pNa to jamalao naahI. 1893 naMtrcao maaJao vaacana va maaJaa AByaasa hI
mau#ya%vaok$na tu$Mgaatca JaalaI. yaa daonhI BaaYaaMcao AQyayana maI puZo caalaivalao #aro, pNa to
sava- tu$Mgaataca. tamaILcao dixaNa AaiÍkotIla tu$Mgaat AaiNa }d-Ucao yaorvaDyaalaa. pNa
tamaIL baaolata kQaIca Aalao naahI. vaacaayalaa naIT yao} laagalao haoto¸ %yaavar savaya
nasalyaamauLo gaMja caZt Aaho. nyaUna malaa AVap salat Aaho. dixaNa AaiÍkotIla madàsaI
laaokaMkDUna maI pòmarsaacaa yaoqaocC Aasvaad Gaotlaa Aaho. %yaaMcao smarNa malaa pìtxaNaI
haoto. %yaaMcaI EaQda¸ %yaaMcaa ]Vaoga¸ %yaaMcyaapOkI AnaokaMcaa ina:svaaqa- %yaaga ho sava-¸ kaoNaI
tamaIL¸ tolagaU maaJyaa dRYTIlaa pDlaa kI AazvalyaaiSavaaya rahat naahI. AaiNa to sava-
javaLjavaL inarxar haoto. jasao pu$Ya tSaa is~yaahI hao%yaa. dixaNa AaiÍkotIla laZa
inarxar laaokaMcaaca haotaÂ %yaaMtIla laZvayyaohI inarxarca haoto. tao laZa garIbaaMcaa haota
AaiNa garIbaca %yaamaQyao JagaDlao.
yaa Balyaa BaaoLyaa ihMdI laaokaMcao ica<a hrNa krNyaacyaa kamaI malaa BaaYaocaa
ADqaLa kQaIca Aalaa naahI. %yaaMnaa maaoDkItaoDkI ihMdusqaanaI samajao¸ jaomatoma [Mga`jaI
samajao¸ tovaZyaava$na Aamacao gaaDo caalat Asao. pNa maI yaa pòmaacaa maaobadlaa mhNaUna
tamaIL¸ tolagaU iSakU [cCIt haotoa. tamaIL qaaoDobahUt iSaklaao. tolagau iSakNyaacaa
p`ya%na ihMdusqaanaat Asatanaa kolaa¸ pNa mauLaxaro pahNyaaplaIkDo majala gaolaIca naahI.
maI tamaIL¸ tolagaU hstgat kolao naahI. yaapuZo krNao durapastca. mhNaUna ho
d`vaIDBaaYaI laaok ihMdusqaanaI iSaktIla ASaI maI AaSaa krIt Aaho. dixaNa AaiÍkotIla
d`vaID 'madàsaI' tr qaaoDoqaaoDo ihMdI baaolatatca. ADcaNa yaoto tI [Mga`jaI iSaklaolyaaMSaIca.
jaNaU kaya [Mga`jaIcao &ana ha Aamacyaa doSaI BaaYaa iSakNyaacyaa maagaa-tIla ek ADqaLaca
Aaho.
pNa ho ivaYayaaMtr Jaalao. Aaplyaalaa p`vaasa pura kravayaacaa Aaho.
AjaUna paoMgaaolaa baaoTIcyaa kPtanaacaI AaoLK k$na VayacaI raihlaI Aaho.
AamacaI maO~I jamalaI. ha Balaa kPtana PlaImaqa ba`drnacyaa saMp`dayaapOkI haota.
%yaamauLo naaOkanayanaivaVopoxaa AQyaa%maivaVocyaaca gaaoYTI AamacyaamaQyao AiQak haot.
%yaanao naItI AaiNa Qama-Eawa yaaMcyaamaQyao Baod kolaa. %yaacyaa mato baayabalacaa
AByaasa mhNajao paorKoL haota. baayabala saaopo Aaho hIca tr %yaacaI KubaI.
s~Ipu$YaaMnaI¸ maulaaMnaI¸ kaoNaIhI yaoSaUvar AaiMNa %yaacyaa bailadanaavar ivaSvaasa zovalaa
160 Aa%makqaa
kI %yaaMcaI papo Qau}na jaatat. yaa PlaImaqa ba`drnalaa pahUna malaa ip`TaoiryaatIla
ba`drnacyaa pircayaacaI AazvaNa JaalaI. jyaat naItIlaa japavao laagato tao Qama- %yaalaa
kucakamaacaa vaaTo. hI maO~I va hI AaQyaai%mak cacaa- maUL maaJyaa Annaaharava$na sau$
JaalaI. maI maaMsa ka Ka} nayaoÆ gaaomaaMsa KaNyaat daoYa kaoNataÆ pSaupxyaaMnaahI [-Svaranao
JaaDpalyaap`maaNao manauYyaacyaa sauKsaaoyaIsaazI va AaharasaazIca inamaa-Na kolao naahI kaÆ
Asalyaa %yaacyaa p`SnaaMva$na AaQyaai%mak cacaa- ]pisqat JaalyaaiSavaaya rahIca naa.
AamhI ekmaokaMcaI samajaUt paDU Saklaao naahI. maaJaa svat:caa ivacaar
AiQakca dRZ Jaalaa¸ kI Qama- AaiNa naItI hI ekaca vastUcaI daona naavao Aahot.
kPtanaalaahI svat:cyaa matacyaa sa%yatoba_la ibalakula SaMka navhtI.
caaovaIsa idvasaaMcyaa SaovaTI ha sauKacaa p`vaasa pura Jaalaa¸ AaiNa hugaLIcao
saaOMdya- paht paht maI klak<yaalaa ]trlaao. maI %yaaca idvaSaI mauMba[-cao itkIT kaZlao.
25. ihMdusqaanaat
klak<yaahUna mauMba[-laa jaatanaa vaaTot p`yaaga laagalao. toqao gaaDI 45 imainaTo
qaaMbat haotI. tovaZyaa vaoLat maI Sahrat forI maa$na yaoNyaacaa ivacaar kolaa. malaa
koimasTakDUna AaOYaQahI Gyaayacao haoto. koimasT DaoLo caaoLItca baahor Aalaa. AaOYaQa do[-
pya-Mt %yaanao KUp vaoL Gaotlaa. maI sToSanaavar paocatao taoca gaaDI caalaU JaalaolaI idsalaI.
Balyaa sToSanamaastranao gaaDI imainaTBar qaaMbavaUna QarlaI¸ pNa maI yaot naahIsao pahUna maaJao
saamaana ]t$na GaoNyaacaI %yaanao KbardarI GaotlaI.
maI kolanarcyaa ha^Tolaat ]trlaao¸ AaiNa toqaUnaca maaJyaa kamaalaa sau$vaat
krNyaacao zrivalao. yaoqaIla 'payaaoinayar' p~acaI kItI- maI eoiklaI haotI.
to raYT/Iya AakaMxaaMnaa ivaraoQa krIt AsalyaacaohI malaa maahIt haoto. %yaavaoLI
QaakTo ima. caoJanaI saMpadk Asalyaacao malaa smart Aaho. malaa sava- pxaaMcyaa
gaazI Gao}na p`%yaokacaI madt imaLvaayacaI haotI. mhNaUna maI ima. caoJanaIMnaa
BaoTIsaazI icazI ilaihlaI¸ gaaDI cauklyaacao ilaihlao AaiNa dusaáyaaca idvaSaI
malaa p`yaaga saaoDUna jaayacao Aaho Asao kLivalao. ]<arI %yaaMnaI malaa lagaoca
BaoTNyaasa saaMigatlao. malaa baro vaaTlao. %yaaMnaI maaJao mhNaNao laxapUva-k eokUna Gaotlao. maI
ihMdusqaanaat 161
kahI laoK vagaOro ilaihlao¸ tr AapNa %yaaMcao lagaoca samaalaaocana k$ Asao saaMigatlaoÂ va
AaNaKI mhNaalao¸ "pNa tumacyaa sagaLyaaca maagaNyaa malaa maanya haotIla Asao saaMgavat
naahI. vasaahtIcaa dRYTIibaMdUhI Aamhalaa samajaUna Gaotlaa paihjao va ihSaobaat Gaotlaa
paihjao."
maI ]<ar idlao¸ "tumhI yaa p`Snaacaa AByaasa kravaa va %yaacaI cacaa- kravaI
evaZo malaa puro Aaho. Sauw nyaayaaplaIkDo maI kahIhI maagat naahI ikMvaa [cCIt
naahI." baakIcaa idvasa p`yaagacyaa Bavya i~vaoNaI saMgamaacyaa dSa-naamaQyao AaiNa puZIla
kamaacaa ivacaar krNyaamaQyao Gaalaivalaa.
yaa Anapoixat maulaaKtInao maaJyaavar naataLat Jaalaolyaa hllyaacao baIja porlao
gaolao.
mauMba[-laa na qaaMbata maI rajakaoTlaa gaolaao AaiNa ek puistka ilaihNyaacaI
tyaarI kolaI. puistka ilahUna CapUna kaZNyaat saumaaro ek maihnaa gaolaa. puistkolaa
ihrvao vaoYTNa Gaatlaolao haoto. %yaava$na puZo itcaI 'ihrvaI puistka' yaa naavaanao pìsaw
JaalaI. %yaat maI dixaNa AaiÍkotIla ihMdI laaokaMcyaa isqatIcao ica~ [radapUva-k saaOmya
roKaTlao haoto. naataLatIla daona caaopDyaaMmaQyao¸ jyaaMcaa maI pUvaI- ]llaoK kolaolaaca Aaho¸
maI jaI BaaYaa vaaprlaI haotI %yaahUna yaamaQyao naomast BaaYaa vaaprlaI. karNa kI ¸ malaa
maahIt haoto kI¸ lahana du:KhI du$na paihlao AsataM BayaMkr vaaTto.
ihrvyaa puistkocyaa dha hjaar p`tI Capivalyaa¸ va %yaa sabaMQa ihMdusqaanaBar
vat-maanap~aMnaa AaiNa sava- pxaaMcyaa pìsaw laaokaMnaa pazivalyaa. payaaoinayarmaQyao
%yaacyaavar savaa-t AaQaI laoK pìsaw Jaalaa. %yaacaa saaraMSa ivalaayatolaa gaolaa¸ AaiNa %yaa
saaraMSaacaa saaraMSa puna: ra^yaTrmaaf-t naataLlaa gaolaa. hI tar AvaGaI tIna AaoLIMcaI
haotI. tIt naataLat ihMdI laaokaMnaa kSaa táhonao vaagaivaNyaat yaoto yaacao jao ica~ maI
roKaTlao haoto¸ %yaacaI lahana AavaR<aI haotI. tI maaJyaa SabdaMt navhtI. itcaa pirNaama
kaya Jaalaa to puZo pahU. hLUhLU sava- p`mauK vat-maanap~aMmaQyao yaa p`SnaacaI saivastr cacaa-
JaalaI.
hI puistka Tpalaat TakNyaasaazI kagad vagaOro gauMDaLUna tyaar krNyaacao
kama ~asaacao haotoÂ to pOsao do}na k$na Gyaavao¸ tr far Kca- Aalaa Asata.
maI ek saaopI yau@tI SaaoQaUna kaZlaI. AaLItIla sava- maulaaMnaa ek~ kolao
AaiNa %yaaMcyaapOkI jaovaZyaaMnaa Aaplyaa sakaLcyaa vaoLopOkI daona¹tIna tasa dota
yaoNyaasaarKo AsatIla %yaaMnaI to Vavao¸ ASaI %yaaMcyaapaSaI maagaNaI kolaI. maulaaMnaI KuYaInao
Aa¹11
162 Aa%makqaa
evaZo kama krNyaacao maanya kolao. maaJyaakDUna maI %yaaMnaa maaJyaakDo jamaNaarI vaaprlaolaI
paoYTacaI itikTo AaiNa AaSaIvaa-d doNyaacao kbaUla kolao. maulaaMnaI hsatKoLt maaJao kama
puro k$na idlao. lahana maulaaMnaahI ASaa táhonao svayaMsaovak banaivaNyaacaa ha maaJaa pihlaa
p`yaaoga haota. yaa maulaaMpOkI daoGaojaNa AajahI maaJyaabaraobar kama krIt Aahot.
yaaca saumaaralaa mauMba[-t pihlyaa p`qama Plaoga sau$ Jaalaa. caaohIkDo laaok Gaabaro
Jaalao. rajakaoTmaQyaohI Plaoga fOlaavaNyaacaI BaItI haotI. malaa vaaTlao kI AapNa
AaraogyaKa%yaamaQyao kama k$ SakU. maI maaJaI saovaa saMsqaanaalaa do} kolaI. saMsqaanaanao
kimaTI naomalaI¸ va itcyaamaQyao malaahI naomalao. SaaOcakupaMcyaa svacCtovar maI ivaSaoYa jaaor
idlaa¸ va kimaTInao gallaaogallaI jaa}na SaaOcakUp tpasaNyaacaa inaScaya kolaa. garIba
rihvaaSyaaMnaI Aapaplao SaaOcakUp tpasaU doNyaalaa mauLIca AaZovaoZo Gaotlao naahItÂ evaZoca
navho tr %yaaMnaa saucaivalyaap`maaNao %yaaMnaI sauQaarNaahI kolyaa. pNa¸ jaovha AamhI pìtiYzt
vagaa-caI Garo tpasaayalaa inaGaalaao¸ tovha ik%yaok izkaNaI tr Aamhalaa SaaOcakUp
pahNyaacaIhI prvaanagaI imaLonaa¸ maga sauQaarNyaacaI gaaoYT tr dUrca raihlaI. Aamhalaa sava-
saamaanya AnauBava Asaa Aalaa¸ kI Qainak vagaa-cao SaaOcakUp AiQak GaaNaorDo Asat. %yaat
AMQaar¸ duga-MQaI AaiNa Amayaa-d GaaNa AsaayacaI. paya zovaNyaacyaa jaagaI ikDo vaLvaLt
Asaayacao. ijavaMtpNaI raoja narkvaasa BaaogaNyaap`maaNao ho haoto. AamhI saucavalaolyaa
sauQaarNaa saaQyaa hao%yaa. maL jaimanaIvar pDU doNyaaeovajaI kuMDIt pDolasao kravaoÂ paNaIhI
jaimanaIt ija$ doNyaaeovajaI kuMDIt jaa[-lasao kravaoÂ baOzk AaiNa BaMgaI yaoNyaacaI jaagaa
yaaMcyaamaQyao jaI iBaMt zovaNyaat yaot Asao tI kaZUna TakavaI¸ mhNajao BaMgaI sava- Baaga
baraobar svacC k$ Sakola¸ AaiNa SaaOcakupaMcaa AakarhI kahIsaa maaoza hao}na %yaat hvaa
AaiNa ]jaoD KoLU Sakola. baDyaa laaokaMnaI yaa sauQaarNaa krNyaacyaa baabatIt puYkL
ADqaLo AaNalaoÂ AaiNa SaovaTI pura Amala kolaa naahIca.
kimaTIcaa maharvaaDyaathI jaayacao haotoca. kimaTIcyaa saBaasadaMpOkI f@t
ekca [sama maaJyaabaraobar itkDo yaayalaa tyaar Jaalaa. toqao jaayacao¸ AaiNa tohI
SaaOcakUp tpasaayalaaÑ pNa malaa maharvaaDa pahUna saanaMdaScaya- vaaTlao. maharvaaDyaat maI
*yaa janmaaMt p`qamaca gaolaao haotao. mahar baMQauBaiganaInaahI Aamhalaa pahUna AaScaya- vaaTlao.
"tumacao SaaOcakUp tpasaayacao Aahot¸" mhNaUna maI saaMigatlao. to mhNaalao¸
ihMdusqaanaat 163
"AamacyaakDo SaaOcakUp kaozUna Aalao AahotÆ Aamacao SaaOcakUp jaMgalaat.

SaaOcakUp tumha baDyaa laaokaMsaazI."
"tr maga Aamhalaa tumacaI Garo pahU ValaÆ"
"yaa naa¸ Baa[-saahobaÑ tumacyaa majaI-laa yao[-la toqao calaa. AamacaI Garo
AsalaIca."
maI Aat gaolaao AaiNa GaracaI %yaacap`maaNao AMgaNaacaI safa[- pahUna KUYa hao}na
gaolaao. Garat sava- Baaga naIT saarvalaolao idsalao. AMgaNa JaaDlaolao¸ AaiNa jaI qaaoDISaI
BaaMDI haotI tI saaf AaiNa cakcakIt haotI. %yaaMcyaakDo Aajaaracao Baya navhto.
eka SaaOcakUpacaa ivaSaoYa ]llaoK kolyaaiSavaaya rahavat naahI. p`%yaok Garalaa
maaorI AsaayacaIca. %yaat paNaI saaMDIt AaiNa laGauSaMkahI haot Asao. %yaamauLo duga-MQaI naahI
ASaI KaolaI saapDNao ivarLa. pNa eka Garat tr inajaayacyaa KaolaIt maaorI AaiNa
payaKanaa daonhI AaZLlaIÂ AaiNa tI sava- GaaNa naLItUna KalaI pDt Asao. yaa KaolaIt
]Bao rahavat navhto. %yaaMt GarQanaI ksao Jaaopt yaacaa vaacakaMnaI ivacaar kravaa.
kimaTInao hvaolaIMnaahI BaoT idlaI. hvaolaIMcyaa vyavasqaapkacaa gaaMQaIkuTuMbaaSaI
snaohsaMbaMQa haota. %yaanao hvaolaI pahU doNyaacao AaiNa Sa@ya %yaa sauQaarNaa krNyaacao kbaUla
kolao. %yaanao svat: tao Baaga kQaIca paihlaa navhta. hvaolaItlao KrkTo AaiNa p~avaLI
maagacyaa baajaUlaa iBaMtIva$na fokUna doNyaat yaotÂ AaiNa tao Baaga kavaLo AaiNa GaarI yaaMcao
inavaasasqaana hao}na raihlaa haota. payaKanao tr gailacC haotoca. vyavasqaapkanao
iktISaI sauQaarNaa kolaI to malaa pahayalaa imaLalao naahI. hvaolaItIla GaaNa pahUna vaa[-T
tr vaaTlaoca. jyaa hvaolaIlaa AapNa piva~ sqaana maanatao itcyaat trI Aaraogyaacyaa
inayamaaMcao ksaUna palana vhavao ASaI AaSaa baaLgaNao Ayaaogya haoNaar naahI. smaRitkaraMnaI
AMtbaa-*ya Sauicatovar KUp jaaor idlaolaa Aaho¸ hI gaaoYT %yaa vaoLIhI maaJyaa maaihtIt
haotI.
26. rajainaYza AaiNa Sau E aU Y aa
Sauw rajainaYza malaa svat:cyaa zayaI ijatkI AaZLlaI ittkI [traMcao
izkaNaI @vaicatca idsaUna AalaI Aaho.yaa rajainaYzocyaa mauLaSaI sa%yaaba_lacao maaJao
svaaBaaivak pòma haoto ASaI maaJaI samajaUt Aaho. rajainaYzocao ikMvaa dusa¹yaa kaoNa%yaahI
gaaoYTIcao p`dSa-na maaJyaakDUna kQaIca GaDlaolao naahI. naataLat maI kaoNa%yaahI saBaolaa gaolaao
trI toqao 'gaa^D saovh d ikMga' ³[-Svar rajaacao rxaNa krao´¸ ho pd gaaiyalao jaayacaoca.malaa
vaaTlao maIhI to mhTlao paihjao. ibàTISa rajavaTImaQyao malaa %yaa vaoLIhI daoYa idsat haoto¸
trI pNa ekMdrIt tI rajavaT malaa caaMgalaI vaaTo. ibaìTSa Amala va ibaìTSa Amaladar
yaaMcao QaaorNa ekMdrIt p`jaolaa ihtkark Aaho Asao malaa %yaavaoLI vaaTt Asao.
dixaNa AaiÍkomaQyao yaacyaa ]laT QaaorNa idsat haotoÂ vaNa-WoYa idsat haota.
yaa gaaoYTI ta%pur%yaa va sqaainak Aahot Asao malaa vaaTo. %yaamauLo rajainaYzocyaa baabatIt
maI [Mga`jaaMnaahI maagao TakU pahat Asao. [Mga`jaaMcao raYT/gaIt 'gaa^D saovh d ikMga' caI caala
maI AasqaapUva-k iSakUna GaotlaI. to saBaaMmaQyao gaat %yaa vaoLI %yaamaQyao maI Aaplaa saUr
imaLvaIt AsaoÂ AaiNa puZo puZo kolyaaiSavaaya rajainaYza vya@t krNyaacao jao jao p`saMga
yaot¸ %yaaMmaQyao maI Baaga Gaot Asao.
]Byaa janmaat maI yaa rajainaYzocaa kQaI vyaapar kolaa naahI. svat:caa
KajagaI svaaqa- saaQaNyaacaa ivacaarhI kQaI maaJyaa manaalaa iSavalaa naahI. rajainaYza ho
ek ?Na Aaho¸ Asao samajaUna maI to naohmaI foDIt Aalaao Aaho.
maI ihMdusqaanaat Aalaao¸ tovha raNaIcyaa DayamaMD jyauibalaIcaI tyaarI sau$ JaalaI
haotI. rajakaoTmaQyaohI ek saimatI naomaNyaat AalaI. malaa itcaa saBaasad haoNyaaba_la
inamaM~Na Aalao. maI to maanya kolao. malaa %yaamaQyao dMBaacaa vaasa Aalaa. f@t
doKavyaasaazIca puYkL caalalaolao idsalao. ho pahUna malaa vaa[-T vaaTlao. saimatImaQyao
rahavao kI naahI yaacaahI malaa p`Sna pDlaa. SaovaTI maaJyaa vaaTyaacao kama k$na saMtaoYa
maanaNyaacaa maI inaScaya kolaa.
vaRxaaraopNa krNao ha kaya-ËmaatIla ek Baaga haota. ha tr malaa
dMBa vaaTlaa. vaRxaaraopNa krNyaamaQyao saahoba laaokaMnaa KUYa krNyaaplaIkDo hotU
navhta. maI laaokaMcyaa manaaMvar zsaivaNyaacaa p`ya%na kolaa¸ kI vaRxaaraopNa kolaoca paihjao
164
rajainaYza AaiNa SauEaUYaa 165
ASaI kahI sa@tI naahIÂ tI ek saUcanaa mhNaUna Aaho. JaaDo laavaayacaI tr manaapasaUna
laavaavaI¸ naahI tr mauLIca laavaU nayaot. malaa saaQaarNa Aazvato¸ kI maI Asao mhNataca
maaJao baaolaNao hsaNyaavaarI naot. maI maaJyaa vaaTyaacao JaaD kaLjaIpUva-k laavalaoÂ KtpaNaI
GaalaUna %yaacaI jaaopasanaahI kolaIÂ evaZo malaa Aazvato.
'gaa^D saovh d ikMga' maI GaratIla maulaaMnaahI iSakvaIt Asao. maI to T/oinaMga
ka^laojacyaa ivaVaqyaa-MnaahI iSakivalyaacao malaa smarto. pNa to yaaca p`saMgaI kI¸ saatvyaa
eDvaD- baadSahaacyaa rajyaaraohNap`saMgaI¸ to baraobar Aazvat naahI. puZo ho pd gaaNyaat
malaa hrkt vaaTU laagalaI. AihMsaosaMbaMQaIcao maaJao ivacaar jasajasao baLavat gaolao tsatsaa maI
svat:cao ivacaar va vaaNaI yaaMba_la AiQakaiQak japU laagalaao. yaa pdacyaa daona AaoLI
AsaahI Aahot :
'%yaacyaa Sa~UMcaa naaSa kr.
%yaaMcaI karsqaanao laTkI paD.'
*yaa AaoLI gaaNao Ayaaogya vaaTlao. maaJao ima~ Da^. baUqa yaaMcyaapaSaI yaaba_la
baaolalaao. %yaaMnaIhI kbaUla kolao¸ kI ho gaaNao AihMsak maaNasaalaa SaaoBaNaar naahI. jyaaMnaa
Sa~U mhTlao to GaatkIca AsatIla Asao ksao mhNaavaoÆ Aaplyaalaa jao Sa~U vaaTtat¸
%yaaMcaa pxa caukIcaaca Asalaa paihjao¸ ASaI Ka~I kaoNaI VavaIÆ [-SvarapaSaI AapNa
f@t nyaayaacaI maagaNaI kravaI. Da^. baUqanaa ho mhNaNao pTlao. %yaaMnaI svat:cyaa maMDLat
gaaNyaasaazI inaraLo pd rcalao. Da^. baUqacaa ivaSaoYa pircaya puZo hao[-la.
jyaap`maaNao rajainaYzocaa gauNa maaJyaamaQyao svaaBaaivak haota %yaacap`maaNao
SauEauYaocaa. AajaarI maaNasaaMcaI¸ maga tI saaoyarI Asaaot ikMvaa prkI Asaaot¸ SauEaUYaa
krNyaacaa malaa Yaaok haota Asao mhTlao trI caalaola. rajakaoTmaQyao maaJao dixaNa
AaiÍkocao kama caalaU Asata maQyaMtrI maI maUMba[-laa jaa}na Aalaao. maaozmaaozyaa SahrI saBaa
BarvaUna laaokmatalaa ivaSaoYa caalanaa doNyaacaa maaJaa ivacaar haota. %yaasaazIca maI gaolaao
haotao. p`qama nyaayamaUtI- ranaDyaaMnaa BaoTlaao. %yaaMnaI maaJao mhNaNao laxapUva-k eoklao AaiNa
malaa ifraojaSahaMnaa BaoTNyaacaa sallaa idlaa. naMtrca maI jaisTsa badù_Ina tOyyabajaIMnaa
BaoTlaao. %yaaMnaIhI maaJao mhNaNao eokUna taoca sallaa idlaa. "jaisTsa ranaDo ikMvaa maI tumacao
ivaSaoYa maaga-dSa-k hao} Sakt naahI. AamacaI isqatI tumhalaa kLtoca. AamhI
saava-jainak kamaat Baaga Gao} Sakt naahI. AamacaI sahanauBaUtI maa~ tumacyaa kayaa-laa
pUNa-pNao Aaho. Kro puZarI tr ifraojaSahaca Aahot."
166 Aa%makqaa
sar ifraojaSahaMnaa BaoTayacao maI zrivalaoca haotoÂ prMtu yaa daona vaDIla maMDLIMnaI
%yaaMcyaa sallyaap`maaNao vaagaNyaaba_la saaMigatlyaava$na sar ifraojaSahaMcyaa laaokaMvarIla
vajanaacaI malaa ivaSaoYa klpnaa AalaI.
sar ifraojaSahaMnaa BaoTlaaoÂ %yaaMcyaakDUna idpUna jaaNyaacaI maaJaI tyaarIca
haotI. %yaaMnaa doNyaat yaoNaaáyaa pdvyaa eoklyaaca hao%yaa. 'mauMba[-cyaa isaMhalaa' 'mauMba[-cyaa
AnaiBaiYa@t baadSahalaa' BaoTayalaa malaa jaayacao haoto. prMtu baadSahanao malaa Gaabarvalao
naahI. baap jyaa pòmaacao Aaplyaa t$Na maulaalaa BaoTtao %yaaca pòmaanao to malaa BaoTlao. malaa
%yaaMnaa %yaaMcyaa caoMbarmaQyao BaoTayacao haoto. %yaaMcyaa saBaaoMvaar %yaaMcyaa AnauyaayaaMcao maMDL
jamalaolao Asaayacaoca. vaacCa haoto¸ kamaa haoto. %yaaMcaI maaJaI AaoLK k$na idlaI.
vaacCaMcao naaMva maI eoklaoca haoto. %yaaMnaa ifraojaSahaMcao ]javao hat samajat. vaIrcaMd
gaaMQaIMnaI %yaaMcaI AaMkDoSaas~I mhNaUna maaihtI saaMigatlaI. to mhNaalao¸ "gaaMQaI¸ AapNa
puna: ekda BaoTU."
evaZo hao[-pya-Mt far tr daona imainaTo gaolaI AsatIla. %yaanaMtr sar
ifraojaSahaMnaI maaJao mhNaNao eokUna Gaotlao. nyaayamaUtI- ranaDo va tOyyabajaI yaaMnaa BaoTlaao
haotao¸ tohI %yaaMnaa saaMigatlao. "gaaMQaI¸ tuJyaasaazI malaa jaahIr saBaa kravaI laagaola. tulaa
madt kolaIca paihjao." maunaSaIMkDo vaLlao¸ AaiNa %yaaMnaa saBaocaa idvasa na@kI krayalaa
saaMigatlaa. idvasa na@kI k$na malaa rjaa idlaI. saBaocyaa Agaaodrcyaa idvaSaI
Aaplyaalaa BaoTNyaacaI Aa&a kolaI. maaJaI BaItI inavaarlaI¸ AaiNa maI hYa-yau@t
AMt:krNaanao GarI gaolaao.
mauMba[-tIla mau@kamaamaQyao mauMba[-t rahNaaáyaa maaJyaa maovhNyaaMnaa maI BaoTayalaa
gaolaao. to AajaarI haoto. %yaaMcaI isqatI gairbaIcaI haotI. baihNaIcyaanao ekTInao SauEaUYaa
haoNyaasaarKI navhtI. duKNao BaarI haoto. maI %yaaMnaa maaJyaabaraobar rajakaoTlaa calaa
mhTlao. %yaaMnaa AanaMd Jaalaa. baihNaIlaa va maovhNyaaMnaa baraobar Gao}na maI rajakaoTlaa
gaolaao. duKNao vaaTlao haoto %yaahUna AiQak ivakaopalaa gaolao. maI %yaaMnaa Aaplyaaca KaolaIt
zovalao. sabaMQa idvasa maI %yaaMcyaajavaL basat Asao. ra~IcaohI jaagaavao laagao. %yaaMcaI
SauEaUYaa krIt Asatanaa maI dixaNa AaiÍkocao kamahI krIt Asao. maovhNyaaMnaa dovaa&a
JaalaI. pNa AKorcyaa idvasaat malaa %yaaMcaI saovaacaakrI krayalaa imaLalaI¸ yaaba_la malaa
far samaaQaana vaaTlao.
SauEaUYaoba_lacyaa yaa maaJyaa Yaaokanao puZo puZo ivaSaala sva$p QaarNa
kolaoÂ yaoqapya-Mt¸ kI %yaasaazI maI Aaplaa QaMda baajaUlaa zovaIt AsaoÂ maaJyaa
mauMba[-caI saBaa 167
Qama-p%naIlaa %yaaca kamaaMt gauMtvaIt AsaoÂ Garcyaa saaáyaa maMDLIMnaahI gauMtvaIt Asao. yaa
vaR<aIlaa maI Yaaok Asaoca naaMva idlao Aaho. karNa kI¸ maaJaI ASaI Ka~I JaalaI Aaho kI¸
*yaa sa%kmaa-pasaUna svat:laa AanaMd haot Asalaa trca %yaacao caIja haotoÂ AaoZUna taNaUna¸
doKavyaapurtI¸ ikMvaa janalajjaostva SauEaUYaa kolaI tr yaa gaaoYTIKalaI manauYya dDpUna
jaatao¸ AaiNa %yaacao jaIvana KurTlyaasaarKo haoto. jyaa saovaomaQyao AanaMd vaaTt naahI
itcyaapasaUna saovakalaa laaBa haot naahI¸ AaiNa saovyaalaahI sauK vaaTt naahI. jyaa
saovaomaQyao AanaMd vaaTtao¸ %yaa saovaopuZo eoYaAarama ikMvaa d`vyaaja-na [%yaaid gaaoYTI tucC
vaaTtat.
27. mau M b a[- c aI saBaa

maovhNyaaMcyaa maR%yaucyaa dusaáyaaca idvaSaI malaa mauMba[-cyaa saBaosaazI jaayacao haoto.
jaahIr saBaosaazI BaaYaNa yaaojaUna zovaNyaapurtI fursat malaa imaLalaI navhtI. jaagarNaacaa
qakvaa jaaNavat haota. Gasaa basaUna gaolaa haota. [-Svar ksaa trI malaa inaBaavaUna nao[-la
Asaa ivacaar krIt maI mauMba[-laa gaolaao. BaaYaNa ilahUna kaZlao paihjao hI gaaoYT maaJyaa
svaPnaIhI navhtI.
saBaocyaa tarKocyaa Aadlyaa idvaSaI saMQyaakaLI paMca vaajata Aa&onau$p maI
ifraojaSahaMcyaa Aaîfsaat hjar Jaalaao.
"gaaMQaI¸ tumacao BaaYaNa tyaar Aaho kaÆ"
"jaI¸ naahI. BaaYaNa taoMDIca krNyaacaa maaJaa ivacaar Aaho¸" maI BaIt BaIt
]<ar idlao.
"ho mauMba[-t caalaNyaasaarKo naahI. [qao irpaoTI-Mga Kraba Aaho. %yaamauLo yaa
saBaopasaUna jar Aaplyaalaa kahI flainaYpi<a paihjao Asaola¸ tr BaaYaNa ilaihlaolaoca
paihjao¸ AaiNa to rataorat CapUna kaZlao paihjao. BaaYaNa rataorat ilahUna kaZU Sakala
naaÆ"
maI Gaabarlaao¸ pNa maI ilaihNyaacaa p`ya%na krNyaacao kbaUla kolao.
"tr maga maunaSaIMnaI BaaYaNa Gyaayalaa tumacyaakDo kovha yaavaoÆ" mauMba[-cao isaMh
mhNaalao.
"Akra vaajata¸" maI ]<ar idlao.
sar ifraojaSahaMnaI %yaa tasaalaa maaJyaakDUna BaaYaNa Gao}na rataorat CapvaUna
GaoNyaacaI Aa&a kolaI¸ AaiNa malaa inaraop idlaa.
168 Aa%makqaa
dusaáyaa idvaSaI saBaot gaolaao. BaaYaNa ilahUna kaZayalaa saaMgaNyaat iktI

caturpNaa haota to maaJyaa laxaat Aalao. sar kavasajaI jahaMgaIr [insTTyaUTcyaa ha^lamaQyao
saBaa haotI. maI eoklao haoto kI¸ sar ifraojaSaha baaolaayacao Asalao¸ kI %yaa saBaot ]Bao
rahayalaahI jaagaa imaLt naahI. %yaat ivaSaoYak$na ivaVaqaI-vagaa-laa AavaD vaaTo.
Asalyaa saBaocaa ha maaJaa pihlaaca AnauBava haota. maaJaa svar kaoNaalaahI
eokUM jaaNao Sa@ya naahI ASaI maaJaI Ka~I JaalaI. maI kaMpt kaMpt BaaYaNa vaacaNyaasa
sau$vaat kolaI. sar ifraojaSaa malaa ]<aojana dot¸ 'AjaUna jara ]Mca svarat' Asaa [Yaara
dot tsatsaa¸ malaa vaaTto¸ maaJaa Aavaaja AaNaKI AaNaKI KalaIca pDt caalalaa haota.
jaunao ima~ koSavarava doSapaMDo maaJyaa saahayyaalaa QaavaUna Aalao. maI %yaaMcyaa
hatat BaaYaNa idlao. %yaaMcaa Aavaaja zIkca haota. pNa EaaotRvaga- kaozcaa eokayalaaÆ
'vaacCa¸ vaacCa¸' nao ha^la gajabajaUna gaolaa. vaacCa ]zlao. %yaaMnaI doSapaMDyaaMkDUna kagad
Gaotlaa. maaJao kama Jaalao. saBaa lagaoca SaaMt JaalaI AaiNa AqapasaUna [tIpya-Mt saBaonao
BaaYaNa eokUna Gaotlao. iSars%yaap`maaNao yaaogya %yaa izkaNaI¸ 'Saoma¸ Saoma¸' yaaogya toqao TaLyaa¸
yaa Asaayacyaaca. malaa baro vaaTlao.
sar ifraojaSahaMnaa BaaYaNa AavaDlao. malaa gaMgaot GaaoDo nhalyaasaarKo Jaalao.
yaa saBaomauLo doSapaMDo AaiNa ek parSaI gaRhsqa yaa daoGaaMcaI manao d`valaI.
parSaI gaRhsqa Aaja maaozyaa hu_avar Aahot. mhNaUna %yaaMcao naaMva pìsaw krNyaacaI BaItI
vaaTto. %yaaMcaa inaScaya nyaa.#aurSaodjaI yaaMnaI DLmaLvalaaÂ AaiNa tao DLmaLNyaacyaa
mauLaSaI ek parSaI BaiganaIhI haotI. " ivavaah kravaa kI dixaNa AaiÍkolaa jaavao Æ "
%yaaMnaI ivavaah krNyaacaoca pMsat kolao. pNa yaa ima~acyaa vatInao parSaI $stmajaIMnaI
pàyaiScat Gaotlao¸ AaiNa parSaI BaiganaIcyaa vatIcao pàyaiScat [tr parSaI BaiganaI
saoivakaMcao kama k$na AaiNa KadIpÌ%yaqa- sava-svaavar paNaI saaoDUna krIt Aahot AaiNa
mhNaUna maI yaa dMptIMnaa xamaa krtao. doSapaMDyaaMnaa lagnaacao AakYa-Na navhto¸ pNa to yao}
Saklao naahIt. %yaacao pàyaiSca<a to svat:ca krIt Aahot. AaiÍkolaa prt jaatanaa
JaaMijabaarlaa ek tOyyabajaI BaoTlao. %yaaMnaIhI yaoNyaacao AaSvaasana idlaoÂ pNa to AaiNa
dixaNa AaiÍkolaa yaoNaarÆ yaa na yaoNyaacyaa gaunhyaacaI Barpa[- Abbaasa tOyyabajaI Aata
krIt Aahot. pNa %yaa vaoLI baîrsTr ima~aMcao dixaNa AaiÍkolaa yaoNyaaba_la mana
vaLivaNyaacao maaJao p`ya%na vyaqa- gaolao.
mauMba[-caI saBaa 169
yaoqao malaa postnajaI patSahaMcaI AazvaNa haoto. %yaaMcaa maaJaa ivalaayatot haotao
tovhapasaUnacaa snaoh haota. postnajaIMcaI maaJaI AaoLK laMDnamaQaIla AnnaaharI
BaaojanagaRhamaQyao JaalaI. %yaaMcao baMQaU barjaaorjaI yaaMcaI vaoDo mhNaUna maI kItI- eokt haotao.
BaoT JaalaI navhtIÂ pNa ima~maMDLI to 'caËma' Asalyaacao saaMgat. GaaoDyaacaI dyaa yao}na
T/^mamaQyao basat naaÂ SatavaQaanyaasaarKI smarNaSa@tI AsaUnahI iDgaÌ Gaot naaÂ svatM~ baaNaa
mhNajao ASaa táhocaa¸ kI kaoNaacaI tabaodarI p%krayacaI naahIÂ AaiNa parSaI AsaUna
AnnaaharIÑ postnajaI kahI AgadIca %yaaMcyaaca taoDIcao samajalao jaat nasat. pNa %yaaMcaI
bauiwma<aahI saupìsaw haotI. ivalaayatothI %yaaMcaI #yaatI haotI.pNa Aamacaa saMbaMQa Aalaa
tao %yaaMcyaa AnnaaharamauLo. %yaaMcyaa bauiwma<aocaI baraobarI krNao maaJyaa Aavaa@yaabaahorcao
haoto.
maI postnajaIMcaa mauMba[-t SaaoQa laavalaa.to hayakaoTa-t pàoqaaonaaoTrI ³mau#ya
karkUna´ haoto. maI BaoTlaao %yaa vaoLI baRhd\ gaujaraqaI kaoSaacyaa kamaat gauMtlaolao haoto.
dixaNa AaiÍkocyaa kamaI madt maagaNaacyaa baabatIt maI ekahI ima~alaa saaoDlao navhto.
postnajaI patSahaMnaI tr malaaca dixaNa AaiÍkolaa na jaaNyaacaa sallaa idlaa² "maI
tumhalaa madt tI kaya krNaarÆ pNa tumhI dixaNa AaiÍkolaa prt jaavao hoca malaa trI
psaMt naahI,. [kDo Aaplyaa doSaat kama kmaI ka AahoÆ pha naa¸ Aaplyaa BaaYaocaI
saovaa kaya qaaoDI krayacaI AahoÆ malaa iva&anaSaas~acyaa pairBaaiYak SabdaMcao Aqa-
kaZayacao Aahot. ho ek xao~ Jaalao. doSaacyaa gairbaIcaa ivacaar kra. dixaNa
AaiÍkomaQyao Aamacyaa laaokaMcaI du:isqatI Aaho¸ pNa %yaaMcyaasaazI tumacyaasaarKa manauYya
KcaI- pDavaa ho malaa sahna haoNyaasaarKo naahI. AapNa yaoqaoca jar rajasa<aa Aaplyaa
hatI AaNalaI tr AapaoAapca itkDo madt paocaola. tumacao mana maI vaLvaU SakNaar naahI¸
pNa tumacyaasaar#yaa [tr kaya-k%yaa-Mnaa tumacyaabaraobar jaa} doNyaacyaa kamaI maaJyaakDUna
madt vhayacaIca naahI." ho mhNaNao malaa pTlao naahI¸ pNa postnajaI patSahaMba_lacaa
maaJaa Aadr iWgauiNat Jaalaa. %yaaMcao doSapòma¸ BaaYaapòma pahUna maaJaa %yaaMcyaaba_la far
AnaukUla ga`h Jaalaa. AamacyaamaQaIla pòmagaaMz yaa p`saMgaamauLo AiQak dRZ JaalaI. %yaaMcaa
dRYTIibaMdU maI pUNa-pNao samajaU Saklaao. pNa %yaaMcyaa dRYTInao pahtahI maI dixaNa
AaiÍkotIla kama saaoDUna doNyaaeovajaI toca jaast icakaTInao caalaivalao paihjao Asao malaa
vaaTlao. doSaBa@tanao doSasaovaocyaa ekahI maagaa-caI ]poxaa k$na caalaNaar naahIÂ AaiNa
maaJyaa madtIlaa gaItocaa Slaaok tyaarca haota :
170 Aa%makqaa
Eaoyaana\ svaQamaao- ivagauNa: prQamaa-%svanauiYztat\ È

svaQamao- inaQanaM Eaoya: prQamaao- Bayaavah: ÈÈµ
varcyaa djaa-cyaa prQamaa-poxaa kmaI djaa-caa svaQama- AiQak bara. svaQamaa-maQyao
marNahI p%krlaoÂ prQama- Bayaavah Aaho.
28. puNao SahrI

sar ifraojaSahaMnaI maaJaa maaga- sarL k$na idlaa. mauMba[-hUna maI puNyaalaa
gaolaao. puNyaat daona pxa Asalyaacao malaa maahIt haoto. malaa savaa-McaI madt paihjao haotI,.
laaokmaanyaaMnaa BaoTlaao. to mhNaalao¸
"sava- pxaaMcaI madt imaLivaNyaacaa tumacaa ivacaar AgadI baraobar Aaho. tumacyaa
p`Snaaba_la matBaod saMBavatca naahI. pNa tumhalaa pxaatIt AQyaxa paihjao. tumhI pào.
BaaMDarkraMnaa BaoTa. to Aajakala kaoNa%yaahI caLvaLIt Baaga Gaot naahIt¸ prMtu
kdaicat to yaa kamaasaazI baahor pDtIla. %yaaMnaa BaoTUna to kaya mhNatat to malaa
saaMgaa. maaJaI tumhalaa Sa@ya tI madt krNyaacaI [cCa Aaho. tumhI pào. gaaoKlyaaMnaa
BaoTalaca. maaJyaakDo yaayacao Asaola tovha saMkaoca na maanata yaot calaa."
laaokmaanyaaMcao ho pihlyaanaoca dSa-na Jaalao. %yaaMcyaa laaokip`yatocao karNa maaJyaa
tovhaca laxaat Aalao.
toqaUna maI gaaoKlyaaMkDo gaolaao. to fgyaU-sana ka^laojamaQyao haoto. to malaa KUp
pòmaanao BaoTlao¸ AaiNa %yaaMnaI malaa Aaplaasaa k$na Gaotlaa. %yaaMcaahI ha p`qamaca pircaya
haota. pNa ka kaoNa jaaNao¸ AamacaI pUvaI-caIhI AaoLK AsaavaI¸ Asaa Baasa Jaalaa. sar
ifraojaSaha tr malaa ihmaalayaasaarKo vaaTlaoÂ laaokmaanya samaudàsaarKo vaaTlaoÂ gaaoKlao
gaMgaosaarKo vaaTlao. itcyaaMt malaa snaana krta yaoNyaasaarKo haoto. ihmaalaya caZUna jaaNao
ASa@yaÂ samaudàt bauDNyaacaI QaastI AsatoÂ pNa gaMgaocyaa maaMDIvar KuSaala ËIDa kravaIÂ
itcyaavar haoDI KoLvaavaI. gaaoKlyaaMnaI maaJaI baarIk caaOkSaI kolaIÂ eKada ivaVaqaI-
SaaLot navaIna daKla haoNyaasaazI Aalaa mhNajao %yaacaI prIxaa GyaavaI
%yaap`maaNao kaoNaakaoNaalaa BaoTavao¸ ksao BaoTavao to saaMigatlao. maaJao BaaYaNa pahayalaa maaiga¹
ÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖ
µ AQyaaya 3 ¸ Slaaok 35.
puNao SahrI 171
tlao. malaa ka^laojacaI vyavasqaa daKivalaI. vaaTola tovha puna: Aaplyaalaa BaoTNyaasa
saaMigatlao¸ Da^ BaaMDarkraMcaa jabaaba kLivaNyaasa saaMigatlao AaiNa malaa inaraop idlaa.
rajakIya xao~amaQyao jao sqaana gaaoKlyaaMnaI ijavaMtpNaI maaJyaa )dyaat vyaaplao¸ va dohavasaana
Jaalao trI AjaUnahI vyaapUna raihlao Aahot¸ to sqaana dusaáyaa kaoNaIhI pTkavalaolao naahI.
baap jyaap`maaNao maulaalaa BaoTtao¸ %yaap`maaNao ramakRYNa BaaMDarkr malaa BaoTlao.
%yaaMcyaakDo gaolaao %yaa vaoLI dupar JaalaI haotI. ASaa vaoLIhI maI Aaplao kama caalaivalao
haoto¸ hI gaaoYTca dIGaao-VaogaI Saas~&aMnaa ip`ya vaaTlaIÂ AaiNa pxaatIt AQyaxaaba_lacaa
maaJaa Aaga`h eokUna 'd^T\sa [T\¸' 'd^T\sa [T¸' 'baraobar Aaho¸' 'baraobar Aaho' Asao ]d\gaar
sahjaI %yaaMcyaa taoMDavaaTo baahor pDlao.
saMBaaYaNaacyaa AKorIlaa to mhNaalao¸ kI "kaoNaalaahI ivacaarlaot trI to
tumhalaa saaMgatIla¸ kI maI hllaI kaoNa%yaahI rajakIya caLvaLIt Baaga Gaot nasatao. pNa
tumhalaa maI ivanmauK pazvaU Sakt naahI. tumacaI baajaU [tkI KMbaIr Aaho AaiNa tumhI
Gaot AsalaolaI maohnat [tkI vaaKaNaNyaasaarKI Aaho¸ kI maI tumacyaa saBaolaa yaoNyaacao
naaka$ Sakt naahI. ra. iTLk va ra. gaaoKlao yaaMnaa tumhI BaoTlaa ho zIk kolao.
%yaaMnaa saaMgaa¸ kI daonhI pxa baaolaavatIla %yaa saBaolaa maI AanaMdanao yao[-na AaiNa AQyaxapd
svaIkarIna. vaoLocaa p`Sna malaa ivacaarNyaacaI ja$rI naahI. jaao vaoL ]BayapxaaMnaa saaoyaIcaa
vaaTola tao maI svat:laa jauLvaUna Gao[-na." Asao mhNaUna malaa SaabaasakI AaiNa AaSaIvaa-d
yaaMsahIt inaraop idlaa.
yai%kMicat gaajaavaajaa ikMvaa DamaDaOla na krta puNyaacyaa yaa ivaWana va %yaagaI
maMDLIMnaI eka saaQyaa GaramaQyao saBaa BarivalaI AaiNa malaa pirpUNa- pào%saahna do}na inaraop
idlaa.
toqaUna maI madàsalaa gaolaao. madàsa tr hYa-vaoDo hao}na gaolao. baalaasauMdrma\cyaa
gaaoYTIcaa saBaovar KUp pirNaama Jaalaa. maaJao BaaYaNa maaJyaa naohmaIcyaa maanaanao
laaMbalacak Jaalao. sava- Caplaolao haoto. trIhI saBaonao Sabdna\ Sabd laxapUva-k
eoklaa. saBaocyaa AKorIlaa %yaa ihrvyaa puistkovar savaa-Mcyaa ]Dyaa pDlyaa.
madàsamaQyao qaaoDyaa forfaraMsah %yaa puistkocaI dha hjaar p`tIMcaI dusarI
AavaR<aI CapivalaI. %yaaMpOkI baáyaacaSaa p`tI ]DUna gaolyaa¸ pNa dha
hjaaraMcaI ja$r navhtI evaZo malaa idsaUna Aalao. ]%saahacyaa Barat maaJaI ATkL
172 Aa%makqaa
mayaa-doplaIkDo gaolaI. maaJyaa BaaYaNaacaa pirNaama [Mga`jaI baaolaNaaáyaa vagaa-varca Jaalaa

haota. %yaa vagaa-maQaUna ekTyaa madàsa SahraMtUna dha hjaar naklaaMcaI maagaNaI yaoNyaasaarKI
navhtI.
yaoqao malaa maaozyaaMt maaozI madt kO. jaI. prmaoSvarna\ ipllao yaaMcaI JaalaI. to
'madàsa sT^MDD-' cao saMpadk haoto. %yaaMnaI yaa p`Snaacaa caaMgalaa AByaasa kolaa haota.
Aaplyaa Aaîfsaat malaa varcaovar baaolaavaIt AaiNa sallaamasalat dot. 'ihMdU' cao saMpadk
jaI. saubàmhNyama\naahI BaoTlaao haotao. %yaaMnaI AaiNa Da^. sauba`mhNyama\naI pUNa- sahanauBaUtI
dSa-ivalaI. pNa jaI. prmaoSvarna\ ipllao yaaMnaI tr malaa yaa kamaasaazI Aaplyaa
vat-maanap~acaa vaaTola tovaZa ]pyaaoga krNyaacaI mauBaa idlaI AaiNa maI itcaa BarpUr
fayadahI Gaotlaa. saBaa pacyaaPpa ha^lamaQyao JaalaI AaiNa Da^. sauba`mhNyama\ AQyaxa haoto
Asao malaa smarNa Aaho.
madàsamaQyao malaa AnaokaMkDUna pòma va ]%saah hI [tkI AnauBavaavayaasa
imaLalaI¸ kI jarI toqao savaa-Mbaraobar mau#yat: [Mga`jaItca baaolaavao laagao trIhI malaa
GarcyaasaarKo vaaTlao. pòma ksalyaahI baMQanaaMnaa jaumaanaIt naahI.
29. 'lagao c a prt ifra'

madàsahUna klak<yaalaa gaolaao. klak<yaamaQyao maaJyaa ADcaNaIMnaa paravar
raihlaa naahI. toqao gaòT [-sTna- ha^Tolaat ]trlaao. kaoNaacaI AaoLK naahI¸ doK naahI.
ha^Tolaat 'DolaI Toilagaàf' cao pìtinaQaI ima. elarqaa^p- yaaMcaI AaoLK JaalaI. to baMgaala
@labamaQyao rahat Asat. toqao yaoNyaaba_la %yaaMnaI malaa inamaM~Na idlao. %yaa vaoLI %yaaMnaa
maaihtI navhtI¸ kI ha^Tolaacyaa idvaaNaKanyaat kaoNaahI ihMdI [samaalaa Gao}na jaata yaot
nasao. maagaUna %yaaMnaa yaa pìtbaMQaacaI maaihtI imaLalaI. mhNaUna to malaa Aaplyaa KaolaIt
Gao}na gaolao. ihMdI laaokaMba_la sqaainak [Mga`ja laaokaMnaa vaaTNaaáyaa yaa itrskaraba_la
%yaaMnaa vaa[-T vaaTlao. malaa idvaaNaKaNyaaMt Gao}na na gaolyaaba_la %yaaMnaI maafI maaigatlaI.
'baMgaalacao dova' saurond`naaqa baanajaI-Mnaa tr BaoTayacao haotoca. %yaaMnaa
jaa}na BaoTlaao. maI gaolaao %yaa vaoLI %yaaMcyaapaSaI [trhI maMDLI BaoTNyaasaazI
AalaolaI haotI. to mhNaalao¸ "tumacyaa kamaakDo laaokaMcao laxa vaoQaNaar naahI¸
ASaI malaa QaastI vaaTto. tumhI pahataca naa¸ kI yaoqaohI kahI kmaI ivaTMbanaa naahIt.
'lagaoca prt ifra' 173
trIhI tumhI hao[-la tovaZo kravaoca. yaa kamaI tumhaMlaa maharajaMacaI madt paihjao. ibàiTSa
[MiDyana A^saaoisaeSanacyaa pìtinaQaIMnaa BaoTa. rajaa sar PyaarImaaohna maukjaI- va maharajaa
TagaaoraMnaa BaoTa. to ]darvaR<aIcao Aahot¸ AaiNa saava-jainak kayaa-t BarpUr Baaga
Gaotat." maI yaa gaRhsqaaMnaa BaoTlaao¸ pNa %yaaMcyaakDo maaJao saMQaana jauLlao naahI, daoGaaMnaIhI
saaMigatlao¸ "klak<yaamaQyao jaahIr saBaa BarivaNao saaopo kama naahI. pNa krayacaIca
Asaola¸ tr puYkLsaa AaQaar sauroMd`naaqa baanajaI-Mvar Aaho."
maaJyaa ADcaNaI yaoqaoca qaaMbalyaa naahIt. 'AmaRtbaJaar pi~ko' cyaa Aaîfsaat
gaolaao. toqaohI malaa jao gaRhsqa BaoTlao %yaaMcaI klpnaa maI kaoNaI trI ]pTsauMByaa Aaho ASaI
Jaalyaacao idsalao. 'vaMgavaasaI' nao tr h_ kolaI. malaa ek tasaBar basavaUna zovalao.
saMpadkmahaSaya [tr laaokaMbaraobar baaolatÂ to laaok AapaplaI kamao AaTpUna jaat. pNa
saMpadkmahaSaya maaJyaakDo ZuMkUnahI pahat naa. ek tasaBar vaaT pahUna maI maaJaa ivaYaya
kaZlaaÂ tovha to mhNaalao¸ "AamacyaapuZo iktI kamao pDlaI Aahot tumhalaa idsat naahIÆ
tumacyaasaarKo iktI trI laaok AamacyaakDo yaot Asatat. tumhI rsta Qaravaa¸ hoca baro.
Aamhalaa tumacaI kma-kqaa eokayacaI naahI." malaa kahI vaoL du:K tr vaaTlao¸ pNa
saMpadkacaI dRYTIhI maI samajaU Saklaao. 'vaMgavaasaI' caI #yaatI eoklaIca haotI.
saMpadkaMkDo laaok ekamaagaUna ek yaot jaat haoto¸ to malaa idsat haoto. to sava- %yaaMcyaa
AaoLKIcao. %yaaMcao vat-maanap~ naohmaI Bargacca Barlaolao rahat Asao. dixaNa AaiÍkocao
naaMva pNa %yaa vaoLI @vaicat eokU yaot Asao. raoja navao laaok Aapaplao du:K puZo maaMDayalaa
yaot rahaNaarca. drokalaa svat:cao du:K tovaZo maaozo vaaTt Asato. pNa saMpadkajavaL
Asalyaa du:iKtaMcaa naohmaI qavaaca Asaayacaa. tao ibacaara iktIkaMcao mhNaUna eokUna Gao[-
laÆ iSavaaya du:KI maaNasaalaa saMpadkacao saamaqya- mhNajao kovaZo AfaT Asaola Asao vaaTt
Asato. saMpadk svat: puro jaaNaUna Asatao kI¸ AaplaI sa<aa Aaplyaa kcaorIcyaa
]MbaáyaaplaIkDo paocat nasaola.
maI htaSa Jaalaao naahIÂ [tr saMpadkaMnaa BaoTNyaacao caalaU zovalao. maaJyaa
irvaajaanau$p [Mga`jaaMnaahI BaoTlaao. 'sToT\sa\mana\' AaiNa '[MiglaSamana\' yaa daoGaaMnaahI
dixaNa AaiÍkocyaa p`Snaacao mah<va samajat haoto. %yaaMnaI laaMbalacak maulaaKtI
Caplyaa. '[MiglaSamana\'cyaa ima. saaM^MDsa-naI malaa Aaplaasaa kolaa. %yaaMcyaa
Aaîfsaacaa va vat-maanap~acaa ]pyaaoga krNyaacaI malaa mauBaa imaLalaI.
svat:cyaa Aga`laoKat du$s%yaa krNyaacaIhI %yaaMnaI malaa maaokLIk idlaI. AamacyaamaQyao
174 Aa%makqaa
snaoh jamalaa mhTlao¸ trI AitSayaao@tI haoNaar naahI. %yaaMnaI hao[-la tI madt malaa
krNyaacao vacana idlao. maI prt dixaNa AaiÍkolaa gaolyaanaMtrhI svat:laa p~o
pazivaNyaasa malaa saaMigatlaoÂ AaiNa AaplyaakDUna hao[-la tovaZo k$ Asao AaSvaasana
idlao. malaa puZo idsaUna Aalao¸ kI %yaaMnaI ho vacana AxarSa: paLlaoÂ AaiNa %yaaMcaI p`kRtI
ibaGaDlaI %yaa vaoLopya-Mt %yaaMnaI maaJyaaSaI p~vyavahar caalaU zoivalaa. maaJyaa AayauYyaaMt
ASaa táhocao Anapoixat snaohsaMbaMQa Anaokda jamaUna Aalao Aahot. ima. saa^MDsa-naa maaJyaa
baabatIt jao AavaDlao to AitSayaao@tIcaa ABaava AaiNa sa%yaprayaNata. %yaaMnaI maaJaI
ksaUna ]laTtpasaNaI kolaI haotI. %yaava$na %yaaMnaa idsalao¸ kI dixaNa AaiÍkotIla gaaoáyaa
laaokaMcaI baajaU ina:pxapatpNao maaMDNyaacyaa kamaI AaiNa daonhI baajaUMcaI tulanaa krNyaacyaa
kamaI maI nyaUna zovalao navhto.
svat:cyaa AnauBavaava$na maI saaMgaU Saktao¸ kI iva$w pxaalaa nyaaya idlyaanao
Aaplyaalaa nyaaya lavakr imaLtao.
ASaa táhonao malaa Anapoixat madt imaLalyaamauLo klak<yaamaQyaohI jaahIr saBaa
BarivaNyaacaI AaSaa vaaTU laagalaI haotI. [t@yaat DrbanahUna tar AalaI¸ "pala-maoMT
jaanaovaarIt BarNaarÂ lagaoca prt ifra."
mhNaUna maI vat-maanap~at ek p~ pìsaw k$na %yaat tabaDtaoba inaGaUna
jaaNyaacyaa karNaacaa Kulaasaa kolaa AaiNa klak<aa saaoDlao. AaiNa pihlyaaca baaoTInao
maaJyaa jaaNyaacaI vyavasqaa krNyaaba_la dada AbadullaaMcyaa mauMba[-tIla ejaMTalaa tar
kolaI. dada AbadullaaMnaI svat: 'kUrlaMD' naaMvaacaI AagabaaoT ivakt GaotlaI haotI.
tIva$na malaa va maaJyaa kuTuMbaalaa maaoft Gao}na jaaNyaacaa %yaaMnaI Aaga`h Qarlaa. maI
%yaacaa saaBaar svaIkar kolaa¸ AaiNa iDsaoMbarcyaa sau$vaatIlaa 'kUrlaMD' maQaUna maaJaI
Qama-p%naI¸ daona maulagao AaiNa maaJyaa svaga-sqa maovhNyaaMcaa ekulata ek maulagaa yaaMnaa Gao}na
dixaNa AaiÍkolaa dusaáyaaMda jaaNyaasaazI inaGaalaao. yaa baaoTIbaraobar dusarI ek baaoT
'naadorI' sauwa Drbanalaa jaaNyaasaazIca sauTlaI. itcao ejaMT dada Abadullaa haoto. daonhI
baaoTIt imaLUna AazSaocyaa Aasapasa p^saoMjar Asaavaot. %yaapOkI AQao-¹AiQak T/ansavaalalaa
jaaNaaro haoto.
KMD 3 ra
1. tu f anaacaI pU v a- i canho
kuTuMbaasahIt samaud`p`vaasa maI ha p`qamaca krIt haotao. maI Anaok vaoLa ilaihlao
Aaho¸ kI ihMdU laaokaMmaQyao ivavaah baalavayaaMt haot AsalyaamauLo AaiNa maQyama vagaa-cyaa
kuTuMbaamaQyao bahuQaa navara iSaklaolaa AaiNa baayakao inarxar ASaI isqatI AsalyaamauLo
pitp%naIcyaa jaIvanaamaQyao tfavat pDto¸ va ptIlaa p%naIcaa iSaxak banaavao laagato. malaa
maaJyaa Qama-p%naIcyaa va maulaaMcyaa paoYaaKacaI tsaoca KaNyaaipNyaacyaa va baaolaNyaacaalaNyaacyaa
pwtIcaI kaLjaI GyaavaI laagat haotI. %yaaMnaa rItBaat iSakavaavayaalaa paihjao haotI.
ik%yaok gaaoYTI Aazvalyaa mhNajao malaa AjaUnahI hsaU yaoto. ihMdU p%naIcyaa dRYTInao
pitprayaNata haca sava-EaoYz Qama-Â ihMdU ptI svat:laa p%naIcaa [-Svar samajatao. Aqaa-t\
ptI naacavaIla tsao p%naInao naacalao paihjao.
jyaa kaLasaMbaMQaI maI ilahIt Aaho %yaa kaLI maaJaI ASaI samajaUt haotI kI¸
sauQaarlaolyaa laaokaMt AaplaI gaNanaa vhayalaa paihjao Asaola¸ tr Aaplaa baa(acaar Sa@ya
taopya-Mt yauraoipyana laaokaMSaI jauLta Asalaa paihjao. Asao kolyaanaoca AaplaI Cap
pDNaarÂ AaiNa Cap pDlyaaiSavaaya doSasaovaa saaQaayacaI naahI.
yaasaazI p%naIcaa AaiNa maulaaMcaa paoSaaK maIca psaMt kolaa. maulao
kazovaaDI bainayao mhNaUna najarot BaravaI ho ksao baro vaaTolaÆ parSaI ho ihMdI
laaokat AiQakat AiQak sauQaarlaolao. mhNaUna jaoqao yauraoipyana paoYaaKacao
AnaukrNa krNao Ayaaogya vaaTlao¸ toqao parSaI paoYaaKacao kolao. p%naIsaazI saaDyaa
parSaI baayaa vaaprtat¸ tsalyaa GaotlyaaÂ maulaaMsaazI parSaI kaoT¹paTlaaoNaI
Gaotlyaa. savaa-Mnaa payamaaojao baUT tr paihjaotca. p%naIlaa¸ %yaap`maaNoaca maulaaMnaa¸
daonhI vastU ik%yaok maihnao AavaDt naa. baUT laagat¸ payamaaojyaaMnaa GaaNa
sauTo¸ paya saujat. yaa ADcaNaIMvar maaJyaajavaL p`%yau<aro tyaar Asat.
]<aracyaa samap-kpNaapoxaaMhI hukmaaMcao baL jaast haotoca naaÆ Aqaa-t p%naInao va maulaaMnaI
175
176 Aa%makqaa
naa[laajaastva paoYaaKatIla forfaraMcaa svaIkar kolaa. itt@yaaca naa[laajaanao va AiQak

kMTaLyaainaSaI jaovatanaa saurIkaTyaaMcaa ]pyaaoga sau$ kolaa. maaJaa maaoh jaovha dUr Jaalaa¸
tovha prt %yaaMnaI maaojao¸ baUT va saurIkaTa yaaMcaa %yaaga kolaa. forfar jyaap`maaNao
du:Kkark Jaalaa %yaap`maaNao ekda saMvaya pDlyaanaMtr %yaacaa %yaagahI du:Kkark Jaalaa.
pNa Aata malaa idsat Aaho¸ kI sauQaarNaocaI kat TakUna idlyaamauLo Aamhalaa savaa-Mnaaca
hlako vaaTU laagalao Aaho.
yaaca AagabaaoTImaQyao [tr AaPt va AaoLKIcaI maMDLIhI haotI. %yaaMcyaa
%yaacap`maaNao DokvarIla [tr ]ta$Mcyaa inakT sahvaasaat maI yaot Asao. AiSalaacaI¸
AaiNa %yaahUnahI ima~acaI AagabaaoT¸ %yaamauLo GarcyaasaarKo vaaToÂ AaiNa malaa sagaLIkDo
maaokLopNao ihMDayalaa imaLo.
AagabaaoT maQyao baMdro kolyaaKorIja naataLlaa jaayacaI haotI¸ %yaamauLo f@t
Azra idvasaaMcaa p`vaasa haota. paocalyaabaraobar Aamacyaavar kaosaLNaaáyaa tufanaacaI
pUva-saUcanaa doNyaasaazIca jasao kaya¸ Aamhalaa paocaayalaa tIna¹caar idvasa iSallak haoto¸
[t@yaat samaudàmaQyao jaaoracao vaadL Jaalao. yaa dixaNaokDIla p`doSaamaQyao iDsaoMbarcyaa
idvasaaMt ]nhaLa va pa}sa Asatao. %yaamauLo dixaNa samaudàmaQyao yaa idvasaaMt lahana maaozI
tufanao haoNaarca. yaa vaoLcao vaadL [tko jaaoracao haoto AaiNa [tka vaoLpya-Mt caalalao¸
kI ]ta$McaI pacaavar QaarNa basalaI.
%yaa vaoLcao dRSya gaMBaIr haoto. saMkTapuZo sava- ek hao}na gaolao. Baod ivasa$na
gaolao. [-Svaracaa mana:pUva-k QaaMvaa k$ laagalao. ihMdu¹mausalamaana sava- ek~ hao}na
[-Svaracao smarNa k$ laagalao. kaoNaI navasa baaolalao. kPtanahI savaa-Mbaraobar imasaLlaoÂ
AaiNa savaa-Mnaa QaIr do}na mhNaalao¸ kI tufana tIva` mhNaNyaajaaogao Aaho Kro. trI pNa
yaahUnahI BayaMkr tufanaaMcaa Aaplyaalaa AnauBava Aalaolaa Aaho. AagabaaoT majabaUt Asaola
tr sahsaa bauDt naahI. ]ta$Mnaa %yaaMnaI ASaa táhonao puYkL saaMigatlao. pNa tovaZyaanao
]ta$Mcao ica<a qaaáyaavar yao[- naa. AagabaaoTItUna Aavaaja tr Asao inaGat kI¸ jaSaI kaya
[t@yaatca kuzo trI maaoDNaar¸ [t@yaatca Baaok pDNaar. holakavao tr Asao Ka[- kI¸
jaNaU kaya [t@yaaca ]laqaUna pDNaar Asao vaaTo. Dokvar kaoNaI rahaNaar trI ksacaoÆ
'[-Svar zovaIla tsao raihlao paihjao' yaaKorIja dusaro ]d\gaar eokU yaot navhto.
malaa Asao Aazvato kI¸ ASaa táhocyaa icaMtomaQyao caaovaIsa tasa laaoTlao
Asaavaot. AKorIlaa vaadL Samalao. saUya-naarayaNaanao dSa-na idlao. kPtana mhNaalaa¸
"tufana AaTaoplao."
tufana 177
laaokaMcyaa caoháyaavarIla icaMta dUr JaalaI va %yaabaraobarca [-SvarhI lauPt Jaalaa.

maR%yaucao Baya dUr haotaca KaNaoipNao¸ gaaNaobajaavaNao sau$ Jaalao. maayaocao AavarNa prt vyaapUna
raihlao. namaaja¸ Bajana vagaOro baMd pDlaI navhtI. pNa tufanaacyaa vaoLI %yaamaQyao jao
gaaMBaIya- haoto¸ to Aata raihlao naahI²
pNa yaa tufanaanao ]ta$MSaI malaa ekjaIva k$na saaoDlao. malaa tufanaacao Baya
vaaTlao naahI¸ ikMvaa kmaIt kmaI vaaTlao Asao mhNaNyaasa hrkt naahI. javaL javaL
[tpt tufanaacaa malaa pUvaI-hI AnauBava haota. malaa AagabaaoT laagat naahIÂ BaaovaL yaot
naahIÂ %yaamauLo maI inaQaa-stpNao ]ta$MmaQyao if$ Sakt Asao¸ %yaaMnaa QaIr do} Sakt Asao
AaiNa kPtanaacao inaraop kLvaIt Asao. ho snaohbaMQana puZo malaa far ]pyaaogaI pDlao.
AamhI 18 ikMvaa 19 iDsaoMbar raojaI Drbana baMdrI naaMgar Taklaa. 'naadorI'
%yaaca idvaSaI paocalaI.
Káyaa tufanaacaa AnauBava AjaUna puZoca yaavayaacaa haota.
2. tu f ana
iDsaoMbarcyaa 18 tarKocyaa saumaarasa daonhI baaoTIMnaI naaMgar Taklao. dixaNa

AaiÍkocyaa baMdramaQyao ]ta$Mcyaa AaraogyaacaI ksaUna tpasaNaI haoto. vaaTot kaoNaalaa
saaMsaiga-k raoga laagalaa Asaola¸ tr %yaalaa ivaTaLat ¹ @vaarMTa[namaQyao ¹ basaivatat.
AamhI mauMba[-hUna inaGaalaao tovha toqao Plaoga caalaUca haota. %yaamauLo Aamhalaa ivaTaLat
pDNyaacaI qaaoDIbahUt BaItI haotIca. baMdrat naaMgar Taklyaavar p`qama baaoTIlaa ipvaLa
baavaTa ]Baaravaa laagatao. Da^@TrcaI tpasaNaI AaTaoplyaanaMtr Da^@Tr maaokLIk do[-la¸
tovha ipvaLa baavaTa ]trivatat. magaca ]ta$Mcyaa AaPtoYTaMnaa vagaOro AagabaaoTIvar
yaoNyaacaI prvaanagaI imaLto.
iSars%yaap`maaNao Aamacyaa baaoTIvarhI ipvaLa baavaTa fDklaa. Da^@Tr Aalao.
tpasaNaI k$na paca idvasaaMcaa ivaTaL paDNyaat Aalaa¸ karNa kI Plaogacao jaMtU tovaIsa
idvasaaMpya-Mt pirNaama k$ Saktat¸ ASaI %yaaMcaI samajaUt haotIÂ AaiNa mhNaUna %yaaMnaI
mauMba[- saaoDlyaapasaUna tovaIsa idvasaaMpya-Mt AagabaaoTIMnaa ivaTaLat basaivaNyaacao zrivalao.
Aa.¹12
178 Aa%makqaa
pNa yaa ivaTaLacyaa hukumaaMtIla hotU Aaraogya evaZaca navhta. Aamhalaa

maaGaaro GaalaivaNyaacaI caLvaL DrbanamaQaIla gaaoáyaa naagairkaMnaI caalaivalaI haotI. hohI yaa
hukUmaacao ek karNa haoto.
dada AbadullaaMkDUna Sahrat caalalaolyaa yaa caLvaLIcaI maaihtI Aamhasa
imaLt haotI. gaaoro laaok ekahUna ek jaMgaI saBaa krIt haoto. dada AbdullaaMnaa Qama@yaa
dot. %yaaMnaa AamaIYahI daKivalao. dada AbadullaaMnaa Qama@yaa dot. %yaaMnaa AamaIYahI
daKivalao. dada AbadullaaMnaI daonhI baaoTI prt vaLivalyaa¸ tr %yaaMnaa nauksaana Ba$na
doNyaasa gaaoro laaok tyaar haoto. dada Abadullaa kaoNaacyaa Qama@yaaMnaa dad doNaaro navhto.
yaa poZIvar Abdula krIma hajaI Aadma ho haoto. %yaaMnaI pìt&a kolaI kI vaaTola to
nauksaana saaosaavao laagalao trI baaoTI baMdrat AaNaayacyaa AaiNa ]ta$Mnaa ]t$na Gyaayacao.
malaa %yaaMcaI saivastr p~o yaot. saudOvaanao yaaca vaoLI marhUma manasauKlaala ihralaala naaJar
malaa BaoTNyaasaazI Drbanalaa yao}na daKla Jaalao haoto. to huSaar AaiNa baha_r haoto.
%yaaMnaI laaokaMnaa rast sallaa idlaa. vakIla ima. laa^Tna\ haoto. tohI tsaoca baha_r haoto.
%yaaMnaI gaaoáyaa laaokaMcao vat-na gaOr zrivalao¸ AaiNa Aamacyaa laaokaMnaa yaa vaoLI jaao sallaa
idlaa tao vakIla yaa naa%yaanao fI Gao}na navho¸ tr ek saccao ima~ mhNaUna idlaa.
ASaa táhonao DrbanamaQyao WMW yauw jauMpUna raihlao. eka baajaUlaa maUzBar garIba
baapDo ihMdI laaok AaiNa %yaaMcao hatacyaa baaoTaMvar maaojaNyaa[tko [Mga`ja ima~Â dusaáyaa
baajaUlaa d`vyabaL¸ baahubaL¸ ivaVabaL AaiNa saM#yaabaL yaaMnaI pirpUNa- Asao gaaoro. %yaa
balavaana pìtpxaalaa sa<aabaLhI imaLalaoÂ karNa kI naataLcyaa sarkarnao %yaaMnaa ]GaDpNao
madt kolaI. ima. h^rI eskMba p`QaanamaMDLat haoto¸ AaiNa toqaIla kto-Qat-o haoto. %yaaMnaI
yaa maMDLIMcyaa saBaomaQyao ]GaDpNao Baaga Gaotlaa.
Aqaa-t Aamacyaa ivaTaLalaa f@t Aaraogyaacao inayamaca karNaIBaUt Jaalaolao
navhto. ksaohI k$na ejaMTalaa ikMvaa ]ta$Mnaa QaakdpTSaa daKvaUna Aamhalaa vaaTolaa
laavaayacao haoto. ejaMTalaa QamakI imaLalaIca haotI. Aata Aamhalaa Qama@yaa yao}
laagalyaa. "tumhI maaGaaro gaolaa naahI¸ tr tumhalaa dyaa-t bauDvaUna TakNyaat yao[-la.
maaGaaro gaolaa tr tumhalaa prt jaaNyaacao BaaDohI imaLNyaacaa saMBava Aaho." maI ]ta$MmaQyao
KUp ifrlaao. %yaaMnaa QaIr idlaa. 'naadorI' varIla ]ta$MnaahI QaOya- QarNyaaba_la inaraop
pazivalao. ]ta$ SaaMt raihlao¸ va %yaaMnaI ihMmat daKivalaI.
tUfana 179
]ta$Mcyaa manaaorMjanaasaazI AagabaaoTIvar krmaNaukIcao kaya-Ëma yaaojaNyaat yaot

Asat. naataLcao idvasa Aalao. kPtanaanao %yaa p`saMgaI pihlyaa vagaa-cyaa ]ta$Mnaa
maojavaanaI idlaI. ]ta$MmaQyao mau#yat: maI AaiNa maaJao kuTuMba hIca haotao. Baaojanaa<ar
BaaYaNao vhayacaIca. maI paScaa%ya sauQaarNaosaMbaMQaI BaaYaNa kolao. ha p`saMga gaMBaIr BaaYaNaacaa
navho ho malaa kLt haoto. pNa dusaáyaa ivaYayaavar baaolaNyaasaarKI maaJaI isqatI navhtI.
qa+amaskrImaQyao maI Baaga Gaot haotaoÂ prMtu maaJao mana DrbanamaQyao caalalaolyaa laZyaamaQyaoca
gauMtUna raihlao haoto.
karNa kI yaa hullaDIcaa mau#ya raoK maaJyaavarca haota. maaJyaavar daona
Aaraop haoto :
1. maI ihMdusqaanaat naataLvaasaI gaaoáyaa laaokaMcaI inaraQaar naalastI kolaI.
2. naataL pàMt ihMdI laaokaMnaI Ba$na TakNyaacaa maaJaa [rada haotaÂ AaiNa
%yaasaazI mau_ama naataLmaQyao vasaivaNyaasaazI maI 'kUrlaMD' va 'naadorI'
baaoTItUna ihMdI laaokaMnaa Ba$na AaNalao haoto.
malaa maaJyaa jabaabadarIcaI jaaNaIva haotI. maaJyaamauLo dada Abadullaa maaozyaa
nauksaanaIt Aalao haoto. ]ta$Mcao jaIva Qaao@yaat haoto AaiNa baraobar svat:cyaa kuTuMbaalaa
AaNaUna %yaanaahI maI saMkTat laaoTlao haoto.
tqaaip maI pUNa- inarpraQaI haotao. naataLat yaoNyaacaI maI kaoNaalaaca Bar idlaI
navhtI. 'naadorI' varIla ]ta$Mnaa maI AaoLKt navhtao. 'kUrlaMD' varIla maaJyaa daona¹tIna
naatlagaaMplaIkDo SaokDao ]ta$McaI naavaogaavaohI malaa maahIt navhtI. maI ihMdusqaanaat
naataLcyaa gaaoáyaaMivaYayaI ek AxarhI Asao baaolalaao naahI kI jao maI Agaaodrca naataLmaQyao
baaolalaao navhtaoÂ AaiNa maI baaolalaao %yaacyaa samaqa-naaqa- maaJyaapaSaI BarpUr puravaa haota.
mhNaUna naataLcao gaaoro jyaa saMsk%aImaQyao vaaZlao haoto¸ jyaa saMskRtIcao
to pìtinaQaI AaiNa purskto- haoto¸ %yaa saMskRtIba_la malaa ikLsa vaaTU laagalaI.
to ivacaar maaJyaa manaat GaaoLt haoto¸ %yaamauLo %yaasaMbaMQaIcaoca ivacaar maI
%yaa lahanaSaa saBaopuZo maaMDlao AaiNa EaaotRvagaa-nao to sahna kolao. maI jyaa
Baavanaonao maaMDlao %yaaca Baavanaonao kPtanaaidkaMnaI %yaaMcao ga`hNa kolao. %yaa
ivacaaraMva$na %yaaMcyaa jaIvanaamaQyao kahI forfar pDlaa kI naahI to malaa maahIt
naahI. pNa yaa BaaYaNaanaMtr maaJao kPtana va [tr Amaladar yaaMbaraobar saMskRtIsaMbaMQaI
180 Aa%makqaa
baaolaNao Jaalao¸ %yaaMt paScaa%ya saMskRtIcaa maI mau#yat: ihMsak mhNaUna inado-Sa kolaa AaiNa
pUvao-kDIla saMskRtIcaa AihMsak mhNaUna. p`SnakaraMnaI maaJao isawaMt malaaca laagaU kolao.
bahuQaa kPtanaanaoca ivacaarlao :
"QamakI dot Aahot %yaap`maaNaoca jar %yaaMnaI tumhaMlaa duKapt kolaI¸ tr
tumacyaa AihMsaocyaa isawaMtacaI tumhI kSaI kaya AMmalabajaavaNaI kralaÆ"
maI jabaaba idlaa¸ "malaa ]maod Aaho¸ kI %yaaMnaa xamaa krNyaacaI AaiNa
%yaaMcyaavar kama na caalaivaNyaacaI ihMmat va bauwI [-Svar malaa do[-la. AajahI maaJaa
%yaaMcyaavar raoYa naahI. %yaaMcyaa A&anaaba_la¸ %yaaMcyaa saMkuicat dRYTIba_la malaa Kod
vaaTtao. to jao mhNat Aahot va krIt Aahot to rast Aaho Asao %yaaMnaa KraoKrIca
vaaTt Aaho¸ ASaI maaJaI samajaUt Aaho. Aqaa-t malaa raoYa vaaTNyaacao karNaca naahI."
p`Snakar hsalaa. maaJao mhNaNao %yaalaa Kroca vaaTlao nasaavao.
ASaa táhonao Aamacao idvasa caalalao haoto va ekapuZo ek laaMbat haoto. ivaTaL
saMpNyaacaI maudt AKorpya-t na@kI JaalaI naahI. %yaa Ka%yaacyaa Amaladaralaa ivacaaravao
tr tao mhNao¸ "hI gaaoYT maaJyaa AiQakaracyaa baahorcaI Aaho. sarkar malaa hukUma krIla
tovha maI ]t$ doNaar."
SaovaTI ]ta$Mvar va maaJyaavar inavaa-NaIcaa Kilata Aalaa. daoGaaMnaahI
pàNaaMvarIla Qaao@yaacaI QamakI doNyaat AalaI haotI. daoGaaMnaahI naataLcyaa baMdrat
]trNyaacyaa svat:cyaa h@kaba_la ilaihlao¸ AaiNa vaaTola to saMkT Aalao trI %yaa
h@kalaa icakTUna rahNyaacaa Aaplaa inaScaya jaahIr kolaa.
AKorIsa tovaIsa idvasaaMnaI¸ mhNajao 13 jaanaovarI 1897 raojaI¸ AagabaaoTIlaa
maaokLIk imaLalaI AaiNa ]ta$Mnaa ]trNyaacaa hukUma baahor pDlaa.
3. ksaao T I
AagabaaoT Qa@@yaalaa laagalaI. ]ta$ ]trlao. pNa maaJyaa baabatIt ima.
eskMbanaI kPtanalaa kLivalao haoto ¸ kI "gaaMQaIMnaa va %yaaMcyaa kuTuMbaalaa saayaMkaLI
]trvaa. %yaaMcyaaiva$w gaaoro laaok far icaDlao Aahot¸ va %yaaMcaa jaIva Qaao@yaat Aaho.
Qa@@yaavarIla saupirMToMDMT T^Tma %yaaMnaa saMQyaakaLI Gao}na jaatIla."
kPtanaanao %yaa inaraopacaI malaa Kbar idlaI. maI %yaap`maaNao kbaUla kolao. pNa
ha inaraop imaLalyaalaa AQaa- tasahI Jaalaa nasaola [t@yaat ima. laa^Tna Aalao AaiNa
kPtanaakDo jaa}na mhNaalao¸ "jar ima. gaaMQaI maaJyaabaraobar yaayalaa tyaar AsatIla¸ tr
maI %yaaMnaa svat:cyaa jabaabadarIvar Gao}na jaa} [icCtao. baaoTIcyaa ejaMTacaa vakIla yaa
naa%yaanao maI tumhalaa saaMgatao¸ kI ima. gaaMQaIMsaMbaMQaI jaao inaraop tumhalaa imaLalaa Aaho¸
%yaatUna tumhI mau@t Aaha." kPtanaalaa yaap`maaNao saaMgaUna ima. laa^Tna maaJyaakDo Aalao¸
AaiNa maaJaopaSaI puZIla Aqaa-nao baaolalao : "jar tumhalaa ijavaacaI BaItI vaaTt nasaola¸ tr
maaJaI [cCa Aaho¸ kI imasaosa\ gaaMQaI va maulao yaaMnaI gaaDItUna $stumajaI SaozkDo jaavao AaiNa
tumhI va maI rajars%yaanao caalat jaavao. tumhI AMQaar pDlyaanaMtr gaupcaUp Sahrat iSaravao
ho malaa ibalakula AavaDt naahI. malaa vaaTto¸ kI tumacyaa kosaalaahI Qa@ka laagaNaar
naahI. Aata sava-~ SaaMtta Aaho. gaaoro laaok sava- Aapaplyaa izkaNaI inaGaUna gaolao
Aahot. pNa kahI Asalao¸ trI tumhI lapUna p`vaoSa k$ca nayao Asaa maaJaa AiBapàya
Aaho."
maI kbaUla Jaalaao. maaJaI Qama-p%naI va maulao gaaDItUna $stumajaI SaozkDo gaolaI
AaiNa sauK$p paocalaI. maI kPtanaacaa inaraop Gao}na ima. laa^Tnabaraobar ]trlaao.
$stumajaI Saozcao Gar saumaaro daona maOla AMtravar Asaavao.
AamhI AagabaaoTItUna ]trlaao taoca ik%yaok paoraMnaI malaa AaoLKUna
kaZlao¸ AaiNa "gaaMQaI¸ gaaMQaI" Asaa pukara kolaa. lagaoca daona¹caar [sama
jamalao AaiNa AaorDa maaozyaanao sau$ Jaalaa. jamaava maaoza haoNaar Asao
idsataca ima. laa^Tna\naI irxaa maagaivalaI. malaa itcyaat basaNao kQaIhI AavaDt nasao.
ÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖ
µpiriSaYT 1 paha.
181
182 Aa%makqaa
ha maaJaa pihlaaca AnauBava haoNaar haota. pNa paoro ksalaI basaU dotatÆ %yaaMnaI
irxaavaalyaalaa QamakI idlaI¸ tovha tao caalata Jaalaa.
AamhI puZo caalalaao. jamaava vaaZt caalalaa. caaMgalaI gadI- JaalaI. pihlyaa
p`qama %yaa jamaavaanao malaa ima. laa^Tna\pasaUna vaogaLa paDlaa. maga maaJyaavar QaaoMDyaaMcaa va
kuja@yaa AMDyaaMcaa vaYaa-va sau$ Jaalaa. ekanao maaJaI pgaDI ]DvaUna idlaI. laaqaa sau$
Jaalyaa.
malaa GaorI AalaI. maI javaLcyaa GaracaI jaaLI Qa$na dma Kallaa. itqao ]Bao
rahta yaoNyaajaaogao navhtoca. tDako basaU laagalao.
[t@yaat¸ toqaIla paolaIsa saupirMToMDMTcaI baayakao malaa AaoLKIt Asao¸ tI %yaa
rs%yaanaoca caalalaI haotI. malaa pahtaca tI maaJyaa baajaUlaa yao}na ]BaI raihlaI. }na
navhto trIhI itnao AaplaI C~I ]GaDUna QarlaI. %yaamauLo jamaava kahIsaa narma Aalaa.
Aata maar Vayacaa tr imasaosa\ Alao@JaaMDrlaa caukvaUna Vavaa laagaNaar.
yaapUvaI-ca kaoNaI ihMdI t$Na malaa maar basatanaa pahUna paolaIsa zaNyaavar QaavaUna
gaolaa haota. saupirMToMDMT Alao@JaaMDrnaI ek tukDI maaJyaa saBaaovaar rahUna maaJaa bacaava
krNyaasaazI pazivalaI. tI vaoLovar yao}na paocalaI. maaJaa rsta paolaIsa zaNyaava$naca
jaat haota. saupirMToMDMTnaI malaa zaNyaamaQyaoca AaEaya GaoNyaaba_la saucaivalao. maI to
naakarlao AaiNa mhTlao¸ "AaplaI caUk laxaat AalaI¸ kI laaok SaaMt haotIla. maaJaa
%yaaMcyaa nyaayabauwIvar ivaSvaasa Aaho."
%yaa tukDIbaraobar caalaUna maI parSaI $stumajaIMcyaa GarI sauK$p paocalaao. malaa
pazIvar gau_o basalao haoto. r@t Asao ekaca izkaNaI Aalao haoto. baaoTIvarIla Da^@Tr
dadI barjaaor toqaoca haoto. %yaaMnaI malaa ]pcaar caaMgalyaa táhonao kolao.
ASaa táhonao Aat sava- SaaMt haotoÂ pNa baahorcyaa gaaoáyaa laaokaMnaI Garalaa vaoZa
idlaa haota. saUyaa-st hao}na gaolaa. AMQaar pDlaa. hjaarao laaok baahor AaorD krIt
haoto. AaiNa "gaaMQaIlaa Aamacyaa svaaQaIna kra" ASaa táhocyaa AaraoLyaa ]zt hao%yaa.
ekMdr pirisqatI laxaat Gao}na saupirMToMDMT Alao@JaaMDr toqao yao}na paocalao¸ AaiNa
jamaavaalaa Qama@yaaMnaI navho pNa ivanaaod k$na Aava$na Qa$ laagalao.
trI pNa %yaaMnaa AatUna kaLjaI vaaTtca haotI. %yaaMnaI malaa
puZIla AaSayaacaa inaraop pazivalaa : "jar tumhalaa tumacyaa ima~acao Gar va maalama<aa
ksaaoTI 183
AaiNa tumacao kuTuMba yaaMcaa bacaava vhayalaa Asaola¸ tr maI saaMgaona %yaa rItInao tumhI gauPtpNao
yaa GaratUna pLUna gaolao paihjao."
ekaca idvaSaI malaa prspriva$w ASaI daona kamao krNyaacaa p`saMga Aalaa.
pàNaavarIla saMkT jaovha kalpinaksao vaaTt haoto¸ tovha ima. laa^Tna\naI malaa ]GaDpNao
baahor pDNyaacaa sallaa idlaa¸ AaiNa maI tao maanya kolaa. jaovha saMkT p`%yaxa maaJyaa
DaoLyaaMsamaaor ]Bao raihlao¸ tovhaM dusaáyaa ima~anao %yaacyaa ]laT sallaa idlaa AaiNa taohI maI
maanya kolaaÑ maI svat:cyaa pàNaavarIla saMkTalaa Byaalaao¸ kI ima~acyaa pàNaaMvarIla va
maalama<aovarIla saMkTalaa¸ kI itGaaMnaahI¸ to kaoNa saaMgaU SakolaÆ maaJao baaoTIva$na
ihMmatpUva-k KalaI ]trNao AaiNa maagaUna saMkT p`%yaxa ]Bao Jaalao Asata gauPtpNao pLUna
jaaNao yaaogya haoto¸ Asao trI kaoNa inaScayapUva-k saaMgaU SakolaÆ pNa hao}na gaolaolyaa
gaaoYTIba_la ASaa táhocaI cacaa-ca inarqa-k Aaho. JaalaI gaaoYT samajaUna GyaavaI¸ itcyaapasaUna
Gaota yao[-la tao QaDa Gyaavaa¸ evaZyaacaaca ]pyaaoga Aaho. Amauk p`saMgaI Amauk manauYya
kaya krIla ho inaScayapUva-k saaMgataca yaot naahI. %yaacap`maaNao manauYyaacyaa baa(acaarava$na
%yaacyaa gauNaaMcaI AapNa jaI prIxaa krtao tI ApurI va AMdajaIca Asato¸ hI gaaoYT
Aaplyaa laxaat yaoNyaasaarKI Aaho.
ksaohI Asaao¸ pLNyaacyaa tyaarIpuZo Jaalaolyaa jaKmaa maI ivasa$na gaolaao. maI
ihMdI iSapayaacaa paoYaaK caZvalaa. Dao@yaavar kdaicat maar basaola¸ tr %yaapasaUna bacaava
krNyaasaazI iptLocao tbak zovalao AaiNa %yaacyaava$na madàsaI pwtIcaa maaoza foTa
lapoTlaa. baraobar daona iDToi@Tvh haoto. %yaaMpOkI ekanao ihMdI vyaapaáyaacaa paoYaak
kolaaÂ svat:cao taoMD ihMdI maaNasaacyaa taoMDap`maaNao rMgavalao. dusaáyaa [samaanao ksalaa paoYaak
kolaa to Aata malaa smart naahI. AamhI baajaUcyaa gallaItUna javaLcyaa eka dukanaat
iSarlaao¸ AaiNa gaaodamaat rcalaolyaa gaaoNaIMcyaa raSaIva$na AMQaaratlyaa AMQaarat caZUna
jaa}na dukanaacyaa drvaajaanao baahorcyaa GaaoL@yaaMtUna psaar Jaalaao. rs%yaacyaa naa@yaavar
gaaDI ]BaI haotI¸ tIt malaa basavaUna pUvaI-cyaaca ¹ jyaacaa AaEaya GaoNyaaba_la saupirMToMDMT
Alao@JaaMDrnaI saucaivalao haoto %yaa ¹ zaNyaavar to Gao}na gaolao. maI saupirMToMDMT
Alao@JaaMDrcao¸ %yaacap`maaNao gauPt paoilasaaMcyaa AmaladaraMcao ]pkar maanalao.
ASaa táhonao ekIkDUna malaa pLvaUna naot Asata dusarIkDo saupirMToMDMT
Alao@JaaMDr %yaa GaaoL@yaalaa gaaNao saaMgat haoto. %yaa gaaNyaacao BaaYaaMtr Asao :
184 Aa%makqaa
'calaa faMSaI Vayalaa

icaMcaocyaa JaaDavar gaaMQaIlaa.'
jaovha maI sauK$p zaNyaavar paocalyaacaI baatmaI saupirMToMDMTlaa Alao@JaaMDrlaa
imaLalaI¸ tovha to %yaa jamaavaalaa mhNaalao¸ "tumacaI iSakar tr yaa dukanaatUna ijavaainaSaI
pLUna gaolaI." TaoLIMpOkI ik%yaok saMtaplao¸ ik%yaok hsaU laagalaoÂ puYkLaMnaa to Kroca
vaaTonaa.
"tr maga tumacyaaMtUna jyaaMnaa naomaala %yaaMnaa maI Aat Gao}na jaatao. %yaaMnaI
tpasaUna pahavao. jar tumhalaa gaaMQaI saaMpDlaa¸ tr %yaalaa tumacyaa svaaQaIna krIna¸ naahI
saaMpDlaa tr tumhI GarI jaavao. tumhI parSaI $stumajaIMcyaa Garalaa Aaga laavaNaar naahI
ikMvaa gaaMQaIMcyaa baayakapaoraMnaa duKapt krNaar naahI yaaba_la malaa Ka~I Aaho¸"
saupirMToMDMT Alao@JaaMDr mhNaalao.
TaoLInao pìtinaQaI naomalao. pìtinaQaIMnaI TaoLIlaa inaraSaajanak Ahvaala idlaa.
sava-jaNa saupirMToMDMT Alao@JaaMDrcaI samayasaUcakta va caatuya- vaaKaNaIt¸ tr ik%yaokjaNa
daMtAaoz Kat¸ Aapaplyaa GaraoGar gaolao.
marhUma ima. caoMbarlaonanaI maaJyaavar hllaa krNaaraMvar KTlaa caalaivaNyaaba_la
va malaa nyaaya imaLolasao krNyaaba_la tar pazivalaI. ima. eskMbanaI malaa AaplyaakDo
baaolavaUna naolao. malaa Jaalaolyaa duKaptIba_la idlaigarI vya@t kolaI AaiNa mhTlao¸
"tumacyaa kosaalaa Qa@ka laagalaolaa malaa psaMt pDNaar naahI¸ ho tumhI Kro maanaalaca.
ima. laa^Tnacaa sallaa svaIka$na tumhI lagaoca ]t$na jaaNyaacao QaaDsa kolao¸ tsao
krNyaacaa tumhalaa h@k haotaca¸ pNa maaJyaa inaraopalaa maana idlaa Asatat¸ tr ha
du:Kd p`saMga banalaa nasata Aata jar tumhI hllaa krNaaáyaaMnaa AaoLKU Sakala¸ tr
%yaaMnaa pkDUna %yaaMcyaavar kama caalaivaNyaasa maI tyaar Aaho. ima. caoMbarlaonacaIhI tSaI
maagaNaI Aaho."
maI jabaaba idlaa¸ "kaoNaavarhI kama caalavaayacao naahI. hllaa
krNaaáyaaMpOkI ekadaoGaaMnaa kdaicat maI AaoLKU SakonaÂ pNa %yaaMnaa iSaxaa
krvaUna malaa kaya imaLNaarÆ iSavaaya hllaa krNaaraMcaa maI daoYahI kaZIt naahI.
%yaaMnaa Asao BaasaivaNyaat Aalao¸ kI maI ihMdusqaanaat AitSayaao@tI k$na
naataLcyaa gaaoáyaa laaokaMcaI naalastI kolaI. hI gaaoYT %yaaMnaa KrI vaaTlaI
AaiNa to saMtaplao¸ tr %yaat navala kayaÆ Kra daoYa varcyaa laaokaMcaa AaiNa ¸
malaa mhNaU Vala tr¸ tumacaa mhTlaa paihjao. tumhI laaokaMnaa yaaogya maagaa-nao nao}
Sakt haota. pNa tumhI sauwa ra^yaTrcaI tar KrI maanalaI¸ AaiNa maI AitSayaao@tI
SaaMtI 185
kolaI ASaI samajaUt k$na GaotlaI. malaa kaoNaavarca kama caalavaayacao naahI. KrI gaaoYT
baahor AalaI AaiNa laaokaMnaa samajalaI mhNajao %yaaMcaa %yaaMnaaca pScaa<aap hao[-la."
"tr maga tumhI malaa hI gaaoYT ilahUna ValaÆ malaa %yaap`maaNao ima. caoMbarlaonanaa
tar kravaI laagaola. tumhI Gaa[-Gaa[-nao kahI ilahUna Vavao Asao maI mhNat naahI. tumhI
ima. laa^Tnanaa va [tr ima~aMnaa ivacaa$na jao yaaogya vaaTola to kravao¸ ASaI maaJaI [cCa
Aaho. evaZo maa~ maI kbaUla krtao¸ kI jar tumhI hllaa krNaaáyaaMvar kama caalaivalao
naahI¸ tr sava- isqarsqaavar krNao malaa far saaopo jaa[-la¸ AaiNa tumacaI pìtYza tr
Ka~Inao vaaZolaca."
maI jabaaba idlaa¸ "yaa baabatItIla maaJao ivacaar z$na gaolaolao Aahot. malaa
kaoNaavarca kama caalavaavayaacao naahI¸ ha inaScaya AahoÂ %yaaAqaI- maI yaoqaoca tumhalaa ilahUna
Vayalaa tyaar Aaho."
Asao mhNaUna maI yaaogya majakuracao p~ ilahUna idlao.
4. SaaMtI
hllyaanaMtr daona ek idvasaaMnaI jaovha maI ima. eskMbanaa BaoTayalaa gaolaao¸ %yaa
vaoLIsauwa paolaIsa zaNyaavarca haotao. maaJyaabaraobar saMrxaNaasaazI ek daona iSapa[- Asat¸
pNa vaastivak jaovha malaa ima. eskMbakDo naoNyaat Aalao¸ tovha saMrxaNaacaI ja$rI
raihlaI navhtI.
maI ]trlaao %yaaca idvaSaI mhNajao ipvaLa baavaTa ]trtaMxaNaIca 'naataL
A^DvhTa-[Jar' caa pìtinaQaI maaJaI maulaaKt Gao}na gaolaa haota. %yaanao malaa KUp p`Sna
ivacaarlao¸ AaiNa %yaaMcaI ]<aro dotanaa maI ekna\¹ek AaraopaMcao saMpUNa-pNao inarakrNa k$
Saklaao haotao. sar ifraojaSahaMcyaa saUcanaonao ihMdusqaanaat %yaa vaoLI maI ekhI BaaYaNa
ilaihlyaaKorIja idlao navhto. yaa sava- maaJyaa BaaYaNaaMcaa AaiNa laoKaMcaa saMga`h maaJyaapaSaI
haotaca. maI tI %yaalaa idlaI AaiNa SaabaIt k$na idlao¸ kI ihMdusqaanaat maI ASaI ekhI
gaaoYT saaMigatlaI naahI¸ kI jaI AiQak jaaordar SabdaMt dixaNa AaiÍkomaQyao saaMigatlaI
nasaola. maI AsaohI daKvaUna idlao kI¸ 'kUrlaMD' va 'naadorI' varIla ]ta$Mnaa
AaNaNyaaMt maaJao mauLIca AMga navhto. %yaaMcyaapOkI puYkLjaNa jaunaoca haoto¸ AaiNa
186 Aa%makqaa
puYkLsao naataLat rahaNaar navhto¸ tr T/a^nsavaalalaa jaaNaar haoto. %yaa vaoLI naataLat
maMdI haotI. T/a^nsavaalamaQyao puYkL jaast kmaa[- haot Asao. %yaamauLo puYkL ihMdI itkDo
jaaNao psaMt krIt.
yaa KulaaSaacaa¸ %yaacap`maaNao hllaa krNaaáyaaMvar ifyaa-d krNyaacao maI naakarlao
%yaacaa¸ [tka kahI pirNaama Jaalaa¸ kI gaaoáyaa laaokaMnaa Sarma vaaTlaI. vat-maanap~aMnaI
malaa inadao-YaI zrvalaa AaiNa hllaa krNaaáyaaMnaa daoYa idlaa. ASaa táhonao malaa AKorIlaa
laaBaca Jaalaa¸ AaiNa maaJaa laaBa tao kayaa-caa laaBa haota. ihMdI samaajaacaI pìtYza
vaaZlaI AaiNa maaJaa maaga- AiQak sarL Jaalaa.
tIna¹caar idvasaaMt maI Aaplyaa GarI gaolaao¸ AaiNa qaaoD@yaaca idvasaat maaJaI
naohmaIcaI idnacayaa- sau$ JaalaI. varIla p`saMgaamauLo maaJaI vaiklaIhI AiQak caaMgalaI caalaU
laagalaI.
pNa ASaa táhonao ihMdI laaokaMcaI pìtYza vaaZlaI¸ tr %yaabaraobarca
%yaaMcyaaba_lacaa WoYahI vaaZlaa. %yaaMcyaamaQyao dRZtapUva-k JagaDNyaacaI Sa@tI Aaho ASaI
gaaoáyaa laaokaMcaI Ka~I JaalaI¸ va %yaabaraobarca %yaaMcyaaba_lacao BayahI vaaZlao. naataLcyaa
kaOinsalamaQyao daona kayado daKla Jaalao. %yaamauLo ihMdI laaokaMcaI du:isqatI AiQak tIva`
JaalaI. ekamauLo ihMdI vyaapaáyaaMcyaa QaMValaa Qa@ka paocalaa¸ dusaáyaamauLo ihMdI laaokaMcyaa
yaoNyaajaaNyaavar sa@t mayaa-da GaalaNyaat Aalyaa. saudOvaanao mataiQakaracyaa JagaDyaacyaa
vaoLI zrlao haoto¸ kI ihMdI laaokaMiva$w ihMdI mhNaUna kayada krta yaoNaar naahI¸ mhNajao
kayaVamaQyao rMgaBaod ikMvaa jaaitBaod Asata kamaa nayao. %yaamauLo varIla daonhI kayaVaMcyaa
BaaYaova$na to savaa-Mnaa laagaU pDNaarosao idsat haotoÂ pNa %yaaMcaa hotu f@t ihMdI laaokaMvar
AiQak baMQanao GaalaNyaacaa haota.
yaa kayaVMamauLo maaJao kama far vaaZlao va ihMdI laaokaMmaQaIla jaagaRtIhI
vaaZlaI. %yaa kayaVaMtIla baarIk saarIk mau_yaaMivaYayaIhI kaoNaI ihMdI [sama gaOrmaaihtgaar
rahU nayao ASaa táhonao to laaokaMnaa samajaavaUna doNyaat AalaoÂ AaiNa AamhI %yaaMcaI BaaYaaMtro
pìsaw kolaI. tËar AKorIlaa ivalaayatopya-Mt gaolaI. pNa kayado naamaMjaUr Jaalao naahIt.
maaJaa bahutok vaoL saava-jainak kamaaMtca jaa} laagalaa. manasauKlaala
naaJar naataLmaQyao Asalyaacao maI var ilaihlaoca Aaho. t,o maaJyaabaraobar raihlao.
SaaMtI 187
%yaaMnaI saava-jainak kamaaMt AiQak Baaga GaoNyaasa sau$vaat kolaI. %yaamauLo maaJao kama
kahIsao hlako Jaalao.
maaJyaa gaOrhjaorIt Saoz AadmajaI imayaaKana yaaMnaI Aaplao kaya-vaahacao kama
far ]<ama bajaavalao. saBaasad vaaZivalao AaiNa sqaainak ka^Mgaòsacyaa Kijanyaat
javaLjavaL ek hjaar paOMDacaI Bar GaatlaI. ]ta$MvarIla hllyaamauLo¸ %yaacap`maaNao varIla
daona kayaVaMmauLo jaI jaagaRtI JaalaI itcaa fayada Gao}na maI yaa BarIthI Bar GaalaNyaacaa
p`ya%na kolaa. AaiNa Kijanyaat javaLjavaL paMca hjaar paOMD Jaalao. malaa Asaa laaoBa
vaaTt haota¸ kI ka^Mgaòsacaa kayama fMD Asalaa¸ %yaanao jamaIna KrodI kolaI AaiNa itcao
BaaDo yaot gaolao¸ tr ka^Mgaòsa inaiScaMt banaola. saava-jainak saMsqaocaa ha maaJaa pihlaaca
AnauBava haota. maI maaJaa ivacaar sahkaáyaaMpuZo maaMDlaa. %yaaMnaI tao psaMt kolaa. Garo
ivakt GaoNyaat AalaI¸ AaiNa BaaDyaalaa laaivalaI gaolaI. %yaaMcyaa BaaDyaaMtUna ka^Mgaòsacaa
maaisak Kca- sahjaI caalaU laagalaa. imaLktIcaa Ba@kma T/sT kolaa. ASaa táhonao hI
imaLkt AajahI iSallak AahoÂ pNa tI AapapsaaMtIla tMTyaalaa karNaBaUt JaalaI Aaho¸
AaiNa imaLktIcao BaaDo Aaja kaoTa-t jamaa haot Aaho.
hI du:Kd GaTnaa maI dixaNa AaiÍka saaoDUna AalyaanaMtr GaDlaI. pNa saava-
jainak saMsqaasaazI kayama fMD ]BaarNyaabaabatItlao maaJao ivacaar dixaNa AaiÍkotca
badlalao. Anaok saava-jainak saMsqaa sau$ k$na %yaaMcaI vyavasqaa caalaivaNyaacyaa
jabaabadarIcaa AnauBava GaotlyaanaMtrca maI ASaa dRZ inaNa-yaavar Aalaao¸ kI kaoNa%yaahI
jaahIr saMsqaonao kayama fMDavar gaujaara krNyaacaa p`ya%na k$ nayao. tsao krNyaamaQyao
itcyaa naOitk AQaaogatIcao baIja saaMzivalaolao Aaho.
saava-jainak saMsqaa mhNajao laaokaMcaI maanyata AaiNa laaokaMcao pOsao yaaMvar
caalaNaarI saMsqaa. ASaa saMsqaolaa laaokaMcaI madt imaLonaaSaI hao[-la tovha itlaa
Aist%vaat rahNyaacaa h@kca raht naahI. kayama fMDavar caalaNaaáyaa
saMsqaa laaokmataivaYayaI baopvaa- haotanaa AaZLtatÂ ik%yaok vaoLa tr QaDQaDIt
laaokmataiva$w AacarNa krtanaa dRYTIsa pDtat. ASaa táhocao AnauBava
ihMdusqaanaat Aaplyaalaa pavalaaopavalaI yaotat. Qaaima-k mhTlyaa jaaNaaáyaa
ik%yaok saMsqaaMcyaa ihSaobaizSaobaaMcaa zavaizkaNaa naahI. %yaaMcao vyavasqaapk
%yaaMcao maalak hao}na basalao Aahot¸ AaiNa %yaaMcyaavar kaoNaacaa tabaa caalat naahI.
saRYTI jyaap`maaNao raojacao Anna tyaar k$na raoja Kato¸ %yaap`maaNao saava-jainak saMsqaaMcao
Asalao paihjao¸ yaaba_la malaa itLmaa~ SaMka naahI. jyaa saMsqaolaa laaok madt krNyaasa
188 Aa%makqaa
tyaar naahIt %yaa saMsqaolaa saava-jainak saMsqaa mhNaUna jagaNyaacaa AiQakarca naahI.
pìtvaYaI- imaLNaara fMD hI %yaa %yaa saMsqaocyaa laaokip`yatocaI va itcyaa caalakaMcyaa
pàmaaiNakpNaacaI ksaaoTI AahoÂ AaiNa p`%yaok saMsqaonao yaa ksaaoTIlaa ]trlaoca paihjao
Asaa maaJaa AiBapàya Aaho.
yaa maaJyaa ilaihNyaaivaYayaI gaOrsamaja hao} nayao. jyaa saMsqaaMnaa [malyaacaI vagaOro
ja$r laagato¸ ASaa saMsqaaMnaa varIla TIka laagaU pDt naahI. saava-jainak saMsqaaMcyaa caalaU
Kcaa-caa AaQaar laaokaMpasaUna imaLNaaáyaa fMDavar Asalaa paihjao.
ho ivacaar dixaNa AaiÍkotIla sa%yaaga`hacyaa vaoLI dRZ Jaalao. *yaa saha
vaYaa-cyaa mahana JagaDyaasaazI laaKao $pyaaMcaI ja$r pDlaI¸ pNa tao kayamainaQaIiSavaaya
caalalaa. ASaIhI vaoL malaa Aazvato¸ kI jaovha ]Vacaa Kca- kaozUna imaLola yaacaI malaa
klpnaahI navhtI. pNa puZo yaavayaacyaa p`saMgaacaa ]llaoK maI yaoqao krIt naahI. varIla
AiBapàyaacao samaqa-na vaacakalaa yaa kqaomaQyao %yaa %yaa p`saMgaI vaacaavayaasa imaLola.
5. baalaiSaxaNa
sana 1897 cyaa jaanaovaarImaQyao maI Drbanalaa ]trlaao¸ tovha maaJyaabaraobar tIna
maulagao haoto. maaJaa Baacaa saumaaro dha vaYaa-Mcaa¸ maaJaa maaoza maulagaa na} vaYaa-caa AaiNa dusara
maulagaa paca vaYaa-caa. yaa savaa-Mnaa iSakvaayacao kaozoÆ
gaaoáyaa laaokaMsaazI jyaa SaaLa hao%yaa¸ %yaat maI Aaplyaa maulaaMnaa pazvaU Sakt
haotao¸ pNa to kovaL maohorbaanaI va Apvaad mhNaUna. [tr sava- ihMdI maulao toqao iSakU
SaktIla ASaI isqatI navhtI. ihMdI maulaaMcyaa iSaxaNaasaazI iK`stI imaSanacyaa SaaLa
hao%yaa. %yaaMt Aaplyaa maulaaMnaa pazivaNyaacaI maaJaI tyaarI navhtI. toqao imaLNaaro iSaxaNa
malaa psaMt navhto. toqao gaujaraqaItUna iSaxaNa kaozUna imaLNaarÆ [Mga`jaImaaf-tca imaLayacaoÂ
AaiNa farca p`yaasa kolaa¸ tr ASauw tamaIL ikMvaa ihMdImaaf-t. hI va [tr nyaUnao malaa
KpNyaasaarKI navhtI.
maI svat: maulaaMnaa iSakivaNyaacaa qaaoDasaa p`ya%na krIt Asao¸ pNa tao AitSaya
Ainayaimat haota. maaJyaa psaMtIlaa yao[-la Asaa gaujaraqaI iSaxak malaa imaLalaa naahI.
baalaiSaxaNa 189
maI ivacaarat pDlaao. maaJyaa psaMtIcao iSaxaNa maulaaMnaa do[-la ASaa [Mga`jaI
iSaxakasaazI maI jaaihrat idlaI. yaa táhonao jaao iSaxak imaLola %yaacyaamaaf-t qaaoDo
inayaimat iSaxaNa Vavao AaiNa baakIcao maI svat: jamaola tsao caalavaavao Asaa ivacaar kolaa.
eka [Mga`ja baa[-laa saat paOMDacyaa pgaaravar zovalaI AaiNa gaaDo ksao trI roTlao.
maI maulaaMSaI gaujaraqaItca baaolat caalat Asao. %yaamaaf-t %yaaMnaa qaaoDosao
gaujaraqaI imaLt Asao. %yaaMnaa ihMdusqaanaat pazvaUna doNyaasa maI tyaar navhtao. malaa %yaa
vaoLIhI vaaTt Asao¸ kI lahana maulaaMnaI Aa[-baapaMpasaUna dUr raihlaolao baro naahI.
sauvyavaisqat GaramaQyao jao iSaxaNa maulaaMnaa sahjaI imaLto to Ca~alayaat imaLNao Sa@ya naahI.
%yaamauLo maulao bahutaMSaI maaJyaajavaL raihlaI. Baacaa va qaaorlaa maulagaa yaa daoGaaMnaahI qaaoDo
maihnao maI svadoSaI inarinaraLyaa Ca~alayaaMmaQyao zovalao KroÂ pNa itkDUna %yaaMnaa lavakrca
prt baaolaavaUna Gaotlao. puZo maaJaa maaoza maulagaa baraca maaoza JaalyaanaMtr svat:cyaa [cConao
Ahmadabaadcyaa hayaskulaaMt iSaxaNa GaoNyaasaazI dixaNa AaiÍka saaoDUna Aalaa. maaJyaa
Baacyaalaa maI jao kahI dot haotao¸ tovaZyaavar %yaalaa saMtaoYa haota ASaI maaJaI samajaUt
Aaho. tao Bar ta$NyaamaQyao qaaoD@yaaca idvasaaMcyaa AajaaranaMtr prlaaokvaasaI Jaalaa.
[tr tIna maulagao kQaI kaoNa%yaahI SaaLot gaolaolaoca naahIt. dixaNa AaiÍkotIla
sa%yaaga`hacyaa AnauYaMgaanao maI sqaaiplaolyaa SaaLomaQyao %yaaMcaa qaaoDasaa inayaimat AByaasa
Jaalaa.
maaJao ho p`yaaoga ApUNa- haoto. maaJaI [cCa haotI tovaZa vaoL maI maulaaMkDo do}
Sakt nasao. %yaamauLo AaiNa [tr Ainavaaya- yaaogaayaaogaaMmauLo maaJyaa manaajaaogato pustkI
iSaxaNa maI %yaaMnaa do} Saklaao naahI. maaJyaa sava- maulaaMcaI yaa baabatIt maaJyaaiva$w
tËar Aaho. karNa jaovha %yaaMcaI baI.e.¸ ema\.e. ikMbahunaa maîT/@yaulaoTSaIhI gaaz
pDto¸ tovha svat: SaaLot na iSaklyaacao vaOgauNya %yaaMnaa jaaNavato.
Asao AsaUnahI maaJaa svat:caa Asaa AiBapàya Aaho¸ kI %yaaMnaa jao
AnauBava&ana pàPt Jaalao Aaho¸ Aa[-baapaMcaa jaao sahvaasa %yaaMnaa imaLU Saklaa¸
svatM~tocaa jaao pdaqa-paz %yaaMnaa iSakNyaasa imaLalaa¸ tao jar maI %yaaMnaa
kaozUnahI SaaLot pazivaNyaacaa Aaga`h Qarlaa Asata¸ tr imaLalaa nasataÂ
%yaaMcyaaba_la jaao inaiScaMtpNaa malaa Aaja Aaho tao nasata¸ AaiNa to jaao
saaQaopNaa AaiNa saovaaBaava iSaklao Aahot¸ tao maaJyaapasaUna dUr rahUna ivalaayatot
190 Aa%makqaa
ikMvaa dixaNa AaiÍkot kRi~ma iSaxaNa Gaotlyaanao %yaaMcaomaQyao Aalaa nasata. ]laT %yaaMcaI
kRi~ma rahNaI maaJyaa doSakayaa-maQyao malaa ivaGna$p JaalaI AsatI.
%yaamauLo jarI maI %yaaMnaa maaJaI [cCa haotI tovaZo pustkI iSaxaNa do} Saklaao
naahI trIhI¸ maaJyaa puZcyaa vaYaa-caa ivacaar krta¸ %yaaMcyaasaMbaMQaIcao maaJao kt-vya maI
yaqaaSa@tI bajaavalao naahI ASaI maaJaI samajaUt haot naahI¸ ikMvaa malaa pScaataphI haot
naahI. yaacyaa ]laT¸ maaJyaa vaDIla maulaacyaa baabatIt malaa jaao Kodjanak pirNaama
idsatao¸ tao maaJyaa AQa-kccyaa pUva-kaLacaa pìtQvanaI Aaho Asao malaa naohmaI vaaTt Aalao
Aaho. jyaalaa maI maaJaa maaohkala ³vaOBavakala´ Asao samajatao %yaacao pUNa- smarNa rahIla
evaZo %yaavaoLI %yaacao vaya haoto. pNa tao maaJaa maaohkalaca haota¸ Asao %yaalaa ka vaaTavaoÆ
%yaanao Asao ka samajaU nayao¸ kI tao kaL maaJaa &anakala haotaÂ AaiNa %yaanaMtr JaalaolaI
pirvat-nao Ayaaogya AaiNa maaohjanya haotIÆ %yaalaa Asao ka vaaTU nayao kI¸ %yaa vaoLI maI
jagaacyaa maLlaolyaa rs%yaanao caalalaao haotao¸ va %yaamauLo saurixat haotao AaiNa %yaanaMtr kolaolao
forfar hoca maaJyaa saUxma AiBamaanaacao AaiNa A&anaacao Vaotk AahotÆ maaJyaa maulaaMnaa
baîrsTr saar#yaa pdvyaa imaLalyaa Asa%yaa tr kaya ibaGaDlao AsatoÆ malaa %yaaMcao pMK
kapUna TakNyaacaa kaya AiQakar haotaÆ maI %yaaMnaa pdvyaa vagaOro Gao} do}na svat:cyaa
AavaDInau$p AayauYyaacaa maaga- zrivaNyaacyaa isqatIlaa ka AaNaUna paocaivalao naahIÆ ASaa
táhocaa yaui@tvaad maaJyaa ik%yaok ima~aMnaIhI maaJyaapaSaI kolaa Aaho.
malaa yaa mhNaNyaat kahI Aqa- vaaTlaolaa naahI. maaJaa Anaok ivaVaqyaa-MSaI
saMbaMQa Aalaa Aaho. [tr maulaaMvar maI Anya táhocao p`yaaogahI kolao Aahot¸ ikMvaa krNyaacoa
kamaI madt kolaI Aaho. %yaaMcao pirNaamahI maI paihlao Aahot. ho t$Na va maaJao maulagao
Aaja saar#yaaca vayaacao Aahot. maaNausakIcyaa baabatIt to maaJyaa maulaaMnaa maagao TaktIla¸
ikMvaa maaJyaa maulaaMnaI %yaaMcyaapasaUna ivaSaoYasao iSakNyaasaarKo Asaola Asao malaa vaaTt
naahI.
trI pNa maaJyaa p`yaaogaaMcaa na@kI pirNaama puZoca kLNaar. yaa ivaYayaacaI yaoqao
cacaa- krNyaaMtIla ta%pya- evaZoca¸ kI manauYyajaatIcyaa ]%ËaMtIcaa AByaasa krNaaáyaalaa
gaRhiSaxaNa va SaaLotIla iSaxaNa yaaMmaQyao ksaa frk pDtao¸ AaiNa Aa[-baapaMnaI svat:cyaa
jaIvanaamaQyao kolaolyaa forfaraMcaa %yaaMcyaa baalakaMvar kaya pirNaama haotoa¸ yaacaa qaaoDabahUt
AMdaja krta yaavaa.
saovaavaR<aI 191
iSavaaya AaNaKI yaa p`yaaogaaMva$na sa%yaacyaa pujaaáyaalaa sa%yaacaI AaraQanaa

Aaplyaalaa kaozvar Gao}na jaa} Sakto to pahta yao[-la¸ AaiNa svatM~tadovaIcyaa
]pasakalaa tI dovaI kSaa táhocyaa AahutI maagat Asato tohI samajaU Sakola¸ hohI yaa
p`krNaacao ek ta%pya- Aaho. maulaaMnaa AaplyaajavaL zovaUnahI jar maI svaaiBamaanaavar paNaI
saaoDlao Asato¸ [tr ihMdI baalakaMnaa imaLt naahI¸ to maaJyaa maulaaMsaazIhI maI [icCta kamaa
nayao¸ ha ivacaar jar maI kayama kolaa nasata¸ tr maI maaJyaa maulaaMnaa pustkI iSaxaNa do}
Saklaao Asatao #aroÂ pNa maI to jaao svatM~tocaa AaiNa svaaiBamaanaacaa pdaqa-paz iSaklao tao
iSakU Saklao nasato. AaiNa jaoqao svatM~ta AaiNa Axar&ana yaaMcyaamaQyaoca psaMtI krayacaI
Asato¸ toqao svatM~ta Axar&anaapoxaa hjaarpTIMnaI barI¸ Asao kaoNa mhNaNaar naahIÆ
jyaa navayauvakaMnaa maI 1920 saalaI svaatMHyaivaGaatk SaaLa¹ka^laojao saaoDUna
baahor pDNyaacao inamaM~Na idlao¸ AaiNa jyaaMnaa inarxar rahUna ]GaDyaa rs%yaavar #aDI faoDNao
ho gaulaamaImaQyao rahUna Axar&ana imaLivaNyaapoxaa caaMgalao Aaho Asao saaMigatlao to Aata
maaJyaa mhNaNyaacao maUL kdaicat samajaU SaktIla.
6. saovaavaR<aI
maaJaa QaMda zIk caalalaa haota¸ pNa tovaZyaanao saMtaoYa vaaTt navhta. jaIvana
AiQak saaQao Jaalao paihjao¸ kahI trI SaarIirk saovaakaya- hatUna GaDlao paihjao¸ ASaa
táhocaI KLbaL manaat caalaUca haotI.
[t@yaat eko idvaSaI ek ApMga r@tiptInao pIDlaolaa manauYya daraSaI
Aalaa. %yaalaa Kayalaa do}na kaZUna laavaNyaacaI ihMmat hao[-naa. %yaalaa eka KaolaIt
zovalao. %yaacyaa jaKmaa saaf kolyaa AaiNa %yaacaI SauEauYaa kolaI.
pNa far kaLpya-Mt Asao caalaNao Sa@ya navhto. %yaalaa GarI kayamacao
zovaNyaacaI maaJyaapaSaI saaoya navhtIÂ maaJaI CatIhI navhtI. maI %yaalaa igarimaTyaaMsaazI
caalalaolyaa sarkarI [isptLat pazivalaa.
pNa tovaZyaanao maaJao samaaQaana Jaalao naahI. ASaa táhocyaa SauEauYaocao kama
naohmaI krayalaa imaLola tr iktI caaMgalao hao[-laÆ Da^. baUqa ho saoMT A^Dmsa\
imaSanacao vairYz haoto. to naohmaI yao[-la %yaalaa maaoft AaOYaQa dot. far sajjana
192 Aa%makqaa
AaiNa pòmaL haoto. parSaI $stumajaIMcyaa datR%vaamauLo Da^. baUqacyaa doKroKIKalaI ek

CaoTo [isptL ]GaDNyaat Aalao haoto. yaa [isptLat nasa- mhNaUna kama krNyaacaI malaa
p`baL [cCa JaalaI. toqao AaOYaQao doNyaacao kama ek¹daona tasaMacao Asao. AaOYaQa tyaar
k$na doNaaáyaa kaoNaatrI pgaardar maaNasaacaI ikMvaa svayaMsaovakacaI ja$r haotI. ho kama
AMgaavar Gao}na tovaZa vaoL kaZNyaacaa maI inaScaya kolaa. maaJao vaiklaIcao puYkLsao kama
Aaîfsaat basalyaa basalyaa sallaa doNao¸ dsteovaja ilaihNao¸ ikMvaa kbjao imaTivaNao ASaaca
sva$pacao Asao. qaaoDosao davao maîjasT/oTcyaa kaoTa-t Asat. %yaaMpOkI puYkLsao ibanatËar
Asat ima. Kana ho maaJyaa maagaUna Aalao haoto AaiNa %yaa vaoLI maaJyaabaraobarca rahat
Asat. ASaa táhocao kaoTa-t davao AsatIla¸ tovha to caalaivaNyaacao ima. Kana yaaMnaI
AMgaavar Gaotlao AaiNa maI yaa CaoTyaa [isptLat kama k$ laagalaao.
raoja sakaLI toqao jaayacao Asao. yaayalaa jaayalaa AaiNa [isptLat kama
krayalaa imaLUna saumaaro daona tasa laagat. yaa kamaamauLo malaa kahIsao samaaQaana vaaTlao.
maaJao kama raogyaacao duKNao samajaUna Gao}na to Da^@Trlaa samajaavaUna saaMgaNyaacao¸ AaiNa
Da^@Tr saaMgatIla to AaOYaQa tyaar k$na raogyaalaa doNyaacao haoto. yaa kamaamauLo maaJaa
du:KI ihMdI laaokaMSaI gaaZ saMbaMQa Aalaa. %yaaMcyaapOkI barocasao tamaIL ikMvaa tolagaU Aqavaa
]<ar ihMdusqaanaI igarimaTyao haoto.
ha AnauBava malaa puZo far ]pyaaogaI pDlaa. baaoAr yauwacyaa vaoLI jaKmaI
laaokaMcaI AaiNa [tr raogyaaMcaI SauEauYaa krNyaacyaa kamaI yaacaa malaa KUp ]pyaaoga Jaalaa.
baalakaMcyaa saMgaaopnaacaa p`Sna maaJyaapuZo haotaca. dixaNa AaiÍkomaQyao malaa
AaNaKI daona pu~ Jaalao. %yaaMcao saMgaaopna k$na lahanaacao maaozo ksao kravao¸ ha p`Sna
saaoDivaNyaacyaa kamaI malaa yaa AnauBavaacaI far madt JaalaI. maaJaa svatM~ svaBaava malaa
far baojaar krIt Asao AaiNa AjaUnahI krtao. baaLMtpNa vagaOro Saas~Iya pwtInao kravao
Asaa AamhI ]BayataMnaI inaScaya kolaa haota. %yaamauLo¸ jarI Da^@TrcaI %yaacap`maaNao
sau[NaIcaI saaoya AsalaI trI¸ Aaya%yaavaoLI Da^@Tr imaLalaa naahI ikMvaa da[- inaGaUna gaolaI¸
tr maaJaI kaya gat haoNaarÆ da[- ihMdIca zovaayacaI haotI. iSaklaolaI da[- ihMdusqaanaat
imaLtanaa pMcaa[-t pDto¸ maga dixaNa AaiÍkocaI gaaoYT baaolaayalaaca nakao. yaasaazI
maIca baalasaMgaaopnaacaa AByaasa k$na Gaotlaa. Da^ i~Bauvanadasacao 'Aa[-laa iSakvaNa'
ho pustk vaacalao. %yaat qaaoDo forfar k$na SaovaTlyaa daona maulaaMcaI jaaopasanaa
saovaavaR<aI 193
maI svat: kolaI Asao mhNaNyaasa hrkt naahI. da[-caI madt dr vaoLI qaaoDyaa
maudtIpya-Mtca ¹ daona maihnyaaMpoxaa jaast naahI ¹ GaotlaIÂ GaotlaI tIhI mau#yat: p%naIcyaa
SauEaUYaosaazI. maulaaMnaa nha} GaalaNyaacao vagaOro kama sau$vaatIlaa maaJyaa hatUnaca haot Asao.
SaovaTlyaa maulaacyaa janmap`saMgaI maaJaI puropUr ksaaoTI JaalaI. p`saUitvaodnaa
ekaekI sau$ JaalaI. Da^@Tr GarI navhta. da[-laa baaolaavaNao pazvaayacao haoto. tI
javaL AsatI trI itcyaakDUna p`saUtI krivaNyaacao kama Jaalao nasato. p`saUtIcyaa vaoLcao
sava- kama malaa Aaplyaa hatanaoca kravao laagalao. saudOvaanao maI ha ivaYaya 'Aa[-caI
iSakvaNaI' tUna laxapUva-k vaacaUna zoivalaa haota¸ %yaamauLo maI gaaoMQaLlaao naahI.
maI Asao paihlao¸ kI svat:cyaa maulaaMcaI yaaogya táhonao jaaopasanaa krayacaI
Asaola¸ tr Aa[-baapaMnaI t%saMbaMQaIcao saamaanya &ana imaLvaUna zoivalao paihjao. maI yaa
baabatIt jaI dxata GaotlaI haotI¸ itcaa fayada malaa pavalaaopavalaI AaZLUna Aalaa
Aaho. maaJao maulagao Aaja jao saamaanya Aaraogya ]pBaaogaIt Aahot to¸ jar maI
AaraogyaasaMbaMQaIcao saamaanya &ana saMpadUna %yaacaa Amala kolaa nasata tr¸ to ]pBaaogaU Saklao
nasato. AaplyaamaQyao Asaa ek caukIcaa samaja Aaho kI pihlyaa paMca vaYaa-maQyao maulaaMnaa
iSaxaNaacaI vagaOro ja$rI nasato. vastuisqatI ASaI Aaho¸ kI pihlyaa paMca vaYaa-t maUla
jaovaZo imaLvato tovaZo maagaUna saMbaMQa AayauYyaat imaLvaU Sakt naahI. maulaacao iSaxaNa Aa[-
cyaa ]draMtUnaca sau$ haoto¸ Asao maI AnauBavaanao saaMgaU Saktao. gaBa-QaarNaocyaa vaoLocyaa Aa[-
baapaMcyaa SaarIirk va maanaisak isqatIcaa zsaa maulaavar ]maTt Asatao. gaBa-kaLcaI
maatocaI p`kRtI¸ maatacyaa Aahar¹ivaharacaI barIvaa[-T fLo¸ yaaMcaa vaarsaa Gao}naca baalak
janmaasa yaoto. janmalyaanaMtr to Aa[-baapaMcao AnaukrNa k$M laagato¸ AaiNa ik%yaok
vaYaa-Mpya-Mt %yaacyaa ivakasaacaa AaQaar sava-svaI Aa[-baapaMvar rahtao.
ho ivacaar jaI samajaUtdar daMp%yao krtIla tI kQaIhI dMptIsaMgaalaa
ivaYayavaasanaocyaa tRPtIcao saaQana banaivaNaar naahIt¸ tr jaovha %yaaMnaa saMttIcaI
[cCa hao[-la tovhaca saMga krtIla. ritsauK hI ek svatM~ vastU Aaho Asao
maanaNyaamaQyao Gaaor A&ana Aaho ASaI maaJaI samajaUt Aaho. jananaiËyaovar
jagatacao Aist%va AvalaMbaUna Aaho. ivaSva ho [-Svaracyaa laIlaocao sqaana Aaho.
%yaacyaa maihmyaacao pìtibaMba Aaho. %yaacyaa sauvyavaisqat vaRwIsaazIca jananaiËyaa
inaima-laolaI Aaho, ho jyaacyaa laxaat Aalao tao AaTaokaT p`ya%na k$na ivaYayavaasanaocao inayaM¹
Aa.¹13
194 Aa%makqaa
~Na krIla¸ AaiNa ritBaaogaacyaa pirNaamaI jaI saMttI hao[-la¸ itcao SaarIirk¸ maanaisak va
AaQyaai%mak saMgaaopna krNyaasaazI ja$r laagaNaaro &ana saMpadna krIla va %yaa &anaacaa
fayada Aaplyaa saMttIlaa do[-la.
7. ba` m hcaya- ¹ 1
Aata ba`mhcayaa-saMbaMQaI ivacaar krNyaacaI vaoL AalaI Aaho. ivavaah Jaalaa
tovhapasaUnaca ekp%naIva`talaa maaJyaa )dyaamaQyao sqaana haoto. p%naIba_lacaI ekinaYza ho
maaJyaa sa%yavàtacaoca ek AMga haoto. pNa svas~ISaI sauwa ba`mhcayaa-cao palana kravao ho
malaa dixaNa AaiÍkotca ]majalao. kaoNa%yaa p`saMgaava$na ikMvaa kaoNa%yaa pustkacyaa
p`BaavaamauLo ha ivacaar ]d\Bavalaa to Aaja malaa spYT Aazvat naahI. evaZo smarto kI¸
%yaa baabatIt rayacaMdBaa[-MnaI GaDvaUna AaNalaolaa pirNaama ivaSaoYa mah<vaacaa haota.
%yaaMcyaabaraobar Jaalaolaa ek saMvaad malaa Aazvatao. eko vaoLI maI imasaosa\
gla^DsTnacyaa gla^DsTnavarIla pòmaacaI stutI krIt haotao. ka^mansacyaa saBaomaQyao imasaosa
gla^DsTna gla^DsTnalaa caha banavaUna dot. hI gaaoYT yaa inayamabaw daMp%yaacyaa AayauYyaatIla
ek inayamaca banaUna raihlaI Asalyaacao maI kaozotrI vaacalao¸ to maI kvaIMnaa saaMigatlao.
AaiNa %yaa inaima<aanao maI dMptIpòmaacaI stutI kolaI. rayacaMdBaa[- mhNaalao¸ "yaaMt tumhaMlaa
ivaSaoYa kaya vaaTtoÆ imasaosa\ gla^DsTnacaa p%naIpNaa kI saovaaBaavaÆ tI baa[- gla^DsTnacaI
bahINa AsatI trÆ ikMvaa %yaaMcaI svaaimainaYz naaokr AsaUna tovaZyaaca pòmaanao caha dotI
trÆ ASaa baihNaIcao¸ ASaa naaokracao dRYTaMt Aaplyaalaa AajahI pahavayaalaa imaLt
naahIt kaÆ AaiNa s~IjaatIcao eovajaI pu$Yavagaa-maQyao tumhaMlaa Asalao pòma AaZLlao¸ tr
saanaMdaScaya- vaaTNaar naahI kaÆ maI mhNatao %yaasaMbaMQaI ivacaar k$na pha."
rayacaMdBaa[- svat: ivavaaiht haoto. %yaa vaoLI %yaaMcao mhNaNao malaa
inaYzUrpNaacao vaaTlao. Asao malaa smarto. pNa %yaa vacanaanao malaa laaohcaUMbakap`maaNao
vaoQaUna Gaotlaa. pu$Ya naaokracyaa izkaNaI ASaa táhocaI svaaimainaYza Asaola
tr itcaI ikMmat p%naIcyaa pitinaYzopoxaa sahs~pT samajalaI paihjao.
pitp%naIMmaQyao eo@ya Asato¸ %yaamauLo %yaaMcyaamaQyao pòma Asalao tr AaScaya- naahI. naaokr
ba`mhcaya- ¹ 1 195
va QanaI yaaMcyaamaQyao tSaa táhocao pòma AByaasaanao saMpadna kravao laagaola. idvasaoMidvasa
kvaIMcyaa mhNaNyaacaI sa%yata maaJyaa manaalaa AiQakaiQak pTUM laagalaI.
maI p%naISaI kaoNa%yaa sva$pacaa saMbaMQa zovaavaaÆ p%naIlaa ivaYayaBaaogaacao vaahna
banaivaNao yaaMt p%naIba_lacaI inaYza kaozo AalaI Æ maI jaaopya-Mt ivaYayavaasanaocyaa AaQaIna
Aaho taopya-Mt maaJyaa ekinaYzocaI ikMmat svaaBaaivak vaasanaoplaIkDo krta yaot naahI.
yaoqao malaa kbaUla kolao paihjao kI¸ AamacyaaMmaQaIla saMbaMQaamaQyao p%naIkDUna AaËmaNa kQaIca
Jaalaolao naahI. %yaa dRYTInao maI manaat AaNaIna tovhaM ba`mhcayaa-cao palana krNao malaa Sa@ya
haoto. maaJaI svat:caI duba-lata ikMvaa Aasa@tIca maaJyaa AaD yaot haotI.
maI jaagaRt JaalyaanaMtrhI daona vaoLa hrlaao. p`ya%na krI¸ pNa fsao.
p`ya%naaMtIla mau#ya hotU farsaa ]cca navhta. p`jaao%p<aI qaaMbaivaNyaacaa haota. %yaacyaa
baa*yaaopcaarasaMbaMQaI maI ivalaayatot qaaoDobahUt vaacalao haoto. Da^ Aîlansana\ yaa ]payaaMcaa
p`caar krIt¸ yaa gaaoYTIcaa ]llaoK maI AnnaaharasaMbaMQaIcyaa p`krNaamaQyao kolaaca Aaho.
%yaacaa ikMicat pirNaama xaNamaa~ maaJyaavar Jaalaa. pNa ima. ihlsanaI kolaolyaa %yaaMcyaa
ivaraoQaacaa va AaMtrsaaQanaacyaa ¹ saMyamaacyaa samaqa-naacaa zsaa AiQak jaaordar zrlaa¸ va
AnauBavaaMtI icarsqaayaI Jaalaa. %yaamauLo p`jaao%p<aIcaI AnaavaSyakta laxaaMt yaotaca maI
saMyamapalanaacaa p`ya%na sau$ kolaa.
saMyamapalana klpnaoplaIkDo ibakT AaZLlao. svatM~ KaTa zovalyaa. ra~I
qakUna gaolyaanaMtrca JaaopNyaacaa p`ya%na kolaa. yaa sava- p`ya%naaMcaa laagaaolaaga malaa ivaSaoYa
]pyaaoga jaaNavalaa naahI. pNa Aaja BaUtlaava$na dRYTI ifrivata malaa idsato kI yaa sava-
p`ya%naaMnaIca malaa SaovaTcao baL idlao.
AMitma inaScaya qaoT 1906 saalaIca k$M Saklaao. %yaa vaoLI sa%yaaga`hacaI
sau$vaat JaalaI navhtI. sa%yaaga`h maaJyaa svaPnaIhI navhta. baaoAr yauwanaMtr
naataLat JaulaU laaokaMcao 'baMD' Jaalao. %yaa vaoLI maI jaaohainasabaga-maQyao vaiklaI
krIt haotao. pNa malaa vaaTlao kI¸ %yaa baMDacao p`saMgaIhI maI AaplaI saovaa
naataL sarkarlaa idlaI paihjao. maI tI do} kolaI. itcaa svaIkar Jaalaa.
%yaasaMbaMQaIcao vaNa-na puZo yao[-la. pNa yaa kamaigarIcyaa p`saMgaanao maaJyaa manaaMt
tIva` ivacaar ]%pnna Jaalao. maaJyaa svaBaavaanausaar maI maaJyaa jaaoDIdaraMbaraobar
%yaasaMbaMQaI cacaa- kolaI. malaa vaaTto¸ kI p`jaao%p<aI AaiNa baalasaMgaaopna hI
samaajasaovaoSaI ivasaMgat Aahot. yaa baMDaMt kama p%krlyaamauLo malaa maaJao jaaohainasabaga-¹
196 Aa%makqaa
maQaIla Gar maaoDavao laagalao. TapiTpInao qaaTlaolyaa Garacaa AaiNa saamaanasaumaanaacaa

qaaTlyaapasaUna ek maihnyaacyaa Aatca maI %yaaga kolaa. p%naIlaa va maulaaMnaa ifina@samaQyao
zovalao AaiNa maI BaaoyaaMcaI tukDI Gao}na baahor pDlaao. kzINa majalaa maarIt Asatanaa
malaa kLUna Aalao¸ kI jar malaa laaoksaovaomaQyao tnmaya vhayacao Asaola tr saMtitlaaoBa va
QanalaaoBa yaaMcaa %yaaga kolaa paihjao¸ va vaanap`sqaQamaa-cao palana kolao paihjao.
'baMDa' maQyao malaa dID maihnyaaplaIkDo rahavao laagalao naahIÂ pNa ho saha
AazvaDo mhNajao maaJyaa AayauYyatIla AitSaya maaOlyavaana kaL haota. va`tacao mah<va yaa
vaoLI malaa AiQakaMt AiQak pTlao. va`t mhNajao baMQana navho¸ tr svatM~tocao War Aaho ho
maaJyaa laxaat Aalao. *yaa vaoLopya-Mt maaJyaa p`ya%naaMt malaa puroSaI saflata imaLalaI naahI¸
yaacao karNa maI inaScaya kolaa navhta. malaa svat:cyaa Sa@tIba_la AivaSvaasa vaaTt
haotaÂ [-SvarI kRpoba_la malaa AivaSvaasa haotaÂ AaiNa %yaamauLo maaJao mana Anaok trMga va
Anaok ivacaar yaaMcyaa tDa@yaat saaMpDt haoto. maI paihlao kI¸ va`tanao svat:laa baaMQaUna na
GaoNyaamaQyao manauYya maaohalaa baLI pDtao. va`tanao svat:laa baaMQaUna GaoNao mhNajao vyaiBacaaraMtUna
inaGaUna ekTyaa p%naISaI saMbaMQa raKNyaap`maaNao Aaho. 'p`ya%na krNao malaa maanya Aaho¸
va`tanao baaMQalaa jaaNyaasa maI tyaar naahI¸' ho Sabd inaba-lata dSa-ivatatÂ AaiNa %yaamaQyao
saUxma $panao Baaogalaalasaa Aaho. jaI vastU %yaajya Aaho itcaa sava-qaOva %yaaga krNyaamaQyao
hanaI ksalaIÆ jaao saap malaa caavaNaar¸ %yaacaa maI inaScayapUva-k %yaaga krtao¸ %yaaga
krNyaacaa f@t p`ya%na k$na qaaMbat naahI. maaJaI Ka~I Aaho¸ kI f@t p`ya%naaMvar
qaaMbaNyaamaQyao marNa Aaho. f@t p`ya%naaMvar ivasaMbaUna rahNao mhNajao sapa-cyaa
ivaËaLpNaacyaa spYT &anaacaa ABaava Asaa Aqa- haotao. %yaacap`maaNao jyaa vastUcaa %yaaga
krNyaacaa AapNa f@t p`ya%na krIt rahtao %yaa vastUcyaa %yaagaacaI [YTta Aaplyaalaa
pUNa-pNao pTlaolaI naahI Asaoca isaw haoto. 'maaJao ivacaar maagaUna badlalao trÆ' ASaI SaMka
Gao}na puYkLda AapNa va`t Gyaayalaa kcartao. %yaa ivacaaramaQyao pUNa- p`caItIcaa ABaava
Aaho¸ mhNaUnaca inaYkulaanaMdanao mhTlao Aaho¸
%yaaga na Tko ro vaOraga ivanaa È
eKaVa vastUba_la saMpUNa- vaOragya baaNalao mhNajao maga itcyaa baabatIt va`t GaoNao
hI Ainavaaya- gaaoYT Aaho.
8. ba` m hcaya- ¹ 2
BarpUr cacaa- kolyaanaMtr AaiNa pUNa- ivacaar kolyaanaMtr maI sana 1906 saalaI
va`t Gaotlao. va`t GaoNyaacyaa vaoLopya-Mt maI p%naIcaa ivacaar Gaotlaa navhta¸ tao va`tacao vaoLI
Gaotlaa. itcyaakDUna malaa yai%kMicathI ivaraoQa Jaalaa naahI.
ho va`t GaoNao malaa far ibakT gaolao. maaJaI Sa@tI Alp haotI. ivakaraMnaa
dabaat zovaNyaacao ksao jauLolaÆ svap%naISaI ivakarI saMbaMQaacaa %yaaga hI gaaoYT
cama%kairkSaI vaaTt haotI. trI pNa maaJao kt-vya hoca Aaho¸ evaZo malaa spYT idsat
haoto. maaJaI danat Sauw haotI. [-Svar Sa@tI do[-la Asao mhNaUna maI ]DI GaotlaI.
Aaja vaIsa vaYaa-MnaMtr %yaa va`tacao smarNa Jaalao mhNajao malaa saanaMdaScaya-
vaaTto. saMyama paLNyaacaI vaR<aI 1901 pasaUnaca baLavat haotI¸ va maI saMyama paLItca
haotaoÂ pNa jaI svatM~ta va jaao AanaMd maI Aata ]pBaaogaU laagalaao tao 1906 saalaapUvaI-
]pBaaoigalyaacao malaa smart naahI. karNa %yaa vaoLI maI vaasanaabaw haotaoÂ vaaTola tovha
itcyaa tavaDIt saaMpDt Asao. Aata vaasanaa maaJyaavar svaar haoNyaasa Asamaqa- JaalaI.
iSavaaya Aata ba`mhcayaa-caa maihmaa AiQakaiQak samajaU laagalaa. va`t maI
ifina@samaQyao Gaotlao. GaayaaL laaokaMnaa madt krNyaacyaa kamaatUna maaokLa haotaca maI
ifina@salaa gaolaao haotao. toqaUna malaa lagaoca jaaohainasabaga-laa jaayacao haoto. maI itkDo gaolaao
AaiNa eka maihnyaacyaa Aatca sa%yaaga`hacyaa laZyaacaa payaa Gaatlaa gaolaa. jasao kahI ho
ba`mhcaya-va`t maaJaI %yaacyaasaazI tyaarI krayalaaca Aalao. sa%yaaga`hacaI klpnaa maI yaaojaUna
zovalaI navhtI. ]%p<aI Anaayaasaanao ¹ [cCa nasatanaa ¹ JaalaI. pNa malaa idsaUna Aalao
kI¸ %yaa pUvaI-caI maaJaI sava- kR%yao ¹ ifina@salaa jaaNao¸ jaaohainasabaga-caa maaoza GarKca-
AaTaopta GaoNao AaiNa AKorIlaa ba`mhcaya-va`t GaoNao hI jaNaU kaya %yaacaI pUva-tyaarIca haotI.
ba`mhcayaa-cao saMpUNa- palana mhNajao ba`mhdSa-na ho &ana malaa ga`MqaatUna
imaLalao naahI. ha Aqa- maaJyaapuZo ËmaaËmaanao AnauBavaisaw haot gaolaa.
%yaasaMbaMQaIcaI Saas~vaa@yao maI maagaUna vaacalaI. ba`mhcayaa-maQyao SarIrrxaNa¸ bauiwrxaNa
AaiNa Aa%myaacao rxaNa Aaho¸ yaacaa malaa va`tsvaIkaranaMtr idvasaidvasa AiQakaiQak
197
198 Aa%makqaa
p`%yaya yao} laagalaa. karNa kI Aata ba`mhcayaa-laa Gaaor tpScayaa- mhNaUna rahU doNyaaeovajaI
%yaalaa rsamaya banavaayacao haotoÂ %yaacyaaca AaQaaravar caalaayacao haoto. %yaamauLo %yaatIla
mamaa-caa ina%ya navaa saaxaa%kar hao} laagalaa.
pNa maI ASaa táhonao ba`mhcayaa-tUna rsa lauTIt haotao mhNaUna %yaacaa kzINapNaahI
maaJyaa AnauBavaalaa yaot navhta Asao kaoNaI samajaU nayao. Aaja malaa CPpna vaYao- purI JaalaI
Aahot trIsauwa %yaacyaa ibakTpNaacaa AnauBava yaotca Aaho. to AisaQaarava`t Aaho ho
malaa AiQakaiQak samajaUna yaot Aaho. AKMD jaaga$ktocaI AavaSyakta idsaUna yaot
Aaho.
ba`mhcayaa-cao palana kravayaacao tr svaadoMid`yaavar tabaa imaLivalaaca paihjao.
svaad ijaMklaa tr ba`mhcaya- AitSaya saulaBa Aaho¸ yaacaa maI svat: AnauBava Gaotlaa Aaho.
%yaamauLo yaapuZIla maaJao Aaharacao p`yaaoga kovaL Annaaharacyaa dRYTInao navho¸ tr
ba`mhcayaa-cyaa dRYTInao hao} laagalao. Aahar qaaoDa¸ saaQaa¸ masaalyaaiSavaaya AaiNa naOsaiga-k
sva$patIla Kallaa paihjao¸ yaacaa maI p`yaaoga k$na AnauBava Gaotlaa. maI svat:cyaa saha
vaYaa-cyaa p`yaaogaaMtI zrivalao¸ kI ba`mhcaaáyaacaa Aahar varpIk fL haca haoya. maI sau@yaa
ikMvaa varpIk fLaMvar rahat haotao¸ %yaavaoLI jaI inaiva-karta AnauBavaIt Asao tI
Aaharat forfar kolyaanaMtr AnauBavaavayaasa imaLalaolaI naahI. flaaharacyaa AvaQaIt
ba`mhcaya- sahja haoto¸ dugQaaharamauLo to kYTsaaQya banalao Aaho. flaaharava$na
dugQaaharavar ka jaavao laagalao yaacaa ivacaar yaaogya sqaLI hao[-la. yaoqao evaZo saaigatlao
mhNajao puro Aaho¸ kI ba`mhcayaa-laa duQaacaa Aahar ivaGnakta- Aaho yaaba_la malaa SaMka
vaaTt naahI. yaava$na kaoNaI Asaa Aqa- kaZU nayao¸ kI hrek ba`mhcaaáyaanao duQaacaa %yaaga
kolaaca paihjao. Aaharacaa ba`mhcayaa-var iktI¸ ksaa pirNaama haotao yaa baabatIt puYkL
p`yaaogaaMcaI AavaSyakta Aaho. duQaa[tkaca snaayaU puYT krNaara AaiNa pcaayalaa hlaka
Asaa flaahar malaa AVap AaZLlaolaa naahIÂ ikMvaa kaoNaI vaOV¸ hkIma ikMvaa Da^@Tr
tSaa táhocaI fLo ikMvaa Qaanya malaa daKvaUna do} Saklaolaa naahI. %yaamauLo dUQa hI
ivakar ]%pnna krNaarI vastU Aaho¸ yaacaI jaaNaIva AsatahI maI %yaacaa %yaaga krNyaacaI
iSafarsa saQyaa kaoNaalaahI k$ Sakt naahI.
baa*ya ]pcaaraMmaQyao jyaap`maaNoa Annaacao p`kar va p`maaNa yaaMcaI mayaa-da
saMBaaLNao AavaSyak Aaho¸ %yaap`maaNao ]pasaacao samajaavao. [Mid`yao [tkI balavaana
Aahot kI¸ %yaaMnaa caaohIkDUna¸ va$na AaiNa KalaUna¸ dahI idSaaMnaI Gao$na Takavao
ba`mhcaya- ¹ 2 199
tovhaca tI tabyaat rahtat. AnnaaKorIja tI kama k$ Sakt naahIt¸ ho p`%yaokalaa

maahItca Aaho. %yaamauLo [Mid`yadmanaacyaa hotUnao svaocCapUva-k kolaolyaa ]pasaacMaI
[Mid`yadmanaalaa far madt imaLto¸ yaaba_la malaa SaMka vaaTt naahI. ik%yaok laaok
]paoYaNa krtat¸ pNa to vyaqa- jaato. yaacao karNa Asao Aaho¸ kI ]pasaanaoca sava- kahI
hao[-la ASaa samajautInao to f@t sqaUla ]pvaasa krtat¸ va manaanao táhotáhocaI p@vaannao
caaKIt Asatat. ]pvaasa caalaU Asatanaa ]pvaasa AaTaoplyaavar kaya kaya Kavao
%yaacaa vaOcaairk svaad Gaot AsatatÂ AaiNa maga tËar krtat¸ kI ]pasaanao svaadoMid`yaacao
saMyamana Jaalao naahI AaiNa jananaoMid`yaacaohI Jaalao naahIÑ manauYyaacao manahI dohdmanaalaa dujaaora
dot Asaola toqaoca ]pvaasaacaa ]pyaaoga haoNaar. mhNajao manaalaa ivaYayaaopBaaogaaba_la ivar@tI
]%pnna JaalaI AsalaI paihjao. ivaYayaacaI paLomauLo manaat psarlaolaI Asatat.
]pvaasaaidk saaQanaaMcaI madt puYkL haot AsalaI trI %yaa maanaanao kmaIca Asao mhNaNyaasa
hrkt naahIÂ ikMbahunaa ]pvaasa caalaU AsatahI manauYya ivaYayaasa@t rahU Saktao. pNa
]pvaasaaiSavaaya ivaYayaasa@tIcaa paLaMmauLaMcaasauwa naayanaaT krNao Sa@ya naahI. mhNaUna
ba`mhcaya-palanaacao ]pvaasa ho ek Ainavaaya- AMga Aaho.
puYkLaMcaa ba`mhcaya-palanaacaa p`ya%na inaYfL haotao. karNa kI KaNaoipNao¸
dRYTI [%yaaid baabatIt to Aba`mhcaaáyaap`maaNaoca vaagaU pahtat¸ AaiNa trIsauwa ba`mhcayaa-cao
palana vhavao ASaI [cCa Qartat. Asalaa p`ya%na mhNajao gaÌYma ?tumaQyao SaItkalaacaa
AnauBava imaLvaU pahNyaap`maaNao Aaho. saMyamaI va svacCMdI¸ BaaogaI va %yaagaI yaaMcyaa ekMdr
rahaNaImaQyao Baod Asalaaca paihjao. saamya Asalao trI to f@t varvar idsaNaaro.
daoohaotIla frk ha spYTpNao idsaUna Aalaaca paihjao. DaoLyaaMcaa ]pyaaoga daoGaohI
krNaarÂ pNa ba`mhcaarI dovadSa-na krIla¸ BaaogaI naaTktmaaSaaMt dMga rahIla. daoGaohI
kanaaMcaa ]pyaaoga krNaarÂ pNa ek [-SvarBajana eokola¸ tr dusaáyaalaa SaRMgaairk pdo
eokNyaat maaOja vaaTola. daoGaohI jaagarNa krtIlaÂ pNa ekjaNa jaagaopNaI )dyamaMidramaQyao
ivarajamaana AsaNaaáyaa ramaalaa AaLvaIla¸ tr dusaáyaalaa naaca¹tmaaSaacyaa dMgalaIt Jaaopocaa
ivasar pDola. daoGaohI jaovatIlaÂ pNa ekjaNa SarIr$pI tIqa-xao~acyaa rxaNaapurto dohalaa
BaaDo do[-la¸ tr dusara ijaBaocao kaoD purivaNyaasaazI SarIrat Anaok pdaqa- kaoMbaUna %yaalaa
GaaNaorDo k$na saaoDIla. ASaa táhonao daoGaaMcyaahI AacaarivacaaraMmaQyao hrek baabatIt
frk pDNaar¸ va tao frk idvasaoMidvasa vaaZt jaaNaar¸ kmaI haoNaar naahI.
200 Aa%makqaa
ba`mhcaya- mhNajao kayaavaacaamanaok$na sava- [Mid`yaaMcaa saMyama. yaa saMyamaasaazI var

dSa-ivalyaap`maaNao %yaagaacaI AavaSyakta Aaho ho malaa idvasaoidvasa spYT idsaU laagalao.
AajahI idsat Aaho. %yaagaacyaa xao~alaa saImaa naahI¸ jaSaI ba`mhcayaa-cyaa maihmyaalaa
naahI. ASaa táhocao ba`mhcaya- Alp p`ya%naanao saaQya haoNyaasaarKo naahI. kaoTyavaQaI
laaokaMcyaa baabatIt ho f@t dUrcaa AadSa- mhNaUnaca rahNaar. karNa kI p`ya%naSaIla
ba`mhcaarI svat:maQaIla nyaUna naohmaI DaoLyaaMpuZo raKIla. svat:maQyao kaonaakaopáyaat
raihlaolao ivakar huDkIla AaiNa to kaZUna TakNyaacaa satt p`ya%na krIla. jaaopya-Mt
ivacaaraMvar evaZa tabaa Aalaa naahI¸ kI [cCoiSavaaya ekhI ivacaar yaoNaar naahI¸ taopya-Mt
ba`mhcaya- pUNa- Jaalao naahI. p`%yaok ivacaar ha ivakarca Aaho. %yaalaa tabyaat AaNaNao
mhNajao manaalaa tabyaat AaNaNao. AaiNa manaalaa vaSa krNao ho vaayaUlaa pkDNyaapoxaaMhI
kzINa Aaho. trI pNa jar Aa%myaalaa Aist%va Asaola¸ tr hI gaaoYT saaQya AsalaIca
paihjao. Aaplyaalaa ADcaNaI yaotat evaZyaava$na tI AsaaQya Aaho Asao kaoNaIhI
maanaNyaacao karNa naahI. tao prma Aqa- AahoÂ AaiNa prma Aqaa-saazI prma p`ya%naaMcaI
ja$r pDavaI yaat AaScaya- to kaoNatoÆ
pNa ihMdusqaanaat AalyaanaMtr malaa kLUna Aalao¸ kI ASaa táhocao ba`mhcaya-
kovaL p`ya%nasaaQya naahI. taopya-Mt maI QaMudIt haotao Asao mhNaavayaasa hrkt naahI.
flaaharanao ivakar samaUL naYT vhavao ASaI maaJaI samajaUt haotI¸ AaiNa maI AiBamaanapUva-k
maanaIt haotao¸ kI Aata malaa yaa baabatIt kahI krayacao ]rlaolao naahI.
pNa yaa ivacaarasaMbaMQaIcao p`krNa yaayalaa AvakaSa Aaho. tUt- evaZo saaMgaUna
zovaNao AavaSyak Aaho¸ kI jao kaoNaI [-Svarsaaxaa%karasaazI maI var idlaolyaa vyaa#yaonau$p
ba`mhcaya-palana k$ [cCIt AsatIla¸ %yaaMcaI jar svat:cyaa p`ya%naabaraobarca [-SvaravarhI
Eawa Asaola¸ tr %yaaMnaa inaraSa haoNyaacao mauLIca karNa naahI.
ivaYayaa ivainavat-nto inaraharsya doihna: È
rsavaja- rsaao|Pyasya prM dRYT\vaa inavat-to ÈÈµ
mhNaUna ramanaama va ramakRpa hoca Aa%myaaqaI- jaIvaacao AKorcao saaQana Aaho. yaa
gaaoYTIcaI p`caItI malaa ihMdusqaanaatca AalaI.
µinaraharI maaNasaacyaa ivaYayaaMcaa laaop haotao¸ pNa vaasanaocaa laaop haot naahI.
[-SvardSa-naanao vaasanaahI KUMTto. gaIta¸ A. 2 Slaaok 59
9. saaQaI rahNaI
Baaoga BaaogaNyaasa sau$vaat tr kolaI¸ pNa to far idvasa iTklao naahI.
saamaanasaumaana qaaTtanaahI malaa %yaacyaaba_la maaoh Asaa vaaTlaaca navhta. %yaamauLo Gar
qaaTlyaanaMtr lagaoca maI Kca- kmaI krNyaasa sau$vaat kolaI. Qaaobyaacaa Kca-hI fajaIla
vaaTlaa. AaiNa iSavaaya QaaobaI kpDo vaoLovar AaNaUna dot nasao¸ %yaamauLo daona¹tIna DJana
SaT- AaiNa itt@yaaca ka^larI¸ evaZyaanaohI maaJao Baagaonaa. ka^larI raoja badlaayacyaaÂ SaT-
raoja naahI tr ek idvasaaAaD badlaayacao. yaap`maaNao daohIkDUna Kca- hao[-. ho malaa
AnaavaSyak vaaTlao. mhNaUna QauNyaacao saamaana AaNaUna zovalao. QauNyaacyaa klaocao pustk
vaacaUna Qauvaayalaa iSaklaaoÂ p%naIlaahI iSakivalao. kamaacaa baaojaa kahIsaa vaaZlaa¸ pNa
kama navaIna %yaamauLo majaa vaaTo.
maaJaI svat: QautlaolaI pihlaI ka^lar ivasarNao Sa@ya naahI. itlaa KL jaast
laagalaI AaiNa [s~I puroSaI garma navhtI. %yaaMtca AaNaKI ka^larlaa AaMca laagaola yaa
BaItInao [s~I baraobar dabalaI naahIÂ %yaamauLo ka^lar kDk tr banalaI¸ pNa itcyaava$na
KL gaLUna pDt haotI.
ASaa qaaTat maI kaoTa-t gaolaao¸ AaiNa baîrsTraMcyaa qa+ocaa ivaYaya hao}na
basalaao. pNa maaJyaamaQyao ASaa táhocaI qa+a sahna krNyaacaI Sa@tI %yaa vaoLIhI BarpUr
haotI.
"ka^lar hatanao QauNyaacaa ha pihlaaca p`yaaoga Aaho¸ %yaamauLo itcyaava$na KL
gaLUna pDto Aaho. malaa %yaapasaUna kahIca ADcaNa pDNaar naahIÂ AaiNa iSavaaya tumha
savaa-McaI [tkI krmaNaUk haot Aaho ha var fayada." maI Kulaasaa kolaa.
"pNa QaaobaI tr imaLtnaasao Jaalao naahItÆ" eka ima~anao ivacaarlao.
"yaoqaIla Qaulaa[-Kca- malaa trI Asa*ya vaaTtao. ka^larcyaa ikMmatI[tkIca
Qaulaa[- haoto AaiNa evaZo k$nahI Qaaobyaacyaa hataMt mausa@yaa. %yaapoxaa svat: QauNao malaa
baro vaaTto."
yaa svaavalaMbanaatIla mama- maI ima~aMnaa daKvaUna do} Saklaao naahI.
malaa saaMigatlao paihjao kI¸ SaovaTI maI Qaaobyaacyaa QaMVamaQyao Aaplyaa
kamaapurtI kuSalata imaLivalaI. Qaaobyaacyaa Qaulaa[-poxaa GarcaI Qaulaa[- yai%kMicat¹
201
202 Aa%makqaa
hI kmaI djaa-caI nasao. ka^larIcaa kDkpNaa AaiNa cakcakItpNaa Qaaobyaanao Qautlaolyaa

ka^larIpoxaa kmaI nasao. gaaoKlyaaMpaSaI kO. mahadova gaaoivaMd ranaDyaaMcao p`saad$p ek
]prNao haoto. ho ]prNao gaaoKlao far kaLjaIpUva-k zovaIt Asat va ivaSaoYa p`saMgaIca
vaaprIt. jaaohainasabaga-maQyao %yaaMcyaa sanmaanaaqa- jaI maojavaanaI doNyaat AalaI¸ %yaa vaoLocyaa
saMmaolanaacaa p`saMga mah<vaacaa haota. dixaNa AaiÍkotIla %yaaMcao %yaa vaoLcao BaaYaNa savaa-t
maaozo haoNaar haoto. mhNaUna %yaa p`saMgaI %yaaMnaa to ]prNao vaaprayacao haoto. to caurgaLlao haoto
va %yaalaa [s~I krNyaacaI ja$rI haotI. Qaaobyaalaa gaazUna %yaacyaakDUna lagaoca [s~I k$na
GaoNao ASa@ya haoto. malaa maaJyaa kaOSalyaacaa ]pyaaoga k$ doNyaacaI maI maagaNaI kolaI.
"tuJyaa vaiklaIvar maI ivaSvaasa zovaIna¸ pNa yaa ]prNyaavar tuJaI QaaobaIklaa
caalavaU doNaar naahI. ]prNyaalaa tU Daga paDlaosa trÆ %yaacaI ikMmat tulaa maahIt
AahoÆ" Asao mhNaUna p`saadasaMbaMQaI hkIkt %yaaMnaI malaa Ait]%saahapUva-k saaMigatlaI.
maI Daga pDU na doNyaacaI ivanayapUva-k jabaabadarI GaotlaI. malaa [s~I
krNyaacaI prvaanagaI imaLalaI. maaJyaa kuSalatoba_la malaa p`maaNap~ imaLUna cauklao²
yaa]pr malaa jagaanao p`maaNap~ idlao naahI mhNaUna kaya ibaGaDlaoÆ
Qaaobyaacyaa gaulaamaigarItUna sauTlaao %yaap`maaNaoca hjaamaacyaa gaulaamaigarItUna
sauTNyaacaa p`saMga Aalaa. ivalaayatolaa jaaNaaro sava-ca laaok svat:caI daZI krayalaa
iSaktat¸ pNa kosa kapayalaasauwa kaoNaI iSakt AsatIlaSaI maaJaI klpnaa naahI.
ip`TaoiryaamaQyao ekda maI eka [Mga`ja hjaamaacyaa dukanaI gaolaao. %yaanao maaJaI hjaamat
krNyaacoa saaf naakarlaoÂ AaiNa naakartaMnaa jaao itrskar vya@t kolaa¸ tao inaraLaca.
malaa vaa[-T vaaTlao. lagaoca baajaarat jaa}na kosa kapNyaacaa saMca ivakt AaNalaa¸ AaiNa
AarSaasamaaor ]Bao rahUna kosa kaplao. samaaorcao kosa ksaobasao kaplao tr gaolaoÂ pNa maagacao
kaptanaa far pMcaa[-t pDlaIÂ sarL tr kapta Aalaoca naahIt. kaoTa-t hMSaa
ipklaa.
"tuJyaa Dao@yaavar ]MdraMnaI p`yaaoga kolaolaa idsataoÑ"
maI mhTlao¸ "naahI. maaJyaa kaLyaa Dao@yaalaa gaaora hjaama spSa- ksaa
krNaarÆ mhNaUna vaa[-T¹baro pNa svat: kaplaolao kosa malaa AiQak ip`ya vaaTtat."
yaa ]<aracao ima~aMnaa AaScaya- vaaTlao naahI. Kro pahta %yaa hjaamaacaa
kahI daoYa navhta. tao SyaamavaNa- laaokaMcao kosa kapU laagalaa¸ tr %yaacaa QaMda
baaoAr yauw 203
basaNaar. AamhI trI ]ccavaNaI-ya ihMdUMcyaa hjaamaaMnaa Aamacyaa AspRSyaaMcao kosa kaozo
kapUna dotaoÆ yaacao pàyaiSca<a malaa dixaNa AaiÍkot ekda navho pNa Anaok vaoLa
imaLalao Aaho. AaiNa Aamacyaa svat:cyaa kmaa-cao ho fL Aaho¸ ASaI maaJaI samajaUt
AsalyaamauLo malaa yaa gaaoYTIba_la kQaI raga Aalaolaa naahI.
svaavalaMbana va saaQaopNaa yaaba_lacyaa maaJyaa AavaDIlaa puZo jao tIva` sva$p
pàPt Jaalao¸ %yaacao vaNa-na puZo yaaogya sqaLI yao[-la. %yaa vastUcao maUL pihlyaapasaUnaca haoto.
%yaalaa palavaI fuTNyaasaazI f@t isaMcanaacaI AavaSyakta haotI. to isaMcana Anaayaasaanaoca
pàPt Jaalao.
10. baao A r yau w

sana 1897 to 99 pya-Mtcao [tr Anaok AnauBava saaoDUna do}na Aata baaoAr
yauwavar yaotao. ho yauw jaovha Jaalao¸ tovha maaJaI svat:caI sahanauBaUtI baaoAraMcyaa baajaUlaa
haotI. pNa Asalyaa gaaoYTIt svat:cyaa vaOyai@tk ivacaaraMp`maaNao kama krNyaacaa
AiQakar malaa AjaUna Aalaolaa naahI Asao maI samajat haotao. yaa baabatIMtIla ivacaaraMcyaa
AaoZataNaIcao saUxma inarIxaNa maI 'dixaNa AaiÍkotIla sa%yaaga`hacaa [ithasa' yaa pustkat
kolao Aaho¸ mhNaUna to yaoqao krIt naahI.µ ija&asaU vaacakaMnaI tao [ithasa vaacaavaa ASaI
maaJaI saUcanaa Aaho. yaoqao evaZo saaMigatlao mhNajao puro kI¸ ibaìTSa rajyaaba_lacyaa maaJyaa
rajainaYzonao malaa balaa%karanao yaa yauwat Baaga Gyaayalaa laavalao. malaa Asao vaaTlao¸ kI
jar maI ibaìTSa p`jaajana yaa naa%yaanao h@k maagat Aaho¸ tr %yaaca naa%yaanao iba`TISa
rajyaacyaa rxaNaamaQyao Baaga GaoNao ho maaJao kt-vya Aaho. ihMdusqaanacaI saMpUNa- ]nnatI ibaìTSa
saamaàjyaat haoNao Sa@ya Aaho¸ ASaI %yaa vaoLI maaJaI samajaUt haotI.
mhNaUna imaLtIla tovaZo jaaoDIdar imaLvaUna AaiNa Anaok ADcaNaI sahna
k$na AamhI GaayaaL saOinakaMcaI SauEauYaa krNaarI ek tukDI ]BaI kolaI.
AjaUnapya-Mt [kDcyaa [Mga`ja laaokaMmaQyao saamaanyat: ASaIca samajaUt haotI¸ kI
ihMdI laaok QaaDsaacaI kamao krNaar naahIt¸ ikMvaa svaaqaa-plaIkDo %yaaMnaa
kahI saucat naahI. %yaamauLo Anaok [Mga`ja ima~aMnaI malaa inaraSaajanak ]<aro idlaIÂ
ÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖ
µ SaovaTI piriSaYT 2 paha.
204 Aa%makqaa
f@t Da^. baUqanaI KUp ]<aojana idlao. %yaaMnaI Aamhalaa GaayaaL saOinakaMcaI SauEauYaa
krNyaacao iSaxaNa idlao. Aamacyaa laayakIba_la Da^@TraMcaI p`maaNap~o imaLvaUna idlaI.
ima. laa^Tna\ va marhUma ima. eskMba yaaMnaIhI ho kama psaMt kolao. SaovaTI laZa[-maQyao
Aamhalaa kama k$ doNyaaba_la AamhI sarkarkDo Aja- kolaa ]<arI sarkarnao AaBaar
maanalao¸ pNa yaa vaoLI tumacyaa madtIcaI AavaSyakta naahI¸ Asao Aamhalaa kLivaNyaat
Aalao.
pNa malaa evaZyaa nakaravar saMtaoYa maanaUna gaPp basaavayaacao navhto. Da^.
baUqacaI madt Gao}na %yaaMcyaabaraobar maI naataLcyaa ibaSapnaa jaa}na BaoTlaaoÂ Aamacyaa
tukDImaQyao puYkL iK`stI haoto. ibaSapnaa maaJaI maagaNaI far AavaDlaI. %yaaMnaI madt
krNyaacao kbaUla kolao.
maQyaMtrI ivaiQaGaTnaa Aaplao kama krItca hao%yaa. baaoAr laaokaMcaI tyaarI¸
dRZta¸ SaaOya- [%yaaid ApoxaoplaIkDo tojasvaI zrlaI. sarkarlaa puYkL rMga$TaMcaI ja$r
pDlaI AaiNa AKorIlaa Aamacyaa maagaNaIcaa svaIkar Jaalaa.
yaa tukDImaQyao saumaaro 1100 laaok haoto. %yaat saumaaro 40 naa[-k haoto.
AaNaKI saumaaro tIna svatM~ ihMdI BartImaQyao daKla Jaalao haoto. baakIcao igarimaTyao
haoto. Da^. baUqahI Aamacyaabaraobar haoto. tukDIlaa gaaoLIcyaa TPPyaabaahor kama krayacao
haoto. AaiNa itlaa roDËa^sacaoµ rxaNahI haotoÂ trI pNa itnao ]<ama kama kolao.
ADcaNaIcyaa p`saMgaI gaaoLIcyaa h_IthI kama krNyaacaI saMQaI Aamhalaa imaLalaI.
sarkarnao svaocConaoca ASaa táhocyaa Qaao@yaat na pDNyaacaa krar AamacyaaSaI kolaa haota¸
pNa ispyaaMkaopcyaa prajayaanaMtr isqatI palaTlaI. yaamauLo janarla vaularnaI inaraop
QaaDlaa¸ kI jarI tumhI Qaao@yaat pDayalaa baaMQalaolao naahI trIhI tumhI tSaa táhocaa Qaaoka
p%k$na GaayaaL saOinakaMnaa va AmaladaraMnaa rNaxao~aMtUna ]calaUna DaolyaaMtUna Gao}na jaaNyaasa
tyaar vhala¸ tr sarkar tumacao ]pkar maanaIla. AamhI Qaaoka sahna krNyaasa t%prca
haotao. %yaamauLo ispyaaMkaopcyaa yauwanaMtr AamhI gaaoLIbaaracyaa h_ImaQyao kama k$
laagalaao.
µmhNajao laala svaistk. yauwamaQyao yaa icanhacao p+o SauEauYaocao kama
krNaaracyaa Davyaa hatalaa baaMQaIt Asatat. Sa~UnaohI %yaaMnaa [jaa krayacaI naahI Asaa
inayama Asatao. jaast maaihtIsaazI¸ dixaNa AaiÍkotIla sa%yaaga`hacaa [ithasa¸ KMD 1¸
p`krNa 9 pha.
baaoAr yauw 205
yaa idvasaaMmaQyao savaa-Mnaa puYkLda raojaI vaIsapMcavaIsa maOlaaMcaI majala maaravaI

laagaoÂ AaiNa ekda tr GaayaaL saOinakaMnaa DaolyaaMtUna ]calaUna tovaZo maOla caalaavao laagalao.
ASaa táhonao jyaa GaayaaL yaaowyaaMnaa ]calaUna Aamhalaa nyaavao laagalao¸ %yaaMmaQyao janarla
vaUDgaoT vagaOrohI haoto.
saha AazvaDyaaMnaI Aamacyaa tukDIlaa rjaa doNyaat AalaI. ispyaaMkaop va
vaalaËanJacyaa prajayaanaMtr laoDIismaqa vagaOro sqaLo baaoAr laaokaMcyaa vaoZyaaMtUna jaladI
saaoDvaUna GaoNyaacaa ivacaar ibaìTSa saonaaptIMnaI saaoDUna idlaa¸ AaiNa [MglaMD va ihMdusqaana
yaoqaUna yaavayaacyaa saOnyaacaI vaaT pahNyaacaa va Aasto kama krNyaacaa baot kolaa.
Aamacyaa Alp kamaigarIcaI %yaa vaoLI trI far vaahvaa JaalaI. %yaamauLo ihMdI
laaokaMcaI pìtYza vaaZlaI. 'kahI Jaalao trI ihMdI laaok saamaàjyaacao vaarsa tr Kroca.
'ASaa Aqaa-caI gaIto gaaiyalaI gaolaI. janarla baularnaI Aaplyaa Kila%yaamaQyao Aamacyaa
tukDIcyaa kayaa-caI tarIf kolaIÂ naa[kaMnaa laZa[-cao iballaohI imaLalao.
ihMdI samaaja AiQak saMGaiTt Jaalaa. maI igarimaTyaa ihMdI laaokaMcyaa saMbaMQaat
farca AiQak yao} Saklaao. %yaaMcyaamaQyao AiQak jaagaRtI JaalaIÂ AaiNa ihMdu¸ mausalamaana¸
iK`stI¸ madàsaI¸ gaujaraqaI ho sava- AapNa ihMdI Aahao hI Baavanaa AiQak dRZ JaalaI.
savaa-Mnaa vaaTU laagalao¸ kI Aata ihMdI laaokacaI du:Ko dUr JaalaIca paihjaot. gaaoáyaa
laaokaMcyaa vaagaNaukImaQyaohI %yaa vaoLopurta spYT frk idsaUna Aalaa.
laZa[-maQyao gaaoáyaa laaokaMSaI jao saMbaMQa Aalao to gaaoDIgaulaabaIcao haoto. hjaarao
'Ta^maI' SaI Aamacaa sahvaasa GaDlaa. to AamacyaaSaI pòmaanao vaagat va AamhI %yaaMcyaa
saovaosaazI Asalyaacao samajataca ]pkar maanaIt.
manauYyasvaBaava du:Kacyaa p`saMgaI ksaa narma yaotao yaacao ek maQaur smarNa
yaoqao idlyaaiSavaaya rahvat naahI. AamhI icavalaI CavaNaIkDo jaat haotao. laa^D-
ra^baT-sa\caa maulagaa laoFTnaMT ra^baT-sa\ yaalaa yaaca rNaxao~avar pàNaaMikt jaKma
JaalaI haotI. laoFTnaMT ra^baT-sa\cao Sava Gao}na jaaNyaacaa maana Aamacyaa tukDIlaaca
imaLalaa haota. prt vaLlaao %yaa idvaSaI }na kDk haoto. AamhI kUca
caalaivalaI haotI. savaa-Mnaa thana laagalaI haotI. rs%yaamaQyao ek lahanasaa
Jara paNaI ipNyaajaaogaa haota. p`qama paNaI kaoNaI PyaavaoÆ 'Ta^maI' cao ip}na
JaalyaanaMtr AapNa Pyaavao Asaa AamhI ivacaar kolaa haota. prMtu 'Ta^maI' naI Aamhalaa
206 Aa%makqaa
pahataca Aamhalaa Agaaodr paNaI ipNyaaba_la Aaga`h sau$ kolaa¸ va ASaa táhonao baraca
vaoLpya-Mt AamacyaamaQyao "AaQaI tumhI¸ maga AamhI" ASaa táhocaI maQaur spQaa- caalalaI.
11. nagar¹sauQaarNaa va duYkaLinaQaI

samaajaacyaa ekahI AMgaacaI hyagaya JaalaI trI to malaa naohmaIca baaocat
rahato. laaokaMcyaa daoYaaMvar JaaMkNa GaalaUna %yaaMcaI trfdarI krNao ikMvaa daoYa dUr
kolyaaiSavaayaca h@k imaLivaNao ho malaa naohmaIca naapsaMt Asato. %yaamauLo dixaNa
AaiÍkot rahNaaáyaa ihMdI laaokaMvarIla eka Aaraopacao¸ kI jyaamaQyao kahIsaa tqyaaMSa
haota¸ inavaarNa krNyaacao kama maaJyaa toqaIla vaastvyaacyaa sau$vaatIlaaca maI yaaoijalao
haoto. ihMdI laaok svat:caI Garodaro saaf zovaIt naahIt¸ AaiNa far AsvacC rahtat
ASaa táhocaa Aaraop vaoLaovaoLI krNyaat yao[-. yaa Aaraopacao inarakrNa krNyaasaazI
sau$vaatIlaa samaajaatIla mau#ya mau#ya samajalyaa jaaNaaáyaa gaRhsqaaMcyaa GaraMmaQyao sauQaarNaaMcaI
sau$vaat hao}na cauklaI haotI. prMtu DrbanamaQyao jaovha Plaogacyaa pàdu-BaavaacaI BaItI vaaTU
laagalaI tovha GaraoGar ifrNyaalaa sau$vaat JaalaI. yaamaQyao myauinaisapailaTIcyaa
AmaladaraMcaIhI sahkairta va saMmatI haotI. AamacaI madt imaLalyaamauLo %yaaMcao kama saaopo
Jaalao AaiNa ihMdI laaokaMnaahI kmaI ~asa sahna kravaa laagalaa.karNa kI¸ saamaanyapNao
Plaoga vagOarocaa ]pd,va sau$ Jaalaa mhNajao AmaladaraMcaI QaaMdla ]Dto¸ va to p`maaNaabaahor
tIva, [laaja yaaojaU laagatat Â AaiNa %yaaMcyaa dRYTInao jao AinaYTsao idsatat %yaaMcyaavar
%yaaMcaI dDpSaahI [tkI yao}na pDto¸ kI tI Asa*ya haoto. ihMdI samaajaanao AapNa
hao}naca sa@t ]paya yaaojalyaamauLo tao Asalyaa jaulamaapasaUna bacaavalaa.
malaa kahI kTU AnauBavahI Aalao. malaa idsaUna Aalao¸ kI sqaainak
sarkarapaSaI h@kaMcaI maagaNaI krNyaacyaa kamaI laaokaMcaI madt imaLivaNao ijatko
saaopo jaat Asao¸ ittko laaokaMpasaUna %yaaMcyaa svat:cyaa kt-vyaacao palana krvaUna
GaoNyaacyaa kamaI madt imaLivaNao saaopo navhto. ik%yaok izkaNaI Apmaana hao[- tr
ik%yaok izkaNaI ivanayapUva-k pNa baopvaa-[- daKivaNyaat yao[-. GaaNa saaf
krNyaacaI tsadI GaoNyaacao laaokaMnaa vaOYamya vaaTo. pOsao Kca- krNyaacao tr naavaca
kaZayalaa nakao. laaokaMkDUna ksalaohI kama Gyaavayaacao Asaola tr saaoiSakpNaa
nagar¹sauQaarNaa va duYkaLinaQaI 207
QaarNa kolaa paihjao¸ ho maI AiQak caaMgalyaa táhonao iSaklaao. sauQaarNaocaI garja Asato
sauQaarkalaa svat:laa. jyaa laaokaMpasaUna tao sauQaarNaocaI Apoxaa krtao %yaaMcyaakDUna %yaanao
ivaraoQaacaI¸ itrskaracaI¸ ikMbahunaa ijavaavarIla saMkTacaIhI Apoxaa zovalaI paihjao.
sauQaark ijalaa sauQaarNaa mhNatao tI kuQaarNaaca Aaho Asao samaajaanao ka maanaU nayaoÆ ikMvaa
kdaicat kuQaarNaa maanalaI naahI trI %yaa baabatIt ]dasaIna trI ka rahU nayaoÆ
yaa caLvaLIcaa evaZa pirNaama Jaalaa¸ kI Garodaro svacC raKNyaacaI
AavaSyakta ihMdI samaajaalaa kmaIjaast p`maaNaat pTlaI. Amaladarvagaa-paSaI maaJaI pt
vaaZlaI. tËarI krNao ikMvaa h@kaMcaI maagaNaI krNao evaZaca maaJaa QaMda naahI¸ tr
tËarI ikMvaa h@kaMcaI maagaNaI krNyaat maI ijatkI t%prta baaLgaIt Asao¸ ittkIca
t%prta va ]%saah AaMtirk sauQaarNaoba_lahI malaa vaaTt Asat¸ hI gaaoYT %yaaMcyaa laxaat
AalaI.
trI AjaUna samaajaacyaa vaR<aIcaa dusaáyaa eka idSaonao ivakasa krNyaacao rahUna
jaat haoto. yaa prdoSaI rahNaa¹yaa laaokaMnaI p`saMga pDlyaasa BaartvaYaa-ba_lacao Aaplao
kt-vya maanaNao va bajaavaNao ja$rIcao haoto. BaartvaYa- dirdÌ Aaho. laaok d`vyaaja-naasaazI
prdoSa p%krtat. %yaaMcyaa kmaa[-caa kahI AMSa BaartvaYaa-laa ADcaNaIcyaa p`saMgaI
imaLalaa paihjao. sana 1897 saalaI duYkaL pDlaa haota¸ AaiNa 1899 saalaI puna: tIva`
duYkaL pDlaa. yaa daonhI duYkaLaMcyaa p`saMgaI dixaNa AaiÍkotUna caaMgalaI madt gaolaI.
pihlyaa duYkaLacyaa vaoLI jamaU SaklaI %yaapoxaa dusaáyaa duYkaLacyaa vaoLI puYkLca jaast
r@kma jamaa JaalaI. yaa p+ImaQyao [Mga`jaaMpasaUna AamhI hatBaar maaigatlaa¸ AaiNa
%yaaMcyaakDUna p`%yau<arhI caaMgalao imaLalao. igarimaTyaa ihMdI laaokaMnaIhI AaplyaaprI
hatBaar laavalaa.
ASaa táhonao yaa daona duYkaLaMcyaa vaoLI pDlaolaa irvaaja AjaUnahI kayama
Aaho. AapNa pahtaoca¸ kI BaartvaYaa-var yaoNaaáyaa sava-jainak saMkTacyaa p`saMgaI dixaNa
AaiÍkohUna toqaIla ihMdI laaok maaozyaa rkmaa pazivat Asatat.
ASaa táhonao dixaNa AaiÍkotIla ihMdI laaokaMcaI saovaa krIt
Asatanaa maI svat: ekamaagaUna ek baáyaaca gaaoYTI iSakUna Gaot haotao. sa%ya
ha ek ivaSaala vaRxa Aaho. %yaacaa AaEaya kravaa tsatSaI Anaok fLo
%yaacyaapasaUna inaGatanaa idsaUna yaotat. %yaaMnaa AMtca nasatao sa%yaamaQyao jasajasao
KaolaKaola ]travao tsatSaI %yaatUna r%nao hatI yaotatÂ saovaocao p`saMga caalaUna yaotat.
12. do S agamana
laZa[-cyaa kamaatUna maaokLa JaalyaanaMtr malaa vaaTU laagalao¸ kI yaapuZo maaJao

kama dixaNa AaiÍkot nasaUna svadoSaI Aaho. dixaNa AaiÍkot basalyaa basalyaa qaaoDISaI
saovaa maI k$ Sakonaca¸ pNa toqao maaJaa mau#ya QaMda pOsao kmaavaNao evaZaca hao}na rahIla
Asao malaa vaaTlao.
svadoSaahUna ima~maMDLIMcaahI svadoSaI yaoNyaaba_la Aaga`h caalaU haota. malaahI
vaaTt haoto¸ kI svadoSaI gaolyaanao maaJaa ]pyaaoga AiQak hao} Sakola. naataLmaQyao
ima. Kana AaiNa manasauKlala naaJar haotoca.
maI sahkarI maMDLIMjavaL malaa maaokLa krNyaaba_la maagaNaI kolaI. maaozyaa
mauYkIlaInao tI maagaNaI eka ATIvar maanya JaalaI. AT ASaI haotI¸ kI eka vaYaa-cyaa
Aat jar ihMdI samaajaalaa maaJaI ja$r pDlaI¸ tr maI prt dixaNa AaiÍkolaa yaavao.
malaa hI AT kzINa vaaTlaI¸ pNa maI pòmapaSaaMnaI jaKDlaolaa haotao.
kacao ro taMtNao manao hrjaIe baaMQaI È
jaoma taNao toma tomanaI ro È
manao laagaI kTarI pòmanaI ÈÈµ
hI maIrabaa[-caI ]pmaa qaaoDyaabahUt AMSaI malaa laagaU pDt haotI. pacaaMmauKI
prmaoSvar Aahoca naaÆ ima~aMcao mhNaNao naakarNao malaa Sa@ya navhto. maI vacana idlao va
prvaanagaI imaLivalaI.
yaa vaoLI maaJaa inakT saMbaMQa naataLSaIca haota Asao mhNata yao[-la.
naataLatIla ihMdI laaokaMnaI malaa pòmaamaRtanao nha} Gaatlao. izkizkaNaI maanap~o
doNyaasaazI saBaa Jaalyaa AaiNa hrek izkaNaahUna maaOlyavaana BaoTI Aalyaa.
1896 saalaI maI svadoSaI Aalaao¸ tovhahI BaoTI imaLalyaa hao%yaaÂ pNa yaa
vaoLcyaa BaoTI AaiNa saBaaMmaQaIla doKavao hI malaa Asa*ya JaalaI. BaoTImaQyao saaonyaacaaMdIcyaa
vastU hao%yaaca¸ pNa iSavaaya ihromaaiNakaMcyaa vastUhI hao%yaa.
µ kccyaa tMtUna malaa hrInao baaMiQalaI È
taNaIt jaSaI %yaacaI [cCa ga È
malaa kTyaar pòmaacaI laagalaI ÈÈ
208
doSagamana 209
yaa sava- vastUMcaa svaIkar krNyaacaa malaa kaya AiQakarÆ %yaaMcaa svaIkar
kolaa tr maga samaajaacaI saovaa maI pOsao na Gaota krIt haotao ASaI svat:cyaa manaacaI samajaUt
kSaI GaalaavaIÆ yaa BaoTIMpOkI AiSalaaMkDUna imaLalaolyaa kahI BaoTI vajaa krta baakIcyaa
saaáyaa saava-jainak kamaaba_laca imaLalaolyaa hao%yaa. iSavaaya maaJyaa dRYTIpuZo tr ASaIla
va [tr sahkarI yaaMcyaamaQyao Baod navhta. sava-ca mau#ya mau#ya AiSala saava-jainak kamaIhI
madt krNaaro haoto.
iSavaaya yaa najaraNyaaMmaQyao ks%aUrbaa[-saazI pnnaasa iganaIMcaa ek harhI imaLalaa
haota. prMtu itlaa imaLalaolyaa vastUhI maaJyaa saovaoba_laca hao%yaa. %yaamauLo %yaa inaraLyaa
kaZNyaacao karNa naahI.
yaaMpOkI mau#ya najaraNao jyaa idvaSaI saMQyaakaLI imaLalao¸ %yaa idvasaacaI ra~ maI
baavarlaolyaa isqatIt jaagaUna kaZlaI. KaolaIt yaorJaara GaalaIt raihlaao. pNa kaoDo
sauTonaa. SaokDao $pyaaMcao najaraNao saaoDUna doNao kzINa vaaTo¸ pNa to zovaUna GaoNao %yaahUna
kzINa vaaTt haoto.
maI ek Asalao najaraNao pcavaU Sakona. pNa maaJyaa maulaaMcao kayaÆ p%naIcao
kayaÆ %yaaMnaa maI saovaocao iSaxaNa dot AsaoÂ saovaoba_la maaobadlaa GaoNao yaaogya naahI Asao saaMgat
Asao. GaramaQyao maI maaOlyavaana daiganao vagaOro zovaIt nasao. rahaNaI AiQakaiQak saaQaI haot
haotI. ASaa isqatIt saaonyaacaI GaDyaaLo vaaprNaar kaoNaÆ saaonyaacao CoDo AaiNa ihrojaiDt
AaMgazyaa kaoNaI vaapravyaaÆ %yaa kaLI sauwa maI [traMnaa daiganyaaMcaI haOsa saaoDUna doNyaasa
saaMgat Asao. maga malaa yaa daiganyaaMcaa AaiNa javaaihraMcaa ]pyaaoga kayaÆ
maI yaa vastU zovaUna Gaota kamaa nayao¸ ASaa inaNa-yaavar maI Aalaao. parSaI
$stumajaI [%yaaidkaMnaa %yaa daiganyaaMcao T/sTI naomaUna %yaaMcyaa naavao ilahUna doNyaacaa krar
ilahUna kaZlaa¸ AaiNa sakaLI s~I¹pu~aidkaMcaa ivacaar Gao}na svat:caa Baar hlaka
krNyaacaa inaScaya kolaa.
p%naIcaI samajaUt GaalaNao kzINa jaaNaar ho maI samajaUna haotao. maulaaMcaI samajaUt
GaalaNyaat ibalakUla ADcaNa yaoNaar naahI yaaba_la malaa Ka~Ica haotI. %yaaMnaaca maaJao
vakIla krNyaacaa baot kolaa.
maulaaMcaI lagaoca samajaUt pTlaI. "Aamhalaa yaa daiganyaaMcaI ja$r naahI.
AapNa to sava- prt kravao. AaiNa %yaatUna Aamhalaa Asalyaa vastU hvyaa vaaTlyaa tr
Aamacao AamhIca naahI ka Gao} SaktÆ" Asao to mhNaalao.
Aa.¹14
210 Aa%makqaa
malaa AanaMd vaaTlaa. "tr maga Aa[-caI tumhI samajaUt Gaalaala naaÆ" maI
ivacaarlao.
"ja$r¸ ja$r. to Aamacao kama. itlaa trI ho daiganao qaaoDoca AMgaavar
Gaalaayacao AahotÆ tI zovaNaar AamacyaasaazI mhNaUnaca. Aamhalaa tr %yaaMcaI ja$r naahI¸
maga tI kSaalaa h+ krtoÆ"
pNa vaaTlao haoto %yaahUna to kama kzINa zrlao.
"tumhalaa ek nasaola ja$r¸ tumacyaa maulaaMnaahI nasaola. maulaaMcao kayaÆ jaSaI
caZvaavaI tSaI caZtat. malaa naahI GaalaU idlaot trI hrkt naahIÂ pNa maaJyaa saunaaMcao
kayaÆ %yaaMcyaa trI ]pyaaogaI pDtIlaÆ AaiNa ]Vacao idvasa ksao yaotIla ho trI kaoNaI
paihlao AahoÆ [t@yaa pòmaanao idlaolyaa vastU prt krNao baro naahI ¹¹" ASaa táhonao
vaagQaara sau$ JaalaI AaiNa %yaatca AEauQaara yao}na imasaLlaI. maulao Ba@kma raihlaIÂ malaa
DgamagaNyaacao karNaca navhto.
maI hLUca mhTlao¸ "maulagao lagna krtIla tovhacaI gaaoYT. Aaplyaalaa kuzo
baalavayaat lagnao k$na VayacaI AahotÆ maaozo Jaalyaavar svat:laa vaaTola %yaap`maaNao
kronaatÆ AaiNa Aaplyaalaa trI daiganyaaMcaI haOsa vaaTNaaáyaa saunaa qaaoDyaaca SaaoQaayacyaa
AahotÆ [t@yaa]pr kahI daiganao hvaoca vaaTlao tr maI kuzo gaolaao naahI naaÆ"
"tumacao praËma kLlaoÑ maaJao daiganaohI kaZUna Gaotlao toca tumhI kI naahIÆ
malaa QaD GaalaU idlao naahIt to tumhI saunaaMsaazI kaya GaoNaarÆ maulaaMnaa tr AajapasaUna
baOragaI banavata AahaÑ malaa ho to maahIt naahI. ho daiganao prt naahI krayacao. %yaatUna
maaJyaa haravar tumacaa kaya h@kÆ"
"pNa tao har trI tuJyaa kamaigarIba_la imaLalaa Aaho¸ kI maaJyaa
kamaigarIba_laÆ" maI ivacaarlao.
"%yaacao kaya maaozoÆ tumacaI kamaigarI tI maaJaI pNa KrIca. malaa ra~Midvasa
rabaivalaIt hI kaya kamaigarI navhoÆ malaa rDvaUnahI vaaTola %yaalaa Garat zovalaat¸ AaiNa
maaJyaakDUna %yaacaI caakrI krivalaIt to kuzo gaolaoÆ"
ho sava- baaNa tIxNa haoto. %yaatIla ik%yaok malaa BaodUnahI jaat haoto.
pNa daiganao tr malaa prt kravayaacaoca haoto. puYkLSaa gaaoYTIba_la maI
jaomatoma kbaulaI imaLivalaI. 1896 saalaI imaLalaolyaa AaiNa 1901 saalaI imaLalaolyaa
BaoTI prt idlyaa. %yaaMcyaa T/sT kolaa AaiNa %yaaMcyaa saava-jainak
kayaa-saazI maaJyaa ikMvaa T/sTIMMcyaa [cConau$p ]pyaaoga vhavaa¸ ASaI AT zrvaUna %yaa
svadoSaI 211
ba^Mkot zoivalyaa. ho daiganao ivakUna TakNyaacyaa inaima<aanao maI puYkLda pOsao jamavaU Saklaao
Aaho. AajaimatIlaahI tao Aapai<ainaQaI mhNaUna iSallak Aaho¸ va %yaat BarhI pDt gaolaI
Aaho.
%yaa kR%yaaba_la malaa kQaIca pScaatap vaaTlaolaa naahI. kalaaMtranao
kstUrbaa[-laahI %yaaMtIla rastpNaa samajaUna Aalaa. AamhI puYkL maaohaMpasaUna bacaavaUna
inaGaalaao.
samaajasaovakalaa KajagaI najaraNao Gaotaca yaot naahIt¸ Asaa maaJaa AiBapàya
banalaa Aaho.
13. svado S aI
ASaa táhonao svadoSaI ¹¹ ihMdusqaanaat jaaNyaasa inaGaalaao. rs%yaat maaîrSasa baoT
laagalao. toqao AagabaaoT far vaoL qaaMbalaI haotI. mhNaUna maaîrSasamaQyao ]trlaao AaiNa
toqaIla isqatIcaa BarpUr AnauBava Gaotlaa. ek ra~ toqaIla gavhna-r sar caala-sa baùsa
yaaMjakDohI mau@kamaalaa haotao.
ihMdusqaanalaa paocalyaanaMtr qaaoDa kaL ifrNyaat dvaDlaa. ho saala 1901
haoya. yaa vaYaI-caI mahasaBaa ³ka^Mgaòsa´ klak<yaalaa haotI. idnaSaa edlajaI vaacCa
AQyaxa haoto. malaa mahasaBaolaa jaayacaoca haoto. mahasaBaocaa ha maaJaa pihlaaca AnauBava
haota.
mauMba[-hUna jyaa gaaDInao sar ifraojaSaha inaGaalao %yaaca gaaDInao maIhI gaolaao.
%yaaMcyaaSaI malaa dixaNa AaiÍkosaMbaMQaI baaolaayacao haoto. malaa %yaaMcyaa DbyaatUna ek
sToSanapya-Mt jaaNyaacaI Aa&a JaalaI. %yaaMnaI tr spoSala salaUna kolao haoto. %yaaMcyaa
baadSaahI Kcaa-caI AaiNa idmaaKacaI malaa maaihtI haotI. jyaa sToSanavar %yaaMcyaa Dbyaat
jaaNyaaba_la malaa Aa&a JaalaI haotI¸ %yaa sToSanavar maI %yaaMcyaakDo gaolaao. %yaaMcyaa Dbyaat
%yaa vaoLI idnaSaa vaacCa AaiNa icamaNalaala saoTlavaaD basalao haoto. %yaaMcyaaSaI rajaikya
ivaYayaaMvar cacaa- caalalaI haotI. malaa pahUna sar ifraojaSaha mhNaalao¸" gaaMQaI¸ tumacao kama
haoNyaasaarKo naahI. tumhI saaMgaala tao zrava AamhI pasa k$¸ pNa svat:cyaa doSaatca
Aamhalaa iktIsao h@k AahotÆ malaa tr vaaTto¸ kI jaaopya-Mt Aaplyaa doSaatca
Aaplyaalaa sa<aa naahI taopya-Mt vasaahtIMtIla tumacaI isqatI sauQaarNao Sa@ya naahI."
212 Aa%makqaa
maI id=\maUZca hao}na gaolaao. sar icamaNalaalanaI varIla mhNaNyaalaa dujaaora

idlaa. sar idnaSaaMnaI maaJyaakDo dyaad`- dRYTInao paihlao.
maI maaJao mhNaNao samajaavaUna saaMgaNyaacaa kahIsaa p`ya%na kolaa. pNa mauMba[-cyaa
AnaiBaiYa@t baadSahacaI maaJyaasaarKa manauYya kaya samajaUt GaalaNaarÆ malaa mahasaBaot
zrava maaMDU dotIla evaZyaavarca maI saMtaoYa maanaUna raihlaao.
"zrava tyaar k$na malaa daKvaa hao¸ gaaMQaIÑ" sar idnaSaa malaa ]<aojana
doNyaacyaa ]_oSaanao mhNaalao.
maI AaBaar maanalao. puZcyaa sToSanavar gaaDI ]BaI rahtaca maI pL kaZlaa
AaiNa Aaplyaa Dbyaat jaa}na basalaao.
klak<yaalaa paocalaao. naagairk laaok AQyaxa va [tr puZarI yaaMnaa maaozyaa
qaaTainaSaI Gao}na gaolao. maI svayaMsaovakalaa ivacaarlao¸ "maI kaozo jaavaoÆ"
tao malaa irpna ka^laojaat Gao}na gaolaa. toqao puYkLSaa pìtinaQaIMcaI saaoya
kolaolaI haotI. maaJyaa saudOvaanao jyaa ivaBaagaamaQyao maI haotao %yaaca ivaBaagaamaQyao
laaokmaanyaaMcaa tL haota. to ek idvasa maagaUna Aalao Asao smarto. laaokmaanya AsatIla
toqao ek lahanasaa drbaar jamaayacaaca. maI ica~kar Asatao¸ tr to eka KaTovar basat
%yaacao ica~ maI kaZU Saklaao Asatao¸ [tko spYT smarNa malaa %yaa jaagaocao AaiNa %yaaMcyaa
baOzkIcao AjaUnahI Aaho. %yaaMnaa BaoTayalaa yaoNaaáyaa AsaM#ya maaNasaaMpOkI ekacaoca naava
malaa Aazvat Aaho ¹ 'AmaRtbaJaar pi~ko'cao maaotIbaabaU. %yaa daoGaaMcao KdaKda hsaNao
AaiNa rajyak%yaa-Mcyaa AnyaayaasaMbaMQaIcyaa %yaaMcyaa gaaoYTI ivasarNao Sa@ya naahI.
pNa AapNa AMmaL toqaIla vyavasqaokDo vaLU yaa.
svayaMsaovak ekmaokaMcyaa AaD yaot. jao kama jyaacyaavar saaopvaavao %yaacao to
kama navhoÂ tao lagaoca dusaáyaalaa baaolaavaIÂ dusara itsaáyaalaa. pìtinaQaI ibacaara naahI QaD
[kDo¸ naahI itkDo.
maI ik%yaok svayaMsaovakaMSaI ga+I kolaI. %yaaMnaa dixaNa AaiÍkosaMbaMQaI
kahI gaaoYTI saaMigatlyaa. %yaamauLo to kahIsao AaoSaaLlao. maI %yaaMnaa saovaocao mama-
samajaavaUna doNyaacaa p`ya%na kolaa. %yaaMcaI qaaoDISaI samajaUt pTlaI¸ pNa saovaocaI
hataoTI kahI BaUC~ap`maaNao eka GaTkot ]gavaUna Gaota yaot naahI. %yaasaazI [cCa
paihjao AaiNa %yaanaMtr savaya paihjao. %yaa BalyaaBaaoLyaa svayaMsaovakaMnaa [cCa
tr KUp haotIÂ pNa iSaxaNa AaiNa savaya kaozUna imaLNaarÆ mahasaBaa vaYaa-tUna
svadoSaI 213
tIna idvasa caalaUna JaaopI jaat Asao. pìtvaYaI- tIna idvasa iSaxaNa Gao}na iktISaI tyaarI
haoNaarÆ
jasao svayaMsaovak tsao pìtinaQaI. %yaaMnaahI itt@yaaca idvasaaMcao iSaxaNa. svat:
jaatInao kahIca krayacao naahI. jyaa %yaa baabatIt hukUma sauTayacao. 'svayaMsaovak¸ ho Gao}na
yaa' AaiNa 'to Gao}na yaa' eksaarKo caalaayacao.
A#aa Bagatacyaa 'laulyaa Avayavaa'caahI BarpUr AnauBava Aalaa. puYkLSaa
laaokaMnaa spSaa-spSaa-caI ADcaNa yaot Asao. dìvaDI pakSaaLa AgadIca svatM~. %yaa
pìtinaQaIMnaa najarocaahI ivaTaL baaQat AsaoÑ %yaaMcyaasaazI ka^laojacyaa kMpaOMDat hatáyaaMcao
svayaMpakGar baaMQalaolao haoto. maaNaUsa Gausam,aTUna jaa[-la evaZa %yaat QaUr. jaovaNaKaNa sagaLo
%yaatca. BaaojanagaRh mhNajao itjaaorIÂ kuzcyaahI baajaUnao ]GaDo AsaUna caalaayacao naahIÑ
malaa ha vaNa-Qama- cama%kairk vaaTlaa. mahasaBaomaQyao yaoNaaáyaa pìtinaQaIMnaa jar
[tkI iSavaaSaIva haoto¸ tr %yaaMnaa pazivaNaaáyaaMnaa iktI haot Asaola¸ yaa ~OraiSakacao
]<ar kaZU laagalaao tovha malaa dIGa- ina:Svaasa saaoDavaa laagalaa.
GaaNa tr Amayaa-d. ijakDo itkDo paNaIca paNaI hao}na gaolao haoto. payaKanao
qaaoDoca haoto. %yaaMcyaa duga-MQaacaI AazvaNa JaalaI mhNajao AjaUna AMgaavar Saharo ]Bao
rahatat. maI tI GaaNa svayaMsaovakalaa daKivalaI. %yaanao saaf saaMigatlao kI¸ "ho tr
BaMgyaacao kama." maI korsauNaI maaigatlaI. svayaMsaovak maaJyaakDo DaoLo vaTa$na pahatca
raihlaa. maI korsauNaI pOda kolaI. payaKanaa saaf kolaa. pNa ho Jaalao trI maaJyaa
svat:cyaa saaoyaIpurto. gadI- [tkI haotI AaiNa SaaOcakUp [tko qaaoDo haoto¸ kI p`%yaok
vaoLI ]pyaaoga kolyaanaMtr to lagaoca saaf krNao ja$r haoto. tsao krNao maaJyaa
Sa@tIbaahorcao haoto. %yaamauLo maI svat:purtI saaoya k$na Gao}na svasqa basalaao. malaa Asao
idsalao kI¸ [traMnaa tI GaaNa jaacat navhtI.
pNa evaZyaanao BaagaNyaasaarKo navhto. ra~Icyaa vaoLI kaoNaI kaoNaI
KaolaIlagatcyaa pDvaIcaaca ]pyaaoga krIt Asat. sakaLI maI svayaMsaovakalaa daKivalao.
GaaNa kaZUna Takayalaa kaoNaIca tyaar hao[-naa.tI saaf krNyaacaa maanahI malaaca
imaLalaa.
Aaja yaa baabatIt puYkL sauQaarNaa JaalaI Aaho. trI AivacaarI pìtinaQaI
AjaUnahI vaaTola toqao malaivasaja-na k$na mahasaBaocaI CavaNaI Kraba k$na TaktatÂ AaiNa
tI GaaNa kaZUna TakNyaacaI sava- svayaMsaovakaMcaI tyaarI Asato Asao naahI.
214 Aa%makqaa
malaa Asao idsaUna Aalao¸ kI Asalyaa GaaNaImaQyao mahasaBaocaI baOzk jar jaast
vaoL caalaU raihlaI¸ tr raogara[- #aa~Inao vhayacaI.
14. karkU n a va ' bao r a '

mahasaBaa BarNyaalaa ekdaona idvasaaMcaa AvaQaI haota. maI zrivalao haoto¸ kI
mahasaBaocyaa kcaorIMt jar malaa kama krayalaa imaLalao¸ tr krayacao AaiNa AnauBava
imaLvaayacaa.
jyaa idvaSaI AamhI yao}na paocalaao¸ %yaaca idvaSaI snaana vagaOro ]rkUna
mahasaBaocyaa kcaorImaQyao gaolaao. EaI.BaUpoMd,naaqa basaU va EaI.GaaoYaL ho icaTNaIsa haoto.
BaUpoMd,baabaUpaSaI gaolaao AaiNa kamaacaI maagaNaI kolaI. %yaaMnaI maaJyaakDo pahUna mhTlao¸
" maaJyaapaSaI kahI kama naahI. prMtu ima. GaaoYaL kdaicat tumhalaa kama
dotIla. %yaaMcyaakDo calaa. "
maI GaaoYaLbaabaUMpaSaI gaolaaoÂ %yaaMnaI malaa nyaahaLUna paihlao. ikMicat hsalao
AaiNa ivacaarlao¸
" maaJyaapaSaI karkunaacao kama AahoÂ to krala Æ "
maI ]<ar idlao¸ " AvaSya krIna maaJyaa Aavaa@yaabaahor nasaola Asao kaoNatohI
kama krNyaasaazI maI AaplyaakDo Aalaao Aaho."
" ho t$Naa hIca yaaogya Baavanaa Aaho."
SaojaarI svayaMsaovak ]Bao haoto¸ %yaaMcyaakDo pahUna mhNatat¸
" hyaa t$Naanao kaya saaMigatlao to eoklao ka Æ "
maga maaJyaakDo vaLUna mhNaalao¸
" tr maga ha pha p~aMcaa ZIga¸ AaiNa hI maaJyaasamaaorcaI #aucaI-. itcyaavar
basaa. maaJyaapaSaI SaokDao laaok yaot jaat Asatat ho tumhI pahtaca.%yaaMcyaaSaI baaolaU
kI ho irkamaTokDo laaok p~ #arDIt basatat %yaaMnaa javaaba ilahIt basaU Æ maaJyaapaSaI
ASaa táhocao karkUna naahIt kI¸ jyaaMcyaapasaUna Asalao kama Gaota yao[-la. yaa sava-
p~aMmaQyao kahIca tqya nasaNaar. pNa tumhI sava- vaacaUna kaZa. jyaaMnaa f@t p~
paohcalyaaba_la ilahayacao
---------------------------------
µ [Mga,jaI baoArr Sabdacaa ApBa,MSa. saovaacaakrI krNaara¸ i#ajamatgaar .
klak<yaamaQyao GaraMtIla ksalyaahI naaokralaa " ba^ra " Sabdanao saMbaaoQatat.
karkUna va ' ba^ra ' 215
Asaola¸ %yaaMnaa tsao ilaiht calaaÂ AaiNa jyaaMcyaa jabaabaaivaYayaI malaa ivacaaravao laagaola
%yaaMcyaaba_la malaa ivacaara." maaJyaavar evaZa ivaSvaasa Taklyaaba_la malaa AanaMdacyaa
gaudgaulyaa hao} laagalyaa.
EaI. GaaoYaaL malaa AaoLKIt navhto. naava gaava samajaUna GaoNyaacao kama %yaaMnaI
maagaahUna kolao. p~aMcaa ZIga Klaasa krNyaacao kama malaa saaopo vaaTlao. pDlaolaa ZIga maI
%vairt Klaasa kolaa. GaaoYaaLbaabaU KUYa Jaalao. %yaaMcaa svaBaava gaPpaLU haota. gaPpaMmaQyao
puYkLsaa vaoL GaalavaIt¸ Asao malaa AaZLUna Aalao. maaJaa pUva-[ithasa samajalyaanaMtr
malaa karkunaacao kama idlyaaba_la %yaaMnaa ikMicat Sarma vaaTlaI. maI %yaaMnaa inaiScat
kolao.
"maaJaI gaaoYT kuzo AaiNa tumacaI kuzoÆ tumhI mahasaBaocao jaunao saovak. malaa
tumhI vaiDlaaMsamaana AahaM. maI pDlaao AnanauBavaI t$Na. ho kama doNyaamaQyao tumhI
maaJyaavar ]pkarca kolao Aahot. karNa kI malaa mahasaBaomaQyao kama krayacao Aaho.
itcaa karBaar jaaNaUna GaoNyaacaI AlaBya saMQaI tumhI malaa idlaI."
"Kro ivacaarala tr hIca KrI vaRi<a Aaho. pNa Aajakalacao t$Na Asao
samajat naahIt. baakI malaa mahasaBaocaI sau$vaatIpasaUna maaihtI Aaho. itlaa janma
doNyaamaQyao ima. *yaUmabaraobar maaJaahI ihssaa haota¸" GaaoYaaLbaabaU mhNaalao.
Aamacaa caaMgalaa snaohsaMbaMQa jauLlaa. duparcyaa jaovaNaalaa malaa
Aaplyaabaraobarca zovaUna Gaot. GaaoYaaLbaabaUMcaI baTNaohI 'ba^ra' ca laavaIt Asao¸ to pahUna
'ba^ra' cao kama maIca ]calalao. malaa to AavaDo. vaDIla maMDLIba_la malaa far Aadr
vaaTo. maaJaI hI vaRi<a jaovha %yaaMcyaa laxaat AalaI tovha maga malaa to svat:caI sava-
p`karcaI saovaacaakrI k$ do} laagalao. baTNao laavaU dotanaa hsaUna mhNat¸ "pha naa¸
mahasaBaocyaa kaya-k%yaa-Mnaa baTNao laavaayalaahI fursat imaLt naahI. karNa kI %yaa
vaoLathI kamao krayacaI pDlaolaI AsatatÑ" malaa yaa BaaoLopNaaba_la hMsaU yao[-. prMtu
ASaa táhocyaa saovaoba_la manaat yai%kMicathI kMTaLa vaaTlaa naahI. malaa jaao laaBa Jaalaa
%yaacaI tr ikMmatca krta yaayacaI naahI.
qaaoD@yaaca idvasaat mahasaBaocyaa kaya-pwtIcaI malaa maaihtI JaalaI.
Anaok puZaáyaaMcaI BaoT JaalaI. gaaoKlao¸ sauroMd`naaqa vagaOro yaaowo yaot jaat.
%yaaMcao rItI¹irvaaja maI pahU Saklaao. kalaacaa jaao Apvyaya caalalaa haota¸
%yaacaohI malaa pUNa- &ana Jaalao. [Mga`jaI BaaYaocao pàbalyahI laxaat Aalao. %yaaba_la
malaa %yaa vaoLIhI Kod vaaTlaa. ekahUna haoNyaajaaogyaa kamaavar AnaokjaNa zovalao
216 Aa%makqaa
jaat¸ to maaJyaa laxaat AalaoÂ AaiNa ik%yaok AavaSyak kama krayalaa kaoNaIca imaLonaa
hohI idsaUna Aalao.
maaJao mana yaa sava- gaaoYTIMcaI TIka krIt haotoÂ pNa ica<a ]dar AsalyaamauLo
caalalao Aaho %yaat sauQaarNaa krNao ASa@ya Asaavao ASaI samajaUt k$na to Gaot haoto.
%yaamauLo kaoNaaivaYayaIhI Anaadr vaaTt nasao.
15. mahasaBao m aQyao

mahasaBaa sau$ JaalaI. maMDpacaa Bavya doKavaa¸ svayaMsaovakaMcaI raMga¸
vyaasapIzavar basalaolaI vaDIla maMDLI vagaOro pahUna maI Gaabarlaao. Asalyaa saBaot maaJaI
kaya dad laagaNaar yaa ivacaaranao maI gaaoMQaLUna gaolaao.
AQyaxaaMcao BaaYaNa mhNajao ek pustkca haoto. to sagaLo vaacata yao[-la ASaI
isqatI navhtI. %yaapOkI kahI kahI Baagaca vaacaNyaat Aalao.
naMtr ivaYayainayaamak maMDLacyaa saBaasadaMcaI inavaDNaUk JaalaI. gaaoKlao malaa
%yaa maMDLacyaa baOzkIlaa Gao}na gaolao.
sar ifraojaSahaMnaI maaJa zrava GaoNyaacao tr kbaUla kolaoca haotoÂ pNa tao zrava
ivaYayainayaamak maMDLapuZo kaoNa maaMDIla¸ kovha maaMDIla Asaa ivacaar krIt maI baOzkImaQyao
basalaao haotao. ekoka zravaavar laaMbalacak BaaYaNao¸ sagaLI [Mga`jaIt. p`%yaok zravaacao
purskto- qaaor qaaor laaok. yaa nagaaáyaaMpuZo maaJyaa iTmakIcaa Aavaaja kaoNa eokNaarÆ ra~
AiQak haot caalalaI tsatsao maaJao kaLIja QaDQaDU laagalao. AKor AKorcao zrava
AlaIkDcyaa ivamaanaaMcyaa gatInao caalalao haoto Asao malaa Aazvato. sava-jaNa inaGaUna
jaaNyaacyaa tyaarIt Aahot. ra~Icao Akra vaajalao Aahot. maaJaI baaolaNyaacaI ihMmat haot
naahI. maI gaaoKlyaaMnaa BaoTUna Gaotlao haoto. %yaaMnaI maaJaa zrava paihlaolaa haota.
%yaaMcyaa KucaI-paSaI jaa}na maI hLUca mhTlao :
"maaJao kahI trI kra."
to mhNaalao¸ "tumacaa zrava smarNaatUna gaolaolaa naahI. yaoqaIla Gaa[- tumhalaa
idsatoca Aaho. trI pNa yaa zravaacao maI ivasmarNa hao} doNaar naahI.”
"ksao kaya¸ Aata AaTplao naa Æ sar ifraojaSaha mhNaalao.
"dixaNa AaiÍkocaa zrava raihlaa Aaho naaÆ ima. gaaMQaI kovhacao vaaT pahat
raihlao Aahot¸" gaaoKlao caTkna mhNaalao.
mahasaBao m aQyao 217
"tumhI tao zrava paihlaa Aaho ka Æ" sar ifraojaSahaMnaI ivacaarlao.

"Alabat."
"tumhalaa tao bara vaaTlaa Æ"
"yaaogya AahoÑ
"tr maga gaaMQaI¸ vaacaaÑ"
maI kapt kapt daKivalaa.
gaaoKlyaaMnaI Anaumaaodna idlao.
"ekmatanao pasa¸" sava-jaNa ekdma baaolalao.
"gaaMQaI¸ tumhI paca imainaTo GyaavaI¸" vaacCa mhNaalao.
ho dRSya pahUna malaa baro vaaTlao naahI. ekanahI zrava samajaUna GaoNyaacaI tsadI
GaotlaI naahI. savaa-Mnaa Gaa[- JaalaolaI haotI. gaaoKlyaaMnaI paihlaa haota tovaZyaava$na
[traMnaa pahaNyaacaI ikMvaa eokUna GaoNyaacaI ja$r raihlaI naahI. sakaL JaalaI.
malaa maaJyaa BaaYaNaacaa Gaaor laagaUna raihlaa haota. paca imainaTaMt kaya
baaolaayacao Æ maI tyaarI tr BarpUr kolaI¸ pNa paihjao to Sabd saucat naa. BaaYaNa
vaacaayacao naahI Asaa inaScaya kolaa haota. pNa dixaNa AaiÍkot BaaYaNa krNyaacaI
JaalaolaI savaya yaa izkaNaI baujaUna gaolyaasaarKI idsalaI.
maaJyaa zravaacaI paLI AalaI¸ tovha vaacCanaI maaJao naava pukarlao. maI
]zlaao. Daoko garga$ laagalao. ksaabasaa zrava vaacalaa. kaoNaa eka kvaInao Aaplao
kavya CapUna kaZUna pìtinaMQaInaa vaaTlao haoto. %yaamaQyao prdoSagamanaacaI AaiNa
samaud,pya-TnaacaI stutI kolaI haotI. maI to vaacaUna da#aivalaoÂ AaiNa dixaNa Aaifk,otIla
du:#aaMsaMbaMQaI qaaoDasaa ]llao#a kolaa. [t@yaat sar idnaSaaMcaI GaMTa vaajalaI. malaa #aa~I
haotI¸ kI maI AVap paca imanaITo GaotlaolaI naahIt. malaa saUcanaa doNyaasaazI tI GaMTa daona
imanaITo baakI Asatanaaca vaajaivalaI haotI¸ ho malaa maahIt navhto. maI puYkLjaNaaMnaa
AQaa- pa}Na pa}Na tasa BaaYaNa krtanaa eoklao haoto Â trI pNa GaMTa vaajalaI navhtI.
malaa vaa[-T tr vaaTlaoca. GaMTa vaajataca #aalaI basalaao. pNa tovaZyaa kavyaamaQyaoca sar
ifraojaSahaMnaa javaaba imaLUna cauklaa¸ Asao maaJyaa lahanagyaa bauQdIlaa %yaa vaoLI vaaTlao.
zrava pasa haoNyaaba_la ivacaarayalaaca nakao. %yaa vaoLI pòxak va pìtinaQaI
Asaa Baod ivaSaoYasaa navhtaca. zravaaMnaa ivaraoQa vagaOro krNyaacaa p`Snaca navhta.
sava-jaNa hat var krayacaoca. yaoqaUna toqaUna sava- zrava ekmatanao pasa haot. maaJyaa
218 Aa%makqaa
zravaacaohI tsaoca Jaalao. %yaamauLo malaa zravaacao maaozosao kahI vaaTlao naahI. trI pNa
mahasaBaot zrava pasa Jaalaa evaZIca gaaoYT malaa AanaMd vaaTNyaasa puroSaI haotI.
mahasaBaocaa iSa@ka jyaavar pDlaa¸ %yaavar sava- BaartvaYaa-caa iSa@ka pDlaa¸ hyaa
ivacaaranao kaoNaacao samaaQaana haoNaar naahI Æ
16. laa^D- kJa-nacaa drvaar
mahasaBaa AaTaoplaIÂ pNa malaa dixaNa Aaif,kocyaa kamaainaima<aanao

klak<yaamaQyaoca caoMbar Aa^f ka^masa- [%yaaid saMsqaacyaa maMDLInaa BaoTayacao haoto. %yaasaazI
maI klak<yaat maihnaaBar raihlaao. yaa vaoLI maI ha^Tolaat ]trNyaaeovajaI AaoL#a
imaLvaUna '[MiDyaa @labaa' maQyao ]trNyaacaI vyavasqaa kolaI. yaa @labaamaQyao ihMdI puZaáyaaMcaa
mau@kama AsaoÂ %yaamauLo %yaaMcyaaSaI pircaya k$na Gao}na to AaiÍkocyaa baabatIt laxa
GaalatIlasao krNyaacaI AaSaa vaaTt haotI. yaa @labaamaQyao gaaoKlao naohmaI naahI trI
puYkLda ibailayaD- KoLayalaa yaot Asat. malaa klak<yaat rahayacao Aaho ho %yaaMnaa
samajataca %yaaMnaI malaa Aaplyaabaraobar rhaNyaacao inamaM~Na idlao.maI %yaacaa AaBaarpUva-k
svaIkar kolaa. pNa maI AapNa hao}na itkDo jaavao ho malaa baro vaaTonaa. ekdaona idvasa
vaaT paaihlaI¸ tovaZyaat gaaoKlao svat:baraobarca malaa itkDo Gao}na gaolao. maaJaa
iBaDstpNaa pahUna to mhNaalao¸ "gaaMQaI¸ tumhalaa svadoSaI rahayacao Aaho¸ tr maga Asalaa
iBaDstpNaa kamaacaa naahI. jaovaZyaa laaokaMcyaa saMbaMQaat tumhalaa yaota yao[-la tovaZyaaMcyaa
saMbaMQaat Aalao paihjao. malaa tumacyaapasaUna mahasaBaocao kaya Gyaayacao Aaho."
gaaoKlyaaMcyaa ibaáhaDI jaaNyaapUvaI- [MiDyaa @labaamaQyao imaLalaolyaa eka
AnauBavaacaa ]llaoK krtao.
yaaca saumaaralaa laa^D- kJa-nacaa drbaar haota. %yaa drbaaralaa jaaNaara kaoNaI
ek rajao¹maharajao yaa @labaamaQyao haoto. @labaamaQyao tr %yaaMnaa maI naohmaI Canadar baMgaalaI
Qaaotr¸ sadà va ]prNao yaa paoYaaKat phat Asao. Aaja phatao tao %yaaMnaI paTlaaoNa¸
payaGaaoL AMgarKa¸ caaopdaracyaa QatI-caI pgaDI AaiNa cakcakIt baUT Gaatlao haoto. malaa
vaa[-T vaaTlao¸ AaiNa yaa forfaracao maI %yaaMnaa karNa ivacaarlao.
laa^D- kJa-nacaa drbaar 219
AamacaI dSaa Aamhalaa maahIt. svat:caoca Qana AaiNa svat:cao iktaba

saMBaaLNyaasaazI Aamhalaa jao Apmaana sahna kravao laagatat¸ to tumhalaa kaya kLNaarÆ"
jabaaba imaLalaa.
"trI pNa caaopdaracyaa QatI-caI hI pgaDI AaiNa baUT yaaMcaa Aqa- kayaÆ"
"Aamacyaat AaiNa caaopdarat tumhalaa frk tao kaya idsalaaÆ to Aamacao¸
tr AamhI laa^D- kJa-nacao caaopdar. maI laovhIlaa gaOrhjar raihlaao¸ trIsauwa to malaa
Baaovaola. maI Aaplyaa naohmaIcyaa paoYaaKat gaolaao¸ tr tao gaunha samajalaa jaa[-la. AaiNa
toqapya-Mt jaa}na trI malaa laa^D- kJa-nabaraobar baaolaayalaa ka imaLNaar AahoÆ mauLIca
naahI."
malaa yaa spYTva@%yaa gaRhsqaacaI dyaa AalaI.
ASaaca sva$pacyaa AaNaKI eka drbaaracaI malaa AazvaNa haoto. kaSaI
ihMdU¹ivaVapIzacaa payaa laa^D- haiD-Mgacyaa hsto GaalaNyaat Aalaa¸ %yaa vaoLI %yaaMcaa drbaar
Barlaa haota. %yaalaa rajaomaharajao Asaayacaoca. BaartBaUYaNa maalavaIyajaIMnaI malaahI %yaa
p`saMgaI hjar rahaNyaaba_la mau_ama Aaga`h kolaa haota. maI %yaap`maaNao gaolaao haotao. kovaL
is~yaaMnaaca SaaoBatIla ASaa táhocao rajao¹maharajaaMcao paoYaaK pahUna malaa Kod vaaTlaa.
roSamaI ivajaarI¸ roSamaI AMgarKo AaiNa gaLyaat iháyaamaao%yaaMcao kMzoÑ hatat baajaUbaMd AaiNa
pgaDyaaMvar iháyaamaao%yaaMcao gaaoMDo² yaa sagaLyaaMcyaa baraobarca kmarolaa saaonyaacyaa mauzIcaI
trvaarhI laTkavalaolaI AsaayacaI. hI %yaaMcyaa rajyaaiQakaracaI navho¸ pNa %yaaMcyaa
gaulaamaIcaI icanho Aahot Asao kaoNaI trI mhNaalaa. malaa vaaTlao haoto¸ kI AsalaI
naamad-pNaacaI BaUYaNao to svaocConaoca vaaprIt AsatIla. malaa maagaUna samajalao¸ kI ASaa
táhocyaa saBaaMmaQyao rajaaMnaI AaplyaakDIla sava- maaOlyavaana AlaMkar caZivalaoca paihjaot
ASaI sa@tI Asato. malaa samajalao kI¸ %yaaMpOkI puYkLaMnaa Asalao daiganao vaaprNyaaivaYayaI
itTkara vaaTt haotaÂ AaiNa Asalyaa drbaarcyaa p`saMgaaKorIja [tr kaoNa%yaahI p`saMgaI to
Asalao AlaMkar GaalaIt nasat. hI hkIkt iktI AMSaanao KrI haotI to malaa maahIt
naahI. [tr p`saMgaI vaapraot ikMvaa na vaapraot¸ vhaa[sara^yaaMcyaa drbaarlaa kaya ikMvaa
dusaáyaa kaozo kaya¸ baayakaMnaaca SaaoBatIla Asalao daiganao GaalaUna jaaNao %yaaMnaa Baaga pDavao¸
hI kmaI KodacaI gaaoYT navho. Qana¸ sa<aa AaiNa maana hI manauYyaakDUna kaya kaya pap
AaiNa Anaqa- GaDvaIt Aahot baroÑ
17. gaaoKlyaaMcyaa sahvaasaat ek maihnaa ¹ 1
AgadI pihlyaaca idvasaapasaUna maI pahuNaa Aaho Asao gaaoKlyaaMnaI malaa BaasaU
idlao naahI. maI %yaaMcaa sa#Ka QaakTa Baa} Asaavaa ASaa táhonao %yaaMnaI malaa vaagaivalao.
malaa kaya kaya paihjao Asato to samajaUna Gaotlao AaiNa tsatSaI saaoya krNyaacaI tjavaIja
kolaI. saudOvaanao malaa qaaoD@yaaca vastUMcaI ja$rI haotI. sava- kamao jaatInao krNyaacaI
savaya maI paDlaI haotI. %yaamauLo malaa dusaáyaacaI saovaa @vaicatca GyaavaI laagao. maaJyaa yaa
svaavalaMbanaacyaa savayaIcaI¸ maaJyaa %yaa vaoLocyaa paoYaaK vagaOrocyaa baabatItIla TapiTpIcaI¸
maaJyaa ]VmaSaIlatocaI AaiNa inayaimatpNaacaI %yaaMcyaa manaavar gaaZ Cap pDlaIÂ AaiNa
malaa nakaosao haoNyaa[tkI to %yaaMcaI stutI k$ laagalao.
maaJyaapasaUna %yaaMnaa kahI gauPt gaaoYTI raKayacyaa AsatIla Asao malaa Baasalao
naahI. jao kaoNaI maaozo laaok %yaaMnaa BaoTNyaasa yaot %yaaMcyaaSaI AaoLK k$na dot. ASaa
táhonao AaoLK Jaalaolyaa maMDLIpOkI yaa GaTkolaa savaa-MhUna ivaSaoYa zLkpNao maaJyaa
dRYTIsamaaor ]Bao rahatat to Da^. p`fullacaMd` raya. to gaaoKlyaaMcyaa GaraSaojaarIca rahat
AaiNa bahutok raoja %yaaMcaI Kop hao[- Asao mhNaNyaasa hrkt naahI.
ho pàofosar raya. yaaMnaa maihnaa AazSao $pyao imaLtat. pNa svat:cyaa Kcaa-
saazI caaLIsa $pyao zovaUna Gao}na baakIcao sava- to saava-jainak kayaa-laa do}na Taktat.
lagna kolao naahI¸ krNyaacaa ivacaar naahI." ASaa SabdaMnaI gaao#alyaaMnaI malaa %yaaMcaI
AaoL#a k$na idlaI.
Aajacao Da^.raya AaiNa %yaa vaoLocao pào.raya yaaMmaQyao malaa qaaoDaca frk
idsatao. jyaa táhocaa paoYaa#a %yaa vaoLI to krIt¸ javaLjavaL %yaaca táhocaa AajahI
Aaho. evaZo Kro kI¸ Aaja KadI Aaho¸ %yaa vaoLI KadI mauLI navhtIca. svadoSaI
igarNaIt banalaolao kpDo AsatIla. gaaoKlao AaiNa Da^. raya yaaMcao saMvaad eoktanaa malaa
tRPtI kSaI tI vaaToca naaÂ karNa kI %yaaMcao saMvaad doSaihtasaMbaMQaIca Asaayacao¸ ikMvaa
ksalaI trI &anacacaa- AsaayacaI. ik%yaok gaaoYTI KodkarkhI AsatÂ karNa %yaamaQyao
puZaáyaaMvar TIka caalao. jyaaMnaa maI mahana\ yaaowo mhNaUna samajat haotao to lahana idsaU
laagalao.
gaaoKlyaaMcaI kama krNyaacaI pwt pahUna malaa ijatka AanaMd Jaalaa¸
ittkaca baaoQahI imaLalaa. to Aaplaa ek xaNahI fukT jaa} dot nasat. %yaaMcao
220
gaaoKlyaaMcyaa sahvaasaat ek maihnaa ¹ 1 221
sava- sabaMQa doSakayaa-laa AnaulaxaUnaca haoto Asao malaa AaZLUna Aalao. %yaaMcao
baaolaNaocaalaNaohI doSakayaa-saazI Asao. %yaaMcyaa vaaNaImaQyao malaa kaozohI malaInata¸ dMBa
ikMvaa Asa%ya AaZLlao naahI. ihMdusqaanacao daird`ya AaiNa partMHya %yaaMnaa pìtxaNaI
jaacat Asao. Anaok p`karcao laaok Anaok p`karcyaa gaaoYTIMkDo %yaaMcao laxa vaoQaNyaasaazI
yaot. %yaaMnaa to ekca jabaaba dot¸ "ho kama tumhI kraÂ malaa maaJao k$ Va. malaa
doSaacao svaatMHya imaLvaayacao Aaho. to imaLivalyaanaMtr malaa [tr gaaoYTI saucatIla. saQyaa
trI malaa yaa kamaapuZo eka xaNaacaIhI fursat rahat naahI."
ranaDyaaMba_lacaI %yaaMcaI pUjyabauwI %yaaMcyaa baaolaNyaat vaarMvaar idsaUna yao[-.
'ranaDo Asao mhNat' ho tr %yaaMcyaa baaolaNyaamaQyao javaL javaL "saUt ]vaaca" saarKo yaot
Asao. maI haotao %yaa AvaQaIt ranaDyaaMcaI jayaMtI ³kI puNyaitqaI to malaa Aata Aazvat
naahI´ yaot haotI. gaaoKlao tI naohmaI paLIt Asaavao Asao idsalao. %yaa p`saMgaI
maaJyaaKorIja %yaaMcao ima~ pào. kaqavaTo va dusaro ek sabajajja Asalaolao gaRhsqa haoto.
%yaaMnaa %yaaMnaI jayaMtI saajarI krNyaasaazI baaolaaivalao. AaiNa %yaa pàsaMgaI %yaaMnaI
AamacyaapuZo ranaDyaaMsaMbaMQaI Anaok AazvaNaI saaMigatlyaa. ranaDo¸ tolaMga AaiNa maMDlaIk
yaaMcaI tulanaa kolaI. tolaMgaaMcyaa BaaYaocaI stutI kolaI¸ Asao malaa smarto. maMDilakaMcaI
sauQaark mhNaUna stutI kolaI. svat:cyaa AiSalaaMba_la %yaaMnaa vaaTNaaáyaa Aasqaocao ]dahrNa
mhNaUna¸ raojacaI AagagaaDI cauklaI tovha spoSala T/ona k$na gaolao¸ %yaa p`saMgaacao vaNa-na kolaoÂ
AaiNa ranaDyaaMcyaa sava-gaamaI Sa@tIcao vaNa-na k$na %yaa vaoLcyaa puZaáyaaMmaQyao to sava-EaoYz
ksao haoto %yaacao ivavarNa kolao. ranaDo f@t nyaayamaUtI-ca navhtoÂ to [ithasakar haoto¸
Aqa-Saas~I haoto¸ sauQaark haoto. svat: sarkarI nyaayaaQaISa AsatahI mahasaBaolaa pòxak
mhNaUna inaBa-yapNao hjar rahat. tsaoca %yaaMcyaa caatuyaa-ba_la savaa-Mnaa [tka ivaSvaasa vaaTt
haota kI¸sava-jaNa %yaaMcao inaNa-ya maanya krItº ho vaNa-na krtanaa gaaoKlyaaMcyaa hYaa-laa par
rahat nasao.
gaaoKlao GaaoDagaaDI zovaIt Asat. maI %yaaba_la tËar ]zivalaI. malaa %yaaMcyaa
ADcaNaI samajat navh%yaa. "tumhI vaaTola toqao T/^mamaQaUna jaa} Sakt naahI kI kayaÆ
%yaamauLo puZarIvagaa-caI pìtYza kmaI hao[-la kI kayaÆ"
ikMicat idlagaIr hao}na %yaaMnaI jabaaba idlaa¸ "tumhIsauwa malaa AaoLKU
Saklaa naahI kaÆ malaa vairYz ivaiQamaMDLaMtUna jao imaLto¸ %yaacaa maI
svat:saazI ]pyaaoga krIt naahI. tumacyaa T/^macyaa p`vaasaaba_la malaa hovaa
vaaTtao. pNa maaJyaakDUna tsao haoNyaasaarKo naahI. tumhalaa jaovha maaJyaa[tkoca laaok
222 Aa%makqaa
AaoLKU SaktIla¸ tovha tumhalaahI T/^mamaQaUna jaaNao ASa@ya naahI trI kzINa hao}na
jaa[-la. puZarI jao kahI krtat to eoYaAaramaasaazIca krtat¸ Asao maanaNyaacao karNa
naahI. tumacaa saaQaopNaa malaa psaMt Aaho. maI Sa@ya itt@yaa saaQaopNaanao rahataoca. pNa
tumhI Ka~I baaLgaa kI¸ ik%yaok Kca- maaJyaasaar#yaalaa Apirhaya- Asatat."
ASaa táhonao maaJaI ek tËar tr karNaaMinaSaI r_ JaalaI. pNa malaa
AaNaKI ek tËar krayacaI haotI. itcaa to saMtaoYakark jabaaba do} Saklao naahIt.
"pNa tumhI QaD ifrayalaahI jaat naahI¸ maga tumhI AajaarI rahta yaat navala
kayaÆ doSakayaa-maQaUna vyaayaamaasaazIhI fursat imaLNaar naahI kI kayaÆ" maI mhTlao.
"tumhI malaa kQaI irkamaa pahta¸ kI %yaa vaoLI maI ifrayalaa jaavaoÆ" jabaaba
imaLalaa.
maaJyaa manaaMt gaaoKlyaaMba_la [tka Aadr haota¸ kI maI %yaaMnaa p`%yau<ar dot
nasao. varIla jabaabaanao maaJao samaaQaana Jaalao naahI¸ trI pNa maI gaPp basalaao. malaa vaaTlao
AaiNa AjaUnahI vaaTto kI¸ iktIhI kamao pDlaI AsalaI trIsauwa jyaap`maaNao AapNa
jaovaNaasaazI vaoL kaZtao %yaap`maaNaoca vyaayaamaasaazI kaZlaa paihjao. %yaamauLo doSaacaI saovaa
AiQakca hao[-la¸ kmaI naahI¸ Asaa maaJaa nama` AiBapàya Aaho.

gaaoKlyaaMcyaa C~aKalaI rahUna maI saara vaoL GarI basaUnaca Gaalaivalaa naahI.
maI dixaNa AaiÍkotIla maaJyaa iK`stI ima~aMnaa saaMgaUna Aalaao
haotao kI¸ maI ihMdusqaanaatIla iK`stI laaokaMnaa BaoTona va %yaaMcaI isqatI
samajaUna Gao[-na. kalaIcarNa baanajaI-Mcao naava maI eoklao haoto. to mahasaBaomaQyao puZarI yaa
naa%yaanao Baaga Gaot. %yaamauLo %yaaMcyaaba_la AadrhI vaaTt haota. sava-saaQaarNa
iK`stI laaok mahasaBaopasaUna va ihMdumausalamaanaaMpasaUna Alaga rahat. %yaamauLo
%yaaMcyaasaMbaMQaI AivaSvaasa vaaToÂ tsaa kalaIcarNa baanajaI-MivaYayaI vaaTt navhta.
maI %yaaMnaa BaoTavayaasa jaaNyaasaMbaMQaI gaaoKlyaMapaSaI baaolalaao. to mhNaalao¸
"%yaaMcyaakDo jaa}na tumhI kaya imaLivaNaarÆ to far sajjana gaRhsqa Aahot.
pNa malaa vaaTto kI¸ to tumacao samaaQaana k$ SakNaar naahIt. maI %yaaMnaa caaMgalao
AaoLKtao. trI pNa tumhalaa jaayacao tr KuSaala jaa."
maI vaoL maaigatlaa. %yaaMnaI malaa tabaDtaoba vaoL idlaa va maI gaolaao. %yaaMcyaa
GarI %yaaMcyaa Qama-p%naI maR%yauSayyaovar pDlaolyaa hao%yaa. %yaaMcao Gar saaQao haoto. mahasaBaomaQyao
%yaaMnaa kaoT paTlaaoNa Gaatlaolao paihlao haotoÂ GarI to baMgaalaI Qaaotr AaiNa sadra yaa
paaoYaaKat AaZLlao. ha saaQaopNaa malaa AavaDlaa. %yaa vaoLI maI svat: jarI parSaI
kaoT paTlaaoNa GaalaIt Asao¸ trI pNa tao paoYaaK va saaQaopNaa malaa AavaDlaa. maI %yaaMcaa
vaoL na Gaota maaJyaa SaMka maaMDlyaa.
%yaaMnaI malaa ivacaarlao¸ "tumhalaa vaaTto ka kI¸ AapNa pap Gao}naca janmaalaa
yaotaoÆ"
maI mhTlao¸ "haoya¸ vaaTto."
"tr yaa maUlaBaUt papacao inavaarNa ihMdU Qamaa-t naahI¸ va iK`stI Qamaa-t Aaho¸
Asao mhNaUna to puZo mhNaalao¸ "papacaa maaobadlaa maR%yaU Aaho. %yaa maR%yaUpasaUna bacaavaUna
jaaNyaacaa ]paya yaoSaUlaa SarNa jaaNao ha Aaho¸ Asao baayabala saaMgato."
maI Bagavad\gaItotIla Bai@tmaaga- saucaivalaa. prMtu maaJao baaolaNao inarqa-k haoto.
maI %yaa Balyaa manauYyaacao %yaacyaa caaMgaulapNaaba_la AaBaar maanalao. maaJao samaaQaana Jaalao
naahI¸ trI pNa yaa BaoTIpasaUna malaa laaBaca Jaalaa.
yaaca maihnyaat maI klak<yaacaI gallaIna\ gallaI ihMDlaao mhTlao trI caalaola.
bahutok kama payaI if$naca krIt Asao. yaa vaoLIca nyaayamaUtI- ima~ yaaMnaa BaoTlaao. sar
gau$dasa baanajaI-Mnaa BaoTlaao. %yaaMcaI madt dixaNa AaiÍkocyaa kamaI paihjao haotI. rajaa
PyaarImaaohna maukjaI-Mcao dSa-nahI yaaca AvaQaIt Gaotlao.
kalaIcarNa baanajaI-naI malaa kalaIcyaa maMidraba_la saaMigatlaoca haoto. to maMidr
pahaNyaacaI malaa tIva` [cCa vaaTt haotI. %yaacao vaNa-na maI pustkaMt vaacalao haoto. mhNaUna
eko idvaSaI itkDo maaocaa- vaLivalaa. nyaayamaUtI- ima~ yaaMcao Gar %yaaca BaagaamaQyao haoto.
mhNaUna %yaaMnaa jyaa idvaSaI BaoTlaao¸ %yaaca idvaSaI kalaImaMidrathI gaolaao. rs%yaanao
bailadanaacyaa bakáyaaMcaI raMgaca raMga caalalaI haotI. maMidracyaa gallaIt pa}la Taktao
taoca iBakaáyaaMcaI raMgaca raMga laagaUna raihlaolaI idsalaI. baavaa tr Asaayacaoca. maaJaI %yaa
vaoLIhI QaYTpuYT iBakaáyaalaa kahIhI na doNyaacaI pwt haotI. kahI iBakarI maaJyaa
pazIsa laagalao.
224 Aa%makqaa
ek baavaajaI AaoTyaavar basalao haoto. %yaaMnaI malaa baaolaavalao¸ "ksao kaya

baoTa¸ kaoNaIkDoÆ" maI %yaaMcyaa manaajaaogaa jabaaba idlaa. %yaaMnaI malaa va maaJyaa saaoba%yalaa
basaayalaa saaMigatlao. AamhI basalaao.
maI ivacaarlao¸ "bakáyaaMnaa baLI doNao ha Qama- Aaho Asao tumhaMlaa vaaTto kaÆ"
to mhNaalao¸ "pàNyaaMnaa zar maarNao ha Qama- kaoNa mhNaolaÆ"
"tr maga tumhI yaoqao basaUna laaokaMnaa baaoQa ka krIt naahIÆ"
"to Aamacao kama navho. AamhI f@t basalao rahUna Bagavad\Ba@tI krayacaIÑ"
"pNa tumhalaa dusarI jaagaa na saapDta hIca barI saapDlaIÆ"
"AamhI kaozohI basalaao trI saarKoca. laaok ho bakáyaaMcyaa kLpaMp`maaNao
AahotÂ qaaor laaok naotIla %yaa vaaTonao jaaNaar. Aamha saaQaUMnaa %yaacao kayaÆ" baavaajaI
mhNaalao.
maI saMBaaYaNa puZo caalaivalao naahI. AamhI dovaLat jaa}na paocalaao. samaaor
r@tacaI nadI vaaht haotI. dSa-na GaoNyaasaazI ]Bao rahNyaacaI malaa [cCa raihlaI naahI.
maI far i#anna Jaalaao¸ kaya kravasao malaa hao}na gaolao. tao do#aavaa maI AVap ivasa$
Saklaolaao naahI. baMgaalaI laaokaMcyaa eka saMmaolanaalaa malaa %yaaca saumaaralaa inamaM~Na imaLalao
haoto. toqao maI eka gaRhsqaapaSaI yaa GaatkI pUjaosaMbaQaI gaaoYT kaZlaI.to mhNaalao¸ " toqao
nagaaro vaajat AsatatÂ %yaaMcyaa naadamaQyao bakáyaacaa kSaahI táhonao vaQa kolaa trI %yaalaa
vaodnaa haot naahIt ASaI AamacaI samajaUt Aaho."
malaa ho mat pTlao naahI." bakáyaalaa vaacaa AalaI tr tao inaraLoca saaMgaola¸"
Asao maI %yaa gaRhsqaalaa saaMigatlao. ha GaatkI irvaaja baMd Jaalaa paihjao Asao vaaTlao.
bauQddovaaMcaI gaaoYT AazvalaI. pNa ho kama Aaplyaa Sa@tIplaIkDcao Aaho¸ ho malaa
samajat haoto.
malaa %yaa vaoLI vaaTlao toca AajahI vaaTt Aaho. maaJyaa mato bakáyaacyaa
jaIvaacaI ikMmat manauYyaacyaa jaIvaapoxaa kmaI naahI. manauYyadohacyaa rxaNaasaazI maI
bakáyaacaa doh ihravaUna GaoNyaasa tyaar haoNaar naahI. pàNaI ijatka AiQak
duba-la ittka %yaalaa maanavaI ËUrpNaapasaUna bacaavaUna jaaNyaasaazI manauYyaacaa
AaEaya GaoNyaacaa AiQak AiQakar Aaho Asao malaa vaaTto. ittkI
laayakI nasaola¸ tr manauYya tsaa AaEayahI pNa do} SakNaar naahI. bakáyaalaa yaa
papI bailadanaapasaUna vaacaivaNyaasaazI maaJyaa AMgaI Aaho %yaahUna iktI trI AiQak
Aa%maSauwIcaI va %yaagaacaI AavaSyakta Aaho. yaa SauwIcaI AaiNa %yaagaacaI tUt-
maaga-p`tIxaa krItca malaa prlaaok gaazavaa laagaNaar Asao idsato. Asaa kaoNaI trI
tojasvaI pu$Ya ikMvaa tojasvaI satI ]%pnna haovaao¸ kI jaao manauYyajaatIcaa yaa Gaaor patkatUna
]war krIla¸ inarpraQaI pàNyaaMcao rxaNa krIla AaiNa dovaalayaaMcaI SauwI krIla¸ ASaI
pàqa-naa tr maI sadOva krIt Asatao. &anaI¸ bauiwSaalaI¸ %yaagavaR<aInao pUNa- va Baavanaap`Qaana
baMgaala hI h%yaa kSaI sahna krtao baroÆ

kalaImaatocyaa naavaanao haoNaara ivaËaL ya& pahUna baMgaalaI jaIvana samajaUna
GaoNyaaivaYayaI maaJaI ija&asaa baLavalaI. ba`mhsamaajaasaMbaMQaI baroca vaacalao haoto¸ va eoklaohI
haoto. p`tapcaMd` maujaumadaraMcao jaIvanacair~ qaaoDobahUt maaiht haoto. %yaaMcaI vyaa#yaanao
eokNyaasa maI gaolaao haotao. %yaaMnaI ilaihlaolao koSavacaMd` saonacao cair~ imaLivalao¸ va to A%yaMt
AavaDInao vaacaUna kaZlao. saaQaarNa ba`mhsamaaja AaiNa Aaidba`mhsamaaja yaaMmaQaIla frk
samajaUna Gaotlaa. pMiDt iSavanaaqaSaas~I yaaMcao dSa-na Gaotlao. mahYaI- dovaond`naaqa zakUr yaaMsa
BaoTNyaasaazI pào. kaqavaTo va maI Asao gaolaao : prMtu to %yaa vaoLI kaoNaalaa BaoTt nasat¸
%yaamauLo %yaaMcao dSa-na GaDlao naahI. prMtu %yaaMcyaakDo ba`mhsamaajaacaa ]%sava haota¸ %yaacao
Aamhalaa inamaM~Na haotoÂ %yaava$na AamhI gaolaao. toqao ]cca p`karcao baMgaalaI saMgaIt
eokNyaasa imaLalao. tovhapasaUnaca baMgaalaI saMgaItaba_la malaa AavaD vaaTU laagalaI.
ba`mhsamaajaacao Sa@ya tovaZo inarIxaNa kolyaavar svaamaI ivavaokanaMdaMcao
dSa-na Gyaayacao naahI Asao ksao hao[-laÆ A%yaMt ]%saahpUva-k maI baolaUr mazapya-Mt
bahutaMSaI payaIca gaolaao. sava- rsta caalaUna gaolaao kI AQaa- to Aata smart naahI.
mazacao ekaMt sqaana malaa AavaDlao. svaamaIjaI AajaarI Aahot¸ %yaaMnaa BaoTta
yaoNyaasaarKo naahI¸ va to klak<yaalaa svat:cyaa GarI Aahot Asao eokUna
inaraSaa JaalaI. BaiganaI inavaoidtaMcyaa ibaáhaDacaa p<aa imaLivalaa. caaOrMGaIvarIla
eka baMgalyaamaQyao %yaaMcaI BaoT JaalaI. %yaaMcaa idmaaK pahUna maI idpavaUna
gaolaao. saMBaaYaNaamaQyao %yaaMcao maaJao ivaSaoYasao jamalao naahI. maI hI gaaoYT gaaoKlyaaMpaSaI
Aa.¹15
226 Aa%makqaa
baaolalaao. to mhNaalao¸ "tI baa[- maaozI kDk AahoÂ Aqaa-t tumacao jamaNao Sa@ya naahI ho maI
samajaU Saktao."
puna: ekda %yaaMcaI BaoT malaa postnajaI padSahaMcyaa GarI JaalaI. postnajaIMcyaa
vaRw maataoEaIMnaa %yaa ]pdoSa dot hao%yaa¸ [t@yaat maI %yaaMcyaakDo jaa}na paocalaao.
%yaamauLo maI %yaa ]BayataMmaQaIla duBaaYaI Jaalaao. BaiganaIMcao ihMdU Qamaa-ba_lacao pòma ]McabaLUna
yaot haoto¸ evaZo maa~ Aamacao ekmaokaMSaI pTlao naahI trIhI maI pahU Saklaao. %yaaMcyaa
pustkaMcaa pircaya maagaahUna k$na Gaotlaa.
idvasaacao daona Baaga paDlao haoto. ek Baaga dixaNa AaiÍkocyaa kamaacyaa
baabatIt klak<yaamaQyao rahNaaáyaa puZaáyaaMnaa BaoTNyaat GaalavaIt Asao¸ AaiNa ek Baaga
klak<yaacyaa Qaaima-k saMsqaa va [tr saava-jainak saMsqaa pahNyaat. eko idvaSaI maI
baaoAr yauwamaQyao ihMdI SauEauYaapqakanao kolaolyaa kamaigarIsaMbaMQaI Da^. mailak yaaMcyaa
AQyaxatoKalaI vyaa#yaana idlao. '[MiglaSamana' baraobarcaa maaJaa pircaya yaa vaoLIhI far
]pyaaogaI pDlaa. ima. saa^MDsa- yaa vaoLI AajaarI Asat¸ trIhI %yaaMcaI madt 1896 saalaI
imaLalaI haotI ittkIca imaLalaI. ho BaaYaNa gaaoKlyaaMnaa AavaDlaoÂ AaiNa Da^. rayanaa
maaJyaa BaaYaNaacaI vaaKaNaNaI krtanaa eokUna %yaaMnaa far AanaMd Jaalaa.
ASaa táhonao gaaoKlyaaMcyaa CayaoKalaI raihlyaamauLo baMgaalamaQaIla maaJao kama
far saaopo Jaalao. baMgaalyaatIla Aga`gaNya kuTuMbaaMcaI maaihtI malaa Anaayaasaanao JaalaI¸ va
baMgaalaSaI maaJaa inakT saMbaMQa jaaoDlaa gaolaa. yaa icarsmarNaIya maihnyaatIla puYkL
AazvaNaI malaa saaoDUna Vavyaa laagatIla. %yaa maihnyaatca maI ba`mhdoSaacaIhI Kop k$na
Aalaao. toqaIla fuMgaI maMDLIcyaa BaoTI Gaotlyaa. %yaaMcaa AaLsa pahUna vaa[-T vaaTlao.
saaonaorI pgaaoDo paihlao. maMidraMt AsaM#ya baar@yaa baar@yaa maoNaba<yaa jaLt hao%yaa¸ to malaa
AavaDlao naahI. dovaalayaacyaa gaaBaaáyaat ]MdIr ifrt haoto¸ to pahUna svaamaI dyaanaMdaMcaa
AnauBava Aazvalaa. ba`mhdoSaacyaa is~yaaMcaI svatM~ta¸ %yaaMcaa ]%saah va toqaIla pu$YaaMcaa
baavaLTpNaa pahUna is~yaaMvar KUYa Jaalaao va pu$YaaMba_la Kod vaaTlaa. maaJyaa %yaaca vaoLI
laxaat Aalao¸ kI jyaap`maaNao mauMba[- mhNajao ihMdusqaana navho¸ %yaacap`maaNao rMgaUna mhNajao
bàmhdoSa navho. AaiNa ihMdusqaanaat jyaap`maaNoa AamhI [Mga`jaI vyaapaáyaaMcao kimaSana ejaMT
banalaao Aahao¸ %yaacap`maaNao ba`mhdoSaamaQyao AamhI [Mga`jaaMcyaa jaaoDIlaa jaa}na ba`mhI laaokaMnaa
kimaSana ejaMT banaivalao Aaho.
bàmhdoSaahUna prt Aalyaavar maI gaaoKlyaaMcaI rjaa GaotlaI. %yaaMcaa ivayaaoga malaa
du:Kkr Jaalaa. prMtu maaJao baMgaalyaaMtIla¸ ikMvaa Kro baaolaayacao mhNajao klak<yaaMtIla
kama AaTplao haoto.
QaMda sau$ krNyaapUvaI- ihMdUsqaanaacaa qaaoDasaa p`vaasa itsaáyaa vagaa-tUna k$na %yaa
vagaa-tIla ]ta$McaI maaihtI k$na GaoNyaacaa va %yaaMcaI du:Ko samajaUna GaoNyaacaa maaJaa ivacaar
haota. maI ha ivacaar gaaoKlyaaMpuZo maaMDlaa. p`qama tr tao %yaaMnaI hsaNyaavaarI naolaa. pNa
jaovha maI maaJyaa AaSaocao vaNa-na kolao¸ tovha %yaaMnaI maaJyaa yaaojanaolaa AanaMdanao saMmatI
idlaI. malaa p`qama kaSaIlaa jaa}na toqao ivaduYaI A^naI baoJaMTcao dSa-na kravayaacao haoto.
%yaa vaoLI %yaa AajaarI hao%yaa.
yaa p`vaasaasaazI malaa navaIna saamaana tyaar kravao laagalao. ek iptLI Dbaa
gaaoKlyaaMnaIca idlaa¸ AaiNa %yaamaQyao maaJyaasaazI baosanaacao laaDU AaiNa purI Gaalaayalaa
saaMigatlaI. baara AaNyaaMcao ek iknatanaacao pakIT Gaotlao. Cayaacyaa ³paorbaMdr
najaIkcao ek KoDo´ laaokrIcaa kaoT krivalaa haota. pakITaMt ha kaoT¸ Tuvaala¸ sadra
AaiNa Qaaotr evaZo saamaana haoto.paMGarNyaasaazI ek kaMbaLI GaotlaI. %yaa#aorIja ek
taMbyaa baraobar Gaotlaa. evaZyaa saamaanaainaSaI maI baahor pDlaao.
gaao#alao AaiNa Da^. raya malaa sToSanavar paocaivaNyaasa Aalao. daoGaaMnaahI maI na
yaoNyaaba_la ivanaMtI kolaI. pNa ]BayataMnaIhI yaoNyaaba_la Aaga,h Qarlaa. gaao#alao mhNaalao¸
" tumhI pihlyaa vagaa-tUna jaat Asata¸ tr kdaicat maI nasataohI Aalaao. pNa Aata tr
malaa Aalaoca paihjao."
Pla^Tfa^ma-var jaatanaa gaaoKlyaaMnaa kaoNaI ADivalao naahI. %yaaMnaI Aaplaa roSamaI
foTa baaMQalaa haota AaiNa Qaaotr va kaoT Asaa paoYaaK kolaa haota. Da^. rayanaI baMgaalaI
paoYaaK kolaa haota¸ %yaamauLo p`qama %yaaMnaa itkIT¹maastrnao ADivalao. pNa gaaoKlyaaMnaI
'maaJao ima~ Aahot' Asao saaMigatlao¸ tovha Da^. rayanaahI p`vaoSa imaLalaa. ASaa táhonao
daoGaaMnaI malaa inaraop idlaa.
20. kaSaIt
ha p`vaasa klak<aa to rajakaoTpya-Mt krayacaa haota. kaSaI¸ Aagaà¸ jayapUr¸
palaNapUr va rajakaoT ASaa rs%yaanao jaavayaacao haoto. yaaplaIkDo AaNaKI sqaLo phayalaa
fursat navhtI. drok izkaNaI ek ek idvasa qaaMbalaao. palaNapUrKorIja [tr sava-
izkaNaI Qama-SaaLaMmaQyao ikMvaa yaa~ok$Mp`maaNao 'pMDyaa' cyaa GarI ]trlaao. malaa Aazvato¸
kI sabaMQa p`vaasaalaa gaaDIBaaDyaacaasauwa ektIsa $pyao Kca- Aalaa haota. itsaáyaa
vagaa-cyaa p`vaasaathI bahutaMSaI maolagaaDI saaoDUna dot Asao¸ karNa kI tImaQyao AiQak gadI-
Asato ho malaa maahIt haoto. saamaanya gaaDIcyaa itsaáyaa vagaa-cyaa maanaanao itcao BaaDohI
AiQak Asao¸ hIhI ek ADcaNa haotIca.
itsaáyaa vagaa-cyaa DbyaaMmaQyao %yaa kaLIhI Aajacyaap`maaNaoca AsvacCta AaiNa
payaKanyaacaI dud-Saa haotI. hllaIca kahI sauQaarNaa JaalaI Aaho¸ Asao vaaTlyaasa
mhNaavao. prMtu pihlyaa va itsaáyaa vagaa-MmaQyao %yaaMcyaa BaaDyaaMtIla frkacyaa maanaanao
sauKsaaoyaIMtIla AMtr farca jaast AaZLUna Aalao. itsaáyaa vagaa-cao ]ta$ mhNajao maoMZro
AaiNa %yaaMcaI vyavasqaa mhNajao maoMZraMp`maaNao vyavasqaa. yauraopmaQyao tr maI itsaáyaa
vagaa-tUnaca p`vaasa kolaa haota. AnauBava GaoNyaapurta pihlyaa vagaa-tUna ekdaca kolaa
haota. itkDo malaa [kDcyaa[tko pihlyaa va itsaáyaa vagaa-maQyao AMtr idsalao naahI.
dixaNa AaiÍkomaQyao itsaáyaa vagaa-cao ]ta$ mhNajao bahutok hbaSaI laaokca. trIhI toqaIla
itsaáyaa vagaa-maQyao AiQak saaoyaI Asatat. itkDo kahI BaagaaMmaQyao tr itsaáyaa vagaa-cyaa
DbyaamaQyao JaaopNyaacaIhI saaoya Asato¸ AaiNa baOzka gaaVaMnaI maZivalaolyaa Asatat.
p`%yaok DbyaamaQyao iktI ]ta$ basavaayacao yaa baabatItIla saM#yaocao inayama paLNyaat
yaotat. [kDo tr itsaáyaa vagaa-cyaa baabatIt saM#yaocaa inayama paLNyaat yaotat. [kDo
tr itsaáyaa vagaa-cyaa baabatIt saM#yaocaa inayama paLlaolaa malaa kaozoca AaZLlaa naahI.
rolvaoKa%yaatIla yaa gaOrsaaoyaIKorIja Ku_ ]ta$McyaahI vaa[-T saMvayaImauLo
caaMgalyaa ]ta$Mnaa itsaáyaa vagaa-caa p`vaasa mhNajao iSaxaaca haoto. vaaTola toqao qauMkNao¸
vaaTola toqao kcara TakNao¸ vaaTola tovha AaiNa vaaTola tSaa ivaDyaa AaoZNao¸ panatMbaakU
KaNao AaiNa basalyaa jaagaIca %yaacyaa ipcakaáyaa maarNao¸ KrkTo jaimanaIvar saaMDNao¸
maaozmaaozyaanao baaolaNao¸ SaojaarI basalaolyaa ]ta$ba_la baopvaa- rahNao AaiNa BaaYaocaa
gailacCpNaa ¹ ha tr sava-~ca AnauBavaalaa yaotao.
228
kaSaIt 229
itsaáyaa vagaa-cyaa p`vaasaacyaa maaJyaa 1902 cyaa AnauBavaamaQyao AaiNa 1915 to

1919 pya-t punha satt imaLalaolyaa AnauBavaamaQyao malaa ivaSaoYasaa frk idsaUna Aalaolaa
naahI. yaa mahavyaaQaIvar malaa ekca ]paya maahIt Aaho. tao mhNajao iSaixat vagaa-nao
itsaáyaa vagaa-tUnaca p`vaasa krNao¸ va laaokaMcyaa savayaI sauQaarNyaacaa p`ya%na krNao.
%yaa#aorIja rolvao¹AiQakaáyaaMnaa tËarI k$na BaoDsaavaUna saaoDNao¸ svat:purtI saaoya k$na
GaoNyaasaazI ikMvaa JaalaolaI saaoya iTkvaUna QarNyaasaazI laaMcalaucapt na doNao va
kayaVaiva$Qd caalaNaaáyaa xaullak baabatIMcaahI pazpuravaa krNao.
Asao kolyaanao puYkL sauQaarNaa hao} Sakto Asaa maaJaa AnauBava Aaho. xaINa
p`kRtImauLo malaa 1920 saalaapasaUna itsaáyaa vagaa-caa p`vaasa bahutaMSaI baMd kravaa laagalaa
Aaho¸ yaa gaaoYTIba_la malaa naohmaI du:K va Sarma vaaTt Asato. AaiNa itsaáyaa vagaa-caa
p`vaasa baMd kravaa laagalaa¸ taohI ASaa vaoLI¸ kI jaovha %yaatIla ADcaNaI dUr krNyaacyaa
kamaacaa kahIsaa izkaNaa laagat haota. rolvaomaQyao¸ %yaacap`maaNao AagabaaoTImaQyao¸ garIba
laaokaMnaa haoNaara ~asa¸ %yaaMcyaa svat:cyaaca vaa[-T saMvayaImauLo %yaat pDNaarI Bar¸
vyaaparacyaa dRYTInao prkIya vyaapaáyaaMnaa sarkarkDUna imaLNaa¹yaa Ayaaogya savalatI vagaOro
p`Sna¸ ho Aajacyaa Aamacyaa saava-jainak jaIvanaacao ek svatM~ mah%vaacao AMga banalao Aaho va
to saaoDivaNyaasaazI ekdaona huYaar va kLkLIcyaa gaRhsqaaMnaI Aaplaa sava- vaoL Kca- kolaa
trI vaavagao naahI.
pNa ha itsaáyaa vagaa-cyaa p`vaasaacaa ivaYaya evaZyaavarca saaoDUna do}na Aata
kaSaItIla AnauBavaakDo vaLtao. kaSaIt ]jaaDtanaa ]trlaao. malaa kaoNaatrI
pMDyaakDoca ]trayacao haoto. puYkLSaa baàmhNaaMnaI malaa Gao$na Taklao. malaa jaao
%yaaMtlyaa %yaaMt naITnaoTka va barasaa vaaTlaa %yaacao Gar psaMt kolao. maaJaI inavaD yaaogya
zrlaI. baàmhNaacyaa AMgaNaat gaaya baaMQalaolaI haotI. var maaDI haotI. toqao malaa
]trNyaasa jaagaa idlaI. malaa ivaiQapUva-k gaMgaasnaana kravayaacao haoto. taopya-Mt ]pasa
krayacaa haota. pMDyaanao sava- isawta kolaI. maI %yaalaa saaMgaUna Taklao haoto¸ kI
Aaplyaalaa savvaa $pyaaopoxaa jaast dixaNaa dota yaoNaar naahI¸ Aqaa-t %yaa maanaanao tyaarI
kravaI. pMDyaanao maaJaI ivanaMtI ibanatËar maanya kolaI.
"EaImaMt¸ garIba savaa-Mnaa AamhI pUjaa saarKIca saaMgatao. yajamaanaacaI
jaSaI [cCa AaiNa Sa@tI tSaI dixaNaa" pMDyaajaInao pujaaivaQaImaQyao kahI
230 Aa%makqaa
dDpadDpIt naolyaacao Baasalao naahI. baaraek vaajata snaanaaidk AaTpUna maI

kaSaIivaSvanaaqaacyaa dSa-naalaa gaolaao. toqaIla isqatI pahUna vaa[-T vaaTlao.
mauMba[-t 1891 saalaI maI vaiklaI krIt haotao¸ tovha ekda pàqa-naasamaajaacyaa
maMidramaQyao 'kaSaIcaI yaa~a' yaa ivaYayaavar vyaa#yaana eoklao haoto. %yaamauLo inaraSaosaazI
qaaoDISaI tyaarI JaalaolaIca haotI. pNa inaraSaa JaalaI tI ApoxaoplaIkDo.
A$Md GasarDyaa gallyaaMtUna jaayacao² SaaMttocao naava naahI. maaSyaaMcaa
baujabaujaaT¸ vaaTsa$Mcaa va dukanadaraMcaa gaaoMgaaT¸ ho sava- Asa*ya Jaalao.
jyaa izkaNaI manauYuya Qyaana va BagavaiccaMtna yaaMcaI Apoxaa zovatao¸ toqao %yaaMMpOkI
kahIca imaLt naahIÑ Qyaana paihjao Asaola¸ tr to AMtrIcyaa BaavanaotUna imaLivalao
paihjao. ASaa Baaivak is~yaahI malaa idsalyaa¸ kI jyaaMnaa saBaaovaar kaya caalalao Aaho
yaacaI gaMQavaata- navhtI¸ va jyaa kovaL svat:cyaa QyaanaamaQyao magna hao%yaa. pNa ho kahI
vyavasqaapkacyaa p`BaavaamauLo navho. kaSaIivaSvanaaqaacyaa saBaaovaar SaaMt¸ inama-L¸ saugaMiQat
va svacC vaatavarNa ¹ baa*ya %yaap`maaNaoca AaMtirk ¹ inamaa-Na krNao va iTkvaNao ho
vyavasqaapkacao kt-vya Aaho. %yaaeovajaI jyaamaQyao lauccaoigarIcaI prmaavaQaI JaalaolaI Aaho¸
ASaa táhocaI imaza[-caI va KoLNyaaMcaI dukanao malaa idsalaI.
maMidraSaI jaatao tao drvaajaasamaaor kujalaolyaa fulaaMcaI GaaNa sauTlaolaI. Aat
sauMdr saMgamaravarI dgaDacaI frsabaMdI haotI¸ tI kaoNaa AMQaEawaLU [samaanao $pyao jaDvaUna
ivaicCnna k$na TaklaI haotI AaiNa %yaa $pyaaMmaQyao maL saaMcaUna raihlaa haota.
&anavaapIpaSaI gaolaao. toqao maI [-Svaralaa huDkUna kaZNyaacaa p`ya%na kolaaÂ
prMtu tao AaZLoca naa. %yaamauLo manaat #aLbaL caalalaI haotI. &anavaapIpaSaIhI GaaNa
AaZLlaI. dixaNaa zovaNyaalaa mana Gaotca navhto. mhNaUna maI #arI#aurIca ek pO zovalaI.
to pahUna pMDyaajaI taplao. %yaaMnaI pO fokUna idlaI¸ caardaona iSavyaa hasaDlyaa AaiNa
mhNaalao¸ " tU ASaa táhocao Apmaana krSaIla tr narkat pDSaIla.
malaa kahIca vaaTlao naahI. maI mhTlao¸ " maharaja¸ maaJao vhavayaacao
Asaola to hao[-la baapDo. pNa tumacyaa taoMDI ApSabd SaaoBat naahIt. hI
pO GyaayacaI Asaola tr Gyaa¸ naahItr tIhI jaa[-la. " jaa¸ torI pa[- mauJao na
caaihe ¸" Asao mhNaUna AaNa#aI #arDp+I kaZlaI. maI pO Gao}na caalaU laagalaao. manaat
kaSaIt 231
mhTlao¸ " maharaja pO GaalavaUna basalao¸ AaiNa maaJaI tovaZIca vaacalaI ² " pNa maharaja pO
hatcaI qaaoDIca jaa} doNaar Æ %yaaMnaI malaa maaGaara baaolaavalaa¸ " AcCa¸ [Qar do. maOM toro
jaOsaa nahI haonaa caahta. maMO na laUM tao tora baUra haogaa."
maI maukaTyaanao pO idlaI¸ AaiNa ina:Svaasa¸ TakUna caalata Jaalaao. naMtr daonada
kaiSaivaSvanaaqaalaa gaolaao Aaho¸ pNa tao ' maha%maa ' JaalyaanaMtr. Aqaa-t maga 1902 cao
AnauBava kaozUna imaLNaar Æ maaJaoca 'dSa-na' krNaaro malaa kuzUna dSa-na Gao} VayalaaÆ
'maha%myaa' caI du:#ao maaJyaasaar#yaa ' maha%myaalaa' ca za}k. baakI duga-MQaI AaiNa gaaoMgaaT
maI qaoT tSaIca AnauBavalaI.
BagavaMtacyaa dyaoba_la kaoNaalaa SaMka vaaTt Asaola tr %yaanao AsalaI tIqa-xao~o
phavaI. taoo mahayaaogaI Aaplyaa naavaavar caalalaolaI iktI ZaoMgao¸ AQama- AaiNa pa#aMD
[%yaaid sahna krtao baro² %yaanao saaMgaUna Taklaoca Aaho¸
yao yaqaa maaM p`pVnto taMs%aqaOva Bajaamyahma\ ÈÈ
Aqaa-t 'kravao tsao Baravao '. kmaa-laa naahIsao krNyaacaI kaoNaacaI Sa@tI AahoÆ maga
BagavaMtalaa maQyao pDNyaacao p`yaaojanaca kazo ]rlaoÆ tao saRYTIcao Aaplao kayado GaalaUna
do}na svat: AilaPt raihlaa Aaho.
ho AnauBava Gao}na maI imasaosa\ baoJaMTnaa BaoTNyaasa gaolaao. %yaa nauk%yaaca
duKNyaatUna ]zlyaa hao%yaa ho malaa maahIt haoto. maI maaJao naava Aat QaaDlao. %yaa lagaoca
baahor Aalyaa. malaa f@t dSa-naca Gyaavayaacao haotoÂ mhNaUna maI mhTlao¸ "AaplaI tbyaot
naajaUk Asalyaacao malaa maahIt Aaho. malaa f@t Aaplao dSa-na Gyaayacao haoto. tbyaot
naajaUk AsatahI AapNa malaa BaoTU idlao evaZyaanaoca maaJao samaaQaana haot Aaho. maI
Aaplaa AiQak vaoL Gaot naahI."
Asao mhNaUna maI rjaa GaotlaI.
21. mau M b a[- t isqar Jaalaao
gaaoKlyaaMcaI far [cCa haotI¸ kI maI mauMba[-maQyao kayama rahavao¸ toqao

baîrsTrIcaa QaMda kravaa AaiNa Aaplyaabaraobarca saava-jainak kamaamaQyao Baaga Gyaavaa. %yaa
vaoLI saava-jainak kaya- mhNajao mahasaBaocao kaya- haoto. %yaaMnaI sau$ kolaolyaa saMsqaocao mau#ya
kama mahasaBaocao kaya- caalaivaNao hoca haoto.
maaJaI [cCahI tSaIca haotI. pNa QaMVacaa jama basaNyaasaMbaQaI malaa
Aa%maivaSvaasa vaaTt navhta. pUvaI-cyaa AnauBavaacao smarNa baujaUna gaolao navhto. KuSaamat
krNao malaa ivaYaasamaana vaaTt haoto.
%yaamauLo p`qama tr maI rajakaoTlaaca raihlaao. toqao maaJao jaunao ihticaMtk va
malaa ivalaayatlaa pazivaNaaro kovaLrama maavajaI dvao haoto. %yaaMnaI maaJyaa hatI tIna KTlao
idlao. kazovaaDcyaa jyauDIiSayala AisasTMTpuZo daona ApIlao haotI¸ AaiNa ek maULcaa
KTlaa jaamanagarmaQyao haota. tao KTlaa mah<vaacaa haota. maI hyaa KTlyaacaI jabaabadarI
GaoNyaaba_la kakU krIt haotao. to pahUna kovaLrama AavaoSaanao mhNaalao¸ "hrlaao tr
AamhIca h$ kI naahIÆ tumacyaakDUna hao[-la tovaZo tumhI kra. maIhI tumacyaabaraobar
AsaNaarca naaÆ"
yaa KTlyaamaQyao maaJao pìtpxaI kO. samaqa- haoto. maI tyaarI zIk kolaI
haotI. [kDcyaa kayaVacaI malaa farSaI maaihtI navhtI. pNa kovaLrama dvyaaMnaI malaa
yaa baabatIt tyaar kolaa haota. dixaNa AaiÍkolaa gaolaao¸ %yaapUvaI- puravyaacaa kayada
ifraojaSahaMcyaa ijavhagaÌ Aaho¸ AaiNa hIca %yaaMcyaa yaSaacaI gau$ikllaI Aaho¸' Asao snaohI
maMDLI mhNat Asat. to maI laxaat zovalao haoto va dixaNa AaiÍkolaa jaatanaa maI [kDcaa
puravyaacaa kayada TIkosahIt vaacaUna kaZlaa haota. %yaaKorIja dixaNa AaiÍkot AnauBaca
imaLalaaca haota.
KTlaa ijaMklaa. %yaamauLo malaa kahIsaa Aa%maivaSvaasa ]%pnna Jaalaa. %yaa
AiplaasaMbaMQaI malaa mauLapasaUna QaastI vaaTt navhtI. %yaamauLo mauMba[-sa gaolaao trIhI hrkt
pDNaar naahI Asao vaaTU laagalao.
yaa ivaYayaakDo vaLNyaapUvaI- [Mga`ja Amaladaracaa Aivacaar va A&ana
yaaMsaMbaMQaI Aalaolaa qaaoDasaa AnauBava saaMgaUna Taktao. jyauDIiSayala AisasTMT kahI
ekaca izkaNaI basat nasat.%yaaMcaI svaarI ifrtIvar Asao.to jaoqao jaatIla toqao vaiklaa¹
232
mauMba[-t isqar Jaalaao 233
AiSalaaMnaI gaolao paihjao. vaiklaaMcaI fI maUL izkaNaapoxaa baahor gaavaI jaast

AsaayacaIca. %yaamauLo AiSalaalaa sahja duPpT Kca- yao[-. yaacaa ivacaar nyaayaaiQaSaalaa
krNyaacao p`yaaojanaca navhto.
yaa AiplaacaI saunaavaNaI vaoravaLmaQyao haotI. vaoravaLmaQyao %yaa vaoLI jaaoracaa
Plaoga sau$ haota. raoja pnnaasa maaNasaaMcaI laagaNa Asao¸ Asao malaa smarto. toqaIla
laaokvastI saaDopaca hjaar haotI. gaava bahutok irkamaa Jaalaa haota. maI itqalyaa inaja-na
Qama-SaaLomaQyao ]trlaao haotao. tI gaavaapasaUna kahISaa AMtravar haotI. pNa AiSalaaMcaI
vaaT kayaÆ to garIba Asalao tr %yaaMcaa Baar [-Svaravar.
vakIla ima~aMnaI malaa tar kolaI¸ kI PlaogasaazI CavaNaI dusarIkDo naoNyaaba_la
maI saahobaaMnaa ivanaMtI kravaI. saahobaaMnaa ivanaMtI krta to mhNaalao¸ "tumhalaa kahI Baya
vaaTto kI kayaÆ"
maI mhTlao¸ "maaJyaa Bayaacaa ha p`Sna naahI. malaa svat:caI kaLjaI Gaota yaoto¸
ASaI maaJaI samajaUt Aaho. pNa AiSalaaMcao kayaÆ"
saahoba mhNaalao¸ "Plaoganao tr ihMdusqaanaat Gar kolao Aaho. %yaalaa Byaayacao
ksalaoÑ vaoravaLcaI hvaa iktI f@kD AahoÑ³saahoba gaavaapasaUna dUr dyaa-iknaaáyaavar
mahalavajaa tMbaUmaQyao rahat haoto.´ laaokaMnaI ASaa táhonao baahor rahayalaa iSaklao
paihjao."
yaa t<va&anapuZo maaJao kaya caalaNaarÆ saahobaaMnaI iSarstodaralaa saaMigatlao¸
"ima. gaaMQaI saaMgatat to laxaat zovaa¸ AaiNa jar vaiklaaMnaa ikMvaa AiSalaaMnaa ivaSaoYa
ADcaNa pDt Asaola¸ tr malaa saaMgaa."
yaat saahobaanao sarL Aaplyaa samajautIp`maaNao yaaogya toca kolaoÂ pNa kMgaala
ihMdusqaanacyaa ADcaNaIMcaI klpnaa %yaalaa kaozUna yaoNaarÆ yaa gaRhsqaalaa ihMdusqaanacyaa
garjaa¸ baáyaavaa[-T savayaI¸ rItIBaatI kaya samajaNaarÆ pMQara $pyaaMcyaa maaohaoraMcaa ihSaoba
krNaaralaa pOcao maap idlao tr tao ihSaoba caTkna ksaa k$ SakNaarÆ [cCa ]<amaat
]<ama AsaUnahI h<aI jyaap`maaNao mauMgaIsaazI ivacaar krNyaalaa Asamaqa- Asatao¸ %yaacap`maaNoa
h<aIevaZyaa paoTacaa [Mga`ja mauMgaIevaZyaa paoTacyaa ihMdI maaNasaasaazI ivacaar krNyaasa
ikMvaa inayama zrivaNyaasa Asamaqa-ca AsaNaar.
Aata maUL ivaYayaakDo vaLtao.
var ilaihlyaap`maaNao f<ao JaalaI trIhI maI kahI kaLpya-Mt rajakaoTlaaca
rahaNyaacyaa ivacaarat haotao. [t@yaat eko idvaSaI kovaLrama maaJyaakDo Aalao
234 Aa%makqaa
AaiNa mhNaalao¸ "gaaMQaI¸ AamhI tumhalaa yaoqao rahU doNaar naahI. tumhalaa mauMba[-saca gaolao
paihjao."
"prMtu toqao malaa kaLa ku~asauwa ivacaarNaar naahI. maaJaa Kca- tumhI
caalavaala kaÆ" maI mhTlao.
"hao hao¸ maI tumacaa Kca- caalavaIna. tumhalaa baDo baîrsTr mhNaUna kQaI [kDo
AaNavaU AaiNa ilaihNyaasavarNyaacao kama tumacyaakDo pazvaUna dot jaa}. baîrsTraMnaa
lahanaqaaor banaivaNao Aamha vaiklaaMcaoca kama Aaho naaÆ tumacyaa Sa@tIcaI klpnaa tumhI
jaamanagar va vaoravaL yaoqao idlaolaIca Aaho. %yaamauLo malaa ifkIr vaaTt naahI.
raYT/kayaa-saazI [-Svaranao tumhalaa janmaasa Gaatlao Aaho %yaat tumhalaa AamhI kazovaaDat
gaaDlao jaa} doNaar naahI. baaolaa¸ kQaI jaataÆ"
"naataLhUna maaJao qaaoDo pOsao yaayacao baakI AahotÂ to yaotaca jaatao."
pOsao pMQara¹ek idvasaat Aalao¸ AaiNa maI mauMba[-laa gaolaao. 'pona igalbaT- AaiNa
sayaanaI' cyaa AaîfsamaQyao 'caoMbasa-' BaaDyaanao Gaotlyaa AaiNa kayama basalaaosao vaaTlao.
22. Qama- s aM k T
maI Aaîfsa Gaotlao¸ %yaacap`maaNao igargaavaat ibaáhaD Gaotlao. pNa [-Svaranao malaa
isqar hao} idlao naahI. ibaáhaD k$na farsao idvasa Jaalao naahIt¸ taoca maaJyaa dusaáyaa
maulaalaa jaaoracao duKNao Aalao. %yaalaa ivaYamajvar Jaalaa. tap ]tronaa. %yaabaraobar Ba`ma
Jaalaa AaiNa ra~I sainnapatacaI icanhohI idsaU laagalaI.
Da^@Trcaa sallaa Gaotlaa. Da^@Trnao saaMigatlao¸ "%yaalaa AaOYaQaanao qaaoDIca madt
haoNaar. %yaalaa AMDI AaiNa kaoMbaDIcaa kaZa Vavaa laagaola.
"maiNalaalacao vaya dha vaYaa-cao haoto. %yaalaa maI kaya ivacaarNaarÆ maI %yaacaa
palak pDlaao. Aqaa-t malaaca inaNa-ya kolaa paihjao. Da^@Tr ek farca sajjana parSaI
gaRhsqa haoto. "Da^@Tr¸ AamhI tr sava-jaNa SaakaharI Aahaot. yaa daohaopOkI ekhI
vastU maulaalaa doNyaalaa maaJao mana Gaot naahI. dusaro kahI naahI ka saaMgata yaoNaarÆ
Da^@Tr mhNaalao¸ "tumacyaa maulaaMcaa jaIva Qaao@yaat Aaho. dUQa AaiNa
paNaI imaEaNa k$na dota yao[-laÂ pNa tovaZyaanao %yaalaa purosao paoYaNa imaLNaar
Qama-saMkT 235
naahI. tumhalaa maahItca Aaho¸ kI maI puYkL ihMdU kuTuMbaaMkDo jaat Asatao. pNa AaOYaQa
mhNaUna AamhI kaoNatIhI vastU idlaI trI tI to Gaotat. malaa vaaTto¸ kI tumhI Aaplyaa
maulaavar ASaa táhocaI sa@tI na krala tr baro."
"tumhI mhNata to Kroca. tumhI Asaoca saaMigatlao paihjao. maaJaI jabaabadarI
far maaozI Aaho. maulagaa maaoza Jaalaolaa Asata tr maI AvaSya %yaacaI majaI- jaaNaUna
GaoNyaacaa p`ya%na kolaa Asata¸ AaiNa %yaacyaa [cCop`maaNao k$ idlao Asato. yaa p`saMgaI
maIca yaa maulaasaazI ivacaar kolaa paihjao. malaa vaaTto¸ kI manauYyaacyaa Qamaa-caI ksaaoTI
ASaaca vaoLI haot Asato. Kra Asaao KaoTa Asaao¸ pNa maI haca Qama- maanalaa Aaho¸ kI
manauYyaanao maaMsaaidk Ka} nayao. jagaNyaacyaa saaQanaaMnaahI kahI mayaa-da paihjaoca. kahI
gaaoYTI AapNa jaIva jagaNyaasaazI mhNaUnahI krta kamaa nayaot. maaJyaa Qamaa-nao GaalaUna
idlaolyaa mayaa-daMmauLo maaJyaa svat:saazI va maaJyaa maulaaMmaaNasaaMsaazI ASaa p`saMgaI maaMsa
[%yaaidcaa ]pyaaoga krNyaasaazI manaa[- Aaho. Aqaa-t malaa tumhI mhNata tao Qaaoka
p%krlaaca paihjao. pNa tumacyaapaSaI ek maagaNaI krtao. tumacao ]paya maI krNaar
naahI. pNa malaa maulaacaI CatI¸ naaDI [%yaaid tpasaayacao kLNaar naahI. malaa paNyaacyaa
]pcaaraMcaI qaaoDI maaihtI Aaho. to ]pcaar krNyaacaa ivacaar Aaho. pNa tumhI maQaUna
maQaUna yao}na maiNalaalacaI tbyaot pahat rahala¸ AaiNa SarIrat haoNaaáyaa forfaraMcaI malaa
maaihtI dot jaala tr maI tumacao AaBaar maanaIna."
Balao Da^@Tr maaJaI ADcaNa samajalao¸ AaiNa maaJyaa ivanaMtIlaa Anausa$na
maiNalaalalaa pahayalaa yaoNyaacao %yaaMnaI kbaUla kolao.
maiNalaala svat:caI inavaD k$ Sakola ASaI isqatI navhtI¸ trI pNa
Da^@TraMSaI Jaalaolao baaolaNao maI %yaalaa saaMigatlao¸ AaiNa %yaacao svat:cao mat ivacaarlao.
"tumhI paNyaacao ]paya KuSaala kra. malaa kaoMbaDyaaMcaa kaZa Pyaayacaa
naahI¸ ikMvaa AMDIhI KayacaI naahIt."
jar ka maI %yaalaa yaa daona vastU Ka} Gaatlyaa Asa%yaa¸ tr %yaanao KallyaahI
Asa%yaa¸ ho malaa samajat haotoÂ trIhI %yaacao ho mhNaNao eokUna malaa AanaMd vaaTlaa.
malaa @yaUnaIcao ]pcaar maahIt haoto. %yaasaMbaMQaI p`yaaogahI kolao
haoto. AajaaramaQyao ]pasaalaa far mah<va Aaho hohI maahIt haoto. maI maiNalaalalaa
236 Aa%makqaa
@yaUnaIcyaa pwtInao kiTsnaana GaalaNyaasa sau$vaat kolaI. %yaalaa tIna imainaTaMpoxaa jaast
vaoL ipMpat basavaIt nasao. tIna idvasaaMpya-Mt naairMgaacyaa rsaat paNaI GaalaUna %yaavarca
%yaalaa zovalao.
tap hTonaa. ra~I kahIcyaa baahI barLo. tap 104 AMSaaMpya-Mt caZo. maI
Gaabarlaao. maulagaa jar hatI laagalaaM naahI tr jaga malaa kaya mhNaolaÆ vaDIla baMQaU kaya
mhNatIlaÆ dusaáyaa Da^@Trlaa ka baaolaavaU nayaoÆ vaOVaMnaa ka baaolaavaU nayaoÆ svat:caI
&anahIna A@kla caalaivaNyaacaa Aa[-baapaMnaa kaya AiQakarÆ
ASaa táhocao ivacaar manaat yaot. ]laT AsaohI vaaTo :
'ho gaRhsqaaÑ tU svat:cyaa baabatIt krNaar toca maulaacyaa baabatIt kolaosa tr
prmaoSvar saMtaoYa maanaIla. tuJaI paNyaacyaa ]pcaaraMvar Eawa Aaho¸ AaOYaQaavar naahI.
Da^@Tr jaIvadana do} Sakt naahItÂ tohI p`yaaogaca krtat. pàNasaU~ eka [-Svaracyaa
hatI Aaho. [-Svaracao naaMva Gao}na %yaacyaavar Eawa zova¸ AaiNa Aaplaa maaga- saaoDU
nakaosa."
ASaI kalavaakalava manaat caalalaI haotI. ra~ pDlaI. maI maiNalaalalaa
kuSaIt Gao}na Jaaoplaao haotao. maI iBajavaUna ipLlaolyaa caadrIt %yaalaa lapoTNyaacaa inaScaya
kolaa. ]zlaao¸ caadr GaotlaI¸ qaMD paNyaanao iBajaivalaI¸ ipLUna kaZlaI. tIt %yaalaa
payaapasaUna Dao@yaapya-Mt lapoTUna zovalaa. var daona QaabaLyaa paMGarayalaa Gaatlyaa.
Dao@yaavar Aaolaa Tuvaala zovalaa. garma tvaa Asaavaa tsaa tap fNafNat haota. SarIr
AgadI sauko haoto. Gaamaacao naava navhto.
maI KUp dmalaao haotao maiNalaalalaa %yaacyaa Aa[-kDo saaopvaUna maI AQyaa-
tasaapurta hvaa Ka}na tajaatvaanaa haoNyaasaazI va manaalaahI SaaMtI AaNaNyaasaazI
caaOpaTIvar gaolaao. ra~Icyaa dhacaa saumaar haota. maaNasaaMcaI yao jaa kmaI JaalaI haotI.
maaJao itkDo laxa qaaoDoca haoto. maI ivacaarsaagarat bauDalaao haotao. ho [-Svara¸ yaa Qama-
saMkTat maaJaI laaja raK. 'rama¸ rama' caa jap taoMDanao caalaUca haota. qaaoDasaa
forfTka k$na QaDQaD%yaa CatIinaSaI prt Aalaao. Garat pa}la Taktao tao
maiNalaalanao hak maarlaI¸ "baabaa¸ tumhI AalaatÆ"
"hao baaL²"
"malaa Aata yaatUna kaZa naa² AMgaacaa BaDka caalalaa Aaho."
"kaÆ Gaama sauTtao Aaho kI kayaÆ"
"maI tr Gaamaanao AaolaaicaMba Jaalaao AahoÂ Aata malaa maaokLa kra naa baabaaÑ"
prt dixaNa AaiÍkolaa 237
maI maiNalaalacyaa kpaLalaa hat laavaUna paihlaa. mastkavar Gaamaacao ibaMdU

jamalao haoto. tap ]trt caalalaa haota. maI [-Svaracao ]pkar maanalao.
"maiNalaala¸ Aata tuJaa tap jaaNaar. AjaUna qaaoDa Gaama naahI yao} dotÆ"
"naahI¸ baabaa¸ Aata malaa saaoDvaa. puna: paihjao tr Asalao kra."
malaa Aata QaIr Aalaa haota. mhNaUna maI gaPpagaaoYTI baaolaUna AaNaKI qaaoDa
vaoL kaZlaa. kpaLava$na Gaamaacao AaohaoL caalalao. maI caadr kaZlaI AMga pusaUna
kaZlao AaiNa baaplaok ek~ Jaaoplaao. daoGaaMnaIhI KUp Jaaop kaZlaI.
sakaLcyaa saumaarasa maiNalaalacaa tap kmaI Jaalaolaa idsalaa. jalaimaiEat dUQa
AaiNa fLo yaaMvar tao caaLIsa idvasa raihlaa. maI inaiScaMt Jaalaao haotao. tap inaGaonaa¸
pNa AaTao@yaat Aalaa haota. Aaja maaJyaa sava- maulaaMmaQyao maiNalaala AMgaanao saudRZ Aaho.
ha ramaacaa p`Baava kI paNyaacyaa ]pcaaracaa¸ hla@yaa Aaharacaa kI
SauEauYaocaa¸ %yaacaa inaNa-ya kaoNa k$ SakNaarÆ p`%yaokalaa Aapaplyaa Eawonau$p zrvaU
Va. maI trI Asao samajalaao¸ kI [-Svaranao maaJaI laaja raKlaI¸ va AajahI maaJaI tSaIca
samajaUt Aaho.
23. prt dixaNa AaiÍko l aa

maiNalaala bara Jaalaa KraÂ pNa maI zrivalao¸ kI igargaavaatIla Gar
rahaNyaalaayak naahI. %yaaMt Aaola yao[-. p`kaSa purosaa naahI. rovaaSaMkrBaa[-cyaa sallyaanao
AamhI ]BayataMnaI mauMba[-cyaa kaoNa%yaa trI ]pnagaramaQyao ]GaDyaa jaagaot baMgalaa GaoNyaacaa
inaScaya kolaa. maI saaMtaËuJa vagaOro Baagaat BaTklaao. vaaMd`yaamaQyao k<alaKanaa haota¸
%yaamauLo vaaMd`yaamaQyao rahNyaacaI AamacyaapOkI kaoNaalaaca [cCa JaalaI naahI. GaaTkaopr
vagaOro samaudàpasaUna dUr vaaTlaI. saaMtaËuJamaQyao ek sauMdr baMgalaa AaZLlaa¸ %yaamaQyao
rahaNyaasa gaolaao¸ AaiNa Aaraogyaacyaa dRYTInao Aamhalaa kaLjaI krayalaa nakao¸ Asao
vaaTlao. maI caca-gaoTcaa pihlyaa vagaa-caa pasa kaZlaa. pihlyaa vagaa-t puYkLda maI
ekTaca Asao¸ %yaaba_la kahIsaa AiBamaanahI vaaTo Asao Aazvato. puYkLda vaaMd`yaahUna
caca-gaoTlaa jaaNaarI jalad gaaDI pkDNyaasaazI maI saaMtaËuJahUna vaaMd`yaapya-Mt caalat jaat
Asao.
238 Aa%makqaa
maaJaa QaMda d`vyaacyaa dRYTInao vaaTlao haoto %yaahUna caaMgalaa caalataosao idsalao.
dixaNa AaiÍkotIla ASaIla malaa kahInaa kahI kama dotca AsatÂ %yaaMtUna maaJaa #aca-
sahjaI Baagaola Asao malaa vaaTlao.
hayakaoTa-cao kama malaa AjaUna kahI imaLt navhto. prMtu %yaa vaoLI 'maUT'
³cacaa-´ caalao¸ itlaa maI jaat Asao. tIt Baaga GaoNyaacaI ihMmat caalaonaa. malaa smarto¸ kI
itcyaamaQyao jaimayatrama naanaaBaa[- BarpUr Baaga Gaot. [tr navyaa baîrsTraMp`maaNao maIhI
hayakaoTa-t KTlao eokNyaasa jaat Asao. toqao iSakNyaasaarKo imaLo¸ %yaapoxaa samaudàcaa
vaara JauLJauL yao[- %yaa vaaáyaavar Dula@yaa GaoNyaacaI gaMmatca BarpUr imaLt Asao. [tr
Dula@yaa GaoNaaro jaaoDIdarhI maI pahat Asao. %yaamauLo malaa laaja vaaTt nasao. malaa idsaUna
Aalao¸ kI Dula@yaa KaNao hI ek f^Sanaca gaNalaI jaat Asao.
hayakaoTa-cyaa pustkalayaacaa ]pyaaoga krNyaasa sau$vaat kolaI. toqao kahI
AaoLKIhI k$ laagalaao. malaa vaaTU laagalao¸ kI qaaoD@yaaca AvaQaIt maIhI hayakaoTa-t
kama k$ laagaona.
ASaa táhonao eka baajaUnao maaJyaa QaMVaba_la kahISaI inaiScaMtta yao}
laagalaI.
dusaáyaa baajaUnao gaaoKlyaaMcaI dRYTI tr maaJyaavar iKLUna raihlaolaIca haotI.
AazvaDyaatUna daonatIna vaoLa maaJyaa caoMbarmaQyao yao}na maaJaI Kbar kaZUna jaat¸ AaiNa
Aaplyaa inakTcyaa ima~aMnaahI kQaI kQaI Gao}na yaot. kaya- krNyaacyaa svat:cyaa
pwtIcaI malaa maaihtI k$na dot.
prMtu [-Svaranao maaJao BaivaYyakalaasaMbaMQaIcao kaoNatoca baot caalaU idlaolao naahIt
Asao mhTlao trI caalaola.
maI svasqa haoNyaacaa inaScaya krtao AaiNa svasqatocaa AnauBava Gao} laagatao¸ tao
ekaekI dixaNa AaiÍkohUna tar AalaI : "caoMbarlaona [kDo yaot Aahot. tumhalaa lagaoca
Aalao paihjao." maaJao vacana malaa smartca haoto. maI tar idlaI¸ "malaa Kcaa-laa pazvaaÂ
maI yaayalaa tyaar Aaho." %yaaMnaI lagaoca pOsao pazivalao AaiMNa Aaîfsa imaTvaUna maI caalaU
laagalaao.
malaa vaaTlao¸ kI malaa ek vaYa- sahja puro hao[-la. baMgalaa caalaU zovalaa AaiNa
baayakamaulaaMnaI yaoqaoca rahavao ho [YT vaaTlao.
malaa %yaa vaoLolaa vaaTt haoto¸ kI jyaa t$NaaMnaa svadoSaI
d`vyaaja-naacao saaQana nasaola va jao QaaDSaI AsatIla ASaaMnaI prdoSaI jaavao ho caaMgalao.
prt dixaNa AaiÍkolaa 239
mhNaUna maI Aaplyaabaraobar caarpaca jaNaaMnaa Gao}na gaolaao. %yaaMmaQyao maganalaala gaaMQaIhI
haoto.
gaaMQaIkuTuMba maaozo haoto¸ AajahI Aaho. maaJao QaaorNa Asao haoto¸ kI %yaaMpOkI
jyaaMcaI svatM~ haoNyaacaI [cCa Asaola %yaaMnaI svatM~ vhavao. maaJao vaDIla puYkLaMcaI saaoya
laavaIt¸ pNa tI rajavaaDyaacyaa naaokrImaQyao. yaa naaokrImaQaUna baahor pDta yao[-la tr
caaMgalao Asao malaa vaaTlao. maaJyaakDUna %yaaMnaa naaokrI imaLvaUna doNyaacyaa kamaI madt
haoNyaasaarKI navhtI. to va %yaap`maaNaoca [trhI svaaEayaI banatIla tr caaMgalao ASaI
samajaUt haotI.
pNa SaovaTI tr jasajaSaI maaJyaa AadSaa-maQyao ]%ËaMtI JaalaI ³Asao malaa
vaaTto´ tsatsaa yaa t$NaaMcyaa AadSaa-MnaahI vaLNa laavaNyaacaa maI p`ya%na kolaa. %yaaMpOkI
maganalaala gaaMQaIMnaa vaLivaNyaamaQyao malaa far saflata imaLalaI. pNa ha ivaYaya puZo hatI
Gyaavaa laagaNaar Aaho.
baayakamaulaaMcaa ivayaaoga¸ baaMQalaolao GarTo maaoDNao¸ inaiScat isqatImaQaUna AinaiScat
isqatImaQyao p`vaoSa¸ yaa savaa-Mcao xaNamaa~ du:K vaaTlao. pNa malaa AinaiScat jaIvanaacaI
savaya pDlaI haotI. yaa jagaamaQyao jaoqao [-Svar mhNaa ikMvaa sa%ya mhNaa¸ yaaKorIja dusaro
kahIca inaiScat naahI¸ toqao inaiScatpNaacaI Apoxaa krNao hoca Ayaaogya idsato. ho jao sava-
Aaplyaa saBaaovatI idsato va GaDt Asato to AinaiScat Aaho¸ xaiNak AahoÂ %yaamaQyao jao
ek prma t<va inaiScat$panao lapUna raihlaolao Aaho¸ %yaacaa ANaumaa~ saaxaa%kar Jaalaa¸
%yaacyaavar Eawa basalaI trca jagaUna saaqa-k. %yaacaa SaaoQa haca prma pu$Yaaqa- Aaho.
maI Drbanalaa ja$r %yaapoxaa ek idvasahI Agaaodr paocalaao Asao mhNata Aalao
nasato. maaJyaasaazI kama tyaarca haoto. ima. caoMbarlaonapaSaI DoPyauToSana naoNyaacaI tarIK
na@kI hao}na gaolaI haotI. malaa %yaaMcyaapuZo vaacaavayaacaa Aja- tyaar kravayaacaa haota¸
AaiNa DoPyauToSanabaraobar jaayacao haoto.
KMD 4 qaa
1. AajavarcaI mao h nat fu k T gao l aI

ima. caoMbarlaona dixaNa AaiÍkot Aalao to AaiÍkotUna saaDotIna kaoT paOMD
Gao}na jaayalaaÂ [Mga`jaaMcao AaiNa Sa@ya tr baaoAr laaokaMcao mana hrNa krayalaa. %yaamauLo
ihMdI pìtinaQaIMnaa vaaTaNyaacyaaca Axata imaLalyaa²
"tumhalaa maahItca Aaho¸ kI svaaya<a vasaahtIvar saamaàjyasarkarcaI sa<aa
naavaacaIca Asato. tumacaI gaaáhaNaI tr nyaayya idsatat. maaJyaakDUna hao[-la to maI
krInaca. pNa tumhI hao[-la tovaZo k$na sqaainak gaaoáyaa laaokaMnaaca rajaI raKUna raihlao
paihjao."
ho ]<ar eokUna pìtinaQaI qaMDgaar pDlaoÑ maI pNa hat caaoLIt basalaao.
inajaUna ]zlyaapasaUnaca navaa idvasa sau$ Jaalaa Asao mhNaUna 'punaSca hir: !' pasaUna
sau$vaat krayacaI zrivalaI. jaaoDIdaraMcaI samajaUt GaatlaI.
ima. caoMbarlaonacao p`%yau<ar trI caukIcao ksao mhNaavaoÆ mauLmauLIt jabaaba
doNyaaeovajaI %yaaMnaI sarL saaMgaUna Taklao. 'maarIla %yaacaI tlavaar' haca nyaaya %yaaMnaI
kahISaa gaaoD SabdaMt saaMigatlaa.
prMtu AamacyaapaSaI tlavaar dUrca raihlaI¸ pNa tlavaarIcao Gaava
JaolaNyaasaarKI SarIrohI navhtI.
ima. caoMbarlaona kahI AazvaDoca rahavayaacao haoto. dixaNa AaiÍka mhNajao
kahI CaoTasaa pàMt navho. tao ek doSa Aaho¸ KMD Aaho. sabaMQa AaiÍka ho ek KMD
Asalao¸ trI %yaacyaa paoTaMt Anaok ]pKMDaMcaa samaavaoSa Jaalaolaa Aaho. knyaakumaarIpasaUna
EaInagar 1900 maOla Aaho¸ tr DrbanahUna kopTa}nasauwa 1100 maOlaat kmaI naahI. yaa
KMDBar ima. caoMbarlaonanaa vaayauvaogaanao ihMDayacao haoto. to T/ansavaalalaa jaayalaa inaGaalao.
toqaIla ihMdI laaokaMcaI baajaU tyaar k$na maaMDNyaacao kamahI maaJaoca haoto. pNa ip`Taoiryaa
gaazayacaI kSaIÆ toqao maI vaoLovar paocaayacao¸ tr %yaasaazI prvaanaa paihjaoÂ tao
imaLivaNyaacao kama Aamacyaa laaokaMkDUna haoNyaasaarKo navhto.
240
AajavarcaI maohnat fukT gaolaIÑ 241
laZa[-naMtr T/ansavaalacaa maulaUK ]jaaD hao}na gaolaa haota. Kayalaa¹Pyaayalaa

Anna navhto. AMqara¹paMGarayalaa kpDo navhto. irkamyaa hao}na baMd pDlaolyaa dukanaaMt
maala Ba$na tI ]GaDayacaI haotI. ho kama AastoAastoca haoNaar. maala Bart jaa[-la
tsatsao Gardar TakUna pLUna gaolaolyaa laaokaMnaa prt yao} dota yaoNaar. %yaasaazI
T/ansavaalacyaa p`%yaok rihvaaSyaalaa pasa kaZavaa laagao. gaaoáyaa laaokaMnaa pasa maagataxaNaI
imaLoÂ ihMdI laaokaMnaa maa~ ADcaNa pDo.
laZa[-cyaa maudtIt ihMdusqaanaatUna va laMko ³isalaaona´hUna Anaok Amaladar va
iSapa[- dixaNa AaiÍkomaQyao jaa}na daKla Jaalao haoto. %yaapOkI jyaaMcaI toqaoca vasaNyaacaI
[cCa Asaola %yaaMcaI saaoya k$na doNao¸ ho ibaìTSa AiQakaáyaaMcao kt-vya samajalao jaat
haoto. %yaaMnaa trI navaIna AiQakarI naomaavao laagaNaarca haoto. %yaa kamaI yaa AnauBavaI
AmaladaraMcaa sahjaIca ]pyaaoga Jaalaa. AmaladaraMcyaa tIxNa bauwItUna eka navaInaca
Ka%yaacaI @laRPtI inaGaalaI. to Kato caalaivaNyaacaI laayakIsauwa %yaaMcyaamaQyao ivaSaoYa haotI
ho kbaUla kolaoca paihjaoÑ hbaSaI laaokaMcao mhNaUna ek inaraLo Kato haotoca. maga
eiSayaavaasaI laaokaMcaohI ka nasaavaoÆ ha yaui@tvaad maanya Jaalaa. maI paocalaao %yaapUvaI-ca ho
Kato ]GaDlao haoto. to hLUhLU Aaplao jaaLo psarIt haoto. pLUna gaolaolyaa laaokaMnaa
prvaanao doNaaáyaa AiQakaáyaanao savaa-Mnaaca prvaanao idlao trI hrkt navhtI. prMtu
eiSayaavaasaIyaaMcaI %yaalaa maaihtI kaozUna AsaNaarÆ mhNaUna yaa navyaa Ka%yaacyaa
iSafarSaInaoca jar %yaaMnaa prvaanao idlao¸ tr %yaa AiQakaáyaaMcaI jabaabadarIhI kmaI hao[-la va
%yaacyaavarIla kamaacaa baaojaa kahIsaa hlaka hao[-la Asao saaMgaNyaat Aalao. AMdrkI baat
ASaI haotI¸ kI yaa navyaa Ka%yaalaa kahI trI kama paihjao haoto¸ AaiNa damahI paihjao
haota. kama nasaola tr Ka%yaacaI AavaSyakta isaw haoNaar naahI va to baMd krNyaat yao[-
la. %yaasaazI ho kama %yaalaa saaoyaIcao saapDlao.
ihMdI maaNasaanao yaa Ka%yaakDo Aja- krayacaa. %yaanaMtr puYkLSaa idvasaaMnaI
jabaaba yaoNaar. T/ansavaalacyaa pasaasaazI Aja-dar puYkLÂ %yaamauLo %yaaMcaI dad laavaNaaro
dlaala ]%pnna Jaalao. yaa dlaalaaMnaI AaiNa AmaladaraMnaI imaLUna garIba ihMdI laaokaMcao
hjaarao $pyao igaLMkRt kolao. malaa ASaI maaihtI imaLalaI¸ kI vaiSalyaaiSavaaya prvaanaa
imaLtca naahIÂ AaiNa vaiSalaa AsaUnasauwa kQaI kQaI ekoka maaNasaamaagao SaMBar SaMBar
paOMDaM[tka Kca- yaotao. ASaa isqatIt maaJaI dad kSaI laagaavaIÆ
Aa.¹16
242 Aa%makqaa
maI maaJao jaunao ima~ Drbanacao paolaIsa saupirMToMDMT yaaMjakDo gaolaao. AaiNa %yaaMnaa
saaMigatlao¸ "tumhI prvaanyaacyaa AiQakaáyaalaa maaJaI AaoLK do}na malaa prvaanaa imaLvaUna
Va. maI T/ansavaalaat raihlaolaao Aaho¸ ho tumhalaa maahItca Aaho." to lagaoca TaopI
caZvaUna maaJyaabaraobar Aalao¸ AaiNa %yaaMnaI malaa prvaanaa imaLvaUna idlaa. AagagaaDIlaa
eka tasaacaa AvakaSa Asaola nasaola, maI samaana baaMQaUna tyaar zovalaolaoca haot. saupirMToMDoMT
Alao@JaaMDrcao AaBaar maanalao AaiNa ip`Taoiryaacaa rsta Qarlaa.
maagaa-tIla ADcaNaIMcaI klpnaa malaa puropUr yao}na cauklaI haotI. ip`Taoiryaalaa
paocalaao. Aja- ilahUna kaZlaa. DrbanamaQyaoM ihMdI pìtinaQaIMpOkI kaoNaacaIhI naavao Agaaodr
ivacaarlyaacao malaa smart naahI. pNa yaoqao navao Kato caalaU Jaalao haoto. %yaamauLo
pìtinaQaIMcaI naavao Agaaodr ivacaarNyaat AalaI. %yaaMtIla hotU malaa dUr zovaNao haca haota¸
ASaI ip`TaoiryaaMtIla ihMdI laaokaMnaa maaihtI imaLalaI haotI. yaa du:Kdayak prMtu majaodar
p`saMgaacao vaNa-na puZo k$.
2. eiSayaaiTk Ka%yaacaI sau l atanaigarI
maI T/ansavaalaat daKla Jaalaao trI ksaa¸ yaacaa navyaa Ka%yaacyaa AmaladaraMnaa
]lagaDaca hao[-naa. %yaaMnaI %yaaMcyaakDo yaoNaaáyaa jaaNaaáyaa ihMdI laaokaMpaSaI caaOkSaI kolaI¸
pNa %yaa ibacaaáyaaMnaa maaihtI kaozUnaÆ AmaladaraMnaI Anaumaana kolao¸ kI pUvaI-cyaa
AaoLKIcyaa jaaoravar maI prvaanyaaiSavaaya daKla Jaalaao Asaona¸ AaiNa tsao Asalyaasa malaa
kOd krta yao[-la.
maaozmaaozyaa laZayaaMnaMtr kahI kaLpya-Mt sarkarI AiQakaáyaaMnaa jaada
AiQakar doNyaat yaot Asatat. tIca isqatI dixaNa AiÍkothI haotI. yaoqao SaaMtta
raKNyaasaMbaMQaIcaa kayada krNyaat Aalaa haota. %yaaMtIla ek klama Asao haoto¸ kI jaao
kaoNaI prvaanyaaKorIja T/ansavaalaat iSarola %yaalaa pkDUna kOdocaI iSaxaa doNyaat yaavaI.
yaa klamaacyaa AaQaaro malaa pkDlao paihjao¸ ASaaba_la Klabato haotI. pNa maaJyaapaSaI
prvaanaa maagaayalaa kaoNaacaI ihMmat hao[-naa.
AmaladaraMnaI Drbanalaa tar tr kolaIca haotI¸ AaiNa jaovha
%yaaMnaa samajalao¸ kI maI prvaanaa kaZUnaca daKla Jaalaao Aaho¸ tovha %yaaMcaI
inaraSaa JaalaI. prMtu evaZyaa inaraSaonao har jaaNaaro ho Kato navhto. maI Aalaao Asalaao¸
eiSayaaiTk Ka%yaacaI saulatanaigarI 243
trI ima. caoMbarlaonapaSaI malaa jaa} Vayacao naahI¸ evaZI gaaoYT %yaaMnaa sahja krta
yaoNyaasaarKI haotI.
pìtinaQaIMcaI naaMvao ivacaarNyaat AalaI mhNaUna maagao ilaihlao. tI evaZyaasaazIca
ivacaarNyaat AalaI haotI. dixaNa AaiÍkomaQyao vaNa-WoYa pavalaaopavalaI p`%yayaasa yaotca
haota. pNa yaoqao tr ihMdusqaanaatlyaa saarKaca kujaTpNaa AaiNa C@kopMjao yaaMcaI duga-MQaI
yaot haotI. dixaNa AaiÍkomaQyao sarkarcyaa saamaanya Ka%yaaMcaa vyavahar p`jaocyaa ihtaqa-ca
caalaivalaa jaat Asao. %yaamauLo AiQakaáyaaMmaQyao ek p`karcaa sarLpNaa va nama`pNaa idsaUna
yaot Asao. %yaacaa fayada saahijakca kaLyaaipvaLyaa caamaDIcyaa laaokaMnaahI kahI AMSaI
imaLt Asao. Aata jaovha navao eiSayaaiTk vaatavarNa daKla Jaalao¸ tovha toqalyaap`maaNao
AroravaI¸ laTpT vagaOro duga-MQaIhI daKla JaalaI. dixaNa AaiÍkot ek p`karo p`jaasa<aa
haotIÂ tr eiSayaamaQaUna Avvala saulatanaSaahI AalaI. karNa toqao p`jaocaI sa<aa caalat
navhtI¸ tr p`jaovar sa<aa caalat haotI. dixaNa AaiÍkomaQyao gaaoro laaok Garo k$na raihlao
haoto. %yaamauLo %yaaMcaI gaNanaa toqaIla p`jaapxaamaQyao haot Asao. %yaamauLo %yaaMcaa
AmaladaraMvar daba Asao. %yaaMt eiSayaatUna Aalaolyaa inarMkuSa AmaladaraMnaI iSaÉna ihMdI
laokaMcaI isqatI AaDik<yaaMtIla sauparIsaarKI k$na TaklaI.
malaahI yaa sa<aocaa caaMgalaaca AnauBava imaLalaa. p`qama malaa %yaa Ka%yaacyaa
vairYzapaSaI baaolaaivaNyaat Aalao. ho vairYz AiQakarI laMkohUna Aalao haoto.
'baaolaaivaNyaat Aalao' ha Sabdp`yaaoga qaaoDasaa vastuisqatIlaa saaoDUnaca Aaho¸ mhNaUna ikMicat
AiQak spYT Kulaasaa krtao. malaa yaoNyaaba_la p~ vagaOro kahIek Aalaolao navhto.
prMtu p`mauK ihMdI maaNasaaMnaa %yaaMcaokDo varcaovar jaavao laagat Asao. ASaa p`mauK
maMDLIMpOkI marhUma Saoz tOyyaba hajaI KanamahMmad hohI ek haoto. %yaaMnaa saahobaanao
ivacaarlao¸ "gaaMQaI ha kaoNaÆ kSaasaazI Aalaa AahoÆ"
tOyyaba SaozjaIMnaI jabaaba idlaa¸ to Aamacao sallaagaar Aahot. %yaaMnaa AamhI
baaolaaivalao Aaho."
"tr maga AamhI sagaLo yaoqao Aahao to kSaasaazIÆ AamacaI naomaNaUk tumacyaa
rxaNaasaazIca kolaolaI naahI kaÆ gaaMQaIla yaoqalao kaya kLNaarÆ" saahoba mhNaalao.
tOyyaba SaozjaIMnaI ksaabasaa ha Taolaa prtvalaa. "tumhI tr AahaMcaÂ pNa ho
AamacyaaMtlaoca naaÆ %yaaMnaa AamacaI BaaYaa samajato. to Aamhalaa pUNa-pNao AaoLKtat.
tumhI iktI Jaalaa trI Amaladarca naaÆ"
244 Aa%makqaa
saahobaaMnaI fmaa-ivalao¸ "gaaMQaIlaa maaJyaakDo Gao}na yaa."

tOyyaba Saoz [%yaaidbaraobar maI gaolaao. KucaI- malaa kuzUna imaLNaarÆ AamhI sava-
jaNa ]Bao raihlaao.
"ka¸ tumhI [qao kaya samajaUna Aalaa AahaÆ" saahobaaMnaI maaJyaakDo pahUna
ivacaarlao.
"maaJyaa ima~maMDLIMcyaa inamaM~Naava$na %yaaMnaa sallaa doNyaasaazI Aalaao Aaho¸ maI
jabaaba idlaa.
"pNa tumhalaa maahIt naahI ka¸ kI tumhalaa yaoqao yaoNyaacaa h@kca naahI²
tumhalaa prvaanaa imaLalaa Aaho tao najarcaukInao idlaa gaolaa Aaho. tumhalaa yaoqaIla
rihvaasaI mhNataca yaot naahI. tumhalaa prt jaavao laagaNaar. ima. caoMbarlaonakDo tr
tumhalaa jaayalaa imaLNaarca naahI. yaoqaIla ihMdI laaokaMcao rxaNa krNyaasaazIca tr Aamacao
Kato mau_ama naomalaolao Aaho. baro jaa Aata."
evaZo baaolaUna saahobaaMnaI malaa rjaa idlaI. malaa ]<ar Vayalaa vaoLca idlaa
naahI.
maaJyaa saaoba%yaaMnaa qaaMbavaUna Gaotlao. %yaaMnaa dma do}na ihtacaa sallaa mhNaUna
idlaa¸ kI %yaaMnaI malaa T/ansavaalamaQaUna QaaDUna Vavaa.
saaobatI AaMbaT taoMD k$na Aalao. ASaa táhonao ekaekI ek navaInaca kaoDo
AamacyaapuZo yao}na ]Bao raihlao.
3. kDU Gaao T Pyaalaao Ñ

yaa Apmaanaacao malaa far du:K Jaalao. pNa yaapUvaI-hI Asalao Apmaana maI sahna
kolaolao AsalyaamauLo maI inaZa-valaa jaat haotao. %yaamauLo ApmaanaakDo laxa na dota tTsqa
vaR<aInao malaa jao kt-vya saucaola to kravao Asaa maI inaScaya kolaa.
saahobamajakuraMcyaa sahIcao p~ Aalao. %yaaMt ilaihlao haoto¸ kI ima.
caoMbarlaonanaI DrbanamaQyao ima. gaaMQaIMcaI BaoT GaotlaolaI AahoÂ sababa Aata %yaaMcao naava
pìtinaQaIMcyaa yaadItUna kaZUna TakNao AvaSya Aaho.
ima~maMDLIMnaa ho p~ Asa*ya vaaTlao. %yaaMnaI DoPyauToSana Gao}na
jaaNyaacaa baot r_ krNyaacaa ivacaar dSa-ivalaa. maI %yaaMnaa ihMdI samaajaacaI
Asahaya isqatI daKvaUna idlaI. "jar tumhI ima. caoMbarlaonakDo gaolaa naahI¸ tr yaoqao
kDU GaaoT Pyaalaao² 245
tumhalaa ksalaoca kYT pDt naahIt¸ Asaa Aqa- kolaa jaa[-la. iktI Jaaloa trI jao kahI
saaMgaayacao to ilahUnaca nyaayacao Aaho. to tyaar Aaho. maI vaacalao kaya ikMvaa dusaáyaa
kaoNaI vaacalao kaya¸ %yaacaI icaMta naahI. ima. caoMbarlaona cacaa- trI qaaoDIca krNaar
AahotÆ maaJaa Apmaana Jaalaa¸ prMtu tao AapNa igaLUna Taklaa paihjao."
maI Asao baaolat Aaho taoca tOyyaba Saoz ]saLUna mhNaalao¸ tumacaa Apmaana tao
sagaLyaa samaajaacaa Apmaana navho kaÆ tumhI Aamacao pìtinaQaI Aaha¸ hI gaaoYT ivasa$na
caalaNaar naahI."
maI mhTlao¸ "ho KroÂ pNa Asalao Apmaana samaajaanaosauwa igaLUna Taklao
paihjaot. AaplyaapaSaI dusara kaoNata [laaja AahoÆ"
"kaya vhayacao Asaola to hao[-la¸ pNa Aaplyaaca hatanao AaNaKI navaa Apmaana
ka mhNaUna AaoZUna GyaavaaÆ ivaTMbanaa hI naahI trI caalalaIca Aaho. jaaLayalaa AamhaMlaa
h@k trI ksalao AahotÆ" tOyyaba Saoz p`%yau<aradaKla baaolalao.
ha ]%saah malaa manaaMtUna AavaDlaa¸ prMtu %yaacaa ]pyaaoga k$na caalaNaar naahI
hohI malaa idsat haoto. samaajaacaI Sa@tI iktI mayaa-idt Aaho yaacaa malaa AnauBava haota.
mhNaUna maI saaoba%yaaMnaa SaaMt kolao AaiNa maaJyaa eovajaI marhUma jaa^ja- gaa^DÍo ³ho ek ihMdI
baîrsTr haoto´ yaaMsa Gao}na jaaNyaacaa sallaa idlaa.
ASaa táhonao ima. gaa^DÍo ho DoPyauToSanacao p`mauK Jaalao. maaJyaaba_la ima.
caoMbarlaonanaI qaaoDI cacaa-hI kolaI. "ekaca maaNasaacao mhNaNao punha eokNyaapoxaa navyaa navyaa
maMDLIkDUna eokNao AiQak baro¸" vagaOro baaolaUna kolaolaI jaKma Ba$na kaZNyaacaa %yaaMnaI
p`ya%na kolaa.
pNa %yaamauLo samaajaacao va maaJao kama vaaZlao¸ saMplao tr naahIca.
ekI¹ekpasaUna sau$vaat krNyaacaa p`saMga Aalaa. "tumacyaa saaMgaNyaava$na ihMdI
samaajaanao laZa[-t Baaga Gaotlaa¸ yaacaa haca pirNaama naaÆ" Asao TaomaNao maarNaarohI
BaoTlao. yaa TaomaNyaaMcaa maaJyaavar kahIca pirNaama Jaalaa naahI. maI mhTlao¸
"idlaolyaa sallyaaba_la malaa pScaatap haot naahI. AapNa Baaga Gaotlaa to
yaaogyaca kolao¸ Asao AjaUna malaa vaaTto. AapNa tsao k$na Aaplao kt-vya
bajaavalao %yaacao fL Aaplyaa dRYTIlaa pDlao naahI trI ifkIr naahI. pNa
SauBa kayaa-cao fL SauBaca yaoNaar Asaa malaa dRZ ivaSvaasa vaaTtao. hao}na gaolaolyaa
246 Aa%makqaa
gaaoYTIcaa kaqyaakUT krNyaapoxaa yaapuZo Aaplao kt-vya kaya¸ yaacaa ivacaar krNao AiQak
Eaoyaskr. trI AapNa %yaacaaca ivacaar k$ yaa."
[traMnaIhI yaa mhNaNyaalaa dujaaora idlaa.
maI mhTlao¸ Kro pahta jyaa kamaasaazI malaa baaolaaivalao haoto¸ to Aata puro
Jaalao Asao mhNata yao[-la. malaa vaaTto kI¸ tumhI malaa rjaa idlaIt trIsauwa haota hao[-la
tao maI T/ansavaala saaoDUna jaa} nayao. yaapuZo maaJao kama naataLmaQaUna na caalata yaoqaUnaca
caalalao paihjao. AaiNa malaa Aata yaoqaoca vaiklaIcaI sanad imaLivalaI paihjao. yaa navyaa
Ka%yaalaa pu$na ]rNyaacaI malaa ihMmat vaaTto. yaa Ka%yaacaa baMdaobast kolaa naahI¸ tr
Aaplaa samaaja lauTlaa jaa[-la AaiNa kdaicat yaoqaUna Aaplyaalaa payahI kaZavaa laagaola.
samaajaacaI hInaavasqaa pìtidna vaaZtca jaaNaar. ima. caoMbarlaonanaa malaa BaoTU idlao naahI¸
tao Amaladar maaJyaaSaI tusaDopNaanao vaagalaa¸ pNa sabaMQa samaajaacaa paNa]tara haoNyaapuZo
yaa gaaoYTIcao kahIca naahI. yaoqao AapNa kuHyaap`maaNao rahavao hI gaaoYT Asa*ya Aaho."
ASaa táhocao maI baaolat Asao. ip`Taoiryaa va jaaohainasabaga-maQyao rahNaaáyaa p`mauK
ihMdI laaokaMcyaa sallyaanao AKorIsa jaaohainasabaga-maQyao Aaîfsa zovaNyaacao na@kI Jaalao.
T/ansavaalamaQyao malaa vaiklaIcaI sanad imaLNyaasaMbaMQaIhI SaMka tr haotIcaÂ pNa
vakIlamaMDLakDUna maaJyaa Ajaa-laa hrkt GaoNyaat AalaI naahI¸ va vairYz kaoTa-nao maaJaa
Aja- maMjaUr kolaa.
ihMdI maaNasaalaa yaaogya jaagaI Aaîfsa imaLNaohI mauiYklaIcao haoto. ima. ircaSaI
maaJaa caaMgalaa pircaya Jaalaa haota. %yaa vaoLI to vyaaparIvagaa-maQyao haoto. %yaaMcyaa
AaoLKIcyaa ha}sa¹ejaMTamaaf-t maI caaMgalyaaSaa izkaNaI AaîfsasaazI Gar imaLivalao
AaiNa vaiklaI sau$ kolaI.
4. vaaZtI %yaagavaR < aI
T/ansavaalamaQyao raYT/Iya h@kaMsaazI ksaksao JagaDavao laagalao va eiSayaaiTk

#aa%yaacyaa laaokaMSaI ksao vaagaavao laagalao¸ *yaacao vaNa-na puZo caalaivaNyaapUvaI- maaJyaa
jaIvanaacyaa [tr baajaUMvar najar TakNao AavaSyak Aaho.
AjaUnapya-Mt qaaoDobahUt d`vya saazivaNyaacaI [cCa Asao. prmaaqaa-baraobar
svaaqaa-cao imaEaNa haoto.
mauMba[-sa Aaîfsa ]GaDlao¸ %yaa vaoLI eka Amaoirkna ivamaakMpnaIcaa ejaMT Aalaa
haota. %yaacaa caohra maaohk haota¸ baaolaNao maQaur haoto. AamhI jasao kahI jaunao daost
Asaavaot ASaa táhonao %yaanao maaJyaaSaI maaJyaa BaavaI klyaaNaasaMbaMQaI gaaoYTI kaZlyaa.
"Amaoirkot tr tumacyaa isqatItIla sava- laaok Aaplyaa AayauYyaacaa ivamaa ]trivatat.
tumhIsauwa tsaoca k$na BaivaYyakaLaba_la inaiScaMt Jaalao paihjao. AayauYyaacaa BarMvasaa
naahI. Amaoirkot tr AamhI ivamaa ]trivaNao ha Qama- maanatao. maaJaI tr [cCa Aaho¸ kI
tumhIsauwa ek lahanaSaI paîlasaI kaZavaI. yaa]pr tumacaI majaI-."
toqapya-Mt dixaNa AaiÍkot kaya ikMvaa ihMdusqaanaat kaya¸ Anaok ejaMTaMnaa maI
dad idlaI navhtI. malaa vaaTo¸ kI ivamaa ]trivaNyaamaQyao kahIsaa ByaaDpNaa AaiNa
[-Svaraba_la AivaSvaasa Aaho. prMtu yaa vaoLI maI maaohalaa baLI pDlaao. tao baaolat jaa[-
tsatSyaa maaJyaa DaoLyaaMpuZo baayakamaulaaMcyaa maUtI- ]Byaa rahat. "gaDyaa¸ tU p%naIcao
daiganao tr bahutok sava- ivakUna Taklao Aahosa.tuJao kmaIjaast Jaalao¸ tr tuJyaa
baayakamaulaaMcaa Baar ibacaaáyaa vaDIla Baavaavarca jyaanao Aajavar vaiDlaaMcaI jaagaa Gao}na tI
SaaoBaivalaI %yaacyaavarca ¹ pDNaar naaÆ to yaaogya haoNaar naahI." ASaa táhocaa yaui@tvaad
svat:cyaa manaaSaI k$na maI $. 10¸000 caI paîlasaI kaZlaI.
pNa dixaNa AaiÍkomaQyao pirisqatI palaTlaI¸ tsao maaJao ivacaarhI
palaTlao. dixaNa AaiÍkotIla yaa navyaa saMkTacyaa p`saMgaI maI jao jao kahI
kolao to [-Svaralaa saaxaI zo}naca kolao. dixaNa AaiÍkot iktI kaL laaoTola
%yaacaI malaa kahIca klpnaa navhtI. prt ihMdusqaanalaa paya laagaNaar naahIt¸
Asaoca samajaUna maI caalat haotao. baayakamaulao maaJyaabaraobarca raihlaI paihjaot. yaapuZo
247
248 Aa%makqaa
tI va maI vaogaLo rahaNao baro naahI¸ %yaaMcaa inavaa-hhI dixaNa AaiÍkotUnaca caalalaa paihjao.
ha ivacaar yaotaca tI paîlasaI malaa du:Kdayak JaalaI. ivamaa ejaMTacyaa jaaLyaat fSaI
pDlyaacaI malaa Sarma vaaTU laagalaI. "vaDIla baMQaU jar ip%yaasamaana Aahot¸ tr %yaaMnaa
QaakTyaa Baavaacyaa ivaQavaocaa Baar vaaTola¸ Asao tulaa vaaTavaoca kaÆ tUca Agaaodr marSaIla
Asao trI kSaava$naÆ paalanakta- [-Svarca Aaho¸ tUhI naahIsa ikMvaa Baa}hI naahI.
ivamaa ]trvaUna tU Aaplyaa baalabaccyaaMnaahI praQaInaca banaivalaosa. %yaaMnaI svaavalaMbaI ka
hao} nayaoÆ AsaM#ya gaaorgairbaaMcyaa maulaabaaLaMcao ksao caalatoÆ %yaaMcaI gat tIca tuJaI¸ Asao
tU ka samajaU nayaosaÆ"
ASaa táhonao ivacaaraMcaa p`vaah sau$ Jaalaa. %yaaMcaa AmaMla laagaaolaaga Jaalaa
Asao naahI. ek hPta dixaNa AaiÍkotUnahI pazivalyaacao smarto.
prMtu yaa ivacaarsarNaIlaa baahorcaohI ]<aojana imaLalao. dixaNa AaiÍkocyaa
pihlyaa Kopolaa maI iK`stI vaatavarNaat yao}na maaJyaamaQyao Qamaa-ivaYayaI jaagaRtI JaalaI. yaa
vaoLI iqaAa^saa^fIcyaa vaatavarNaat Aalaao. ima. irca iqaAa^saaîfsT haoto. %yaaMnaI maaJaa
jaaohainasabaga-cyaa saaosaayaTISaI saMbaMQa jaaoDUna idlaa. maI itcaa saBaasad Jaalaao naahIÂ maaJao
kahI matBaod haoto. trI pNa javaLjavaL p`%yaok iqaAa^saaîfsTaSaI inakT pircaya
GaDlaa. %yaaMcyaabaraobar raoja Qama-cacaa- hao[-. maI %yaaMcaI pustko vaacaIt Asao. %yaaMcyaa
saBaomaQyao BaaYaNa krNyaacaahI p`saMga yao[-. baMQauBaavanaa ]%pnna krNao va vyaapk krNao hI
iqaAa^saa^fItIla mau#ya gaaoYT Aaho. yaasaMbaMQaI AamhI KUp cacaa- krIt AsaUÂ AaiNa ha
isawaMt va saBaasadaMcao p`%yaxa AacarNa yaaMmaQyao malaa jaoqao frk idsao¸ toqao maI TIkahI
krIt Asao. yaa TIkocaa pirNaama svat: maaJyaavar caaMgalaa Jaalaa. maI Aa%mainarIxaNa
krayalaa iSaklaao.
5. Aa%mainarIxaNaacaa pirNaama
1893 saalaI iK`stI ima~aMcaa inakT pircaya GaDlaa. yaa vaoLI maaJaI Avasqaa
inavvaL ija&asaUcaI haotI. baayabalacaa saMdoSa malaa eokivaNao¸ samajaavaUna va pTvaUna doNao
ASaaba_la i#a`s%aI ima~aMcaa p`ya%na caalaU haota. maI nama`pNao tTsqa vaR<aInao %yaaMcaI iSakvaNa
eokUna Gao[-¸ samajaUna Gao[-. %yaava$na maI ihMdU Qamaa-caa yaqaaSai@t AByaasa kolaa¸ AaiNa [tr
Qama- samajaUna GaoNyaacaa p`ya%na kolaa. Aata 1903 maQyao isqatI kahISaI badlalaI haotI.
iqaAa^saaîfsT ima~ malaa Aaplyaa maMDLat AaoZNyaacaa p`ya%na krItca Asat. prMtu tao¸
maI ihMdU¸ tovha maaJyaakDUna kahI trI iSakavao¸ yaaca hotUnao. iqaAa^saa^fIcyaa pustkaMmaQyao
ihMduQamaa-cao pìtibaMba va ihMdU Qamaa-caI Cap hI BarpUr Aahot. yaava$na yaa maMDLIMnaa vaaTlao¸
kI maI %yaaMnaa madt k$ Sakona. maI %yaaMnaa samajaavaUna saaMigatlao¸ kI maaJaa saMskRtcaa
AByaasa naahIsaarKaca. pàcaIna Qama-ga`Mqa maI saMskRtatUna tr vaacalaolao naahIt.
BaaYaaMtramaaf-t vaacanahI maaJao baotacaoca. prMtu to pDlao punaja-nma AaiNa pUva-janmaIMcao
saMskar yaaMvar ivaSvaasa zovaNaaro. %yaamauLo maaJyaakDUna kahItrI madt hao[-laca Asao to
samajat haoto. 'vaasarat laMgaDI gaaya SahaNaI' tSaI maaJaI isqatI JaalaI. kaoNaabaraobar
ivavaokanaMdacaa tr kaoNaabaraobar maiNalaala naBauBaa[-caa 'rajayaaoga' vaacaU laagalaao. eka
ima~abaraobar 'patMjala yaaogadSa-na' vaacaavao laagalao. puYkLaMbaraobar gaItocaa AByaasa sau$
Jaalaa. ek CaoTosao 'ija&asaumaMDL' naaMvaacao maMDL sqaaiplao. AaiNa inayaimat AByaasa sau$
kolaa. gaItovar maaJao pòma AaiNa Eawa tr haotIcaÂ Aata itcyaamaQyao Kaola ]trNyaacaI
AavaSyakta BaasaU laagalaI. maaJyaapaSaI ekdaona BaaYaaMtro haotI. %yaaMcyaa saahayyaanao maUL
saMskRt samajaUna GaoNyaacaa p`ya%na kolaa¸ AaiNa naohmaI ekdaona Slaaok paz krNyaacao
zrivalao.
sakaLcyaa datNa¹snaanaacyaa vaoLocaa maI paz krNyaakDo ]pyaaoga
krIt Asao. datNaat pMQara imainaTo AaiNa snaanaat vaIsa imainaTo jaat. datNa
[Mga`jaI pwtInao ]Byaanao krIt Asao. samaaorcyaa iBaMtIvar gaItoca Slaaok ilahUna
kaZUna icakTvaIt Asao¸ AaiNa ja$r pDola tsatsao pahUna GaaokIt Asao. ho
Gaaoklaolao Slaaok prt snaana AaTaopopya-Mt p@ko haot. tovaZyaa vaoLat maagacyaa SlaaokaMcaI
249
250 Aa%makqaa
ekda AavaR<aIhI krta yao[-. ASaa táhonao tora AQyaayaapya-Mt paz kolyaacao malaa
smarto. %yaanaMtr kamao vaaZlaI. sa%yaaga`hacaa janma JaalyaanaMtr %yaa baalakacao saMgaaopna
krIt Asata ivacaarasaazI malaa imaLNaara vaoLhI %yaacyaaca saMgaaopnaat jaa[-¸ AaiNa
AVaphI jaat Aaho Asao mhNata yao[-la.
yaa gaItavaacanaacaa pirNaama maaJyaa sahaQyaayaaMvar kaya Jaalaa Asaola tao %yaaMcaa
%yaaMnaaca maahIt. pNa maaJyaa baabatIt trI tao ga`Mqa AacarNaacaa ek EaoYz maaga-dSa-k
Jaalaa. tao maaJaa Qaaima-k kaoSa Jaalaa. Apiricat [Mga`jaI SabdaMcyaa vaNa-rcanao ³spoilaMga´
saazI ikMvaa Aqaa-saazI jyaap`maaNao maI [Mga`jaI SabdkaoSa ]GaDIt Asao¸ %yaacap`maaNao
AacarNaatIla ADcaNaI¸ yaatIla BaanagaDIcaI kaoDI vagaOro gaItokDUna saaoDvaUna Gaot Asao.
Apirga`h¸ samaBaava [%yaaid SabdaMnaI malaa pkDUna Qarlao. samaBaava ksaa AByaasaavaaÆ
ksaa iTkvaavaaÆ Apmaana krNaaro Amaladar¸ laacaKa} Amaladar¸ kalapya-t jaaoDInao
kama k$na Aata maa~ inaYkarNa ivaraoQa krNaaro vagaOro¸ AaiNa jyaaMnaI A%yaMt ]pkar
kolao Aahot Asao sajjana yaaMcyamaQyao Baod kravayaacaa naahI mhNajao kayaÆ Apirga`h ksaa
baro paLayacaaÆ doh ha trI kaya kmaI pirga`h AahoÆ s~Ipu~aid mhNajao trI pirga`h
naahI tr kayaÆ pustkaMcyaa r_IcaI kpaTo kaya jaaLUna TakayacaIÆ Gar jaaLUna tIqa-
krayacaoÆ lagaoca jabaaba imaLalaa¸ kI Gar jaaLlyaaKorIja tIqa- haoNaarca naahI. [Mga`jaI
kayaVacaa paizMbaa imaLalaa. snaolanao kolaolao kayaVacyaa isawaMtaMcao ivavaocana Aazvalao.
'T/sTI¹vaihvaaTdar' Sabdacaa Aqa- gaItocyaa AByaasaaAMtI ivaSaoYa samajalaa. kayaVacyaa
Saas~aba_lacaa Aadr vaaZlaa. kayaVacyaa mauLaSaIhI malaa Qama- idsaU laagalaa. T/sTIpaSaI
kaoTyavaQaI $pyao Asalao¸ trI %yaaMtIla ek pOsauwa %yaacaI navho. %yaacap`maaNao maumauxaUnao
vaagalao paihjao¸ ho malaa gaItova$na spYT idsaUna Aalao. Apirga`hI vhayacao¸ samaBaavaI
vhayacao tr )dyapirvat-na AavaSyak Aaho¸ ho malaa idvyaap`maaNoa spYT idsaUna Aalao.
rovaaSaMkrBaa[-Mnaa ilahUna kLivalao¸ kI ivamyaacaI paîlasaI baMd kra¸ kahI prt
imaLNyaasaarKo Asaola tr Gyaa¸ nasaola tr Barlaolao pOsao bauDalao mhNaa. baayakamaulaaMcao rxaNa
%yaaMcaa Aamacaa janmadata krIla. ASaa Aqaa-cao p~ ilaihlao. iptRtulya vaDIla baMQaUMnaa
ilaihlao :
"Aajapya-Mt tr maaJaa Kca- BaagaUna ]ro¸ to tumhalaa Ap-Na krIt gaolaao.
yaapuZo maaJaI AaSaa saaoDa. Aata iSallak rahIla tI yaoqaoca samaajaasaazI vaaprlaI
jaa[-la."
Aa%mainairxaNaacaa pirNaama 251
hI gaaoYT maI baMQaUMnaa caTkna pTvaUna do} Saklaao naahI. p`qama tr %yaaMnaI
kDk SabdaMmaQyao maaJao %yaaMcyaasaMbaMQaIcao kt-vya daKvaUna idlao. vaiDlaaMpoxaa maI svat:laa
AiQak SahaNaa samajaU nayao. vaiDlaaMnaI naahI ka kuTuMbaacao paoYaNa kolaoÆ tsaoca maIhI kolao
paihjao vagaOro. maI ]laT ivanayapUva-k saaMigatlao¸ kI vaiDlaaMcaIca prMpra maI caalavaIt
Aaho. kuTuMbaacaa Aqa- jara ivastRt kolaa mhNajao maaJyaa kR%yaaMcaI saMgatI laagaola.
baMQaUMnaI AaSaa saaoDUna idlaI. javaLjavaL Abaaolaa Gaotlyaap`maaNao kolao.
%yaapasaUna malaahI du:K Jaalao. prMtu malaa jaao Qama- vaaTt haota¸ tao saaoDNao AiQakca
Asa*ya vaaTt haoto. maI kmaI du:Kacaa maaga- p%krlaa. [tko AsaUnahI baMQaUMba_lacaI maaJaI
Ba@tI inama-L va tIva` haotI. baMQaUMcyaa du:Kacyaa mauLaSaI %yaaMcao pòmaca haoto. %yaaMnaa maaJyaa
pOSaapoxaa maaJyaa saWvat-naacaIca AiQak caaD haotI.
Aaplyaa AKorIcyaa idvasaaMmaQyao baMQaU ivarGaLlao. maR%yauSayyaovar AsataMnaa
%yaaMcyaa laxaat Aalao¸ kI maaJaoca krNao yaaogya AaiNa Qamya- haoto. %yaaMcao A%yaMt
k$Naajanak p~ Aalao. baapanao maulaacaI maafI maagaNao Sa@ya Asaola tr %yaaMnaI maaJaI
maafI maaigatlaI mhNaa naaÑ Aaplyaa maulaaMnaa maaJyaa pwtInao vaaZivaNyaaba_la malaa
iSafarsa kolaI. svat: malaa BaoTayalaa AQaIr JaalaoÂ malaa tar kolaI. maI 'yaa' Asaa
taronaoca jabaaba pazivalaa. prMtu Aamacyaa BaoTIcaa yaaogaayaaoga navhta.
%yaaMcaI Aaplyaa maulaaMbaabatcaI [cCahI pUNa- JaalaI naahI. baMQaUMcao svadoSaatca
dohavasaana Jaalao. %yaaMcyaa maulaaMvar %yaaMcyaa Agaaodrcyaa jaIvanaacaI Cap haotI. %yaaMcao
pirvat-na Jaalao naahI. maI %yaaMnaa svat:kDo AakYaU- Saklaao naahI. %yaat %yaaMcaahI daoYa
naahI. svaBaava kaoNa badlaU SakNaarÆ balavaana saMskar kaoNa pusaUna TakU SakNaarÆ
AapNaalaa vaaTto¸ kI Aaplao pirvat-na ikMvaa ivakasa hao[-la tsatsaa Aaplyaa
AaiEataMmaQyao ikMvaa saaoba%yaaMmaQyaohI forfar Jaalaa paihjaoÂ pNa to fukT Aaho.
Aa[-baap haoNaaraMcaI jabaabadarI iktI maaozI Aaho yaacaI yaa dRYTaMtava$na
kahISaa klpnaa haoNyaasaarKI Aaho.
6. Saakaharaqa- bailadana
rahaNaImaQyao %yaaga va saaQaopNaa ho vaaZlao AaiNa Qama-jaagaRtI vaaZlaI tsatSaI

SaakaharacaI AaiNa %yaacyaa p`caaracaI haOsahI vaaZt caalalaI. p`caaracaa ekca maaga-
maaJyaa maaihtIt Aaho : svat:cao AacarNa AaiNa %yaacabaraobar ija&asaUMbaraobar
ivacaarivainamaya.
jaaohainasabaga-maQyao ek SaakaharI BaaojanagaRh haoto. %yaacaa caalak ek jama-na
haota. %yaacaa @yaUnaIcyaa jalaicaik%saovarhI ivaSvaasa haota. maI %yaa BaaojanagaRhat jaa}
laagalaao¸ AaiNa jyaa jyaa [Mga`ja ima~aMnaa %yaacyaakDo naota yao[-la itt@yaaMnaahI Gao}na jaat
Asao. pNa malaa idsaUna Aalao¸ kI ho gaRh far kaL caalaNao Sa@ya naahI. %yaa vyavaharat
%yaalaa pOSaacaI TMcaa[- ina%ya jaaNavatca Asao. malaa yaaogya vaaTlaI tovaZI madt maI %yaalaa
kolaI. %yaat kahI pOsao bauDalaohI. AKorIlaa to baMd pDlao. iqaAa^saaîfsT bahuQaa
SaakaharIca Asatat¸ kaoNaI puro¸ kaoNaI AQa-vaT. %yaa maMDLIMpOkI ek baa[- saahsaI
haotI. itnao maaozyaa payaavar ek SaakaharI BaaojanagaRh ]GaDlao. ha baa[-laa klaocaa Yaaok
haota. Kca- saZL hatanao krI¸ pNa jamaaKcaa-cao ittkosao Baana navhto. itcao
ima~maMDLhI ivastRt haoto. sau$vaatIlaa itcao kama lahana p`maaNaavar caalaU JaalaoÂ prMtu
itnao %yaat vaaZ krNyaacaa AaiNa maaozI jaagaa GaoNyaacaa ivacaar zrivalaa. %yaa kamaI maaJaI
madt maaigatlaI. %yaa vaoLI itcyaa ihSaobaacaI vagaOro malaa kahI ek klpnaa navhtI.
itcaa AMdaja baraobar Asaola Asao maI Qa$na caalalaao. malaa savaD krta yaoNyaasaarKI
haotI. puYkL AiSalaaMcao pOsao maaJyaapaSaI Asat. %yaaMcyaapOkI ekacaI AnaumatI Gao}na
saumaaro ek hjaar paOMD %yaacyaa pOSaaMtUna idlao. ha ASaIla qaaor manaacaa va EawaLU haota.
tao p`qama igarimaTat Aalaa haota. %yaanao saaMigatlao¸ "Baa[- Aapka idla caaho tao pOsao do
dao. maOM kuC naa jaanaUM. maO tao Aap kao hI jaanata hUM." %yaacao naava badÌ. %yaanao
sa%yaaga`hamaQyao far maaoza Baaga Gaotlaa haota. tu$MgavaasahI Baaogalaa haota. evaZyaa
saMmatIva$na maI %yaacao pOsao kjaa-} idlao. daonatIna maihnyaaMtca kLUna cauklao¸ kI ho pOsao
prt yaoNyaacaI AaSaa nakao. evaZyaa maaozyaa rkmaocao nauksaana saaosaNyaacaI maaJaI takd
navhtI. %yaaca pOSaat malaa [tr kamao krta yaoNyaasaarKI haotI. pOsao prt imaLalao
252
Saakaharaqa- bailadana 253
naahItca¸ pNa maaJyaa ivaSvaasaavar rahaNaaáyaa badÌcao pOsao bauDUna ksao caalaolaÆ tao f@t
malaaca AaoLKIt haota. %yaacao pOsao maI Barlao.
eka ASaIla¹ima~aSaI maI yaa rkmaocyaa vyavaharacaI gaaoYT baaolalaao. %yaanao malaa
gaaoD Sabdat daoYa do}na saavaQa kolao :
"Baa[-¸ ³dixaNa AaiÍkot maI maha%maa banalaao navhtao 'baapU' hI Jaalaao navhtao.
ASaIla¹ima~ malaa 'Baa[-' yaa naavaanao saMbaaoQaIt.´ ho kama tumacyaa saar#yaacao navho¸ baro
kaÆ AamhI tumacyaa ivaSvaasaavar caalaNaar. ho pOsao prt tumacyaa hatI laagaayacao
naahItca. badÌcao pOsao tumhI Ba$na Vala AaiNa svat:cao Gaalavaala. pNa sauQaarNaaMcyaa
kamaI sagaLyaa AiSalaaMcao pOsao gauMtvaU laagalaat¸ tr ASaIlahI martIla AaiNa tumhIhI
iBakarI hao}na GarI basaala. %yaat tumacyaa saava-jainak kamaacaIhI hanaI hao[-la."
saudOvaanao ha ima~ AVap hyaat Aaho. dixaNa AaiÍkot kaya ikMvaa yaoqao
kaya¸ %yaacyaahUna AiQak inama-L AMt:krNaacaa manauYya malaa AaZLlaolaa naahI. kaoNaahI
maaNasaaivaYayaI manaat SaMka ]d\BavalaI Asaola¸ tr tI KaoTI Asalyaacao laxaat yaotaca
lagaoca %yaa maaNasaacaI maafI maagaUna svat:caa AMtra%maa saaf k$na TakIt Asao. malaa yaa
AiSalaacaI saUcanaa pTlaI. badÌcao pOsao malaa Barta Aalao. pNa %yaaca vaoLI AaNaKI ek
hjaar paOMDacao nauksaana Jaalao Asato tr to BarNyaacaI maaJaI ibalakula takd navhtI.
malaa kjaa-t saapDavao laagalao Asato. tovaZo kama maI maaJyaa sabaMQa AayauYyaat kQaI kolao
naahI¸ AaiNa %yaaba_la maaJyaa manaat naohmaIca naapsaMtI raihlaolaI Aaho. maaJyaa laxaat
Aalao¸ kI sauQaarNaocyaa laaoBaanaohI svat:cyaa Sa@tIplaIkDo jaaNao baro naahI. hI gaaoYThI
maaJyaa laxaat AalaI¸ kI ha vyavahar krNyaamaQyao maI gaItocyaa tTsqa¸ inaYkama kmaa-cyaa
mau#ya iSakvaNaIcaa BaMga kolaa haota. hI caUk malaa Qaao@yaacyaa ba<aIp`maaNao ]pyaaogaI
pDlaI.
SaakaharasaazI Asalao bailadana krNyaacao maaJyaa klpnaomaQyao navhto. maaJyaa
hatUna ho AinacCyaa puNyacarNa GaDlao²
7. maatIcao va paNyaacao p` y aao g a
maaJyaa rahaNaImaQyao saaQaopNaa vaaZt caalalaa tsatSaI AajaarasaazI AaOYaQao

GaoNyaaba_lacaI naaKuYaI¸ jaI mauLapasaUnaca haotI¸ tIhI vaaZt gaolaI. maI DrbanamaQyao vaiklaI
krIt Asatanaa Da^@Tr pàNajaIvanadasa maohta malaa nyaayalaa Aalao haoto. %yaavaoLI malaa
ASa@tta vaaTt Asao¸ AaiNa kQaI kQaI saUjahI yao[-. %yaavar %yaaMnaI ]pcaar kolao va
malaa gauNa vaaTlaa. %yaanaMtr ihMdusqaanaat prt yao[-pya-Mt malaa mhNaNyaasaarKo duKNao
Aalyaacao smart naahI.
pNa jaaohainasabaga-maQyao malaa bawkaoYz hao[-¸ AaiNa vaoLaovaoLI Daoko duKU
laagao. SaaOcaacao kahItrI AaOYaQa Gao}na tbyaot jaomatoma saaMBaaLUna zovaIt Asao. KaNyaat
pqya naohmaI paLItca AsaoÂ prMtu tovaZyaanao maI pUNa- vyaaiQamau@t Jaalaao naahI. rocakacyaa
~asaatUna sauTka hao[-la tr baro¸ Asao manaat vaarMvaar yao[-.
maM^McaosTrmaQyao "naao baòkfasT AsaaoisaeSana" ³nyaaharIinaYaoQa saMsqaa´sqaapna
Jaalyaacao vaacalao. %yaaMcao mhNaNao Asao haoto¸ kI [Mga`ja laaok far vaoLa AaiNa far
Katat. ra~I baara vaajaopya-Mt Kat rahatat¸ AaiNa maga Da^@TraMcaI Garo QauMDaLIt
basatat. yaa ]paQaItUna sauTayacao Asaola tr sakaLcao KaNao 'baòkfasT' saaoDUna Va. ha
yaui@tvaad malaa jarI pUNa-pNao laagaU pDt navhta¸ trI AMSat: laagaU pDtao Asao malaa
idsalao. maI tInada paoTBar jaovaIt Asao. AaiNa iSavaaya duparcaa cahahI Gao[-. AlpaharI
Asaa maI kQaI navhtaoca. Saakahar AaiNa masaalyaaMcaa %yaaga hI saaQaUna jaovaNaat jaovaZa
imaYTpNaa AaNata yao[-la tovaZa AaNaIt Asao. saha¹saat vaajaNyapUvaI- @vaicat ]zt
Asao. %yaava$na maaJyaa manaanao Gaotlao¸ kI maIhI jar sakaLcao KaNao saaoDUna idlao tr
DaokoduKItUna AvaSya mau@t hao[-na. maI sakaLcao KaNao saaoDlao. kahI idvasa kzINa
vaaTlao¸ prMtu Daoko duKNao kayamaca baMd Jaalao. %yaava$na maI Anaumaana kaZlao¸ kI maaJaa
Aahar ja$rIpoxaa jaast Asao.
pNa bawkaoYzacaI tËar yaa forfaranao dUr JaalaI naahI. @yaUnaIcao
kiTsnaanaacao ]pcaar kolao. %yaanao qaaoDa Aarama vaaTlaa¸ pNa pura frk
pDlaa naahI. [t@yaat var ]llaoK kolaolyaa jama-na KanaavaLvaalyaanao kI dusaáyaa
kaoNaI trI¸ maaJyaa hatat jausTkRt 'irTna- Tu naocar' ³prt inasagaa-kDo calaa´ naavaacao
254
maatIcao va paNyaacao p`yaaoga 255
pustk idlao. %yaat maI maatIcyaa ]pcaarasaMbaMQaI vaacalao. saukI va tajaI fLo haca
maaNasaacaa naOsaiga-k Aahar Aaho¸ yaa gaaoYTIcaohI sadr laoKkanao jaaoranao samaqa-na kolao
Aaho. kovaL flaahar krNyaacaa p`yaaoga maI %yaa vaoLI sau$ kolaa naahI¸ pNa maatIcao
]pcaar lagaoca sau$ kolao. %yaacaa maaJyaavar AaScaya-kark pirNaama Jaalaa. ]pcaaracaI
pwtI puZIlap`maaNao : SaotatIla svacC taMbaDI ikMvaa kaLI maatI GyaavaIÂ itcyaat paNaI
GaalaavaoÂ tI svacC patL Aaolyaa fD@yaat gauMDaLUna paoTavar zovaavaI va var p+I
baaMQaavaI. hI GaDI ra~I inajato vaoLI maI baaMQaIt Asao AaiNa sakaLI¸ ikMvaa ra~I jaagaa
Jaalaao tr %yaa vaoLI¸ kaZUna TakIt Asao. %yaamauLo maaJao bawkaoYz par naahIsao Jaalao. ho
maatIcao ]pcaar %yaanaMtr maI svat:var AaiNa maaJyaa Anaok saaoba%yaaMvar kolaoÂ AaiNa to
bahut k$na kaoNaacao baabatIt inaYfL zrlyaacao malaa smart naahI.
svadoSaI AalyaanaMtr maI Asalyaa ]pcaarasaMbaMQaIcaa Aa%maivaSvaasa gamaavaUna
basalaao Aaho. p`yaaoga krNyaasaazI eko izkaNaI isqar hao}na basaayalaa malaa savaDhI
imaLalaolaI naahI. trIhI maatIcyaa va paNyaacyaa ]pcaaraMvarIla maaJaI Eawa bahutaMSaI
AarMBaI haotI tSaIca AajaimatIlaa Aaho. Aajasauwa mayaa-da saaMBaaLUna maatIcao p`yaaoga
svat:var tr maI krtaoca¸ AaiNa p`saMgaI saaoba%yaaMnaahI krNyaacaa sallaa dotao. maaJyaa
AayauYyaat maI daonada ijavaavarcao duKNao BaaogaUna par pDlaao Aaho. trIhI maaJaI samajaUt
Aaho¸ kI maaNasaalaa AaOYaQao GaoNyaacaI ivaSaoYa ja$rI naahIca. pqya AaiNa paNaI va maatI
[%yaadIMcyaa GargautI ]payaaMnaI hjaaraMtlao na}Sao navyaaNNava raogaI baro hao} SaktIla.
]zlyaa¹sauTlyaa vaOV¸ hkIma AaiNa Da^@TraMkDo QaaMva maarlyaanao AaiNa
Sairrat naahI naahI to Ak-¸ rsaayanao kaoMbalyaanao manauYya svat:cao AayauYya saMpuYTat
AaNatao. evaZoca navho¸ tr svat:cyaa manaavarIla tabaa gamaavaUna basataoÂ AaiNa puZo
manauYya%vaalaahI parKa hao}na Sairracaa svaamaI rahaNyaaeovajaI %yaacaa gaulaama banaUna jaatao.
duKNaa[-t ibaCanyaat pDlyaa pDlyaa maI ho ilahIt Aaho¸ evaZyaava$na
kaoNaI maaJyaa yaa ivacaaraMcaI AvagaNanaa k$ nayao. maaJyaa AajaaracaI karNao
malaa maahIt Aahot. maaJyaaca daoYaaMmauLo maI AajaarI pDlaao¸ yaacao malaa pUNa-
&ana va Baana Aaho¸ AaiNa tI jaaNaIva AsalyaamauLoca maI QaIr saaoDIt
naahI. yaa AajaaraMnaa maI [-Svaracaa Anauga`h maanatao¸ AaiNa hrtáhocaI AaOYaQao
krNyaacyaa maaohapasaUna dUr rahatao. maaJyaa h+amauLo Da^@Tr ima~aMnaa maI kMTaLa AaNatao
256 Aa%makqaa
hohI malaa samajato. pNa to ]dar manaanao maaJaa h+ sahna krtat va maaJaa %yaaga krIt
naahIt.
pNa maaJyaa saQyaacyaa isqatIcao vaNa-na laaMbaivaNao yaaogya naahI,. sababa AapNa
sana 1904¹1905 kDo vaLU yaa.
prMtu t%saMbaMQaI AiQak ivacaar krNyaapUvaI- vaacakalaa qaaoDa [Saara doNao
AavaSyak Aaho. ho vaacaUna kaoNaI jausTcao pustk ivakt GaotIla¸ tr %yaaMnaI %yaatlao sava-
kahI vaodvaa@ya maanaUna caalaU nayao. sava- laoKaMmaQyao laoKkacaI ekaMgaI dRYTI bahuQaa
Asatoca. pNa p`%yaok vastUkDo kmaIt kmaI saat dRYTInao pahta yaotoÂ AaiNa %yaa %yaa
dRYTInao tI tI vastU KrI Asato. pNa sava-ca iBanna dRYTI ekaca vaoLI AaiNa ekaca
p`saMgaI Káyaa AsaNao Sa@yaca naahI. iSavaaya puYkL pustkaMmaQyao igaáha[-kI va
naavalaaOikk yaaMcyaa hvyaasaacaa daoYahI Asatao. mhNaUna jao kaoNaI sadrhU pustk vaacatIla
%yaaMnaI to ivavaokpUva-k vaacaavao¸ AaiNa kahI p`yaaoga krNao Asalyaasa kaoNaa AnauBavaI
[samaacaa sallaa imaLvaavaaÂ ikMvaa Gaa[- na krta Asalyaa gaaoYTIcaa qaaoDa AByaasa k$na
naMtr p`yaaoga hatI Gyaavao.
8. ek [Saara
p`vaahI kqaaBaaga AjaUna puZcyaa p`krNaasaazI thkUba zovaavaa laagat Aaho.
gaolyaa p`krNaat maatIcyaa p`yaaogaasaMbaMQaI maI jao ilaihlao¸ %yaa QatI-caaca maaJaa
AaharacaahI p`yaaoga haota. mhNaUna %yaasaMbaMQaI yaa vaoLI qaaoDo ilahUna TakNao ]icat vaaTto.
AaNaKI kahI gaaoYTI p`saMgaaopa<a puZo yaotIla.
AaharasaMbaMQaIcao maaJao p`yaaoga AaiNa %yaasaMbaMQaIcao maaJao ivacaar yaaMcaa
ivastar yaa p`krNaamaQyao krta yaoNaar naahI. dixaNa AaiÍkot Asatanaa '[MiDyana
Aaoipinayana' saazI ilaihlaolyaa 'AaraogyaaivaYayaI saamaanya maaihtI'µ naavaacyaa pustkamaQyao
yaasaMbaMQaI ivastRt ivavaocana kolao Aaho. maaJyaa CaoTyaa pustkaMpOkI ho pustkca
paScaa%ya doSaaMt tsaoca yaoqaohI savaa-t AiQak pìsawI pavalao Aaho.
%yaacao karNa AVappya-Mt maaJyaa Qyaanaat yaot naahI. ho pustk
kovaL ' [MiDyana Aaoipinayana ' cyaa vaacakaMsaazI ilaihNyaat Aalao haotoÂ pNa
µmaha%maa gaaMQaIMnaI sauQaarlaolyaa yaacyaa AavaR<aIcao marazI BaaYaaMtr navajaIvana
T/sTnao 'AaraogyaacaI ikllaI' yaa naavaanao pìsaw kolao Aaho.
ek [Saara 257
%yaacyaa AaQaaravar puYkL baMQaUBaiganaIMnaI Aaplyaa jaIvanaamaQyao forfar kolao Aahot¸

AaiNa maaJyaabaraobar p~vyavahar caalaivalaa Aaho. %yaamauLo %yaasaMbaMQaI yaoqao qaaoDo
ilaihNyaacaI AavaSyakta ]%pnna JaalaI Aaho. karNa kI jarI %yaat namaUd kolaolyaa
maaJyaa ivacaaraMmaQyao forfar krNyaacaI AavaSyakta malaa jaaNavalaolaI nasalaI¸ trI maaJyaa
AacarNaamaQyao maI mah<vaacaa forfar kolaolaa Aaho¸ yaacaI %yaa pustkacyaa vaacakaMnaa Kbar
nasato. %yaaMnaa hI gaaoYT maahIt haoNao Aga%yaacao Aaho.
ho pustk ilaihNyaatIla hotU ¹ [tr pustkaMcyaa p`maaNaoca ¹ sava-svaI Qaaima-k
haota¸ AaiNa maaJyaa drok kR%yaamaQyao AajahI taoca hotU Asatao. %yaamauLo %yaatIla kahI
ivacaaraMcaa maI saQyaa Amala k$ Sakt naahI¸ yaacaa malaa Kod vaaTtao¸ Sarma vaaTto.
malaa Asaa dRZ ivaSvaasa vaaTtao¸ kI manauYya baalapNaI Aa[-cao dUQa iptao¸
%yaavyaitir@t [tr duQaacaI %yaalaa AavaSyakta naahI. manauYyaacaa Aahar saukI va tajaI
p@va fLo haca haoya. badamaasaar#yaa baIjaMapasaUna AaiNa dàxaasaar#yaa fLaMmaQaUna %yaacyaa
Sairralaa va bauwIlaa BarpUr paoYaNa imaLU Sakto. ASaa táhocyaa Aaharavar jaao kaoNaI
rahIla %yaalaa ba`mhcayaa-id Aa%masaMyamana farca saaopo jaato. 'Aahar tSaI Zokr'¸ 'manauYya
Katao tsaa banatao' yaa mhNaImaQyao puYkL tqya Aaho¸ Asaa maaJaa AaiNa maaJyaa saaoba%yaaMcaa
AnauBava Aaho.
yaaca ivacaaraMcao ivastRt samaqa-na AaraogyaasaMbaMQaIcyaa sadr pustkamaQyao kolaolao
Aaho.
prMtu ihMdusqaanaat maaJaa p`yaaoga saMpUNa-tolaa naoNyaacao maaJyaa naiSabaI navhto.
KoDa ijalhyaat saOinakBartIcao kama krIt Asata svat:cyaaca caukImauLo maI maR%yauSayyaovar
pDlaao. duQaavaacaUna jagaNyaacaI maI KUp QaDpD kolaI. AaoLKIcyaa sava- vaOV¸ Da^@Tr ¸
rsaayanaSaas~I yaaMcaI madt maaigatlaI. kaoNaI maugaacao paNaI¸ kaoNaI maaohacao tola¸ kaoNaI
badamaacao dUQa vagaOro saucaivalaI. yaa sava- vastUMcyaa p`yaaogaaMKalaI maI Sairracyaa kYTacaI
kahI baakI zoivalaI naahIÂ trIsauwa Qarlaolao AMqa$Na sauTonaa.
vaOVaMnaI malaa cark [%yaaid ga`MqaatUna Slaaok kaZUna daKivalao¸ kI
vyaaQaI dUr krNyaasaazI KaVaKaVaMcaa ivaiQainaYaoQa saaoDUna doNyaasa hrkt
naahIÂ maaMsahI KuSaala Kavao. Asalao vaOV malaa duQaacaa %yaaga kayama iTkivaNyaacyaa
kamaI madt kaozUna k$ SakNaarÆ jaoqao 'baIf TI' ³ gaaomaaMsaacaa kaZa ´ AaiNa
Aa.¹17
258 Aa%makqaa
ba`^MDIlaahI mauBaa Aaho¸ %yaa izkaNaahUna dUQa vajya- krNyaacyaa kamaI madt kSaI imaLavaIÆ
malaa gaa[-mhSaIcao dUQa tr vajya-ca haoto. maI tsao va`tca Gaotlao haoto. va`tacaa hotU sava-
p`karcao dUQa vajya- krNyaacaa haota. pNa va`t GaotovaoLI maaJyaa dRYTIpuZo gaaomaata AaiNa
maihYaImaataca hao%yaa. mhNaUna¸ AaiNa jagaNyaacaa laaoBa mhNaUna¸ maI manaacaI kSaIbaSaI
samajaUt kolaIÂ va`tacao Axar tovaZo paLlao¸ AaiNa bakrIcao dUQa Pyaayalaa sau$vaat kolaI.
maaJyaa va`tacaa Aa%maa zar Jaalaa¸ hI gaaoYT bakrImaatocao dUQa sau$ krto vaoLIhI maaJyaa
laxaat AalaI haotI.
prMtu malaa raOlaT A^@T iva$w JauMjaayacao haoto. tao maaoh malaa saaoDIt
navhta. %yaamauLo jagaNyaacaI [cCa haotI. ASaa táhonao jyaalaa maI maaJyaa AayauYyaaMtIla
mahana\ p`yaaoga maanatao tao kaosaLUna pDlaa.
KaNyaaipNyaaSaI Aa%myaacaa saMbaMQa naahI. Aa%maa KathI naahI va pIthI
naahI. Aa%myaacaa hanaI¹laaBa paoTaMt kaya gaolao na gaolao %yaapasaUna haot naahI¸ tr jao
vaaNaItUna baahor pDto¸ %yaapasaUna haotao¸ [%yaaid yaui@tvaad malaa maahIt Aahot.
%yaaMcyaamaQyao tqyaaMSahI Aaho. pNa %yaa yaui@tvaadat na iSarta maI yaoqao manaacaa dRZ
inaScayaca namaUd krtao¸ kI jaao manauYya [-Svaralaa iBa}na caalaU [icCtao¸ jaao [-Svaracao
p`%yaxa dSa-na k$ [icCtao¸ ASaa saaQakacyaa ikMvaa maumauxaucyaa baabatIt svat:cyaa
AaharacaI inavaDainavaD ¹ %yaaga va svaIkar ¹ ittkIca AavaSyak Aaho¸ kI ijatkI
ivacaar va vaaNaIcaI inavaDainavaD AavaSyak Aaho.
pNa jyaa baabatIt maI svat:ca har KallaI Aaho¸ %yaa baabatIt [traMnaa maaJyaa
AaQaaranao caalaNyaacaa sallaa maI doNaarca naahIÂ ]laT %yaaMnaa pravaR<a krIna. mhNaUna
Aaraogyacyaa pustkacyaa AaQaaro p`yaaoga krNaa¹yaa sava- baMQaUBaiganaIMnaa maI saavaQaana k$
[icCtao. duQaacaa %yaaga savaa-MSaI ihtkark vaaTlaa ikMvaa AnauBavaI vaOV¸ Da^@TraMnaI %yaacaa
%yaaga krNyaacaa sallaa idlaa Asalaa tr zIkca AahoÂ naahIpoxaa maaJyaa pustkacyaa
AaQaaro kaoNaI dUQaduBato vajya- k$ nayao. maaJyaa yaoqaIla AnauBavaava$na AjaUnapya-Mt trI
malaa Asao idsat Aaho¸ kI jyaacaI pcanaSa@tI maMd JaalaI Aaho ikMvaa jaao AMqa$Naalaa
iKLlaolaa Aaho¸ %yaalaa duQaasaarKa hlaka va paOiYTk Aahar dusara naahI. mhNaUna
pustkamaQyao duQaacyaa gauNaasaMbaMQaI mayaa-da dSa-ivalaolaI Aaho¸ tIca Gao}na na basaNyaaba_la
%yaa pustkacyaa vaacakaMnaa maaJaI ivanaMtI va iSafarsa Aaho.
ho p`krNa jyaaMcyaa vaacanaat yao[-la ASaa vaOV¸ Da^@Tr¸ hkIma
ikMvaa [tr AnauBavaI gaRhsqaaMnaI¸ %yaaMnaa duQaacyaa jaagaI caalaU Sakola ASaI ittkIca¸
balavaanaaSaI daona hat 259
paoYak va trIsauwa pcaayalaa hlakI ASaI vanasptI¸ ga`Mqavaacanaava$na navho¸ tr svat:cyaa

AnauBavaacyaa AaQaaro¸ maahIt Asaola tr malaa kLivalyaasa ]pkar haotIla.
9. balavaanaaSaI dao n a hat

Aata eiSayaaiTk AmaladaraMkDo najar vaLvaU yaa. eiSayaaiTk AmaladaraMcao
savaa-t maaozo zaNao jaaohainasabaga-maQyao haoto. yaa zaNyaamaQyao ihMdI¸ icanaI vagaOrocao rxaNa navho¸
pNa BaxaNa caalalaolao malaa idsat haoto. maaJyaapaSaI raoja ifyaa-dI yaot. "h@kdaraMnaa
yaota yaot naahI¸ AaiNa ibanah@kdar SaMBar SaMBar paOMD Ba$na ibanaQaaok yaot Asatat.
yaacaa [laaja tumhI naahI tr kaoNa krNaarÆ" malaahI tsaoca vaaTt haoto. hI GaaNa
inaGaalaI naahI¸ tr T/ansavaalaat maaJyaa rahNyaacaa ]pyaaoga kayaÆ
maI puravaa jamavaU laagalaao. maaJyaapaSaI BarpUrsaa puravaa jamalaa tovha maI
paolaIsa kimaSanarpaSaI gaolaao. %yaacyaa AMgaI malaa dyaa va nyaaya idsaUna AalaI. maaJao
baaolaNao mauLatca na iJaDkarta %yaanao SaaMtpNao eokUna Gaotlao¸ va puravaa $jaU krayalaa
saaMigatlaa. saaxaIdaraMcaI svat:ca tpasaNaI kolaI. %yaacaI Ka~I pTlaI. prMtu
maaJyaap`maaNao %yaalaahI maahIt haoto¸ kI dixaNa AaiÍkomaQyao gaaoáyaa gaunhogaaralaa iSaxaa
dovaivaNao kzINa haoto. "trI pNa AapNa p`ya%na tr k$ yaa. Asalao gaunhogaar jyaUrIcyaa
hatUna sauTUna jaatIla¸ yaa Bayaanao %yaaMnaa pkDavayaacaoca naahI¸ hohI baraobar naahI. sababa maI
%yaaMnaa pkDNaar. maaJyaakDUna p`ya%naat maagao GaoNaar naahI¸ evaZyaaba_la tumhalaa Ka~I
dotao¸" Asao tao mhNaalaa.
malaa Ka~I haotIca. [tr AmaladaraMnaa sauwa SaMka tr haotIca¸ pNa
%yaaMcyaaiva$w malaa imaLalaolaa purava kccaa haota. daoGaaMba_la SaMkolaa mauLIca jaagaa
navhtIÂ mhNaUna daoGaaMvar vaa^rMTo inaGaalaI.
maaJyaa halacaalaI gauPt rahaNyaasaar#yaa navh%yaa. maI bahuQaa raoja
paolaIsa kimaSanarkDo jaat Asao¸ ho puYkLaMnaa idsat haoto. yaa daona
AmaladaraMcao lahanamaaozo horhI haotoca. to maaJyaa Aaîfsavar paLt zovaUna maaJyaa
yaoNyaajaaNyaacaI baatmaI %yaa AmaladaraMnaa dot. yaoqao malaa hohI saaMigatlao paihjao¸ kI
260 Aa%makqaa
sadrhU AmaladaraMcaa ~asa [tka baosaumaar haota¸ kI %yaaMnaa horhI ivaSaoYa imaLNyaasaarKo
navhto. ihMdI laaokaMp`maaNaoca icanaI laaokaMcaI malaa madt nasatI¸ tr ho Amaladar hatI
laagalaoca nasato.
%yaa daoGaa AmaladarMaMpOkI ekjaNa pLalaa. paolaIsa kimaSanarnao baahorcao vaa^rMT
kaZUna %yaalaa pkDUna AaNaivalaa. KTlaa caalalaa. puravaahI Ba@kma pDlaa. trIsauwa¸
AaiNa ekjaNa pLUna gaolaa Asalyaaba_la jyaUrIpaSaI puravaa AsaUnahI daoGaohI sauTlao²
maaJaI far inaraSaa JaalaI. paolaIsa kimaSanarlaahI vaa[-T vaaTlao. vaiklaIcyaa
QaMVaba_la maaJyaa manaat itrskar ]%pnna Jaalaa. bauwIcaa ]pyaaoga gaunha CpivaNyaacyaa
kamaI haot Asalaolaa pahUna malaa bauwIca Aip`ya vaaTU laagalaI.
daoGaahI AmaladaraMcyaa gaunhyaacaa [tka baBaà Jaalaa haota¸ kI to sauTlao
trIsauwa sarkarlaa %yaaMnaa naaokrIt zovaNao ASa@ya Jaalao. daoGaohI baDtf- Jaalao AaiNa
eiSayaaiTk Kato kahIsao caaoK Jaalao. %yaapasaUna Aamacyaa samaajaalaa QaIr Aalaa AaiNa
ihMmathI vaaTU laagalaI.
maaJaI pìtYza vaaZlaI. QaMVacaI vaaZ JaalaI. jamaatIcao SaokDao paOMD
drmaihnyaalaa laacaomaQyaoca jaat¸ %yaaMpOkI puYkLsao vaacalao. sava-ca vaacalao Asao mhNata
yaoNaar naahIca. ApàmaaiNak haoto to AjaUnasauwa cartca haoto¸ pNa pàmaaiNak laaok
svat:caa pàmaaiNakpNa iTkvaUna Qa$ Saklao evaZo trI mhNata yao[-la.
maI saaMgaU Saktao¸ kI ho Amaladar jarI [tko AQama Asalao¸ trI %yaaMcyaaSaI
maaJaa KasagaI WoYa itLmaa~ navhta. ha maaJaa svaBaava to jaaNat haoto. AaiNa %yaaMnaa
%yaaMcyaa ADcaNaIcyaa kaLI madt krNyaacaa p`saMga jaovha maaJyaavar Aalaa¸ tovha maI tIhI
kolaI. maI hrkt GaotlaI naahI¸ tr jaaohainasabaga- myauinaisapalaITImaQyao %yaaMnaa naaokrI
imaLNyaasaarKI haotI. %yaaMcaa ek ima~ malaa yao}na BaoTlaa¸ AaiNa maI %yaaMnaa naaokrI
imaLvaUna doNyaacyaa kamaI madt krNyaacao kbaUla kolao. %yaap`maaNoa %yaaMnaa naaokrI
imaLalaIhI.
yaa kR%yaacaa pirNaama Asaa Jaalaa¸ kI jyaa gaaoáyaa laaokaMSaI maaJaa saMbaMQa yao[-
to maaJyaaivaYayaI inaBa-ya banaU laagalaoÂ AaiNa jarI malaa %yaaMcyaa Ka%yaaiva$w puYkLda
JagaDavao laagalao¸ kDk BaaYaa vaapravaI laagalaI¸ trI to maaJyaaSaI ima~%vaacaa saMbaMQa zovaIt
Asat. ASaa táhocaI vat-NaUk maaJyaa haDaMtca haotI¸ yaacaI malaa %yaa vaoLI jaaNaIva
navhtI. Asalyaa vat-naamaQyaoca sa%yaaga`hacao baIja Aaho¸ to AihMsaocao ek mah<vaacao AMga
Aaho¸ ho malaa maagaahUna samajaU lagalao.
ek puNyasmarNa AaiNa pàyaiSca<a 261
manauYya va %yaacaI kR%yao yaa daona svatM~ vastU Aahot. caaMgalyaa kR%yaaMba_la
Aadr AaiNa vaa[-TaMba_la itrskar AvaSya vaaTlaa paihjao. barIvaa[-T kR%yao krNaaáyaa
maaNasaaMba_la maa~ AnauËmao Aadr ikMvaa dyaa vaaTlaI paihjao. hI gaaoYT samajaNyaasa saaopI
Aaho. Asao AsaUna itcaa AMmala kmaIt kmaI haot Asatao. %yaamauLoca yaa jagaat jahr
psart Asato.
ASaa táhocaI AihMsaa ho sa%yaacyaa SaaoQaacao maULca Aaho. to hatI Aalao naahI
taopya-Mt sa%ya saapDNao ASa@ya Aaho. yaa gaaoYTIcaa malaa xaNaaoxaNaI AnauBava yaot Aaho.
kR%yaaMiva$Qd JagaDa kolaolaa SaaoBaola¸ k%yaa-iva$Qd JagaDa krNao mhNajao svat:SaIca
JagaDNyaap`maaNao Aaho. karNa AapNa sava- ekaca kuMcalyaanao rMgaivalaolaI ica~o Aahaot.
ekaca ba`mhdovaacaI p`jaa Aahaot. k%yaa-cyaa izkaNaI AnaMt Sa@tI saazivalaolyaa Aahot.
k%yaa-caa Anaadr ¹ itrskar ¹ krayacaa mhNajao %yaa Sa@tIcaa Anaadr haotao¸ AaiNa tsao
krNyaanao kta- va jaga daoGaaMnaahI nauksaana paocato.
10. ek pu N yasmarNa AaiNa p` a yaiScat

maaJyaa jaIvanayaa~omaQyao ASaa táhocao p`saMga vaarMvaar GaDUna Aalao Aahot¸ kI
jyaamauLo maI iBanna Qamaa-cyaa va jaatIcyaa laaokaMcyaa inakT sahvaasaamaQyao yao} Saklaao. yaa
savaa-Mcyaa AnauBavaava$na evaZo saaMgata yao[-la¸ kI AaPt AaiNa prko¸ doSaI AaiNa prdoSaI¸
gaaoro AaiNa kaLo¸ ihMdU AaiNa mausalamaana ikMvaa iK`stI¸ parSaI ikMvaa yahudI yaaMcyaamaQyao
Baod ksaa tao maaJyaa manaalaa kQaI iSavalaolaahI naahI. maaJao )dya Asalao Baod AaoLKU
Sakt naahI¸ Asao maI saaMgaU Saktao. ha maI maaJaa sad\gauNahI samajat naahI. karNa kI¸
jyaap`maaNoa AihMsaa¸ ba`mhcaya-¸ Apirga`h [%yaaid yama AByaaisaNyaacaa p`ya%na kolyaacaI va tao
p`ya%na AjaUnahI caalaU AsalyaacaI malaa pUNa- jaaNaIva Aaho¸ %yaap`maaNao yaa p`karcaa ABaod
iSakNyaacaa kQaI maI mau_ama mhNaUna p`ya%na kolaa Asaola Asao malaa smart naahI.
DrbanamaQyao maI vaiklaI krIt haotao¸ %yaa vaoLI maaJao karkUna
puYkLda maaJyaabaraobarca rahat Asat. %yaaMt ihMdUhI Asat AaiNa iK`stIhI
Asat. AaiNa pàMtvaar baaolaayacao tr¸ gaujaraqaI AaiNa madàsaI Asat.
%yaaMcyaaba_la maaJyaa manaat kQaI BaodBaava ]%pnna Jaalyaacao malaa smart naahI.
%yaaMnaa maI kuTuMbaatlaoca maanaIt AsaoÂ AaiNa p%naIkDUna %yaa baabatIt kahI ivaGna Aalyaasa
262 Aa%makqaa
itcyaabaraobar JagaDthI Asao. ek karkUna i#a`stI haota. %yaacao Aa[-baap pMcama jaatIcao
haoto. Aamacyaa GaracaI baaMQaNaI paScaa%ya pQdtIcaI haotI. %yaat #aaolyaaMmaQyao maaorI Asat
naahI ¹ AsaNao yaaogyahI naahI Asao malaa vaaTto ¹ %yaamauLo drok #aaolaIt maaorIeovajaI
laGavaIsaazI ek BaaMDo Asato. to ]calaNyaacao kama naaokracao navhto¸ Aamacaoca¸
yajamaana¹yajamaainaNaIcao haoto. jao karkUna svat:laa Garcyaap`maaNao samajaU laagat to svat:
Aapaplao BaaMDo ]calaIthI. ho pMcama kuLat janmalaolao karkUna navao haoto. %yaaMcao BaaMDo
Aamhalaaca ]calaNao pàPt haoto. [tr BaaMDI kstUrbaa[- ]calaIt Asao¸ prMtu ha itcyaa
mato kDolaaoT Jaalaa. AamacyaamaQyao QausafUsa JaalaI. maI ]calaavao tr tohI itlaa kbaUla
naahI¸ AaiNa svat: ]calaNaohI itlaa jaD vaaTlao. DaoLyaaMtUna AEauibaMdUMcaI maao%yao
ZaLNaaáyaa¸ hatat BaaMDo Qarlaolyaa¸ svat:cyaa taMbaDyaa laala DaoLyaaMnaI malaa zpka dot
Asalaolyaa¸ ijanyaava$na ]trNaaáyaa kstUrbaa[-cao ica~ maI yaa GaTkolaahI roKaTU Saktao.
pNa maI jasaa pòmaL tsaaca inaYzUr ptI haotao. maI svat:laa itcaa iSaxakhI
samajat AsaoÂ AaiNa %yaava$na Aaplyaa AaMQaLyaa pòmaalaa vaSa hao}na itlaa nakaosaohI
krIt Asao.
ASaa táhonao itnao f@t BaaMDo ]calalyaanao maaJao samaaQaana Jaalao naahIÂ tI
hsatmauKanao nao[-la tovha maaJao samaaQaana haoNaar. mhNaUna maI daona Sabd KDyaa sauratca
saunaavalao. "AsalaI QausafUsa maaJyaa Garat naahI caalaNaar¸" maI baDbaDlaao.
Sabd tIrap`maaNao JaaoMbalao.
p%naIcaa ËaoQaaigna poTlaa. "tr maga tumacao Gar AaplyaapaSaIca zovaaÑ hI maI
caalalao."
[-Svaracao smarNa malaa raihlao navhto¸ dyaocaa ibaMdUhI raihlaa navhta. maI hat
Qarlaa. ijanyaacyaa samaaorca baahor jaaNyaacaa drvaajaa haota. maI %yaa Asahayya Abalaocaa
hat Qa$na itlaa drvaajaapya-Mt AaoZIt naolaI. drvaajaa AQaa- ]GaDlaa.
DaoLyaaMtUna gaMgaayamaunaa vaaht Aahot ASaI kstUrbaa[- baaolalaI¸ "tumhalaa ek
laaja naahI¸ malaa Aaho. kahI trI laaja Qara. maI baahor pDUna jaaNaar kuzoÆ [qao Aa[-
baap trI qaaoDoca Aahot¸ kI %yaaMcyaakDo trI jaa}Æ maI baayakao pDlao¸ tovha tumhI Vala
%yaa laaqaa malaa Kallyaa paihjaot. Aata laaja Qara AaiNa dar baMd kra. kaoNaI
paihlao tr daoGaaMpOkI ekacaIhI SaaoBaa rahaNaar naahI."
ek puNyasmarNa AaiNa pàyaiSca<a 263
maI taoMD tr laalacyaa laala zovalao¸ pNa Sarmalaao maa~ Kra. drvaajaa baMd
kolaa. p%naI jar malaa saaoDUna jaa} Sakt navhtI¸ tr maI trI itlaa TakUna kuzo jaaNaar
haotaoÆ AamacyaamaQyao BaaMDNao puYkL JaalaI AahoatÂ pNa naohmaI pirNaama klyaaNap`dca
Jaalaa Aaho. p%naInao svat:cyaa Ad\BaUt sahnaSa@tIcyaa jaaoravar jaya imaLivalaa Aaho.
ho vaNa-na Aaja maI tTsqa vaR<aInao k$ SaktaoÂ karNa ha p`saMga Aamacyaa
jaunyaa yaugaacaa Aaho. Aaja maI maaohaMQa ptI naahI¸ iSaxakhI naahI. manaat AaNalyaasa
kstUrbaa[-ca Aaja malaa QamakI do} Sakola. Aaja AamhI ksalaolao ima~ Aahao.
ekmaokaMivaYayaI inaiva-kar hao}na vaagat Aahao. kaoNa%yaahI táhocyaa ]pkarfoDIcaI
Apoxaa na krta maaJyaa duKNyaamaQyao maaJaI SauEauYaa krNaarI tI saoivaka Aaho.
varIla GaTnaa 1898 saalaI JaalaI. %yaa vaoLI ba`mhcayaa-cyaa palanaasaMbaMQaI malaa
kahI kLt navhto. tao kaL Asaa haota¸ kI jyaa vaoLI p%naI hI kovaL sahQaima-NaI¸
sahcaairNaI AaiNa sauKdu:KaMtIla saaobatINa Aaho¸ ho malaa spYTpNao kLt navhto. malaa
Aazvato¸ kI maI Asaoca samajaUna caalat Asao¸ kI tI ivaYayaBaaogaacao saaQana AahoÂ ptInao
kolaolaI ksalaIhI Aa&a maanaNyaasaazIca tI janmaalaa AalaolaI Aaho.
sana 1900 saalaapasaUna maaJyaa ivacaarat gaMBaIr pirvat-na Jaalao. to 1906
saalaI pUNa- Jaalao. prMtu yaa pirvat-naacaI AapNa yaaogya sqaLI cacaa- k$.
yaoqao evaZo saaMigatlao mhNajao puro¸ kI maI jasajasaa inaiva-kar haot gaolaao¸
tsatsaa maaJaa GarsaMsaar SaaMt¸ inama-L AaiNa sauKacaa haot gaolaa AaiNa AVaphI haot
Aaho.
yaa puNyasmarNaava$na kaoNaI Asao maanaNyaacao maa~ karNa naahI¸ kI
AamhI AadSa- dMptI Aahao¸ ikMvaa maaJyaa Qama-p%naImaQyao ksalaaca daoYa naahI¸ ikMvaa
Aamacao jaIvanaacao AadSa- Aata trI ekca Aahot. kstUrbaa[-cao kahI svatM~
AadSa- Aahot kI naahI¸ yaacaI %yaa ibacaarIlaa svat:laahI Kbar nasaola. saMBava
Aaho kI AajahI maaJyaa AacarNaatIla puYkL gaaoYTI itlaa AavaDt nasatIla.
%yaasaMbaMQaI AamhI kQaI cacaa- krIt naahI¸ krNyaat Aqa- naahI,. itlaa itcyaa
Aa[-baapaMnaI iSaxaNa idlao naahI ikMvaa vaoL haota tovha maIhI do} Saklaao naahI.
pNa itcyaamaQyao ek gauNa far maaozyaa p`maaNaat Aaho¸ jaao [tr puYkL
ihMdU is~yaaMmaQyao kmaIjaast p`maaNaat Asataoca. $caao na $caao¸ kLao na kLao¸
264 Aa%makqaa
maaJyaa maagaUna yaoNyaamaQyaoca itnao svat:cyaa jaIvanaacao saaqa-k maanalao AahoÂ AaiNa inama-L
jaIvana caalaivaNyaacyaa maaJyaa p`ya%naamaQyao itnao kQaI AaDkazI AaNalaolaI naahI. %yaamauLo
jarI Aamacyaa bauiwSa@tImaQyao puYkL AMtr Asalao¸ trIhI Aamacao jaIvana samaaQaanaacao¸
sauKacao AaiNa }Qva-gaamaI Aaho Asao malaa vaaTto.
11. [M g a` j aaM c aa inakT pircaya

ho p`krNa ilahayalaa Gaotanaa Asaa p`saMga Aalaa Aaho¸ kI sa%yaacyaa p`yaaogaaMcaI
hI kqaa kSaa táhonao ilaihlaI jaat Aaho¸ %yaacaI maI vaacakaMnaa maaihtI k$na idlaI
paihjao.
kqaa ilaihNyaasa AarMBa kolaa %yaa vaoLI maaJyaapaSaI ksalaIca yaaojanaa tyaar
navhtI. svat:paSaI ksalaI pustko¸ raojanaISaI ikMvaa [tr kagadp~ Gao}na maI hI
p`krNao ilaiht nasatao. ilaihNyaacyaa idvaSaI AMtyaa-maI malaa vaLvatao tsaa ilahIt jaatao¸
Asao mhNata yao[-la. maaJyaamaQyao jaI iËyaa caalato¸ tI AMtyaa-maIcaIca mhNaavaI kI naahI¸
to maI inaScayapUva-k saaMgaU Sakt naahI. pNa gaolyaa ik%yaok vaYaa-pasaUna maaJaI jaI kR%yao
maaozyaat maaozI maanalaI gaolaI Aahot tI AaiNa xaullakat xaullak mhNata yaotIla tIhI maI
jyaa pwtInao krIt Aalaao Aaho¸ hI pwtI tpasata tI kR%yao AMtyaa-maIcyaa pòrNaonaoca
JaalaI Aahot¸ Asao mhNaNao malaa Anauicat vaaTt naahI.
AMtyaa-maIlaa maI paihlaolaa naahI¸ AaoLKIthI naahI. jagaalaa [-SvaraivaYayaI
vaaTNaarI Eawa maI maaJaISaI kolaI Aaho. hI Eawa kaoNa%yaahI karNaanao pusaUna jaaNao Sa@ya
naahI. mhNaUna maI itlaa Eawocyaa $panao na AaoLKta AnauBavaanaoca AaoLKtao. trIhI
itlaa ASaa táhonao AnauBavaacaI pdvaI doNao mhNajaohI ek p`karo sa%yaacaa BaMga haoya.
mhNaUna itcao yaqaaqa-pNao vaNa-na krNaara Sabd maaJaopaSaI naahI Asao mhNaNao hoca kdaicat
AiQak yaaogya zrola.
yaa AdRSya AMtyaa-maIcyaa Aa&onausaar maI hI kqaa ilahIt Aaho¸ ASaI maaJaI
samajaUt Aaho.
gaolao p`krNa sau$ kolao tovha %yaacaa maqaLa '[Mga`jaaMcaa pircaya'
Asaa kolaa haota. pNa p`krNa ilaihta ilaihta maaJyaa laxaat Aalao¸
kI %yaa AaoLKIpya-Mt yaoNyaapUvaI- maI ilaihlao to puNyasmarNa ilaihNao AavaSyak haoto.
[Mga`jaaMcaa inakT pircaya 265
Aqaa-t p`krNa tSaa táhonao ilaihlao gaolao AaiNa ilahUna JaalyaanaMtr maUL maqaLa badlaavaa
laagalaa.
Aata ho p`krNa ilahayalaa Gaotao¸ tr punha navaInaca Qama-saMkT ]pisqat Jaalao
Aaho. [Mga`jaaMcyaa pircayaacao vaNa-na krtanaa kaya saaMgaavao AaiNa kaya saaMgaU nayao¸ ha ek
mah<vaacaa p`Sna Jaalaa Aaho. mau_yaacaI gaaoYT rahUna gaolaI¸ tr sa%yaalaa baaQa yaoNaar. prMtu
hI kqaa ilahayalaa GaoNao hoca kdaicat gaOrmau_yaacao AsaNyaacaa saMBava Aaho. %yaamauLo
kaoNatI baaba mau_yaacaI AaiNa kaoNatI gaOrmau_yaacaI yaacaa inakala caTkna krNaohI
mauiYklaIcao Jaalao Aaho.
ksalaIhI Aa%makqaa AsalaI trI itcyaatIla ADcaNaI AaiNa [ithasa yaa
naa%yaanao itcaI ApUNa-ta yaasaMbaMQaI maI puvaI- vaacalao haoto¸ %yaacaa Aqa- Aata jaast spYTpNao
kLt Aaho. sa%yaacyaa p`yaaogaaMcyaa Aa%makqaomaQyao malaa AazvaNaaáyaa sava-ca gaaoYTI maI dot
nasatao ho ]GaDca Aaho. sa%ya ]GaD krNyaasaazI maI kaya kaya saaMigatlao paihjao
kaoNaalaa za}kÑ ikMvaa nyaayamaMidramaQyao Apuáyaa va ektfI- puravyaacaI ikMmat kaya
haoNaarÆ kaoNaI irkamaa manauYya ilaihlaolyaa p`krNaaMvar maaJaI ]laTtpasaNaI k$ laagalaa¸
tr yaaca p`krNaaMvar AaNaKI iktI baro p`kaSa paDIlaÆ %yaatUnahI tao TIka krNyaacyaa
dRYTInao tpasaNaI k$ laagalaa tr iktI trI 'ZaoMgao' ]GaDkIlaa AaNaUna jagaacaI krmaNaUk
k$ Sakola AaiNa svat:hI fulaUna jaa[-la.
yaa dRYTInao ivacaar k$ laagalao mhNajao xaNaBar Asaoca vaaTU laagato¸ kI hI
p`krNao ilahayacao baMd kravao hoca baro naahI kaÆ prMtu AarMiBalaolao kama¸ to AnaIitmaya
Aaho Asao spYT idsat naahI taopya-Mt saaoDU nayao. yaa inayamaasa Anausa$na AMtyaa-maI manaa[-
krIpya-Mt hI p`krNao ilahIt jaavao ASaa inaNa-yaavar maI Aalaao Aaho.
hI kqaa TIkakaracao samaaQaana krNyaasaazI ilaihlaolaI naahI. hahI sa%yaacyaa
p`yaaogaaMpOkI ek p`yaaogaca Aaho. iSavaaya saaoba%yaaMnaahI %yaapasaUna qaaoDobahUt AaSvaasana
imaLola hI dRYTIhI Aahoca. itcaa AarMBaca %yaaMcyaa samaaQaanaaKatr kolaolaa Aaho. svaamaI
AanaMd AaiNa jayaramadasa maaJyaa maagao laagalao nasato¸ tr kdaicat ho kama hatIca Gaotlao
nasato. Aqaa-tca hI kqaa ilaihNyaat kahI daoYa Asalyaasa tohI %yaat BaagaIdar Aahot.
Aata maqaLyaalaa Anausa$na caalaU yaa. karkUna va [tr ihMdI
saaoba%yaaMnaa jyaap`maaNao maI GarIca rahavaUna Gaot Asao¸ %yaacap`maaNoa [Mga`jaaMnahI zovaU laagalaao.
266 Aa%makqaa
ho maaJao krNao maaJyaabaraobar rahaNaaáyaa savaa-Mnaaca psaMt haoto Asao naahIÂ pNa maI Aaga`hpUva-
k %yaaMnaa zovaUna Gaotlao. savaa-Mnaa zovaUna GaoNyaamaQyao naohmaI SahaNapNaaca haot haota Asao
mhNata yaot naahI. ik%yaok saMbaMQaaMpasaUna kTU AnauBavahI AalaoÂ pNa tsalao doSaI¸ prdoSaI
daoGaaMcyaahI baabatIt Aalaolao Aahot. kTU AnauBavaaMba_la malaa pScaatap Jaalaolaa naahI.
kDU AnauBava Aalao AsaUnahI AaiNa ima~aMcaI gaOrsaaoya haoto¸ %yaaMnaa ADcaNaI pDtat¸ ho
kLt AsatahI maI maaJaI savaya badlalaolaI naahI¸ va ima~aMnaIhI tI ]dar manaanao sahna
kolaI Aaho. navyaa navyaa maaNasaaMSaI jaaoDlaolao saMbaMQa ima~aMnaa ~asadayak Jaalao¸ tovha maI
%yaaMcaaca daoYa kaZayalaahI kmaI kolao naahI. maaJaI ASaI samajaUt Aaho¸ kI jao manauYya
Aaistk Aaho¸ jyaalaa svat:cyaa AMtyaa-maI saMcarNaaáyaa [-Svaracaa saaxaa%kar sava-~
krayacaa Aaho¸ %yaanao savaa-Mbaraobar AilaPt vaR<aInao rahaNyaacaI klaa saaQalaIca paihjao .
AaiNa hI klaa na baaolaavatahI p`saMga yaotIla tovha tovha¸ %yaapasaUna dUr na pLta navaIna
navaIna saMbaMQa p%krIt gaolyaanao AaiNa to p%k$nahI ragaWoYaaMpasaUna AilaPt raihlyaanaoca
saaQaU Sakola.
mhNaUna baaoAr¹ibaìTSa yauw sau$ Jaalao¸ %yaa vaoLI maaJao Gar Barlaolao AsatahI
maI jaaohainasabaga-hUna Aalaolyaa daona [Mga`jaaMnaa GarI zovaUna Gaotlao. daoGaohI iqaAa^saaîfsT
haoto. %yaaMpOkI ekacao naava ikicana haoto. %yaaMcyaaSaI Aaplaa puZohI saMbaMQa yaayacaa
Aaho. yaa ima~aMcyaa sahvaasaapayaI p%naIlaa rDvaavaoca laagalao. itcyaa naiSabaI maaJyaapaSaI
rDNyaacao p`saMga Anaok Aalao Aahot. [Mga`jaaMnaa kahIek AaDpDda na zovata [t@yaa
inakT sahvaasaat zovaNyaacaa ha maaJaa pihlaaca AnauBava haota. [MglaMDat maI %yaaMcyaa
Garat raihlaao haotao Kra¸ pNa %yaa vaoLI maI %yaaMcaI rahaNaI ]calalaolaI haotI. AaiNa to
rahaNao Jaalao trI bahutok KaNaavaLIt rahaNyaasaarKoca haoto. [qao %yaacyaa ]laT
isqatI. to ima~ kuTuMbaIjana banalao. to bahutaMSaI ihMdI irvaajaaMnaa Anausa$na rahat
Asat. Garat baahorcao saamaanasaumaana [Mga`jaI pwtIcao Asalao¸ trI AatlaI rahaNaI va Anna
ihMdI pwtIcao haoto. %yaaMnaa GarI zovalyaamauLo kahI ADcaNaI ]pisqat Jaalaolyaa malaa
Aazvatat. trI pNa maI evaZo AvaSya saaMgaU Saktao¸ kI daoGaohIjaNa Garcyaa [tr
maaNasaaMSaI imaLUna imasaLUna rahat Asat. jaaohainasabaga-maQyao ho saMbaMQa DrbanacyaahI puZo
gaolao.
12. [M g a` j aaM c aa sahvaasa
jaaohainasabaga-maQyao maaJyaapaSaI eka vaoLI caar ihMdI karkUna Jaalao haoto.
%yaaMnaa karkUna mhNaavao kI maulagao¸ to maI saaMgaU Sakt naahI. tovaZyaavar maaJao kama
Baagaonaa. TayaipMgaiSavaaya tr caalaocanaa. TayaipMgacao &ana kahI Asalaoca¸ tr to ekTyaa
malaaca. caar t$NaaMpOkI daoGaaMnaa TayaipMga iSakivalao¸ pNa [Mga`jaIcao &ana kccao
AsalyaamauLo %yaaMcyaakDUna TayaipMga naIT hao} Sakonaa. iSavaaya ihSaobanaIsahI malaa
%yaaMcyaatUnaca tyaar kolao paihjao haoto. manaat AaNalao trI naataLhUna kaoNaalaa baaolaavaUna
GaoNao Sa@ya navhto. karNa kI prvaanyaaKorIja kaoNaahI ihMdI [samaalaa p`vaoSa imaLt nasaoÂ
AaiNa svat:cyaa saaoyaIsaazI AmaladaraMcaI maohorbaanaI maagaayalaa maI tyaar navhtao.
maI pocaat pDlaao. kama [tko vaaZlao¸ kI iktI maohnat kolaI trI vaiklaIcaI
kamao va saava-jainak kamao maaJyaanao AaTaoponaat.
[Mga`ja karkUna ikMvaa karkunaINabaa[- imaLalyaasa maaJaI hrkt navhtI. pNa
kaLyaa AadmaIkDo gaaora naaokrI kSaI krIlaÆ yaacaI malaa QaastI vaaTt haotI. pNa maI
p`ya%na krNyaacao zrivalao. Ta[prayaiTMga ejaMT maaJyaa saaQaarNaSaa pircayaacaa haota.
%yaacyaakDo maI gaolaao¸ AaiNa kaLyaa maaNasaacyaa hataKalaI naaokrI krNyaasa hrkt na
maanaNaarI baa[- ikMvaa Baa[- imaLalyaasa SaaoQa krayalaa saaMigatlao. %yaa ejaMTanao malaa tSaa
táhocaa manauYya imaLvaUna doNyaacaI KTpT krNyaacao vacana idlao. %yaalaa imasa\ iDk
naavaacaI ek ska^ca kumaairka imaLalaI. tI baa[- nauktIca ska^TlaMDhUna AalaI haotI.
pàmaaiNak naaokrI imaLola toqao krNyaasa itcaI hrkt navhtI. itlaa lavakr kamaalaa
laagaayacao haoto. %yaa ejaMTanao %yaa baa[-laa maaJyaakDo pazivalao. p`qamadSa-naIca tI maaJyaa
DaoLyaat BarlaI.
maI itlaa ivacaarlao¸ "tumhalaa ihMdI maaNasaacyaa hataKalaI kama krayalaa
hrkt vaaTt naahIÆ"
itnao malaa dRZtapUva-k jabaaba idlaa¸ "ibalakula naahI."
"tumhalaa pgaar kaya paihjaoÆ"
"saaDosatra paOMD tumhalaa AiQak vaaTtatÆ" itnao ]<ar idlao.
267
268 Aa%makqaa
"tumacyaakDUna malaa AaSaa vaaTto to kama tumhI krala¸ tr ha pgaar malaa

ibalakula jaast vaaTt naahI. tumhI kovha kamaalaa laagaalaÆ"
"tumacaI majaI- Asalyaasa AatahI."
maI KUYa Jaalaao AaiNa %yaa baa[-laa %yaaca vaoLI samaaor basavaUna p~acaa majakUr
saaMgaayalaa sau$vaat kolaI.
itnao maaJyaa karkunaacao navhoca pNa malaa vaaTto AaOrsa maulaIcao ikMvaa sa##yaa
baihNaIcao sqaana Alp kaLatca sahjaI pTkavalao. malaa itlaa kQaI kaoNatIhI gaaoYT
Aavaaja caZvaUna saaMgaavaI laagalaI naahI. itcyaa kamaat caUk @vaicatca kQaI inaGaalaI
Asaola. hjaarao paOMDaMcaI vyavasqaa eka kaLI itcyaa hatat haotIÂ AaiNa jamaaKca-hI
tIca zovaIt Asao. itnao maaJaa ivaSvaasa pUNa-pNao saMpadna kolaa haota. prMtu itcyaa gaUZtma
Baavanaa jaaNaUna GaoNyaa[tka itcaa ivaSvaasa maI saMpadna k$ Saklaao yaacaoca malaa ivaSaoYa
vaaTto. svat:caa saaobatI psaMt krNyaacyaa kamaI itnao maaJaa sallaa Gaotlaa. knyaadana
krNyaacaohI sad\Baagya malaaca pàPt Jaalao. imasa\ iDk jaovha imasaosa ma^@DaonaalD Jaalyaa
tovha %yaaMnaa malaa saaoDUna jaaNao Baagaca haoto. trIhI ivavaahanaMtrsauwa ivaSaoYa ADcaNaIcyaa
p`saMgaI maI %yaaMcyaakDUna vaaTola tovha kama Gaot Asao.
pNa Aaîfsaat kayamacyaa eka laGaulaoKkacaI ja$r haotIca. tohI kama
Jaalao. %yaa baa[-cao naaMva imasa\ SlaoiSana\. itlaa maaJyaakDo Gao}na yaoNaaro ima. k^lanaba^k
haoto. yaaMcaI AaoLK vaacakaMnaa puZo haoNaar Aaho. hI baa[- saQyaa eka hayaskulaat
iSaixaka mhNaUna kama krIt Aaho. maaJyaapaSaI tI AalaI tovha itcao vaya satra vaYaa-cao
Asaavao. itcyaa kahI ivaica~ gaaoYTIpuZo malaa va ima. k^lanaba^klaa hat Tokavao laagat.
tI kahI naaokrI krayalaa AalaI navhtI. itlaa AnauBava imaLvaayacaa haota. rMgaWoYa
itcyaa haDatca mauLI navhta. tI kaoNaacaIhI pvaa- zovaIt nasao. vaaTola %yaacaa paNa]tara
krayalaa maagao Gaot nasaoÂ AaiNa manaaMt dusaáyaaba_la jaao ivacaar yao[-la tao spYT baaolaUna
TakNyaacaa itlaa saMkaocahI vaaTt nasao. yaa svaBaavaamauLo tI ik%yaokda malaa ADcaNaIt
AaNaIt Asao. pNa itcyaa sarL svaBaavaamauLo sava- ADcaNaI dUr haot. itcao [Mga`jaIcao &ana
malaa maaJyaahUna ]cca djaa-cao vaaTo mhNaUna¸ AaiNa itcyaa ivaSvaasaUpNaaba_la pUNa- Ka~I
haotI mhNaUna itnao Ta[-p kolaolyaa puYkL kagadaMvar maI to punha na tpasataca sahI krIt
Asao.
[Mga`jaaMcaa sahvaasa 269
itcyaa %yaagavaR<aIlaa saImaaca navhtI. tI maaJyaakDUna baraca kaLpya-Mt drmaha f@t saha
paOMDca Gaot AsaoÂ AaiNa SaovaTpya-Mt dha paOMDapoxaa AiQak Gyaayalaa itcaI ca@k naakbaulaI
Asao. maI AiQak Gyaayalaa saaMigatlao¸ tr ]laT maaJyaavarca ]saLUna mhNao¸ "maI
pgaarasaazI qaaoDIca raihlao AahoÆ malaa tumacyaabaraobar ho kama krNao AavaDto¸ AaiNa
tumacaI Qyaooyao malaa AavaDtat mhNaUna rahato Aaho."
maaJyaakDUna itnao svat:cyaa garjaosaazI 40 paOMD Gaotlao haotoÂ prMtu to ]sanao
mhNaUna. gaolyaa vaYaI- to sava- pOsao itnao prt pazvaUna idlao.
itcaI %yaagavaR<aI jaSaI ]%kT haotI tSaIca itcaI ihMmathI haotI.
sfiTkmaNyaap`maaNao piva~ AaiNa xai~yaalaahI idpvatIla ASaa SaaOya-vaana\ is~yaa pahNyaacao
sad\Baagya malaa pàPt Jaalaolao Aaho. ASaa is~yaaMpOkI yaa baalaolaa maI ek maanatao. Aaja
tr tI ek maaozI pàOZ kumaairka Aaho. AajacaI itcaI mana:isqatI malaa pUNa-pNao maahIt
naahI. pNa maaJyaa AnauBavaaMpOkI yaa baalaocaa AnauBava maaJyaa baabatIt naohmaIca puNyasmarNa
mhNaUna rahIla. mhNaUna malaa itcyaasaMbaMQaI jaI maaihtI Aaho¸ tI ilaihlaI naahI¸ tr maI
sa%yaacaa dàohI zrona.
kama krtanaa itnao ra~ kI idvasa paihlaolaa naahI. ra~I Apra~I tI ekTI
paihjao toqao jaayalaa inaGaoÂ AaiNa maI kaoNaalaa itcyaabaraobar Vayacao mhTlao¸ tr
maaJyaavarca DaoLo vaTarI. hjaarao daZIvaalao ihMdIhI itcyaakDo Aadryau@t dRYTInao pahat
AaiNa itcyaa AQyaa- vacanaat rahat. AamhI sagaLo tu$Mgaat haotao¸ jabaabadarI
GaoNyaajaaogaa pu$Ya ivaSaoYa kaoNaI maaokLa navhta¸ ASaa vaoLI tI ekakI sagaLa laZa
saMBaaLIt haotI. laaKao $pyaaMcao ihSaoba itcyaa hatat¸ sava- p~vyavahar itcyaa hatat¸
AaiNa '[MiDyana Aaoipinayana' hI itcyaa hatat¸ ASaI isqatI haotI. pNa itlaa qakvaa
ksaa tao maahIt navhta.
imasa\ SlaoiSanaivaYayaI iktI ilaihlao¸ trI maaJao samaaQaana vhayacao naahI. pNa
gaaoKlyaaMcao p`maaNap~ ]t$na do}na maI ho p`krNa puro krtao. gaaoKlyaaMnaI maaJyaa sava-
saaoba%yaaMcaI AaoLK k$na GaotlaI haotI. AaoLK JaalyaanaMtr puYkLaMba_la %yaaMnaa
samaaQaana vaaTlao haoto. %yaaMnaa p`%yaokacyaa caairHyaacaI AakarNaI krNyaacaa SaaOk Asao.
maaJyaa sava- ihMdI AaiNa yauraoipyana saaoba%yaaMmaQyao %yaaMnaI imasa\ SlaoiSanalaa p`mauKpd idlao.
"evaZa svaaqa-%yaaga¸ [tkI piva~ta¸ [tkI inaBa-yata AaiNa evaZo ktR-%va hI maI
qaaoDyaaMtca paihlaI. maaJyaa dRYTInao tr tumacyaa sahkaáyaaMmaQyao savaao-cca sqaana imasa\
SlaoiSanacao Aaho."
13. '[M i Dyana Aao i pinayana'
AjaUna AaNaKI [tr yauraoipyanaaMSaI Jaalaolyaa inakT pircayaacao vaNa-na Vayacao
raihlao Aaho. pNa %yaapUvaI- daona¹tIna mah<vaacyaa gaaoYTIMcaI naaoMd krNao Aga%yaacao Aaho.
ek pircaya maa~ yaoqaoca do}na Taktao. imasa`\ iDklaa zovaNyaanaoca maaJao sava-
kama BaagaNyaasaarKo navhto. ima. ircaivaYayaI maI Agaaodr ilaihlaolaoca Aaho. %yaaMcaa
maaJaa caaMgalaa pircaya haota. to eka vyaaparI poZIcao maunaIma haoto. toqaUna inaGaUna maaJyaa
hataKalaI AaiT-kla GaoNyaacaI maI %yaaMsa saUcanaa kolaI. tI %yaaMnaa pTlaI AaiNa to maaJyaa
Aaîfsaat $jaU Jaalao. %yaamauLo maaJyaa varIla kamaacaa baaojaa kahIsaa hlaka Jaalaa.
yaaca saumaaralaa EaI. madnajaItaMnaI '[MiDyana Aaoipinayana' naavaacao vat-maanap~
kaZNyaacaa baot kolaa. maaJaa sallaa va madt maaigatlaI. CapKanaa to caalavaItca haoto.
vat-maanap~ kaZNyaacyaa yaaojanaot maI saamaIla Jaalaao. yaa p~acaa pàrMBa 1904 saalaI
Jaalaa. manasauKlaala naaJar saMpadk haoto¸ pNa saMpadk%vaacaa Kra baaojaa maaJyaavarca
pDlaa. maaJyaa naiSabaI bahutok naohmaI du$naca vat-maanap~acaI vyavasqaa caalaivaNyaacao
Aalaolao Aaho.
manasauKlaala naaJar saMpadk%va caalavaU Saklao nasato Asao kahI naahI.
ihMdusqaanamaQyao to puYkL vat-maanap~aMsaazI ilahIt Asat. pNa dixaNa AaiÍkotIla
BaanagaDIcyaa p`SnaaMvar maI Asatanaa svatM~ laoK ilaihNyaacaI %yaaMnaI ihMmat kolaI naahI.
maaJyaa ivavaokSa@tIvar %yaaMcaa pirpUNa- ivaSvaasa haota. %yaamauLo jyaa jyaa ivaYayaaMvar
ilaihNao ja$rIcao Asaola %yaaMvar laoK ilahUna pazivaNyaacaI jabaabadarI to maaJyaavar
TakIt.
ho p~ saaPtaihk haoto. AajaimatIlaahI tsaoca Aaho. sau$vaatIlaa tr to
gaujaraqaI¸ ihMdI¸ tamaIla va [Mga`jaI [t@yaa BaaYaaMt inaGao. pNa maI paihlao¸ kI tamaIla va
ihMdI Baaga kovaL naavaacaoca haoto. %yaaMnaI samaajaacaI saovaa ksalaIca haot navhtI. ho
ivaBaaga zovaNao malaa kahIsao ZaoMgaIpNaacao vaaTlao¸ mhNaUna to ivaBaaga baMd kolao. %yaanao maaJyaa
manaacao samaaQaana Jaalao.
yaa vat-maanap~amaQyao malaa kahI pOsao gauMtvaavao laagatIla ASaI maaJaI
klpnaa navhtI. pNa qaaoD@yaaca maudtIt maI paihlao¸ kI maI pOsao idlyaaKorIja p~
270
'[MiDyana Aaoipinayana' 271
caalaNao Sa@ya naahI. maI p~acaa saMpadk nasalaao¸ trI %yaaMtIla laoKaMcaI jabaabadarI
maaJaIca haotI¸ ho ihMdI laaokaMnaa va gaaoáyaa laaokaMnaa daoGaaMnaahI maahIt Jaalao haoto. p~
kaZlaoca nasato¸ trI zIk Jaalao Asato. pNa kaZlyaanaMtr baMd pDlyaasa tI samaajaacyaa
dRYTInao naamauYkIcaI gaaoYT Aaho va %yaapasaUna Aamacyaa samaajaalaa nauksaana paocaola Asao malaa
vaaTlao.
maI %yaat pOsaa AaotIt gaolaao. AaiNa SaovaTI SaovaTI maaJaI sava- iSallak %yaatca
jaa[- mhNaayalaa hrkt naahI. Asaa ek vaoL malaa Aazvatao¸ kI tovha dr maihnyaalaa
75 paOMD pazvaavao laagat.
pNa [t@yaa vaYaa-naMtrhI malaa vaaTto kI yaa p~anao samaajaacaI saovaa BarpUr
bajaavalaI Aaho. %yaatUna pOsao krNyaacaa hotU kaoNaacaahI mauLapasaUnaca navhta.
to maaJyaa hatat Asaopya-Mt %yaat Jaalaolao forfar maaJyaa jaIvanaatIla
forfaracao Vaotk haoto. jyaap`maaNao saQyaa 'yaMga [MiDyaa' AaiNa 'navajaIvana' hI maaJyaa
jaIvanaacyaa Amauk Baagaacao kaZlaolao saar Aaho¸ %yaacap`maaNao '[MiDyana Aaoipinayana' haoto.
%yaat maI dr AazvaDyaalaa svat:caa Aa%maa AaotIt Asao. jyaalaa maI sa%yaaga`h samajat
haotao %yaacao sva$p samajaavaUna doNyaacaa p`ya%na krIt Asao. tu$Mgavaasaacyaa maudtI saaoDUna
idlyaasa dha vaYaa-tIla mhNajao sana 1914 pya-Mtcyaa 'M[MiDyana Aaoipinayana'caa eKadaca
AMk Asaa Asaola¸ kI jyaamaQyao maI kahI trI ilaihlaolao naahI. %yaat maI ekhI Sabd
ivacaar kolyaaiSavaaya¸ taolalyaaiSavaaya ikMvaa kaoNaalaa inavvaL KUYa krNyaasaazI
ilaihlyaacao ikMvaa jaaNaUna baujaUna AitSayaao@tI kolyaacao malaa Aazvat naahI. malaa trI ho
p~ Aa%masaMyamanaacyaa AByaasaacao saaQana Jaalao haoto. TIkakaraMnaa %yaatUna TIkolaa saaQana
qaaoDoca imaLU Sako. malaa maahIt Aaho¸ kI %yaaMtIla laoK Asao Asat¸ kI TIkakaraMnaahI
AaplaI laoKNaI saMBaaLUna caalaivaNao Baaga pDo. yaa vat-maanap~aKorIja sa%yaaga`hacaa laZa
caalaU Saklaa nasata. vaacakaMnaa to p~ Aaplaosao vaaToÂ AaiNa %yaava$na %yaaMsa caLvaLIcaI
AaiNa dixaNa AaiÍkotIla laaokaMcyaa isqatIcaI yaqaaqa- maaihtI imaLo.
yaa vat-maanap~acyaa Waro ivaivaQa manauYyasvaBaavaacao malaa KUp inarIxaNa
krayalaa imaLalao. saMpadk va gaàhk yaaMmaQyao inama-L va ijavhaLyaacaa saMbaMQa
baaMQaNyaacaaca p`ya%na zoivalaa AsalyaamauLo maaJyaapaSaI )dya Kulao krNaa¹yaa
p~aMcaa ZIga pDt Asao. %yaaMtUna itKT¸ kDU¸ maQaur ASaa sava- táhocaI
ilaKaNao maaJyaapaSaI yaot. tI vaacaayacaI¸ ivacaar krayacaa¸ ivacaaraMcao spYT mau_o kaZUna
272 Aa%makqaa
jabaaba ilahayacao¸ yaat malaa ]<ama táhocao iSaxaNa imaLalao. td\Waro samaajaat caalaNaaáyaa
gaaoYTI va ivacaar maI p`%yaxa kanaaMnaI eokt Aaho Asao malaa vaaTo. saMpadkacaI jabaabadarI
malaa caaMglaI kLUna AalaI. AaiNa samaajaaMtIla laaokaMvar malaa jaao tabaa imaLalaa %yaamauLo
puZcaa laZa Sa@ya Jaalaa¸ SaaoBalaa AaiNa %yaalaa jaaor Aalaa.
vat-maanap~o saovaaBaavaanaoca caalalaI paihjaot¸ ho '[MiDyana Aaoipinayana'cyaa
pihlyaa maihnyaacyaa karkIdI-va$naca maaJyaa laxaat Aalao. vat-maanap~ hI mahana\ Sa@tI
AahoÂ pNa jyaap`maaNao paNyaacaa inarMkuSa laaoT gaavacao gaava bauDvaUna Taktao¸ AaiNa ipkacaa
naaSa krtao %yaap`maaNaoca laoKNaIcaI inarMkuSa gatI hainakark haoto. ha AMkuSa baaho$na
laadNyaat Aalyaasa tao inarMkuSatopoxaahI AiQak Gaatk zrtao. AaMtirk AMkuSaca
laaBadayaI hao} SakNaar.
hI ivacaarsarNaI KrI Asaola¸ tr duinayaotIla iktISaI vat-maanap~o %yaat iTkU
SaktIlaÆ pNa ina$pyaaogaI vat-maanap~o baMd krNyaacaI sa<aa kaoNaalaaÆ kaoNaI kaoNaalaa
ina$pyaaogaI zrvaayacaoÆ ]pyaaogaI va kucakamaI ekaca vaoLI caalaNaar. jyaanao %yaanao
AapaplyaapurtI %yaaMtUna inavaD kravaI.
14. 'kUlaI laaokoSana' mhNajao QaoDvaaDa

ihMdusqaanaat AaplaI maaozyaat maaozI samaajasaovaa krNaaro QaoD¸ BaMgaI [%yaadIMnaa
AapNa AspRSya samajaUna %yaaMnaa gaavaabaahor inaraLo zovatao. gaujaraqaIt %yaaMcyaa vastIlaa
QaoDvaaDa mhNatat¸ AaiNa to naava ]ccarNyaacaIhI Aamhalaa ikLsa vaaTto. %yaacap`maaNao
yauraopaMtIla iK`Scana laaok eko kaLI yahudI laaokaMnaa AspRSya maanaIt. %yaaMcyaasaazI jaao
QaoDvaaDa vasalaolaa Asao %yaalaa 'GaoTao' mhNat. ho naaMva ASauBa samajalao jaat Asao.
%yaacap`maaNao dixaNa AaiÍkomaQyao AamhI ihMdI laaok AspRSya banalaao Aahao. AM^MDy/ aUjacyaa
svaaqa-%yaagaamauLo AaiNa Saas~IjaIMcyaa yaixaNaIcyaa kaMDInao AamacaI SauwI hao}na %yaaWaro
AamhI QaoD naahIsao hao}na saBya maanalao jaa} ikMvaa naahI to pahayacao Aaho.
ihMdUMp`maaNao yahudIhI svat:laa [-Svaracao laaDko maanaIt¸ AaiNa [traMnaa
hlako gaNaIt. %yaa gaunhyaacaI iSaxaa %yaaMnaa ivaica~ va AinaYT rItInao imaLalaI.
javaL javaL %yaacap`maaNao ihMdU svat:laa sausaMskRt ikMvaa Aaya-¸ AaiNa svat:cyaaca
eka Avayavaalaa pàkRt¸ Anaaya-¸ ikMvaa QaoD maanaIt Aalao Aahot. %yaa papacao
'kUlaI laaokoSana' mhNajao QaoDvaaDa 273
fL to ivaica~ rItInao ¹ Anyaayya rItInao ka hao[-naa ¹ dixaNa AaiÍka [%yaaid

vasaahtIMmaQyao BaaogaIt AahotÂ AaiNa %yaaMcaoca SaojaarI mausalamaana¸ parSaI vagaOro jao %yaaMcyaaca
rMgaacao AaiNa doSaacao Aahot¸ tohI %yaaMt saapDlao Aahot¸ Asaa %yaacaa maI Aqa- laavatao.
jaaohainasabaga-cyaa jyaa laaokoSanasaazI ho p`krNa ADvalao Aaho %yaacaI kahISaI
klpnaa Aata vaacakaMnaa yao[-la. AamhI dixaNa AaiÍkomaQyao 'kUlaI' mhNaUna naavaajalaolao
Aahao. 'kUlaI' Sabdacaa Aqa- [kDo f@t 'majaUr' Asaa haotaoÂ pNa dixaNa AaiÍkotIla
%yaa Sabdacaa Aqa- QaoD¸ pMcama [%yaaid itrskarvyaMjak SabdaMnaIca dSa-ivata yao[-la. dixaNa
AaiÍkomaQyao jao izkaNa kUlaIMnaa rahaNyaasaazI inaraLo kaZlaolao Asato¸ %yaalaa 'kUlaI
laaokoSana' mhNatat. Asalao ek laaokoSana jaaohainasabaga-maQyao haoto. [tr sava- izkaNaI
jaI laaokoSanao zoivalaolaI haotI va AjaUna Aahot¸ %yaat ihMdI laaokaMcaa ksalaahI maalakI
h@k zoivalaolaa nasatao. pNa jaaohainasabaga-maQaIla yaa laaokoSanamaQaIla jamaIna navyaaNNava
vaYaa-cyaa kraranao idlaolaI haotI.%yaat ihMdI laaokaMcaI vastI Bargacca haotI. vastI
vaaZlaI¸ trI laaokoSana vaaZNyaasaarKo navhto. toqaIla payaKanao ksaobasao saaf haot evaZo
Kro. pNa %yaaplaIkDo myauinaisapailaTItfo- ksalaIca doKroK haot nasao. maga saDk ikMvaa
idvaaba<aIcao naavaca Gyaayalaa nakao. ASaa táhonao laaokaMcyaa SaaOcaaid saMbaMQaIcyaa
rahaNaIba_lahI ijaqao pvaa- navhtI¸ itqao saafsafa[- kaozUna AsaNaarÆ jao ihMdI laaok toqao
rahat Asat to kahI SahrsauQaarNaa¸ Aaraogya [%yaaidsaMbaMQaI maaihtI AsaNaaro¸ sauiSaixat¸
AadSa- ihMdI laaok navhto¸ kI %yaaMnaa myauinaisapailaTIcaI doKroK %yaaMcyaa rahaNaIvar
AsaNyaacaI ja$rca pDU nayao. jaMgalaat maMgala krNaaro¸ maatItUna Qaanya kaZNaaro bauiwvaana
ihMdpu~ itkDo jaa}na basalao Asato¸ tr %yaaMcaa ekMdr [ithasa inaraLa banalaa Asata.
ASaa táhocao laaKao laaok jagaBar psarlaolao Aahot. %yaaMnaa kaozohI prdoSa Asaa
jaaNavatca naahI. saamaanyat: laaok prdoSa p%krtat¸ tao Qana ikMvaa QaMda yaasaazIca.
ihMdusqaanaaMtUna gaolaolao laaok AgadI inarxar¸ garIba¸ dIna¸ du:KI majaUr haoto. %yaaMnaa
pavalaaopavalaI rxaNaacaI ja$r haotI. %yaaMcyaamaagaUna vyaaparI va [tr svatM~ ihMdI laaok
gaolao Kro¸ pNa to maUzBarca haoto.
ASaa táhonao svacCtocaI doKroK krNaaáyaa Ka%yaacyaa Axamya
gaflatImauLo AaiNa ihMdI rihvaaSaaMcyaa A&anaamauLo laaokoSanacaI isqatI Aaraogyaacyaa
dRYTInao AgadI Kraba Asalyaasa navala naahI. tI sauQaarNyaacaa yaaogya p`ya%na¸
Aa.¹18
274 Aa%makqaa
myauinaisapailaTInao laoSamaa~ kolaa naahI. pNa svat:cyaaca hlagajaI-pNaamauLo ]%pnna Jaalaolyaa

GaaNaIcao inaima<a k$na sadr laaokoSanacaa naaSa krNyaacaa inaScaya %yaa Ka%yaanao kolaa AaiNa
%yaa jaimanaIcaa kbajaa GaoNyaacaI sa<aa toqaIla ivaiQamaMDLakDUna imaLivalaI. maI
jaaohainasabaga-maQyao rahayalaa gaolaao¸ %yaa vaoLI ASaI isqatI haotI.
rihvaaSaI Aapaplyaa jaimanaIcao maalak haotoÂ Aqaa-t %yaaMnaa kahI trI
nauksaanaBarpa[- idlaIca paihjao. nauksaanaIcaI r@kma zrivaNyaasaazI Kasa Adalat basalaI
haotI. myauinaisapailaTInao zrivalaolaI r@kma GarQanyaanao na svaIkarlyaasa sadr Adalat
zrvaIla tovaZIca imaLo. myauinaisapailaTInao zrivalaolyaa ikMmatIpoxaa AdalatInao tI AiQak
zrivalaI¸ tr Qanyaacyaa vakIlaacaa Kca- myauinaisapailaTInao Baravaa Asaa kayada haota.
yaaMpOkI p`%yaok davyaaMtIla GaraMcyaa maalakaMnaI malaa vakIla naomalao haoto. malaa
%yaaMtUna pOsao kmavaayacao navhto. maI %yaaMnaa saaMgaUna Taklao haoto kI¸ "tumacaa jaya Jaalaa¸ tr
jaao kahI Kca- myauinaisapailaTIkDUna imaLola tovaZyaavarca maI saMtaoYa maanaIna. tumacaa jaya
haovaao ikMvaa prajaya haovaao¸ tumhI malaa p`%yaok kraramaagao dha paOMD Va mhNajao Jaalao."
%yaaMtlaIhI AQaI- r@kma garIbaaMsaazI ha^spITla baaMQaNyaacyaa ikMvaa Asalyaaca ksalyaa trI
saava-jainak kamaI vaaprNyaacaI inaraLI kaZUna zovaNyaacaa maaJaa [rada maI %yaaMnaa baaolaUna
daKivalaa. saahijakpNaoca %yaamauLo sava- KUYa Jaalao.
saumaaro sa<ar KTlyaaMpOkI ekatca har AalaI. Aqaa-t maaJaI fIcaI r@kmahI
KUp JaalaI. pNa %yaaca vaoLI '[MiDyana Aaoipinayana'caI maagaNaI maaJyaapuZo d<aca haotI.
%yaamauLo saumaaro 1600 paOMDacaa caok %yaaMtca gaolaa Asao malaa smarto.
yaa davyaaMmaQyao maaJyaa samajautIp`maaNao maI BarpUr maohnat Gaot Asao. AiSalaaMcaI
maaJyaapaSaI gadI-ca Asao. yaaMpOkI bahutokjaNa ]<arokDcao ibahar vagaOro pàMtatUna AaiNa
dixaNakDcao tamaIL¸ tolagaU [%yaaid p`doSaaMtUna p`qama baaMQaIva maudtIsaazI Aalaolao AaiNa
naMtr maaokLo hao}na svatM~ QaMda krNaaro haoto.
yaa laaokaMnaI svat:caI ivaSaoYa du:Ko inavaarNyaasaazI svatM~ ihMdI vyaaparI
vagaa-cyaa maMDLahUna inaraLo Asao ek maMDL sqaaplao haoto. %yaat maaokLyaa manaacao¸
]dar Baavanaavaalao AaiNa caairHyasaMpnna ihMdpu~ca haoto. %yaaMcyaa
AQyaxaaMcao naava EaI. jaoramaisaMh haoto. AaiNa AQyaxa nasalaa trI javaL javaL AQyaxaa¹
Plaoga¹1 275
saar#yaaca ASaa dusaáyaa ekacao naava EaI. badÌ haoto. daoGaohI prlaaokvaasaI Jaalao
Aahot. daoGaaMcaIhI malaa far madt JaalaI haotI. EaI. badÌSaI maaJaa ivaSaoYa inakT
pircaya Jaalaa haota¸ AaiNa sa%yaaga`hamaQyao %yaanao AaGaaDIcaa Baaga Gaotlaa haota. yaa va
ASaa [tr sad\gaRhsqaaMcyaa maaf-t maaJaa ]<ardixaNacyaa Anaok ihMdI laaokaMSaI inakT
saMbaMQa jauLlaaÂ AaiNa maI %yaaMcaa vakIlaca navho¸ tr baMQaU banaUna gaolaao¸ va %yaaMcyaa ivaivaQa
p`karcyaa du:KaMcaa BaagaIdar banalaao. Saoz AbadullaaMnaa malaa 'gaaMQaI' mhNaNao baro vaaTonaa.
malaa 'saahoba' maanaIla ikMvaa mhNaola trI kaoNaÆ %yaanaI farca pòmaacao naava SaaoQaUna kaZlao.
malaa to 'Baa[-' yaa naavaanao saMbaaoQaU laagalao. to naava dixaNa AaiÍkot SaovaTpya-Mt caalaU
haoto. pNa ho igarimaTmau@t ihMdI laaok jaovha malaa 'Baa[-' mhNaUna saMbaaoQaIt¸ tovha maa~
malaa %yaat AaOr gaaoDI vaaTo
15. Plaoga ¹ 1
yaa laaokoSanacaI maalakI myauinaisapailaTInao AaplyaakDo GaotlaI trI ihMdI
rihvaaSyaaMnaa toqaUna lagaoca GaalavaUna idlao navhto. %yaaMnaa dusarI saaoyaIcaI jaagaa doNyaacaa
p`Sna haotaca. tI jaagaa myauinaisapailaTInao inaiScat kolaI navhtI. %yaamauLo ihMdI laaok
%yaaca 'gailacC' laaokoSanamaQyao raihlao. forfar daona Jaalao : ihMdI laaok maalak haoto to
myauinaisapailaTIcao BaaDokrI banalao ha ekÂ va duga-MQaI vaaZlaI ha dusara. Agaaodr ihMdI
maalak haoto tovha manalajjaostva naahI¸ tr janalajjaostva trI to qaaoDISaI svacCta
zovaIt. Aata myauinaisapailaTIlaa ivacaarNaara kaoNaIca naahI. GaraMtUna BaaDokrI vaaZlao¸
AaiNa %yaabaraobar duga-MQaI va AvyavasqaahI vaaZlaI.
ASaa táhonao sava- caalalao haoto. ihMdI laaokaMcyaa manaalaa svasqata navhtI.
[t@yaat ekaekI kaLa Plaoga sau$ Jaalaa. ha Plaoga pàNaaMitk haota. tao fuPfusaaMcaa
Plaoga haota. gaaMzIcyaa Plaogapoxaa ha Plaoga AiQak BayaMkr samajat.
saudOvaanao Plaogacao karNa laaokoSana navhto. %yaacao karNa jaaohainasabaga-cyaa
Aasapasa Anaok saaonyaacyaa KaNaI Aahot¸ %yaaMpOkI ek haotI. toqao mau#ya%vao
hbaSaI laaok kama krIt Asat. toqaIla svacCtocaI jabaabadarI %yaaMcyaa
gaaoáyaa maalakaMcyaa iSaravarca haotI. yaa KaNaIcyaa saMbaMQaanao ik%yaok ihMdI
laaokhI kama krIt haoto. %yaaMcyaapOkI tovaIsa jaNaaMnaa ekaekI saMsaga- baaQalaa AaiNa to
276 Aa%makqaa
eko idvaSaI saMQyaakaLI BayaMkr Plaoganao pCaDlaolao laaokoSanamaQyao svat:cyaa rah%yaa GarI
Aalao.
%yaaca vaoLI Baa[- madnaijat '[MiDyana Aaoipinayana' laa gaàhk imaLivaNyaasaazI
AaiNa vaga-NaI vasaUla krNyaasaazI toqao Aalao haoto. to laaokoSanamaQyao ifrt Asat.
%yaaMcyaamaQyao inaBa-yatocaa gauNa vaaKaNaNyaasaarKa haota. yaa duKNaa[taMnaa pahUna %yaaMcyaa
)dyaalaa carka basalaa. %yaaMnaI iSasapoinsalaInao ilahUna malaa ek icaTaoro pazivalao. %yaacaa
Baavaaqa- Asaa haota.
"yaoqao ekaekI kaLa Plaoga ]d\Bavalaa Aaho. tumhI lagaoca yao}na kahI trI
kolao paihjaoÂ naahI tr pirNaama BayaMkr hao[-la. Asaala tsao yaa."
madnaijataMnaI ek irkamao Gar pDlao haoto¸ %yaacao kulaUp inaQaa-stpNao taoDUna
%yaacaa kbajaa Gaotlaa va %yaat yaa raogyaaMnaa zovalao. maI saayaklavar basaUna laaokoSanamaQyao
jaa}na paocalaao. toqaUna Ta}na @laak-laa hkIkt ilahUna pazivalaI¸ AaiNa AamhI kSaa
pirisqatIt Garacaa kbajaa Gaotlaa to kLivalao.
Da^. ivalyama gaa^DÍo jaaohainasabaga-maQyao Da^@TrI krIt Asat. %yaaMnaa Kbar
imaLtaca to QaavaUna Aalao¸ AaiNa raogyaaMcao Da^@Tr va nasa- daonhI Jaalao. pNa Aamha
itGaaMnaa tovaIsa raogaI saaMBaaLNao ASa@ya haoto.
danat Sauw AsalaI mhNajao saMkTinavaarNaasaazI saovak AaiNa saaQanao kaozUna
trI caalaUna yaotat¸ Asaa maaJaa AnauBavaisaw ivaSvaasa Aaho. maaJyaa Aaîfsaat
klyaaNadasa¸ maaNaoklaala va AaNaKI daona ihMdI haoto. SaovaTlyaa daoGaaMcaI naavao Aata malaa
Aazvat naahIt. klyaaNadasaaMnaa %yaaMcyaa baapanaoca maaJyaa hvaalaI kolao haoto.
%yaaMcyaasaarKo praopkarI AaiNa hukUma Jaolaayacaa tovaZa maahIt Asao saovak malaa toqao
qaaoDoca BaoTlao AsatIla. saudOvaanao klyaaNadasa %yaa vaoLI Aivavaaiht haotoÂ %yaamauLo %yaaMnaa
vaaTola to jaaoKmaIcaohI kama Vayalaa maI maagao puZo pahat nasao. dusaro maaNaoklaala. ho malaa
jaaohainasabaga-maQyaoca laaBalao haoto. tohI Aivavaaiht haoto ASaI maaJaI klpnaa Aaho. caarI
karkUna mhNaa¸ saaobatI mhNaa ikMvaa pu~ mhNaa¸ %yaaMnaa laaoTNyaacaa maI inaScaya kolaa.
klyaaNadasaaMnaa ivacaarayacao to kayaÆ [traMnaa ivacaarNyaacaIca fursat¸ to tyaar Jaalao.
"tumacaI gat¸ tIca AamacaI¸ Asaa qaaoD@yaatca pNa gaaoD jabaaba haota.
ima. ircacaa pirvaar maaoza haota. to svat: ]DI Gyaayalaa tyaar haotoÂ pNa
maIca %yaaMnaa Aavarlao. maI %yaaMnaa *yaa jaaoKmaIt ADkvaayalaa mauLIca tyaar navhtaoÂ malaa
ihMmatca hao[-naa. pNa %yaaMnaI baahorcao sava- kama saaMBaaLlao.
Plaoga ¹ 2 277
SauEauYaocaI tI ra~ Bayaanak haotI. maI puYkL raogyaaMcaI SauEauYaa kolaI haotI¸
pNa Plaogacyaa raogyaaMcaI SauEaUYaa krNyaacaa p`saMga malaa kQaI Aalaa navhta. Da^. gaa^DÍocaI
ihMmat pahUna AamacaIhI BaItI pLalaI haotI. raogyaaMcaI ivaSaoYaSaI saovaa krta yaoNyaasaarKI
navhtI. %yaaMnaa AaOYaQa pajaNao¸ QaIr doNao¸ paNaI vagaOro doNao AaiNa %yaaMcaa maL kaZNao¸
yaa]pr ivaSaoYa kahI krNyaasaarKo navhto.
%yaa caar t$NaaMcaI inaBa-yata AaiNa %yaaMnaI SairracaI pvaa- na krta
caalaivalaolaI maohnat pahUna maaJaa hYa- gaganaat maavaonaa.
Da^. gaa^DÍocaI ihMmat samajata yaoNyaasaarKI haotI. tIca gaaoYT madnaijatcaI.
pNa yaa t$NaaMnaa kaya mhNaavaoÆ
ra~ kSaIbaSaI gaolaI. malaa smarto %yaap`maaNao %yaa ra~I trI kaoNaI raogaI
gamaavalaa naahI.
pNa ha p`saMga ijatka k$Naajanak Aaho¸ ittkaca tao )V AaiNa maaJyaa
dRYTInao Qaaima-khI Aaho. mhNaUna %yaalaa AaNaKI daona p`krNao trI VavaI laagaNaar.
16. Plaoga ¹ 2
ASaa táhonao Garacaa AaiNa raogyaaMcaa tabaa Gaotlyaaba_la myauinaisapailaTIcyaa
saoËòTrInao maaJao AaBaar maanalao¸ AaiNa pàMjaLpNao kbaUla kolao kI¸ "ASaa táhocyaa p`saMgaI
lagaocacyaa lagaoca AamacaI AamhI vyavasqaa krNyaacaI saaQanasaamagaÌ AamacyaapaSaI naahI.
tumhalaa laagaola tI madt maagaa. Sa@ya Asaola tovaZI Ta}na kaOinsala do[-la." prMtu
yaaogya [laaja krNyaabaabat dxa Asalaolyaa %yaa myauinaisapailaTInao p`saMgaaoicat ]paya
yaaojaNyaacyaa kamaI ibalakula idrMgaa[- kolaI naahI.
%yaaMnaI dusaáyaaca idvaSaI ek irkamao pDlaolao gaaodama maaJyaa hvaalaI kolao¸
AaiNa raogyaaMnaa %yaacyaamaQyao Gao}na jaaNyaaba_la saucaivalao. to saaf krNyaacaI jabaabadarI
myauinaisapailaTInao ]calalaI naahI. Gar AaoMgaL AaiNa kcaáyaanao Barlaolao haoto. AamhI
svat:ca to saaf kolao. danaSaIla ihMdI laaokaMcyaa madtInao KaTa vagaOro jamaivalyaa AaiNa
lagaoca ek ta%purto [isptL sau$ kolao. myauinaisapailaTInao ek nasa- pazivalaI¸ va
itcyaabaraobar ba`^MDIcaI baaTlaI AaiNa raogyaaMnaa ja$r pDNaaáyaa [tr vastU pazivalyaa.
Da^. gaa^DÍovarIla jabaabadarI kayama raihlaI.
278 Aa%makqaa
nasa-laa AamhI ivaSaoYaok$na raogyaaMnaa iSavaU dot nasaU. nasa- svat: iSavaayalaa
tyaar Asao. svaBaavaanao BalaI baa[- haotI. prMtu itcyaavar Balataca p`saMga yao} nayao
ASaaba_la AamhI japt AsaU.
raogyaaMnaa varcaovar ba`^MDI doNyaaba_la Aamhalaa saUcanaa imaLalaI haotI. nasa-
AamhalaahI saMsaga- baaQaU nayao ASaasaazI qaaoDqaaoDI ba`^MDI GaoNyaasa saucavaIt Asao¸ AaiNa
svat:hI Gao[-. AamacyaapOkI trI kaoNaI ba`^MDI GaoNyaasa tyaar navhtoca. maaJaa tr
raogyaaMnaahI ba`^MDI doNyaavar ivaSvaasa navhta. itGao raogaI ba`^MDIiSavaaya caalaivaNyaasa AaiNa
malaa maatIcao p`yaaoga k$ doNyaasa tyaar haoto. Da^@Tr gaa^DÍocyaa prvaanagaInao maI %yaaMcyaa
Dao@yaavar va CatIvar jaoqao duKt haoto toqao maatIcaa laop doNyaacaa p`yaaoga kolaa. yaa itGaaM
raogyaaMpOkI daoGao bacaavalaoÂ baakIcao sava- raogaI gamaavalao. vaIsa raogaI tr %yaa gaaodamaatca
AMt pavalao.
[kDo myauinaisapailaTI Anya vyavasqaa krItca haotI. jaaohainasabaga-pasaUna saat
maOlaaMvar ek la^JaroTao mhNajao saaMsaiga-k raogaaMcao [isptL haoto. toqao tMbaU ]Baa$na %yaat
yaa itGaaM raogyaaMnaa Gao}na gaolao. Plaoganao AaNaKI kaoNaI laagalyaasa %yaaMnaahI toqaoca naoNyaacaI
vyavasqaa kolaI haotI. AamacaI %yaa kamaaMtUna maaokLIk JaalaI. qaaoDyaaca idvasaaMnaMtr
Aamhalaa Kbar imaLalaI¸ kI %yaa Balyaa nasa-laa Plaoga Jaalaa va %yaatca itcaa dohaMt
Jaalaa.to daoGao raogaI vaacalao AaiNa Aamhalaa saMsaga- baaQalaa naahI¸ yaacao karNa kaya to
kaoNa saaMgaU SakNaarÆ prMtu maatIcyaa ]pcaaravarIla maaJaI Eawa AaiNa AaOYaQaacyaa
kamaIhI da$caa ]pyaaoga krNyaaba_lacaI maaJaI AEawa hI daonhI dRZ JaalaI. malaa maahIt
Aaho¸ kI hI Eawa AaiNa AEawa daonhI inaraQaar AsatIla. prMtu maaJaa %yaa vaoLI
Jaalaolaa AaiNa AjaUnapya-Mt iTkUna raihlaolaa ga`h maI badlaU Sakt naahI¸ AaiNa mhNaUnaca
yaa p`saMgaI %yaacaa ]llaoK krNao malaa AavaSyak vaaTto.
ha Plaoga ]d\BavalyaanaMtr lagaoca maI vat-maanap~aMmaQyao laaokoSana svat:cyaa
tabyaat AalyaanaMtr myauinaisapailaTInao ivaSaoYaca p`karo daKivalaolaI baodrkarI va Plaogacaa
pàduBaa-va yaaMba_la myauinaisapailaTIlaa zpka doNaaro kDk p~ pìsaw kolao haoto. %yaa
p~amauLo malaa ima. honarI paolaak laaBalao. to p~ marhUma jaaosaof Daok yaaMcyaa
maulaaKtIlaahI kahI AMSaI karNaIBaUt Jaalao.
maagao gaolaolyaa p`krNaaMmaQyao maI ]llaoK kolaaca Aaho¸ kI eka
inaraimaYa BaaojanagaRhamaQyao maI jaovaayalaa jaat Asao. toqao maaJaI ima. AalbaT- vaosTSaI
AaoLK JaalaI. raoja saMQyaakaLI AamacaI %yaa KaNaavaLIt gaaMz pDo¸ va Baaojanaao<ar
Plaoga ¹ 2 279
AamhI baraobar ifrayalaa jaat AsaU. vaosT ho eka lahanaSaa CapKanyaat BaagaInao kama
krIt Asat. %yaaMnaI vat-maanap~at maaJao PlaogasaMbaMQaIcao p~ paihlao AaiNa jaovatovaoLI
KaNaavaLIt maa~ maI idsaonaa %yaava$na to Gaabarlao.
maI va maaJyaa jaaoDIcyaa saovakaMnaI Plaogacyaa idvasaaMt Aahar kmaI kolaa haota.
far idvasaaMpasaUna maI pwt zoivalaI haotI¸ kI saaMqaIcao duKNao Asaola tovha paoTavar Baar
kmaI pDola tovaZa caaMgalaa. mhNaUna maI saMQyaakaLcao jaovaNa baMd kolao AaiNa duparI [tr
jaovaNaaraMnaa laoSamaa~ Qaaoka rahU nayao mhNaUna [tr kaoNaI nasatIla ASaa vaoLI jaa}na
jaovaUna yaot Asao. BaaojanagaRRhacyaa maalakaSaI maaJaa daT pircaya haota. %yaalaa maI saaMgaUna
zoivalao haoto¸ kI maI Plaogacyaa raogyaaMcaI SauEaUYaa krIt AsalyaamauLo [traMSaI Sa@ya tovaZa
kmaI saMbaMQa zovaU [icCtao.
ASaa táhonao maI KaNaavaLIt na idsalyaamauLo dusaáyaa ikMvaa itsaáyaaca idvaSaI
sakaLcyaa p`hrI¸ maI baahor inaGaNyaacyaa tyaarIt gauMtlaao haotao [t@yaat vaosTnaI KaolaIcao
dar zaozavalao. dar ]GaDtaca vaosT mhNaalao :
"tumhI KaNaavaLIt idsalaa naahI¸ %yaamauLo malaa QaastI vaaTU laagalaI¸ kI na
jaaNaao tumhalaa tr kahI Jaalao nasaolaÆ mhNaUna yaa vaoLI trI tumhI na@kI BaoTNaar yaa
samajautInao Aalaao. maaJyaakDUna kaMhI madt haoNyaasaarKI Asaola¸ tr saaMgaaÂ maI
raogyaaMcyaa SauEaUYaolaahI tyaar Aaho. tumhalaa maahItca Aaho¸ kI maaJyaavar svat:cao paoT
BarNyaaplaIkDo ksalaIca jabaabadarI naahI."
maI vaosTcao AaBaar maanalao. maI ivacaar krayalaa ek imanaIThI Gaotlyaacao malaa
smart naahI. maI mhTlao :
"tumhalaa maI nasa- mhNaUna tr GaoNaar naahIca. AaNaKI raogaI Aalao naahIt¸ tr
Aamacao kama ek¹daona idvasaaMtca Klaasa hao[-la. trI pNa ek kama Aaho Kro."
"to kaoNatoÆ"
"tumhI Drbanalaa jaa}na [MiDyana Aaoipinayanacyaa CapKanyaacaI vyavasqaa hatI
Gyaala kaÆ madnaijat tr saQyaa yaoqao kamaat gauMtlao Aahot. itkDo kaoNaI trI jaayalaa
paihjaoca Aaho. tumhI gaolaa tr maaJaI %yaa baajaUcaI kaLjaI pUNa-pNao hlakI hao[-la."
vaosTnaI ]<ar idlao¸
"maaJyaa gaLyaat CapKanaa Aaho ho tumhalaa maahItca Aaho.
navyaaNNava T@ko maI jaayalaa tyaar hao[-na. AKorcaa jabaaba Aaja saMQyaakaLpya-Mt
280 Aa%makqaa
idlaa tr caalaola naaÆ tumhalaa ifrayalaa yaayalaa savaD JaalaI¸ tr %yaaca vaoLI baaolaU."
malaa AanaMd Jaalaa. %yaaca idvaSaI saMQyaakaLI qaaoDo baaolaNao Jaalao. vaosTlaa
drmaha dha paOMD pgaar AaiNa CapKanyaat kahI nafa raihlyaasa %yaacaa Amauk Baaga
doNyaacaa zrava Jaalaa. vaosT pgaarasaazI jaatca navhto¸ %yaamauLo tao p`Sna %yaaMcyaapuZo
navhta. dusaáyaaca idvaSaI ra~Icyaa maolanao vaosT svat:caI vasaulaI maaJyaakDo saaopvaUna
Drbanalaa jaayalaa rvaanaa Jaalao. tovhapasaUna to maI dixaNa AaiÍka saaoDIpya-Mt to maaJyaa
sauKdu:KaMcao BaagaIdar raihlao. ivalaayatocyaa eka prgaNyaaMtIla laa]qa naamak gaavaatIla
eka SaotkrI kuTuMbaat janmalaolao vaaZlaolao¸ SaaLotIla saamaanya iSaxaNa GaotlaolaoÂ pNa
AnauBavaacyaa SaaLot AMgamaohnatInao iSakUna trbaoja Jaalaolao¸ piva~¸ saMyamaI¸ [-Svaralaa
iBa}na caalaNaaro¸ praopkarI [Mga`ja gaRhsqa : maI vaosTnaa AaoLKIt Aalaao Aaho¸ tao naohmaI
yaaca sva$pat. %yaaMcaa AaiNa %yaMacyaa kuTuMbaacaa pircaya Aaplyaalaa yaapuZIla
p`krNaamaQyao haoNaarca Aaho.
17. laao k o S anacaI hao L I

maI AaiNa maaJao jaaoDIdar jarI raogyaaMcyaa SauEauYaotUna maaokLo Jaalaao trIhI
PlaogamaQaUna ]pisqat JaalaolaI [tr kamao Aamacyaa iSaravar haotIca.
laaokoSanacyaa isqatIsaMbaMQaI myauinaisapailaTI KuSaala baodrkar rahU Sakt haotIÂ
pNa gaaoáyaa naagairkaMcyaa Aaraogyaalaa maa~ tI caaovaIsahI tasa DaoLyaat tola GaalaUna japt
Asao. %yaaMcyaa AaraogyarxaNaasaazI pDola tao Kca- krayalaa tI maagao puZo pahat nasao¸
AaiNa yaa p`saMgaI Plaogacao pa}la puZo pDU nayao yaasaazI tr itnao paNyaasaarKa pOsaa Kca-
kolaa. ihMdI laaokaMcyaa baabatIt myauinaisapailaTIcao Anaok daoYa malaa idsat haoto. trIhI
gaaoáyaa laaokaMcaI tI vaaht AsalaolaI kaLjaI pahUna itlaa Qanyavaad idlyaaKorIja
maaJyaacyaanao rahvalao naahIÂ AaiNa itcyaa yaa SauBa p`ya%naamaQyao malaa jaovaZI mhNaUna madt
dota AalaI¸ tovaZI maI idlaI. maaJaI samajaUt Aaho¸ kI maI tI madt idlaI nasatI tr
myauinaisapailaTIlaa jaD gaolao Asato¸ AaiNa kdaicat itnao baMdukIcyaa baLacaahI ]pyaaoga
kolaa Asata¸ maagao puZo paihlao nasato¸ AaiNa Aaplao to Kro kolao Asato.
laaokoSanacaI haoLI 281
pNa tsao kahI haoNyaacaa p`saMga Aalaa naahI. ihMdI laaokaMcyaa vat-NaukInao
myauinaisapailaTIcao Amaladar saMtuYT Jaalao¸ AaiNa %yaanaMtrcaI kahI kamao saulaBa JaalaI.
ihMdI laaokaMnaa myauinaisapailaTIcyaa mhNaNyaap`maaNao vaagaavayaasa laavaNyaasaazI¸ maaJao
%yaaMcyaavar haoto navhto tovaZo vajana maI vaaprlao. to sava- krNao ihMdI laaokaMnaa far jaD
haoto¸ trIhI ekanaosauwa maaJaa Sabd ]llaMiGalyaacao malaa smart naahI.
laaokoSanacyaa saBaaovaar phara basaivaNyaat AalaaÂ prvaanagaIiSavaaya kaoNaI
baahor pDayacao naahI ikMvaa AathI jaayacao naahI. maaJyaa jaaoDIdaraMnaa va malaa paihjao
tovha jaaNyaayaoNyaacao prvaanao idlao haoto. myauinaisapailaTIcaa ivacaar laaokoSanamaQaIla sava-
rihvaaSyaaMnaa tIna AazvaDopya-Mt jaaohainasabaga-pasaUna tora maOla AMtravar Kulyaa maOdanaat
tMbaU laavaUna %yaaMmaQyao basavaUna laaokoSanalaa Aaga laavaUna doNyaacaa haota. tMbaUMcaoca ka hao[-naa
pNa navao gaava vasaivaNao¸ itkDo daNaagaaoTa paocaivaNao [%yaaidmaQyao kahI idvasa jaaNaarca.
%yaa maudtIt varIla phara basaivalaolaa haota.
laaok KUp Gaabarlao¸ pNa maI %yaaMcyaapaSaIca AsalyaamauLo %yaaMnaa QaIr haota.
%yaaMcyaapOkI puYkL garIba laaok svat:cao pOsao svat:cyaa Garat pu$na zovaIt. Aata to
hlavaavao laagaNaar. %yaaMnaa ba^Mk imaLavaI kaozUnaÆ ba^MkomaQyao %yaaMnaa kLNaar trI kayaÆ maI
%yaaMcaI ba^Mk banalaao. maaJyaapaSaI pOSaaMcao ZIga yao}na pDlao. maI ASaa p`saMgaI fI
AakarNao yaaogya Jaalao nasato. ksao basao ho kama saMBaaLU Saklaao. Aamacyaa ba^Mkocyaa
ma^naojarSaI maaJaI caaMgalaI AaoLK haotI. maI %yaaMnaa kLivalao¸ kI tumacyaakDo Aamhalaa
KUp pOsao zovaavao laagaNaar Aahot. ba^Mka taMbyaacao ikMvaa $Pyaacao naaNao Amauk eka
mayaa-doplaIkDo Gyaayalaa tyaar nasatat. %yaaiSavaaya Plaogacyaa TapUMtUna yaoNaaáyaa
pOSaaMnaa hat laavaNyaasa karkUna naaKUYa AsatIla AsaahI saMBava haota. prMtu ma^naojarnao
malaa sava- saaoya k$na idlaI. pOsao jaMtunaaSak paNyaanao QauvaUna ba^MkokDo pazivaNyaacao
zrlao. ASaa táhonao saumaaro 60¸000 paOMD ba^MkomaQyao Barlao gaolao Asao malaa smarto.
maaJyaa AiSalaaMpOkI jyaaMcyaapaSaI AiQak pOsao haoto¸ %yaaMnaa to zrIva maudtInao
vyaajaI laavaNyaacaa maI sallaa idlaa. ASaa táhonao kahI pOsao %yaa %yaa AiSalaaMcyaa
naavaavar zoivalao gaolao. %yaacaa pirNaama Asaa Jaalaa kI %yaaMcyaapOkI ik%yaokaMnaa ba^Mkot
pOsao zovaNyaacaI savaya laagalaI. i@lapspùT fama- naavaacao jaaohainasabaga-SaojaarI ek
izkaNa Aaho. toqao laaokoSanacyaa rihvaaSyaaMnaa spoSyala T/onamaQaUna naolao. toqao
yaaMnaa AnnapaNaI myauinaisapailaTInao svat:cyaa Kcaa-nao purivalao. tMbaUcyaa yaa gaavaacaa doKavaa
282 Aa%makqaa
laYkracyaa CavaNaIsaarKa haota. laaokaMnaa ASaa táhonao rahNyaacaI savaya nasalyaamauLo

maanaisak vyaqaa JaalaI. navao navao vaaTo¸ pNa mhNaNyaasaarKI gaOrsaaoya sahna kravaI laagalaI
naahI. maI raoja saayaklava$na ek Kop maa$na yaot Asao. tIna AazvaDopya-Mt ASaa
táhonao Kulyaa hvaot raihlyaanao laaokaMcyaa AaraogyaamaQyao sauQaarNaa tr AvaSya JaalaI¸ AaiNa
maanaisak du:Kacaa tr pihlao caaovaIsa tasa saMpNyaapUvaI-ca ivasar pDlaa. Aqaa-tca maga
laaok AanaMdanao rahU laagalao. maI jaa[- tovha %yaaMcao Bajana¹kIt-na¸ KoL¸ krmaNaUk [%yaaid
caalaU Asao.
malaa Aazvato¸ kI laaokoSana irkamao krNyaat Aalao %yaacyaa dusaáyaaca idvaSaI
%yaacaI haoLI krNyaat AalaI. %yaaMtIla ek doKIla vastU saaoDvaUna AaNaNyaacaa laaoBa
myauinaisapailaTInao kolaa naahI. %yaaca saumaaralaa va %yaaca karNaanao myauinaisapailaTInao
svat:cyaa maako-Tcao laaMkUDkamahI sava- jaaLUna TaklaoÂ va %yaapayaI saumaaro dha hjaar
paOMDaMcao nauksaana saaosalao. maako-Tat maolaolao ]MdIr saaMpDlao mhNaUna ha kDk ]paya
yaaojaNyaat Aalaa haota. nauksaana KUp Jaalao Kro¸ pNa pirNaama ha Jaalaa kI¸ Plaogacaa
p`saar ASa@ya JaalaaÂ Sahr Bayamau@t Jaalao.
18. eka pu s tkacaa ivalaxaNa pirNaama

yaa PlaogamauLo garIba ihMdI laaokaMvarIla maaJao vajana¸ maaJaa QaMda AaiNa maaJaI
jabaabadarI hI vaaZlaI. iSavaaya yauraoipyana laaokaMSaI vaaZt Asalaolyaa maaJyaa kahI
AaoLKI [t@yaa inakTcyaa haot gaolyaa¸ kI %yaamauLohI maaJaI naOitk jabaabadarI vaaZU
laagalaI.
vaosTcaI AaoLK maI inaraimaYa BaaojanagaRhamaQyao kolaI haotI. paolaakcyaa
baabatIthI tsaoca GaDlao. eko idvaSaI maI jyaa TobalaaSaI basalaao haotao¸ toqaUna dUrcyaa eka
TobalaaSaI ek t$Na gaRhsqa jaovaIt haoto. %yaaMnaI malaa BaoTNyaacyaa [raVanao naavaacaI icazI
pazivalaI. maI %yaaMnaa maaJyaa Tobalaavar baaolaaivalao. to Aalao AaiNa mhNaalao :
"maI 'iËiTk'caa ]psaMpadk Aaho. tumacao PlaogasaMbaMQaIcao p~ vaacaUna malaa
tumhalaa BaoTNyaacaI far [cCa JaalaI. Aaja malaa tI saMQaI imaLalaI."
ima. paolaakcyaa manamaaokLopNaamauLo maI p`qamadSa-naIca %yaaMcaokDo
AakiYa-laa gaolaao. %yaaca ra~I AamhI ekmaokaMcao puro piricat Jaalaao AaiNa
jaIvanaasaMbaMQaIcyaa Aamacyaa ivacaaraMmaQyao Aamhalaa farca saamya idsaUna Aalao. %yaaMnaa saaQaI
eka pustkacaa ivalaxaNa pirNaama 283
rahaNaI AavaDt haotI. Amauk ek gaaoYT bauwIlaa pTlaI mhNajao itcaa AMmala krNyaacyaa
baabatIt %yaaMcaI Sa@tI AaScaya- vaaTNyaasaarKI haotI. %yaaMcyaa AayauYyaaMtIla kahI
forfar %yaaMnaI JaTidSaI k$na Taklao.
[MiDyana Aaoipinayanacaa Kca- vaaZt caalalaa haota. vaosTnaI kLivalaolyaa
hkIktInao maI cakIt Jaalaao. %yaaMnaI ilaihlao¸ "tumhI saaMigatlao tSaa táhocaa nafa yaa
kamaat naahI. ]laT malaa nauksaanaca idsat Aaho. jamaaKcaa-cyaa vahyaa Avyavaisqat
Aahot. ]QaarI puYkL Aaho¸ pNa itlaa SaoMDabauDKa kahI naahI. puYkL forfar
kravao laagatIla. pNa yaa hkIktInao tumhI GaabarNyaacao karNa naahI. maaJyaakDUna hao[-la
tovaZI vyavasqaa maI krtao¸ nafa naahI mhNaUna ho kama saaoDIna Asao mauLIca naahI."
nafa idsat nasalyaamauLo vaosT majaI- laagalyaasa kama saaoDNyaasa maaokLo haotoÂ
tsao krNyaaba_la maI %yaaMnaa mauLIca daoYa do} Saklaao nasatao. evaZoca navho¸ tr tpasa na
krtaca 'kama fayaVat Aaho' Asao saaMigatlyaaba_la malaa daoYa doNyaacaahI %yaaMnaa
AiQakar haota. Asao AsatahI malaa JaaoMbaola Asaa ek SabdhI to kQaI baaolalao naahIt.
pNa malaa vaaTto¸ yaa navaIna maaihtImauLo maI ivacaar na krta ivaSvaasa TakNaara Aaho Asao
vaosTnaI zrivalao Asaola. madnaijatcyaa samajaaba_la caaOkSaI na krta kovaL %yaaMcyaa
saaMgaNyaavar ivaSvaasa zovaUna maI vaosTpaSaI naFyaacaI gaaoYT baaolalaao haotao. malaa vaaTto¸
saava-jainak kama krNaaranao Asaa ivaSvaasa na zoivata jyaacaa svat: tpasa kolaa Asaola
AsalaIca gaaoYT baaolalaI paihjao. sa%yaacyaa pujaaáyaanao farca dxata zoivalaI paihjao.
svat:caI pUNa- Ka~I JaalaI nasatanaa dusaáyaacyaa manaavar mayaa-doplaIkDo pirNaama krNao
yaapasaUna sa%yaalaa hanaI paocato. malaa saaMgaNyaasa idlaigarI vaaTto¸ kI ho samajat AsaUnahI
]tavaLopNaanao ivaSvaasa TakUna kama caalaivaNyaacaa maaJaa svaBaava maI pUNa-pNMao sauQaa$
Saklaao naahI. %yaat malaa svat:cyaa Sa@tIplaIkDo kama krNyaacaa laaoBa ha daoYa
idsatao. yaa laaoBaamauLo maaJyaapoxaahI maaJyaa saaoba%yaaMcaI AiQak pMcaa[-t haot AalaI
Aaho.
vaosTnao ASaa táhocao p~ AalyaamauLo maI naataLlaa jaayalaa inaGaalaao. paolaaknaa
Aata maaJyaa sava- karBaaracaI maaihtI JaalaIca haotI. to malaa paocavaayalaa sToSanavar
Aalao haoto. AaiNa "ho pustk p`vaasaat vaacaNyaasaarKo Aaho¸ to vaacaUna kaZa. tumhalaa
to AavaDola¸" Asao mhNaUna %yaaMnaI risknacao 'AnTu idsa laasT' ho pustk maaJyaa hatat
idlao.
284 Aa%makqaa
ho pustk vaacaNyaasa sau$ kolyaanaMtr maaJyaanao to saaoDvaoca naa. %yaanao malaa

Baa$naca Taklao jaaohainasabaga- to naataL caaovaIsa tasaaMcaa rsta Aaho. T/ona saMQyaakaLI
Drbanalaa paocalaI. paocalyaanaMtr sabaMQa ra~Bar Jaaop yao[-naa. pustkat dSa-ivalaolao ivacaar
Amalaat AaNaNyaacaa ivacaar zrlaa.
yaapUvaI- risknacao ekhI pustk maI vaacalao navhto. ivaVaqaI-dSaot AByaasaacyaa
pustkaplaIkDo maaJao vaacana naahIsaarKoca mhNata yao[-la. kma-BaUmaImaQyao p`vaoSa kolyaanaMtr
vaoL far qaaoDa imaLo. %yaamauLo AajaimatIlaahI Asaoca mhNata yao[-la¸ kI maaJao pustkacao
&ana farca tuTpuMjao Aaho.sahjaasahjaI ikMvaa inaÉpayaastva paLlyaa gaolaolyaa yaa
saMyamaamauLo maaJao kahIek nauksaana Jaalaolao naahI ASaI maaJaI samajaUt Aaho. pNa jaI
qaaoDISaI pustko maI vaacalaI Aahot¸ tI caaMgalaI pcaivalaI Aahot Asao mhNata yao[-la.
ASaa pustkaMpOkI hoca ek pustk Asao mhNata yao[-la¸ kI jyaanao maaJyaa jaIvanaamaQyao
t%kaL mh<vaacaa rcanaa%mak forfar GaDvaUna AaNalaa. puZo maI %yaacao BaaYaaMtrhI kolao va
to 'savaao-dya' yaa naavaanao Caplaolao Aaho.
maaJaI ASaI samajaUt Aaho¸ kI jaI gaaoYT maaJyaamaQyao Kaola iBanalaolaI haotI
itcaoca spYT pìtibaMba malaa risknacyaa yaa ga`Mqar%naamaQyao pahavayaasa imaLalao. %yaamauLo
%yaanao maaJyaavar saMpUNa- tabaa imaLivalaa AaiNa %yaacyaatIla ivacaaraMcaI AmalabajaavaNaI
maaJyaakDUna krivalaI. AaplyaamaQyao jyaa sad\Baavanaa sauPt Asatat¸ %yaa jaagaRt
krNyaacaI Sa@tI jyaacyaamaQyao Asato tao kvaI haoya. sava- kvaIcaa savaa-varca saarKa
pirNaama haot naahI. karNa savaa-MmaQyao sava-ca caaMgalyaa Baavanaa eksaar#yaa p`maaNaat
nasatatca.
'savaao-dya' cao isawaMt maI samajalaao to Asao :
1. savaa-Mcyaa klyaaNaat Aaplao klyaaNa Aaho.
2. vakIla kaya ikMvaa nhavaI kaya¸ daoGaaMcyaahI kamaacaI ikMmat saarKIca
AsalaI paihjao. karNa paoTapaNyaacaa h@k daoGaaMnaahI saarKaca
Aaho.
3. saaQao¸ AMgamaohnatIcao¸ Saotkáyaacao jaIvana hoca Kro jaIvana haoya.
pihlaI gaaoYT malaa maahIt haotIÂ dusarI malaa AMQaUk idsat haotIÂ itsarIcaa
maI ivacaarca kolaa navhta. pihlaImaQyao dusaáyaa daonhI samaaivaYT Aahot ho malaa savaao-dyaanao
idvyaasaarKo spYT daKivalao. p`Baat JaalaI AaiNa ivacaaraMcyaa AmalabajaavaNaIcyaa
p`ya%naalaa maI laagalaao.
19. ifina@sacaI sqaapnaa
sakaLI p`qama maI vaosTpaSaI gaaoYT kaZlaI. 'savaao-dya' pustkanao maaJyaa var
kolaolaa pirNaama maI %yaaMnaa baaolaUna daKivalaa va saucaivalao¸ kI '[MiDyana Aaoipinayana'
eKaVa SaotIcyaa jaimanaIt nyaavao. toqao savaa-MnaI eksaarKa paoTapurta pgaar Gyaavaa¸
savaa-MnaI AapaplaI SaotI kravaI AaiNa ]rlaolyaa vaoLat '[MiDyana Aaoipinayana' cao kama
kravao. vaosTnaI yaa saUcanaolaa $kar idlaa. p`%yaokalaa paoTgaIKca- tIna paOMD yao[-la Asaa
ihSaoba kolaa haota. %yaat gaaoro kaLo Asaa Baod kolaa navhta.
pNa CapKanyaat tr dha AsaamaI kama krNaaro haoto. savaa-Mnaaca jaMgalaat
ibaáhaD krNao pTola kI naahI¸ ha ek p`Sna haota¸ AaiNa sagaLoca saarKa paoTapurta
pgaar Gyaayalaa tyaar haotIla ikMvaa naahI¸ ha dusara p`Sna haota. AamhI daoGao tr ASaa
inaScayaavar Aalaao¸ kI jyaaMnaa yaa yaaojanaot daKla haota yaot nasaola %yaaMnaI svat:caa pgaar
Gyaavaa. hLUhLU savaa-MnaI saMsqaavaasaI hao}na rahavao ASaI dRYTI zovaavaI.
yaa dRYTInao maI kamagaaraMSaI baaolaNao sau$ kolao. madnaijataMnaa tr tI gaaoYT
pToca naa. %yaaMnaa BaItI vaaTU laagalaI¸ kI %yaanao svat:cao Sai@tsava-sva KcaI- GaalaUna ]BaI
kolaolaI vastU maaJyaa maUK-pNaamaULo maihnaaBarat QauLIlaa imaLUna jaaNaar. '[MiDyana
Aaoipinayana' caalaNaar naahI¸ CapKanaahI baMd pDola AaiNa kamagaar inaGaUna jaatIla.
maaJao putNao Cganalaala gaaMQaI yaa CapKanyaat kama krIt Asat.
vaosTbaraobarca maI %yaaMcyaaSaIhI gaaoYT kaZlaI. %yaaMcyaa pazIvar kuTuMbaacaa baaojaa haota.
pNa baalapNaapasaUna %yaaMnaI maaJyaa tabyaat rahUna kama krNao psaMt kolao haoto. maaJyaavar
%yaaMcaa far ivaSvaasa haota¸ %yaamauLo to vaadivavaad na krtaca yaaojanaot saamaIla Jaalao va
AajaimatIpya-Mt maaJyaabaraobarca Aahot.
itsaro gaaoivaMdsvaamaI naavaacao yaM~& haotoÂ to pNa saamaIla Jaalao. [tr jarI
saMsqaavaasaI banalao naahIt¸ trI maI CapKanaa Gao}na jaa[-na itkDo yaoNyaacao %yaaMnaI kbaUla
kolao.
ASaa táhonao kamagaaraMbaraobar baaolaNao krNyaat daohIpoxaa AiQak
idvasa gaolao AsatIla Asao malaa smart naahI. lagaoca vat-maanap~at Drbanacyaa najaIk
285
286 Aa%makqaa
eKaVa sToSanapaSaI jamaIna paihjao mhNaUna jaaihrat idlaI. jabaaba Aalaa¸ %yaaMt
ifina@sacyaa jaimanaIcaI saaMgaI AalaI. vaosT va maI tI jamaIna pahayalaa gaolaao. saat
idvasaaMcyaa Aatca vaIsa ekr jamaIna KrodI kolaI. tIt paNyaacaa ek lahanasaa Jara
haota. naairMgaaMcaI va AaMbyaacaI kahI JaaDo haotI. %yaalaa laagaUnaca 80 ekraMcaa dusara
ek Baaga haota. %yaat barIca fLJaaDo haotI¸ va ek JaaopDo haoto. tao BaagahI AaNaKI
kahI idvasaaMnaI KrodI kolaa. daohaoMcao imaLUna 1¸000 paOMD idlao.
Saoz parsaI $stumajaI ho Asalyaa sava- saahsaaMmaQyao maaJao saaobatI Asaayacaoca.
%yaaMnaa maaJaI hI yaaojanaa AavaDlaI. eka maaozyaa gaaoDa}nacao p~o vagaOro %yaaMcyaakDo
pDlaolao haoto to %yaaMnaI maaoft idlao. %yaaMinaSaI baaMQakama sau$ kolao. kahI sautar va
gavaMDI maaJyaabaraobar laZa[-var Aalaolao haoto. %yaaMpOkI kahIjaNa kamaalaa imaLalao.
%yaaMcyaa madtInao CapKanaa baaMQaNyaasa sau$vaat kolaI. eka maihnyaat Gar tyaar Jaalao.
to 75 fUT laaMba va 50 fUT $Md haoto. vaosT vagaOro SairracaI pvaa- na krta
gavaMDI¹sautaraMbaraobar rahU laagalao.
ifina@samaQyao rana far maajalaolao haoto¸ vastI ibalakula navhtI. %yaamauLo
sapa-Mcaa ]pd`va haota. hI ek jaaoKImaca haotI. p`qama tr sava-jaNa tMbaU zaokUna %yaatca
rahat Asat.
mau#ya Gar tyaar Jaalao¸ tovha Aaz ek idvasaat bahutok saamaana KTaáyaaMnaI
ifina@salaa naolao. Drbana to ifina@sa tora maOlaaMcao AMtr haoto. ifina@sa sToSanapasaUna
ADIca maOla dUr haoto.
f@t ekaca AazvaDyaalaa '[MiDyana Aaoipinayana' ma@yau-rI pòsamaQyao CapUna
Gyaavao laagalao.
maaJyaabaraobar ihMdusqaanaatUna jao jao naatovaa[-k vagaOro Aalaolao haoto¸
AaiNa vyaaparat gauMtlaolao haoto¸ %yaaMnaa maaJyaa matakDo AaoZUna ifina@samaQyao daKla
k$na GaoNyaacaa maI p`ya%na caalaivalaa. to tr sava- pOsao kmaaivaNyaacyaa hotUnao
dixaNa AaiÍkolaa Aalaolao haoto. %yaaMcaI samajaUt GaalaNao maha mauiYklaIcao kama haoto.
pNa kahIMcaI samajaUt pTlaI. %yaa savaa-MpOkI maganalaala gaaMQaIMcao naava yaa vaoLI
maaJyaa najarosamaaor ivaSaoYak$na yaot Aaho. karNa kI¸ [tr jao kbaUla Jaalao
haoto¸ to qaaoDabahut vaoL ifina@samaQyao rahUna d`vyaaja-naat pDlao. maganalaala
gaaMQaI svat:caa vyavahar AaTaopUna malaa yao}na imaLalao to tovhapasaUna kayama
raihlao Aahot. AaiNa svat:cao bauiwbala¸ %yaagaSa@tI AaiNa AnanyaBa@tI yaaMcyaa baLavar
pihlaI ra~ 287
maaJyaa AaMtirk p`yaaogaaMtIla maaJyaa maULpasaUnacyaa saaoba%yaaMmaQyao Aaja p`mauKsqaanaI AahotÂ

va svayMaiSaixat karagaIr yaa dRYTInao tr maaJyaa mato %yaaMnaI %yaaMcyaamaQyao AiWtIya sqaana
pàPt kolao Aaho.
ASaa táhonao 1904 saalaI ifina@sacaI sqaapnaa JaalaI AaiNa Anaok ivap<aIMtUna
jaavao laagalao Asalao¸ trI ifina@sa saMsqaa va '[MiDyana Aaoipinayana' daonhI AVap iTkUna
raihlaI Aahot. pNa yaa saMsqaolaa sau$vaatIlaa Aalaolyaa ADcaNaI va %yaaMt Jaalaolyaa
AaSaa¹inaraSaa hyaa puZIla p`krNaat pahU.
20. pihlaI ra~

ifina@samaQyao pihlaa AMk kaZNao baroca jaD gaolao. daona baabatIMt
AgaaodrpasaUna kaLjaI GaoNyaacao malaa vaoLIca saucalao mhNaUna baroÂ naahIpoxaa AMk ek
AazvaDa baMd raihlaa Asata ikMvaa ]iSara inaGaalaa Asata. yaa saMsqaomaQyao eMjaInavar
caalaNaarI yaM~o AaNaUna ]BaI krNyaacaI maaJaI vaR<aI navhtI. jaoqao SaotIsauwa jaatInao
krayacaI haotI toqao vat-maanap~hI hataMnaI caalaivata yaoNyaasaar#yaa yaM~aMnaIca caalaola tr
baro¸ Asaa ivacaar haota. pNa to jamaNyaasaarKo naahI¸ Asao %yaa vaoLI vaaTlyaava$na
ifina@samaQyao Aa^[-la¹eMjaIna naolaolao haoto. pNa ho tolayaM~ baMd pDlao tr tovaZyaa
vaoLopurtI dusaáyaa ksalyaa trI saaQanaacaI trtUd k$na zovalaolaI barI¸ Asao maI vaosTnaa
saucaivalao. %yaava$na %yaaMnaI hatanao caalavaayacao ek caË zoivalao haoto AaiNa %yaa caakanao
maud`NayaM~alaa gatI doNyaacaI vyavasqaa kolaI haotI. vat-maanap~acaa Aakar dOinak
p~aevaZa Asao. qaaorlao yaM~ baMd pDlao tr to lagaoca du$st krNyaacaI saaoya %yaa izkaNaI
navhtI. %yaamauLohI vat-maanap~ KaoLMbaUna rahNyaacaa saMBava haota. hI ADcaNa
TaLNyaasaazI vat-maanap~acaa Aakar badlaUna saamaanya saaPtaihkaevaZa kolaaÂ hotu Asaa
kI¸ ADcaNaIcyaa vaoLI CaoTyaa yaM~avarhI payaanao qaaoDI panao trI kaZta yaavaIt.
pihlyaa pihlyaanao '[MiDyana Aaoipinayana' pìsaw haoNyaacyaa Aadlyaa
ra~I savaa-Mnaa qaaoDobahUt jaagarNa ho vhayacaoca. panaaMcyaa GaDyaa krNyaacyaa
kamaalaa lahanamaaozo sagaLo laagatÂ AaiNa kama ra~I dha bara vaajata puro
hao[-. pNa pihlyaa ra~Icaa kQaIca ivasar pDNaar naahI,. CapNyaacaI caaOkT
baaMQaUna tyaar JaalaIÂ pNa eMjaIna caalaayalaa kbaUla naahIÑ eMjaIna jaaoDUna
sau$ k$na doNyaasaazI eka eMijainayarlaa baaolaaivalaa haota. %yaanaI va vaosTnaI
288 Aa%makqaa
KUp maohnat GaotlaI¸ pNa eMjaIna caalaU mhNaUna hao[-naa. sagaLo icaMtaga`st hao}na basalao.
AKorIlaa vaosT inaraSa hao}na DaoLo Ba$na Aalaolao Asao maaJyaapaSaI Aalao¸ AaiNa
mhNatat¸ "eMjaIna Aata Aaja sau$ haoNyaacao laxaNa idsat naahIÂ Aqaa-t yaa
AazvaDyaacaa AMk vaoLovar inaGat naahI."
"tsaoca Asaola tr Aaplaa [laaja naahI. prMtu AEau ZaLNyaacao karNaca
naahI. AjaUna kahI ya%na caalaNyaasaarKa Asalyaasa k$na pahU yaa. hao¸ pNa tao GaaoDa
tr Aaho naaÆ" Asao mhNaUna maI QaIr idlaa.
vaosT mhNaalao¸ "GaaoDa caalavaayalaa maaNasao paihjaotÂ tI AaplyaapaSaI kaozo
AahotÆ AapNa Aahao tovaZyaaMnaI tao GaaoDa caalaNaar naahI. tao caalavaayalaa AaLIpaLInao
caar caar maaNasao paihjaot. AapNa tr sava- qaklaoBaagalaolao Aahao."
sautarI kama sava- AaTaoplaolao navhto¸ %yaamauLo sautar AVap inaGaUna gaolao
navhto. to CapKanyaat Jaaopt Asat. %yaaMcaokDo baaoT k$na maI mhTlao¸ "pNa ho sagaLo
sautar Aahot to kSaalaaÆ BarIlaa AapNahI AajacaI sava- ra~ AKMD jaagarNa k$.
evaZo ek kt-vya iSallak raihlao Aaho Asao malaa vaaTto."
"sautaraMnaa ]zvaUna %yaaMcaI madt maagaayalaa AaplaI ihMmat haot naahIÂ AaiNa
Aamacyaa qaklaolyaa maaNasaaMnaa trI ksao saaMgaavaoÆ"
"to maaJyaakDo laagalao¸ maI mhTlao.
"tr maga kdaicat AjaUnahI Jaopola."
maI sautaraMnaa jaagao kolao AaiNa %yaaMcaI madt maaigatlaI. malaa %yaaMcyaa ivanavaNyaa
krNyaacaI ja$rca pDlaI naahI. to mhNaalao¸ ASaa vaoLI AamhI tumacyaa ]pyaaogaI pDlaao
naahI tr AamhI maaNasao ksalaIÆ tumhI KuSaala inajaa. AamhI GaaoDa caalavaU. Aamhalaa ho
kama jaD vaaTNyaasaarKo naahI."
CapKanyaacao laaok tr tyaarca haoto.
vaosTcaa hYa- gaganaat maavaonaa. %yaaMnaI kama krtaMnaa Bajana krNyaasa sau$vaat
kolaI. GaaoDa caalaivaNyaasaazI sautaraMcyaa baraobarInao maI laagalaao¸ AaiNa baakIcaohI
paLIpaLInao laagalao. kama inaGaU laagalao.
sakaLcaa saatcaa saumaar Jaalaa. maI pahatao tr kama puYkL vhayacao raihlao
haoto. vaosTnaa maI mhTlao¸ "Aata eMjaIinayarlaa ]zvalao trÆ idvasaa]jaoDI puna: p`ya%na
k$na eMjaIna caalaivalao tr Aaplao kama vaoLovar AaTpU Sakola."
paolaaknaI ]DI zaoklaI 289
vaosTnaI eMjaIinayarlaa jaagao kolao. tao lagaoca ]zlaa AaiNa eMjaInacyaa KaolaIt
iSarlaa. eMjaIna sau$ krtaca caalaU Jaalao. sabaMQa CapKanaa hYaa-naMdaMnaI dumadumaUna gaolaa.
"Asao kSaanao haot AsaolaÆ ra~I kaya kaya ,maohnat kolaI trI caalaonaaÂ AaiNa AataM
jaNaU kaya kahIca Jaalao naahI ASaa táhonao caalaU krtaca caalaU laagalaoÑ"
vaosTnaI kI eMjaIinayarnao ]<ar idlao¸ "yaacao ]<ar doNao kzINa Aaho. yaM~aMnaa
sauwa jaSaI kahI Aamacyaap`maaNao ivaEaaMtIcaI ja$r pDt AsaavaI. ASaa táhonao vaagatanaa
tI ik%yaokda AaZLtatÑ"
maI trI Asaoca maanalao kI¸ eMjaInacao na caalaNao hI Aamha savaa-McaI ksaaoTI
haotI¸ AaiNa AaNaIbaaNaIcyaa vaoLI %yaanao caalaU haoNao ho Sauw maohnatIcao SauBa fL haoto.
vat-maanap~ vaoLovar sToSanavar paocato Jaalao¸ AaiNa savaa-Mnaa hayasao Jaalao.
ASaa táhocyaa Aaga`hamauLo vat-maanap~acaI inayaimatpNaaivaYayaI kItI- JaalaI
AaiNa ifina@samaQyao svaavalaMbanaacao vaatavarNa inamaa-Na Jaalao. yaa saMsqaomaQyao AsaohI ek
yauga yao}na gaolao kI jaovha eMjaIna [radapUva-k baMd krNyaat yao}na %yaaeovajaI GaaoDyaavarca
dRZtapUva-k kama caalaivaNyaat Aalao. ifina@sacaa ha savaao-cca naOitk kala haota ASaI
maaJaI samajaUt Aaho.
21. paolaaknaI ]DI zaoklaI
ifina@sasaarKI saMsqaa sqaaiplyaanaMtr Ku_ maI itcyaamaQyao farca qaaoDa

vaoL rahU Saklaao¸ hyaa gaaoYTIcao malaa naohmaI du:K vaaTto. itcaI sqaapnaa krtovaoLI
maaJaI klpnaa ASaI haotI¸ kI maI itqaoca Gar k$na rahIna¸ ]pjaIivaka
toqaIla kamaatUnaca caalavaIna¸ hLUhLU vaiklaI saaoDIna¸ ifina@samaQyao rahUna jaI
kaya saovaa haoNyaasaarKI Asaola tovaZI krIna AaiNa ifina@sacaI yaaojanaa
yaSasvaI krNao¸ ho svat:cao [itkt-vya maanaIna. prMtu yaa ivacaaraMcaI maI yaaoijalaI
haotI tSaI AMmalabajaavaNaI JaalaIca naahI. hI gaaoYT maaJyaa Anaokvaar AnauBavaalaa
AalaI Aaho kI¸ AapNa yaaojatao ek AaiNa GaDUna yaoto kahI dusaroca. pNa
%yaabaraobarca maaJaa AsaahI AnauBava Aaho¸ kI jaoqao sa%yaacaIca saaQanaa va ]pasanaa
Aaho¸ toqao pirNaama Aaplyaa yaaojanaop`maaNao na ka yao[-naa¸ trIhI jaao Akilpt
pirNaama yaotao taohI AinaYT tr nasataoca¸ ]laT ik%yaok vaoLa AapNa [icClaolyaa
Aa.¹19
290 Aa%makqaa
pirNaamaahUna AiQak Eaoyaskr Asatao. ifina@sacao jao Akilpt $paMtr Jaalao to AinaYT
navhto¸ evaZo trI maI inaScayapUva-k saaMgaU Saktao. AiQak Eaoyaskr haoto kI naahI ho maI
Ka~IpUva-k saaMgaU Sakt naahI.
AapNa savaa-MnaI AMgamaohnatInao paoT Baravao¸ ASaa klpnaonao maud`Naalayaacyaa
Aasapasa p`%yaok rihvaaSyaasaazI tIna tIna ekr jaimanaIcao tukDo paDlao haoto. %yaat ek
tukDa maaJyaasaazIhI maaojaUna inaraLa kaZNyaat Aalaa. yaa sava- tukDyaaMvar AamhI
Aamha savaa-Mcyaa [cCoiva$wca pHyaacaI Garo baaMQalaI [cCa tr Saotkáyaalaa saajaoSaI
maatIgavatacaI ikMvaa ivaTaMcaI KaopTI baaMQaNyaacaI haotIÂ to GaDU Saklao naahI. %yaalaa
pOsaohI AiQak Kcaa-vao laagaNaar haoto¸ vaoLhI AiQak laagaNaar haota. sava-jaNa %vairt
Gardar qaaTUna kamaalaa laagaNyaasa AatUr Jaalao haoto.
saMpadk tr manasauKlaala naaJarca gaNalao jaat haoto. to *yaa yaaojanaomaQyao
saamaIla Jaalao navhto. %yaaMcao ibaáhaD DrbanamaQyao haoto. DrbanamaQyao '[MiDyana
Aaoipinayana'caI ek CaoTI SaaKahI haotI.
Ta[-p jauLivaNyaasaazI pgaarI naaokr tr haotocaÂ pNa ivacaar Asaa haota kI¸
vat-maanap~ caalaivaNyaacyaa kamaI AiQakat AiQak vaoL KaNaarI pNa ittkIca saaopI
ASaI jaI Ta[-p jauLivaNyaacaI iËyaa tI sava- saMsqaanavaasaIyaaMnaI iSakUna GyaavaI va
kravaIhI. yaasaazI jyaaMnaa maaihtI navhtI¸ to iSakUna tyaar Jaalao. maI yaa kamaat
SaovaTpya-Mt ek naMbarcaa Z raihlaao AaiNa maganalaala gaaMQaInaI savaa-Mcao puZo AaGaaDI maarlaI.
maI naohmaIca maanaIt Aalaao Aaho¸ kI %yaaMnaa svat:laaca svat:maQyao Asalaolyaa Sa@tIcaI
Kbar navhtI. pUvaI- kQaI CapKanyaacao kama kolaolao nasata to Ta[-p jauLivaNyaat trbaoja
Jaalao AaiNa vaogaacyaa baabatIthI %yaaMnaI KUp p`gatI kolaIÂ evaZoca navho¸ tr qaaoD@yaaca
vaoLat CapKanyaasaMbaMQaIcyaa sava- kamaaMmaQyao caaMgalyaa táhonao vaakbagaar Jaalao va malaa
AaScaya-cakIt k$na saaoDlao.
ho kama AVap raMgaolaa laagalao navhto¸ GarohI tyaar JaalaolaI navhtI¸
[t@yaatca yaa navaIna rcalaolyaa kuTuMbaalaa saaoDUna maI jaaohainasabaga-laa pL kaZlaa itkDcao
kama far kaLpya-Mt baajaUlaa saarNyaasaarKI maaJaI isqatI navhtI.
jaaohainasabaga-laa yao}na paolaakpaSaI yaa mah<vaacyaa forfarasaMbaMQaI baaolalaao.
AapNa idlaolyaa pustkacaa evaZa pirNaama Jaalaolaa pahUna %yaaMnaa Apar AanaMd Jaalaa.
paolaaknaI ]DI zaoklaI 291
"tr maga malaahI yaat kaoNa%yaa naa kaoNa%yaa rItInao Baaga naahI Gaota yaoNaarÆ"
%yaaMnaI ]%saahacyaa Barat ivacaarlao.
maI mhTlao¸ "tumhalaa ja$r Baaga Gaota yao[-la. [cCa Asaola tr tumhalaa
yaaojanaot saamaIlahI haota yao[-la."
"malaa saamaIla krNaar Asaala tr maaJaI tyaarIca Aaho¸" paolaaknaI ]<ar
idlao.
hI dRZta pahUna maI cakIt Jaalaao. paolaaknaI 'iËiTk' maQaUna AaplaI
maaokLIk krNyaaba_la maalakalaa eka maihnyaacaI naaoTIsa idlaI va maudt Bartaca to
ifina@salaa gaolao. Aaplyaa manaimaLa} svaBaavaanao %yaaMnaI savaa-McaI manao hrNa kolaI AaiNa to
kuTuMbaatlaosao hao}na rahU laagalao. saaQaopNaa %yaaMcyaa AMgaI haota¸ %yaamauLo ifina@sacyaa
rahaNaImaQyao %yaaMnaa kahI navaKo ikMvaa jaDsao tr vaaTlao naahIca¸ ]laT tI rahaNaI %yaaMnaa
svaaBaaivak va maaOjaocaI vaaTlaI.
pNa maIca %yaaMnaa toqao far kaLpya-Mt raKU Saklaao naahI. ima. ircanaI
ivalaayatolaa jaa}na kayaVacaa AByaasa pura krNyaacao zrivalao. malaa ekTyaalaa
Aaîfsacao kama JaopNyaasaarKo navhto. %yaasaazI maI paolaakanaa maaJyaa Aaîfsaat rahUna
vaiklaIcaa AByaasa krNyaaivaYayaI saucaivalao. maaJyaa manaatIla hotU Asaa¸ kI to vakIla
Jaalao trI SaovaTI AamhI daoGaohIjaNa ifina@samaQyaoca jaa}na rahU.
ho sagaLo baot inaYfL zrlao. pNa paolaakcyaa svaBaavaamaQyao Asaa ek
saIQaopNaa haota¸ kI jyaacyaavar %yaaMcaa ivaSvaasa basalaa¸ %yaacyaabaraobar ivatMDvaad na
Gaalata %yaacyaa ivacaaranausaar vaagaNyaacaa p`ya%na krayacaa. paolaaknaI malaa ilaihlao¸ "malaa
tr hIca rahaNaI AavaDto. yaoqao maI AanaMdat Aaho. yaa saMsqaocaIca Aaplyaalaa vaaZ
krta yao[-la. pNa tumhalaa jar Asao vaaTt Asaola¸ kI maI itkDo Aalyaanaoca Aaplao hotU
lavakr safla haotIla¸ tr maI yaayalaa tyaar Aaho." malaa ho p~ psaMt pDlao. paolaak
ifina@sa saaoDUna jaaohainasabaga-laa Aalao va maaJyaa Aaîfsaat vaiklaI ]maodvaar yaa naa%yaanao
daKla Jaalao.
yaaca saumaaralaa¸ kayaVacyaa prIxaocaI tyaarI krNyaat jyaalaa maI madt krIt
Asao ASaa eka skaîTSa iqaAa^saaîfsTlaahI maI paolaakcao AnaukrNa krNyaaivaYayaI
Aaga`h kolaa¸ va taohI yao}na imaLalaaÂ %yaacao naaMva maîknaTayar.
ASaa táhonao ifina@sacao Qyaoya lavakr gaaMzNyaacyaa SauBa [raVanao maI
tiW$w ASaa rahaNaImaQyaoca AiQakaiQak jaKDlaa jaatao kI kaya¸ Asao vaaTU
292 Aa%makqaa
laagalao. AaiNa [-SvarI saMkotca Anya táhocaa nasata¸ tr saaQyaa rahaNaIcyaa naavaaKalaI
psarlaolyaa maaohjaalaamaQyao maI svat:ca ADkNaar haotao.
AamacaI kaoNaacaIhI klpnaa navhtI ASaa táhonao maaJao va maaJyaa Qyaoyaacao rxaNa
kSaa táhonao Jaalao %yaa hkIktpya-Mt paocaayalaa AjaUna kahI p`krNao jaavaI laagatIla.
22. rama jyaacaa pazIraKa

Aata lavakrca svadoSaI prt jaaNyaacaI¸ inadana jaa}na itkDoca kayama
rahaNyaacaI AaSaa maI saaoDUna idlaI haotI. p%naISaI tr maI ek vaYaa-caI baaolaI k$na
dixaNa AaiÍkolaa Aalaao haotao. vaYa- hao}na gaolao va maaJao prt jaaNyaacao laaMbalao¸ mhNaUna
maulaaMnaa baaolaavaUna GaoNyaacaa inaScaya kolaa,.
maulao AalaIÂ %yaaMmaQyao maaJaa itsara maulagaa ramadasahI haota. %yaacaI vaaTomaQyao
baaoTIcyaa kPtanaabaraobar KUp daostI jamalaI AaiNa %yaacyaabaraobar KoLtanaa %yaacaa hat
maaoDlaa. kPtanaanao %yaacaI KUp SauEauYaa kolaI haotI. Da^@Tranao haD saaMQalao haoto¸ va tao
jaovha jaaohainasabaga-laa yao}na paocalaa %yaa vaoLI %yaacaa hat laaMkDacyaa p+yaaMmaQyao baaMQaUna
va gaLyaat $maalaacaI JaaoLI ADkvaUna tIt laTkavaUna zoivalaolaa haota. baaoTIcyaa
Da^@Tracaa sallaa haota kI¸ jaKmaovar kaoNaa trI Da^@TrakDUna ]paya krvaavao.
pNa maaJaa tao kaL tr ekjaat maatIcao ]pcaar krNyaacaa haota. maaJyaa
jyaa AiSalaaMcaa maaJyaa AaDmauzyaa vaOVkIvar ivaSvaasa haota¸ %yaaMcaokDUnahI maI maatIcao va
paNyaacao ]pcaar krvaIt Asao. maga ramadasaacyaa baabatIt trI dusaro kaya krNaarÆ
ramadasaacao vaya Aaz vaYaa-cao haoto. "maIca tuJyaa jaKmaocaI QaU¹pUsa kolaI tr tU iBaNaar
tr naahIsa naaÆ" Asao maI %yaalaa ivacaarlao. ramadasaanao malaa ]pcaar krNyaasa hsat
prvaanagaI idlaI. yaa vayaat %yaalaa saarasaarivavaok Aalaolaa navhta. Asao jarI Asalao
trI¸ Da^@Tr AaiNa naakaDaoLyaaMcaa vaOV yaaMcaomaQaIla Baod trI %yaalaa caaMgalyaa táhonao
samajat haota. Asao AsaUnahI %yaacaa maaJyaavar va maaJyaa p`yaaogaaMvar ivaSvaasa haota¸ %yaamauLo
%yaalaa BaItI vaaTlaI naahI.
kapt kapt maI %yaacaI p+I saaoDlaI¸ jaKma saaf kolaI AaiNa
svacC maatIcaI GaDI zovaUna p+I pihlyaap`maaNao baaMQaUna idlaI. ASaa táhonao maI
raoja svat: jaKma QauvaIna maatI laavaIt Asao. maihnaaBarat jaKma pUNa- barI JaalaI.
rama jyaacaa pazIraKa 293
ekhI idvasa ksalaI ADcaNa AalaI naahI AaiNa idvasaoMidvasa jaKma Bart gaolaI.
Da^@TraMcyaa malamap+Inaosauwa evaZa vaoL trI laagaNaarca¸ Asao baaoTIvarcyaa Da^@Tranao
kLivalao haoto.
yaa AnauBavaanao ASaa táhocyaa GargautI ]pcaaraMivaYayaIcaa maaJaa ivaSvaasa AaiNa
%yaaMcaa ]pyaaoga krNyaaba_lacao QaOya- hI AiQakca vaaZlaI. yaanaMtr maI p`yaaogaaMcao xao~ KUp
vaaZivalao. jaKmaa¸ tao¸ AjaINa-¸ kavaIL [%yaaid raogaaMsaazI maatIcao¸ paNyaacao AaiNa
]pasaacao p`yaaoga lahanamaaozyaa s~I¹pu$YaaMvar kolao¸ AaiNa to bahutok yaSasvaI Jaalao. Asao
AsatahI jaI ihMmat malaa dixaNa AaiÍkomaQyao vaaTt haotI¸ tI yaoqao raihlaolaI naahIÂ
AaiNa AnauBavaanao Asao paihlao Aaho kI yaa p`yaaogaaMmaQyao QaaokahI Asatao.
yaa p`yaaogaaMcao vaNa-na krNyaamaQyao maaJaa hotU %yaa p`yaaogaaMcaa yaSasvaIpNaa isaw
krNyaacaa naahI. ekhI p`yaaoga sava-svaI yaSasvaI Jaalaa AsaohI mhNata yaoNyaasaarKo naahIÂ
Da^@Tr Aaplyaa ]pcaaraMsaMbaMQaIhI tSaI Ka~I do} Sakt naahIt. pNa evaZoca
saaMgaNyaacaa hotU Aaho kI¸ jyaalaa navaIna va Apiricat p`yaaoga kravayaacao AsatIla %yaanao
svat:pasaUna sau$vaat kolaI paihjao. tsao Jaalyaasa sa%ya lavakrca p`kT haoto¸ va ASaa
táhocao p`yaaoga krNaaralaa [-Svar saaMBaaLUna naotao.
maatIcyaa p`yaaogaaMmaQyao jasao Qaaoko haoto¸ tsaoca yauraoipyanaaMcyaa inakT
sahvaasaamaQyoahI haotao. Baod f@t p`karacaa haota. pNa yaa Qaao@yaaMcaa ivacaar maaJyaa
svat:cyaa manaalaa kQaI iSavalaolaahI navhta.
paolaaknaa maaJyaa GarI rahNyaasa inamaM~Na idlao va AamhI sa##yaa Baavaap`maaNao
rahU laagalaao. paolaaknaI jyaa s~ISaI lagna kolao itcyaaSaI %yaaMcaI maO~I AaQaI Anaok
vaYaa-pasaUnacaI haotI.]BayataMmaQyao¸ AnaukUla kala yaotaca¸ lagna krNyaacao z$nahI gaolao
haoto. prMtu paolaak qaaoDyaabahUt d`vyasaMga`hacaI vaaT pahat raihlaolao haoto Asao malaa
smarto. %yaaMnaI risknacaa maaJyaapoxaa puYkLca ivastRt AByaasa kolaa haotaÂ pNa paScaa%ya
vaatavarNaat %yaaMnaa risknacao ivacaar pUNa-pNao kRtIt AaNaNyaacao saucaNyaasaarKo navhto.
maI Asaa yaui@tvaad kolaa kI¸ "ijacyaaSaI )dyaacaI gaaz baaMQalaI gaolaI itcaa ivayaaoga
kovaL d`vya naahI mhNaUna sahna kravaa ho yaaogya naahI. tumacyaa ihSaobaap`maaNao kaoNaahI
garIbaalaa lagna krta yaoNaar naahI. %yaatUnahI Aata tr tumhI maaJyaabaraobar rahtaÂ
Aqaa-t p`pMcaKcaa-caa p`Snaca naahI. tumhI lavakr lagna kravao ASaI maaJaI trI [cCa
Aaho."
294 Aa%makqaa
malaa paolaakbaraobar kQaI daonada vaad kravaa laagalaolaaca naahI. %yaaMnaI maaJao
mhNaNao lagaoca ]calaUna Qarlao. BaavaI imasaosa paolaak tr ivalaayatomaQyao hao%yaa. %yaaMcyaaSaI
p~Waro ivacaar kolaa. %yaaMnaa AanaMdca Jaalaa¸ AaiNa qaaoDyaaca maihnyaaMt ivavaah
krNyaasaazI %yaa jaaohainasabaga-laa yao}na paocalyaa.
ivavaahamaQyao Kca- mauLIca kolaa naahI. lagnaacaa mhNaUna inaraLa paoYaaKhI
navhta. %yaaMnaa Qama-ivaQaIcaI AavaSyakta vaaTt navhtI. imasaosa paolaak janmaanao iK`stI
hao%yaa va paolaak yahudIÂ daoGaaMcyaamaQyao saamaanya Qama- mhNajao naIitQama- haca haota.
pNa yaa lagnaasaMbaMQaIcaa ek majaodar p`saMgahI saaMgaUna Taktao. T/ansavaalamaQyao
gaaoáyaa laaokaMcyaa lagnaacaI naaoMd krNaara Amaladar kaLyaa maaNasaaMcyaa lagnaacaI naaoMd
krNaar naahI. yaa lagnaat navaáyaamaulaacaa TaokNaa maI haotao. eKada gaaora ima~hI kaZta
Aalaa Asata. pNa paolaaknaa to KpNyaasaarKo navhto. mhNaUna AamhI itGao jaNa
AmaladarapuZo hjar Jaalaao. maI jaoqao TaokNaa Asaona toqao vaQaUvaro daoGaohI gaaorI AsatIla¸
yaaba_la Amaladaralaa Ka~I kSaI vaaTavaIÆ %yaanao tpasa krIpya-Mt naaoMd thkUba
zovaNyaacaa ivacaar kolaa. dusaáyaa idvaSaI naataLmaQaIla ek saNa haota. GaaoDyaavar
basalaolyaa vaQaUvaraMcaa ivavaahmauhUt- ASaa táhonao laaMbaNaIvar pDavaa ho savaa-Mnaa Asa*ya
vaaTlao. baDa maîjasT/oT maaJyaa AaoLKIcaa haota. tao yaa Ka%yaacyaa mau#ya haota. maI yaa
jaaoDPyaalaa Gao}na %yaacaopuZo hjar Jaalaao. tao hsalaa AaiNa %yaanao malaa icazI ilahUna
idlaI. ASaa táhonao ivavaah rijasTr Jaalaa.
AjaUnapya-Mt qaaoDobahUt trI piricat Asaoca gaaoro pu$Ya maaJyaa GarI raihlao
haoto. Aata Apiricat ASaI ek [Mga`ja baa[- kuTuMbaat daKla JaalaI. malaa svat:laa
trI kQaI kaLI BaaMDNatMTa Jaalyaacao smart naahI. prMtu jaoqao Anaok jaatIMcyaa AaiNa
inarinaraLyaa svaBaavaaMcyaa ihMdI laaokaMcao yaoNao jaaNao Asao. jaoqao maaJyaa p%naIlaahI AVap
ASaa táhocao AnauBava ivaSaoYasao imaLalaolao navhto¸ toqao yaa daoGaaMnaahI @vaicat ]Wogaacao p`saMga
AalaohI AsatIla. pNa ekaca jaatIcyaa kuTuMbaalaa tSaa táhocao jaovaZo p`saMga yaotat
%yaapoxaa yaa iBannajaatIya kuTuMbaalaa AiQak trI Aalao naahIt evaZo Kasa. [tkoca navho¸
tr jao p`saMga Aalyaacao malaa smarto tohI xaullak haoto. sajaatIya¹ivajaatIya ho manaacao
trMga. AapNa sava- imaLUna ekca kuTuMba Aahao.
GaratIla forfar va baalaiSaxaNa 295
vaosTcaa ivavaahhI yaaca p`krNaat saajara k$na Gaotao. maaJyaa AayauYyaaMtIla

yaa kaLI ba`mhcayaa-saMbaMQaIcao maaJao ivacaar pirp@va Jaalao navhto¸ %yaamauLo Aivavaaiht
ima~aMcaI lagnao laavaUna doNyaacaa maaJaa QaMdaca haota. vaosT Aa[-baapaMcyaa BaoTIsaazI jaaNyaasa
inaGaalao¸ tovha %yaaMnaa maI Sa@ya tr lagna k$naca prt yaoNyaacaa sallaa idlaa. ifina@sa
Aamacao savaa-Mnao Gar Jaalao haoto¸ AaiNa AamhI sava- SaotkrI hao}na basalaao haotao. %yaamauLo
ivavaah ikMvaa vaMSavaRiw yaaMt BaItI vaaTNyaajaaogao kahI raihlao navhto.
vaosT laosTr prgaNyaaMtIla eka sauMdr yauvatISaI lagna k$na itlaa Gao}na
Aalao. %yaa baa[-cao kuTuMba¸ laosTrmaQyao bauTaMcaa maaoza QaMda caalatao¸ %yaamaQyao kama krNaaro
haoto. imasaosa vaosTnaIsauwa bauTaMcyaa karKanyaat kahI kaL Gaalaivalaa haota. %yaaMnaa maI
'sauMdr' mhTlao Aaho. karNa %yaaMcyaa AMgacyaa gauNaaMcaa maI pujaarI AahoÂ AaiNa Kro saaOMdya-
tr gauNaaMtca Aaho. vaosT Aaplyaa saasaUlaahI Gao}na Aalao haoto. tI BalaI baa[- AjaUnahI
ijavaMt Aaho. itcaI ]VaogaSaIlata AaiNa itcaa sada hsatmauK caohra pahUna AamacaI
Aamhalaaca laaja vaaTt Asao.
gaaoáyaa ima~aMcaI lagnao krivalaI¸ %yaacap`maaNao ihMdI ima~aMnaa Aapaplyaa kuTuMbaaMnaa
baaolaavaUna GaoNyaasa ]<aojana idlao. %yaamauLo ifina@sa ek CaoTosao KoDo banaUna gaolao. toqao
paMcasaat ihMdI kuTuMbao rahU laagalaI¸ va %yaaMcaI vaaZhI hao} laagalaI.
23. GaratIla fo r far va baalaiSaxaNa

DrbanamaQyao ibaáhaD kolao haoto¸ %yaathI forfar kolaoca haoto. Kca- maaoza
caalao¸ trIhI vaLNa saaQaopNaakDo haoto. pNa jaaohainasabaga-maQyao 'savaao-dyaa'tIla ivacaaraMmauLo
ivaSaoYaca forfar Jaalao.
baîrsTrcyaa Garat ijatka saaQaopNaa AaNata yaoNyaasaarKa haota¸ tovaZa tr
AaNalaacaÂ trI pNa kahI saamaana kaZUna TakNyaasaarKo navhto. Kra saaQaopNaa vaaZlaa
tao AMt:krNaacaa. p`%yaok kama svat:cyaa hatanao krNyaacaI haOsa vaaZlaI¸ AaiNa %yaat
maulaaMnaahI tyaar k$ laagalaao.
baajaarcaI raoTI GaoNyaaeovajaI Garcyaa GarIca @yaUnaIcyaa saUcanaonausaar
maaohnaaiSavaayacaI raoTI hatanao k$ laagalaao. itlaa igarNaIcao pIz ]pyaaogaacao
navhto. igarNaIt dLUna AaNalaolyaa ipzaeovajaI hatanao dLlaolao pIz vaaprNyaat
saaQaopNaa¸ Aaraogya va pOSaacaI AiQak kaTksar hI saaQatat¸ AsaohI malaa vaaTto.
296 Aa%makqaa
mhNaUna hatanao caalaivaNyaacao ek jaato saat paOMD do}na KrodI kolao. %yaacao poD jaD haoto
to daoGaaMnaa sauKanao caalaivata yao[- ¸ ekTyaalaa jaD pDo. ho jaato ifrivaNyaasa mau#yat:
paolaak¸ maI va maulao laagat AsaU. kstUrbaa[- %yaa vaoLI svayaMpakat gauMtlaolaI Asao¸ pNa
tIhI kQaI kQaI yao[- . imasaosa paolaak Aalyaa¸ tovha %yaahI yaat saamaIla Jaalyaa. ha
vyaayaama maulaaMnaa caaMgalaa fayadoSaIr Jaalaa. %yaaMcyaakDUna ho ikMvaa dusaro ksalaohI kama maI
kQaI balaa%karanao krvaUna Gaotlaolao naahI¸ pNa to AapNa hao}naca KoL mhNaUna jaato
ifrvaayalaa yaot. dmalao mhNajao saaoDUna jaaNyaacaI %yaaMnaa maaokLIk haotI. prMtu karNa
kahIhI Asaao¸ pNa hI maulao kaya ikMvaa [trhI kaya¸ jyaaMcaI maaihtI Aaplyaalaa puZo
haoNaar Aaho¸ tIhI sava- malaa naohmaIca KUp kama k$na dot Asat. maaJyaa naiSabaanao
itZyaa maulaaMSaIhI p`saMga yaot Asao¸ naahI Asao naahIÂ pNa bahutokjaNa idlaolao kama haOsaonao
krIt. 'dmalaao' mhNaNaaro %yaa vaoLcyaa maulaaMmaQyao trI farsao kaoNaI Aazvat naahIt.
Garacyaa saafsafa[-saazI ek naaokr haota. tao kuTuMbaatIlaca ek hao}na
rahat Asao¸ AaiNa %yaacyaa kamaat maulaohI BarpUr Baaga Gaot. payaKanyaaMtIla maL kaZUna
nyaayalaa myauinaisapailaTIcaa naaokr yaot Asao. pNa payaKanyaacaI KaolaI saaf krNao¸
baOzk saaf krNao¸ baOzk QauNao vagaOro kamao naaokrakDo doNyaat yaot nasat. %yaanao kravaI
ASaI Apoxaaca zovalaolaI navhtI. tI AamhI jaatInao krIt AsaU¸ va %yaaMthI maulaaMnaa
iSaxaNa imaLo. %yaacaa pirNaama Asaa Jaalaa¸ kI maaJyaa ekahI maulaalaa payaKanao saaf
krNyaacaI KMt vaaTt naahI. AaiNa Aaraogyaacao saamaanya inayamahI to sahjaasahjaI iSaklao
Aahot. jaaohainasabaga-maQyao AajaarI tr kaoNaI @vaicatca pDt Asao. kaoNaI pDlaa tr
SauEauYaolaa maulao Asat AaiNa to kama tI AanaMdanao krIt.
%yaaMcyaa Axar&anaakDo maI dula-xa kolao Asao maI mhNat naahI¸ prMtu to
baajaUlaa saa$na zovaNyaacaahI malaa saMkaoca vaaTlaa naahI. yaa nyaUnaaba_la maaJyaa
maulaaMnaa maaJyaaiva$w tËar krayalaa karNa raihlaolao Aaho. %yaaMnaI ik%yaokda
svat:caa AsaMtaoYa laaokaMpuZo vya@thI kolaa Aaho. yaa baabatIt malaa vaaTto¸
kI maI svat:caa qaaoDasaa daoYa kbaUla kolaa paihjao. %yaaMnaa Axar&ana doNyaacaI
[cCa malaa far far hao[-¸ p`ya%nahI krIt AsaoÂ pNa %yaa kamaI naohmaIca kahI
naa kahI ivaGna yao}na pDt Asao. GarI %yaaMnaa iSakivaNyaacaI dusarI kahI saaoya kolaolaI
navhtI. mhNaUna %yaaMnaa maaJyaabaraobar caalat Aaîfsaat Gao}na jaat Asao. Aaîfsa
GaratIla forfar va baalaiSaxaNa 297
ADIca maOla dUr haoto. mhNajao sakaL¹saMQyaakaL imaLUna kmaIt kmaI paca maOlaaMcaI rpoT
%yaaMnaa va malaa imaLt Asao. rs%yaanao caalatanaa kahI trI iSakivaNyaacaa p`ya%na krIt
Asao. pNa tohI maaJyaabaraobar yaoNaaro dusaro kaoNaI nasatIla tr. Aaîfsaat %yaaMnaa
karkUna va ASaIla yaaMcaa sahvaasa GaDo¸ kahI vaacaayalaa idlaolao Asalao tr to vaacaIt¸
ihMDt ifrt¸ baajaaratUna ikrkaoL ijannasa AaNaayacao Asalyaasa to AaNaIt. savaa-t
vaDIla jaao hirlaala %yaaKorIja [tr sava- maulagao ASaa táhonao vaaZlao. hirlaala
ihMdusqaanaatca raihlaa haota. malaa jar %yaaMnaa Axar&ana doNyaasaazI inayaimatpNao ek
tasa trI kaZta Aalaa Asata¸ tr %yaaMnaa AadSa- iSaxaNa imaLalao Asao maI manaaSaI
samaaQaana maanalao Asato. %yaa baabatIt maI dRZ raihlaao naahI¸ yaaba_lacao du:K %yaaMcyaa va
maaJyaa daoGaaMcyaahI manaat rahUna gaolao Aaho. vaDIla maulaanao svat:caa Aat-svar maaJyaapaSaI
va jaahIr rItInaohI Anaok vaoLa kaZlaa Aaho. [traMnaI )dyaacaI ]darta daKvaUna ha
daoYa Apirhaya- maanaUna tao paoTat Gaatlaa Aaho. yaa nyaUnaaba_la malaa pScaatap haot
naahI¸ ikMvaa haot Asaola tr evaZaca kI maI AadSa- ipta Jaalaao naahI. pNa %yaaMcyaa
Axar&anaacaa daoYahI maI¸ kdaicat A&anaanao Asaola¸ pNa svat:cyaa bauwIlaa pàmaaiNakpNao
jao laaoksaovaocao kt-vya vaaTt haoto %yaacaosaazIca¸ kolaolaa Aaho ASaI maaJaI samajaUt Aaho.
%yaaMcao SaIla GaDivaNyaacyaa kamaI jao kahI krNao yaaogya haoto to krNyaacao kamaI maI kucara[-
kolaolaI naahI evaZo maa~ maI saaMgaU SaktaoÂ va p`%yaok Aa[-baapacao ho AvaSyamaova kt-vya
Aaho Asao malaa vaaTto. maaJaI ASaI dRZ samajaUt Aaho kI¸ maI maohnat kolaI AsatahI
maaJyaa maulaaMmaQyao jao kahI caairHyadaoYa idsaUna Aalao Aahot to Aamha navarabaayakaocyaa
daoYaaMcao pìtibaMba Aaho.
maulaaMmaQyao Aa[-baapacyaa $pacaa vaarsaa jyaap`maaNao ]trtao¸ %yaacap`maaNao %yaaMcyaa
gauNadaoYaaMcaa vaarsaahI ]trNaarca. %yaaMcyaamaQyao saBaaovaarcyaa vaatavarNaamauLo kahI kmaI
AiQak Jaalao trI¸ maUL BaaMDvala baapjaaVaMkDUna jao imaLalao Asaola toca Kro. ASaa
táhocyaa AanauvaaMiSak daoYaaMpasaUna kahI maulao AaplaI sauTka k$na Gaotat AsaohI malaa
AaZLlao Aaho. ha Aa%myaacaa maUlasvaBaava haoyaÂ tI %yaacaIca qaaorvaI haoya.
paolaak va maaJyaamaQyao yaa maulaaMcyaa [Mga`jaI iSaxaNaasaMbaMQaI kDa@yaacaa
vaadivavaad hao[-. maI p`qamapasaUnaca maanaIt Aalaao Aaho kI¸ jao ihMdI Aa[-baap
Aaplyaa maulaaMnaa baalapNaapasaUnaca [Mga`jaI baaolaNaarI banaivatat to %yaa maulaaMcaa
298 Aa%makqaa
va doSaacaa dàoh krtat. malaa AsaohI vaaTto¸ %yaamauLo maulao Aaplyaa doSaacyaa Qaaima-k va
saamaaijak vaarSaapasaUna vaMicat rahatat AaiNa tovaZyaa AMSaanao doSaacaI ikMvaa jagaacaI
saovaa krNyaasa kmaI laayak banatat. maaJao mat ASaa táhocao AsalyaamauLo maI maulaaMbaraobar
naohmaI mau_ama gaujaraqaI BaaYaotca baaolat Asao. paolaaknaa to AavaDt nasao. %yaaMcao mhNaNao
Asao¸ kI maI maulaaMcyaa BaavaI ]%kYaa-laa AaDkazI AaNatao. [Mga`jaIsaarKI ivastRt p`saar
pavalaolaI BaaYaa jar maulaaMnaa baalapNaapasaUna Avagat JaalaI¸ tr jagaamaQyao caalaU Asalaolyaa
jaIvanaacyaa Saya-tImaQyao %yaaMnaI ek maaoza TPpa sahjaI gaazlyaap`maaNao hao[-la Asao Aaplao
mat to malaa Aaga`hpUva-k va pòmapUva-k pTvaUna doNyaacaa p`ya%na krIt. malaa to pTonaa.
maaJao ]<ar %yaaMnaa AKorIsa manaapasaUna pTlao¸ kI maaJaa h+ pahUna to ]gaI basalao to Aata
malaa smart naahI. yaa saMvaadalaa Aata vaIsa vaYao- JaalaI. trIhI ho maaJao ivacaar¸ jao %yaa
vaoLI haoto toca AnauBavaanao AiQak dRZ Jaalao Aahot. maaJao maulagao Axar&anaamaQyao kccao
raihlao Asalao trI svaBaaYaocao saamaanya &ana %yaaMnaa sahjaI imaLalao. %yaapasaUna %yaaMcaa va
doSaacaa fayadaca Jaalaolaa Aaho. naahI tr Aaja to ihMdusqaanaat prkosao hao}na raihlao
Asato. iWBaaYaI va jaoqao mau#at: [Mga`jaI BaaYaaca baaolalaI jaato¸ ASaa doSaat raihlyaanao
%yaaMnaa [Mga`jaI baaolata yao} laagalao va saaQaarNa ilaihtahI yao} laagalao.
24. JaU l aU baM D

Gar qaaTUna basalyaanaMtr isqarpNao eka izkaNaI rahaNyaacao maaJyaa kQaI
naiSabaIca Aalao naahI. jaaohainasabaga-maQyao maI ina%yaËmaat $LlyaasaarKa haotao na
haotao [t@yaat ek Akilpt GaTnaa GaDUna AalaI. naataLmaQyao 'JaUlaU baMD' JaalyaacaI
baatmaI eoklaIÑ maaJao JaUlaU laaokaMSaI vaOr navhto. %yaaMnaI ekahI ihMdI maaNasaacao
kahI vaakDo kolaolao navhto. 'baMD' saM&ocyaa yau@ttoba_lahI malaa SaMka haotI. pNa
[Mga`jaI saamaàjya ho jagaacao iht krNaaro saamaàjya Aaho¸ Asao malaa %yaa vaoLI
vaaTt Asao. maaJaI rajainaYza )dyaapasaUnacaI haotI. %yaa saamaàjyaacyaa naaSaacaI
[cCa maI krIt navhtao. %yaamauLo sarkar AaplaI Sa@tI yaa izkaNaI nyaayaanao
vaaprIt Aaho kI Anyaayaanao¸ ha ivacaar maaJyaa kt-vyapalanaacyaa AaD
yaoNyaasaarKa navhta. naataLvar saMkT Aalao¸ tr rxaNa krNyaasaazI %yaacaopaSaI¸
JaUlaU baMD 299
svayaMsaovakaMcao laYkr haoto¸ AaiNa saMkTkalaI %yaaMcyaamaQyao puroSaI BartIhI haoNyaasaarKI

haotI. svayaMsaovakaMcao laYkr ho baMD maaoDNyaasaazI baahor pDlao AsalyaacaohI maI vaacalao.
maI svat:laa naataLvaasaI samajat Asao¸ AaiNa naataLSaI maaJaa saMbaMQa tr
haotaca. mhNaUna maI gavhna-rlaa p~ ilaihlao¸ kI ja$r Asaola tr jaKmaI laaokaMcaI SauEaUYaa
krNyaasaazI ihMdI laaokaMcaI ek tukDI Gao}na saovaa krNyaasaazI jaaNyaasa maI tyaar
Aaho. gavhna-rcaa lagaoca haokaraqaI- jabaaba Aalaa. AnaukUla jabaabaacaI ikMvaa tao [t@yaa
%varonao yaoNyaacaI AaSaa malaa vaaTlaI navhtI. trIhI ho p~ ilaihNyaapUvaI- maI maaJaI
vyavasqaa yaaojaUna zoivalaI haotI. Asao zrivalao haoto kI¸ gavhna-rakDUna maagaNaIcaa svaIkar
Jaalaa¸ tr jaaohainasabaga-cao ibaáhaD maaoDUna Takavao¸ ima. paolaaknaI inaraLo lahanasao Gar
Gao}na rahavao¸ AaiNa kstUrbaa[-nao ifina@salaa jaa}na rahavao. yaa yaaojanaolaa ksturbaa[-caI
pUNa- saMmatI imaLalaI. maaJyaa ASaa táhocyaa kR%yaaMmaQyao itcyaakDUna kQaIhI AaDkazI
Aalyaacao malaa smart naahI. gavhna-rcaa jabaaba yaotaca maI Garacyaa maalakalaa Gar
saaoDNyaaba_la ek maihnyaacaI naaoTIsa idlaI. saamaanasaumaana kahI ifina@salaa gaolao¸ kahI
paolaakpaSaI raihlao.
Drbanalaa paocataca maI svayaMsaovakaMsaazI maagaNaI kolaI. maaozyaa tukDIcaI
ja$r navhtI. AamhI caaovaIsajaNa tyaar Jaalaao. %yaaMt maaJyaaKorIja caar gaujaraqaI haoto¸
baakIcao madàsa [laa#yaaMtIla igarimaTyau@t majaUr haoto va ek pzaNa haota.
maanahanaI hao} nayao AaiNa kamaalaahI saaoyaIcao pDavao ASaasaazI¸ va tSaI
pwthI haotI mhNaUna¸ AaOYaQaKa%yaacyaa vairYz AiQakaáyaanao malaa saaja-MT maojar'caa
ta%purta hu_a idlaa¸ AaiNa maaJyaa psaMtIcyaa AaNaKI itGaaMnaa 'saaja-MT'caa va AaNaKI
ekalaa 'ka^pao-rla'caa¸ Asao hu_o idlao. paoYaaKhI sarkarkDUna imaLalao. yaa tukDInao
sahaa AazvaDopya-Mt satt kama kolao Asao mhNata yao[-la.
'baMDa'cyaa jaagaI p`%yaxa jaa}na pahatao tr baMD mhNaNyaasaarKo kahIca
navhto. iva$w pxa kaozo idsatca navhta. baMD mhNaavayaasa karNa evaZoca¸
kI JaUlaU laaokaMvar navaIna kr laadNyaat Aalaa haota. tao na doNyaaba_la
eka JaUlaU sardaranao Aaplyaa laaokaMnaa sallaa idlaa¸ AaiNa kr vasaula krNyaasaazI
gaolaolyaa eka saaja-MTlaa %yaanao kapUna kaZlaa. to ksaohI Asaao¸ maaJao )dya
JaUlaU laaokaMcyaa baajaUlaa haoto AaiNa zaNyaavar paocalyaanaMtr jaovha mau#yat: JaUlaU jaKmaI
300 Aa%makqaa
laaokaMcaI SauEauYaa krNyaacaoca kama Aamacyaa vaaTyaalaa Aalao¸ tovha malaa far samaaQaana
vaaTlao. Am,aladar Da^@Tranao AamhI Aalaao yaaba_la AanaMd p`diSa-t kolaa. tao mhNaalaa¸
"gaaoro laaok kaoNaI yaa jaKmaI laaokaMcaI SauEauYaa kravayaalaa tyaar haot naahIt. maI ekTa
iktI laaokaMkDo pahaNaarÆ %yaaMcyaa jaKmaa saDUna jaat Aahot. Aata tumhI Aalaat hI
yaa inadao-Ya laaokaMvar [-SvaracaIca kRpa JaalaI Asao maI trI samajatao." Asao mhNaUna %yaanao
p+yaa¸ jaMtunaaSak paNaI vagaOro maaJyaapaSaI idlao AaiNa malaa %yaa raogyaaMpaSaI Gao}na gaolaa.
jaKmaI laaokaMnaahI Aamhalaa pahUna AanaMd Jaalaa. gaaoro iSapa[- jaaLItUna DaokavaUna AamhI
jaKmaa saaf k$ nayao ASaasaazI p`ya%na krIt. AamhI %yaaMcao eoklao naahI mhNajao
icaDtÂ AaiNa JaUlaU laaokaMivaYayaI jao ApSabd baaolat¸ to eokUna tr kana ikTt.
hLUhLU yaa iSapayaaMSaIhI maaJaI AaoLK JaalaI AaiNa to Aa,halaa hrkt
krInaasao Jaalao. 1896 saalaI malaa ksaUna ivaraoQa kolaolao kna-la spa@sava kna-la vaayalaI
yaa laYkramaQyao haoto. to maaJao ho kaya- pahUna AaScaya-cakIt Jaalao. %yaaMnaI malaa mau_ama
baaolaavaUna maaJao AaBaar maanalao. to malaa janarla ma^koMJaIkDo Gao}na gaolao AaiNa %yaaMcaI
AaoLK k$na idlaI.
yaaMtIla kaoNaI QaMdovaa[-k iSapa[- haoto Asao vaacakanao samajaU nayao. kna-la
vaayalaI QaMVanao p`#yaat vakIla haotoÂ kna-la spa@sa- k<alaKanyaacao maalak mhNaUna pìsaw
haotoÂ janarla ma^koMJaI ho naataLmaQaIla ek naavaajalaolao SaotkrI haoto. ho sava- svayaMasaovak
haoto. svayaMsaovak yaa naa%yaanao %yaaMnaI laYkrI iSaxaNa Gaotlao haoto va AnauBava imaLivalaa
haota.
jyaa jaKmaI laaokaMcyaa SauEauYaocao kama AamacyaakDo saaopivaNyaat Aalao haoto
tohI laZa[-t GaayaaL Jaalao haoto Asao kaoNaI samajaU nayao. %yaaMcyaapOkI kahIjaNaaMnaa
vaihmaava$na kOd kolaolao haotoÂ %yaaMnaa saonaaptIMnaI fT@yaaMcaI iSaxaa fmaa-ivalaI. caabakacao
ho vaL AaOYaQapaNaI na JaalyaamauLo saujaUna Aalao haoto. [tr kahIjaNa haoto to JaUlaU laaokaMcao
ima~ samajalao jaat ASaaMpOkI haoto. yaa ima~aMnaI ima~ta dSa-ivaNaarI icanho QaarNa kolaI
AsatahI caukInao iSapayaaMnaI %yaaMnaa GaayaaL kolao haoto.
yaaKorIja Ku_ malaa gaaoáyaa iSapayaaMsaazI AaOYaQao AaNavaUna jyaacaI %yaalaa
doNyaacao kama doNyaat Aalao haoto. Da^. baUqacyaa CaoTyaa [isptLamaQyao maI yaa kamaacao
vaYa-Bar iSaxaNa Gaotlao AsalyaamauLo malaa ho kama saaopo haoto. yaa kamaacyaa inaima<aanao maaJaI
puYkL gaaoáyaa laaokaMSaI caaMgalaI AaoLK JaalaI.
)dya¹maMqana 301
pNa laZa[-maQyao gauMtlaolao laYkr ekaca izkaNaI qaaoDoca basaUna rahaNaarÆ

ijakDUna ijakDUna BayaacaI baatmaI yao[-la¸ itkDo itkDo to jaaNaar. barocasao tr
GaaoDosvaarca haoto. AamacaI CavaNaI zaNyaava$na halalaIÂ Aamhalaa itcyaa maagaUna KaMVavar
Daolyaa Gao}na caalaayacao haoto. daona¹tInada tr eka idvasaat caaLIsa caaLIsa maOlaaMcao
kUca krNyaacaa p`saMga Aalaa. yaoqaohI Aamhalaa sava-svaI dovaacao kama imaLalao. JaUlaU ima~
caukImauLo GaayaaL Jaalao haoto %yaaMnaa DaolyaaMt GaalaUna ]calaUna CavaNaIt nyaayacao haotoÂ AaiNa
toqao %yaaMcaI SauEauYaa kravayaacaI haotI.
25. )dya¹maM q ana
JaUlaU baMDamaQyao malaa KUp AnauBava imaLalao¸ AaiNa ivacaarhI krayalaa

imaLalaa. yauwacaa BayaMkrpNaa baaoAr yauwamaQyaohI malaa jaaNavalaa navhta [tka yaoqao
jaaNavalaa. yaoqao laZa[- navho tr maaNasaacaI iSakar caalalaI haotI. maaJao ekTyaacaoca ho
mat navho¸ tr jyaaMcyaaSaI baaolaNyaacaa malaa p`saMga Aalaa %yaa [Mga`ja laaokaMcaohI Asaoca mat
haoto. sakaLcyaa p`hrI laYkr KoDogaavaat jaa}na fTako vaajavaIt Asaavao ASaa táhocao
%yaaMcyaa baMdukaMcao Aavaaja Aamha dUr AsaNaaáyaaMnaa eokU yaot. ho Aavaaja eokNao AaiNa
%yaaMmaQyao rahaNao malaa Asa*ya Jaalao. pNa kDU AaOYaQaacaa GaaoT mhNaUna maI tao ip}na
Taklaa. maaJyaa vaaTyaalaa kama Aalao tohI kovaL JaUlaU laaokaMcyaa saovaocaoca Aalao. AamhI
gaolaao nasatao tr dusaáyaa kaoNaIhI %yaaMcaI SauEauYaa kolaI nasatI ho malaa idsatca haoto.
evaZyaavar maI maaJyaa manaacao saaM%vana kolao.
yaa Baagaat vastI far qaaoDI haotI. phaD va KaorI yaaMmaQyao yaa Balyaa¸ saaQyaa
va jaMgalaI maanalyaa jaaNaaáyaa JaUlaU laaokaMcyaa KaopTaMplaIkDo kahI ek navhto. %yaamauLo
dRSya Bavya idsat Asao. ik%yaok maOlaaMpya-Mt vastIcao naava nasao. ASaa BaagaaMtUna AamhI
eKaVa GaayaaL maaNasaalaa Gao}na ikMvaa tsaoca jaat Asatanaa maI ivacaarat gaZUna
jaa[-.
ba`mhcayaa-saMbaMQaIcao maaJao ivacaar yaa izkaNaI pirp@va Jaalao. maaJyaa
jaaoDIdarabaraobarhI %yaasaMbaMQaI qaaoDISaI cacaa- kolaI. [-SvardSa-na saaQaayacao tr
ba`mhcaya- Ainavaaya- vastU Aaho¸ hI gaaoYT %yaa vaoLIhI maaJyaa spYTpNao laxaat
AalaI navhtI. pNa samaajasaovaolaa ba`mhcayaa-caI AavaSyakta Aaho ho malaa spYT
302 Aa%makqaa
idsaU laagalao. malaa vaaTU laagalao kI¸ ASaa táhocaI saovaa maaJyaa vaaTyaalaa AiQakaiQak
yaoNaarÂ AaiNa maI jar BaaogaivalaasaamaQyao¸ p`jaao%p<aImaQyao¸ AaiNa baalasaMgaaopnaamaQyao gaZUna
raihlaao¸ tr maaJyaakDUna saMpUNa- saovaa GaDNaar naahI. malaa daona drDIvar paya zovata
yaoNaar naahI. yaaca vaoLI p%naI gaBaa-r AsatI tr malaa inaiScaMt manaanao yaa saovaakayaa-t
pDta Aalao nasato. ba`mhcayaa-cao palana krayacao nasaola tr kuTuMbavaRiw hI samaajaacyaa
AByaudyaasaazI kravayaacyaa p`ya%naalaa ADqaLa AaNaNaarI vastU hao}na basaola. lagna
Jaalao AsatahI ba`mhcayaa-cao palana GaDola tr maa~ kuTuMbasaovaa samaajasaovaolaa ivaraoQaI haoNaar
naahI. ASaa táhocyaa ivacaaraMcyaa Baaovaáyaat maI saapDlaao¸ va ba`mhcayaa-cao va`tca Gao}na
TakNyaalaa AQaIr banalaao. yaa ivacaaramauLo malaa ek táhocaa AanaMd vaaTU laagalaa¸ va
maaJaa ]%saah vaaZlaa. klpnaonao saovaocao xao~ ivaSaala k$na saaoDlao.
ekIkDo manaat ivacaar jauLvaIt haotao¸ AaiNa dusarIkDo SarIr ksavaIt
haotao. [t@yaat kaoNaISaI baatmaI AaNalaI kI¸ baMD SaaMt haoNyaacyaa maagaa-var Aaho¸ va
Aamhalaa Aata rjaa imaLola. dusaro idvaSaI tr Aamhalaa GarI jaaNyaacaI prvaanagaI
imaLalaIhI¸ va %yaanaMtr qaaoDyaaca idvasaat gavhna-rnao varIla kamaigarIba_la malaa
AaBaarp`dSa-naacao p~ pazivalao.
ifina@samaQyao paocalyaanaMtr maI tr ba`mhcayaa-caI gaaoYT maaozyaa AavaDInao
Cganalaala¸ maganalaala¸ vaosT [%yaaidkaMpaSaI baaolalaao. savaa-Mnaa tI gaaoYT AavaDlaI¸ savaa-MnaI
yaa gaaoYTIcaI AavaSyakta maanya kolaI. palana krNao savaa-Mnaaca far kzINa vaaTlao.
ik%yaokaMnaI p`ya%na krNyaacaI ihMmat kolaI¸ AaiNa kahIjaNaaMcaa p`ya%na yaSasvaIhI Jaalaa
ASaI maaJaI samajaUt Aaho.
maI va`t Gao}na Taklao kI¸ yaapuZo ba`mhcayaa-cao palana kravayaacao. yaa va`tacao
mah<va va %yaacyaa palanaacaa ibakTpNaa hI %yaa vaoLI maaJyaa pUNa-pNao laxaat Aalaa
navhta. %yaacyaa ibakTpNaacaa AnauBava AajaimatIpya-t yaot Aaho. %yaacao mah<va
idvasaoidvasa AiQakaiQak p`%yayaalaa yaot Aaho. %yaaiSavaaya ijaNao malaa SauYk va pSauvat\
vaaTto. pSau svaBaavat: inarMkuSa Aaho. manauYyaacao manauYyapNa svaocCapUva-k Aa%masaMyamana
krNyaamaQyao Aaho. Qama-ga`MqaaMmaQyao ba`mhcayaa-caI jaI stutI AaZLto tI yaqaayaaogya Aaho¸
AaiNa AnauBavaanao kolaolaI Aaho Asao idvasaoMidvasa malaa AiQakaiQak spYT idsat Aaho.
jyaa ba`mhcayaa-cao pirNaama ASaa táhonao imaLU Saktat to ba`mhcaya-
saulaBa nasaNaar¸ tI kovaL SaarIirk kvaa[-t nasaNaar¸ ho ]GaD Aaho. SaarIirk
)dya¹maMqana 303
saMyama hI ba`mhcayaa-caI sau$vaat Aaho. pNa Sauw ba`mhcayaa-maQyao tr ivacaaraMcaI malaInatahI

AsaU nayao. saMpUNa- ba`mhcaaáyaacyaa svaPnaamaQyaohI klauiYat ivacaar yaoNaar naahIt. jaaopyaM-t
ivakarI svaPnao pDt Aahot taopya-Mt ba`mhcaya- baroca ApUNa- Aaho¸ Asao samajalao paihjao.
malaa SaarIirk ba`mhcaya-palanaabaabathI #aUp kYT kaZavao laagalao Aahot.
Aaja Asao mhNata yao[-la kI¸ %yaa baabatIt malaa Baya raihlaolao naahI. pNa svat:cyaa
ivacaaraMvarhI jasaa tabaa imaLayalaa paihjao tsaa AVap maI imaLvaU Saklaolaao naahI.maI
p`ya%naat ksaUr kolaI Aaho Asao malaa vaaTt naahI. pNa Aaplyaalaa nakaot to ivacaar
kaozUna AaiNa ksao yao}na Aaplyaavar caZa[- krtat¸ to AVap maI samajaU Sakt naahI.
ivacaaraMnaahI tabyaat zovaNyaacaI ikllaI maaNasaapaSaI Aaho yaaba_la malaa SaMka vaaTt
naahI. pNa tI jyaacaI %yaanao svat:saazI SaaoQaUna kaZayacaI Asato¸ yaaca inaNayaa-var maI
saQyaa trI yao}na raihlaolaao Aaho. qaaor pu$Ya Aapaplao AnauBava AamacyaasaazI zovaUna gaolao
Aahot. to AnauBava maaga-dSa-k Aahot¸ saMpUNa- naahIt. saMpUNa-ta hI kovaL [-SvarI kRpaca
haoyaÂ AaiNa mhNaUna saaQausaMt AamacyaasaazI Aaplyaa tpScayao-nao punaIt Jaalaolao va Aamhalaa
pavana krNaaro ramanaamaaid maM~ zovaUna gaolao Aahot. saMpUNa- [-Svarap-NaaKorIja ivacaaraMvar
pUNa- jaya imaLNaar naahI. ho vacana sava- Qama-pustkaMmaQyao vaacalaolao Aaho¸ va %yaacaI sa%yata
yaa ba`mhcayaa-cyaa saUxmatma palanaacaa p`ya%na krtanaa maaJyaa p`%yayaalaa yaot Aaho.
pNa maaJyaa QaDpDIcaa qaaoDabahUt [ithasa yaapuZIla p`krNaaMmaQyao yaoNaarca
Aaho. yaa p`krNaacyaa SaovaTI evaZoca saaMigatlao mhNajao puro kI¸ ]%saahacyaa Barat p`qama
trI malaa va`tacao palana saaopo vaaTlao. ek forfar maa~ va`t Gaotaca lagaoca maI k$na
Taklaa. p%naIbaraobar sahSayyaa ikMvaa ekaMt hI vajya- kolaI. ASaa táhonao jyaa ba`mhcayaa-
cao palana [cCa Asaao vaa nasaao¸ 1900 saalaapasaUna maI krIt Aalaao haotao %yaacaa va`t
mhNaUna AarMBa 1906 saalacyaa maQyaapasaUna kolaa.
26. sa%yaaga` h acaI ]%p<aI
ASaa táhonao Aa%maSauwI kolaI tI jaSaI kahI sa%yaaga`hasaazIca kolaI AsaavaI¸

ASaa táhocaI ek GaTnaa maaJyaasaazI jaaohainasabaga-maQyao tyaar haot haotI. malaa Aata
Asao idsaUna yaot Aaho kI ba`mhcayaa-cao va`t GaoNyaacyaa AaQaI maaJyaa AayauYyaaMtIla sava- mau#ya
GaTnaa nakLt %yaasaazIca maaJaI tyaarI krIt hao%yaa.
'sa%yaaga`h' SabdacaI ]%p<aI haoNyaapUvaI-ca maUL vastUcaI ]%p<aI JaalaI haotI.
]%p<aIcyaa vaoLI ho kaya Aaho to maI AaoLKUca Saklaao navhtao. gaujaraqaImaQyaohI %yaalaa
'pîsavh roiJasTnsa' yaa naavaanaoca sava-jaNa AaoLKU laagalao. malaa jaovha gaaoáyaa laaokaMcyaa
eka saBaomaQyao idsaUna Aalao kI 'pîsavh roiJasTnsa' caa saMkuicat Aqa- kolaa jaatao¸ to
inaba-laaMcao h%yaar Aaho ASaI samajaUt Aaho¸ %yaaMt WoYaalaa jaagaa rahato AaiNa %yaacao
AKorcao sva$p ihMsaomaQyaohI p`kT hao} Sakto¸ tovha malaa %yaa samajautIcaa ivaraoQa k$na
ihMdI laaokaMcyaa laZyaacao yaqaaqa- sva$p samajaavaUna saaMgaavao laagalao. tovhapasaUna ihMdI
laaokaMnaa Aaplyaa laZyaacaa yaqaaqa- baaoQa k$na doNaaáyaa navyaa SabdacaI ja$r jaaNavaU
laagalaI.
malaa tsaa svatM~ Sabd kahI kolao trI saucaonaa. mhNaUna %yaacyaasaazI naavaalaa
baxaIsa zovaUna '[MiDyana Aaoipinayana' cyaa vaacakaMmaQyao %yaacyaasaazI spQaa- krivalaI. yaa
spQao-tUna evaZo inaYpnna Jaalao kI¸ maganalaala gaaMQaIMnaI sat\¹Aaga`h yaacaa saMQaI k$na
'sadaga`h' Asaa Sabd banavaUna pazivalaa. %yaaMnaI baxaIsa pTkavalao. pNa 'sadaga`h' Sabd
AiQak spYT krNyaasaazI maI maQyao AaNaKI ya GaalaUna 'sa%yaaga`h' Sabd banaivalaaÂ AaiNa
gaujaraqaImaQyao laZyaacao toca naava $Z Jaalao.
%yaa laZyaacaa [ithasa mhNajaoca maaJyaa dixaNa AaiÍkotIla AayauYyaËmaacaa
va ivaSaoYat: maaJyaa sa%yaacyaa p`yaaogaaMcaa [ithasa haoya¸ Asao mhNata yao[-la. ha
[ithasa maI bahutok yaorvaDyaacyaa tu$MgaamaQyao ilahUna kaZlaa haota. baahor
AalyaanaMtr baakIcaa pura kolaa. tao sava- 'navajaIvana' maQyao pìsaw Jaalaa
AaiNa naMtr 'dixaNa AaiÍkotIla sa%yaaga`hacaa [ithasa' yaa naavaanao pustk$panao
pìsaw hao}na cauklaa Aaho. %yaacao [Mga`jaI BaaYaaMtr EaI. vaalajaI gaaoivaMdjaI
dosaa[- 'krMT qaa^T' saazI krIt Aahot. pNa Aata maI to [Mga`jaImaQyao pustk$panao
304
Annaacao AaNaKI p`yaaoga 305
lavakrca pìsaw krNyaacyaa tjaivajaIt Aaho.µ karNa tsao Jaalao mhNajao dixaNa
AaiÍkotIla maaJao A%yaMt mah<vaacao p`yaaoga jyaaMcaI [cCa Asaola %yaa savaa-Mnaa samajaUna Gaota
yaotIla. gaujaraqaI vaacakaMpOkI jyaaMnaI 'dixaNa AaiÍkotIla sa%yaaga`hacaa [ithasa' vaacalaa
nasaola¸ %yaaMnaI tao vaacaavaa ASaI maaJaI %yaaMnaa iSafarsa Aaho. yaapuZIla qaaoDI p`krNao %yaa
[ithasaat yao}na gaolaolaa mau#ya kqaaBaaga vagaLUna dixaNa AaiÍkotIla maaJyaa baakIcyaa
AayauYyaËmaaMtIla jao qaaoDosao KasagaI p`saMga rahUna gaolao AsatIla tovaZoca doNyaasaazI Kca-
krNyaacaa maaJaa [rada Aaho. to AaTaoplyaanaMtr lagaoca ihMdusqaanaaMtIla p`yaaogaaMcaI maaihtI
vaacakaMnaa k$na doNaar Aaho. yaasaazI p`yaaogaaMcyaa p`saMgaaMcaa Ëma AivaicCnna rahavaa
ASaI jyaaMcaI [cCa Asaola %yaaMnaI dixaNa AaiÍkocyaa [ithasaacaI tI p`krNao yaoqaUna puZo
svat:cyaa samaaor zovaNao AavaSyak Aaho.
27. Annaacao AaNaKI p` y aao g a
kaiyak¸ vaaicak¸ maanaisak ba`mhcayaa-cao palana ksao vhavao hI ek icaMta AaiNa

sa%yaaga`hyauwasaazI AiQakat AiQak vaoL ksaa kaZta yao[-la va AiQak Aa%maSauwI kSaI
hao[-la hI dusarI icaMta. yaa daona icaMtaMnaI malaa AaharamaQyao AiQak saMyamana¸ AaiNa navaIna
forfar krNyaasa laaivalao. iSavaaya pUvaI- jao forfar maI mau#ya%vaok$na Aaraogyaacyaa
dRYTInao krIt Asao¸ to Aata Qaaima-k dRYTInao hao} laagalao.
yaamaQyao ]pvaasa va Alpahar yaaMnaa AiQak jaagaa imaLalaI. jyaa
maaNasaalaa ivaYayavaasanaa Aaho %yaacaomaQyao ijaBaocaI svaadlaaolauptahI BarpUr
AsaayacaIca. maaJaIhI tIca isqatI haotI. jananaoMid`ya va svaadoMid`ya yaaMcyaavar
pura jaya imaLivalaa Aaho Asao AVaphI maI mhNaU Sakt naahI. maI svat:laa
A%yaaharI maanaIt Aalaao Aaho. ima~maMDLI jyaalaa maaJaa saMyama mhNato %yaalaa
maI kQaIca saMyama samajat naahI. qaaoDasaa jaao saMyama krayalaa maI iSaklaao
tovaZahI k$ Saklaao nasatao tr maI pSaUpoxaahI naIca kaoTItlaa zrlaao Asatao AaiNa
maaJaa kQaIca naaSa Jaalaa Asata. maaJyaamaQaIla daoYaaMcaI malaa pUNa- jaaNaIva Asalyaa¹
µ yaacao [Mga`jaI BaaYaaMtr Satyagraha in South Africa yaa naavaanao
AamhI pìsaw kolao Aaho.
Aa.¹20
306 Aa%makqaa
mauLo maI to dUr krNyaacaa BagaIrqa p`ya%na kolaa Aaho¸ Asao mhNata yao[-laÂ AaiNa mhNaUnaca
malaa [tkI vaYao- ho SarIr iTkvaUna Qarta Aalao va %yaacyaakDUna qaaoDobahUt kama Gaota
Aalao.
hI jaaNaIva malaa AsalyaamauLo AaiNa Anaayaasao tsaa p`saMgahI imaLalyaamauLo maI
ekadSaIlaa ]pvaasa ikMvaa flaahar krNyaasa sau$vaat kolaI. janmaaYTmaIsaarKo [tr
idvasahI paLU laagalaao. pNa saMyamaacyaa dRYTInao malaa flaahar va Qaanyaahar yaaMmaQyao ivaSaoYa
frk idsaUna Aalaa naahI. jyaalaa AapNa Qaanya mhNatao¸ %yaaMtUna AapNa jao svaad
imaLivatao to sava- svaad flaaharamaQaUnahI imaLtatÂ AaiNa savaya pDlyaanaMtr tr
flaaharatUna AiQak cava imaLto¸ Asao malaa idsaUna Aalao. mhNaUna Qaaima-k idvaSaI ]pvaasa
ikMvaa ekda jaovaNa yaaMnaaca maI AiQak mah<va do} laagalaao. iSavaaya pàyaiSca<aasaarKo
AmaL kahI karNa imaLalao kI¸ ek vaoLcaa ]pvaasa k$na TakIt Asao.
yaatUnahI malaa Asaaca AnauBava Aalaa kI¸ SarIr AiQak svacC JaalyaamauLo
taoMDacaI cava vaaZlaI¸ BaUk AiQak caaMgalaI laagaU laagalaI¸ AaiNa malaa idsaUna Aalao kI
]pvaasa vagaOro jaovaZyaa AMSaI saMyamaacao saaQana Aaho¸ tovaZyaaca AMSaI to BaaogaacaohI saaQana
hao} Sakto. ho &ana JaalyaanaMtr %yaacaoca samaqa-na krNaaro ASaaca p`karcao AnauBava malaa¸
%yaacap`maaNao [traMnaa¸ iktIda trI Aalao Aahot. SarIr AiQak caaMgalao va ksalaolao
banaivaNao ha jarI maaJaa hotU Asalaa¸ trI pNa yaapuZo mau#ya saMyama krNao¸ svaad ijaMkNao
haca Jaalaa. %yaa dRYTInao AaharaMtIla inarinaraLyaa vastU va %yaaMcao p`maaNa yaaMmaQyao forfar
k$ laagalaao. pNa svaad paz saaoDIca naa. ek vastU saaoDUna itcyaaeovajaI dusarI GyaavaI
tr itcyaatUna AiQakca gaaoDI vaaTU laagao.
maaJyaa yaa p`yaaogaaMmaQyao maaJao kahI jaaoDIdarhI haoto. %yaat hrmaana k^lanaba^k
ho mau#ya haoto. %yaaMcaI AaoLK maI dixaNa AaiÍkotIla sa%yaaga`hacyaa [ithasaat idlaI
AsalyaamauLo punha yaa p`krNaamaQyao doNyaacao rhIt krIt Aaho. to maaJyaabaraobar ]pvaasa
krIt¸ ekBau@t rahat AaiNa maI [tr jao jao forfar krIt Asao to to doKIla krIt.
laZa jyaa vaoLI eona rMgaat Aalaa haota¸ %yaa vaoLI maI %yaaMcyaaca GarI rahat Asao. AamhI
daoGaohIjaNa Aaplyaa AaharatIla forfarasaMbaMQaI cacaa- krIt AsaU¸ va p`%yaok navaIna
forfaratUna pUvaI-cyaapoxaa AiQak gaaoDI imaLvaIt AsaU. %yaa vaoLI tr %yaa saMvaadaMcaIhI
haOsa vaaTo. %yaat kahI na SaaoBaNaaro AapNa krIt Aahao AsaohI vaaTt nasao.
p%naIcaI dRZta 307
AnauBavaanao laxaat Aalao kI¸ ASaa svaadsauKamaQyao rmaUna rahaNao hohI Ayaaogyaca haoto.
dusaáyaa Sabdat baaolaayacao tr maaNaasaanao svaadasaazI navho tr SarIrQaarNaosaazI Kavao.
p`%yaok [Mid`yaacao vyaapar jaovha SarIracyaa ihtacyaa dRYTInao va SarIramaaf-t Aa%madSa-na
krNyaacyaa dRYTInao caalat Asatat¸ tovha %yaaMtIla [Mid`yasauK SaUnyavat\ haotoÂ AaiNa
tovhaca [Mid`yao svaaBaaivakpNao vaagat Aahot Asao mhNata yao[-la.
ASaa táhocaI svaaBaaivakta saaQaNyaasaazI p`yaaoga kravao tovaZo qaaoDoca Aahot.
AaiNa to krIt Asatanaa Anaok SarIraMcaI AahutI VavaI laagalaI trI %yaacaI AapNa pvaa-
k$ nayao. saQyaa yaacyaa ]laT p`vaah caalaU Aaho. naaSavaMt Sairracyaa SaRMgaarasaazI¸ %yaacao
AayauYya vaaZivaNyaasaazI AapNa Anaok pàNyaaMcaI AahutI dot Asatao. %yaapasaUna ]laT
SarIr va Aa%maa daoGaaMcaIhI hanaIca haoto. ek raoga maarNyaacaa va [Mid`yasauK BaaogaNyaacaa
p`ya%na krtanaa Anaok navao raoga ]%pnna krIt Asatao. AKorIlaa Baaoga BaaogaNyaacaI
Sa@tIhI gamaavaUna basatao. AaiNa ha sava- p`kar Aaplyaa DaoLyaaMsamaaor caalaU Asata
%yaacaokDo laxahI dot naahIÑ
Aaharacyaa p`yaaogaaMcao vaNa-na krNyaasaazI AaNaKI qaaoDa vaoL GaoNyaacaa maaJaa
ivacaar Aaho. mhNaUna %yaa p`yaaogaaMcaa Aqa- laxaat yaoNyaasaazI %yaacaa ]_oSa va %yaaMcyaamaagao
AsalaolaI ivacaarsarNaI yaaMcaa inado-Sa krNao AavaSyak haoto.
28. p%naIcaI dRZta
kstUrbaa[-laa tInada ijavaavarcaI duKNaI yao}na gaolaI¸ AaiNa ithIMtUnahI tI

GargautI ]pcaaraMnaIca bacaavaUna gaolaI. %yaaMpOkI pihlaa p`saMga GaDlaa %yaa vaoLI
sa%yaaga`h¹yauw caalaU haoto. itlaa vaarMvaar r@ts~ava ³QaupNaI´ haot Asao. eka
Da^@Tr¹ima~anao Sas~iËyaa k$na GaoNyaacaI iSafarsa kolaI haotI. qaaoDo AaZovaoZo
GaotlyaanaMtr p%naI Sas~iËyaa k$na GaoNyaasa kbaUla JaalaI. SarIr tr AitSaya xaINa
hao}na gaolao haoto. Da^@Tranao @laaoraofa^mana dotaca Sas~iËyaa kolaI. Sas~iËyaocyaa vaoLI
vaodnaa tr KUp haot hao%yaa. pNa jyaa saaoiSakpNaanao kstUrbaa[-nao to sava- sahna kolao to
pahUna maI tr AaScaya-cakIt Jaalaao. Sas~iËyaa inaiva-GnapNao purI JaalaI. Da^@Tr va
%yaaMcaI p%naI yaaMnaI kstUrbaa[-caI ]<ama bardast zovalaI haotI.
308 Aa%makqaa
hI gaaoYT DrbanamaQyao GaDlaI haotI. daona¹tIna idvasaaMnaMtr Da^@TraMnaI malaa

inaiScaMtpNao jaaohainasabaga-laa jaaNyaacaI prvaanagaI idlaI. maI gaolaao. qaaoD@yaaca idvasaaMnaI
baatmaI AalaI kI¸ kstUrbaa[-cao SarIr ibalakula sauQaart naahI va itlaa AMqa$NaatUna
]ztahI yaot naahI. ekda tr tI baoSauwhI JaalaI haotI. Da^@TraMnaa maahIt haoto kI¸
malaa ivacaarlyaaiSavaaya kstUrbaa[-laa da$ ikMvaa maaMsa AaOYaQaasaazI ikMvaa Anna mhNaUna
dota kamaa nayao. Da^@TraMnaI malaa jaaohainasabaga-laa Toilafaona kolaa.
"tumacyaa p%naIMnaa maaMsaacao saar ikMvaa gaaomaaMsaacaa kaZa doNao AavaSyak Aaho¸
Asao malaa trI idsat Aaho. tumacaI prvaanagaI paihjao."
maI ]<ar idlao¸ "maI tSaI prvaanagaI do} Sakt naahI. pNa kstUrbaa[- svatM~
Aaho. ivacaarNyaasaarKI isqatI Asaola tr ivacaara va itcaI [cCa Asaola tr baolaaSak
Va.
"raogyaalaa Asalyaa gaaoYTI ivacaarNao malaa psaMt naahI. tumhI samaxa [kDo yaoNao
AavaSyak Aaho. maI zrvaIna to Ka} GaalaNyaacaI malaa prvaanagaI nasaola tr tumacyaa
p%naIcyaa ijavaaba_la maI jabaabadar naahI.
maI %yaaca idvaSaI DrbanacaI gaaDI pkDlaI. Drbanalaa paocalaao. Da^@TraMnaI
samaacaar saaMigatlaa¸ "maI tr saar Agaaodr do}na naMtr tumhalaa Toilafaona kolaa haotaÑ"
"Da^@Tr¸ maI tr hI fsavaoigarI samajatao¸" maI mhTlao.
"AaOYaQaaopcaar krtanaa fsavaoigarI vagaOro kahI malaa samajat naahI. AamhI
Da^@Tr laaok ASaa p`saMgaI raogyaaMnaa ikMvaa %yaaMcyaa AaPtoYTaMnaa fsaivaNyaamaQyaoca puNya
samajatao. vaaTola %yaa maagaa-nao pNa raogyaalaa bacaavaNao ha Aamacaa Qama- Aaho¸" Da^@TraMnaI
dRZpNao jabaaba idlaa.
malaa far du:K Jaalao. maI gaPp raihlaao. Da^@Tr maaJao snaohIca haoto.
svaBaavaacao Balao haoto. %yaaMcao va %yaaMcyaa p%naIcao maaJyaavar ]pkar haoto. pNa Asalao vat-na
sahna krNyaacaI maaJaI tyaarI navhtI.
Da^@Tr¸ AjaUna kaya to spYT saaMgaa. kaya krayacao mhNataÆ maaJyaa p%naIlaa
maI itcyaa saMmatIKorIja maaMsa Ka} GaalaU doNaar naahI. maaMsa na KallyaamauLo itcaa maR%yau
haoNaar Asaola tr tao sahna krNyaacaI maaJaI tyaarI Aaho."
p%naIcaI dRZta 309
Da^@Tr mhNaalao¸ "tumacaa vaodaMt maaJyaa GarI trI caalaNaar naahI. maI saaf
saaMgatao kI¸ Aaplyaa p%naIlaa maaJyaa GarI zovaNaar Asaala taopya-Mt maI itlaa ja$rIp`maaNao
maaMsa ikMvaa jao jao kahI Ka} GaalaNao yaaogya Asaola to to Ka} GaalaIna. tsao nakao Asaola
tr tumhI Aaplyaa p%naIlaa Gao}na calaa. maI hao}na itlaa Aaplyaa Garat ma$ doNaar
naahI."
"tr maga tumacao Asao mhNaNao Aaho kI kaya¸ kI maI Aaplyaa p%naIlaa Aataca
Gao}na jaavaoÆ"
"maI kuzo mhNatao Aaho kI Gao}na jaaÆ maaJao evaZoca mhNaNao kI¸ maaJyaavar
ksalaahI inaba-MQa GaalaU naka. tsao kbaUla Asalyaasa Aamha daoGaaMkDUna hao[-la tovaZI
SauEauYaa AamhI k$¸ AaiNa tumhI KuSaala calaa. evaZI sarL gaaoYTsauwa jar tumhalaa
kbaUla nasaola tr maa~ malaa ina$payaastva saaMgaavao laagaNaar kI Aaplyaa p%naIlaa Gao}na
calaa."
malaa AMQauk smarto kI¸ maaJyaa maulaaMpOkIhI ekjaNa %yaavaoLI maaJyaabaraobar
haota. maI %yaacaahI ivacaar Gaotlaa. %yaanao saaMigatlao¸ "tumhI mhNata to malaa kbaUla
Aaho. Aa[-laa maaMsa Ka} Gaalata kamaa nayao."
naMtr maI kstUrbaa[-paSaI gaolaao. tI far ASa@t JaalaI haotI. itlaa kahIhI
ivacaarNao maaJyaa ijavaavar Aalao. kt-vya mhNaUna maI itlaa varIla hkIkt qaaoD@yaat
saaMigatlaI. itnao dRZtapUva-k ]<ar idlao¸" "malaa maaMsaacaa saurvaa Gyaayacaa naahI.
manauYyadoh vaarMvaar imaLt nasatao. tumacyaa maaMDIvar Daoko TokUna maI maolyao trI baoho<arÂ pNa
maaJyaanao ha doh baaTivalaa jaaNaar naahI."
malaa samajaavaUna saaMgata Aalao tovaZo maI saaMigatlao AaiNa mhTlao¸ "tU maaJyaaca
ivacaarap`maaNao vaagaayalaa baaMQalaolaI naahIsa." Aamacyaa maaihtItIla ik%yaok ihMdU maaMsa va
maV Gaot Asat¸ tohI saaMigatlao. prMtu itcaa inaQaa-r TLonaa . SaovaTI tI mhNaalaI¸ "malaa
yaoqaUna Gao}na calaa."
malaa far samaaQaana vaaTlao. Gao}na jaaNyaacaI BaItI vaaTlaI¸ pNa inaScaya
k$na Taklaa. Da^@Trlaa p%naIcaa inaScaya kLivalaa. Da^@Tr mhNaalao¸
"tumhI tr GaatkI ptI idsataÑ Asalyaa duKNyaat %yaa ibacaarIpaSaI
AsalaI gaaoYT kaZtanaa tumhalaa Sarma trI kSaI naahI vaaTlaIÆ maI tumhalaa
saaMgatao kI tumacaI p%naI yaoqaUna halaivaNyaasaar#yaa isqatIt naahI. yai%kMicathI
ihsako sahna krNyaasaarKo itcao SarIr raihlaolao naahI. rs%yaatca itcaa pàNa
gaolaa tr malaa AaScaya- vaaTNaar naahI. [t@yaahI ]pr tumhI h+ca caalaivaNaar
310 Aa%makqaa
Asaala tr tumacao tumhI mauK%yaar Aahat. saar doNyaacaI malaa maaokLIk nasaola tr %yaaMnaa
ek ra~BarhI Aaplyaa Garat zovaNyaacaI jabaabadarI maI svaIkarNaar naahI.
pa}sa iJamaiJama pDt haota. sToSana dUr haoto. Drbana to ifina@sa
AagagaaDI va ifina@sa sToSanacyaa puZo saumaaro ADIca maOla payaI jaavayaacao haoto. Qaaoka tr
BarpUr haota. pNa [-Svar saahayya krNaara Aaho ASaI maI manaacaI samajaUt kolaI. maI tr
ek manauYya Agaaodr ifina@salaa pazivalaa. ifina@samaQyao AamacaopaSaI h^mak haoto.
h^mak mhNajao jaaLIdar kapDacaI JaaoLI ikMvaa paLNaa. %yaacaI Taoko baaMbaUlaa baaMQalaI
mhNajao raogyaalaa %yaacyaamaQyao sauKanao Jaulat rahata yaoto. vaosTnaa inaraop pazivalaa haota
kI to h^mak¸ ek baaTlaI garma duQaacaI¸ ek baaTlaI garma paNyaacaI AaiNa saha maaNasao
evaZo Gao}na %yaaMnaI sToSanaavar yaavao.
dusarI AagagaaDI inaGaNyaacaI vaoL JaalaI tovha maI irxaa maagaivalaI¸ AaiNa %yaa
BayaMkr isqatItca p%naIlaa itcyaamaQyao basavaUna maI sToSanacaa rsta Qarlaa.
p%naIlaa maI QaIr doNyaacaI ja$rca navhtI¸ ]laT itnaoca malaa QaIr do}na
mhTlao¸ "malaa kahI vhayacao naahI. tumhI kaLjaI k$ naka."
haDaMcyaa %yaa saaMpLyaacao vajana ivaSaoYa navhtoca. Anna jaat nasao. gaaDIcyaa
Dbyaapya-Mt paocaNyaasaazI sToSanacyaa ivaSaala Pla^Tfa^ma-va$na dUrpya-Mt caalat jaayacao haoto.
toqao irxaa jaaNyaasaarKI navhtI. maI itlaa ]calaUna Gao}na Dbyaapya-Mt Gao}na gaolaao.
ifina@sa sToSanavar tI JaaoLI AalaIca haotI. tItUna AamhI duKNaa[talaa ~asaaiSavaaya
]calaUna naolao. toqao kovaL paNyaacyaa ]pcaaraMnaI SarIr hLUhLU sauQaart gaolao.
ifina@salaa paocalyaanaMtr daona¹tIna idvasaaMnaI eka svaamaIcao Aagamana
Jaalao. %yaaMnaI Aamacyaa 'h+acaI' gaaoYT eoklaI. eokUna %yaaMnaa dyaa AalaI
AaiNa to Aamha daoGaaMcaI samajaUt GaalaNyaasaazI Aalao. malaa smarto %yaap`maaNao
svaamaI Aalao %yaa vaoLI maiNalaala AaiNa ramadasahI toqao haoto. svaamaIjaIMnaI
maaMsaaharacyaa inadao-YapNaavar p`vacana caalaivalao. manausmaRtItIla SlaaokaMcao p`maaNa
idlao. p%naIcyaa doKt %yaaMnaI ho saMBaaYaNa caalaivalaolao malaa AavaDlao naahI. pNa
iSaYTacaaraKatr maI to saMBaaYaNa caalaU idlao. malaa maaMsaaharacyaa puYTyaqa-
manausmaRtIcyaa p`maaNaacaI ja$r navhtI. malaa to Slaaok maahIt haoto. to pìxaPt Aahot
Garat sa%yaaga`h 311
Asao maanaNaara ek pxa Aaho¸ hohI malaa maahIt haoto. AaiNa to pìxaPt nasalao trIhI
AnnaaharasaMbaMQaIcao maaJao ivacaar svatM~pNaoca banalaolao haoto. kstUrbaa[-caI Eawa Aaplao
kama krItca haotI. itlaa ibacaarIlaa Saas~aMcao p`maaNa kaya kLNaarÆ vaaDvaiDlaaMcaI
$ZI haca tI Qama- samajat haotI. maulaaMcaa baapacyaa Qamaa-var ivaSvaasa haota¸ %yaamauLo to
svaamaIbaraobar ivanaaodca krIt haoto. AKorIlaa kstUrbaa[-naoca puZIlap`maaNao baaolaUna tao
saMvaad qaaMbaivalaa :
"svaamaIjaI¸ tumhI kahI mhNaa¸ pNa malaa maaMsaacaa saurvaa Ka}na baro vhayacao
naahI. yaapuZo tumhI maaJao Daoko ]zivaNaar naahI tr ]pkar haotIla. [tr gaaoYTI
tumhalaa baaolaayacyaa AsatIla %yaa maulaacyaa vaiDlaaMbaraobar tumhI maagaahUna baaolaUna Gyaa.maI
maaJaa inaScaya saaMgaUna Taklaa."
29. Garat sa%yaaga`h

jaolacaa pihlaa AnauBava malaa 1908 saalaI imaLalaa. %yaa maudtIt malaa idsaUna
Aalao kI¸ jaolamaQyao kOVaMkDUna paLivalao jaaNaaro ik%yaok inayama saMyamaI ikMvaa ba`mhcaarI
[samaanao svaKuYaInao paLNyaasaarKo Aahot.µ ]dahrNaaqa-¸ kOVaMnaI saUyaa-stapUvaI- paca
vaajaopya-Mt jaovaUna Gaotlao paihjao. %yaaMnaa ¹ ihMdI va %yaacap`maaNao hbaSaI kOVaMnaa ¹ caha
ikMvaa ka^fI imaLt nasao. maIz Kayacao Jaalyaasa inaraLo Gyaayacao. svaadasaazI kahIca
Kayacao naahI. maI jaovha jaolacyaa Da^@TrpaSaI ihMdI kOVaMsaazI 'krI pavaDr' caI maagaNaI
kolaI AaiNa maIz svayaMpak krtanaaca Gaalaayalaa saaMigatlao¸ tovha to mhNaalao¸ "yaoqao tumhI
laaok svaad caaKNyaasaazI Aalaa naahI. Aaraogyaacyaa dRYTInao krI pavaDrcaI ibalakUla
ja$r naahI. Aaraogyaacyaa dRYTInao maIz var Gaotlao kaya ikMvaa svayaMpak krtanaa Gaatlao
kaya daonhI ekca."
puYkL KTpT k$na itqalyaapurta AamhI AKorIlaa paihjao tsaa
forfar krvaUna Gao} SaklaaohIÂ pNa kovaL saMyamaacyaa dRYTInao ivacaar krta daonhI
inaba-MQa Canadarca haoto. ASaa táhocao maa$na mauTkUna laadlaolao inaba-MQa ]pyaaogaacao
haot naahIt¸ prMtu svaocCapUva-k svaIkarlaolao Asalao inaba-Mqa far ihtkark
haotat. mhNaUna tu$MgaatUna sauTlyaanaMtr lagaoca maI tsao forfar k$na Taklao.
-----------------------------------------
µ gaaMQaIjaIMcao jaolacao AnauBava pustk$panao AamhI ihMdI¸ gaujaraqaI va [Mga`jaImaQyao pìsaw
kolao Aahot.
312 Aa%makqaa
haota hao[-la tao caha GaoNyaacao baMd kolao AaiNa saMQyaakaLI lavakr jaovaNyaacaI saMvaya
paDlaI¸ jaI Aajalaa svaaBaaivak hao}na gaolaI Aaho.
pNa AsaahI ek p`saMga GaDlaa kI %yaamauLo maI imazacaahI %yaaga kolaa. ha
%yaaga javaL javaL dha vaYao-pya-Mt AKMDpNao iTkUna raihlaa haota. AnnaaharasaMbaMQaIcyaa
ik%yaok pustkat vaacalao haoto kI maaNasaalaa maIz KaNao AavaSyak naahI¸ va to na
KaNaaáyaaMcaa Aaraogyaacyaa dRYTInao fayadaca haotao. ba`mhcaaáyaacaa %yaapasaUna fayada hao[-la
ho maaJyaa laxaat Aalaoca haoto. jyaacao SarIr dubaLo Asaola %yaanao kDQaanya Ka} nayao¸
Asao maI vaacalao haotoÂ va maaJaa AnauBavahI tsaaca haota¸ pNa to lagaoca saaoDU Saklaao naahI.
daonhI vastU malaa ip`ya hao%yaa.
maagacyaa Sas~iËyaonaMtr kstUrbaa[-caa r@ts~ava kahI kaL baMd Jaalaa Kra¸
pNa tao prt ]laTlaa va tao kahI kolyaa baMd hao[-naa. inavvaL paNyaacyaa ]pcaaraMnaI
kahI hao[-naa. p%naIlaa maaJyaa ]pcaaraMba_la ivaSaoYa Aasqaa vaaTt haotI Asao naahI¸ pNa
%yaaMcyaaba_la itrskarhI vaaTt navhta. dusarI AaOYaQao paihjaot Asaa itcaa Aaga`h
navhta. mhNaUna jaovha maaJao [tr ]pcaar vyaqa- gaolao tovha maI itcaI maIz va kDQaanya
saaoDNyaaba_la ivanavaNaI kolaI. puYkL samajaUt GaalaUna paihlaIÂ maaJyaa saaMgaNyaacyaa
puYTyaqa- kahI majakUr vaacaUna daKivalaa. pNa tI eokonaa. SaovaTI itnao saaMigatlao¸"
"kDQaanya AaiNa maIz saaoDayalaa tumhalaa kaoNaI saaMigatlao tr tumhIsauwa saaoDNaar
naahIt." malaa vaa[-T vaaTlao AaiNa hYa-hI Jaalaa. maaJao pòma dSa-ivaNyaacaI malaa saMQaI
imaLalaI. %yaa hYaa-cyaa Barat maI lagaoca mhTlao¸ "tuJaI samajaUt caukIcaI Aaho. malaa
duKNao Aalao AaiNa vaOVanao hIca kaya¸ pNa dusarI kaoNatIhI vastU saaoDayalaa saaMigatlaI
tr AvaSya saaoDUna do[-na. pNa to rahU Va. maI kDQaanya va maIz eka vaYaa-purto saaoDlao.
tU saaoD ikMvaa na saaoD¸ %yaacaa maaJyaa inaScayaaSaI saMbaMQa naahI."
p%naIlaa AitSaya pScaa<aap Jaalaa. tI varmaUna baaolalaI¸ "malaa xamaa kra.
tumacaa svaBaava maahIt AsaUnahI baaolaNyaacyaa Barat maI baaolaUna gaolao. Aata maI tr maIz¸
kDQaanya #aaNaar naahIca¸ pNa tumhI Aaplaa Sabd prt Gyaa. hI malaa baomausaar iSaxaaca
kolaIt Asao mhTlao paihjao."
maI mhTlao¸ " tU maIz¸ kDQaanya saaoDSaIla tr farca caaMgalao.
malaa #aa~I Aaho kI %yaapasaUna tulaa fayadaca hao[-laÂ pNa kolaolaI pìt&a
malaa badlata yaoNaar naahI. maaJaa Jaalaa trI fayadaca haoNaar. kaoNa%yaahI inaima<aanao
maaNasaanao saMyama paLlaa tr %yaapasaUna %yaalaa laaBaca Aaho. yaasaazI tU malaa Aaga`h
Garat sa%yaaga`h 313
k$ nakaosa. iSavaaya maaJaI malaa prIxaa hao[-la¸ AaiNa %yaa daona vastU saaoDNyaacaa tU jaao
inaScaya kolaa Aahosa¸ %yaa tuJyaa inaScayaalaa icakTUna rahaNyaacyaa kamaI tulaahI madt
imaLola." evaZo saaMigatlyaanaMtr maaJaI AaNaKI samajaUt GaalaNyaacaa p`ya%na raihlaa naahI.
"tumhI mhNajao p@ko h+I. kaoNaI saaMigatlaolao eokayacaoca naahI¸" Asao mhNaUna qaaoDo AEaU
ZaLUna tI SaaMt raihlaI.
yaalaa maI sa%yaaga`h yaa naavaanao saMbaaoQaU [icCtao. maaJyaa jaIvanaaMtIla maQaur
smarNaapOkI ho ek Aaho ASaI maaJaI samajaUt Aaho.
yaanaMtr kstUrbaa[-caI tbyaot KUp sauQaarlaI. maIz va kDQaanyao yaaMcaa %yaaga
%yaalaa karNaIBaUt Jaalaa kI naahI¸ ikMvaa iktI AMSaI karNaIBaUt Jaalaa¸ kI %yaa
%yaagaamauLo AaharamaQyao GaDUna Aalaolao [tr lahanamaaozo forfar karNaIBaUt Jaalao¸ kI
yaanaMtr [tr inayamaaMcao palana krvaUna GaoNyaabaabat maI japt Asao to karNaIBaUt Jaalao¸ kI
varIla p`saMgaamauLo Jaalaolaa maanaisak ]lhasa inaima<a$p Jaalaa ¹ to maI saaMgaU Sakt naahI.
prMtu kstUrbaa[-cao xaINa hao}na gaolaolao SarIr sauQaa$ laagalao¸ r@ts~ava baMd Jaalaa AaiNa
'vaOVraja' yaa naa%yaanao maaJaI pìtYza kahISaI vaaZlaI.
svat: maaJyaavar yaa daonhI vastUMcyaa %yaagaacaa pirNaama caaMgalaaca Jaalaa. vajya-
kolyaanaMtr imazavar ikMvaa kDQaanyaavar vaasanaahI kQaI jaa[-naa. vaYa- tr ha ha mhNata
sarlao. [Mid`yaaMcaa Sama AiQakaiQak AnauBavaat yao} laagalaa AaiNa manaalaa AiQakaiQak
saMyamanaacaI ]%kMza laagalaI. vaYa- saMplyaanaMtrsauwa maIz va kDQaanyao yaaMcaa %yaaga qaoT
svadoSaI yao[-pya-Mt kayama raihlaa Asao mhNaayalaa hrkt naahI. maa~ ekdaMca
ivalaayatomaQyao 1914 saalaI maIz va kDQaanya Kallao haoto. pNa %yaa p`saMgaacao va svadoSaI
AalyaanaMtr daonhI punha kSaI sau$ kravaI laagalaI yaacao vaNa-na puZo yao[-la.
maIz va kDQaanya saaoDNyaacao p`yaaoga maI [tr jaaoDIdaraMvarsauwa KUp kolao¸ va
dixaNa AaiÍkot trI %yaaMcao pirNaama caaMgalaoca idsaUna yaot Asat. daonhI vastU
saaoDNyaaMsaMbaMQaI vaOVkIya dRYTInao dumat AsaU SakolaÂ pNa saMyamanaacao dRYTInao daonhI vastUMcaa
%yaaga ihtavahca Aaho yaaba_la malaa ibalakula SaMka naahI. BaaogaI [samaaMhUna saMyamaI
[samaacaa Aahar iBanna AsaNaar¸ vaogaLa AsaNaarÂ %yaaMcao maaga-ca inarinaraLo Jaalao
paihjaot. ba`mhcayaa-cao palana k$ [icCNaaro laaok svat:caI ekMdr rahaNaI maa~ BaaogaI
[samaap`maaNao zoivatat¸ va %yaamauLo ba`mhcaya-palana kzINa va kQaI kQaI AgadI ASa@yaca
k$na Gaotat.
30. saMyamaakDo
AaharaMtIla ik%yaok forfar kstUrbaa[-cyaa duKNyaainaima<aanao GaDlyaacao gaolyaa

p`krNaat saaMigatlaoca Aaho. pNa yaapuZo tr idvasaoidvasa ba`mhcayaa-cyaa dRYTInao %yaacyaamaQyao
forfar haot gaolao.
%yaatIla pihlaa forfar mhNajao dUQa saaoDNyaacaa. dUQa hI [Mid`yaivakar ]%pnna
krNaarI vastU Aaho¸ hI gaaoYT p`qama malaa rayacaMdBaa[-MkDUna samajalaI haotI.
AnnaharasaMbaMQaIcaI [Mga`jaI pustko vaacalyaanaMtr taoca ivacaar dRZ Jaalaa. pNa ba`mhcayaa-caa
va`t mhNaUna svaIkar kolaa navhta taopya-Mt dUQa saaoDNyaacaa mau_ama saMklp k$ Saklaao
naahI. SarIrQaarNaosaazI duQaacaI ja$r naahI¸ ho tr malaa kovhapasaUnaca kLlaolao haoto.
pNa dUQa hI vastU caTkna sauTNyaasaar#aI navhtI. [Mid,yadmanaasaazI dUQa saaoDNao AavaSyak
Aaho hI gaaoYT maaJyaa AiQakaiQak laxaat yaot haotI. %yaaca saumaaralaa gavaLI laaok gaa[-
mhSaIcaa jaao CL krtat¸ %yaasaMbaMQaIcao kahI vaa=\maya klak<yaahUna maaJyaakDo Aalao. yaa
vaa=\mayaacaa maaJyaavar ivalaxaNa pirNaama Jaalaa. %yaasaMbaMQaI maI ima.k^lanaba^kbaraobar cacaa-
kolaI.
ima.k^lanaba^k yaaMcaI AaoL#a sa%yaaga,hacyaa [ithasaat k$na idlaolaI AahoÂ
AaiNa gaolyaa eka p`krNaat jaata jaata %yaaMcaa ]llaoKhI kolaolaa Aaho. ho Kro Asalao
trI yaoqao AaNaKIhI daona Sabd ilaihNao ja$rIcao vaaTto. %yaaMcaI maaJaI BaoT Anaayasaoca
JaalaI. ima. KanacaI va %yaaMcaI maO~I haotI. %yaaMcyaamaQyao vaOragyavaR<aI KUp Kaolapya-Mt
gaolaolaI Aaho Asao ima. Kana yaaMnaa idsaUna Aalao¸ AaiNa mhNaUna %yaaMnaI maaJaI %yaaMcyaaSaI
AaoLK k$na idlaI ASaI maaJaI samajaUt Aaho. p`qamaca AaoLK JaalaI¸ tovha
%yaaMcaa YaaoiknapNaa va Kcaa-LUpNaa pahUna malaa ksaosaoca vaaTlao. pNa pihlyaaca
BaoTIt %yaaMnaI malaa Qamaa-saMbaMQaI p`Sna ivacaarlao. %yaaMt AaoGaanaoca bauw BagavaanaaMcyaa
%yaagaacaI gaaoYT inaGaalaI. yaanaMtr AamacaI maO~I vaaZt caalalaI¸ tI yaoqapya-Mt kI maI
krIna to %yaaMnaI kolaoca paihjao¸ Asaa %yaaMcyaa manaacaa inaQaa-r Jaalaa. to Garcao ekToca
haoto. svat: ekTyaavarca GarBaaDyaa]praMt saumaaro 1200 $pyao Kca- krIt.
tovaZyaava$na AKorIlaa to [t@yaa saaQaopNaavar Aalao kI %yaaMcaa maaisak Kca- eko kaLI
314
saMyamaakDo 315
120 $pyaaMpya-Mt jaa}na paocalaa haota. maI Gardar Aava$na GaotlyaanaMtr va ekda
tu$Mgaat jaa}na AalyaanaMtr AamhI daoGaohI ek~ rahU laagalaao. %yaa vaoLI AamacaI
daoGaaMcaIhI rahaNaI p`maaNaat farca kDk haotI.
yaa Aamacyaa ek~ ibaáhaDacao maudtIt duQaasaMbaMQaIcaI var ]llaoK kolaolaI cacaa-
JaalaI. k^lanaba^knaI ivacaar maaMDlaa : "duQaaMtIla daoYaaMcaI tr AapNa Anaok vaoLa cacaa-
krIt Aalaao Aahao. maga AapNa dUQa AgadIca saaoDUna ka do} nayaoÆ %yaacaI AavaSyakta
tr naahIca." yaa %yaaMcyaa AiBapàyaanao malaa saanaMdaScaya- vaaTlao. maI %yaa saUcanaocaa sahYa-
svaIkar kolaa¸ AaiNa ]BayataMnaI Ta^lasTa^ya fama-maQyao %yaaca xaNaI dUQa saaoDlao. hI gaaoYT
1912 saalaI GaDlaI.
evaZyaa %yaagaanaohI manaacao samaaQaana Jaalao naahI. dUQa saaoDlyaanaMtr qaaoDyaaca
idvasaaMnaI f@t flaaharaca p`yaaoga krNyaacaa maI inaScaya kolaa. flaaharamaQyaosauwa jao
fL svastat svast imaLola %yaavarca caalaivaNyaacaa ivacaar haota. gairbaatIla garIba
manauYya jyaa pwtInao rahIla %yaaca pwtInao rahaNyaacaI Aamha ]BayataMnaa haOsa haotI.
flaahar Aamhalaa far saaoyaIcaahI vaaTlaa. flaaharamaQyao caUla poTivaNyaacaI far k$na
ja$rca rahat naahI. kccao Bau[-maUgadaNao¸ koLI¸ KjaUr¸ ilaMbaU va ijatUnacao tola ¹ haca
Aamacaa saamaanya Aahar hao}na basalaa haota.
ba`mhcayaa-cao palana k$ [icCNaaáyaaMnaa yaoqao ek saUcanaa do}na zovaNao AavaSyak
vaaTto. Aahar va ]pvaasa yaaMcaa ba`mhcayaa-SaI inakT saMbaMQa Asalyaacao maI dSa-ivalao Asalao
trIhI evaZI gaaoYT spYT Aaho kI¸ %yaacaa mau#ya AaQaar manaavarca Aaho. malaIna
mana ]pvaasaanao Sauw haot naahI, Aaharacaa %yaacaovar kahIek pirNaama haot naahI.
manaacaa maL ha ivacaaranao¸ [-SvaricaMtnaanao AaiNa AKorIlaa [-Svarp`saadanaoca inaGaUna
jaatao. pNa manaacaa SarIraSaI inakT saMbaMQa Aaho. AaiNa ivakarI mana ivakarI
Aaharca SaaoQaIt Asato. ivakarI mana Anaok p`karcao svaad va Baaoga SaaoQaIt Asato.
%yaa Aaharacaa AaiNa ]pBaaogaaMcaa manaavar ]laT pirNaama haotao. %yaamauLo va
tovaZyaa AMSaanao Aaharacao inayamana krNyaacaI va inaraharacaIhI AavaSyakta ]%pnna
haoto. ivakarI mana SarIralaa va [Mid`yaaMnaa k*yaat vaagaivaNyaacyaa eovajaI
svat:ca [Mid`yaaMcyaa va SarIracyaa tabyaat jaato. %yaamauLohI SarIralaa Sauw va kmaIt
kmaI ivakarI ASaa inayaimat AaharacaI va p`saMgaaopa<a inaraharacaIhI ¹ ]pvaasaacaIhI ¹
ja$r pDto. mhNaUna jao Asao mhNatat kI¸saMyamaI maaNasaalaa Aaharacyaa inayamanaacaI ikMvaa
316 Aa%makqaa
]pvaasaacaI ibalakula ja$r naahI¸ tohI tovaZIca maaozI caUk krtat¸ kI jaovaZI caUk
Aahar va inarahar yaaMnaaca sava-sva maanaNaaro krtat. maaJaa AnauBava malaa Asaoca iSakvaIt
Aaho kI jyaacao mana saMyamaakDo vaLlao Aaho¸ %yaalaa Aaharacao inayamana va inarahar yaaMcaI
far madt haoto. %yaaMcyaa madtIiSavaaya manaacaI inaiva-kar vaR<aI saaQaNao malaa ASa@yapàya
vaaTto.
31. ]pvaasa
dUQa va kDQaanya saaoDUna flaaharacaa p`yaaoga sau$ kolaa %yaaca saumaaralaa

saMyamaacyaa dRYTInao ]pvaasahI sau$ kolao. yaaMthI ima. k^lanaba^k saamaIla Jaalao. pUvaI-
]pvaasa krIt Asao¸ to f@t Aaraogyaacyaa dRYTInao. dohdmanaasaazI ]pvaasa krNyaacaI
AavaSyakta Aaho hI gaaoYT eka ima~acyaa pòrNaova$na samajaUna AalaI. maaJaa janma vaOYNava
kuTuMbaat Jaalaolaa¸ AaiNa Aa[- tr AitSaya kzINa va`to krIt Asao. %yaamauLo ihMdusqaanaat
Asatanaa maIhI ekadSaIcao vagaOro ]pvaasa krIt Asao. prMtu to f@t dusaáyaaMcao pahUna
ikMvaa Aa[-baapaMnaa saMtuYT krNyaacyaa hotUnao. Asalyaa va`taMpasaUna kahI laaBa haotao¸ hI
gaaoYT %yaa vaoLI maaJyaa laxaat AalaI navhtIÂ samajaUthI tSaI navhtI. pNa sadrhu ima~
]pvaasa krIt Asao¸ %yaava$na va svat:cyaa ba`mhcaya-va`talaa baLkTI AaNaNyaasaazI maI
%yaacao AnaukrNa sau$ kolao¸ AaiNa ekadSaIcyaa idvaSaI ]pvaasa krNyaacao zrivalao.
saamanyat: laaok ekadSaIcyaa idvaSaI dUQa AaiNa fLo yaaMvar raihlyaanao ekadSaI GaDlaI
Asao samajatat. pNa flaaharI ]pvaasa tr Aata maaJyaa ina%yaacaaca hao}na basalaa
haota. mhNaUna Aata maI paNaI GaoNyaacaI tovaZI saUT zoivalaI va baakI pUNa- ]pvaasa sau$
kolao.
]pvaasaaMcaa p`yaaoga sau$ kolaa¸ %yaa saumaaralaa EaavaNa maasa yaot haota. %yaa vaYaI-
rmaJaana va EaavaNa maasa eka vaoLI Aalao haoto. gaaMQaI GaraNyaamaQyao vaOYNava va`taMp`maaNao SaOva
va`tohI paLIt Asat. kuTuMbaatIla maMDLI vaOYNavapMqaacyaa dovaLat jaat Asao¸ tSaIca
iSavaalayaathI jaat Asao. EaavaNa maasaBar kuTuMbaamaQyao dr vaYaI- kaoNaI naa kaoNaI p`daoYa
krItca Asao. %yaava$na malaahI ha EaavaNa maasa paLNyaacaI [cCa JaalaI.
yaa mah%vaacyaa p`yaaogaacaa pàrMBa Ta^lasTa^ya AaEamaamaQyao Jaalaa.
%yaa izkaNaI sa%yaaga`hI kOVaMcyaa kuTuMbaaMnaa Gao}na ima. k^lanaba^k va maI rahat
]pvaasa 317
AsaU. yaat maulao va navayauvakhI haoto. %yaaMcaosaazI SaaLa caalavaIt AsaU. yaa t$NaaMmaQyao
caarpaca mausalamaana haoto. %yaaMnaa [slaamacao inayama paLNyaalaa maI ]<aojana va madt dot
AsaoÂ namaaja pZNyaacaI vagaOro saaoya k$na dot Asao. AaEamaamaQyao parSaI va iK`stIhI
haoto. yaa savaa-Mnaa Aapaplyaa Qamaa-p`maaNao vaagaNyaalaa pào%saahna doNyaacaa inayama haota.
Aqaa-t yaa mausalamaana yauvakaMnaa raoJao paLNyaasa maI ]<aojana idlao. malaa svat:laa tr
p`daoYa krayacaoca haotoÂ pNa %yaaKorIja ihMdU¸ parSaI AaiNa iK`stI maMDLIMnaahI maI
mausalamaana yauvakaMcyaa baraobar ]pvaasa krNyaacaI iSafarsa kolaI. saMyamaacyaa baabatIt
kaoNaacyaahI saaobatInao caalalao trI to stu%yaca Aaho¸ ho maI %yaaMnaa samajaavaUna saaMigatlao.
puYkLSaa AaEamavaasaIyaaMnaI maaJaI saUcanaa ]calaUna QarlaI. ihMdU va parSaI ho mausalamaana
ima~aMcao sava-svaI AnaukrNa krIt Asao naahIÂ tovaZyaacaI AavaSyaktahI navhtI.
mausalamaana saUya- maavaLNyaacaI vaaT pahat tr baakIcao %yaapUvaI- jaovaUna Gaot. ASaasaazI kI¸
mausalamaanaaMnaa vaaZta yaavao ikMvaa %yaaMcaosaazI Kasa vastU tyaar krta yaavyaa. iSavaaya
mausalamaana phaTo jaovat¸ %yaat [traMnaI Baaga GaoNyaacaa p`Snaca navhta. AaiNa mausalamaana
idvasaa paNaIhI pIt nasat¸ tr baakIcao paNaI laagaola tovaZo pIt.
yaa p`yaaogaaMpasaUna ek fayada Asaa Jaalaa kI¸ ]pvaasa va ek vaoL Baaojana
yaaMcao mah<va savaa-Mnaa kLU laagalaoÂ ekmaokaMba_la ]dar Baavanaa va pòmaBaava hI vaaZlaa.
AaEamaat Annaaharacaa inayama haota. malaa yaa izkaNaI AaBaarpUva-k kbaUla kolao paihjao
kI¸ yaa inayamaacaa svaIkar maaJyaa BaavanaaMkDo dRYTI do}naca krNyaat Aalaa haota.
raoJyaaMcyaa idvasaat mausalamaanaaMnaa maaMsaacaI baMdI jaD vaaTlaI AsaNaarÂ pNa ekahI
navayauvakanao malaa tsao jaaNavaU idlao naahI. to Annaahar AanaMdanao va cavaInao Gaot Asat.
ihMdU maulaohI %yaaMcaosaazI AaEamaalaa caalaNyaajaaogao Asao svaaidYT ijannasa krIt Asat.
maaJyaa ]pvaasaaMcao vaNa-na krIt Asata ho ivaYayaaMtr maI jaaNaUnabaujaUna kolao.
karNa yaa maQaur p`saMgaacao vaNa-na krNyaacaI saMQaI dusaáyaa kaozo malaa imaLalaI nasatI.
AaiNa ho ivaYayaaMtr k$na maI maaJyaa eka savayaIcaohI vaNa-na k$na Taklao Aaho. tI hI
kI¸ Amauk ek gaaoYT AapNa krtao tI caaMgalaI Aaho Asao malaa vaaTt Asalao¸ mhNajao
maaJyaabaraobar rahaNaaraMnaahI tIt saamaIla krivaNyaacaa p`ya%na krtao. ho ]pvaasaacao va
ekaharacao p`yaaoga hI navaIna klpnaa haotI¸ pNa p`daoYaaMcyaa va rmaJaanaacyaa imaYaanao maI
savaa-Mnaaca %yaat AaoZlao.
318 Aa%makqaa
ASaa táhonao sahjaasahjaIca AaEamaamaQyao saMyamaI vaatavarNa vaaZlao. [tr

]pvaasa va p`daoYa yaaMcaomaQyaohI AaEamavaasaI malaa saaobat k$ laagalao¸ va %yaacaa pirNaamahI
[YT Jaalaa ASaI maaJaI samajaUt Aaho. saMyamaacaa pirNaama p`%yaokacyaa )dyaavar iktI
Jaalaa¸ p`%yaokacyaa ivaYayavaasanaa AavarNyaacyaa kamaI ]pvaasaaMnaI iktIsaa hatBaar
laavalaa¸ ho maI na@kI saaMgaU Sakt naahI. pNa maaJyaavar trI Aaraogyaacyaa va
ivaYaya%yaagaacyaa dRYTIMnaI caaMgalaaca pirNaama Jaalaa¸ Asaa maaJaa AnauBava Aaho. Asao
AsatahI malaa hohI kLto kI¸ ]pvaasa [%yaadIMcaa Asaaca pirNaama savaa-Mvar hao[-la Asaa
AbaaiQat inayama naahI. [Mid`yainaga`hacyaa hotUnao kolaolyaa ]paoYaNaacyaa saMyamaacyaa kamaI
]pyaaoga hao[-la. ik%yaok ima~aMcaa AsaahI AnauBava Aaho kI ]paoYaNaacyaa AKorIlaa
ivaYayaocCa va svaad AiQak tIva` haotat. yaacaa Aqa- Asaa kI¸ ]pvaasaacyaa maudtIt
ivakar dabaNyaacaI va svaad ijaMkNyaacaI satt Baavanaa Asaola trca %yaacao SauBa fL
imaLola. [radapUva-k ikMvaa mana:pUva-k na kolaolyaa ]pvaasaacaa svatM~ pirNaama
ivaYayainaga`hca hao[-la Asao maanaNao AgadI caukIcao hao[-la. gaItocyaa dusaáyaa AQyaayaaMtIla
Slaaok yaa baabatIt far mananaIya Aaho :
ivaYayaa ivainavat-nto inaraharsya doihna: È
rsavaja- rsaao|Pyasya prM dRYT\vaa inavat-to ÈÈ
]pvaasaI maaNasaacao ivaYaya ³]pvaasaacyaa maudtIpurto´ Sama pavatat¸
%yaaMcyaaivaYayaIcaI vaasanaa jaat naahI. rsa tr [-SvardSa-naanaoca ¹ [-Svarp`saadanaoca SaaMt
haotao.
saaraMSa kI¸ ]pvaasa vagaOro saMyamaI [samaacyaa maagaa-maQyao saaQana yaa naa%yaanao
AavaSyak Aahot. pNa tovaZyaanao sava- kahI Baagalao Asao naahI. AaiNa jar SaarIirk
]pvaasaabaraobar manaacaa ]pvaasa nasaola tr tao dMBaca mhNaavaa laagaola¸ va nauksaanakark
hao[-la.¸
32. pMtaojaI
'sa%yaaga`hacyaa [ithasaa' maQyao jyaa gaaoYTI Aalaolyaa naahIt ikMvaa Aalyaa
Asalyaasa saMxaopanao Aalyaa Aahot tovaZyaaca gaaoYTI yaa p`krNaaMmaQyao yaot Aahot evaZo
vaacakanao laxaat zovalao mhNajao %yaalaa p`krNaaMcaa AapapsaaMtIla saMbaMQa laxaat yao[-la.
Ta^lasTa^ya AaEamaamaQyao maulaaMmaulaIMsaazI iSaxaNaacaI kahI trI vyavasqaa krNao
AavaSyak haoto. maaJyaabaraobar ihMdU¸ mausalamaana¸ parSaI va iK`stI navayauvak haotoÂ AaiNa
qaaoDya ihMdU maulaIhI hao%yaa. inaraLo iSaxak zovaNao ASa@ya haoto¸ va malaa AnaavaSyak
vaaTlao. ASa@ya haoto¸ karNa laayak ihMdI iSaxak duima-L haoto¸ AaiNa imaLalao trI la{
pgaar imaLalyaaKorIja DrbanapasaUna 21 maOla dUr kaoNa kSaalaa yao[-laÆ maaJyaapaSaI trI
pOSaacao pova qaaoDoca Barlaolao haotoÆ baaho$na iSaxak AaNaNao AnaavaSyakhI vaaTlao. karNa
caalaU iSaxaNapwtI malaa psaMt navhtI. yaaogya pwtI kaoNatI yaacaa maI AnauBava
imaLivalaa navhta. evaZo samajat haoto kI¸ AadSa- isqatImaQyao Kro iSaxaNa Aa[-baapaMcyaa
hataKalaIca imaLNaar. AadaSa- isqatImaQyao baa*ya madt kmaIt kmaI AsalaI paihjao.
Ta^lasTa^ya AaEama ho ek kuTuMba haoto¸ va %yaat ip%yaacyaa sqaanaI maI haotao. Aqaa-t malaaca
yaa navayauvakaMnaa GaDivaNyaacaI jabaabadarI yaqaaSai@t ]calalaI paihjao Asaa maI ivacaar
kolaa.
yaa samajautImaQyao puYkL daoYahI haoto. ho navayauvak maaJaopaSaI janmaapasaUna
navhto. p`%yaokjaNa inarinaraLyaa táhocyaa vaatavarNaat vaaZlaolaa haota. sagaLo eka
Qamaa-caohI navhto. ASaa isqatIMtIla maulaaMcaa va maulaIMcaa maI ipta banalaao trI %yaaMcaa maI
yaqaayaaogya saaMBaaL ksaa krNaarÆ
pNa maI )dyaacyaa iSaxaNaalaa mhNajao caairHyaacyaa ivakasaalaa naohmaIca p`qama
sqaana dot Aalaao Aaho. AaiNa caairHyaacao &ana vaaTola %yaa vayaacyaa va vaaTola %yaa
vaatavarNaat vaaZlaolyaa maulaaMmaulaIMnaa¸ kmaIjaast p`maaNaat ka hao[-naa pNa¸ dota yao[-laca
Asaa ivacaar k$na maI maulaaMbaraobar ip%yaacyaa naa%yaanao ra~Midvasa rahat Asao. caairHya
haca %yaaMcyaa iSaxaNaacaa payaa Aaho Asao maanaUna maI caalalaao. payaa p@ka Jaalaa tr maulao
savaD imaLola %yaap`maaNao baakIcao¸ dusaáyaacaI madt Gao}na ikMvaa svat:cyaa baLavarhI imaLvaU
SaktIla.
319
320 Aa%makqaa
trI pNa Axar&ana qaaoDobahUt trI idlaoca paihjao ho maI samajaUna haotao. mhNaUna
vaga- kaZlao AaiNa %yaa kamaI ima. k^lanaba^k va EaI. pàgajaI dosaa[- yaaMcaI madt GaotlaI.
SaarIirk iSaxaNaacaI AavaSyakta malaa kLt haotI¸ pNa to iSaxaNa %yaaMnaa
sahjaI imaLt haoto.
AaEamaat naaokr tr navhtoca. payaKanyaapasaUna svayaMpakGarapya-MtcaI sava-
kamao AaEamavasaIyaaMnaIca kravayaacaI haotI. fLJaaDo puYkL haotI. navaIna laagavaD
kravayaacaI haotI. ima. k^lanaba^knaa SaotIcaI AavaD haotI. sarkarI AadSa-
baigacyaamaQyao to svat: kahI idvasa iSakUna Aalao haoto. svayaMpakat gauMtlaolyaaKorIja [tr
sava- lahana¹maaozyaaMnaa raoja zraivak vaoL baigacyaamaQyao kama kravao laagat Asao.
maulaaMkDUna %yaa kamaI BarpUr madt hao[-. maaozo KD\Do KNaNao¸ JaaDo taoDNao¸ AaoJaI vaahUna
naoNao [%yaaid kamaaMmaQyao %yaaMcaI SarIro caaMgalaI ksaUna inaGat. %yaaMnaa %yaa kamaacaI maaOjahI
vaaTo¸ AaiNa hI kamao AsalyaamauLo %yaaMnaa [tr ksart ikMvaa KoL yaaMcaI AavaSyakta
rahat nasao. kamaacao baabatIt kahI ivaVaqaI- ikMvaa kQaImaQaI sava-ca ivaVaqaI- TMgaLmaMgaL
krIt¸ AaLsa krIt. puYkL vaoLa maI itkDo dula-xa krIt Asao¸ kQaI sa@tInaohI
%yaaMcaokDUna kama k$na Gaot Asao. jaovha sa@tI krIt Asao tovha to kMTaLt¸ hohI
maaJyaa laxaat yao[-. trI pNa sa@tIcaa pìtkar kaoNaI kQaI kolyaacao smart naahI. jaovha
jaovha sa@tI krIt Asao tovha tovha %yaaMcaI samajaUthI GaalaIt Asao va %yaaMcaokDUnaca kbaUla
k$na Gaot Asao kI¸ kamaacyaa vaoLI KoL hI saMvaya barI navho. %yaaMcaI %yaa xaNaI samajaUt
pDo¸ dusaáyaa xaNaalaa ivasar pDo. ASaa táhonao gaaDo roTt AsaoÂ trI pNa %yaaMcaI SarIro
maa~ ksalaolaI banat haotI.
AaEamaat Aajaar @vaicatca yao[-. %yaacao ek mau#ya karNa hvaapaNaI AaiNa
yaaogya va inayaimat Aahar ho haoto¸ ho yaoqao namaUd kolao paihjao. SaarIirk iSaxaNaabaraobar
AaOVaoigak iSaxaNaacaahI ]llaoK k$na Taktao. savaa-Mnaa kahI trI ]pyau@t QaMda
iSakvaavayaacaa Asaa baot haota. %yaasaazI ima. k^lanaba^k T/îpsT mazamaQyao caplaa
banaivaNyaacao kama iSakUna Aalao. %yaaMcyaapasaUna maI iSaklaao¸ AaiNa jaI maulao QaMda
iSakayalaa tyaar JaalaI %yaaMnaa maI iSakivalao. ima. k^lanaba^knaa sautarkamaacaa qaaoDasaa
AnauBava haota¸ AaiNa AaEamaat sautarkama jaaNaNaara AaNaKI ek jaaoDIdar haota.
%yaamauLo to kamahI qaaoDqaaoDo iSakivalao jaat Asao. svayaMpakkama tr bahutok sava- maulaaMnaI
iSakUna Gaotlao.
pustkI iSaxaNa 321
hI sava- kamao maulaaMnaa navaIna haotI. AsalaI kamao iSakavaI laagaNaar Asao
%yaaMcyaa svaPnaamaQyaohI navhto. dixaNa AaiÍkomaQyao ihMdI maulaaMnaa jao kahI iSaxaNa imaLo¸ to
f@t Axar&anaacaoca Asao. Ta^lasTa^ya AaEamaamaQyao p`qamapasaUnaca Asaa irvaaja paDlaolaa
haota¸ kI jao kama AamhI iSaxak krNaar naahI to maulaaMkDUnahI krvaUna Gyaayacao naahI,
mhNaUna naohmaI %yaaMcyaabaraobar toca kama krNaara ek iSaxakhI rahI. %yaamauLo maulao haOsaonao
iSakt.
caairHya va Axar&ana yaaMcaosaMbaMQaI puZo ilahU.
33. pustkI iSaxaNa

SaarIirk iSaxaNa va tdnauYaMgaanao ksalao trI hstkaOSalya iSakivaNyaacao kama
Ta^lasTa^ya AaEamaamaQyao kSaa táhonao caalaivalao jaat Asao¸ to AapNa kahI AMSaI paihlao.
to kama maI svat:laa pUNa- saMtaoYa vaaTola ASaa táhonao k$ Saklaao naahI¸ ho jarI Kro
Asalao¸ trI %yaa kamaI qaaoDosao trI yaSa imaLalao. pNa Axar&ana doNao kzINa pDlao. %yaa
kamaalaa puroSaI saaQanao maaJyaapaSaI navhtI. malaa svat:laa [cCa haotI tovaZI fursat
imaLonaa. maaJao &anahI purosao navhto. sabaMQa idvasaBar SaarIirk kama k$na maI qakUna
jaat AsaoÂ AaiNa qaaoDasaa kaozo Aarama Gyaayalaa pahavao %yaaca vaoLI vaga- Gyaayacao Asat.
%yaamauLo maI tajaatvaanaa AsaNyaaeovajaI %yaa vaoLI mahap`ya%naanao jaagaa rahat Asao evaZoca.
sakaLcaa vaoL SaotI AaiNa gaRhaoVaoga yaaMmaQyao jaat Asao. %yaamauLo duparI jaovaNaanaMtr
lagaoca SaaLa caalaU hao[-. yaaKorIja dusara kaoNatahI vaoL saao[-skr navhta.
pustkI iSaxaNaasaazI AiQakat AiQak tIna tasa zovalaolao haoto. iSavaaya
vagaa-t ihMdI¸ tamaIL¸ gaujaraqaI va }dU- [t@yaaMcao iSaxaNa Vayacao Asao. p`%yaok maulaalaa
%yaacyaa %yaacyaa maatRBaaYaotUnaca iSaxaNa Vayacao Asaa inaQaa-r haota. [Mga`jaIhI savaa-Mnaa
iSakivalao jaat Asao. %yaaKorIja gaujaraqaI¸ ihMdU maulaaMnaa saMskRt va savaa-Mnaaca ihMdIcao
qaaoDoqaaoDo &ana Vayacao. [ithasa¸ BaUgaaola va AMkgaiNat savaa-Mnaaca iSakvaayacao Asaa Ëma
haota. tamaIL va }dU- iSakivaNyaacao kama maaJaokDo haoto.
maaJao tamaIL&ana mhNajao AagabaaoTIvar va tu$MgaamaQyao imaLivalaolao.
%yaaMthI paopkRt ]%kRYT 'tamaIL svayaMiSaixaka' yaaplaIkDo maaJaI majala gaolaolaI
navhtI. }dU- ilapIcao &ana AagabaaoTImaQyao imaLivalao haoto tovaZoca. AaiNa
Kasa farSaI ikMvaa ArbaI Sabdacao &ana mhNajao mausalamaana ima~aMcyaa sahvaasaanao imaL¹
Aa.¹21
322 Aa%makqaa
ivata Aalao tovaZocaÑ saMskRt hayaskulaat iSaklaao haotao toca. gaujaraqaI mhNajao SaaLkrI
maulaaMcaoca.
evaZyaa BaaMDvalaavar maI kama caalaivaNaarÂ AaiNa maaJao madtnaIsa¸ to tr
maaJyaahUnahI kmaI iSaklaolaoÑ prMtu maaJao doSaI BaaYaaMba_lacao pòma¸ iSakivaNyaacyaa svat:cyaa
hataoTIba_lacaa maaJaa Aa%maivaSvaasa¸ ivaVaqyaa-cao A&ana va A&anaapoxaahI AiQak AMSaI
%yaaMcyaa manaacaI ]darta¸ yaaMcaI malaa far madt JaalaI.
tamaIL ivaVaqaI- dixaNa AaiÍkomaQyao janmalaolao haoto va %yaamauLo %yaaMnaa tamaIL
qaaoDo samajat Asao. ilapI tr mauLIca yaot navhtI. %yaamauLo %yaaMnaa ilapI va vyaakrNaacaI
maUlat<vao malaaca iSakvaavaI laagat. to kama saaopo haoto. ivaVaqyaa-Mnaa maahIt haoto kI¸
tamaIL baaolaNyaacyaa baabatIt to maaJaa sahja praBava k$ Sakt haoto. tamaIL jaaNaNaaro
laaok malaa BaoTayalaa yaot¸ tovha ivaVaqaI-ca maaJao duBaaYaI haot Asat. trI pNa maaJao gaaDo
Zklat gaolao. karNa maI kQaI Aaplyaa ivaVaqyaa-pasaUna svat:cao A&ana lapivaNyaacaa
p`ya%na kolaa naahI. hrok baabatIt maI jasaa mauLat haotao tsaaca tohI malaa samajat haoto.
%yaamauLo pustkI &anaacyaa baabatIt maaJao gaaZ A&ana AsatahI maI %yaaMcao pòma va Aadr hI
kQaIhI hrvaUna basalaao naahI.
mausalamaana maulaaMnaa }d-U iSakivaNao %yaa maanaanao saaopo haoto. %yaaMnaa ilapI yaot
haotI. %yaaMcaI vaacanaacaI gaaoDI vaaZivaNao va %yaaMcao Axar sauQaarNao evaZoca maaJao kama haoto.
saaQaarNapNao hI sava- maulao inarxar va SaaLot na iSaklaolaI ASaIca haotI.
iSakvaIt Asataca malaa AaZLUna Aalao kI¸ malaa %yaaMnaa iSakvaayacao Asao qaaoDoca haoto.
%yaaMcaa AaLsa inavaarNao¸ to AapNa hao}na vaacaIt basatIla Asao krNao¸ %yaaMcyaa
AByaasaavar najar zovaNao¸ hIca kamao ivaSaoYa haotI. maI evaZyaavarca saMtaoYa maanaIt Asao.
mhNaUna inarinaraLo ivaYaya iSakNaaáyaa maulaaMnaa ekaca KaolaIt basavaUna %yaaMcyaakDUna kama
krvaUna GaoNao Sa@ya haot Asao.
pazyapustkaMsaazI Anaok vaoLa AaorD krNyaat yaot Asato. pNa malaa
%yaaMcaI ]NaIva kQaIca jaaNavalaI naahI. Asalaolyaa pustkaMcaahI ivaSaoYa ]pyaaoga
kolyaacao malaa smart naahI. maaJaI ASaI samajaUt Aaho kI¸ iSaxak hoca
ivaVaqyaa-cao pazyapustk Asaavao. iSaxakaMnaI pustkatUna iSakivalaolao Asao farca
qaaoDo Aaja maaJyaa smarNaat raihlaolao Aaho. %yaaMnaI svamauKanao iSakivalao to
maa~ AajahI Aazvato. maulao DaoLyaaMnaI ga`hNa krtat¸ %yaapoxaa kanaaMnaI eoklaolao
Aai%mak iSaxaNa 323
kmaI Eamaat AiQak gahNa k$ Saktat. maulaaMkDUna ek trI pustk maI puro vaacaUna
Gaotlyaacao malaa smart naahI.
pNa maI svat: jao Anaok pustkaMcyaa vaacanaatUna pcaivalao haoto¸ to maI svat:cyaa
BaaYaot saaMgat AsaoÂ AaiNa to %yaaMnaa AajaimatIlaahI smart AsaNaar Asao malaa vaaTto.
vaacaUna daKivalaolao paz krNyaacaa %yaaMnaa ~asa vaaTt Asao. maI taoMDI saaMgat Asao to to
malaa lagaoca mhNaUna daKvaIt. vaacaayacaa %yaaMnaa kMTaLa yao[-. maIca EamaamauLo ikMvaa Anya
karNaaMnaI maMd va naIrsa Jaalaao tr gaaoYT inaraLI. naahIpoxaa saaMigatlaolao eokNyaat %yaaMnaa
gaaoDI vaaTo. %yaaMcyaa manaamaQyao p`Sna ]d\Bavat %yaaMcaI ]<aro dotanaa malaa %yaaMcyaa
ga`hNaSa@tIcaahI AMdaja imaLUna jaat Asao.
34. Aai%mak iSaxaNa

ivaVaqyaa-McaI SarIro va manao yaaMcaa ivakasa krNyaapoxaa Aa%myaacaa ivakasa
krNyaakirta malaa farca AiQak pirEama kravao laagalao. Aa%myaacaa ivakasa
krivaNyaacyaa kamaI maI Qaaima-k pustkaMvar kmaI AaQaar zoivalaa haota. p`%yaok
ivaVaqyaa-laa Aaplyaa Qamaa-caI maUlat<vao maahIt AsalaI paihjaot¸ Aapaplyaa Qama-ga`MqaaMcao
saamaanya &ana %yaalaa Asalao paihjao¸ Asao maaJao mat AsalyaamauLo %yaaMnaa to &ana imaLola
ASaI maI yaqaaSai@t vyavasqaa kolaI haotI. pNa maI ho baaOiwk iSaxaNaacaoca ek AMga
samajatao. Aa%myaacao iSaxaNa ha ek svatM~ca ivaYaya Aaho¸ ho malaa Ta^lasTa^ya AaEamaaMtIla
maulaaMnaa iSakvaU laagaNyaapUvaI-ca kLUna cauklao haoto. Aa%myaacaa ivakasa krNao mhNajao SaIla
banaivaNao¸ [-Svaracao &ana imaLivaNao¸ Aa%ma&ana pàPt k$na GaoNao. ho &ana imaLivaNyaasaazI
maulaaMnaa KUpca madt paihjaoÂ AaiNa %yaaKorIjacao [tr &ana vyaqa- Aaho. hainakarkhI
haoNyaacaa saMBava Aaho¸ Asao malaa vaaTt haoto.
Aa%ma&ana catuqaa-EamaamaQyao imaLvaavao Asaa caukIcaa ga`h maaJyaa eokNyaat
Aalaolaa Aaho. pNa yaa AmaUlya vastUlaa jao catuqaa-Eamaapya-Mt qaaopvaUna Qartat¸
%yaaMnaa Aa%ma&ana tr pàPt haot naahIca¸ pNa vaaQa-@ya va baalapNaacaI
dusarI prMtu koivalavaaNaI punaravaR<aI imaLto¸ AaiNa to pRqvaIlaa BaarBaUt
hao}na jagat Asatat Asaaca saava-i~k AnauBava idsaUna yaotao. ho ivacaar yaaca SabdaMmaQyao
324 Aa%makqaa
kdaicat 1911¹12 saalaI maI maaMDlao nasato. prMtu %yaa vaoLcao ivacaar ASaaca táhocao haoto¸
Asao malaa spYTpNao Aazvato.
Aai%mak iSaxaNa Vayacao ksaoÆ maulaaMnaa maI Bajanao saaMgat Asao¸ naItIcaI pustko
vaacaUna daKvaIt Asao. pNa tovaZyaavar saMtaoYa hao[-naa. maulaaMSaI sahvaasa GaDU laagalaa
tsatsao maaJyaa laxaat Aalao kI¸ ho &ana pustkaMmaaf-t dota yaayacao naahI. SaarIirk
iSaxaNa SarIracyaa ksartInao dota yaoto¸ baaOiwk iSaxaNa bauwIcyaa ksartInao¸ %yaacap`maaNao
Aai%mak iSaxaNasauwa Aa%myaacyaa ksartInaoca dota yaoNaar. Aa%myaacaI ksart iSaxakacyaa
vat-naanaoca pàPt haoNaar. mhNaUna yauvak pahat Asaaot ikMvaa nasaaot¸ sadasava-da iSaxakanao
saavaQaana raihlao paihjao. laMkomaQyao basaUnahI iSaxak Aaplyaa vat-naanao iSaYyaacyaa
Aa%myaalaa hlavaU Sakola. maI KaoTo baaolat gaolaao AaiNa svat:cyaa iSaYyaaMnaa maa~ saccao
banaivaNyaacaa maI p`ya%na kolaa¸ tr tao vyaqa-ca jaayacaa.iBa~a iSaxak iSaYyaaMnaa SaaOya-
iSakvaU SakNaar naahI. vyaiBacaarI iSaxak iSaYyaaMnaa saMyama ksaa iSakvaNaarÆ maI manaaSaI
zrivalao kI¸ maI maaJyaapaSaI Asalaolao t$Na maulagao va maulaI yaaMnaa vas%aupaz$p hao}na
raihlao paihjao. ASaa táhnao maaJao iSaYyaca maaJao iSaxak banalao. svat:saazI naahI tr
%yaaMcyaasaazI trI malaa caaMgalao Jaalao paihjao va caaMgalao raihlao paihjao¸ ho maaJyaa Qyaanaat
Aalao. Ta^lasTa^ya AaEamaatIla maaJaa bahutok saMyama yaa maulaaMmaulaIMcyaamauLoca Jaalaa Asao
mhNaNyaasa hrkt naahI.
AaEamaamaQyao ek maulagaa #aUp AaDdaMDpNaa krI¸ #aaoTo baaolao¸ kuNaalaa
jaumaanaIt nasao va [traMbaraobar BaaMDt Asao. eko idvaSaI %yaanao farca dMgaa kolaa. maI
ifikrIt pDlaao. ivaVaqyaa-Mnaa maI kQaI iSaxaa krIt nasao. yaa vaoLI malaa far
raga Aalaa. maI %yaacyaakDo gaolaao. %yaacaI samajaUt GaalaavaI tr kahI kolyaa samajaUt
pTonaa. %yaanao malaa fsaivaNyaacaahI p`ya%na kolaa. maI javaL pDlaolaa $L ]calalaa
AaiNa %yaacyaa dMDavar maarlaa. maartanaa maI kaMpt haotao ho %yaacyaa laxaat Aalao
Asaavao. ASaa táhocaa AnauBava maaJyaa baabatIt kaoNaahI ivaVaqyaa-laa yaapUvaI-
Aalaa navhta. ivaVaqaI- rDU laagalaa. %yaanao maaJyaapaSaI maafI maaigatlaI.%yaalaa kazI
laagaUna du:#a Jaalao¸ yaasaazI tao rDlaa Asao navho. manaat AaNata tr malaa BaarI Jaalaa
Asata¸ [tkI Sa@tI %yaacyaa maQyao haotIÂ %yaacao vaya satra vaYaa-cao haotoÂ baaMQyaanao majabaUt
haota. pNa maaJyaa $Lat %yaalaa maaJao du:#a idsaUna Aalao. yaa p`saMgaanaMtr tao kQaI
maaJyaaiva$Qd gaolaa naahI.pNa malaa maa~ tao $L maarlyaaba_la AjaUnapya-Mt pScaatap haot
baáyaavaa[-TaMcao ek~ rahaNao 325
Aaho. malaa QaastI vaaTto kI %yaalaa maa$na maI Aa%myaacao navho tr Aaplyaa pSautocao
AaivaYkrNa kolao.
baalakaMnaa maar do}na %yaaMnaa iSakivaNyaacaI pwtI malaa kQaIca psaMt naahI.
malaa ekca p`saMga Aazvatao kI¸ jyaa vaoLI maI maaJyaa maulaaMpOkI ekalaa maarlao. $L
maarNyaat maI yaaogya kolao kI ksao yaacaa inaNa-ya maI AVap k$ Saklaolaao naahI. yaa
iSaxaocyaa saMyaui@tktoivaYayaI malaa SaMka Aaho. karNa itcyaamaagao raga haota va iSaxaa
krNyaacaa hotU haota. jar tIt f@t maaJyaa du:Kacao p`dSa-naca Asato tr maI tI iSaxaa
yaaogya mhTlaI AsatI. pNa yaa iSaxaotIla Baavanaa imaEa haotI. yaa p`saMgaanaMtr maa~
ivaVaqyaa-Mnaa sauQaarNyaacaI AiQak caaMgalaI rIt maI iSaklaao. %yaa klaocaa ]pyaaoga maI sadr
p`saMgaI kolaa Asata tr kaya pirNaama Jaalaa Asata to maI saaMgaU Sakt naahI. ha p`saMga
tao yauvak tr lavakr ivasa$nahI gaolaa. %yaa maulaamaQyao ivaSaoYa sauQaarNaa JaalaI AsaohI maI
saaMgaU Sakt naahI. prMtu yaa p`saMgaamauLo ivaVaqyaa-Mcao baabatIt iSaxakacao kt-vya kaya
yaaba_la maI AiQak ivacaar k$ laagalaao. %yaanaMtr tSaaca táhocao daoYa t$NaaMkDUna
GaDlao¸ pNa maI dMDnaItIcaa kQaIca AvalaMba kolaa naahI. ASaa táhnao dusaáyaasa &ana
doNyaacaa p`ya%na krIt Asatanaa malaa svat:laaca Aa%myaacyaa gauNaQamaa-cao AiQakaiQak &ana
hao} laagalao.
35. baáyaavaa[- T aM c ao ek~ rahNao

Ta^lasTa^ya AaEamaamaQyao ima.k^lanaba^knaI ek p`Sna maaJyaapuZo ]pisqat kolaa.
%yaaMnaI tao p`Sna kaZNyaapUvaI- maI %yaasaMbaMQaI ivacaar kolaa navhta. AaEamaamaQyao kaMhI
maulagao far AaDdaMD va naazaL haoto¸ tr kaoNaI ]naaD haoto. %yaaMcyaaca saMgatIt maaJao
tIna maulagaohI Asat¸ tSaaca isqatIt vaaZlaolaI [tr maulaohI Asat. pNa ima.
k^lanaba^kcao laxa maa~ tI ]naaD maulao AaiNa maaJao maulagao yaaMnaI ek~ ksao rahayacao yaaca
gaaoYTIkDo haoto. eko idvaSaI to AavaoSaanao mhNaalao¸ "hI tumacaI rIt malaa ibalakula pTt
naahI. yaa maulaaMbaraobar Aaplyaa maulaaMnaa imasaLU idlaot tr %yaacaa pirNaama ekca haoNaar :
%yaaMnaa %yaa ]naaD maulaaMcaa saMsaga- laagaNaarÂ AaiNa tohI maga ibaGaDlyaaiSavaaya rahatIla
kaÆ"
maI kahI vaoL trI ivacaarat pDlaao haotao kI naahI to malaa
Aata smart naahI. pNa maaJaa jabaaba maa~ Aazvatao. maI mhTlao¸ "maaJao AaOrsa
326 Aa%makqaa
maulagao AaiNa ho ]naaD maulagao yaaMcyaamaQyao Baod ksaa kravaaÆ saQyaa daoGaaMcyaahI baabatIt
maaJaI jabaabadarI saar#aIca Aaho. ho yauvak maaJyaaca baaolaavaNyaava$na yaoqao Aalaolao
Aahot. maI %yaaMnaa pOsao purivalao tr to Aajacyaa Aaja jaaohainasabaga-laa jaa}na pUvaI-
rahat haoto %yaa pQdtInao rahU laagatIla. %yaaMnaI yaoqao yaoNyaamaQyao maaJyaavar kahISaI
maohorbaanaIca kolaI Aaho Asao %yaaMnaa va %yaaMcyaa Aa[-baapaMnaa vaaTlyaasa %yaathI AaScaya-
vaaTNyaajaaogao kahI naahI. yaoqao yaoNyaanao %yaaMnaa gaOrsaaoyaI sahna kravyaa laagat Aahot ho
malaa va tumhalaa daoGaaMnaahI idsat Aaho. pNa maaJao kt-vya spYT Aaho. malaa %yaaMnaa
yaoqaoca zoivalao paihjao. Aqaa-t maga maaJaa maulagaahI %yaaMcao baraobarca rahaNaar. iSavaaya
AapNa [traMhUna EaoYz Aahao¸ ASaa táhocaa BaodBaava maI maaJyaa maulaaMnaa AajapasaUnaca ka
iSakvaavaaÆ ASaa táhocaa ivacaar %yaaMcyaa Dao@yaat GaalaNao mhNajaoca %yaaMnaa AaDmaagaa-laa
naoNao Aaho. saQyaacyaa isqatIt raihlyaanao to caaMgalao GaDUna inaGatIla¸ baáyaavaa[-TacaI prIxaa
to svat:ca k$ laagatIla. AapNa Asaoca ka samajaU nayao kI %yaaMcyaat KraoKrca kahI
gauNa Asalao tr ]laT %yaaMcaaca saMsaga- %yaaMcyaa saaoba%yaaMnaa laagaolaÆ to ksaohI Asaao¸ pNa
malaa %yaaMnaa yaoqaoca zovaNyaaKorIja ga%yaMtr naahI. tsao krNyaat kahI Qaaoka Asalaa trI
tao QaaokahI malaa p%krlaa paihjao." ima. k^lana¹ba^knaI Daoko halaivalao.
p`yaaogaacaa pirNaama AinaYT Jaalaa Asao mhNata yaoNaar naahI. maaJyaa maulaaMcao
%yaapasaUna yai%kMicathI nauksaana Jaalao Asao malaa vaaTt naahI. %yaaMcaa fayada Jaalaolaa tr
malaa spYT idsat haota. %yaacyaamaQyao maaozopNaacaI Baavanaa kahI AMSaanaohI raihlaI
Asalyaasa tI gaolaI. to savaa-Mbaraobar imasaLUna rahayalaa iSaklao¸ tavaUna¹saulaaKUna inaGaalao.
yaa va ASaaca táhocyaa [tr AnauBavaaMva$na malaa Asao vaaTU laagalao Aaho¸ kI
Aa[-baapaMcaI yaaogya doKroK Asaola tr AaplaI barIvaa[-T maulao ek~ raihlaI ikMvaa
iSaklaI trI %yaapasaUna caaMgalyaa maulaaMcaI ksalaIca hanaI haot naahI. svat:cyaa maulaaMnaa
itjaaorIt kaMoDUna zovalyaanao tI inadao-Ya rahatat AaiNa baahor kaZlyaanao ivaTaLtat Asaa
inayama tr naahIca. haM¸ evaZo maa~ Kro kI¸ jaoqao AnaokivaQa maulao va maulaI ek~ rahatat
va iSakt Asatat toqao Aa[-baapaMcaI AaiNa iSaxakaMcaI ksaaoTI haoto va %yaaMnaa KUp laxa
zovaavao laagato.
36. pàyaiSca<aadaKla ]pvaasa
maulaaMmaulaIMnaa pàmaaiNakpNao vaaZivaNyaacyaa va iSaxaNa doNyaacyaa kamaI iktI va
ksakSaa ADcaNaI Aahot %yaaMcaa idvasaoMidvasa AiQakaiQak AnauBava yaot haota. iSaxak
va palak *yaa naa%yaanao %yaaMcyaa )dyaamaQyao p`vaoSa krayacaa haota. %yaaMcyaa sauKdu:KaMcaa
vaaTokrI vhayacao haotoÂ %yaaMcyaa jaIvanaat %yaaMnaa vaoLaovaoLI pDNaarI kaoDI ]klaayacaI
haotIÂ %yaaMcyaa ]saL%yaa ta$Nyaacyaa trMgaaMnaa sarL maaga- laavaayacaa haota.
ik%yaok kOdI sauTUna gaolyaanaMtr Ta^lasTa^ya AaEamaamaQyao qaaoDIca maaNasao
raihlaI. tI bahutok ifina@savaasaI haotI. %yaamauLo AaEama ifina@salaa Gao}na gaolaao.
ifina@samaQyao maaJaI KUp ksaaoTI JaalaI. iSallak raihlaolyaa AaEamavaasaIyaaMnaa
ifina@salaa paocavaUna maI jaaohainasabaga-laa gaolaao. jaaohainasabaga-laa qaaoDo idvasa rahatao taoca
daona vya@tIMcyaa BayaMkr ptnaacaI baatmaI malaa imaLalaI. sa%yaaga`hacyaa mahana\ laZyaamaQyao
kaozohI ApyaSa Aalyaasaar#ao idsalao trI %yaanao maaJyaa manaalaa Qa@ka basat nasao. pNa
yaa hkIktInao maaJyaavar jaNaU kaya vajaàGaat kolaa. maaJyaa )dyaalaa maaozI ja#ama
JaalaI. maI %yaaca idvaSaI ifnaI@sacaI gaaDI pkDlaI. iMma.k^lanabâknaI maaJyaabaraobar
yaoNyaacaa Aaga`h Qarlaa. maaJaI koivalavaaNaI isqatI %yaaMcyaa laxaat yao}na gaolaI haotIÂ
malaa ekTyaalaa jaa} Vayalaa to kbaUla haot navhto. ptnaacaI baatmaI malaa %yaaMcaokDUnaca
iMmaLalaI haotI.
rs%yaamaQyao maI maaJaa Qama- samajaavaUna Gaotlaa¸ ikMvaa tao malaa samajalaa¸ ASaI
svat:cyaa manaacaI samajaUt k$na GaotlaI mhNaa naa. malaa Asao vaaTlao kI Aaplyaa
do#aro#aI#aalaI raihlaolyaaMcyaa ptnaaba_la palak ikMvaa iSaxak kahI AMSaanaI trI
jabaabadar Aahot. yaa p`saMgaaba_lacaI maaJaI svat:caI jabaabadarI tr malaa spYT idsat
haotI. maaJyaa p%naInao malaa saUcanaahI idlaI haotI. pNa maI svaBaavat: ivaSvaasaavar
caalaNaara AsalyaamauLo maI itcaI saucanaa manaavar GaotlaI navhtI. iSavaaya maaJaI ASaIhI
klpnaa haotI kI¸ maI jar yaa ptnaaba_la pàyaiScat Gaotlao¸ trca %yaa pittaMnaa malaa
haoNaaro du:#a samajaUna yao[-la¸ AaiNa %yaamauLo %yaaMnaa svat:cyaa caukIcaI jaaNaIva hao[-la¸
tSaIca itcyaa gaaMBaIyaa-caIhI qaaoDIbahUt klpnaa hao[-la. mhNaUna maI saat idvasa ]pvaasa va
saaDocaar maihnao ekmau@t rahNao Asao va`t Gaotlao. k^lanaba^knaI malaa %yaapasaUna pravaR<a
krNyaacaa puYkL
327
328 Aa%makqaa
p`ya%na kolaa¸ pNa tao inaYfL Jaalaa. AKorIlaa pàyaiSca<aacaI saMyaui@tkta %yaaMnaIhI
maanya kolaI¸ AaiNa %yaaMnaI svat:hI maaJyaabaraobar to va`t paLNyaacaa Aaga`h Qarlaa.
%yaaMcyaa inama-L pòmaapuZo maaJao kahI caalaonaa. evaZa inaScaya kolyaabaraobar malaa lagaoca
hlako vaaTU laagalao. mana SaaMt Jaalao. jyaaMcao hatUna daoYa GaDlaa haota¸ %yaaMcyaa ba_lacaa
raga qaMDavalaa AaiNa %yaaMcyaaba_la dyaa tovaZI raihlaI.
ASaa táhonao AagagaaDImaQyaoca mana hlako k$na maI ifina@salaa paocalaao.
tpasa k$na AiQak maaihtI kaZayacaI tI kaZUna GaotlaI. maaJyaa ]pvaasaaba_la savaa-Mnaa
kzINa tr vaaTlaoca¸ pNa %yaamauLo vaatavarNa inama-L Jaalao. papacarNaacaI BayaMkrta
savaa-Mcyaa laxaat AalaI¸ AaiNa ivaVaqaI- va ivaVaiqa-naI yaaMcaa AaiNa maaJaa saMbaMQa AiQak
majabaUt va sarL Jaalaa.
yaa p`saMgaatUnaca kahI kaLanaMtr malaa caaOda idvasa ]pvaasa krNyaacaa p`saMga
Aalaa. yaacaa pirNaama tr ApoxaoplaIkDo caaMgalaa Jaalaa ASaI maaJaI samajaUt Aaho.
yaa p`saMgaava$na maaJaa Asao isaw krNyaacaa hotU naahI kI¸ iSaYyaacyaa p`%yaok
daoYaaba_la naohmaI iSaxakanao ]pvaasa vagaOro kolaoca paihjaot. pNa malaa vaaTto¸ kI kahI
p`saMgaI trI Asalyaa pàyaiSca<aadaKla kravayaacyaa ]pvaasaaMcaI AvaSya ja$rI Aaho.
maa~ %yaasaazI ivavaok va AiQakar paihjaot. jaoqao iSaYya¹iSaxakaMmaQyao Sauw pòmabaMQana
naahI¸ jaoqao iSaxakalaa iSaYyaacyaa daoYaaba_la KraKura AaGaat vaaTlaolaa naahI¸ jaoqao
iSaYyaalaa iSaxakaba_la Aadr vaaTt naahI¸ toqao ]pvaasa inarqa-k Aaho AaiNa ]laT
hainakark haoNyaacaahI saMBava Aaho. prMtu Asalyaa ]pvaasa¹AQa-]pvaasaaMba_la matBaod
Asalao trIhI iSaxak ha iSaYyaacyaa daoYaaMba_la qaaoDyaabahUt AMSaaMnaI trI jabaabadar Aaho
yaaba_la malaa laoSamaa~ SaMka naahI.
saat ]pvaasa AaiNa naMtrcao ekBau@t rahaNao hI Aamhalaa kaoNaalaa
jaD vaaTlaI naahIt. %yaa maudtIt maaJao kaoNatohI kama baMd ikMvaa maMd Jaalao navhto.
%yaa kaLI maI flaaharIca haotao. caaOda ]pvaasaaMcaa AKorcaa Baaga maa~ malaa
caaMgalaaca jaD gaolaa. yaa vaoLI ramanaamaacaa cama%kar malaa pura samajalaa navhta.
%yaamauLo du:K sahna krNyaacaI Sa@tI kmaI haotI. ]pvaasa caalaU Asalaolyaa
maudtIt vaaTola to k$na pNa paNaI KUp Pyaalao paihjao yaa baa*ya yau@tIcaI
malaa maaihtI navhtI. ]pvaasa jaD jaayalaa hohI ek karNa Jaalao. iSavaaya
pihlaa ]pvaasa sauKanao Jaalaa haota¸ %yaamauLo dusaáyaa Kopolaa maI baopvaa-hI raihlaao.
gaaoKlyaaMcyaa BaoTIsa 329
pihlyaa ]pvaasaamaQyao naohmaI @yaUnaIcyaa pwtIcao kiTsnaana krIt Asao. caaOda idvasaaMcyaa
]pvaasaat daonatIna idvasaaMnaMtr to baMd kolao. paNaI taoMDaSaIca naovavaonaa AaiNa GaaoT Gaotlaa
tr AaokarI yao[-. yaamauLo paNaI far qaaoDo pIt Asao. %yaamauLo gaLa sauklaa¸ xaINa Jaalaa
AaiNa AKorcyaa idvasaaMt tr Aavaaja AgadI AaoZta inaGat Asao. trIhI ja$r tovaZo
saaMgaUna ilahivaNyaacao kama AKorcyaa idvasaapya-Mt krta yaot haoto¸ AaiNa ramaayaNa [%yaaid
SaovaTpya-Mt eokt Asao. kahI p`SnaaMsaMbaMQaI mat doNao yaasaarKI AavaSyak kamaohI k$
Sakt Asao.
37. gaaoKlyaMacyaa BaoTIsa
dixaNa AaiÍkotIla puYkL AazvaNaI Aata saaoDUna Vavyaa laagat Aahot.

1914 saalaI jaovha sa%yaaga`hacaa laZa samaaPt Jaalaa¸ tovha gaaoKlyaaMcyaa
[cCova$na malaa [MglaMDhUna svadoSaI yaayacao haoto¸ mhNaUna jaulaO maihnyaamaQyao kstUrbaa[-¸
k^lanaba^k va maI ASaI itGao ivalaayatolaa jaayalaa inaGaalaao. sa%yaaga`hacyaa laZyaacyaa
vaoLIca maI itsaáyaa vagaa-nao p`vaasa krNyaasa sau$vaat kolaI haotI. Aqaa-t samaud`maagaa-naosauwa
itsaáyaa vagaa-caoca itkIT kaZlao. pNa yaa itsaáyaa vagaa-t AaiNa AaplyaakDIla itsaáyaa
vagaa-t far tfavat Aaho. AaplyaakDo inajaNyaabasaNyaalaa jaagaa imaLNyaacaI pMcaa[-t¸
svacCtocao tr naavaca Gyaayalaa nakao. pNa itkDcyaa itsaáyaa vagaa-t maa~ jaagaa yaaogya
p`maaNaat imaLt haotI¸ AaiNa svcCtahI caaMgalaI zovaIt. kMpnaInao AamacyaasaazI ivaSaoYa
saaoyahI k$na idlaI haotI. Aamhalaa kaoNaacaa ]psaga- paocaU nayao mhNaUna eka saMDasaalaa
mau_ama kulaUp GaalaUna %yaacaI ikllaI Aamacyaa hvaalaI kolaI haotIÂ AaiNa AamhI itGaohI
flaaharI AsalyaamauLo Aamhalaa tajaI saukI fLo purivaNyaacaI Aa&ahI AagabaaoTIcyaa
kaozavaLyaalaa doNyaat AalaI haotI. ervaI itsaáyaa vagaa-cyaa ]ta$Mnaa fLo baotacaIca
imaLtatÂ sauka maovaa tr ibalakula naahI. yaa saaoyaI JaalyaamauLo samaudàvarIla Azra idvasa
far SaaMtInao kaZlao.
yaa p`vaasaatIla ik%yaok smarNao jaaNaUna GaoNyaasaarKI Aahot.
ima. k^lanaba^knaa duiba-NaIcaa far Yaaok haota. %yaaMnaI ekdaona BaarI ikMmatIcyaa
duiba-NaI baaLgalyaa hao%yaa. %yaasaMbaMQaI AamacyaamaQyao raoja vaadivavaad hao[-.
Aamacyaa AadSaa-laa¸ Aamhalaa jaao saaQaopNaa imaLvaayacaa Aaho %yaalaa¸ ho SaaoBat
naahI Asao %yaaMnaa pTvaUna doNyaacaa maI p`ya%na krIt Asao. eko idvaSaI AamacyaamaQyao
330 Aa%makqaa
%yaasaMbaMQaI JaNaJaNaIt vaad Jaalaa. AamhI daoGaohI Aamacyaa koibanacyaa iKDkIpaSaI ]Bao
haotao.
maI mhTlao¸ "AamacyaamaQyao ha tMTa haot rahavaa yaapoxaa hI dubaI-Naca dyaa-t
fokUna idlaI AaiNa itcaI vaata-ca saaoDUna idlaI tr iktI trI baro hao[-la¸ naahIÆ"
ima. k^lanaba^knaI lagaoca jabaaba idlaa¸ "Alaba<a¸ hI maaoh paDNaarI vastU
fokUnaca Va."
maI mhTlao¸ "baro foktaoca tr."
%yaaMnaIhI itt@yaaca jaladInao jabaaba idlaa¸ "maI KraoKrca mhNatao kI AvaSya
fokUna Va."
maI dubaI-Na fokUna idlaI. tI saat ek paOMD ikMmatIcaI haotI¸ pNa itcao maaola
itcyaa ikMmatIva$naca krayacao navhto tr ima. k^lanaba^kcyaa itcyaavarIla maaohava$na
krayacao haoto. [tko AsaUnahI ima. k^lanaba^knaa itcyaaba_la kQaIhI hLhL vaaTlaI
naahI. %yaaMcyaa maaJyaamaQyao ASaa táhocao p`saMga Anaok vaoLa GaDt. %yaaMtUna maI ha ek
namaunaa yaoqao idlaa Aaho.
AamacyaamaQaIla saMbaMQaatUna Aamhalaa raoja navaIna navaIna iSakayalaa imaLo.
karNa AamhI daoGaohI sa%yaalaa Anausa$na caalaNyaacaa p`ya%na krIt haotao. sa%yaacaI kasa
QarlyaamauLo ËaoQa¸ svaaqa-¸ WoYa [%yaadIMcao sahjaI inavaarNa haot Asao¸ inavaarNa na Jaalyaasa
sa%yahI hatI laagat nasao. ragaWoYaaMnaI Barlaolaa manauYya sarL AsaU SakolaÂ vaaNaIcao sa%yahI
paLU SakolaÂ pNa Sauw sa%ya %yaalaa laaBaNaar naahIca. Sauw sa%yaacaa SaaoQa krNao mhNajao
ragaWoYaasaar#yaa ivakaraMpasaUna pUNa- mau@tI imaLivaNao haoya.
AamhI p`vaasa sau$ kolaa %yaa vaoLI malaa ]pvaasa saMpvaUna farsaa kaL Jaalaa
navhtaÂ malaa puroSaI Sa@tIhI AalaI navhtI. AagabaaoTIt maI raoja Dokvar foáyaa GaalaUna
vyaayaama k$na BarpUr KaNyaacaa va Kallaolao pcaivaNyaacaa p`ya%na krIt Asao. pNa
tsatsao maaJyaa payaacyaa paoTrIt AiQakaiQak duKU laagalao. ivalaayatolaa paocalyaanaMtrhI
maaJao ho du:K kmaI Jaalao naahI¸ ]laT vaaZlaoca.ivalaayatot Da^ jaIvaraja maohtaMcaI AaoLK
JaalaI. %yaaMnaa ]pvaasaacaI AaiNa payaaMtIla pIDocaI hkIkt saaMigatlaI. tovha to
mhNaalao¸ "tumhI jar qaaoDo idvasa pUNa- ivaEaaMtI GaotlaI naahI tr paya kayamacao lauLo hao}na
jaatIla Asaa saMBava Aaho." tovhaca maaJyaa laxaat Aalao kI¸ dIGa- ]paoYaNa krNaaáyaanao
yauwat Baaga GaoNao 331
gaolaolaI Sa@tI tabaDtaoba prt imaLivaNyaacaa ikMvaa far KaNyaacaa laaoBa krNao baro
naahI. ]paoYaNa krtanaa ijatko japavao laagato¸ %yaahUna to saaoDtanaa AiQak japavao
laagato. saMyamahI ]paoYaNa saaoDtanaaca AiQak kravaa laagat Asatao.
madarImaQyao Aamhalaa baatmaI imaLalaI kI¸ mahayauw BaDkayalaa kahI
GaTkaMcaaca AvakaSa Aaho. [MglaMDcyaa KaDIlaa paocatao tao laZa[- sau$ JaalaIhI ASaI
baatmaI imaLalaI va Aamhalaa qaaopvaUna QarNyaat Aalao. paNyaaKalaI jaagaaojaaga gauPt sau$Mga
laavalaolao haoto. %yaatUna Aamhalaa nao}na saa]d^mTnalaa paocavaIpya-Mt ekdaona idvasa KaoLMbaa
Jaalaa. laZa[- 4 Aa^gasT raojaI sau$ JaalaI. AamhI 6 tarKolaa laMDnalaa paocalaao.
38. yauwat Baaga GaoNao
ivalaayatolaa paocatao tao baatmaI imaLalaI kI gaaoKlao pîrsamaQyao ADkUna pDlao

AahotÂ pîrsabaraobarcao dLNavaLNa baMd pDlao Aaho. Aqaa-t to kovha yaotIla to saaMgata
yaoNyaasaarKo naahI. gaaoKlao p`kRtIsaazI Íansalaa gaolao haoto¸ itkDoca laZa[-mauLo ADkUna
pDlao. %yaaMnaa BaoTlyaaKorIja svadoSaI jaayacao navhto. to kQaI yaotIla to kaoNaalaa saaMgata
yaoNyaasaarKo navhto.
taopya-Mt krayacao kayaÆ laZa[-cyaa baabatIt maaJao kt-vya kayaÆ
tu$MgaaMtIla maaJao jaaoDIdar va sa%yaaga`hI Asao saaorabajaI AdajaiNayaa ivalaayatotca
baîrsTrIcaa AByaasa krIt haoto. ek ]%kRYT sa%yaaga`hI mhNaUna saaorabajaIMnaa¸
%yaaMnaI [MglaMDat baîrsTrIcao iSaxaNa Gyaavao va naMtr dixaNa AaiÍkolaa yao}na maaJaI
jaagaa GyaavaI yaa hotUnao pazivaNyaat Aalao haoto. %yaaMcaa Kca- Da^@Tr pàNajaIvanadasa
maohta dot Asat. %yaaMcyaabaraobar cacaa- kolaIÂ tsaoca %yaaMcyaamaaf-tInao Da^@Tr
jaIvaraja maohta [%yaaid ivalaayatot rahaNaaáyaa ihMdI laaokaMcaI ek saBaa baaolaaivalaI
va %yaaMcyaapuZo maI Aaplao ivacaar maaMDlao. maaJao Asao mat haoto kI¸ ivalaayatot
rahaNaaáyaa ihMdI laaokaMnaI laZa[-maQyao svat:caa vaaTa ]calalaa paihjao. [Mga`ja
ivaVaqaa-MnaI laZa[-maQyao Baaga GaoNyaacaa Aaplaa inaScaya jaahIr kolaa haota. ihMdI
ivaVaqyaa-MnaI maagao rahUna caalaavayaacao naahI. yaa yaui@tvaadaiva$whI %yaa saBaomaQyao
puYkL matBaod Jaalao. 'Aaplyaa va [Mga`jaaMcyaa isqatImaQyao h<aIGaaoDyaa[tko
AMtr Aaho. ek gaulaama¸ dusaro sardar. ASaI isqatI Asatanaa Qanyaacyaa
ADcaNaIcyaa p`saMgaI gaulaama svaocCapUva-k Qanyaalaa madt kSaI k$ SakNaarÆ
332 Aa%makqaa
gaulaamaigarItUna mau@t hao} [icCNaaáyaa gaulaamaacao kt-vya Qanyaacyaa ADcaNaIcaa svat:caI

mau@tta imaLivaNyaasaazI fayada GaoNao navho kayaÆ' ha yaui@tvaad %yaa vaoLI malaa ksaa
pTavaaÆ daoGaaMcyaa isqatItIla Baod malaa kLt navhta Asao navho. prMtu malaa AamacaI
isqatI inavvaL gaulaamaigarIcaI Aaho Asao vaaTt navhto. maaJaI ASaI samajaUt haotI kI¸
[Mga`jaI rajyapwtIt daoYa haoto¸ %yaapoxaa ik%yaok [Mga`ja AmaladaraMmaQyao AiQak daoYa
haoto. to daoYa AapNa pòmaanao dUr k$ SakU. jar [Mga`jaaMmaaf-t va %yaaMcyaa saa*yaanao AapNa
AaplaI isqatI sauQaarNyaacaI [cCa krIt AsaU tr¸ AapNa %yaaMcyaa ADcaNaIMcyaa vaoLI
%yaaMnaa madt k$naca isqatI sauQaa$na GaotlaI paihjao. rajyapwtI sadaoYa AsalaI trI
Aaja jaSaI tI malaa Asa*ya vaaTto tSaI %yaa vaoLI vaaTt navhtI. pNa jyaap`maaNao %yaa
pwtIvarIla maaJaa ivaSvaasa Aaja ]DUna gaolaolaa Aaho¸ va %yaamauLo maI Aaja [Mga`jaI sa<aolaa
madt krNaar naahI¸ %yaacap`maaNao jyaaMcaa tovhahI rajyapwtIva$naca navho tr
AMmaladaraMva$nahI ivaSvaasa ]DUna gaolaa haota¸ to madt krayalaa ksao tyaar vhavaotÆ
p`jaocaI maagaNaI jaaoranao puZo maaMDUna Aaplyaa isqatImaQyao sauQaarNaa k$na
GaoNyaaba_la Aaga`h krNyaacaI hIca vaoL Aaho¸ ASaI %yaaMcaI samajaUt haotI. ]laT maaJaI
samajaUt ASaI haotI kI¸ [Mga`jaaMcyaa Aap<aIcaI vaoL hI Aaplyaa maagaNyaa krNyaacaI vaoL
navho. laZa[- caalaU AsataMnaa Aaplyaa maagaNyaa thkUba krNao yaaMtca iSaYTacaar va dIGa-
dRYTI daonhI Aahot. %yaamauLo maI maaJaa sallaa kayama zovalaa AaiNa jyaaMnaa naavao naaoMdivaNao
Asaola %yaaMnaI naaoMdvaavaI Asao saucaivalao. naaoMdivalaolyaa naavaaMcaI saM#yaa BarpUr JaalaI. %yaaMt
bahutok sava- pàMtaMcyaa va sava- Qamaa-cyaa maaNasaaMcaI naavao haotI.
yaa baabatIt maI laa^D- ËyaU yaaMnaa p~ ilaihlao¸ AaiNa ihMdI laaokaMcaI maagaNaI
svaIkarlaI jaavaI yaasaazI¸ jaKmaI iSapayaaMcaI SauEaUYaa krNyaacao iSaxaNa GaoNyaacaI
AavaSyakta Asaola tr¸ to GaoNyaacaI [cCa va tyaarI vya@t kolaI. qaaoDyaa
vaaTaGaaTInaMtr laa^D- ËyaU yaaMnaI ihMdI laaokaMcaI maagaNaI svaIkarlaI AaiNa AaNaIbaaNaIcyaa
vaoLI saamaàjyaalaa madt krNyaacyaa tyaarIba_la AaBaarhI maanalao.
naavao doNaaraMnaI pìsaw Da^@Tr k^MTlaI yaaMcyaa hataKalaI jaKmaI
laaokaMcaI SauEaUYaa krNyaacao pàqaimak iSaxaNa GaoNyaasa sau$vaat kolaI. saha AazvaDyaaMcaa
CaoTa AByaasaËma haota¸ pNa %yaaMt jaKmaI laaokaMnaa pàqaimak madt doNyaacyaa
sava- iËyaa iSakivaNyaat yaot hao%yaa. AamhI saumaaro 80 jaNa yaa mau_ama kaZlaolyaa
Qamaa-cao kaoDo 333
vagaa-t saamaIla Jaalaao. saha AazvaDyaaMnaMtr prIxaa GaoNyaat AalaI. tIt ekca jaNa
naapasa Jaalaa. pasa JaalaolyaaMnaa Aata sarkarkDUna kvaa[-t vagaOro iSakivaNyaacaI
vyavasqaa JaalaI. kvaa[-t iSakivaNyaacao ho kama kna-la baokr yaaMjakDo saaopivaNyaat
Aalao¸ va %yaaMnaa yaa tukDIcao sardar naomalao.
yaa vaoLcaa ivalaayatotIla doKavaa pahaNyaalaayak haota. laaok Gaabart navhto¸
tr p`%yaok jaNa Aapaplyaa Sa@tInau$p laZa[-maQyao Baaga GaoNyaat gauMtlaolaa haota. saSa@t
t$NaaMnaI tr laZa[-cao iSaxaNa GaoNyaasa sau$vaat kolaIÂ pNa ASa@t¸ vaRw¸ is~yaa
[%yaadIMnaI kaya kravaoÆ %yaaMcaI [cCa Asaola tr %yaaMcyaasaazIsauwa kama haotoca. to laZa[-
maQyao GaayaaL haoNaaáyaa saOinakaMsaazI kpDo vagaOro kapNyaaiSavaNyaacyaa kamaat gauMtlao.
itkDo is~yaaMcaa 'laa[isayama' naavaacaa @laba Aaho. %yaacyaa saBaasadaMnaI yauwKa%yaalaa
laagaNaaáyaa kpDyaaMpOkI haotIla tovaZo tyaar krNyaacaI jabaabadarI ]calalaI. saraoijanaI
naayaDU %yaa @labacyaa saBaasad hao%yaa. %yaaMnaI *yaa kamaI pirpUNa- Baaga Gaotlaa. maaJaI
%yaaMcyaaSaI AaoLK yaaca vaoLI p`qama JaalaI. %yaaMnaI maaJyaakDo kaplaolyaa kpDyaaMcaa ZIga
AaNaUna Taklaa AaiNa %yaaMpOkI ijatko svat: ikMvaa [traMkDUna iSavata iSavaivata yaotIla
tovaZo iSavaUna Aaplyaa hvaalaI krNyaaba_la saaMigatlao. maI %yaaMcaI [cCa AanaMdanao maanya
kolaI AaiNa jaKmaI laaokaMcyaa SauEaUYaocao iSaxaNa caalaU Asata haotIla tovaZo kpDo svat:
iSavalao va [traMkDUna iSavavaUna Gaotlao.
39. Qamaa- c ao kao D o

laZa[-t kama krNyaasaazI AamhI kahIjaNaaMnaI ek~ imaLUna AaplaI naavao
sarkarkDo pazivalaI¸ hI baatmaI dixaNa AaiÍkolaa paocataca itkDUna malaa daona tara
Aalyaa. ek tar paolaakcaI haotI. tIt ivacaarlao haoto¸ "tumacao ho kaya- tumacyaa
AihMsaa t<vaacyaa iva$w naahI kayaÆ"
ASaa táhocaI tar yaoNaar Asao kahIsao malaa vaaTlaoca haoto. karNa
kI *yaa ivaYayaacaI maI 'ihMd¹svarajyaa' maQyao cacaa- kolaI haotIÂ AaiNa dixaNa
AaiÍkomaQyao tr yaa ivaYayaacaI cacaa- inarMtr haotca Asao. yauwacaI naOitk
AinaYTta Aamha savaa-Msa maanya haotI. malaa maarhaNa krNaaáyaaMvar ifyaa-d
krNyaasa maI kbaUla navhtao.tr maga daona rajyaaMmaQyao laZa[- sau$ JaalaI
Asata¸ %yaaMcyaa prsprgauNadaoYaaMcaI malaa maaihtIhI nasata¸ maI %yaat Baaga ksaa
334 Aa%makqaa
GyaavaaÆ baaoAr yauwamaQyao maI Baaga Gaotlyaacao ima~aMnaa maahIt haotocaÂ trI pNa %yaaMcaI
ASaI klpnaa haotI kI¸ %yaanaMtr maaJyaa ivacaarat forfar Jaalao Asaavao.
Kro pahata jyaa ivacaarsarNaIlaa Anausa$na maI baaoAr yauwamaQyao pDlaao haotao
%yaaca ivacaarsarNaIcaa ]pyaaoga yaa vaoLIhI kolaa haota. yauwamaQyao Baaga GaoNao yaacaa AihMsaa
t<vaaSaI maoL basat naahI ho malaa pUNa-pNao kLt haoto. pNa kt-vyaaMcao &ana ho saUyaa-cyaa
p`kaSaap`maaNao naohmaIca spYT nasato. sa%yaacyaa pujaaáyaalaa Anaok vaoLa gaaotohI Kavao
laagatat.
AihMsaa hI vyaapk vastU Aaho. AapNa ihMsaocyaa vaNavyaacyaa maQyaBaagaI
saapDlaolao pamar pàNaI Aahaot. 'jaIvaao jaIvasya jaIvanama\' ho vacana KaoTo naahI. manauYya
ek xaNaBarhI baa*ya ihMsaoiSavaaya jagaU Sakt naahI. paNaI ipta¸ basata¸ ]zta¸ sava-
iËyaa krtanaa¸ [cCa Asaao vaa nasaao¸ qaaoDI trI ihMsaa tao krItca Asatao %yaa ihMsaomaQaUna
sauTNyaacaa tao mah%p`yaasa krIt Asaola¸ %yaacaI Baavanaa kovaL dyaocaIca Asaola¸ tao saUxmaat
saUxma jaMtUMcaahI naaSa [cCIt nasaola¸ AaiNa yaqaaSai@t %yaalaa vaacaivaNyaacaaca p`ya%na krIt
Asaola¸ tr tao AihMsaocaa pujaarI haoya. %yaacyaa hrek kayaa-maQyao naohmaI vaaZta saMyama
rahIlaÂ %yaacaI k$NaavaR<aI inarMtr vaaZt jaa[-la. pNa kahI Jaalao trI kaoNaIhI dohQaarI
baa*ya ihMsaopasaUna sava-qaOva mau@t hao} Sakt naahI.
AaNaKI Asao kI AihMsaocaa payaa AWOtBaavanaa Aaho. AaiNa jar pàNaImaa~ca
AiBanna Aahot tr ekacyaa papacaa pirNaama dusaáyaavar haoNaarca. %yaamauLohI manauYya
ihMsaopasaUna sava-qaOva mau@t rahU Sakt naahI. samaajaat vaavarNaara manauYya [cCa nasatahI
samaajaacyaa ihMsaot BaagaIdar banataoca. daona doSaaMmaQyao jaovha yauw haoto tovha AihMsaa maanya
krNaaáyaa vya@tIcao kt-vya to yauw qaaMbaivaNyaacao Aaho. to kt-vya jaao k$ Sakt nasaola¸
jyaacyaamaQyao ivaraoQa krNyaacaI Sa@tI nasaola¸ jyaalaa ivaraoQa krNyaacaa AiQakar pàPt
Jaalaolaa nasaola¸ %yaanao laZa[-cyaa kamaat Baaga GyaavaaÂ AaiNa Baaga Gaot AsatahI %yaa kmaa-
tUna svat:laa¸ svat:cyaa doSaalaa¸ %yaacap`maaNao jagaalaa saaoDivaNyaacaa %yaanao mana:pUva-k p`ya%na
kravaa.
[Mga`jaI rajyaamaaf-t maaJaI¸ mhNajao maaJyaa doSabaaMQavaaMcaI isqatI
sauQaarNyaacaI maaJaI [cCa haotI. maI [MglaMDat rahat Asata [MglaMDcao Aarmaar
maaJao rxaNa krIt haoto. %yaacyaa baLacaa ASaa táhonao fayada Gaot AsalyaamauLo
Qamaa-cao kaoDo 335
%yaacyaamaQyao Asalaolyaa ihMsaktocaa maI sarLca BaagaIdar haot haotao. Aqaa-t jar malaa %yaa
sa<aoSaI saMbaMQa zovaayacaa Asaola¸ %yaa sa<aocyaa inaSaaNaaKalaI rahayacao Asaola¸ tr ek tr
maI yauwacaa ]GaD ]GaD ivaraoQa k$na¸ jaaopya-Mt %yaa sa<aocaI yauwnaItI badlaNaar naahI
taopya-Mt¸ sa%yaaga`hacyaa Saas~ap`maaNao itcyaavar baihYkar Gaatlaa paihjao¸ ikMvaa %yaa sa<aocao
jao kayado maaoDNyaasaarKo AsatIla %yaaMcaa saivanaya BaMga k$na tu$Mgaacaa rsta pkDlaa
paihjao. naahIpoxaa maI itcyaa yauwkayaa-maQyao Baaga Gaot rahUnaca %yaa kayaa-caa ivaraoQa
krNyaacaI Sa@tI va AiQakar hI imaLivalaI paihjaot. tovaZI Sa@tI maaJyaamaQyao
navhtI. Aqaa-t malaa yauwat Baaga GaoNyaaKorIja dusara maaga- naahI Asao maI zrivalao.
AihMsaocyaa dRYTInao hatat baMdUk QarNaara va %yaalaa madt krNaara yaaMcyaamaQyao
Baod malaa trI idsat naahI. jaao manauYya lauTa$Mcyaa TaoLImaQyao %yaaMcaI pDola tI caakrI
krNyaasaazI¸ %yaaMcaI AaoJaI ]calaNyaasaazI¸ to laUT krIt AsatIla tovha phara
krNyaasaazI¸ to GaayaaL Jaalyaasa %yaaMcaI SauEaUYaa krNyaasaazI rahatao tao lauTIba_la %yaa
lauTa$M[tkaca jabaabadar Aaho. yaa dRYTInao ivacaar krta laYkrat jaKmaI laaokaMcaI
SauEaUYaa krNyaasa jaaNaara manauYya yauwacyaa jabaabadarItUna maaokLa rahU Sakt naahI.
ha ivacaar maI paolaakcaI tar yaoNyaapUvaI-ca k$na zovalaolaa haota. %yaaMcaI tar
AalyaanaMtr maI %yaasaMbaMQaI kahI ima~aMSaI cacaa- kolaI. yauwamaQyao Baaga GaoNao malaa kt-vya
vaaTt haoto¸ va AajahI ivacaar krta malaa varIla ivacaarsarNaImaQyao daoYa idsat naahI.
ibaìTSa saamaàjyaabaabat %yaa vaoLI maaJao jao ivacaar haoto¸ %yaaMnaa Anausa$na maI yauwat Baaga
Gaotlaa. %yaamauLo %yaaba_la malaa pScaatap vaaTt naahI.
malaa maahIt Aaho kI¸ maaJyaa varIla ivacaaraMcaI saMyaui@tkta maI %yaa vaoLIhI
sava- ima~aMnaa pTvaUna do} Saklaao navhtao. p`Sna saUxma AahoÂ %yaat matBaodalaa savaD
Aaho. mhNaUnaca AihMsaaQama- maanya krNaaáyaa va %yaacao saUxma palana krNaaáyaa maMDLIpuZo maI
maaJaa AiBapàya Sa@ya tovaZa spYTpNao maaMDlaa Aaho. sa%yaaba_la Aaga`h raKNaaáyaa
[samaanao kovaL $ZIlaa vaSa hao}naca kaoNatohI kaya- k$ nayao¸ %yaanao svat:cyaa
ivacaaraMnaaca h+anao icakTUna rahU nayao¸ Aaplao ivacaar caukIcao AsaNaohI Sa@ya Aaho hI
jaaNaIva ina%ya baaLgaavaI¸ AaiNa cauka laxaat yaotaca¸ yaotIla %yaa ADcaNaI p%k$nahI %yaa
kbaUla kravyaa¸ va pàyaiScathI Baaogaavao.
40. sa%yaaga` h acaI cau N aU k
ASaa táhonao kt-vya mhNaUna maI yauQdat pDlaao #araÂ pNa %yaat jaatInao Baaga
GaoNyaacao maaJyaa naiSabaI navhtoÂ evaZoca navho tr Asalyaa naajaUk vaoLIhI sa%yaaga`h
krNyaacaI paLI AalaI.
AamacaI naaMvao maMjaUr hao}na naaoMdlaI gaolyaanaMtr AamacaI kvaa[-t purI k$na
GaoNyaasaazI ek Amaladar naomaNyaat Aalyaacao maI Agaaodrca ilahIlao Aaho. AamacaI
savaa-McaI samajaUt ASaI haotI kI¸ tao Amaladar laZa[-cao iSaxaNa doNyaapurtaca Aamacaa
AiQakarI haotaÂ [tr sava- baabatIt tukDIcaa p`mauK maI haotao. maaJyaa jaaoDIdaraMba_la
maI jabaabadar haotao¸ va maaJyaaba_la to jabaabadar haotoÂ mhNajaoca Amaladaranao sava- kama
maaJyaamaaf-t caalavaayacao ASaI AamacaI samajaUt haotI. pNa maulaacao paya paLNyaat
idsatat %yaap`maaNao AmaladaracaI najar pihlyaaca idvasaapasaUna Aamhalaa inaraLI idsaUna
AalaI. saaorabajaI far catUr haoto. %yaaMnaI malaa bajaavalao¸ "Baa[-¸ paha¸ ha manauYya
AaplaI saulatanaigarI caalavaU pahat Aaho Asao idsato. Aamhalaa %yaacaI hukUmat nakao.
AamhI %yaalaa iSaxak samajatao. pNa AaNaKIhI to t$Na Aalaolao Aahot naa¸ tohI
Aamacyaavar hukUma caalavaayalaaca Aalaolao Asaavao Asao idsato." ho t$Na Aa^@safD-cao
ivaVaqaI- haoto¸ va iSakivaNyaasaazI Aalao haoto. vairYz AMmaladaranao %yaaMnaa Aamacao duyyama
AiQakarI naoimalao haoto. saaorabajaIMnaI saaMigatlao to maaJyaahI Qyaanaat Aalao haoto. maI
saaorabajaIMcao saaM%vana kolao¸ va kaLjaI k$ naka Asao saaMigatlao. pNa saaorabajaIMcaI samajaUt
caTkna\ pTNyaasaarKI navhtI.
"tumhI BaaoLo Aaha. ho laaok gaaoDgaaoD baaolaUna tumhalaa fsavatIla¸ AaiNa
maagaahUna tumacao DaoLo ]GaDlao mhNajao tumhI mhNaala¸ 'calaa sa%yaaga`h k$ yaaÂ' AaiNa maga
AamhaMlaa baLI Vala¸" saaorabajaI hMsat mhNaalao.
maI ]<ar idlao¸ "maaJyaa saMgatIt tumhalaa Aa%maahutIKorIja dusaro kQaI kahI
AnauBavaayalaa imaLalao AahoÆ AaiNa sa%yaaga`hIcaa janmaca fsavaUna GaoNyaasaazIca naahI kaÆ
mhNaUna ha saahoba malaa fsavaIla yaacaI ifkIr krNyaacao karNa naahI. maI tumhalaa hjaarao
vaoLa saaMigatlao Aaho naa¸ kI AKorIlaa fsaivaNaaraca svat: fsat AsataoÑ"
336
sa%yaaga`hacaI cauNaUk 337
saaorabajaI KdKda hsat mhNaalao¸ "zIk¸ fsatca calaa tr magaÂ eKaVa

idvaSaI sa%yaaga`hat pàNaalaa maukala AaiNa Aaplyaabaraobar Aamacyaasaar#yaaMnaa AaoZUna
nyaala."
yaa SabdaMcao smarNa krtaca marhUma imasa ha^baha}sanaI Asahkaracyaa vaoLI malaa
ilaihlaolyaa vaa@yaacao smarNa haot Aaho :
"sa%yaaKatr tumhalaa eKado idvaSaI faMsaavar caZavao laagalyaasa malaa AaScaya-
vaaTNaar naahI. [-Svar tumhalaa sarL maagaa-nao naovaao va tumacao rxaNa krao."
saaorabajaIMbaraobarcao varIla saMBaaYaNa Amaladar t#tnaSaIna JaalyaanaMtrcyaa
AarMBaIcyaa kaLatca Jaalao haoto. AarMBa va AMt yaaMmaQaIla AMtr qaaoDyaaca idvasaaMcao
haoto. pNa tovaZyaa maudtItca maaJyaa fasaLyaaMSaI KUp duKU laagalao. caaOda idvasaaMcyaa
]pvaasaanaMtr SarIr prt Ba$na Aalao navhto. pNa tSaaca isqatIt maI kvaa[tIt puropUr
Baaga GaoNyaasa sau$vaat kolaI haotI¸ AaiNa puYkLda Ga$na kvaayatIcyaa jaagaopya-Mt payaI
jaat Asao.to AMtr daona maOlaaMcao trI haotoca. yaamauLo AKorIsa malaa AMqa$Na Qaravao
laagalao.
maaJaI hI ASaI isqatI Asatanaaca Aamhalaa k^MpmaQyao jaaNao Baaga pDlao.
baakIcao toqaoca rahat. maI maa~ saMQyaakaLI prt GarI yaot Asao. yaoqaoca sa%yaaga`hacaa
p`saMga pàPt Jaalaa.
Amaladaranao svat:caa Amala gaajaivalaa. %yaanao spYT saaMgaUna Taklao kI¸ sava-
baabatIt maIca tumacaa AiQakarI Aaho. svat:cyaa AiQakaracao caardaona vastupazhI %yaanao
Aamhalaa iSakivalao. saaorabajaI maaJyaapaSaI yao}na qaDklao. to hI saulatanaigarI sahna
krNyaasa tyaar navhto. %yaaMnaI saaMigatlao¸ "sava- hukUma tumacyaamaaf-tca imaLalao paihjaot.
saQyaa tr AapNa iSaxaNaacyaa CavaNaIt Aahao. Asao AsatahI raoja BalaBalato hukUma
inaGat Aahot. to t$Na va AamhI yaaMcyaamaQyao Anaok baabatIt BaodBaava krNyaat yaotao.
ho sahna haoNyaasaarKo naahI. yaacaa inakala %vairt Jaalaaca paihjao. naahIpoxaa Aaplao
kama maaoDUna pDNaar Aaho. sava- ivaVaqaI- va [tr jao yaa kamaat saamaIla Jaalao Aahot¸ to
ekhI AnaazayaI hukUma sahna kravayaacao naahIt. svaaiBamaanaacyaa rxaNaaqa-hatI Gaotlaolyaa
kamaat pdaopdI Apmaanaca sahna krNao caalaNaar naahI."
maI AmaladarakDo gaolaao. maaJyaakDo Aalaolyaa sava- tËarI %yaaMcyaapaSaI
taoMDI saaMigatlyaa. %yaaMnaI malaa p~ ilahUna sava- tËarI Aaplyaalaa lao#aI kLiva¹
Aa.¹22
338 Aa%makqaa
Nyaasa saaMigatlao¸ AaiNa %yaabaraobarca svat:cyaa AiQakaracaa inado-Sa kolaa. to mhNaalao¸

"ifyaa-d tumacyaamaaf-t hao} SakNaar naahI. tI duyyama AiQakaáyaaMcyaa maaf-t sarL
maaJyaakDo AalaI paihjao."
maI jabaabaadaKla mhTlao¸ "malaa AiQakar Baaogaayalaa nakao Aaho. laYkrI
dRYTInao maaJaI saamaanya iSapayaaMtca gaNanaa hao[-la. pNa Aamacyaa tukDIcaa p`mauK yaa
naa%yaanao tumhI malaa %yaaMcaa pìtinaQaI mhNaUna svaIkarlao paihjao." maI maaJyaakDo Aalaolyaa
tËarIhI kLivalyaa va "duyyama AiQakarI Aamacyaa tukDIlaa ivacaarlyaaiSavaaya naomaNyaat
Aalao Aahot¸ va %yaaMcyaasaMbaMQaI far AsaMtaoYa fOlaavalaa Aaho. yaastva %yaaMnaa badlaNyaat
yaavao¸ va tukDIlaa svat:cao AiQakarI inavaDNyaacaa AiQakar doNyaat yaavaa¸ Asao
saucaivalao.
hI gaaoYT %yaaMnaa pTonaa. %yaaMnaI malaa saaMigatlao¸ kI AiQakarI tukDInao
inavaDNao hI gaaoYTca laYkrI inayamaaMcyaa iva$w AahoÂ AaiNa %yaa AiQakaáyaaMnaa dUr
kolyaasa Aa&apalanaacaI naavainaSaaNaIhI rahaNaar naahI.
AamhI saBaa BarivalaI. sa%yaaga`hacao gaMBaIr pirNaama saaMigatlao. bahutok savaa-MnaI
sa%yaaga`hacyaa Sapqaa Gaotlyaa. Aamacyaa saBaonao Asaa zrava kolaa kI¸ saQyaacyaa
AiQakaáyaaMnaa dUr krNyaat Aalao naahI¸ va tukDIlaa navyaa AiQakaáyaaMcaI inavaD
krNyaasa imaLalaI naahI¸ tr Aamacyaa tukDInao kvaa[tIlaa va CavaNaIlaa jaaNao baMd
kravao.
maI AiQakaáyaalaa ek p~ ilahUna maaJaI pUNa- naapsaMtI vya@t kolaI¸ va hohI
kLivalao kI¸ maaJaa hotU AiQakar BaaogaNyaacaa naahI. malaa tr saovaaca kravayaacaI Aaho¸
va ho saaMgaaopaMga par paDayacao Aaho. maI %yaaMnaa hohI ilaihlao kI¸ baaoAr yauwamaQyao
maaJyaakDo ksalaahI hu_a navhta¸ trIhI kna-la ga^lavao va AamacaI tukDI yaaMcyaamaQyao kQaI
ksalaahI BaaMDNaacaa p`saMga Aalaa naahI¸ va to Amaladar maaJyaa tukDIcaI [cCa
maaJyaamaaf-t samajaavaUna Gao}na sava- gaaoYTI krIt Asat. maaJyaa p~asaaobat Aamacyaa
tukDInao kolaolyaa zravaacaI ek na@klahI pazivalaI.
Amaladaravar %yaacaa kahI ek pirNaama Jaalaa naahI. %yaaMnaa tr Asaoca
vaaTt haoto¸ kI Aamacyaa tukDInao saBaa k$na zrava kolaa¸ haca laYkrI iSastIcaa far
maaoza BaMga haoya.
%yaanaMtr maI BaartmaMHyaaMnaa ek p~ ilahUna sava- hkIkt kLivalaI¸ va
Aamacyaa saBaocaa zrava pazivalaa.
sa%yaaga`hacaI cauNaUk 339
BaartmaMHyaaMnaI ]<arI malaa kLivalao kI¸ dixaNa AaiÍkotIla isqatI inaraLI

haotI. yaoqao tr tukDIcyaa vairYz Amaladaralaa hataKalacao AiQakarI naomaNyaacaa h@k
Aaho. trI pNa yaapuZo tao tumacaI iSafarsa laxaat Gaot jaa[-la.
*yaanaMtr tr AamacyaamaQyao puYkL p~vyavahar Jaalaa. pNa sava-ca kTU
AnauBava do}na maI ho p`krNa laaMbavaIt naahI.
pNa evaZo maa~ saaMigatlyaaiSavaaya caalaNaar naahI kI¸ ihMdusqaanaat Aaplyaalaa
p`%yahI yaotat %yaaca maasalyaacao ho AnauBava haoto. Amaladaranao QaakdpTSaa daKvaUna va
yaui@tp`yau@tInao Aamacyaat fUT paDlaI. ik%yaokjaNa¸ %yaaMnaI Sapqaa Gaotlyaa hao%yaa trIhI
Sa@tIlaa ikMvaa yau@tIlaa baLI pDlao. [t@yaatca naoTlaI haîspTlamaQyao klpnaoplaIkDo
jaKmaI iSapa[- yao}na pDlao¸ va %yaaMcyaa SauEaUYaosaazI Aamacyaa sabaMQa tukDIcaI ja$r
pDlaI. Amaladaranao faoDlao haoto tovaZo naoTlaIlaa gaolao¸ pNa baakIcao gaolao naahIt. ho
[MiDyaa Aaîfsalaa $calao naahI. maI tr AMqa$Naalaa iKLlaolaa haotao¸ pNa tukDItIla
maMDLIcyaa BaoTI haotca hao%yaa. ima. ra^baT-sa\caa va maaJaa caaMgalaa pircaya Jaalaa haota. to
malaa samaxa BaoTayalaa Aalao va baakIcyaaMnaahI naoTlaIlaa pazivaNyaaba_la %yaaMnaI Aaga`h
kolaa. %yaaMnaI inaraLI tukDI mhNaUna jaavao¸ ASaI %yaaMcaI saUcanaa haotI. "naoTlaI
haîspTlamaQyao tr %yaa tukDIlaa toqaIla AiQakaáyaacyaa hukumaat rahavayaacao Aaho¸ %yaamauLo
%yaaMcaI maanahanaI vhayacaI naahI. sarkarlaa %yaaMcyaa jaaNyaanao saMtaoYa hao[-la¸ AaiNa maaozyaa
p`maaNaat yao}na pDlaolyaa jaKmaI laaokaMcaI SauEaUYaahI hao[-la." malaa va maaJyaa
jaaoDIdaraMnaa hI saUcanaa AavaDlaI¸ AaiNa raihlaolao ivaVaqaI-hI naoTlaIlaa gaolao. maIca ekTa
Asahaya isqatIt AMqa$Naat pDUna raihlaao.
41. gaao K lyaaM c aI ]darta
ivalaayatomaQyao malaa Jaalaolyaa fasaLyaaMcyaa duKNyaacaI hkIkt maI ilaihlaIca

Aaho. to duKNao ]d\Bavalao %yaavaoLI gaaoKlao [MglaMDat yao}na daKla Jaalao haoto. maI va
k^lanaba^k naohmaI %yaaMcaokDo jaat AsaU. saMBaaYaNa mau#yat: yauwasaMbaMQaIca caalao.
k^lanaba^knaa jama-naIcaa BaUgaaola taoMDpaz haota AaiNa %yaaMnaI yaUraopcaa p`vaasahI KUp kolaolaa
haota. %yaamauLo to nakaSao kaZUna laZa[-caI izkaNao gaaoKlyaaMnaa daKvaIt.
malaa jaovha duKNao Aalao tovha taohI ek cacao-caa ivaYaya hao}na basalaa. maaJao
Aaharacao p`yaaoga caalaUca haoto. %yaa vaoLocaa maaJaa Aahar mhNajao Bau[-maUga¸ kccaI va p@kI
koLI¸ ilMbao¸ ijatUnacao tola¸ Taoma^Tao¸ dàxao vagaOroMcaa Asao. dUQa¸ Qaanya¸ DaL vagaOro maI
ibalakUla Gaot nasao. maaJaI SauEaUYaa jaIvaraja maohta krIt haoto. %yaaMnaI duQaacaa va Qaanya
KaNyaacaa far Aaga`h kolaa. gaaoKlyaaMpya-Mt tËar gaolaI. flaaharacyaa maaJyaa
trfdarIba_la %yaaMnaa ivaSaoYa mah<va vaaTt navhto. p`kRtI iTkivaNyaasaazI Da^@Tr
saaMgatIla to Gyaavao Asaa %yaaMcaa Aaga`h haota.
gaaoKlyaaMcyaa Aaga`hacaa Sabd maaoDNao maaJyaa ijavaavar Aalao. %yaaMnaI jaovha
farca Aaga`h kolaa¸ tovha maI ivacaarasaazI caaovaIsa tasaaMcaI maudt maagaUna GaotlaI AaiNa
k^lanaba^k va maI GarI Aalaao. vaaTotca maaJao kt-vya kaya yaacaI %yaaMcyaabaraobar cacaa-
kolaI. maaJyaa p`yaaogaamaQyao to maaJao jaaoDIdar haoto. p`yaaoga %yaaMnaahI AavaDt haota. pNa
maaJyaa p`kRtIsaazI maI tao saaoDUna do[-na tr baro¸ Asaa %yaaMcaahI kla malaa idsalaa. Aqaa-t
maaJao maIca kaya to AMtnaa-dacaa kanaaosaa Gao}na zrvaayacao haoto.
sabaMQa ra~ ivacaarat GaalaivalaI. p`yaaoga Aijabaat saaoDUna Vavaa¸ tr
AjaUnapya-Mt )dyaaSaI saazivalaolao ivacaar QauLIsa imaLt haoto. %yaa ivacaarat malaa
kaozohI caUk idsaonaa. gaaoKlyaaMcyaa pòmaaKatr t<vahanaI iktISaI p%kravaI
ikMvaa SarIrrxaNaasaazIhI Asalao p`yaaoga iktIsao baajaUlaa saaravao ha p`Sna haota.
mhNaUna maI Asaa inaScaya kolaa kI¸ %yaa p`yaaogaaMpOkI jaovaZa Baaga Qaaima-k dRYTInao
kolaa haota¸ tovaZyaalaa icakTUna rahayacao va [tr sava- baabatIt Da^@Tr
saaMgatIla tsao krayacao. dUQa vaja- krNyaamaQyao Qama-Baavanaa mau#ya haootI. klak<yaa¹
340
gaaoKlyaaMcaI ]darta 341
maQyao gaa[-mhSaIMvar caalaNaaro Anainvat p`kar maaJyaa najarosamaaor maUit-maMt ]Bao haoto.
maaMsaap`maaNaoca janaavaraMcao dUQahI manauYyaacao Anna navho¸ hI gaaoYThI malaa ivacaarat GaotlaI
paihjao haotI. %yaamauLo duQaacyaa %yaagaalaa icakTUna rahayacaoca Asaa inaScaya k$na maI
sakaLI ]zlaao. evaZyaa inaScayaanao maaJao mana far hlako Jaalao. gaaoKlyaaMcaI BaItI
vaaTt haotIÂ pNa to maaJyaa inaScayaalaa maana dotIla Asaa ivaSvaasa vaaTt haota.
saMQyaakaLI AamhI %yaaMnaa na^Sanala ilabarla @labamaQyao BaoTayalaa gaolaao. %yaaMnaI
lagaoca p`Sna kolaa¸ "ksao kayaÆ Da^@TraMcao saaMgaNao maanya krNyaacaa inaScaya kolaa naaÆ"
maI hLUca jabaaba idlaa¸ "maI sava- kaMhI krIna¸ pNa eka gaaoYTIcaa maa~
AapNa Aaga`h k$ nayao. dUQaduBato ikMvaa maaMsaahar maa~ maI GaoNaar naahI. to na
GaotlyaamauLo SarIr gaLUna pDNaar Asaola tr %yaalaa pDU doNyaamaQyaoca Qama- Aaho¸ Asao malaa
trI vaaTto."
"ha AgadI AKorcaa inaNa-ya kaÆ" gaaoKlyaaMnaI ivacaarlao.
"malaa vaaTto malaa dusara kaoNataca jabaaba dota yaoNyaasaarKa naahI tumhalaa
%yaapasaUna vaa[-T vaaTto ho maI jaaNatao. pNa malaa xamaa kra¸" maI ]<ar idlao.
gaaoKlyaaMnaI kaMhIsao du:Kanao prMtu A%yaMt pòmaanao mhTlao¸ "tumacaa inaScaya malaa
$cat naahI. malaa %yaat Qama- idsat naahI. pNa yaapuZo maI Aaga`h krNaar naahI." Asao
mhNaUna jaIvaraja maohtaMkDo vaLUna %yaaMnaI saaMigatlao¸ "Aata gaaMQaIMnaa satavaU naka. to
saaMgatat %yaa mayaa-dot rahUna %yaaMnaa jao dota yao[-la tovaZoca Va."
Da^@TraMnaI AaplaI naaKuYaI dSa-ivalaI¸ pNa %yaaMcaahI naa[laaja Jaalaa. malaa
maugaacao paNaI GaoNyaacaa %yaaMnaI sallaa idlaa. %yaalaa ihMgaacaI faoDNaI doNyaacaI saUcanaa
kolaI. maI tsao krNyaacao kbaUla kolao. ek¹daona idvasa to Anna Gaotlao. %yaanao tr maaJao
du:K AiQakca vaaZlao. malaa to maanavalao naahI. %yaamauLo maI prt flaaharavar gaolaao.
Da^@TraMnaI baa*ya ]pcaar caalaivalaoca haoto. %yaamauLo AMmaL ]tar vaaTlaa. pNa maaJyaa
inayamaaMmauLo to pocaat pDt. maQyaMtrI gaaoKlyaaMnaa laMDnacao Aa^@Taobar¹naaovhoMbarmaQaIla Qauko
sahna haoNyaasaarKo navhto¸ mhNaUna to ihMdusqaanalaa jaayalaa inaGaalao.
42. du K Nyaavar kao N ata [laaja ko l aaÆ
fasaLyaaMtIla pIDa dUr hao[-naa. %yaamauLo maI ivavaMcanaot pDlaao.
AaOYaQaaopcaaranao naahI tr Aaharat forfar kolyaanao va kahI trI baa*ya ]pcaaraMnaIca
pIDa baMd haoNaar evaZo malaa samajat haoto.
pìsaw AnnaaharI va Aaharat forfar k$na raoga baro krNaaro Asao Da^.
Aîlanasana\ yaaMnaa maI sana 1890 maQyao BaoTlaao haotao. %yaaMnaa maI baaolaaivalao. to Aalao.
%yaaMcyaakDUna SarIr tpasaUna Gaotlao¸ AaiNa dUQa GaoNyaaba_lacyaa maaJyaa naaKuYaIba_lahI
baaolalaao. %yaaMnaI malaa lagaoca AaSvaasana idlao va mhNaalao¸ "duQaacaI mauLIca ja$rI naahI.
AaiNa maaJyaa manaatUna tr tumhalaa kahI idvasa ksalyaahI carbaIiSavaaya zovaayacao Aaho."
Asao mhNaUna %yaaMnaI p`qama tr malaa saukI raoTI va kccaI BaajaI yaaMvar va fLavar rahaNyaasa
saaMigatlao. kccyaa BaajaIt mauLo¸ kaMdo ikMvaa tsalaIca mauLo va palaoBaajaI¸ AaiNa
fLaMmaQyao mau#yat: naairMgao Asat. Baajyaa iksaUna ikMvaa vaaTUna Kayacyaa Asat. maI Asao
tInaek idvasa kolaoÂ pNa kccyaa Baajyaa ivaSaoYaSaa maanavalyaa naahIt. ha p`yaaoga pUNa-pNao
caalavaNyaa[tko ~aNa maaJyaa Sairrat navhtoÂ manaacaI tovaZI QamakhI navhtI. %yaaKorIja
%yaaMnaI caaovaIsahI tasa iKD@yaa ]GaDyaa zovaNyaasa¸ raoja kaomaT paNyaanao snaana krNyaasa¸
duKNaaáyaa Baagaavar tola caaoLNyaasa va pava to AQaa- tasa maaokLyaa hvaot ifrNyaasahI
saaMigatlao haoto. ho sava- malaa baro vaaTlao. Garalaa ÍoMca pwtIcyaa iKD@yaa hao%yaa. %yaa
sabaMQa ]GaDyaa zovaavyaa tr pavasaacao paNaI Aat yao[-. varcao tavadana ]GaDt nasao.
%yaasaazI %yaacaI sabaMQa kaca faoDUna kaZUna %yaaMtUna trI AYTaOp`hr hvaa yaoNyaacaI saaoya
kolaI. Aat JaD yao} nayao evaZyaa baotanao ÍoMca iKD@yaa ]GaDyaa zovaIt Asao.
ho sava- kolyaamauLo tbyaot kahISaI sauQaarlaI¸ saaf sauQaarlaI naahIca.
maQaUna maQaUna laoDI isaisailayaa ra^baT-\sa maaJyaa samaacaaralaa yaot. %yaaMcaa maaJaa
caaMgalaa pircaya haota. malaa dUQa Gyaayalaa laavaNyaacaI %yaaMnaa far [cCa haotI.
to tr malaa vajya-. mhNaUna duQaacao gauNaQama- Asalaolyaa pdaqaa-caa %yaaMnaI SaaoQa
caalaivalaa. %yaaMcyaa eka ima~anao %yaaMnaa 'maalToD imalk' daKivalao¸
AaiNa %yaaMnaI AjaaNata malaa saaMigatlao¸ kI '%yaaMt duQaacaa spSa-hI naahI¸ tr
342
duKNyaavar kaoNata [laaja kolaaÆ 343
rasayainak p`yaaogaaMnaI banaivalaolaI tI duQaacyaa gauNaaMnaI yau@t ASaI ek BaukTI Aaho.'

laoDI ra^baT-\sanaa maaJyaa Qaaima-k BaavanaaMba_la far Aadr vaaTt Asao¸ ho malaa maahIt
haoto. %yaamauLo maI tI BaukTI paNyaat GaalaUna Pyaalaao. malaa %yaacaI cava duQaasaarKI
laagalaI. knyaa do}na kula ivacaarNyaap`maaNaoca maI kolao. baaTlaIvarIla kagad vaacalaa¸
tovha maahIt Jaalao kI¸ tI tr duQaacaIca banaivalaolaI Aaho. Aqaa-t ekdaca GaotlyaanaMtr
itcaa %yaaga kravaa laagalaa. laoDI ra^baT-\sanaa hI gaaoYT kLivalaI va tumhI ibalakula icaMta
k$ nayao Asao ilaihlao. %yaa GaabaáyaaGaabaáyaa ibaáhaDI Aalyaa va %yaaMnaI svat:caI idlaigarI
p`diSa-t kolaI. %yaaMcyaa ima~anao baaTlaIvarIla kagad vaacalaolaaca navhta. maI %yaa Balyaa
baa[-laa AaSvaasana idlao AaiNa %yaaMnaI evaZI tsadI Gao}na pOda kolaolyaa vastUcaa ]pyaaoga
maaJyaakDUna haoNyaasaarKa naahI¸ yaaba_la maafI maaigatlaI. AjaaNata maaJyaakDUna BaukTI
GaotlaI gaolaI yaaba_la malaa pScaa<aap vaaTNyaacao pàyaiSca<a krNyaacao p`yaaojana naahI hohI
saaMigatlao.
laoDI ra^baT-\sasaMbaMQaIcaI AaNaKIhI maQaur smarNao Aahot tI maI saaoDUna do}
[icCtao. [trhI ik%yaokaMcaI ASaI smarNao Aahot kI jyaaMcaa mahana\ AaEaya malaa Anaok
ivap<aIMcyaa va ivaraoQaaMcyaa p`saMgaI imaLU Saklaa Aaho. Asalyaa ]dahrNaaMva$na EawaLU
manauYya evaZoca zrivatao¸ kI [-Svar du:K$pI kDU AaOYaQao dotao¸ %yaaMcyaabaraobar maO~IcaI
gaaoD AnaupanaohI Vayalaa caukt naahI.
Da^@Tr Aîlanasana\naI dusaáyaa BaoTIt AiQak saUT idlaI¸ AaiNa isnagQatosaazI
sau@yaa maovyaacao mhNajao Bau[-maugaasaar#yaacao laaoNaI AaiNa ijatUnacao tola Gyaayalaa saaMigatlao.
kccyaa Baajyaa AavaDt nasalyaasa %yaa iSajavaUna Baatabaraobar GaoNyaasa saaMigatlao. hI
sauQaarNaa malaa AiQak maanavalaI.
pNa duKNao saaf naahIsao Jaalao naahIÂ kaLjaI Gyaayalaa paihjao haotI.
AMqa$Na sauTlao naahI. Da^. maohta varcaovar yao}na tpasaUna jaat Asat. "maI saaMgatao
tsao krala tr Aata tumhalaa baro krtao¸" ho palaupd naohmaI %yaaMcyaa taoMDI Asaayacao.
Asao caalat Asata ima. ra^baT-\sa eko idvaSaI maaJyaakDo Aalao¸ va %yaaMnaI
malaa svadoSaI jaaNyaacaa Aaga`h kolaa. "yaa isqatIt tumacao naoTlaIlaa kQaIca jaaNao
haoNaar naahI. kDa@yaacaI qaMDI tr AjaUna puZoca pDayacaI Aaho. maaJaa tr
Kasa Aaga`h Aaho kI tumhI svadoSaI calaa¸ AaiNa toqao baro vha. taopya-Mt laZa[-
344 Aa%makqaa
caalaU raihlaI tr madt krNyaacao Anaok p`saMga tumhalaa imaLtIlaca. naahI tr tumhI yaoqao
kolaot tohI kahI kmaI navho¸ Asao malaa trI vaaTto."
maI ha sallaa maanya k$na svadoSaI yaoNyaacaI tyaarI kolaI.
43. inaGaalaao
ima. k^lanaba^k ihMdusqaanalaa yaoNyaacyaa inaScayaanao Aamacyaabaraobar inaGaalao

haoto. ivalaayatot AamhI ek~ca rahat AsaU. pNa yauwamauLo jama-na laaokaMvar far krDI
najar Asao. %yaamauLo k^lanaba^k maaJyaabaraobar yao} SaktIla kI naahI yaaba_la Aamha
savaa-Mnaaca SaMka vaaTt haotI. %yaaMcyaasaazI Kasa pasa imaLivaNyaacaa KUp p`ya%na kolaa.
ima. ra^baT-\sa svat: %yaaMnaa pasa imaLvaUna Vayalaa rajaI haoto. %yaaMnaI saMpUNa- hkIktIcaI
tar vha[sara^yaaMnaa kolaI. pNa laa^D- haiD-Mgacaa saIQaa va JaTkna jabaaba Aalaa¸ "AamhI
idlagaIr Aahao. Aajacyaa isqatIt Asalao ksalaohI jaaoKIma GaoNyaacaI AamacaI tyaarI
naahI." yaa jabaabaacaI saMyaui@tkta Aamha savaa-Msa idsatca haotI. k^lanaba^kcyaa
ivayaaogaacao du:K malaa tr Jaalaoca¸ pNa maaJyaapoxaahI %yaaMnaa to AiQak Jaalao¸ Asao malaa
idsalao. to ihMdusqaanalaa yao} Saklao Asato¸ tr Aaja ek Canadar Saotkáyaacao va
ivaNakracao jaIvana vyatIt krIt Asato. Aata to dixaNa AaiÍkot maULcyaa pwtIcao
Aaplao jaIvana vyatIt krIt Aahot¸ va eMjaIinayarcaa QaMda jaaorat caalavaIt Aahot.
AamhI itsaáyaa vagaa-caI itikTo imaLivaNyaacaa p`ya%na kolaa¸ pNa pI. A^ND
Aao. cyaa AagabaaoTIt itsaáyaa vagaa-cao itikT imaLonaa mhNaUna dusaáyaa vagaa-caI kaZavaI
laagalaI. dixaNa AaiÍkohUna baraobar AaNalaolaa qaaoDasaa sauka maovaa jaao baaoTIvar
imaLNyaasaarKa navhta¸ tao baraobar Gaotlaa haotaÂ tajaI fLo AagabaaoTIvar sahjaI
imaLNyaasaarKI haotI.
Da^. maohtaMnaI SarIr maID\sa\ PlaasTrcyaa p+Inao baaMQaUna kaZlao haotoÂ
AaiNa tI p+I jaSaIcyaa tSaIca zovaNyaasa saaMigatlao haoto. maI to daona idvasa tr sahna
kolao¸ pNa AiQak vaoL sahna hao[-naa. mhNaUna barIcaSaI maohnat k$na tI p+I
saaoDvaUna kaZlaI AaiNa snaana krNyaacaI savalat GaotlaI. Aahar mau#yat:
sau@yaa va tajyaa fLaMcaaca k$na Taklaa. tbyaot idvasaoMidvasa sauQaart caalalaI¸
AaiNa saueJacyaa kalavyaapya-Mt paocaotao puYkLca caaMgalaI JaalaI. ASa@tta raihlaI
inaGaalaao 345
haotI. pNa malaa BaItI vaaTt haotI tI dUr JaalaI¸ AaiNa maI raoja vyaayaama qaaoDaqaaoDa
vaaZvaIt gaolaao. hI jaI sauQaarNaa JaalaI tI Sauw va samaSaItaoYNa hvaomauLoca¸ Asao malaa
vaaTlao.
pUvaI-cyaa AnauBavaamauLo ikMvaa AaNaKI AnyahI karNa Asaola¸ pNa [Mga`ja ]ta$
va AamhI yaaMcyaamaQyao jao AMtr malaa yaoqao idsaUna Aalao¸ to dixaNa AaiÍkohUna yaotanaahI
idsalao navhto. toqaohI AMtr tr haotoca¸ pNa yaoqao to %yaahUna inaraLyaaca p`karcao idsalao.
eKad¹dusaáyaa [Mga`jaabaraobar baaolaNao hao[-¸ pNa to 'saahoba¸ salaama' purtoca. )dyaacaI BaoT
haot nasao. dixaNa AaiÍkocyaa baaoTIt kaya ikMvaa dixaNa AaiÍkot kaya¸ )dyaacyaa
BaoTI hao} Saklyaa hao%yaa. Asalyaa Baodacao karNa malaa trI hoca idsalao kI¸ [Mga`jaaMcyaa
manaat maI rajyakta- Aaho AaiNa ihMdI maaNasaacyaa manaat maI pr@yaa sa<aoKalaI Aaho¸ *yaa
jaaNaIvaocaa pirNaama¸ maga tao laxaat yaovaao ikMvaa na yaovaao¸ vhayacaa tao haotca haota.
Asalyaa vaatavarNaatUna sauTUna svadoSaI paocaNyaasa maI AatUr Jaalaao haotao.
eDnalaa paocataca kahIsao GarI AalyaasaarKo vaaTlao. dixaNa AaiÍkot Asatanaaca
eDnacyaa maMDLIMbaraobar Aamacaa caaMgalaa saMbaMQa jauLlaa haota. karNa kI¸ Baa[- kOkaobaad
kavasajaI idnaSaa Drbanalaa yao}na gaolao haoto. %yaaMcyaaSaI va %yaaMcyaa p%naISaI maaJaa caaMgalaa
pircaya Jaalaolaa haota. qaaoD@yaaca idvasaat AamhI mauMba[-laa paocalaao. 1905 saalaIca
prt svadoSaI yaoNyaacaI Apoxaa haotI. %yaa eovajaI dha vaYaa-MnaI trI prt yao} Saklaao¸
%yaamauLo malaa far AanaMd Jaalaa. mauMba[-t gaaoKlyaaMnaI saBaa¹saMmaolanaaidkaMcaI vyavasqaa
k$na zovalaIca haotI. %yaaMcaI tbyaot far naajaUk haotI¸ trIhI mauMba[-laa Aalao haoto.
%yaaMcaI BaoT Gao}na¸ %yaaMcyaa jaIvanaamaQyao samaaivaYT hao}na¸ maaJyaa Dao@yaavarIla Baar KalaI
]trvaUna doNyaacaa baot k$na maI mauMba[-laa Aalaao haotao. pNa ivaQaa%yaanao inaraLaca
yaaogaayaaoga rcaUna zovalaa haota.
44. vaiklaIsaM b aM Q aIcaI kahI smarNao
ihMdusqaanaat AalyaanaMtr maaJyaa jaIvanaalaa kSaI vaLNao imaLalaI %yaacyaa
vaNa-naavar yaoNyaapUvaI- maI jaaNaUnabaujaUna saaoDUna idlaolyaa kahI BaagaaMpOkI qaaoDasaa yaoqao
doNyaacaI ja$rI Baasat Aaho. ik%yaok ima~aMnaI vaiklaIcyaa vaoLcyaa ikMvaa vakIla yaa
naa%yaanao Aalaolyaa AnauBavaaMcaI maagaNaI kolaI Aaho. hI smarNao [tkI kahI Aahot kI¸
ilahIt basalyaasa %yaaMcaoca ek pustk hao}na jaa[-la. AsalaI vaNa-nao maI kilplaolyaa
mayaa-doibaahor pDtat. pNa ik%yaok jaI sa%yaasaMbaMQaIcaIca Aahot¸ tI doNao kdaicat
Anauicat mhNata yaoNaar naahI.
malaa Aazvato %yaap`maaNao maI ho tr pUvaI- dSa-ivalao Aaho kI¸ vaiklaIcyaa QaMVat
maI kQaI Asa%yaacaa AaEaya kolaolaa naahIÂ AaiNa vaiklaacaahI maaoza Baaga kovaL
saovaosaazIca Aip-laolaa haota¸ va %yaacyaaba_la maI Kcaa-plaIkDo kahIhI Gaot nasaoÂ ik%yaok
vaoLa Kca-hI svat: krIt Asao. maaJaI samajaUt haotI kI¸ yaa baabatIt evaZo ivaQaana kolao
mhNajao puro Jaalao. pNa ima~aMcaI maagaNaI yaahUna AiQak Aaho. %yaaMnaa vaaTto kI¸
sa%yapalanaacyaa p`saMgaaMcao maI saaQaarNapNao jarI vaNa-na kolao¸ trI vaiklaaMnaa %yaaMtUna kahI
trI jaaNaNyaalaayak imaLola.
vaiklaIcyaa QaMVat KaoTo baaolalyaaiSavaaya caalaayacaoca naahI¸ Asao maI ivaVaqaI-
dSaot AsatanaahI eokt Asao. malaa tr KaoTo baaolaUna pìtYzahI imaLvaayacaI navhtI¸
ikMvaa QanahI kmavaayacao navhto. %yaamauLo %yaa gaaoYTIcaa maaJyaa manaavar pirNaama haot nasao.
dixaNa AaiÍkomaQyao yaacaI ksaaoTI Anaokvaar JaalaI. malaa kLt
Asao kI pìtpxaacao saaxaIdar pZivalaolao Aahot¸ AaiNa maI AiSalaaMnaa ikMvaa
saaxaIdaraMnaa KaoTo baaolaNyaasa yai%kMicat ]<aojana idlao trI maaJyaa AiSalaaMcaa jaya
hao[-la. pNa maI naohmaIca ha maaoh baajaUlaa saarIt Asao. malaa f@t ekca
Asaa p`saMga Aazvatao kI jaovha AiSalaacaa KTlaa ijaMklyaanaMtr malaa SaMka
AalaI kI¸ AiSalaanao malaa fsaivalao Asaavao. maaJyaa manaathI naohmaI Asaoca
Asao kI¸ AiSalaacaa pxa jar Kra Asaola tr %yaacaa jaya vhavaa¸ AaiNa KaoTa
Asaola tr prajaya vhavaa. fI GaotovaoLI fIcaa dr kQaIhI jayaapjayaanausaar
na@kI kolyaacao malaa smart naahI. ASaIla hrao ikMvaa ijaMkao¸ maI tr naohmaI maohnatanaaca
Gaot Asao. jaya Jaalaa trIhI tovaZyaacaIca Apoxaa Asao. AiSalaalaa sau$vaatIlaa
346
vaiklaIsaMbaMQaIcaI kahI smarNao 347
saaMgaUna TakIt Asao kI¸ "tumacaa pxa KaoTa Asaola tr maaJyaakDo yao} naka.
saaxaIdaralaa pZivaNyaacao kama maaJyaakDUna GaDola ASaI kQaIhI AaSaa baaLgaU naka."
SaovaTI maaJaa laaOikk Asaa psarlaa kI KaoTo KTlao maaJyaapaSaI yaotca naa. Asalao
ASaIlahI maaJyaapaSaI haoto kI jao Aaplao caaoK KTlao maaJyaapaSaI AaNaIt AaiNa jyaat
qaaoDISaI SaMka Asaola tr to [tr vaiklaaMkDo Gao}na jaat.
ek p`saMga Asaa Aalaa kI jaovha maaJaI far sa@t prIxaa JaalaI. maaJyaa
Kasa pircat AiSalaaMpOkI ekacaa ha KTlaa haota. %yaat jamaaKcaa-cyaa puYkL
BaanagaDI hao%yaa. KTlaa far laaMba kaLpya-Mt caalalaa haota. %yaacao kahI Baaga Anaok
inarinaraLyaa kaoTa-t gaolao haoto. SaovaTI kaoTa-nao ek jamaaKcaa-tIla tj& pMca mhNaUna
naomalaa va ihSaobaacaa Baaga %yaacyaakDo saaopivaNyaat Aalaa. pMcaacaa zrava pirpUNa-pNao
maaJyaa AiSalaacyaa tfo-caa haota. pNa %yaacyaa ihSaobaat ek baarIkSaIca pNa mah<vaacaI
caUk rahUna gaolaI haotI. jamaa va Kca- yaaMcyaa baajaU pMcaacyaa najarcaukInao ]laTyaa maaMDlyaa
gaolyaa hao%yaa. iva$w pxaanao pMcaacaa zrava r_ krNyaaba_la kaoTa-kDo Aja- kolaa.
AiSalaatfo- maI duyyama vakIla haotao. pMcaacaI caUk qaaorlyaa vaiklaaMcyaa Qyaanaat AalaI
haotI¸ pNa %yaaMcyaa mato pMcaacaI caUk kbaUla krayalaa pxakar baaMQalaolaa navhta.
Aaplyaaiva$w AsalaolaI hkIkt kbaUla krayalaa kaoNataca vakIla baaMQalaolaa naahI¸
Asaa %yaacaa spYT AiBapàya haota. maI mhTlao¸ "yaa KTlyaat rahUna gaolaolaI caUk kbaUla
kolaIca paihjao."
qaaorlao vakIla mhNaalao¸ "tsao kolyaasa kaoT- sabaMQa zrava r_ krIla AsaahI
pUNa- saMBava AahoÂ AaiNa kaoNatahI SahaNaa vakIla Aaplyaa pxakaralaa Asalyaa Qaao@yaaMt
GaalaNaar naahI. maI trI ha Qaaoka Gyaayalaa kQaIca tyaar haoNaar naahI. KTlaa sabaMQa
]laTlaa tr AiSalaalaa iktI trI Kcaa-t pDavao laagaola¸ AaiNa evaZo k$nahI AKor
inakala kaya hao[-la to trI kaoNaI saaMgaavaoÆ"
yaa saMBaaYaNaacyaa vaoLI ASaIla hjar haoto. maI mhTlao¸ "AiSalaaMnaI va AapNa
daoGaaMnaIhI Asalao Qaaoko p%krlao paihjaot. AamhI kbaulaI idlaI naahI trI kaoT- caukIcaa
zrava caUk laxaaMt AalyaanaMtr kayama raKIlaca yaacaI trI Ka~I kaozo AahoÆ AaiNa
caUk sauQaarIt Asata AiSalaalaa nauksaana Jaalao tr %yaat hrkt vaaTNyaajaaogao kaya
AahoÆ"
pNa AamhI caUk kbaUla k$ tr naaÆ" qaaorlao vakIla mhNaalao.
348 Aa%makqaa
"AamhI naahI kbaUla kolaI mhNaUna kaoTa-laa tI saaMpDNaar naahI ikMvaa iva$w
pxa tI SaaoQaUna kaZNaar naahI¸ ASaI trI Ka~I kaozo AahoÆ" maI jabaaba idlaa.
"tr maga ha KTlaa tumhI caalavaalaÆ caUk kbaUla krNyaacyaa ATIvar maI
%yaat hjar rahayalaa tyaar naahI¸" baDo vakIla dRZtapUva-k mhNaalao.
maI nama`pNao mhTlao¸ "tumhI ]Bao rahNaarca nasaala tr maga¸ AiSalaaMcaI tSaI
[cCa Asalyaasa¸ maI ]Baa rahNyaasa tyaar Aaho. caUk kbaUla krayacaI nasaola tr
maaJyaakDUna yaa KTlyaat kama haoNao ASa@ya idsato."
evaZo baaolaUna maI AiSalaaMkDo paihlao. to kahIsao pocaat pDlao. KTlyaamaQyao
maI sau$vaatIpasaUnaca haotao. AiSalaaMcaa maaJyaavar pUNa- ivaSvaasa haota. maaJaa svaBaava to
pUNa-pNao jaaNat haoto. %yaaMnaI saaMigatlao¸ "baro tr tumhIca kaoTa-t ]Bao raha. caUk kbaUla
kra. naiSabaI hrNyaacao Asalao tr h$. sa%yaacaa vaalaI [-Svar tr Aahoca naaÆ"
malaa baro vaaTlao. yaahUna Anya jabaaba imaLola ASaI maaJaI ApoxaahI navhtI.
qaaorlyaa vaiklaaMnaI malaa punha bajaavalao¸ va maaJyaa 'h+a' ba_la maaJaI kIva kolaI AaiNa
QanyavaadhI idlaa.
kaoTa-t kaya GaDlao to puZo pahU.
45. zkbaajaIÆ
maI idlaolaa sallaaca yaaogya haota %yaaba_la malaa ibalakula SaMka navhtI. tao
KTlaa yaaogya táhonao caalaivaNyaacaI laayakI maaJyaamaQyao Aaho kI naahI¸ yaaba_la maa~ malaa
BarpUr SaMka vaaTt haotI. Asalaa jabaabadarIcaa KTlaa maaJyaasaar#yaanao vairYz kaoTa-t
caalaivaNao malaa far jaaoKmaIcao vaaTlao. %yaamauLo manaat BaItBaItca maI nyaayaaQaISaaMpuZo ]Baa
raihlaao. %yaa caukIcaa ]llaoK haotaxaNaIca ek nyaayaaQaISa ]saLUna baaolalao¸
"hI zkbaajaI mhNata yao[-la¸ naahI kaÆ"
maI ihrvaa ipvaLa hao}na gaolaao. jaoqao fsavaNaukIcaa lavalaoSahI naahI toqao
zkbaajaIcaI SaMka GaoNyaat yaavaI ho malaa Asa*ya Jaalao. "sau$vaatIlaaca jaoqao
nyaayaaQaISaacaa ga`h Balataca Jaalaa Aaho¸ toqao Asalaa ibakT KTlaa ksaa ijaMkta
yaavaaÆ" Asaa maI manaaSaI ivacaar kolaa.
zkbaajaIÆ 349
svat:caa ËaoQa dabalaa AaiNa SaaMt hao}na maI jabaaba idlaa¸

"purI hkIkt eokUna GaoNyaapUvaI-ca tumhI zkbaajaIcaa Aaraop laadta yaacao
malaa AaScaya- vaaTtoÑ"
"maI Aaraop krIt naahI¸ f@t SaMka ]pisqat kolaI¸" nyaayaaQaISa mhNaalao.
"AaplaI SaMka malaa AaraopasaarKI vaaTto. maI maaJaI hkIkt samajaavaUna
dotao. %yaa]pr SaMkolaa jaagaa rahIla¸ tr AapNa KuSaala SaMka Gyaa¸" maI ]<ar idlao.
"tumhalaa maQyaoca ATkavalyaaba_la malaa idlaigarI vaaTto. tumacaa Kulaasaa
samajaavaUna saaMgaa¸" nyaayaaQaISa SaaMt hao}na mhNaalao.
KulaaSaasaazI maaJyaapaSaI BarpUr saamagaÌ haotIca. sau$vaatIlaaca SaMka inaGaalaI
va nyaayaaQaISaaMcao laxa maI maaJyaa mhNaNyaakDo AakYaU- Saklaao %yaamauLo malaahI ihMmat AalaI
va maI samaga` hkIkt samajaavaUna idlaI. nyaayaaQaISaaMnaI tI SaaMtpNao eoiklaI¸ va %yaaMcyaa
laxaat Aalao kI¸ daoYa najarcaukInaoca Jaalaolaa AahoÂ AaiNa KUp maohnat k$na tyaar
kolaolaa ihSaoba r_ krNaohI %yaaMnaa baro vaaTlao naahI.
iva$w pxaacyaa vaiklaasa Ka~I vaaTt haotI kI caUk kbaUla kolaI gaolyaanaMtr
%yaaMnaa ivaSaoYa baaolaavayaacao rahaNaar naahI. pNa Asalyaa spYT va sauQaarta yaoNyaasaar#yaa
baabaIvar pMcaacaa zrava r_ krayalaa nyaayaaQaISa kbaUla haot naa. iva$w pxaacyaa
vaiklaanao KUp p`ya%na kolaaÂ pNa jyaa nyaayaaQaISaanao SaMka GaotlaI haotI¸ taoca maaJyaa
baajaUcaa banalaa haota.
"ima. gaaMQaIMnaI caUk kbaUlaca kolaI nasatI tr tumhI kaya krNaar haotaÆ"
nyaayaaQaISa mhNaalao.
"ihSaobaacyaa jyaa tj&alaa AamhI naomalaa %yaahUna AiQak vaakbagaar ikMvaa
pàmaaiNak tj& AamhI kaozUna AaNaavaaÆ" iva$w vakIla mhNaalao.
"tumacyaa KTlyaacaI tumhalaa saaMgaaopaMga maaihtI Aaho Asao Aamhalaa Qa$na
caalalaoca paihjao. kaoNa%yaahI ihSaobainasaacyaa hatUna GaDNyaacaa saMBava Aaho ASaa
caukIplaIkDo [tr cauka jar tumhI daKvaUna do} Sakt nasaala¸ tr kayaVatIla
baarIkSaa fTIcyaa jaaoravar daonhI pxaaMnaa pihlyaapasaUna Kcaa-t Zklaayalaa kaoT- tyaar
haoNaar naahI. AaiNa kaoTa-nao ha KTlaa punha pihlyaapasaUna eokavaa Asao tumhI mhNat
Asaala tr tohI haoNyaajaaogao naahI."
350 Aa%makqaa
yaa va Asalyaa yaui@tvaadaMnaI vaiklaalaa gaPp k$na va pMcaalaa cauka sauQaa$na¸

ikMvaa hI evaZI caUk sauQaa$na¸ zrava prt pazivaNyaasa hukUma k$na¸ tao sauQaarlaolaa
zrava nyaayaaQaISaaMnaI maanya krNyaacao zrivalao.
maaJyaa hYaa-laa saImaa raihlaI naahI. pxakar va qaaorlao vakIla KUYa Jaalao¸
AaiNa vaiklaIcyaa QaMVaMthI sa%yaalaa jaagaUna kama hao} Sakto hI maaJaI samajaUt dRZ
JaalaI.
maa~ vaacakanao evaZo laxaat zovalao paihjao kI QaMda mhNaUna vaiklaI krNao hoca
mauLat Ayaaogya Aaho. sa%yaacyaa palanaanao %yaa maUlaBaUt daoYaaMcao inarakrNa hao} Sakt
naahI.
46. pxakar sahkarI banalao
naataL va T/ansavaala yaoqaIla vaiklaImaQyao Asaa frk haota kI¸ naataLmaQyao

A^DvhaokoT va A^TnaI- Asaa Baod Asalaa trI daoGaohI sava- kaoTa-t samaanapNao vaiklaI k$
SaktÂ tr T/ansavaalamaQyao mauMba[-saarKa Baod haota. toqao pxakarabaraobarcaa sava- vyavahar
A^DvhaokoTnao A^TnaI-maaf-tca kolaa paihjao haota. baîrsTr Jaalaolyaa [samaalaa A^DvhaokoT
ikMvaa A^TnaI- yaaMpOkI ekacaIca sanad kaZta yao[- va maga %yaalaa tovaZa QaMda krta yao[-.
naataLmaQyao maI A^DvhaokoTcaI sanad GaotlaI haotI va T/ansavaalamaQyao A^TnaI-caI. A^DvhaokoT
yaa naa%yaanao maaJaa ihMdI laaokaMSaI p`%yaxa saMbaMQa yao} Saklaa nasata¸ AaiNa gaaoro A^TnaI-
malaa kamao dotIla ASaa táhocao vaatavarNa dixaNa AaiÍkomaQyao navhto.
T/ansavaalamaQyao ASaa táhocaI vaiklaI krIt Asatanaa maîjasT/oTcyaa kaoTa-thI
malaa puYkLda jaata yaot Asao. Asao krIt Asata ek p`saMga Asaa Aalaa kI¸
KTlaa caalaU Asatanaaca maaJyaa Qyaanaat Aalao kI¸ maaJyaa AiSalaanao malaa
fsaivalao Aaho va %yaacaa pxa KaoTa Aaho. ipMjaáyaat ]Baa rahUna ]<aro dot
Asata tao laTpTU laagalaa. %yaava$na maI maîjasT/oTlaa maaJyaa pxakaraiva$w
inakala doNyaasa saaMgaUna KalaI basalaao. pìtpxaacaa vakIla AaScaya-cakIt
Jaalaa. maîjasT/oT KUYa Jaalaa. pxakaralaa maI daoYa idlaa. maI KaoTyaa ifyaa-dI
Gaot naahI ho %yaalaa maahIt haotoÂ %yaanao tI gaaoYT kbaUla kolaI. maI iva$w
inakala maaigatlaa yaaba_la %yaalaa raga Aalaa naahI Asao malaa vaaTto. kahI Jaalao
pxakar sahkarI banalao 351
trI yaa vaoLcyaa maaJyaa vat-naacaa maaJyaa QaMVavar ksalaaca vaa[-T pirNaama Jaalaa naahI¸
AaiNa kaoTa-t maaJao kama sarL Jaalao. malaa AsaohI idsaUna Aalao kI¸ maaJyaa yaa
sa%yainaYzomauLo vakIlabaMQaUMmaQyaohI maaJaI pìtYza vaaZlaI haotIÂ AaiNa pirisqatI ivaica~
AsatahI %yaaMpOkI ik%yaokaMcao pòma maI saMpadna k$ Saklaao haotao.
vaiklaI krIt AsatovaoLI maI AsaahI AaNaKI ek p`Gaat paDlaa haota kI
maaJao A&ana maI AiSalaapasaUnahI lapvaUna zovaIt nasao ikMvaa vaiklaapasaUnahI lapvaIt nasao.
jaoqao mhNaUna maaJaI matI caalaonaaSaI hao[- toqao maI AiSalaaMnaa [tr vaiklaakDo jaayalaa saaMgat
AsaoÂ ikMvaa malaa zovaayacaaca Asalyaasa AiQak AnauBavaI vaiklaacaa sallaa Gao}na kama
caalavaayalaa saaMgat Asao. yaa pàMjalapNaamauLo maI AiSalaaMcao AgaaQa pòma va ivaSvaasa saMpadU
Saklaao haotao. maaozyaa vaiklaakDo jaaNyaasaazI jaI fI VavaI laagao itcao pOsaohI to
svaKuYaInao dot Asat.
yaa ivaSvaasaacaa va pòmaacaa saava-jainak kayaa-maQyao pirpUNa- ]pyaaoga Jaalaa.
maagaIla p`krNaat maI saaMigatlaoca Aaho kI¸ dixaNa AaiÍkomaQyao vaiklaI
krNyaat hotu kovaL laaoksaovaa haca haota. yaa saovaosaazIhI malaa laaokaMcaa ivaSvaasa
saMpadna krNao AavaSyak haoto. qaaor manaacyaa ihMdI baaMQavaaMnaI maI pOsao Gao}na kolaolyaa
vaiklaIlaahI saovaa mhNaUnaca maanalaoÂ AaiNa maI jaovha %yaaMnaa %yaaMcyaa h@kasaazI
tu$MgavaasaacaI du:Ko sahna krNyaacaa sallaa idlaa¸ tovha %yaaMcyaapOkI AnaokaMnaI tao sallaa
idlaa¸ tovha %yaaMcyaapOkI AnaokaMnaI tao sallaa &anapUva-k maanya krNyaapoxaa maaJyaavarIla
%yaaMcyaa EawomauLoca va maaJyaavarIla %yaaMcyaa pòmaalaa vaSa hao}naca maanya kolaa.
ho ilahIt Asata vaiklaIsaMbaMQaIcaI AsalaIca Anaok maQaur smarNao maaJyaa
laoKNaItUna ]t$ pahat Aahot. SaokDao laaok pxakar haoto¸ %yaaeovajaI ima~ Jaalao¸
saava-jainak saovaomaQyao maaJao saccao jaaoDIdar banalao¸ AaiNa maaJyaa KDtr jaIvanaalaa %yaaMnaI
rsamaya k$na saaoDlao.¸
47. ASaIla tu $ M g aapasaU n a ksaa bacaavalaaÆ
yaa p`krNaaMcyaa vaacakaMnaa parsaI $stmajaIMcao naava tr caaMgalao piricat
Aahoca. parsaI $stmajaI ho ekaca vaoLI maaJao ASaIla va sahkarIhI haoto. ikMvaa
%yaaMcyaasaMbaMQaI AsaohI mhNata yao[-la kI¸ to p`qama sahkarI banalao va naMtr ASaIla. %yaaMcaa
ivaSvaasa maI yaoqapya-Mt saMpadna kolaa haota kI¸ Aaplyaa KajagaI GargautI vyavaharathI to
maaJaa sallaa Gaot va %yaap`maaNao vaagat. %yaaMnaa duKNao Aalao trIhI %yaaMnaa maaJyaaca
sallyaacaI ja$rI Baasao. Aamacyaa rahaNaImaQyao farca iBannata haotI¸ trIhI to svat:var
maaJao ]pcaar krIt Asat.
yaa ima~aMvar ekda maaozI Aap<aI AaoZvalaI. to majajavaL svat:cyaa
vyavaharasaMbaMQaIhI puYkL gaaoYTI saaMgat AsatÂ pNa ek gaaoYT %yaaMnaI maaJyaapasaUna lapvaUna
zoivalaI haotI. parsaI $stmajaI jakatIcaI caaorI krIt Asat. mauMba[-¹klak<yaahUna maala
maagavaIt %yaa baabatIt¸ hI caaorI haot Asao. sava- AmaladaraMSaI %yaaMcao baro Asao¸ %yaamauLo
%yaaMcyaaivaYayaI kaoNaI SaMka Gaot naa. to jao AakDo hjar krIt¸ %yaavar jakatIcaI
AakarNaI haot Asao. AsaohI kahI Amaladar Asaavao kI jao %yaaMcyaa caaorIkDo DaoLoJaak
krIt AsatIla.
pNa AKacao vacana to kaya KaoTo zrolaÆ¹¹ "kacaao parao Kavaao Anna¸ tovauM Co
caaorInauM Qana."µ parsaI $stmajaIMcaI caaorI pkDlaI gaolaI. to maaJyaakDo QaavaUna Aalao.
DaoLyaaMtUna AEaU gaLt Aahot Asao parsaI mhNatat¸ "Baa[-¸ maI tumhalaa fsavalao Aaho.
maaJao pap Aaja ]GaDkIlaa Aalao. maI jakatIcaI caaorI kolaI Aaho. Aata maaJyaa
naiSabaI tu$Mgaca ilaihlaolaa Aaho. AaiNa maaJaI raKraMgaaoLI haoNaar. yaa saMkTatUna
tumhIca ek malaa bacaavaU Sakala. maI tumacyaapasaUna kahI ek lapvaIt nasataoÂ pNa
vyaaparatIla caaorIbaabat tumhalaa kaya saaMgaayacao Asao mhNaUna evaZI caaorI lapivalaI haotI.
AataM pstavatao AahoÑ"
maI QaIr do}na mhTlao¸ "maaJaI rIt tumhalaa maahItca Aaho. saaoDivaNao na
saaoDivaNao [-Svaracyaa hatI Aaho. gaunha kbaUla k$na saaoDivata yao[-la trca maI saaoDvaU
SakNaar."
%yaa Balyaa parSaacao taoMD ]trlao.
----------------------------------
µkccaa para Kavaa Anna¸ %yaasaarKo caaorIcao Qana.
352
ASaIla tu$MgaapasaUna ksaa bacaavalaaÆ 353
"pNa maI tumacyaapaSaI kbaUla kolao evaZyaanao BaagaNaar naahIÆ Saoz $stmajaI
mhNaalao.
"gaunha tr tumhI sarkarcaa kolaa. maaJyaapaSaI kbaUla k$na kaya haoNaarÆ"
maI hla@yaa Aavaajaat jabaaba idlaa.
"malaa SaovaTI krayacao Aaho tumhI saaMgaala %yaacap`maaNao. pNa maaJao jaunao vakIla
¹ Aahot %yaaMcaa sallaa trI Gyaala naaÆ to maaJao ima~hI Aahot¸" parsaI $stmajaI
mhNaalao.
tpasa krta idsaUna Aalao kI¸ caaorI dIGa- kaLpya-Mt caalalaI haotI.
pkDlaolaI caaorI qaaoDISaIca haotI. jaunyaa vaiklaakDo AamhI gaolaao. %yaaMnaI KTlaa
tpasalaa. "ha KTlaa jyaUrIpaSaI jaaNaar. yaoqaIla jyaUrr ihMdI maaNasaalaa ksacao
saaoDtatÆ pNa maI AaSaa maa~ saaoDNaar naahI¸" vakIla mhNaalao.
yaa vaiklaacaa va maaJaa farsaa pircaya navhta. parsaI $stmajaIMnaIca jabaaba
idlaa¸ "maI tumacao AaBaar maanatao. pNa yaa KTlyaat malaa ima. gaaMQaIMcyaa sallyaap`maaNaoca
caalaayacao Aaho. to malaa AiQak caaMgalao AaoLKtat. tumhI %yaaMnaa yaaogya sallaa dot
jaa."
ASaa táhonao ha p`Sna inakalaat kaZUna AamhI $stmajaI Saozcyaa dukanaI
gaolaao.
maI faoD k$na saaMigatlao¸ "maaJyaa samajautInao ha KTlaa kaoTa-t jaaNyaacyaa
laayakIcaa naahI. KTlaa krNao na krNao jakatIcyaa Amaladaracyaa hatI Aaho.
%yaalaahI sarkarcyaa mau#ya vaiklaacyaa sallyaap`maaNoa caalaavao laagaNaar. maI daoGaaMnaahI
BaoTayalaa jaaNyaasa tyaar Aaho. pNa malaa to AaoLKIt naahIt. caaorI kbaUla tr
kravaIca laagaNaar. to zrivatIla tao dMD AapNa kbaUla kravaa Asao malaa vaaTto.
bahuQaa to kbaUla haotIla. pNa naahIca Jaalao tr tu$MgaasaazIhI tyaar raihlao paihjao.
maaJaI tr samajaUt Aaho kI¸ laaja tu$Mgaat jaaNyaat naahI¸ tr caaorI krNyaat Aaho.
jyaacaI laaja vaaTayacaI tI gaaoYT tr hao}naca gaolaI Aaho. tu$Mgaat jaavao laagalao tr to
pàyaiSca<a GaDlao Asao samajaa. Kro pàyaiSca<a At:pr jakatIcaI caaorI na krNyaacaI
pìt&a krNao hoca haoya."
ho sava- $stmajaI Saoz baraobar samajaU Saklao Asao maI saaMgaU Sakt
naahI. to QaIracao manauYya haotoÂ yaa vaoLI %yaaMcaa QaIr sauTlaa. %yaacaI pìtYza jaaNyaacaa
Aa.¹23
354 Aa%makqaa
p`saMga Aalaa haotaÂ AaiNa kdaicat %yaaMnaI svat:cyaa kYTanao pàPt kolaolaI samaRwI
]Qvast JaalaI trÆ
to mhNaalao¸ "maI tumhalaa saaMgaUnaca Taklao Aaho kI¸ maaJao iSar tumacyaa maaMDIvar
zovalaolao Aaho. tumhalaa yaaogya idsaola to kra."
maI yaa KTlyaat ivanavaNyaa krNyaacaI AaplaI sava- Sa@tI Kca- kolaI. maI
AiQakaáyaalaa BaoTlaao. inaBa-yapNao caaorIsaMbaMQaIcaI sava- hkIkt %yaalaa saaMigatlaI.
ihSaobaacyaa sava- va*yaa daKvatao mhNaUna saaMigatlao AaiNa parsaI $stmajaIMnaa vaaTt
Asalaolyaa pScaa<aapacaIhI hkIkt saaMigatlaI.
AiQakarI mhNaalaa¸ ''malaa %yaa vaRQd parSaaba_la Aadr vaaTtao. %yaanao mauK-
pNaa tr kolaa KracaÂ pNa maaJao kt-vya kaya to tumhalaa kLtca Aaho. malaa tr
sarkarI vakIla saaMgatIla tsaoca kolao paihjao. %yaasaazI mana vaLivaNyaacaI tumacaI sava-
Sa@tI tumhI %yaaMcyaapaSaIca vaaprlaI paihjao."
"parsaI $stmajaIMnaa kaoTa-t KocaNyaaba_la tumacyaakDUna Aaga`h Qarlaa gaolaa
naahI mhNajao malaa puro¸ maI mhTlao.
%yaa AmaladarapasaUna ABayadana imaLvaUna maI sarkarI vaiklaaSaI p~vyavahar
caalaivalaa. %yaaMnaa BaoTlaaohI. sa%yaaba_la malaa vaaTNaarI caaD %yaaMcyaa Qyaanaat AalaI ho
malaa saaMigatlao paihjao. maI yai%kMicathI AaDpDda zovalaolaa naahI¸ ho maI %yaaMcyaapaSaI
isaw k$ Saklaao.
yaa Agar dusaáyaa kaoNa%yaa trI p`saMgaI %yaaMcyaaSaI saMbaMQa Aalaa Asata %yaaMnaI
malaa p`maaNap~ idlao¸ "ekMdrIt malaa idsato kI¸ tumhI nakar mhNaUna kQaI GaoNaarca
naahI."
$stmajaIMvar KTlaa Jaalaa naahI. %yaaMnaI kbaUla kolaolyaa jakatcaaorIcyaa
duPpT rkma Gao}na KTlaa kaZUna GaoNyaacaa hukUma Jaalaa.
$stmajaIMnaI svat:cyaa jakatcaaorIcaI hkIkt ilahUna kaZUna tsaibarIt
basaivalaI va Aaplao vaarsa AaiNa baraobarIcao vyaaparI yaaMnaI baaoQa Gyaavaa yaasaazI tI
Aaplyaa kcaorIt TaMgaUna zovalaI.
$stmajaI Saozcyaa vyaaparI ima~aMnaI malaa bajaavalao¸ "ho Kro vaOragya navho¸
smaSaanavaOragya Aaho.
yaat iktpt tqya haoto to malaa maahIt naahI. hI gaaoYThI maI $stmajaI
SaozpaSaI baaolalaao. %yaaMcaokDUna jabaaba imaLalaa¸ "Baa[-¸ tumhalaa fsavaUna maI jaaNaar
kaozoÆ
KM D 5 vaa
1. pihlaa Anau B ava
maI svadoSaI yaoNyaacyaa pUvaI-ca ifina@sapOkI jaI maMDLI prt ihMdusqaanalaa

yaavayaacaI haotI tI yao}na paocalaI haotI. AMdaja Asaa haota kI maI %yaaMcyaa AaQaI yao}na
paocaonaÂ pNa maI laZa[-mauLo laMDnamaQyao qaaMbalaao¸ %yaamauLo ifina@savaasaI maMDLIlaa kaozo
zovaavao ha ek malaa p`Sna pDlaa. savaa-Mnaa ek~ imaLUna ifina@sa AaEamaacyaa pwtInaoca
rahayalaa imaLola tr caaMgalao¸ Asao manaat haoto. yaoqao eKaVa AaEamaacao kaoNaI caalak
maaJyaa AaoLKIcao navhto kI jyaaMcaokDo %yaaMnaa QaaDavao. %yaamauLo maI %yaaMnaa A^Dy/ aUjanaa
BaoTUna to saaMgatIla %yaap`maaNao krNyaasa ilaihlao haoto.
%yaaMnaa p`qama kaMgaDI gau$kulaamaQyao zovaNyaat Aalao. toqao idvaMgat
EawanaMdjaInaI %yaaMcaI svat:cyaa maulaaMp`maaNao kaLjaI GaotlaI. %yaanaMtr %yaaMnaa
SaaMitinakotnamaQyao zovaNyaat Aalao. toqao gau$dova va %yaaMcao maMDL yaaMnaI %yaaMcaovar itt@yaaca
pòmaacaI vaRYTI kolaI. yaa daona izkaNaI %yaaMnaa imaLalaolyaa AnauBavaacaa %yaaMnaa va malaa
farca ]pyaaoga Jaalaa.
gau$dova¸ EawanaMdjaI va EaI. sauSaIla $d` yaaMnaa maI A^MDy/ aUjacaI i~maUtI- mhNat
Asao. dixaNa AaiÍkot Asatanaa yaa itGaaMcaI iktIhI stutI kolaI trI %yaaMnaa purosao
vaaTt nasao. maaJaa %yaaMcaa dixaNa AaiÍkomaQyao jaao pòmamaya sahvaasa Jaalaa %yaa vaoLcyaa
Anaok sahvaasa Jaalaa %yaa vaoLcyaa Anaok smarNaaMpOkI ho ek tr Aata maaJyaa DaoLyaaMpuZo
]Bao Aaho kI yaa tIna mahapu$YaaMcaI naavao %yaaMcyaa )dyaI va taoMDI AsaayacaIca. A^MDy/ aUjanaI
maaJyaajavaLcyaa baalakaMnaa sauSaIla $dàMcyaahI sahvaasaat zovalao. $dàMpaSaI AaEama
navhta¸ svat:cao Garca haoto. pNa %yaa Garacaa kbajaa %yaaMnaI yaa maaJyaa kuTuMbaalaa idlaa.
%yaaMcaI maulao %yaaMcyaaSaI ekaca idvasaat [tkI imasaLUna gaolaI kI¸ %yaaMnaa ifina@sacaa
ivasarca pDlaa.
maI mauMba[- baMdrI ]trlaao taoca malaa Kbar imaLalaI kI saQyaa ho kuTuMba
SaaMtIinakotnamaQyao Aaho. mhNaUna gaaoKlyaaMcaI BaoT Gao}na itkDo lavakr jaaNyaacaI malaa
]%kMza laagalaolaI haotI.
355
356 Aa%makqaa
mauMba[-maQyao maaJaa sanmaana Jaalaa¸ %yaaca p`saMgaI malaa ek CaoTasaa sa%yaaga`h

kravaa laagalaa. ima. poiTTcyaa GarI maaJyaasaazI saMmaolana BarivaNyaat Aalao haoto. toqao
tr malaa gaujaraqaImaQyao jabaaba doNyaacaI ihMmat JaalaIca naahI. %yaa mahalaamaQyao va DaoLo
idpvaNaaáyaa Bap@yaamaQyao igarimaTyaa majauraMcyaa sahvaasaat rahUna Aalaolyaa malaa
KoDvaLasaarKo vaaTU laagalao. Aajacyaa maaJyaa paoYaaKacyaa maanaanao %yaa vaoLI maI GaalaIt
Asalaolaa AMgarKa¸ foTa vagaOro paoYaaK sauQaarlaolaa mhNata yao[-laÂ trI pNa maI %yaa
AlakRt samaajaamaQyao inaraLaca idsat haotao. pNa toqao tr maI maaJao kama ksaobasao
Baagaivalao¸ AaiNa ifraojaSaha maohtaMcyaa kuSaIcaa AaEaya Gaotlaa.
gaujaraqyaaMcaIhI inaraLI saBaa JaalaIca. tI ]<amalaala i~vaodI yaaMnaI BarivalaI
haotI. tI saBaa kaoNaakaoNaaMcaI haoNaar yaasaMbaMQaI qaaoDISaI maaihtI maI imaLivalaI haotI.
ima. ijanaa hohI gaujaraqaIca¸ Aqaa-t tohI %yaa saBaolaa hjar haoto. to AQyaxa haoto kI
mau#ya va@to¸ to malaa Aata Aazvat naahI. prMtu %yaaMnaI Aaplao qaaoD@yaaMt pNa maQaur
BaaYaNa [Mga`jaImaQyao kolao. [tr BaaYaNaohI bahutok [Mga`jaItca JaalaI Asao malaa pusaT
smarto. maaJaI baaolaNyaacaI paLI AalaI¸ tovha maI gaujaraqaItca ]<ar idlao. gaujaraqaI va
ihMdusqaanaI yaaba_la malaa vaaTNaara ijavhaLa maI qaaoD@yaaca Sabdat vya@t kolaaÂ va
gaujaraqaI laaokaMcyaa saBaot [Mga`jaIcaa ]pyaaoga krNyaaba_lacaa Aaplaa nama` ivaraoQa namaUd
kolaa. maaJyaa manaalaa Asao krNyaaba_la saMkaoca tr vaaTtca haota. malaa vaaTo kI¸
dIGa-kalaIna gaOrhjaorInaMtr prdoSaahUna prt yaoNaaáyaa AnanauBavaI maaNasaanao caalaU
p`vaahaiva$w jaavao¸ yaat Aivavaok tr haot naahIÆ pNa gaujaraqaItUna ]<ar doNyaacao QaaDsa
maI kolao %yaacaa kaoNaI Balataca Aqa- kolaa naahI¸ va savaa-MnaI maaJaa ivaraoQa sahna kolaa ho
pahUna malaa samaaQaana vaaTlao. va maaJao navaosao vaaTNaaro [tr ivacaarhI samaajaapuZo maaMDNyaasa
hrkt pDNaar naahI¸ Asaa inaYkYa- maI yaa saBaova$na kaZlaa.
ASaa táhonao mauMba[-t daona ek idvasa rahUna va pàqaimak AnauBava imaLvaUna
gaaoKlyaaMcyaa Aa&ova$na maI puNyaasa gaolaao.
2. gaao K lyaaM b arao b ar pu N yaasa
maI mauMba[-sa paocalyaanaMtr lagaoca gaaoKlyaaMnaI malaa kLivalao¸ "gavhna-r tumhalaa
BaoTU [icCtatÂ AaiNa puNyaalaa yaoNyaapUvaI-ca tumhI %yaaMnaa BaoTUna yaavao ho baro." yaava$na maI
%yaaMnaa BaoTayalaa gaolaao. saamaanya baaolaNao JaalyaanaMtr to mhNaalao :
"tumacyaapasaUna malaa ek vacana maagaayacao Aaho. sarkarSaI saMbaMQa paocaola Asao
kaoNatohI kR%ya krNyaapUvaI- tumhI malaa saaMgaavao va BaoTUna jaavao¸ ASaI maaJaI [cCa Aaho."
maI mhTlao¸ "tsao vacana doNao malaa far saaopo AahoÂ karNa sa%yaaga`hI yaa
naa%yaanao maaJaa inayamaca Aaho kI¸ kaoNaacyaahI iva$w kahIhI krayacao Jaalyaasa Agaaodr
%yaacaokDUna %yaacaa dRYTIkaona samajaUna Gyaavaa va %yaacyaa mhNaNyaalaa dota yao[-la tovaZa maana
Vavaa. dixaNa AaiÍkomaQyao maI yaa inayamaacao palana naohmaIca kolaolao Aaho. yaoqaohI tsaoca
krNaar."
laa^D- ivailaMgDnanaI AaBaar maanalao va to mhNaalao¸ "tumhalaa vaaTola tovha lagaoca
tumhI malaa BaoTU Sakala¸ va maga tumhalaa kLUna yao[-la kI sarkar jaaNaUnabaujaUna kahI
vaakDo k$ [icCt nasato."
maI mhTlao¸ "yaa ivaSvaasaavar tr maI tgaUna Aaho."
maI puNyaasa gaolaao. toqaIla sava- smarNao doNao malaa Sa@ya naahI. gaaoKlao va
saaosaayaTIcao saBaasad yaaMnaI malaa pòmajalaanao nha} Gaatlao. malaa Aazvato kI¸ %yaaMnaI sava-
saBaasadaMnaa puNyaasa baaolaaivalao haoto. savaa-Mbaraobar Anaok mau_yaaMvar maI manamaaokLopNaanao
cacaa- kolaI. gaaoKlyaaMcaI far [cCa haotI kI maI saaosaayaTImaQyao daKla vhavao. maaJaI tr
[cCa haotIca. pNa saBaasadaMcao mat pDlao kI saaosaayaTIcao AadSa- va kama krNyaacaI
%yaaMcaI rIt maaJyaa rItIhUna iBanna Aaho. %yaamauLo maI saBaasad haoNao yaaogya hao[-la kI
kaya yaaba_la %yaaMnaa SaMka vaaTt haotI. gaaoKlyaaMcaI samajaUt haotI kI¸ maaJyaamaQyao
Aaplyaa QyaoyaaMnaa icakTUna rahNyaacaa jasaa gauNa Aaho¸ ittkaca [traMcao AadSa- saMBaaLUna
GaoNyaacaa va %yaaMcyaaSaI imaLUna imasaLUna kama krNyaacaahI gauNa Aaho. "pNa
maaJyaa saBaasadaMnaa AVap tumacyaaMtIla yaa saMBaaLUna GaoNyaacyaa gauNaacaI AaoLK pTlaolaI
357
358 Aa%makqaa
naahI. to svat:cyaa Qyaoyaalaa icakTUna rahaNaaro¸ svatM~ vaR<aIcao va zama ivacaaracao Asao
Aahot. malaa ]maod tr vaaTtoca kI¸ to tumhalaa maanya krtIla. prMtu to kbaUla Jaalao
naahIt trI tumhI Asao maa~ samajaU naka kI¸ tumacyaaba_la %yaaMnaa Aadr ikMvaa pòma kmaI
vaaTto. to pòma AbaaiQat rahavao yaasaazIca %yaaMnaa ksalaohI saahsa krNyaacaI BaItI
vaaTto. tumhI saaosaayaTIcao saBaasad vha ikMvaa naka hao}¸ pNa maI tr tumhalaa saBaasadca
maanaUna caalaNaar¸" gaaoKlao mhNaalao.
maI svat:caI klpnaa %yaaMnaa kLivalaI haotI. maI saaosaayaTIcaa saBaasad Jaalaao
ikMvaa na Jaalaao trI¸ maaJyaa manaatUna ek AaEama kaZUna %yaat ifina@samaQaIla sahvaasaI
maMDLIMlaa Gao}na rahavayaacao haoto. maI gaujaraqaI AsalyaamauLo gaujaraqaWaraca saovaa
krNyaasaazI maaJyaapaSaI jaast BaaMDvala imaLNaar. yaa samajautInao gaujaraqamaQyaoca kaozo
trI ek izkaNa Qa$na rahaNyaacaI maaJaI [cCa haotI. gaaoKlyaaMnaa ha ivacaar psaMt
pDlaa va to mhNaalao¸
"tumhI AvaSya tsao kra. saBaasadaMbaraobarcyaa cacao-caa inakala ksaahI laagaao¸
pNa tumhalaa AaEamaasaazI laagaNaaro d`vya tumhI maaJyaapasaUnaca Gyaayacao Aaho. maI tao maaJaa
AaEama samajaNaar."
maaJao )dya fulaUna gaolao. pOsao gaaoLa krNyaacyaa kamaatUna barI maaokLIk JaalaI
Asao mhNaUna maI far AanaMd maanalaa. AaiNa yaapuZo malaa svat:cyaa jabaabadarIvar caalaavao
laagaNaar naahI¸ tr p`%yaok ADcaNaImaQyao malaa maaga-dSa-k imaLNaar yaa ivaSvaasaamauLo¸
maaJyaa Dao@yaavarIla maaoza Baar KalaI ]trlaa Asao malaa vaaTlao.
gaaoKlyaaMnaI kO. Da^. dovaaMnaa baaolaavaUna saaMgaUna Taklao¸ "Aamacyaa ihSaobaat
gaaMQaIMcao Kato ]GaDa¸ AaiNa %yaaMnaa %yaaMcyaa AaEamaasaazI ikMvaa %yaaMcyaa saava-jainak
Kcaa-saazI jao pOsao laagatIla to tumhI %yaaMnaa Va."
puNyaahUna inaGaUna SaaMitinakotnalaa jaaNyaacyaa tyaarIlaa maI Aata laagalaao.
SaovaTlyaa idvaSaI ra~I gaaoKlyaaMnaI mau_a,ma malaa psaMt pDavaI ASaI Kasa
ima~aMcaI ek paTI- kolaI. itcyaamaQyao maI naohmaI Gaot Asao tsalaaca sau@yaa
va tajyaa fLaMcaa Aahar %yaaMnaI maagaivalaa haota. paTI- %yaaMcyaa KaolaIpasaUna
kahI pavalaaMcyaa AMtravar haotI. toqapya-Mt yaoNyaasaarKIhI %yaaMcaI ibalakula
isqatI navhtI. pNa %yaaMcao pòma %yaaMnaa rahU ksao doNaarÆ %yaaMnaI yaoNyaacaa Aaga`h Qarlaa.
Aalao tr Kro¸ pNa %yaaMnaa ca@kr AalaI¸ va prt jaavao laagalao. %yaaMnaa Asao puYkLda
QamakI mhNajaoÆ 359
haot Asao. mhNaUna %yaaMnaI inaraop pazaivalaa kI¸ AamhI paTI- tSaIca caalaU zovaavaI.paTI-
mhNajao dusaro kahI naahI¸ tr saaosaayaTIcyaa AaEamaacyaa AitiqaSaalaocyaa caaOkaMt jaajama
psa$na basaNao AaiNa Bau[-maUga¸ KjaUr vagaOro taoMDat TakIt pòmaalaap krNao va ekmaokaMcyaa
)dyaacaI AiQak AaoLK krNao.
pNa tI ca@kr maaJyaa jaIvanaËmaacyaa dRYTInao saamaanya AnauBava vhavayaacaI
navhtI.
3. QamakI mhNajao Æ
maaJyaa vaDIla baMQaUMcyaa ivaQavaa p%naIlaa va [tr kuTuMbaIjanaaMnaa BaoTNyaasaazI

rajakaoTlaa va paorbaMdrlaa jaayacao haoto¸ mhNaUna mauMba[-hUna maI itkDo gaolaao. dixaNa
AaiÍkot sa%yaaga`hacyaa laZyaacyaa inaima<aanao maI maaJaa paoYaaK igarimaTyaa majauraMSaI Sa@ya
tovaZa imaLta k$na Gaotlaa haota. ivalaayatothI GaramaQyao haca paoYaaK vaaprIt Asao.
ihMdusqaanaat AalyaanaMtr maaJyaa manaatUna kazovaaDI paoYaaK zovaayacaa haota. maI tao dixaNa
AaiÍkot svat:paSaI baaLgalaa haota. %yaamauLo mauMba[-laa maI %yaaca paoYaaKaMt ]t$
Saklaao haotoa. tao paoYaaK mhNajao sadra¸ AMgarKa¸ Qaaotr AaiNa SauBa` foTa. ho sava-
doSaI igarNyaaMcyaa kapDacaoca banaivalaolao haoto. mauMba[- to kazovaaD itsaáyaa vagaa-tUna jaayacao
haoto. yaa p`vaasaat foTa va AMgarKa mhNajao nasata baaojaa Asao malaa vaaTlao. mhNaUna
f@t sadra¸ Qaaotr va Aazdha AaNyaaMcaI kaiSmarI TaopI evaZaca paoYaaK kolaa
haota.Asalaa paoYaaK vaaprNaaáyaaMcaI gaNanaa gairbaaMtca haoNaar. %yaa vaoLI ivarmagaava kI
vaZvaaNa yaoqao PlaogaamauLo itsaáyaa vagaa-cyaa ]ta$McaI tpasaNaI haot Asao. maaJyaa AMgaat
qaaoDasaa tap haota. tpasaNaI krNaaáyaa AMmaladaranao maaJaa hat paihlaa¸ tao %yaalaa garma
laagalaa. mhNaUna malaa rajakaoTat Da^@Trlaa BaoTNyaacaa hukUma kolaa AaiNa naava naaoMdUna
Gaotlao.
mauMba[-hUna kaoNaI tar ikMvaa p~ pazivalao Asaola¸ %yaava$na vaZvaaNa sToSanavar
toqaIla laaoksaovak mhNaUna pìsaw Asalaolao iSaMpI maaotIlaala malaa BaoTayalaa Aalao haoto.
%yaaMnaI maaJyaapaSaI ivarmagaavacaI jakattpasaNaI va itcyaapayaI haoNaaáyaa ~asaacao vaNa-na
kolao. maI tapanao pIDlaolaa haotaoÂ %yaamauLo baaolaNyaacaI haOsa ivaSaoYa navhtI. maI %yaaMnaa
qaaoD@yaat jabaaba idlaa :
"tumhI tu$Mgaat jaayalaa tyaar AahaÆ"
360 Aa%makqaa
ivacaar na krta ]%saahacyaa Barat jabaaba doNaaro puYkL t$Na Asatat¸

%yaaMpOkIca ek maaotIlaala AsatIla Asao malaa vaaTlao haoto. pNMa %yaaMnaI farca dRZtapUva-k
jabaaba idlaa :
"AamhI AvaSya tu$Mgaat jaa}Â pNa tumhI Aamacao naotR%va svaIkarlao paihjao.
kazovaaDI yaa naa%yaanao tumacyaavar Aamacaa pihlaa h@k Aaho. yaa vaoLI tr AamhI
tumhalaa qaaMbavaU Sakt naahI. pNa prt yaotaMnaa tumhalaa vaZvaaNalaa ]travao laagaola.
[kDcyaa t$NaaMcao kama va %yaaMcaa ]%saah pahUna tumhI KUYa vhala. vaaTola tovha tumhI
Aamhalaa Aaplyaa saonaot daKla k$na do} Sakta."
maaotIlaala maaJyaa najarot Barlao. %yaaMcyaa dusaáyaa eka jaaoDIdaranao %yaaMcaI
stutI krtanaa mhTlao
"ho Baa[- Aahot tr iSaMpI. Aaplyaa QaMVat kuSala Aahot. yaamauLo raoja
tasaBar kama k$na maihnyaakazI Aaplyaa Kcaa-purto pMQaraek $pyao kmaivatat¸ va
baakIcaa sava- vaoL saava-jainak kayaa-laa dotat. Aamha sauiSaixataMcaohI puZarI toca.
%yaaMcyaakDo pahUna AamacaI Aamhalaa laaja vaaTto."
maagaahUna Baa[- maaotIlaalaSaI maaJaa caaMgalaa pircaya Jaalaa. %yaava$na malaa
idsaUna Aalao kI¸ varIla %yaaMcyaa stutImaQyao ibalakula AitSayaao@tI navhtI. sa%yaaga`haEama
sqaapna Jaalaa¸ tovha dr maihnyaalaa to AaEamaat qaaoDo idvasa trI hjaorI do}na jaayacao.
maulaaMnaa iSavaNakama iSakvaIt AaiNa AaEamaacao iSavaNyaacao kama k$na jaat. ivarmagaavacaI
gaaoYT tr maaJyaapaSaI raoja kaZIt Asat. p`vaaSyaaMcao haoNaaro hala %yaaMnaa Asa*ya
vaaTt. yaa maaotIlaalanaa maR%yaunao Bar ta$NyaamaQyao ]calaUna naolao¸ va %yaaMcyaaivanaa vaZvaaNa
SaUnyavat\ Jaalao.
rajakaoTlaa paocalyaanaMtr dusaáyaa idvaSaI sakaLI maI pUvaI- imaLalaolyaa
hukUmaap`maaNao [isptLat hjar Jaalaao. toqao maI Apiricat navhtao. Da^@Tr KjaIla
Jaalao. to %yaa tpasaNaI krNaaáyaa Amaladaracyaa naavaanao carfDU laagalao. malaa %yaat
ragaavaNyaacao karNaca idsaonaa. Amaladaranao Aaplao kt-vyaca bajaavalao haoto. tao malaa
AaoLKIt navhta¸ AaiNa AaoLKIt Asata trIhI %yaanao kolaa tsalaa hukUma krNao ho
%yaacao kt-vya haoto. pNa maI pDlaao saupìsaw. %yaamauLo rajakaoTmaQyao malaa tpasaNaIsaazI
jaavao laagaNyaaeovajaI tpasaNaIsaazI maaNasao GarI yao} laagalaI.
itsaáyaa vagaa-cyaa ]ta$McaI Asalyaa baabatIt tpasaNaI AavaSyak Aaho.
maaozo maanalao jaaNaaro laaok itsaáyaa vagaa-nao p`vaasa krIt AsatIla¸ tr %yaaMnaIhI
QamakI mhNajaoÆ 361
svaocCapUva-k gairbaaMnaa laagaU pDNaaáyaa inayamaaMcyaa AaQaIna Jaalao paihjao¸ va AmaladaraMnaIhI

pxapat krta kamaa nayao. pNa maaJaa AnauBava Asaa Aaho kI¸ AiQakarI itsaáyaa
vagaa-cyaa ]ta$McaI maaNasaat gaNanaa krNyaaeovajaI pSaUMtca gaNanaa krtat. %yaaMnaa
saMbaaoQaavayaacao to 'tU' KorIja naahIca. itsaáyaa vagaa-cyaa ]ta$nao ]laT jabaaba dota kamaa
nayao¸ Aaplyaa baajaUcao samaqa-nahI krta kamaa nayao. tao jaNaU Amaladaracaa naaokr Asaavaa¸
%yaap`maaNao %yaanao vaagalao paihjao. AmaladaraMnaI %yaalaa ipTavao¸ lauTavao¸ %yaacaI gaaDI
caukvaavaI¸ itkIT dotanaa rKDvaavaoÑ *yaa savaa-Mcaa maI jaatInao AnauBava Gaotlaa Aaho.hI
isqatI sauQaarNyaacaa maaga- ha ekca Aaho kI¸ ik%yaok sauiSaixataMnaI va QainakaMnaI
gairbaaMsaarKo banaavao AaiNa itsaáyaa vagaa-nao p`vaasa k$na garIba p`vaaSyaaMnaa imaLt naahI
ASaI ekhI saaoya svat: BaaogaU nayao. gaOrsaaoya¸ ]wTpNaa¸ Anyaaya¸ baIBa%sapNaa [%yaaid
maukaTyaanao sahna na krta %yaaMcaa pìtkar kravaa va dad imaLvaavaI.
kazovaaDat maI jaoqao jaoqao ihMDlaao¸ toqao toqao ivarmagaavacyaa jakattpasaNaIpayaI
haoNaaáyaa ~asaasaMbaMQaI tËarI kanaaMvar Aalyaa.
%yaava$na laa^D- ivailaMgDnanaI idlaolyaa inamaM~Naacaa maI lagaoca ]pyaaoga kolaa.
%yaabaabat hatI Aalao tovaZo kagadp~ vaacalao. tËarIt puYkL tqya Asalyaacao malaa
idsaUna Aalao. %yaaba_la maI mauMba[- sarkarbaraobar p~vyavahar caalaivalaa. saoËoTrIMnaa
BaoTlaao¸ laa^D- ivailaMgDnanaahI BaoTlaao. %yaaMnaI sahanauBaUtI dSa-ivalaI¸ pNa idllaIcyaa
caoMgaTpNaaba_la tËar kolaI.
"Aamacyaa hatcaI gaaoYT AsatI tr AamhI hI jakat kQaIca kaZUna TaklaI
AsatI. tumhI baDyaa sarkarkDo jaa¸" Asao saoËoTrIMnaI saaMigatlao.
maI vairYz sarkarbaraobar p~vyavahar caalaivalaa. pNa 'p~ paocalao'
yaaplaIkDo kahI jabaaba imaLalaa naahI. jaovha malaa laa^D- caolmsa\fD-naa BaoTNyaacaa p`saMga
Aalaa tovha¸ mhNajao javaLjavaL daona vaYaa-Mcyaa p~vyavaharanaMtr¸ dad imaLalaI. laa^D-
caolmsa\fD-paSaI gaaoYT kaZlaI tovha %yaaMnaI AaScaya- dSa-ivalao. %yaaMnaa ivarmagaavasaMbaMQaI
kahIca maaihtI navhtI. maaJao mhNaNao %yaaMnaI laxapUva-k eoklao¸ va %yaaca vaoLI Toilafaona
k$na ivarmagaavasaMbaMQaIcao kagad maagaivalao. maI saaMigatlaolyaa hkIktIiva$w AmaladaraMnaa
jar kahI saaMgaayacao nasaola tr jakat r_ krNyaacao %yaaMnaI vacana idlao. yaa BaoTInaMtr
qaaoDyaaca idvasaat jakat r_ JaalyaacaI naaoTIsa maI vat-maanap~at vaacalaI.
362 Aa%makqaa
ha ivajaya mhNajao sa%yaaga`hacao maMgalaacarNa Aaho¸ Asao maI trI samajalaao.

karNa kI¸ ivarmagaavaasaMbaMQaI saMBaaYaNao caalaU Asatanaa mauMba[- sarkarcyaa saoËoTrIMnaI maI
%yaasaMbaMQaI bagasaramaQyao kolaolyaa BaaYaNaacaI na@kla AaplyaapaSaI Asalyaacao malaa saaMigatlao
haoto. %yaat Asalaolyaa sa%yaaga`hacyaa ]llaoKaba_la %yaaMnaI AaplaI naapsaMtIhI dSa-ivalaI
haotI. %yaaMnaI ivacaarlao :
"hI QamakI naahI kaÆ AaiNa ASaa táhonao balavaana sarkar QamakIlaa qaaoDIca
BaIk GaalaNaar AahoÆ"
maI p`%yau<ar idlao :
"hI QamakI navho¸ ho laaokiSaxaNa Aaho. laaokaMnaa Aaplyaa du:#aacao
inarakrNa krNyaacao sava- ras%a maaga- da#avaUna doNao maaJyaasaar#yaacao kt-vya Aaho. jyaa
raYT/alaa svatM~ta paihjao Asaola¸ %yaa raYT/apaSaI svat:cyaa saMrxaNaacaa AMitma [laaja
AsaNao AavaSyak Aaho. saamaanyapNao Asalao [laaja ihsaMk Asatat. sa%yaaga`h ho SauQd
AihMsak Sas~ Aaho. %yaacaa ]pyaaoga va %yaacaI mayaa-da da#avaUna doNao maI svat:caa Qama-
samajatao. [Mga`ja sarkar Sai@tmaana Aaho¸ yaaba_la malaa SaMka vaaTt naahI. pNa
sa%yaaga`h ho sava-EaoYz Sas~ Aaho¸ yaaivaYayaIhI malaa SaMka naahI ."
sau& saoËoTrIMnaI Aaplao Daoko halaivalao¸ va to mhNaalao¸ "kaya to idsalaoca."
4. SaaM i tinako t na
rajakaoThUna maI SaaMitinakotnalaa gaolaao. toqaIla iSaxak va ivaVaqaI- yaaMnaI
maaJyaavar pòmaacaa vaYaa-va kolaa. svaagatacyaa ivaQaImaQyao saaQaopNaa¸ klaa va pòma yaaMcao sauMdr
imaEaNa haoto. %yaa izkaNaI maaJaI kakasaahoba kalaolakraMSaI p`qama BaoT JaalaI.
kalaolakraMcao 'kakasaahoba' ho naava ksao pDlao to %yaa vaoLI malaa
maahIt navhto. pNa maagaahUna kLlao¸ kI koSavarava doSapaMDo¸ jao ivalaayatot
maaJao samakalaIna haoto va jyaaMcyaaSaI maaJaa ivalaayatot caaMgalaa pircaya Jaalaa
haota¸ to baDaodo saMsqaanaamaQyao 'gaMganaaqa ivaValaya' caalavaIt Asat. %yaaMcyaa Anaok
BaavanaaMpOkI ek ASaIhI haotI¸ kI ivaValayaat kaOTuMibak Baavanaa AsalaI
paihjao. %yaasaazI sava- AQyaapkaMnaa naavao idlaolaI haotI. %yaat kalaolakraMnaa
'kaka' ho naava imaLalaoÂ fDko 'maamaa' JaalaoÂ hirhr Samaa- 'ANNaa Jaalao. [traMnaahI
%yaacap`maaNao yaaogya naavao doNyaat AalaI. puZo kakaMcao jaaoDIdar mhNaUna AanaMdanaMd
SaaMitinakotna 363
³svaamaI´ AaiNa maamaaMcao ima~ yaa naa%yaanao pTvaQa-na ³APpa´ yaa kuTuMbaat saamaIla Jaalao.
yaa kuTuMbaatIla varIla pacahIjaNa ekamaagaUna ek maaJao sahkarI banalao. doSapaMDyaaMnaa
'saahoba' yaa naavaanao AaoLKIt Asat. saahobaaMcao ivaValaya baMd JaalyaanaMtr ho kuTuMba
ivaKurlao¸ pNa yaa maMDLInao prspraMtIla AaQyaai%mak saMbaMQa saaoDlaa naahI. kakasaahoba
inarinaraLo AnauBava Gao} laagalao¸ va %yaa inaima<aanaoca yaa vaoLI SaaMitinakotnamaQyao rahat
haoto. %yaaca maMDLatIla dusaro ek icaMtamaNaSaas~I toqaoca rahat Asat. ho daoGaohI
saMskRt iSakivaNyaacyaa kamaI Baaga Gaot.
SaaMitinakotnamaQyao maaJyaa maMDLIlaa ]trNyaasa svatM~ jaagaa doNyaat AalaI
haotI. yaoqao maganalaala gaaMQaI %yaa maMDLIcaI kaLjaI Gaot AsatÂ va ifina@sa AaEamaacyaa
sava- inayamaaMcao baarka[-nao palana krIt AaiNa [traMkDUna krvaUna Gaot. %yaaMnaI svat:cao
pòma¸ &ana va ]Vaoga yaaMcyaamauLo Aaplaa sauvaasa SaaMitinakotnamaQyao psarivalaa Asalyaacao
malaa AaZLUna Aalao. %yaa izkaNaI A^MD/yaUja tr haotoca. ipyasa-nahI haoto.
jagadanaMdbaabaU¸ naopaLbaabaU¸ saMtaoYabaabaU¸ ixaitmaaohnabaabaU¸ nagaInabaabaU¸ SardbaabaU AaiNa
kailabaabaU yaaMcyaaSaI maganalaalanaI KUp pircaya kolaa.
maaJyaa svaBaavaanau$p maI iSaxak va ivaVaqaI- yaaMcyaat imasaLUna gaolaao¸ AaiNa
AMgamaohnatIsaMbaMQaI cacaa- k$ laagalaao. pgaarI AacaaáyaaeovajaI iSaxak AaiNa ivaVaqaI-ca
svat:caa svayaMpak k$na GaotIla tr caaMgalao hao[-laÂ Aaraogyaacyaa va naItIcyaa dRYTInao
iSaxak BaaojanagaRhacao inayamana k$ SaktIla va ivaVaqyaa-MnaahI svaavalaMbanaacaa va
svayaMpakacaa vastupaz imaLola,. hI gaaoYT maI toqaIla iSaxakaMpuZo maaMDlaI. ekdaona
iSaxakaMnaI Daoko hlaivalaoÂ ik%yaokaMnaa p`yaaoga far AavaDlaa. maulaaMnaa navaIna gaaoYT¸ maga
tI ksalaIhI AsalaI trI AavaDayacaIca. %yaa nyaayaanausaar hIhI AavaDlaI va p`yaaoga sau$
Jaalaa. hI gaaoYT gau$dovaaMpuZo maaMDlaI Asata iSaxakaMcaI AnaumatI Asaola tr ha p`yaaoga
Aaplyaalaa tr AvaSya AavaDola Asaa %yaaMnaI svat:caa AiBapàya idlaa. %yaaMnaI
ivaVaqyaa-Mnaa saaMigatlao : "yaaMt svarajyaacaI gau$ikllaI Aaho."
ipyasa-nanaI p`yaaoga yaSasvaI krNyaacyaa kamaI svat:cao SarIr iJajavaUna Taklao.
%yaaMnaa tao far AavaDlaa. BaajaI icarNaaro ek maMDL tyaar Jaalao. dusaro ek Qaanya
saaf krNaaro. BaaojanagaRhacyaa saBaaovaar Saas~Iya pwtInao saafsafa[- krNyaacyaa kamaI
nagaInabaabaU vagaOro gauMtlao. %yaaMnaa kudLI Gao}na kama krIt Asalaolao pahUna maaJaI CatI
AanaMdanao Ba$na gaolaI.
364 Aa%makqaa
pNa maohnatIcao kama savvaaSao ivaVaqyaa-Mnaa AaiNa iSaxakaMnaahI ekdma

JaopNyaasaarKo navhto. %yaamauLo raoja cacaa- hao[-. ik%yaokjaNa qakUna jaat. ipyasa-nanaa
Eama vaaTtatca kSaalaaÆ to tr hsatmauKanao ina%ya BaaojanagaRhacyaa yaa naahI %yaa kamaat
gauMtlaolao Asaayacaoca. maaozmaaozI BaaMDI GaasaNao ho tr %yaaMcaoca kama. BaaMDI GaasaNaaáyaa
tukDIcaa Eamapirhar krNyaakirta kaMhIjaNa %yaa izkaNaI satar vaajavaIt. p`%yaok
kama ivaVaqyaa-MnaI pUNa- ]%saahanao ]calalao va SaaMitinakotna maQamaaSyaaMcyaa paoLyaap`maaNao
gajabajaUna gaolao.
ASaa táhocyaa forfaraMcaa ekvaar AarMBa Jaalaa mhNajao to qaaMbaUna rahatca
naahIt. ifina@sa BaaojanagaRh svaaEayaI haoto. evaZoca navho tr toqaIla svayaMpakhI far
saaQaa haota. masaalao vajya- haoto. %yaamauLo vaafovarca Baat¸ DaL¸ BaajaI va gavhacao pdaqa-
hI iSajavaUna GaotlaI jaat Asat. baMgaalaI AaharamaQyao sauQaarNaa krNyaacyaa dRYTInao
ASaaca táhocao ek BaaojanagaRh kaZlaolao haoto. %yaalaa ekdaona iSaxak va kahI ivaVaqaI-
yao}na imaLalao haoto. Asalyaa p`yaaogaaMmauLoca sava-saamaanya pakSaaLa svaavalaMbaI banaivaNyaacaa
p`yaaoga sau$ hao} Saklaa haota.
pNa AKorIlaa ik%yaok karNaaMmauLo ha p`yaaoga baMd Jaalaa. maaJaI samajaUt Aaho¸
kI yaa jagaiW#yaat saMsqaonao ha p`yaaoga qaaoD@yaa maudtIpurta caalaivalyaanaohI ksalaoca
nauksaana Jaalaolao naahI. AaiNa %yaapasaUna imaLalaolao ik%yaok AnauBava itlaa far ]pyaaogaI
Jaalao.
maaJaa [rada SaaMitinakotnamaQyao kahI kaLpya-Mt rahaNyaacaa haota. pNa
ivaQaa%yaanao malaa baLjabarInao toqaUna KocaUna naolao. maI ek AazvaDaBar raihlaao Asaona
nasaona¸ [t@yaat puNyaahUna gaaoKlyaaMcyaa maR%yaucaI tar AalaI. SaaMitinakotna SaaokamaQyao
bauDUna gaolao. sava-jaNa maaJyaakDo yao}na hLhLU laagalao. maMidramaQyao mau_ama saBaa
BarivaNyaat AalaI. tao gaMBaIr doKavaa ApUva- haota. maI %yaaca idvaSaI puNyaasa jaaNyaasa
inaGaalaaoÂ p%naI va maganalaala yaaMsa baraobar Gaotlao. baakIcaI sava-jaNa SaaMitinakotnamaQyao
raihlaI.
A^MDy/ aUja barWanapya-Mt maaJyaabaraobar Aalao haoto. %yaaMnaI malaa ivacaarlao :
"tumhaMlaa ihMdusqaanaat sa%yaaga`h krNyaacaa p`saMga yao[-la Asao vaaTto kaÆ AaiNa vaaTt
Asaola tr kovha¸ %yaacaI kahI klpnaa yaoto kaÆ"
maI ]<ar idlao : "yaacao ]<ar doNao kzINa Aaho. malaa ek vaYa-pya-Mt
tr kahI krayacaoca naahI. gaaoKlyaaMnaI maaJyaakDUna vacana Gaotlao Aaho¸ kI ek
vaYa-pya-Mt maI p`vaasa kravaa¸ kaoNa%yaahI saava-jainak p`SnaasaMbaMQaI mat inaiScat k$
itsaáyaa vagaa-cyaa halaApoYTa 365
nayao¸ ikMvaa baaolaUna daKvaU nayao. ho vacana maI AxarSa: paLNaar Aaho. %yaanaMtrsauwa malaa
kaoNa%yaahI p`Snaavar baaolaNyaasaarKo Asaola trca maI baaolaNaar Aaho. yaava$na paMca vaYao-
pya-Mt sa%yaaga`h krNyaacaa p`saMga yao[-la Asao malaa vaaTt naahI."
yaoqao evaZo saaMgaNao ]icat Aaho¸ kI 'ihMdsvarajyaa' maQyao maI jao ivacaar dSa-ivalao
Aahot¸ %yaaMcaI gaaoKlao hMsaUnaca saMBaavanaa krIt Asat va mhNat : "ek vaYa-Bar tumhI
ihMdusqaanaat rahUna AnauBava Gaotlaat mhNajao tumacao ivacaar AapaoAap badlatIla."
5. itsaáyaa vagaa-cyaa halaApoYTa
barWanacyaapuZo Aamhalaa itsaáyaa vagaa-caI itikTo GyaavayaacaI haotI. tI

imaLopya-Mt naakInava Aalao. " itsaáyaa vagaa-cyaa ]ta$Mnaa itikTo Aagaa} doNyaat yaot
naahIt¸" Asaa jabaaba imaLalaa. maI sToSanamaastrpaSaI gaolaao. malaa sToSanamaastrpya-Mt
jaa} trI kaoNa dotaoÆ kaoNaI ekanao maohorbaanaI k$na sToSanamaastr daKvaUna idlao. maI
%yaaMcyaakDo gaolaaoÂ %yaaMcyaakDUnahI varIlap`maaNaoca jabaaba imaLalaa. iKDkI ]GaDlaI tovha
itkIT GaoNyaasa gaolaao. pNa itikTo imaLivaNao saaopI gaaoYT navhtI. saSa@t ]ta$
ekamaagaUna ek Gausat AaiNa maaJyaasaar#yaalaa maagao hTvaIt jaat. AKorIlaa ekdaMcaI
itikTo imaLalaI.
gaaDI AalaI. toqaohI jaaordar haoto to Aat iSarlao. AatIla ]ta$ va Aat
iSa$ [icCNaaro ekmaokaMSaI vad-LIvar yaotÂ Qa@kabau@kI caalao. malaa %yaat Baaga GaoNao
Sa@yaca navhto. AamhI itGaohI [kDo itkDo ihMDt haotao. p`%yaok izkaNaahUna jabaaba
ekca kI¸ "yaoqao jaagaa naahI." maI gaaD-kDo gaolaao. tao mhNaalaa¸ "jaagaa imaLalaI tr
basaa¸ naahI tr dusaáyaa gaaDInao jaa."
maI nama`pNao mhTlao¸ "pNa malaa ja$rIcao kama Aaho." to eokUna Gyaayalaa
gaaD-laa vaoLca navhta. maaJao ]paya hrlao. maganalaalanaa jaagaa imaLola toqao basaNyaasa
saaMigatlaoÂ p%naIlaa Gao}na maI itsaáyaa vagaa-cyaa itikTanao '[MTr' maQyao iSarlaao. gaaDa-nao
malaa %yaamaQyao jaatanaa paihlao haoto.
Aasanasaaola sToSanavar gaaD- jaada BaaDo Gyaayalaa Aalaa. maI mhTlao¸ "malaa
jaagaa daKvaUna doNyaacao tumacao kama haoto. jaagaa imaLalaI naahI %yaamauLo maI yaoqao basalaao
Aaho. tumhI malaa itsaáyaa vagaa-t jaagaa idlaIt¸ tr maI itkDo jaayalaa tyaar Aaho."
366 Aa%makqaa
gaaD-saahoba mhNaalao¸ "maaJyaapaSaI hI vaiklaI caalaNaar naahI. maaJyaapaSaI

jaagaa naahI. pOsao Vayacao nasatIla¸ tr gaaDItUna inaGaUna jaavao laagaola."
malaa ksaohI k$na puNyaalaa paocaayacao haoto. gaaD-baraobar BaaMDNa caalaivaNyaacaI
maaJaI tyaarI navhtI. maI %yaacao pOsao caukto kolao. %yaanao qaoT puNyaapya-Mtcao jaada BaaDo
Gaotlao. malaa ha Anyaaya JaaoMbalaa.
sakaLI maaoMgalasara[- sToSana Aalao. maganalaalanaI itsaáyaa vagaa-t jaagaa
imaLivalaI haotI. maaoMgalasara[-laa maI itsaáyaa vagaa-t gaolaao. itkIT¹klao@Trlaa maI hI
hkIkt kLivalaIÂ %yaacyaakDUna maI Aamacyaa hkIktIcao p`maaNap~ maaigatlao. %yaanao
doNyaacao naakarlao. maI jaada BaaDyaacao pOsao prt imaLNyaaba_la rolvaocyaa vairYzakDo Aja-
kolaa.
"p`maaNap~aKorIja jaada pOsao prt doNyaacaa Aamacaa irvaaja naahIÂ pNa tumacyaa
baabatIt AamhI to prt dotao. barWanapasaUna maaoMgalasara[-pya-Mtcao jaada BaaDo maa~ prt
dota yaoNaar naahI¸" ASaa Aqaa-caa jabaaba imaLalaa.
yaanaMtrcao maaJao itsaáyaa vagaa-cyaa p`vaasaacao AnauBava [tko Aahot¸ kI %yaaMcao
pustkca hao[-la. pNa %yaaMtIla kahI p`saMgaaopa<a doNyaaplaIkDo %yaaMcaa yaa p`krNaamaQyao
samaavaoSa haoNyaasaarKa naahI. SarIrp`kRtImauLo itsaáyaa vagaa-caa maaJaa p`vaasa baMd Jaalaa.
hI gaaoYT naohmaI maaJyaa manaalaa Kat Aaho va Kat rahNaar. itsaáyaa vagaa-cyaa p`vaasaamaQyao
AroravaI¸ sa<aomauLo haoNaaro Apmaana va ivaTMbanaa tr AsatatcaÂ pNa itsaáyaa vagaa-t
basaNaaáyaa ik%yaok ]ta$Mcaa ]wTpNaa¸ %yaaMcaa AaoMgaLpNaa¸ %yaaMcaI svaaqa-bauwI¸ %yaaMcao
A&ana hIsauwa kahI kmaI nasatat. du:KacaI gaaoYT tr hI Aaho¸ kI puYkLda AapNa
]wTpNaanao vaagat Aahao¸ Aqavaa duga-MQaI haoNyaasa madt krIt Aahao¸ ikMvaa Aaplaa
tovaZa svaaqa- SaaoQaIt Aahao ho %yaa ]ta$Mcyaa laxaathI yaot naahI. p`%yaokjaNa svat: jao
krtao to %yaalaa svaaBaaivak vaaTto. AamhI sauQaarlaolyaa laaokaMnaI itkDo laxaca idlaolao
naahI.
klyaaNa jaM@Sanavar AamhI dmalao¹Baagalaolao Asao jaa}na paocalaao.
snaana krNyaacaa ivacaar kolaa. maganalaalanaI va maI sToSanacyaa pMpanao paNaI
kaZUna snaana kolao. pNa p%naIsaazI kahI trI tjavaIja krNyaacyaa ivacaarat
haotao. [t@yaat savh-MT\sa\ Aa^f [MiDyaa saaosaayaTIcao EaI. kaOla yaaMnaI
Aamhalaa AaoLKlao. tohI puNyaasaca caalalao haoto. p%naIlaa dusaáyaa vagaa-cyaa KaolaImaQyao
snaanaasaazI AapNa Gao}na jaatao¸ Asao to mhNaalao. yaa %yaaMcyaa maohorbaanaIcaa svaIkar
maaJaa p`ya%na 367
krNyaaba_la malaa saMkaoca vaaTlaa. p%naIlaa dusaáyaa vagaa-cyaa #aaolaIcaa ]pyaaoga krNyaacaa
AiQakar naahI¸ hohI malaa samajat navhto Asao naahI. pNa maI itlaa %yaa #aaolaIt snaana
k$ doNyaacyaa Ap`SastpNaakDo¸ kanaaDaoLa kolaa. sa%yaacyaa pujaaáyaalaa evaZohI SaaoBat
naahI. p%naIlaa kahI itkDo jaaNyaacaIca haOsa haotI Asao naahI¸ prMtu ptIcyaa maaoh$p
sauvaNa-pa~anao sa%yaacao mau#a JaakUna Taklao.
6. maaJaa p`ya%na
puNyaalaa paocalyaanaMtr ]<ariËyaa vagaOro AaTaopUna saaosaayaTIcaa yaaogaxaoma yaapuZo
ksaa caalavaavaa AaiNa maI saaosaayaTIt da#ala vhavao ikMvaa naahI¸ yaa p`Snaacyaa cacao-laa
AamhI sava-jaNa laagalaao. maaJyaavar maaoza Baar yao}na pDlaa. gaao#alao ijavaMt Asaopya-Mt
maI saaosaayaTImaQyao da#ala haoNyaacaa p`ya%na krNyaacaa p`Sna ]pisqat haot navhta.
gaao#alyaaMcaI Aa&a ikMvaa [cCa Asaola %yaap`maaNao krayacao evaZoca maaJao kama haoto. hI
isqatI malaa psaMt haotI.BaartvaYa-$pI tufanaI samaudàmaQyao maaJyaa AayauYyaacao ta$
Zklatanaa malaa kaoNaI saukaNaI paihjao haota¸ AaiNa gaao#alyaaMsaar#aa saukaNaI imaLalyaavar
malaa ksalaIca Qaas%aI navhtI.
Aata malaa vaaTU laagalao¸ kI maI saaosaayaTIt da#ala haoNyaacaa satt p`ya%na
kolaa pahIjao. gaao#alyaaMcaa Aa%myaacaI ASaIca [cCa AsaNaar Asao malaa vaaTo. maI saMkaoca
na Qarta va dRZpNao %yaa p`ya%naalaa laagalaao. %yaavaoLI saaosaayaTIcao bahUtok sava- saBaasad
puNyaat ]pisqat haoto. %yaaMnaa ivanaivaNyaacao va maaJyaaivaYayaI %yaaMnaa jao Baya vaaTt haoto to
dUr krNyaacao kama maI sau$ kolao. pNa saBaasadaMmaQyao %yaa baabatIt matBaod Asalyaacao
maaJyaa najarolaa Aalao. kahIMcao mat malaa da#ala krNyaacyaa baajaUcao haotoÂ [tr dRZpNao
malaa saaosaayaTIt GaoNyaacyaa iva$w haoto. daoGaaMnaahI maaJyaaba_la pòma vaaTt haoto¸ ho malaa
idsatca haoto. pNa maaJyaaivaYayaIcyaa pòmaapoxaa saaosaayaTIivaYayaIcaI %yaaMcaI inaYza kdaicat
AiQak haotIÂ maaJyaavarIla pòmaapoxaa kmaI tr navhtIca.
%yaamauLo AamacaI sava- cacaa- ima~%vaacyaa naa%yaanao va kovaL isawaMtaMnaa
Anausa$na caalalaolaI haotI. iva$w pxaacyaa maMDLIMnaa Asao vaaTt haoto¸ kI
Anaok baabatIt maaJyaa va %yaaMcyaa ivacaaraMmaQyao ]<ar¹dixaNa QaùvaaM[tko
AMtr Aaho. yaahUnahI ivaSaoYa mhNajao %yaaMnaa Asao vaaTt haoto¸ kI jyaa Qyaoyaavar
368 Aa%makqaa
dRYTI zovaUna gaaoKlyaaMnaI saaosaayaTIcaI rcanaa kolaI¸ %yaa QyaoyaaMnaaca maaJyaa saaosaayaTIt
rahaNyaanao Qa@ka paocaNyaacaa pUNa- saMBava Aaho. Aqaa-tca ho %yaaMnaa sahna haoNyaasaarKo
navhto.
puYkL cacaa- JaalyaanaMtr AamhI Aapaplyaa izkaNaI gaolaao. saBaasadaMnaI
AKorcaa inaNa-ya krNyaacao puZIla saBaovar Taklao.
GarI jaat Asata maI ivacaaraMcyaa Baaovaáyaat saaMpDlaao. saaosaayaTIt bahumatanao
daKla haoNyaacaa p`saMga Aalaa tr tsao daKla haoNao [YT mhNata yao[-la kaÆ hI maaJaI
gaaoKlyaaMba_lacaI inaYza mhNata yao[-la kaÆ maaJyaaiva$w mat pDlao tr %yaamauLo
saaosaayaTIcaI isqatI ibakT krNyaalaa maIca karNa Jaalaao Asao naahI ka haoNaarÆ malaa
spYT idsaUna Aalao¸ kI saaosaayaTIcyaa saBaasadaMmaQyao jaaopya-Mt malaa daKla krNyaaba_la
matBaod Asaola¸ taopya-Mt maaJaa maIca daKla haoNyaacaa Aaga`h saaoDUna idlaa paihjao.
toNaok$naca iva$w pxaacaI naajauk isqatIt pDNyaapasaUna sauTka hao[-la¸ AaiNa %yaanaoca
saaosaayaTI va gaaoKlao yaaMcyaaba_lacao maaJao kt-vya maI kolao Asao hao[-la. AMtra%myaat ha
inaNa-ya haotaca maI EaI. Saas~I yaaMnaa p~ ilaihlao¸ kI %yaaMnaI maI daKla haoNyaacaa ivacaar
krNyaakirta saBaa BarvaUca nayao. ivaraoQa krNaaraMnaa ha maaJaa inaScaya far AavaDlaa.
to Qama-saMkTatUna bacaavalao. %yaaMcyaamaaJyaamaQaIla snaohsaMbaMQa AiQak majabaUt Jaalao AaiNa
saaosaayaTImaQyao daKla haoNyaasaMbaMQaIcaa maaJaa Aja- prt Gao}naca maI saaosaayaTIcaa KraKura
saBaasad Jaalaao.
AnauBavaanao Aata malaa idsato¸ kI maI saaosaayaTIcaa rItsar saBaasad Jaalaao naahI
ho zIkca JaalaoÂ va saBaasadaMnaI maaJyaa saBaasad%vaalaa kolaolaa ivaraoQa yaaogya haota.
%yaaMcyaamaaJyaa isawaMtaMmaQyao Baod Asalyaacao AnauBavaanao isaw Jaalao Aaho. pNa matBaodacaI
jaaNaIva AsatahI %yaaMcyaamaaJyaamaQyao Aa%myaacao AMtr kQaIca pDlaolao naahI. kTuta
kQaIca ]%pnna JaalaolaI naahI. matBaod AsatahI Aamacao baMQau%vaacao va maO~Icao naato kayama
raihlao Aaho. saaosaayaTIcao sqaana maaJyaa dRYTInao naohmaI yaa~ocao sqaanaca hao}na raihlao
Aaho. laaOikk dRYTInao maI itcaa saBaasad nasaonaa ka¸ pNa AaQyaai%mak dRYTInao maI saBaasad
Aahoca. laaOikk saMbaMQaapoxaa AaQyaai%mak saMbaMQa AiQak maaOlyavaana Aaho. AaQyaai%mak
saMbaMQaaKorIja laaOikk saMbaMQa ha pàNaaiSavaayacyaa dohap`maaNao haoya.
7. kuMBa
malaa Da^@Tr pàNajaIvana maohta yaaMnaa BaoTNyaasaazI rMgaUnalaa jaavayaacao haoto.
itkDo jaatanaa klak<yaamaQyao EaI. BaUpoMd`naaqa basaUMcyaa inamaM~Naava$na maI %yaaMcyaakDo
]trlaao haotao. yaoqao baMgaalaI iSaYTacaaracaI prmaavaQaI JaalaI. %yaa vaoLI maI flaahar
krIt Asao. maaJyaabaraobar maaJaa maulagaa ramadasa ha haota. jaovaZI mhNaUna saukI ikMvaa
tajaI fLo klak<yaat imaLNyaasaarKI haotI¸ tovaZI sagaLI ek~ krNyaat AalaI
haotI. is~yaaMnaI ra~Bar jaagarNa k$na ipsto vagaOro iBajat GaalaUna %yaaMcyaa saalaI kaZUna
zovalyaa hao%yaa. tajaI fLohI ijat@yaa sauroK táhonao tyaar krNao Sa@ya haoto itt@yaa
sauroK táhonao tyaar krNao Sa@ya haoto itt@yaa sauroK táhonao tyaar kolaolaI haotI. maaJyaa
jaaoDIdaraMsaazI Anaok táhocaI p@vaannao iSajaivalaolaI haotI. %yaatIla pòma va iSaYTacaar
malaa kLt haota. prMtu ekdaona pahuNyaaMsaazI sava- Gar sabaMQa idvasa gauMtlaolao rahavao¸ ho
malaa Asa*ya vaaTlao. pNa tovha maaJyaa hatI yaa ivaTMbanaotUna inasaTUna jaaNyaacaa [laaja
navhta.
rMgaUnalaa jaatanaa baaoTIvar maI Dokcaa ]ta$ haotao. EaI. basaUMkDo
pòmaaitrokamauLo ivaTMbanaa JaalaI¸ tr baaoTIvar AitSaya baopvaa-[-mauLo JaalaI. Dokcyaa
]ta$Mcao hala BarpUr AnauBavaasa Aalao. snaanaacyaa jaagaI ]Bao rahaNaohI ASa@ya [tkI
GaaNaÂ payaKanaa mhNajao narkkuMD. payaKanyaat jaayacao mhNajao Agaaodr malamaU~ tuDvaIt
ikMvaa AaolaaMDIt gaolao paihjaoÑ malaa trI yaa ADcaNaI farca kzINa vaaTlyaa. maI
maailamaakDo gaolaao¸ pNa dad dotao kaoNaÆ ]ta$MnaI Aaplyaa GaaNaInao Dok ibaGaDvaUna Taklao
haoto. basalyaa jaagaIca qauMkt¸ toqaoca tMbaakUcaI ipcakarI saaoDIt¸ KrkTohI toqaoca
TakIt. gaPpaMcyaa gaaoMgaaTalaa paravaarca naahI. p`%yaokjaNa Aaplyaalaa ADivata yao[-la
tovaZI jaagaa ADvaI. kaoNaI kaoNaacyaa saaoyaIcaa ivacaar ibalakula krIt nasao. svat:
jaagaa ADvaIt¸ %yaapoxaa %yaaMcyaa saamaanaanao AiQak jaagaa ADt Asao. baaoTItlao to daona
idvasa maaozyaa kYTanao kaZlao.
rMgaUnalaa paocataca ejaMTlaa maI sava- hkIkt ilahUna pazivalaI. prMtu yaotanaahI
Aalaao tao Dokva$naca. pNa yaa p~amauLo va Da^@Tr maohtaMnaI kolaolyaa vyavasqaomauLo %yaa
maanaanao barI saaoya JaalaI haotI.
369
Aa.¹24
370 Aa%makqaa
toqaosauwa maaJyaa flaaharacaI vyavasqaa naohmaIcyaa maanaanao AiQakca haotI.

Da^@Tr maohtaMcao Gar mhNajao maaJaoca mhNata yao[-la¸ Asaa %yaaMcaa¹maaJaa saMbaMQa haota.
%yaamauLo maI KaNyaacyaa ijanasaaMvar kahIsaa inaba-MQa Gaatlaa haota. pNa pdaqa- Amauk [tko
Kayacao¸ Asaa maI inayama kolaolaa navhta. %yaamauLo puYkL p`karcaI fLo yaot¸ %yaaMnaa maI
hrkt Gaot nasao. AiQak p`kar Asalao mhNajao DaoLyaaMnaa va ijaBaolaa baro vaaTo.
KaNyaacaI vaoL vaaTola tI Asao. malaa svat:laa lavakr AaTpUna GaoNao psaMt Asao. yaamauLo
far ]SaIr haot nasao KraÂ pNa ra~Icao Aaz na} tr sahja vaajat.
yaa mhNajao 1915 saalaI hrWarlaa kuMBamaoLa haota. %yaalaa jaaNyaacaI malaa
farSaI [cCa ASaI navhtI. pNa malaa maha%maa maunaSaIramajaIMcyaa dSa-naalaa jaavayaacao
haoto. kuMBamaoLyaacao p`saMgaI gaaoKlyaaMcyaa saovaksamaajaanao ek maaozI tukDI pazivalaI
haotI. itcaI vyavasqaa EaIyaut )dyanaaqa kuMJa$ yaaMcaokDo haotI. kO. Da^@Tr dovahI
itcyaamaQyao haoto. %yaa kamaI madt krayalaa maI maaJyaa tukDIlaahI Gao}na jaavao Asao zrlao
haoto. maganalaala gaaMQaI SaaMitinakotnamaQyao Asalaolyaa tukDIlaa Gao}na maaJyaapUvaI-ca
hrWarlaa jaa}na paocalao haoto. maI rMgaUnahUna prt AalyaanaMtr %yaaMnaa jaa}na imaLalaao.
klak<yaahUna hrWarlaa jaa}na paocaopya-Mt KUp ~asa kaZavaa laagalaa.
Dbyaat ik%yaok vaoLa idvaaba<aIhI nasao. sahranapUrhUna puZo tr maalaacyaa ikMvaa
janaavaraMcyaa Dbyaatca ]ta$MnaahI kaoMbalao haoto. ]GaDo Dbao¸ va$na maQyaanhIcyaa saUyaa-caa
tap va KalaI inavvaL laaoKMDacaI tPt baOzkÑ maga to hala kaya pusaavaoÆ trI pNa
Baaivak ihMdU KUp thana laagalaolaI AsatahI 'mausalamaana paNaI' yao[- to pIt nasatÂ 'ihMdU
paNaI' ha Qvaina yao[- tovhaca paNaI pIt. %yaaca Baaivak ihMdUMnaa¸ Da^@Tr AaOYaQaaMmaQyao da$
dovaaot¸ mausalamaana ikMvaa i#a`s%aI paNaI dovaaot ikMvaa maasaaMcao sa%va dovaaot¸ to GaoNyaacaa saMkaoca
vaaTt naahI¸ caaOkSaI krNyaacao karNahI vaaTt naahI.
SaaMitinakotnamaQyao Aamhalaa idsaUna Aalao haoto¸ kI BaMgaIkama
krNao haca Aamacaa ihMdusqaanaat #aasa QaMda hao}na basaNaar. saovakaMsaazI
eka Qama-SaaLocyaa jaagaot tMbaU zaokNyaat Aalao haoto. paya#aanyaasaazI Da^.dova
yaaMnaI #aDDo #aNaivalao haoto. pNa %yaa #aDDyaaMcaI vyavasqaa Da^.dova yaaMnaI KD\Do
KNaivalao haoto. pNa %yaa KD\DyaaMcaI vyavasqaa Da^. dova trI Asalyaa vaoLI jao qaaoDosao
pgaardar BaMgaI imaLU SaktIla %yaaMcyaamaaf-tca k$ SakNaar naaÆ yaa
KD\DyaaMmaQyao pDNaara maL varcaovar maatInao JaakUna kaZNyaacao va to [tr táhaMnaI
kuMBa 371
saaf raKNyaacao kama ifina@sacyaa tukDInao AaplyaakDo Gyaavao hI maaJaI maagaNaI Da^@Tr
dova yaaMnaI AanaMdanao maanya kolaI. hI saovaa krNyaacaI maagaNaI krNaara maI¸ pNa tI p`%yaxa
krNyaacaI jabaabadarI ]calaNaaro maganalaala gaaMQaI.
maaJaa QaMda bahutaMSaI tMbaUmaQyao basaUna 'dSa-na' doNao AaiNa Anaok yaa~ook$ yaot
%yaaMcyaabaraobar Qamaa-saMbaMQaI va tsalaIca cacaa- krNao haca hao}na basalaa. dSa-na dota dota
maI baojaar Jaalaao. %yaaMtUna eka imainaTacaIsauwa fursat imaLt nasao. snaanaalaa jaavao trI
toqaohI dSa-naaiBalaaYaI laaok malaa ekTa rahU dot nasat. fraL krIt Asatanaa tr
ekaMtacaI gaaoYTca baaolaayalaa nakao. tMbaUmaQyao kaozohI ek xaNaBarsauwa malaa inavaaMt
basaayalaa imaLt nasao. dixaNa AaiÍkomaQyao jaI kahI saovaa GaDU SaklaI itcaa evaZa
Kaola pirNaama saaáyaa BartKMDBar Jaalyaacao hrWarmaQyaoca maaJyaa AnauBavaalaa Aalao.
jaa%yaacyaa daona poMDaMmaQyao saapDUna cauraDa vhavaa¸ ASaI maaJaI isqatI JaalaI.
AnaaoLKI izkaNaI itsaáyaa vagaa-caa ]ta$ mhNaUna kYT Baaogaayacao¸ AaiNa jaoqao ]travao
toqao dSa-naaqaI- laaokaMcyaa pòmaanao gaaMjalao jaayacao. daohaoMpOkI kaoNatI isqatI AiQak
k$Naajanak Asaola to saaMgaNao puYkL vaoLa malaa kzINa idsato. dSa-naaqaI- laaokaMcyaa
pòmaacyaa dSa-naacaa malaa Anaok vaoLa raga Aalaolaa Aaho AaiNa manaatlyaa manaat tr %yaahUna
AiQak vaoLa maI jaLfLlaao Aaho¸ evaZo maa~ malaa maahIt Aaho. itsaáyaa vagaa-cyaa
kYTamauLo malaa gaOrsaao[- sahna kravyaa laagalyaa Asalyaa trI ËaoQa @vaicatca Aalaa Aaho
AaiNa %yaapasaUna maaJaI tr ]nnatIca JaalaolaI Aaho.
yaa vaoLI maaJyaamaQyao ihMDNyaaifrNyaacaI Sa@tI puroSaI haotI. %yaamauLo maI
KUp BaTkU Saklaao. rs%yaatUna ifrNyaacaIhI pMcaa[-t pDNyaa[tka %yaa kaLI maI pìsaw
Jaalaao navhtao. yaa p`vaasaamaQyao laaokaMcyaa Qama-Baavanaopoxaa %yaaMcaa baavaLTpNaa¸ caMcalata¸
paKMD va Avyavasqaa hIca maaJyaa AiQak p`%yayaalaa AalaI. saaQaUMcao tr povaca
fuTlao haoto. to f@t maalapuvaa va KIr Kayalaaca janmaasa Aalao Asaavao Asao idsalao.
yaoqao maI paca payaaMcaI gaaya paihlaI. malaa tr AaScaya- vaaTlao. pNa AnauBavaI maaNasaaMnaI
maaJao A&ana lavakrca dUr kolao. paca payaaMcaI gaaya mhNajao duYT laaokaMnaI Gaotlaolaa
baLI haoya. ijavaMt vaasaracaa paya va KaMdahI kapUna kaZUna tao yaa gaa[-cyaa kaplaolyaa
KaMVat basavaUna doNyaat yaotao¸ AaiNa duhorI ihMsaonao tyaar Jaalaolyaa %yaa gaa[-caa A&anaI
laaokaMnaa zkivaNyaacyaa kamaI ]pyaaoga krNyaat yaotao. paca payaaMcyaa gaa[-cao dSa-na
372 Aa%makqaa
GaoNyaacaa laaoBa kaoNa%yaa ihMdUlaa haoNaar naahIÆ %yaa dSa-naasaazI %yaanao iktIhI dana kolao
trI to qaaoDocaÑ
kuMBaacaa idvasa yao}na zoplaa. maaJyaa dRYTInao tI Qanya GaDI haotI. maI
hrWarlaa gaolaao tao yaa~ocyaa Baavanaonao gaolaao navhtao. yaai~kaMcyaa Baavanaonao tIqa-xao~aMnaa
jaaNyaacaa maaoh malaa kQaIca vaaTlaolaa naahI. pNa satra laaK maaNasao sagaLI paKMDI
AsaNao Sa@ya naahI. maoLyaamaQyao satra laaK maaNasao AalaI AsaavaI Asao mhNat. %yaaMtIla
AsaM#ya maaNasao puNya kmaaivaNyaasaazI¸ Aa%maSauwI pàPt krNyaasaazI AalaolaI haotI¸
yaaba_la malaa ibalakula SaMka navhtI. ASaa p`karcaI Eawa Aa%myaalaa kaozpya-Mt ]nnat
krIt Asato to saaMgaNao nasalao trI kzINa tr Aahoca.
ra~I AMqa$Naat pDlyaapDlyaa maI ivacaaramaQyao magna Jaalaao. caarI baajaUMnaa
psarlaolyaa yaa paKMDamaQyao ho Asalao piva~ Aa%maohI Aahot. [-Svaracyaa drbaarat to
iSaxaosa pa~ gaNalao jaaNaar naahIt. hrWarmaQyao ASaa p`saMgaI yaoNao ho jar pap Asaola¸
tr ]GaDpNao ivaraoQa k$na kuMBaacyaa idvaSaI trI hrWarcaa %yaaga krNao maaJao
kt-vya haoto. yaoqao yaoNyaamaQyao va kuMBaacyaa idvaSaI rahaNyaamaQyao jar pap nasaola¸ tr
maaJao kt-vya kaoNato trI kDk va`t Gao}na caalaU papacao pàyaiSca<a krNao¸ Aa%maSauwI
krNao¸ hoca haoya. maaJao saaro jaIvanaca va`taMvar AaQaarlaolao Aaho. mhNaUna maI ksalao
trI kDk va`t GaoNyaacaa inaScaya kolaa. klak<aa va rMgaUna yaoqao maaJyaa inaima<aanao
yajamaanaaMnaa pDlaolyaa AnaavaSyak ~asaacao malaa smarNa Jaalao. mhNaUna maI Aaharacyaa
vastUMcaI saM#yaa mayaa-idt krNyaacao va AMQaar pDNyaapuvaI- jaovaNa AaTaopNyaacao va`t GaoNyaacaa
inaScaya kolaa. maI Asao paihlao¸ kI jar maI kahI mayaa-da GaatlaI naahI¸ tr maaJyaamauLo
yajamaanaaMnaa far ~asa haoNaar va maI saovaa krNyaaeovajaI p`%yaok izkaNaI maaJyaa saovaomaQyaoca
laaokaMnaa gauMtvaIt jaaNaar. %yaasaazI maI caaovaIsa tasaat pacaaMhUna AiQak vastU na KaNyaacao
va ra~Icao jaovaNa vajya- krNyaacao va`t Gao}na Taklao. daonhI inayamaaMcyaa kzINapNaacaa
pura ivacaar kolaa. yaa va`tamaQyao ekhI pLvaaT zovaavayaacaI naahI Asaa inaScaya
kolaa. AajaaraMt AaOYaQa mhNaUna trI puYkL vastU Gyaavyaa kI Gao} nayao¸ yaacaahI ivacaar
kolaa. AaOYaQa ho paca vastUMmaQyao maaojaayacao kI naahI¸ yaa sava- gaaoYTI ivacaarat Gaotlyaa
va Asaa inaScaya kolaa kI¸ KaNyaacao kaoNatoca pdaqa- pacaaMpoxaa AiQak Gyaavayaacao
naahIt. yaa daonhI va`taMnaa tora vaYao- JaalaI. %yaaMnaI maaJaI caaMgalaI ksaaoTI paihlaI Aaho.
laxmaNa JaUlaa 373
pNa ksaaoTI paihlaI %yaacap`maaNao %yaaMnaI maaJao ZalaIp`maaNao saMrxaNahI caaMgalyaa táhonao kolao
Aaho. yaa va`taMmauLo maaJao AayauYya vaaZlao Asao malaa trI vaaTto. yaa va`taMmauLoca Anaok
vaoLI maI AajaaratUna vaacalaao¸ ASaI maaJaI samajaUt Aaho.
8. laxmaNa JaUlaa
phaDap`maaNao idsaNaaáyaa maha%maa maunaSaIramajaIMcyaa dSa-naalaa va %yaaMcao gau$kUla

pahayalaa gaolaao tovha malaa BarpUr SaaMtI imaLalaI. hrWarcaa gaaoMgaaT AaiNa gau$kUlaacaI
SaaMtI yaaMmaQaIla Baod spYT jaaNavat haota. maha%maajaIMnaI maaJyaavar pòmaacaa vaYaa-va kolaa.
ba`mhcaarI maaJyaapasaUna dUr sartca naa. ramadovajaIMcaI maulaaKthI %yaaca vaoLI JaalaI¸ AaiNa
%yaaMcyaa Sa@tIcaI klpnaahI malaa lagaoca AalaI. %yaaMcyaa¹maaJyaamaQyao kahI matiBannata
Asalyaacao Aamhalaa idsaUna AalaoÂ trIhI AamacyaamaQyao snaohsaMbaMQa jauLlaa. gau$kUlaamaQyao
AaOVaoigak iSaxaNa sau$ krNyaacyaa AavaSyaktosaMbaMQaanao ramadovajaI va [tr iSaxak
yaaMcyaabaraobar BarpUr cacaa- kolaI. gau$kUla lagaoca saaoDUna jaaNao maaJyaa ijavaavar Aalao.
laxmaNa JaUlyaacaI stutI maI KUp eoklaI haotI. )YaIkoSalaa gaolyaaKorIja
hrWarva$na prt na jaaNyaacaI malaa AnaokaMnaI iSafarsa kolaI. maaJyaa manaaMtUna toqapya-Mt
payaI jaayacao haotoÂ %yaamauLo ek TPpa )YaIkoSacaa va dusara laxmaNa JaUlyaacaa haota.
)YaIkoSamaQyao puYkL saMnyaasaI BaoTNyaasa Aalao. %yaaMcyaapOkI ekalaa maaJyaa
rahaNaIba_la barIca ija&asaa vaaTlaI. ifina@sa maMDL maaJyaabaraobar haotoca. %yaa savaa-Mnaa
pahUna %yaanao puYkL p`Sna ivacaarlao. AamacyaamaQyao Qamaa-saMbaMQaI cacaa- JaalaI. maaJaI Qaaima-k
Baavanaa far tIva` Aaho evaZo %yaalaa idsaUna Aalao. maI gaMgaasnaana k$na Aalaao haotao¸
%yaamauLo SarIr ]GaDo haoto. %yaaMnaa maaJyaa Dao@yaalaa SaoMDI va gaLyaat jaanavao idsalao naahI.
%yaacao %yaaMnaa vaa[-T vaaTlao va to mhNaalao :
"tumhI Aaistk Aaha Asao AsaUna tumhI jaanavao va SaoMDI zovaIt naahI¸ yaacao
Aamacyaasaar#yaaMnaa vaa[-T vaaTto. hI daonhI ihMdU Qamaa-caI baa*ya icanho Aahot. tI p`%yaok
ihMdUnao QaarNa krNao AavaSyak Aaho."
374 Aa%makqaa
dha ek vaYaa-Mcaa Asatanaa paorbaMdrmaQyao baàmhNaaMcyaa jaanavyaaMcyaa Taokalaa

baaMQalaolyaa ikllyaaMcaa KNaKNaaT malaa eokU yao[-¸ tovha malaa %yaaba_la hovaa vaaTo.
KuLKuLNaaáyaa ikllyaa jaanavyaalaa baaMQaUna ifrayalaa imaLola tr kovaZI maaOja hao[-la baro¸
Asao vaaTo. kazovaaDat vaOSya kuTuMbaamaQyao jaanavao GaalaNyaacaa irvaaja %yaa vaoLI navhta.
pNa pihlyaa tIna vaNaa-MnaI jaanavao Gaatlaoca paihjao¸ ASaa táhocaI navaIna $ZI pDt haotI.
tdnauraoQaanao gaaMQaI kuTuMbaamaQyao kahIjaNa jaanavao GaalaU laagalao haoto. jao BaTjaI Aamha
daoGaaitGaa AaPtaMnaa ramarxaocaa paz dot Asat¸ %yaaMnaIca Aamhalaa jaanavaIhI GaatlaI¸
AaiNa malaa ikllyaa baaLgaNyaacao kahI p`yaaojana navhto trI maI daona tIna ikllyaa
laTkavaUna idlyaa. jaanavao tuTlao tovaZyaa maudtIt %yaacyaaba_lacaI haOsa ifTlaI haotI kI
naahI to Aata Aazvat naahIÂ pNa maI dusaro jaanavao maa~ Gaatlao naahI evaZo Kro.
pàOZ vayaat malaa jaanavao GaalaNyaacaa p`ya%na [traMnaI ihMdusqaanaat¸ %yaacap`maaNao
dixaNa AaiÍkomaQyaohI kolaa. pNa %yaaMcyaa mhNaNyaacaa maaJyaavar kahIca pirNaama Jaalaa
naahI. SaUd` jaanavao GaalaIt naahIt¸ maga [tr vaNaa-MnaIca ka GaalaavaoÆ Aamacyaa kuTuMbaamaQyao
pUvaa-parcaa irvaaja nasatanaa hI baa*ya vastU navaIna kSaasaazI daKla krayacaI¸ yaacao malaa
ekhI sabaL karNa idsalao naahI. malaa jaanavyaacaa ivaraoQa navhtaÂ pNa to vaaprNyaacao
karNa idsat navhto. vaOYNava AsalyaamauLo maI kMzI GaalaIt Asao. Aamha BaavaaMnaa vaDIla
maMDLIca SaoMDI zovaayalaa saaMgat. ivalaayatolaa jaayacao Jaalao tovha Daoko ]GaDo rahaNaar¸
SaoMDI pahUna gaaoro laaok hsatIla AaiNa Aaplyaalaa ranaTI zrivatIla¸ yaacaI laaja vaaTUna
SaoMDI kapUna TaklaI haotI. maaJyaabaraobar rahaNaaro maaJao putNao Cganalaala gaaMQaI yaaMnaI
dixaNa AaiÍkomaQyaosauwa maaozyaa inaYzonao SaoMDI zoivalaI haotI. tI SaoMDI %yaaMnaa %yaaMcyaa
saava-jainak kamaat ADcaNa krIla¸ ASaa inaraQaar samajautInao maI %yaaMcao mana duKvaUnahI
kaZivalaI haotI. ASaa táhonao SaoMDIba_la malaa Sarma vaaTt haotI.
svaamaIjaIMnaa varIla hkIkt maI saaMigatlaI va mhTlao¸ "jaanavao tr maI
GaalaNaar naahI. AsaM#ya ihMdU jao GaalaIt nasatahI ihMdUca samajalao jaatat¸ to
maI Gaalaavao ASaI AavaSyakta malaa idsat naahI. iSavaaya jaanavao QaarNa krNao
mhNajao dusara janma GaoNaoÂ mhNajao AapNa [radapUva-k Sauw haoNao¸ }Qva-gaamaI haoNao.
saQyaa ihMdU samaaja va ihMdusqaana pittavasqaomaQya Aahot. ASaa isqatIt
jaanavao GaalaNyaacaa Aaplyaalaa AiQakar trI kaozo AahoÆ ihMdU samaaja AspRSya¹
laxmaNa JaUlaa 375
tocaa maL kaZUna TakIla¸ ]ccanaIcapNaacaI Baavanaa ivasa$na jaa[-la¸ AMgaI iKLUna raihlaolao
[tr daoYa kaZUna TakIla¸ caarI baajaUMnaa psarlaolaa AQama- ¹ paKMD dUr krIla¸ tovha maga
%yaalaa jaanavyaacaa AiQakar pàPt haoNaar Asaola tr haovaao. yaasaazI jaanavao
vaaprNyaasaMbaMQaIcao tumacao mhNaNao malaa pTt naahI. pNa SaoMDIsaMbaMQaIcyaa tumacyaa saaMgaNyaacaa
malaa AvaSya ivacaar kolaa paihjao. tI maI zovaItca haotao. maI tI lajjaa va Baya yaaMmauLoca
kapUna TaklaI Aaho. tI zovaNao AavaSyak Aaho Asao malaa idsato. maaJyaa
saaoba%yaaMbaraobar maI *yaa gaaoYTIcaa ivacaar krIna."
jaanavyaasaMbaMQaIcao maaJao mhNaNao svaamaInaa $calao naahI. jaanavao na
vaaprNyaasaMbaMQaI jaI karNao maI dSa-ivalaI¸ tIca %yaaMnaa vaaprNyaacyaa baajaUcaI vaaTlaI.
jaanavyaasaMbaMQaI )YaIkoSamaQyao maI dSa-ivalaolao ivacaar AajahI javaLjavaL tsaoca kayama
Aahot. jaaopya-Mt inarinaraLo Qama- caalaU Aahot¸ taopya-Mt p`%yaok Qamaa-laa ksalyaa trI
baa*ya icanhacaI AavaSyakta AsaolahI. pNa jaoqao %yaa baa*ya icanhacaoca staoma vaaZlao
Asaola¸ ikMvaa Aaplyaa Qamaa-laa [tr Qamaa-pasaUna vaogaLa k$na daKivaNyaasaazIca %yaacaa
]pyaaoga haot Asaola¸ tovha to %yaajya zrto. saQyaa jaanavyaamauLo ihMduQam,aa-caI ]nnatI haot
AsalaolaI malaa idsat naahI. %yaamauLo maI %yaasaMbaMQaI ]dasaIna Aaho.
SaoMDI kaZlyaaba_la maaJaI malaaca laaja vaaTt haotI. %yaamauLo itcyaasaMbaMQaI
saaoba%yaaMbaraobar cacaa- k$na tI zovaNyaacaa maI inaScaya kolaa. pNa Aata Aaplyaalaa
laxmaNa JaUlyaakDo gaolao paihjao.
)YaIkoSa va laxmaNa JaUlaa yaoqaIla saRYTIsaaOMdya- malaa far AavaDlao. Aamacyaa
pUva-jaaMcaI inasagaa-caI klaa AaoLKNyaacaI Sa@tI va klaolaa Qaaima-k sva$p doNyaat %yaaMnaI
daKivalaolaa dUrdSaI-pNaa yaaMcyaaba_la manaamaQyao A%yaadr ]%pnna Jaalaa.
pNa maaNasaaMcaI kRtI pahUna maa~ manaalaa samaaQaana vaaTlao naahI. hrWarmaQyao¸
%yaacap`maaNao )YaIkoSamaQyao laaok rsto va gaMgaocaa sauMdr kaz GaaNaorDa k$na TakIt haoto.
gaMgaocao piva~ paNaI klauiYat krNyaacaahI %yaaMnaa saMkaoca vaaTt navhta. SaaOcaalaa jaaNaaro
laaok dUr eka baajaUlaa na jaata maaNasaaMcaI yaojaa caalaU Asalaolyaa izkaNaIca basat
Asat. ho pahUna maaJyaa )dyaalaa maaoza Qa@ka basalaa.
laxmaNa JaUlyaalaa jaatanaa laaoKMDI Jaulata pUla paihlaa. laaokaMkDUna
maaihtI imaLalaI¸ kI p`qama tr ha pUla daorKMDacaa pNa KUp majabaUt Asaa haota.
376 Aa%makqaa
eka ]dar manaacyaa maarvaaDyaanao tao taoDvaUna maaozo dana do}na laaoKMDI pUla banaivalaa¸ va
%yaacaI ikllaI sarkarcyaa tabyaat idlaIÑ daorKMDacaa pUla ksaa kaya haota %yaacaI malaa
kahIca klpnaa naahI¸ pNa laaoKMDI pUla maa~ %yaa naOsaiga-k vaatavarNaaSaI ivajaaoD idsat
haota AaiNa ksaasaaca vaaaTt haota. yaa~ok$ laaokaMcyaa yaa pulaacaI caavaI sarkarcyaa
svaaQaIna krNyaat yaavaI ho %yaa vaoLocyaa maaJyaa rajainaYzolaahI Asa*ya Jaalao.
%yaaplaIkDo du:Kkark dRSya svagaa-Eamaacao haoto. jastacyaa pHyaaMcyaa
tbaolyaasaar#yaa caaLIlaa 'svagaa-Eama' naava doNyaat Aalao haoto. tao saaQakaMsaazI banaivalaolaa
Aaho Asao malaa saaMgaNyaat Aalao. %yaat saaQak Asao %yaavaoLI @vaicatca kaoNaI rahat
haoto. %yaalaa laagaUna Asalaolyaa mau#ya GaramaQyao rahat Asalaolyaa maMDLIsaMbaMQaIhI maaJaa
farsaa AnaukUla ga`h Jaalaa naahI.
pNa hrWarcao AnauBava malaa A%yaMt ]pyaaogaI pDlao. maI kaozo rahavao va kaya
kravao to zrivaNyaacyaa kamaI hrWarcyaa AnauBavaacaI malaa far madt JaalaI.
9. AaEamaacaI sqaapnaa
kuMBaacyaa yaa~osaazI maI gaolaao haotao¸ tI maaJaI hrWarcaI dusarI Kop haoya.
sa%yaaga`hacaI sqaapnaa 29 mao 1915 raojaI JaalaI. EawanaMdjaIMcaI maagaNaI haotI¸
kI maI hrWarmaQyao rahavao. klak<yaacyaa ik%yaok ima~aMcaa AiBapàya vaOVanaaqaQaamaamaQyao
rahavao Asaa haota. rajakaoTmaQyao rahNyaaba_la ik%yaok ima~aMcaa far Aaga`h haota.
pNa maI Ahmadabaadva$na puZo jaat Asata puYkL ima~aMnaI malaa Ahmadabaad
psaMt krNyaasa saaMigatlao¸ va AaEamaacaa Kca- AapNaca pura paDNyaacao %yaaMnaI vacana idlao.
Gar SaaoQaUna doNyaacaohI %yaaMnaI kbaUla kolao.
Ahmadabaadvar maaJaI dRYTI haotIca. maI gaujaraqaI AsalyaamauLo gaujaraqamaaf-tca
doSaacaI AiQakat AiQak saovaa k$ Sakona ASaI maaJaI samajaUt haotI.
Ahmadabaad eko kaLI hatmaagaaMcao maaozo koMd` AsalyaamauLo car#yaacao kama
yaoqaoca AiQak caaMgalyaa táhonao caalaola ASaI pNa samajaUt haotI. gaujaraqacaI rajaQaanaI
AaEamaacaI sqaapnaa 377
AsalyaanaohI yaoqaIla QanaaZya laaokaMkDUna pOSaacaI madthI hao} Sakola hI AaSaasauwa

haotIca.
Ahmadabaadcyaa ima~aMbaraobar cacaa- haot Asatanaa AspRSyaaMcaa p`Sna inaGaalaa
haota. maI spYTpNao saaMgaUna Taklao haoto kI¸ jar eKada laayak AM%yaja baMQaU AaEamaat
yao} [icCNaara BaoTlaa tr maI %yaalaa AvaSya Gao[-na.
'tumacyaa ATIMcao palana k$ SaktIla Asao AM%yaja qaaoDoca vaaTovar pDlao
AahotÆ Asao mhNaUna eka vaOYNava ima~anao svat:cyaa manaacaI samajaUt kolaI. AKorIlaa
AhmadabaadmaQyao rahNyaacaa inaScaya Jaalaa.
Garacaa tpasa krta¸ malaa AhmadabaadmaQyao rahvaUna GaoNaaáyaaMmaQyao EaI.
jaIvanalaala baîrsTr p`mauK haoto¸ %yaaMcaoca kaocarbamaQyao Asalaolao Gar BaaDyaanao GaoNyaacao
zrlao.
AaEamaalaa naava kaya Vayacao ha p`Sna lagaoca ]pisqat Jaalaa. ima~aMbaraobar
ivacaar kolaa. kahI naavao puZo AalaIÂ saovaaEama¸ tpaovana vagaOro saucaivaNyaat AalaI haotI.
saovaaEama naava baro vaaTt haotoÂ pNa %yaava$na saovaocyaa pwtIcaI kahI klpnaa yaot
navhtI. tpaovana naava psaMt krNao Sa@yaca navhto. karNa tpScayaa- jarI ip`ya AsalI¸
trI ho naaMva farca AvajaD vaaTlao. Aamhalaa tr sa%yaacaI pUjaa¸ sa%yaacaa SaaoQa kt-vya
haota¸ %yaacaaca Aaga`h Qaravayaacaa haota AaiNa dixaNa AaiÍkomaQyao jyaa pwtIcaa
]pyaaoga maI kolaa itcaIca AaoLK BaartvaYaa-laa k$na VayacaI haotI¸ AaiNa itcaI Sa@tI
kaozpya-Mt paocaU Sakto to pahayacao haoto. %yaasaazI maI va maaJyaa saaoba%yaaMnaI 'sa%yaaga`haEama'
naava psaMt kolao. %yaamaQyao saovaa va saovaocaI pwtI yaa daohaoMcaohI idgdSa-na sahjaIca haot
haoto.
AaEama caalaivaNyaasaazI inayamaavalaIcaI AavaSyakta haotI. %yaasaazI
inayamaavalaI tyaar k$na itcyaavar AiBapàya maagaivalao. AnaokaMcao AiBapàya
AalaoÂ %yaaMt sar gau$dasa baanajaI-MnaI idlaolaa AiBapàya maaJyaa smarNaat
raihlaolaa Aaho. %yaaMnaa inayamaavalaI AavaDlaI¸ pNa %yaaMcaI ASaI saUcanaa
haotI¸ kI va`taMmaQyao nama`pNaacyaa va`talaa sqaana idlao paihjao. Aaplyaa yauvakvagaa-maQyao
nama`tocaI ]NaIva Aaho Asaa %yaaMcyaa p~acaa QvanaI haota. nama`pNaacaa ABaava
malaa izkizkaNaI jaaNavat haota KraÂ pNa nama`pNaalaa va`tamaQyao sqaana idlyaanao
nama`ta hI nama`ta rahatca naahI ASaI SaMka vaaTt haotI. nama`tocaa pura Aqa-
tr SaUnyata haoya. [tr va`to hI SaUnyata pàPt krNyaacaI saaQanao Aahot. SaUnyata
378 Aa%makqaa
hI maaoxaacaI isqatI Aaho. maumauxaUcyaa ikMvaa saovakacyaa p`%yaok kayaa-maQyao jar nama`ta ¹
inariBamaanata ¹ nasaola tr tao maumaUxaU navho¸ saovak navhoÂ tao svaaqaI- haoya¸ AhMkarI haoya.
AaEamaamaQyao %yaavaoLI saumaaro tora jaNa taimaLI haoto. maaJyaabaraobar dixaNa
AaiÍkohUna paca taimaLI maulao AalaI haotI va baakIcaI yaoqaIla. saumaaro pMcavaIsa
s~I¹pu$YaaMinaSaI AaEamaacaI sau$vaat JaalaI. sava-jaNa ek~ jaovaIt Asat va ekaca
kuTuMbaacaI maaNasao AsaavaI¸ ASaa táhonao vaagaNyaacaa p`ya%na krIt.
10. ksaaoTI
AaEama Aist%vaat yao}na qaaoDo maihnaohI laaoTlao naahIt [t@yaatca maI AaSaa
kolaI navhtI ASaa táhocaI AamacaI ksaaoTI JaalaI. Baa[- AmaRtlaala z@kr yaaMcyaakDUna
p~ Aalao : 'ek garIba va pàmaaiNak AM%yaja kuTuMba Aaho. %yaacaI [cCa tumacyaa
AaEamaaMt yao}na rahaNyaacaI Aaho. %yaalaa Gyaala kaÆ'
maI capaplaao tr Kraca. z@kr baapasaar#yaaMcaI iSafarsa AaNaNaaro AM%yaja
kuTuMba [t@yaa lavakr yao[-la ASaI AaSaa maI ibalakula kolaI navhtI. saaoba%yaaMnaa p~
vaacavaUna daKivalao. %yaaMnaI p~aba_la samaaQaana vya@t kolao. to kuTuMba AaEamaacao inayama
paLNyaasa tyaar Asalao tr %yaalaa daKla krNyaacaI tyaarI Baa[- AmaRtlaala z@kr yaaMsa
kLivalaI.
dUdaBaa[- %yaaMcyaa p%naI danaIbaona AaiNa raMgatI AMgaavarcaI laxmaI ASaI itGaojaNao
AalaI. dUdaBaa[- mauMba[-maQyao iSaxakacao kama krIt Asat. to inayamaaMcao palana krNyaasa
tyaar haoto. %yaaMnaa AaEamaat Gaotlao.
sahayak ima~maMDLImaQyao KLbaL ]DalaI. ivaihrImaQyao baMgalyaacyaa maalakacaa
Baaga haota. %yaa ivaihrItUna paNaI kaZNyaasa ADcaNa pDU laagalaI. maaoTvaalyaacyaa
AMgaavar Aamacyaa paNyaacao iSaMtaoDo ]Dalao¸ trI tovaZyaanao %yaalaa ivaTaL
haoNaar² %yaanao iSavaIgaaL sau$ kolaI¸ dUdaBaa[-Mnaa ~asa Vayalaa sau$vaat
kolaI. %yaacyaa iSavyaaMnaa p`%yau<ar do} nayao va dRZtapUva-k pUvaI-p`maaNaoca paNaI
BarIt jaavao Asao maI savaa-Msa saaMigatlao. AamhI iSavyaa gaupcaUp eokUna Gaotao
Asao pahUna maaoTvaalaa Sarmalaa¸ va ~asa do[-naasaa Jaalaa. pNa pOSaacaI madt baMd
JaalaI. AaEamaat yao} [icCNaara AM%yaja imaLNyaasaMbaMQaI jyaa gaRhsqaaMnaI Agaaodr¹
ksaaoTI 379
pasaUnaca SaMka p`diSa-t kolaI haotI¸ %yaaMnaa Aqaa-tca kaoNaI AM%yaja yao[-la¸ ASaI klpnaahI
navhtI. pOSaacaI madt baMd pDlaI. baihYkarasaMbaMQaI Afvaa maaJyaa kanaaMvar yao}
laagalyaa. maI saaoba%yaaMbaraobar ivacaar k$na zovalaaca haota kI¸ Aaplyaavar baihYkar
pDlaa AaiNa AaplyaapaSaI ksalaIca madt raihlaI naahI¸ trIhI yaapuZo Aata Aaplyaalaa
Ahmadabaad saaoDUna caalaNaar naahI. AM%yajavaaDyaat jaa}na %yaaMcyaabaraobar rahU va jao
kahI imaLola tovaZyaavar ikMvaa majaurI k$na inavaa-h k$.
AKorIlaa eko idvaSaI maganalaalanaI malaa naaoiTsa idlaI : "yao%yaa maihnyaalaa
AaEamaKca- caalaivaNyaasa AaplyaapaSaI pOsao iSallak naahIt." maI SaaMtpNao ]<ar idlao¸
"tr maga AapNa AM%yajavaaDyaat rahayalaa jaa}."
ASaa táhocaa ADcaNaIcaa p`saMga maaJyaavar ha pihlaaca haota Asao naahI.
p`%yaok p`saMgaI AKorcyaa GaDIlaa BagavaMtanao madt QaaDlaolaI Aaho.
maganalaalanaI naaoTIsa idlyaanaMtr lavakrca eko idvaSaI sakaLI eka maulaanao
baatmaI AaNalaI¸ "baahor maaoTar ]BaI Aaho¸ va ek Saoz tumhalaa baaolaavaIt Aahot." maI
maaoTarpaSaI gaolaao. SaoznaI malaa ivacaarlao¸ "AaEamaalaa kahI madt doNyaacaI maaJaI [cCa
AahoÂ tum,hI Gyaala kaÆ" "tumhI Vala tr maI AvaSya Gao[-na. malaa kbaUla kolao paihjao¸
kI saQyaa maI ADcaNaIthI Aaho."
"maI ]Va yaaca vaoLI yao[-na. tovha tumhI AaEamaat AsaalaÆ" maI haoya mhTlao
va SaoTjaI inaGaUna gaolao. dusaáyaa idvaSaI zrlaolyaa vaoLI maaoTarIcao iSaMga vaajalao. maulaaMnaI
malaa yao}na saaMigatlao. Saoz Aat Aalao naahItÂ maI %yaaMnaa BaoTayalaa gaolaao. to maaJyaa
hataMt 13¸000 $pyaaMcyaa naaoTa zovaUna inaGaUna gaolao.
yaa madtIcaI maI kQaIca AaSaa kolaI navhtI. madt doNyaacaI hI rIt navaInaca
idsalaI. %yaaMnaI yaapUvaI-hI kQaI AaEamaat pa}la Taklao navhto. %yaaMnaa pUvaI- ekvaarca
BaoTlyaacao malaa smarto. AaEamaat yaayacaohI naahI¸ pUsatpasa naahI¸ kahI naahIÂ baahorcyaa
baahor pOsao do}na inaGaUna jaayacao. maaJaa ha pihlaaca AnauBava. yaa madtImauLo
AM%yajavaaDyaat jaavayaacao thkUba raihlao. saumaaro eka vaYaa-caa Kca- malaa imaLUna
cauklaa.
pNa baahor KLbaL ]DalaI tSaIca tI AaEamaaMt ]DalaI. dixaNa
AaiÍkomaQyao maaJyaakDo AM%yaja yaot¸ rahat¸ jaovaIt¹KatÂ prMtu yaa izkaNaI kuTuMbaat
380 Aa%makqaa
AM%yaja yao}na rahaNao ho maaJyaa p%naIlaa va [tr is~yaaMnaa $calao Asao mhNata yaot naahI.
danaIbaonaba_la %yaaMnaa itrskar nasalaa¸ trI pNa AaOdasaInya haotoca. Asalyaa baabatIt
maaJyaa far baarIk Asalaolyaa najarolaa to idsaUna yao[- va tIxNa kanaaMnaa eokU yao[-.
Aaiqa-k madt imaLNyaacaI baMd JaalaI %yaaba_la malaa ibalakula kaLjaI vaaTlaI navhtI.
pNa yaa AMt:sqa KLbaLImauLo maaoza poca pDlaa. danaIbaona saamaanya s~I haotI. dUdaBaa[-cao
iSaxaNahI saaQaarNaca haotoÂ pNa %yaaMcaI AaklanaSa@tI caaMgalaI haotI. %yaaMcaa
saaoiSakpNaahI malaa AavaDlaa. @vaicatp`saMgaI %yaaMnaa ËaoQahI yao[-. pNa ekMdrIt %yaaMcyaa
saaoiSakpNaacaI maaJyaavar caaMgalaI Cap pDlaI baarIksaarIk Apmaana paoTat GaalaNyaaba_la
maI dUdaBaa[-Mnaa ivanavaUna saaMgat AsaoÂ %yaaMcaI samajaUt pDt Asao va danaIbaonakDUnahI toca
sahna krvaUna Gaot Asat.
yaa kuTuMbaalaa AaEamaat zovalyaapasaUna AaEamaalaa puYkL iSakayalaa imaLalao.
AaEamaat AspRSyatolaa qaara naahI hI gaaoYT sau$vaatIlaaca spYT hao}na gaolyaamauLo
AaEamaacaI $proYaa spYT hao}na gaolaI¸ va yaa baabatItIla %yaacao kama ibanaQaaok banalao.
Asao AsatahI AaEamaacaa vaaZta Kca- bahutaMSaI jaunyaa pwtIcyaa ihMdUMkDUnaca imaLt
Aalaolaa Aaho. yaava$na maaJyaa mato ho spYT idsato kI AspRSyatocaI paLo iZlaI JaalaolaI
Aahot. yaacao [tr puravao puYkLca Aahot. prMtu jaoqao AM%yajaabaraobar raoTIvyavaharhI
zovalaa jaatao¸ ASaa saMsqaolaa sanaatnaI gaNalao jaaNaaro ihMdU madt dotat hahI AgadIca
xaullak puravaa mhNata yaoNaar naahI.
yaaca p`Snaacyaa inaima<aanao AaEamaasaMbaMQaIcyaa [trhI kahI baabaIMcaa laagalaolaa
inakala¸ %yaaMtUna ]pisqat Jaalaolao naajaUk p`Sna va %yaaMcaa inaNa-ya¸ ik%yaok Akilpt
Aalaolyaa ADcaNaIMba_lahI AamhI maanalaolaa saMtaoYa¸ yaaMsaar#yaa sa%yaacyaa SaaoQaasaazIca
GaDlaolyaa p`yaaogaaMcao vaNa-na¸ p`stut AsaUnahI saaoDUna Vavao laagat Aaho¸ yaaba_la malaa du:K
vaaTto. pNa yaapuZIla p`krNaaMmaQyao ha daoYa rahaNaarca. AavaSyak hkIktIhI
malaa saaoDUna Vavyaa laagatIla. karNa kI¸ %yaaMt Baaga GaoNaarI maaNasao AVap puYkLSaI
hyaat Aahot¸ AaiNa %yaaMcyaa prvaanagaIiSavaaya naavaaMcaa ikMvaa %yaaMcyaabaraobar GaDlaolyaa
p`saMgaaMcaa vaaTola tsaa ]pyaaoga krNao Ayaaogya idsato. vaoLaovaoLI p`%yaokacaI AnaumatI
imaLivaNao ikMvaa %yaaMcyaasaMbaMQaIcaI hkIkt %yaaMcyaakDo ilahUna pazivaNao va sauQaa$na
maagaivaNao ho jauLNyaasaarKo naahI. hI gaaoYT yaa Aa%makqaocyaa mayaa-dobaahorcaI Aaho.
%yaamauLo yaapuZIla kqaa¸ maaJyaa samajautIp`maaNao¸ sa%yaacyaa SaaoQakanao jaaNaUna GaoNyaasaarKI
igarimaTcaI pwt 381
AsalaI trI AQa-vaT idlaI jaaNaar¸ ASaI malaa QaastI vaaTto. trI pNa Asahkaracyaa
yaugaapya-Mt [-Svaranao paocaU idlyaasa paocaavao ASaI maaJaI [cCa Aaho¸ va tSaI malaa AaSaa
vaaTto.
11. igarimaTcaI pwt
navaIna vasalaolyaa va AMtbaa-*ya vaadLatUna inaBaavaUna gaolaolyaa AaEamaalaa eka

baajaUlaa zovaUna igarimaTacyaa pwtIcaa qaaoDasaa ivacaar krNyaacaI vaoL Aata AalaI Aaho.
igarimaTyao mhNajao paca ikMvaa %yaahUna kmaI vaYao-pya-Mt majaurI krNyaacyaa krarnaamyaavar sahI
k$na ihMdusqaanaabaahor majaurI krNyaasaazI gaolaolao majaUr. naataLmaQaIla Asalyaa
igarimaTyaaMvarIla vaaiYa-k tIna paOMDaMcaa kr sana 1914 maQyao kmaI Jaalaa haotaÂ pNa hI
caala mauLat baMd JaalaI navhtI. sana 1916 saalaI BaartBaUYaNa pMiDt maalavaIyajaIMnaI ha
p`Sna kayadomaMDLamaQyao kaZlaa haota va laa^D- haiD-MganaI %yaaMcaa zrava maanya k$na jaahIrhI
kolao haoto¸ kI hI caala 'vaoL yaotaca' baMd krNyaacao vacana Aaplyaalaa baadSahaMkDUna
imaLalao Aaho. prMtu hI caala t%kala baMd krNyaacaa zrava haoNao AavaSyak Aaho Asao
malaa tr vaaTt haoto. hI caala ihMdusqaanaanao Aaplyaa baodrkarImauLoca [tkI vaYao- sahna
kolaI. Aata tI baMd haoNao AavaSyak haoNyaa[tkI jaagaRtI laaokaMmaQyao JaalaolaI Aaho Asao
malaa vaaTt haoto. ik%yaok puZaáyaaMcyaa BaoTI Gaotlyaa¸ %yaa ivaYayaasaMbaMQaI vat-maanap~at
qaaoDobahUt ilaihlao. %yaava$na maaJaa Asaa ga`h Jaalaa¸ kI laaokmat hI pwt kaZUna
TakNyaacyaa pxaacao Aaho. yaa kamaI sa%yaaga`hacaa ]pyaaoga hao} SakolaÆ hao} Sakola
yaaba_la malaa ibalakula SaMka navhtI. pNa tao ksaa kravayaacaa to malaa saucalao navhto.
maQyaMtrI vha[sara^yaaMnaI 'vaoL yaotaca' yaa SabdaMcaa Kulaasaa krNyaacaI saMQaI
saaQalaI. %yaaMnaI jaahIr kolao kI 'Anya vyavasqaa krNyaasa jaao vaoL laagaola tovaZyaa
vaoLat' hI pwt naYT hao[-la. %yaamauLo sana 1917 cyaa fobaùvaarImaQyao BaartBaUYaNa pMiDt
maalavaIyajaIMnaI jaovha hI pwt kayamacaI baMd krNyaasaMbaMQaIcao ibala vairYz kaOinsalaat
AaNaNyaacaI prvaanagaI maaigatlaI¸ tovha vha[sara^yanaI tSaI prvaanagaI doNyaacao naakarlao.
ASaa isqatIt yaa p`Snaalaa caalanaa doNyaasaazI maI ]Byaa ihMdusqaanaBar daOra sau$ kolaa.
382 Aa%makqaa
daOra sau$ krNyaapUvaI- vha[sara^yaaMcaI BaoT GaoNao ]icat vaaTlao. %yaaMnaI lagaoca
malaa BaoTavayaacaI tarIK kLivalaI. %yaa vaoLcao imasTr maofI ¹ Aata to sar jaa^na maofI
Jaalao Aahot ¹ %yaaMcao saoËoTrI haoto,. ima. maofISaI maaJaa BarpUr pircaya jauLUna Aalaa.
laa^D- caolmsafDbaraobar saMtaoYajanak saMBaaYaNa Jaalao. %yaaMnaI na@kI Asao ksalaoca
AiBavacana idlao naahIÂ pNa %yaaMcyaakDUna madt imaLola ASaI AaSaa malaa vaaTU laagalaI.
p`vaasaalaa sau$vaat mauMba[-pasaUna kolaI. mauMba[-t saBaa BarivaNyaacao ima. jahaMgaIr
poiTTnaI Aaplyaa iSaravar Gaotlao haoto. [MpIiryala isaiTJanaSaIp AsaaoisaeSanacyaa naavaanao
saBaa JaalaI. itcyaapuZo maaMDavayaacyaa zravaacaa masauda tyaar krNyaasaazI saimatI basalaI
haotI. itcyaamaQyao Da^. rID¸ sar lallaUBaa[- SaamaLdasa¸ ima. naTrajana\ vagaOro haoto. ima.
poiTT tr AsaNaarca. zravaamaQyao igarimaTI majaurIcaI pwt baMd krNyaaba_la ivanaMtI
kravayaacaI haotI. kovha baMd kravayaacaI ha p`Sna haota. tIna saUcanaa Aalyaa hao%yaa :
'Sa@ya tovaZyaa lavakr'¸ 'jaulaOcyaa 31 tarKopUvaI-' va 'tabaDtaoba.' 'jaulaOcaI 31 tarIK'
maI saucaivalaI haotI. malaa tr inaiScat tarIK paihjao haotI¸ kI jaoNaok$na tovaZyaa
maudtIt kahI na Jaalyaasa puZo kaya kravayaacao ikMvaa kaya krta yaoNyaasaarKo Aaho¸
%yaacaa ivacaar krta yao[-la. sar lallaUBaa[-McaI saUcanaa 'tabaDtaoba' Sabd GaalaNyaacaI
haotI. %yaaMcao mhNaNao Asao haoto kI¸ 'jaulaOcyaa 31 tarKopoxaa' 'tabaDtaoba' Sabd ivaSaoYa
inakD dSa-ivaNaara Aaho. maI samajaavaUna doNyaacaa p`ya%na kolaa¸ kI laaokaMnaa 'tabaDtaoba'
mhNajao kaya to samajaNaar naahI. laaokaMkDUna kahI kama Gyaavayaacao Asaola tr
%yaaMcyaapaSaI spYT Sabd Asalaa paihjao. 'tabaDtaoba' caa Aqa- jaao tao Aapaplyaa majaI-
p`maaNao krNaar. sarkar ek krNaar¸ laaok dusaraca krNaar. 'jaulaOcyaa 31 tarKo'caa
Aqa- sava- ekca krNaar. AaiNa %yaa tarKopya-Mt kahI inakala na laagalyaasa kaoNata
maaga- p%kravayaacaa %yaacaahI kahI ivacaar krta yao[-la. ha yaui@tvaad Da^. rIDnaa lagaoca
pTlaa. AKorIlaa sar lallaUBaa[-MnaahI 31 tarIK psaMt pDlaI va zravaamaQyao tIca tarIK
GaatlaI gaolaI. jaahIr saBaopuZo ha zrava maaMDNyaat Aalaa¸ va sagaLIkDo jaulaOcaI 31
tarIK na@kI JaalaI.
EaImatI jaayajaI poiTT yaaMcyaa Amayaa-d maohnatImauLo mauMba[-hUna is~yaaMcao
DoPyuaToSana vha[sara^yakDo gaolao. %yaamaQyao laoDI TaTa¸ marhUma idlaSaad baogama vagaOro
igarimaTcaI pwt 383
hao%yaa. sava- is~yaaMcaI naavao malaa Aazvat naahIt. pNa yaa DoPyauToSanacaa far caaMgalaa
pirNaama Jaalaa¸ va naa. vha[sara^ya yaaMnaI %yaaMnaa AaSaajanak ]<ar idlao.
kracaI¸ klak<aa [%yaaid izkaNaIhI maI ihMDUna Aalaao. sava- izkaNaI
Canadar saBaa Jaalyaa. sava- izkaNaI laaokaMcaa ]%saah KUp haota. ifrNyaasa sau$vaat
kolaI %yaa vaoLI ASaa saBaa haotIla ikMvaa %yaaMnaa Eaao%yaaMcaI [tkI gadI- laaoTola¸ ASaI malaa
AaSaa vaaTlaI navhtI.
yaa vaoLI maaJaa p`vaasa ekTyaanaoca haot Asao. %yaamauLo majaodar AnauBava imaLt
Asat. iDToi@Tvh tr pazaopaz Asaayacaoca. malaa %yaaMcyaaSaI tMTa krNyaacao kahI
karNaca navhto. malaa kahI lapvaUna zovaavayaacao nasao¸ %yaamauLo to malaa ~asa dot nasat¸ maI
%yaaMnaa ~asa dot nasao. saudOvaanao yaa vaoLI malaa 'maha%maa' iktaba imaLalaa navhta. jaoqao
malaa laaok AaoLKIt¸ toqao %yaa naaMvaacaa gajar haot Asao KraÂ pNa kayama iktaba Asaa
imaLalaa navhta. ekaca vaoLI rolvaomaQaUna jaat Asata Anaok sToSanaaMvar iDToi@Tvh maaJao
itkIT pahavayaalaa yaot¸ va itikTaMcaa naMbar vagaOro iTpUna Gaot. maI tr laagaaolaaga to
ivacaartIla %yaa p`SnaaMcaI ]<aro do}na maaokLa haot Asao. Saojaarcyaa ]ta$McaI samajaUt
JaalaI¸ kI maI kaoNaI saaQaa BaaoLa saaQaU ikMvaa fkIr Asaona. daona caar sToSanaaMvar
iDToi@Tvh Aalao. tovaZyaava$na *yaa ]ta$Mnaa caID AalaI¸ va to iDToi@Tvhlaa iSavyaa
do} laagalao va drDavaU laagalao :
"[sa ibacaaro saaQaukao naahk @yaaoM satato haoÆ" Asao mhNaUna maaJyaakDo vaLUna
mhNatat¸ "yaa badmaaSaaMnaa itkIT daKvaU naka."
maI hLUca %yaa ]ta$Mnaa mhTlao¸ "%yaaMnaI itkIT paihlao tr %yaat maaJao kahIca
jaat naahI. to Aaplao kama krIt Aahot. %yaaba_la malaa vaa[-T vaaTNyaacao karNa
naahI." ]ta$Mnaa ho mhNaNao pTonaa. to maaJaI AiQakca kIva k$ laagalao va Aapsaat
baaolaU laagalao kI¸ "jyaalaa kr naahI %yaanao evaZI Dr ka baaLgaavaIÆ"
iDToi@TvhaMcaa ~asa malaa ibalakula jaaNavalaa naahI. pNa rolvaotIla
gadI-mauLo haoNaaáyaa halaaMcaa AitSaya kTU AnauBava malaa laahaor to idllaI yaaMcyaa
drmyaana Aalaa. kracaIhUna laahaormaagao- klak<yaalaa jaavayaacao haoto. laahaorlaa
gaaDI badlaayacaI haotI. yaa gaaDIt maaJaI kaozoca dad laagaNyaasaarKI
navhtI. ]ta$ AMgabaLacyaa jaaoravar AapaplyaasaazI vaaT kaZUna Gaot haoto.
384 Aa%makqaa
Dbyaacao dar baMd Asalao¸ tr iKDkItUna Aat iSart. malaa klak<yaalaa zrlaolyaa
tarKosa paocaayacao haoto. hI gaaDI cauklaI tr paocaNao Sa@ya navhto. maI jaagaa
imaLivaNyaacaI AaSaa saaoDUna doNyaacyaa baotat haotao. kaoNaIhI malaa Aaplyaa Dbyaat yao}
doNyaasa tyaar hao[-naa. SaovaTI eka hmaalaanao malaa jaagaa SaaoQatanaa pahUna mhTlao : "malaa
baara AaNao Vala¸ tr maI jaagaa imaLvaUna dotao." maI mhTlao : "malaa jaagaa doSaIla tr
AvaSya baara AaNao do[-na." ibacaara hmaala ]ta$Mcyaa payaQarNyaa krI¸ pNa kaoNaI malaa
Aat GaoNyaasa tyaar hao[-naa. gaaDI sauTNyaacyaa baotat haotI. eka DbyaaMtIla kahI
]ta$ mhNaalao : "yaoqao jaagaa tr naahI¸ pNa Aat GausaDUna doNaar Asaala tr VaÂ ]Bao
rahavao laagaola." hmaalaanao ivacaarlao¸ "@yaaoM jaIÆ" maI $kar idlaa va %yaanao malaa
iKDkItUna Aat fokUna idlao. maI Aat Gausalaao va hmaalaanao baara AaNao kmaavalao.
maaJaI tI ra~ far kzINa gaolaI. [tr ]ta$ ksaobasao basalao haoto. maI
varcyaa baOzkIcaI saaMKLI pkDUna daona tasa ]Baa haotao. maQaUnamaQaUna kahI ]ta$
maaJyaavar AaorDt haoto¸ "kaya ro¸ AjaUnahI basat naahIsa kaÆ" maI puYkL saaMgaUna
paihlao kI¸ kaozoca jaagaa naahI. pNa maI ]Baa raihlaolaahI %yaaMnaa Kponaa. to svat: maa~
varacyaa fLIvar taNaUna Jaaoplaolao haotoÂ punha punha malaa ~asa dot. to ~asa dot tsatsaa
maI SaaMtpNao jabaaba dot Asao. %yaamauLo to kahIsao qaMD pDlao. maaJao naava gaava ivacaarlao.
malaa naava saaMgaavao laagalao. to eokUna to KjaIla Jaalao. maafI maagaUna malaa Aaplyaa
SaojaarI jaagaa k$na idlaI. 'QaIrjanaaM fL maIzaM' ³saaoiSakpNaacaI fLo maQaur´ yaa
mhNaIcao smarNa Jaalao. maI KUp qaklaao haotao. Daoko garga$ laagalao haoto. malaa
basaNyaasaazI jaagaocaI KrI ja$r haotI tovha [-Svaranao tI idlaI.
ASaa táhonao Qa@ko Kat Kat klak<yaalaa va@tSaIr paocalaao.
kaisamabaJaarcyaa maharajaaMkDo ]trNyaacao malaa inamaM~Na haoto. toca klak<yaacyaa saBaocao
AQyaxa haoto. kracaIp`maaNao klak<yaamaQyao laaokaMcyaa ]%saahalaa }t yaot haota. kahI
[Mga`jahI hjar haoto.
jaulaOcyaa ta. 31 pUvaI- igarimaTacaI caala baMd krNyaat Aalyaacaa
zrava baahor pDlaa. sana 1894 saalaI *yaa caalaIcaa inaYaoQa krNaara
pihlaa Aja- maI tyaar kolaa haota¸ va kQaI kaLI trI hI 'AQa-gaulaamaigarI' r_
hao[-laca ASaI AaSaa baaLigalaI haotI. 1894 saalaI sau$ Jaalaolyaa yaa p`ya%naaMmaQyao
inaLIcaa Daga 385
AnaokjaNaaMcaI madt JaalaI. pNa %yaacyaa pazISaI Sauw sa%yaaga`h haota AsaohI
mhTlyaaiSavaaya rahvat naahI.
yaasaMbaMQaIcaI AiQak tpSaIlavaar hkIkt va %yaamaQyao Baaga GaoNaaáyaa [samaaMcaI
maaihtI dixaNa AaiÍkotIla sa%yaaga`hacyaa [ithasaamaQyao vaacakaMnaa yaahUna jaast imaLU
Sakola.
12. inaLIcaa Daga

caMparNya mhNajao janakarajaacaI BaUmaI. caMparNyaat jyaap`maaNao AaMbyaacaI vanao
Aahot¸ %yaacap`maaNao sana 1917 saalaI toqao inaLIcaI Saoto haotI. caMparNyaatIla
SaotkáyaaMnaI Aapaplyaa jaimanaIcyaa tInaivasaaMSa BaagaamaQyao jaimanaIcyaa maUL maalakasaazI
inaLIcaIca laagavaD kolaI paihjao Asao kayaVacao baMQana haoto. yaalaa 'tInakizyaa' Asao
naava haoto. itkDo vaIsa kzaMcaa ek ekr haotao¸ va ekrI tIna kzaMcaI laagavaD krNao
yaacao naava 'tInakizyaa' caI pwt.
malaa kbaUla kolao paihjao kI itkDo maI p`%yxa gaolaao¸ %yaapUvaI- caMparNyaacao
naavahI malaa maahIt navhto. inaLIcaI laagavaD haoto %yaacaI klpnaahI ivaSaoYa navhtI.
inaLIcyaa gaaoLyaa paihlyaa hao%yaa¸ pNa %yaa caMparNyaat banatat ikMvaa %yaa inaima<aanao
hjaarao SaotkáyaaMnaa hala kaZavao laagatat¸ %yaacaI gaMQavaata-hI navhtI.
rajakumaar Sau@la naavaacao caMparNyaatIla ek SaotkrI haoto. %yaaMnaahI ho du:K
sahna kravao laagalao haoto. to du:K %yaaMnaa salat tr haotoca¸ pNa svat:laa Baaogaavyaa
laagalaolyaa Aap<aImauLo savaa-MvarIla ha inaLIcaa Daga QauvaUna kaZNyaacaI tLmaL %yaaMcyaamaQyao
]%pnna JaalaI haotI.
laKnaaOcyaa ka^Mgaòsalaa maI gaolaao haotao. toqao %yaa Saotkáyaanao maaJaI paz
QarlaI. 'vakIlabaabaU Aapkao saba hala batayaoMgao' ³vakIlasaahoba tumhalaa sava- hkIkt
saaMgatIla´ Asao tao mhNat rahI¸ AaiNa malaa caMparNyaat yaoNyaaba_la AamaM~Na dot rahI.
ho vakIlabaabaU mhNajao caMparNyaatIla maaJao ip`ya sahkarI¸ ibaharacyaa
saovaajaIvanaacao pàNa va`jaikSaaorbaabaU haot. rajakumaar Sau@la %yaaMnaa maaJyaa tMbaUt
Gao}na Aalao. %yaaMnaI kaLyaa Aalpakcaa laaMba Dgalaa¸ paTlaaoNa vagaOro Gaatlao
Aa.¹25
386 Aa%makqaa
haoto.maaJaa ga`h barasaa Jaalaa naahI. maI Anaumaana kolao kI¸ BaaoLyaa SaotkáyaaMnaa lauTNaaro
ho kaoNaI vakIlasaahoba Asaavao.
caMparNyaacaI hkIkt %yaaMcyaakDUna maI qaaoDISaI eokUna GaotlaI. maaJyaa
naohmaIcyaa pwtIp`maaNao maI jabaaba idlaa¸ "svat: paihlyaaiSavaaya maI yaaivaYayaI kahI
AiBapàya do} Sakt naahI. tumhI ka^MgaòsamaQyao baaolaa. saQyaa maaJaa naad saaoDUnaca Va."
rajakumaar Sau@laaMnaa ka^MgaòsacaI madt paihjaoca haotI. caMparNyaaivaYayaI ka^MgaòsamaQyao
va`jaikSaaorbaabaUMcao BaaYaNa Jaalao¸ va sahanauBaUitpUva-k zrava pasa Jaalaa.
rajakumaar Sau@laaMnaa baro vaaTlao¸ pNa tovaZyaanao %yaaMcao samaaQaana Jaalao naahI.
caMparNyaatIla SaotkáyaaMcaI du:Ko malaa samaxa daKivaNyaacaI %yaaMcaI [cCa haotI. maI
mhTlao¸ "maaJyaa ifrtImaQyao maI caMparNyahI Gao[-na¸ ekdaona idvasa do[-na." to mhNaalao¸
"ek idna kafI haogaa. najaraoMsao doiKyao tao sahI." ³ek idvasa BarpUr Jaalaa. najaronao
pha tr Kro.´
laKnaaOhUna maI kanapUrlaa gaolaao. toqaohI rajakumaar Sau@la hjarca. "yahaMsao
caMparNya bahaot najadIk hO. ek idna do dao¸" Asao to mhNaalao. "yaa vaoLI malaa maaf
kra. pNa maI yao[-na evaZo vacana do}na zovatao." Asao mhNaUna maI AiQakca baaMQalaa
gaolaao.
maI AaEamaalaa gaolaao tr toqaohI rajakumaar Sau@la maaJyaa pazIvar hjarÑ "Aba
tao idna maukr-r kIijayao." maI mhTlao¸ "zIk¸ malaa Amauk tarKolaa klak<yaalaa
jaavayaacao Aaho. toqao yaa AaiNa malaa Gao}na jaa." kaozo jaayacao Aaho¸ kravayaacao kaya¸
pahavayaacao kaya yaacaI malaa tadRSya klpnaa navhtI. klak<yaalaa maI BaUpoMd`baabaUMkDo
jaa}na paocaNaar¸ %yaapUvaI-ca %yaaMnaI %yaaMcyaakDo ibaáhaD zaoklaolao haoto. yaa AiSaixat¸
ADaNaI prMtu inaScayaI Saotkáyaanao malaa jaorIsa AaNalao.
1917 saalacyaa AarMBaI klak<yaahUna AamhI daoGaojaNa rvaanaa Jaalaao.
daoGaaMcaIhI samaana jaaoDI. daoGaohI SaotkáyaaMp`maaNaoca idsat haotao. rajakumaar Sau@la Gao}na
gaolao %yaa gaaDIt AamhI daoGaohI basalaao. sakaLI paTNyaalaa ]trlaao.
paTNyaalaa hI maaJaI pihlaI Kop. paTNyaalaa kaoNaakDo ]trNyaasaarKI
maaJaI kaoNaaSaI AaoLK navhtI. malaa vaaTlao haoto¸ kI rajakumaar Sau@la jarI
AaDmauzyao SaotkrI Asalao trI %yaaMcaI kahI AaoLKdoK Asaola. AagagaaDIt
%yaaMcaI kahISaI AiQak AaoLK pTU laagalaI. paTNyaamaQyao purI faoD JaalaI.
ibaharI sarLpNaa 387
rajakumaar Sau@la BaavaaqaI- haoto. to jyaaMnaa svat:cao ima~ samajat haoto¸ to vakIla %yaaMcao
ima~ navhto¸ pNa rajakumaar Sau@la %yaaMcao AaiEatsao haoto. KoDvaL ASaIla va vakIla
yaaMcyaamaQaIla AMtr gaMgaanadIcyaa pavasaaLI ivastINa- pa~aevaZo haoto.
malaa to rajaoMd`baabaUMcyaa GarI Gao}na gaolao. rajaoMd`baabaU purIlaa kI kaozosao gaolao
haoto. baMgalyaat ekdaona naaokr haoto. fraLacao saamaana maaJyaapaSaI qaaoDosao haoto. malaa
KjaUr paihjao haota¸ tao ibacaaáyaa rajakumaar Sau@laaMnaI baajaaraMtUna AaNalaa.
pNa ibaharmaQyao spSaa-spSaa-caa irvaaja far sa@t haota. maaJyaa baadlaItIla
paNyaacao qaoMba ]Dalao¸ tr tovaZyaanao naaokralaa ivaTaL hao[-. maI kaoNa%yaa jaatIcaa kaoNa¸
ho naaokralaa ksao kLavaoÆ rajakumaaraMnaI AaMtIla payaKanyaacaa ]pyaaoga kravayaalaa
saaMigatlao. naaokranao baahorcyaa payaKanyaakDo baaoT kolao. malaa yaat K+U haoNyaacao ikMvaa
raga yaoNyaacao ksalaoca karNa navhto. Asalyaa AnauBavaaMnaa maI inaZa-valaolaa haota. naaokr
Aaplaa Qama-ca paLIt haota va rajaoMd`baabaUMba_lacao Aaplao kt-vya bajaavaIt haota. yaa
maaOjaocyaa AnauBavaaMmauLo rajakumaaraMivaYayaI jyaap`maaNoa maaJaa Aadr vaaZlaa tsaoca &anahI
vaaZlao. paTNyaanaMtr lagaama maI Aaplyaa hatat zovalaa.
13. ibaharI sarLpNaa
maaOlaanaa maJa$la h@k va maI ekaca vaoLI laMDnamaQyao iSakt haotao. %yaanaMtr
AamacaI BaoT mauMba[-sa 1915 cyaa raYT/Iya saBaomaQyao JaalaI. %yaa vaYaI- to mauislama
laIgacao AQyaxa haoto. %yaaMnaI jaunaI AaoLK kaZUna maI paTNyaalaa gaolyaasa AaplyaakDo
yaoNyaacao inamaM~Na idlao haoto. %yaa AamaM~Naacyaa AaQaaro maI %yaaMnaa p~ ilaihlao va
Aaplao kama kLivalao. to lagaoca AaplaI maaoTar Gao}na Aalao¸ va malaa Aaplyaa GarI
Gao}na jaaNyaacaa Aaga`h k$ laagalao. maI %yaaMcao AaBaar maanalao va malaa ijakDo jaavayaacao
haoto itkDo pihlyaa gaaDInao pazvaUna doNyaaba_la saaMigatlao. rolvaogaa[-Dva$na malaa kahI
baaoQa haot navhta. %yaaMnaI rajakumaar Sau@laaMbaraobar vaaTaGaaT kolaI¸ va maI p`qama
mauJaFfrpUrlaa jaavao Asao saucaivalao. %yaaca idvaSaI saMQyaakaLI mauJaFfrpUrlaa jaaNaaáyaa
gaaDImaQyao %yaaMnaI malaa basavaUna idlao. mauJaFfrpUrlaa %yaa vaoLI Aacaaya- kRplaanaI rahat
388 Aa%makqaa
Asat. %yaaMcaI maaJaI AaoLK haotI. hOdrabaadlaa gaolaao Asata %yaaMcaa maaoza %yaaga¸ %yaaMcaI
rahaNaI va %yaaMcyaa d`vyaanao caalaNaara AaEama yaasaMbaMQaIcaI hkIkt Da^. caao[qaramacyaa
taoMDUna eoiklaI haotI. to mauJaFfrpUr ka^laojamaQyao pàofosar haoto¸ toqaUna maaokLo hao}na
basalao haoto. maI %yaaMnaa tar kolaI haotI. mauJaFfrpUrlaa gaaDI maQyara~I paocat haotI. to
Aaplyaa iSaYyamaMDLasah Aalao. pNa %yaaMnaa Gardar navhto. to AQyaapk malakanaIkDo
rahat Asat. %yaaMcyaakDoca malaa Gao}na gaolao. malakanaI toqaIla ka^laojaat pàofosar
haoto. AaiNa %yaa kaLcyaa vaatavarNaat sarkarI ka^laojaaMtIla pàofosaranao
maaJyaasaar#yaalaa Aaplyaa GarI ]t$na GaoNao hI ivaSaoYa gaaoYT mhTlaI paihjao.
kRplaanaIMnaI ibaharcyaa va ivaSaoYat: itrhUt ivaBaagaacyaa dIna isqatIcaI
hkIkt saaMigatlaI va maaJyaa kamaacyaa kzINapNaacaI malaa klpnaa k$na idlaI.
kRplaanaIMnaI ibaharI laaokaMbaraobar gaaZ sa#ya jaaoDlao haoto. %yaaMnaI maaJyaa kamaasaMbaMQaIcaI
maaihtI %yaaMnaa k$na idlaI haotI. sakaLI CaoTosao vakIlamaMDL maaJyaakDo AalaoÂ
%yaaMcyaapOkI ramanavamaIp`saad yaaMcao smarNa malaa raihlao Aaho. %yaaMnaI Aaplyaa Aaga`hamauLo
maaJao laxa vaoQaUna Gaotlao.
" tumhI jao kama kravayaalaa Aalaa Aaha¸ to yaa jaagaI rahUna haoNaar naahI.
tumhalaa Aamacyaasaar#yaaMkDo rahIlao paihjao. gayaabaabaU yaoqaIla p`#yaat vakIla Aahot.
%yaaMcyaatfo- maI tumhalaa %yaaMcyaakDo ]trNyaaba_la Aaga`h krtao. Aamha savaa-Mnaa
sarkarcaI BaItI tr vaaTtocaÂ pNa AamacyaakDUna haoNyaasaar#aI tovaZI sava- madt AamhI
tumhalaa do}. rajakumaar Sau@laaMnaI saaMigatlaolaI barIcaSaI hkIkt #arI Aaho. du:#aacaI
gaaoYT evaZIca¸ kI Aamacao puZarI Aaja yaoqao baabaU va`jaikSaaorp`saad va rajaoMnd`p`saad yaaMnaa
maI tara kolyaa Aahot. daoGaohI lavakrca yaotIla va tumhalaa saMpUNa- maaihtI va madt do}
SaktIla. maohrbaanaI k$na AapNa gayaabaabaUMkDo calaa."
yaa BaaYaNaanao malaa AaSaa sauTlaI. malaa Garat Gaotlyaanao gayaabaabaUMcaI isqatI
cama%kairk hao[-la¸ yaa Bayaanao malaa saMkaoca vaaTt haota. pNa gayaabaabaUMnaI malaa inaiScaMt
kolao.
maI gayaabaabaUMkDo gaolaao. %yaaMnaI va %yaaMcyaa kuTuMbaIjanaaMnaI maaJyaavar pòmaacaa
vaYaa-va kolaa.
va`jaikSaaorbaabaU drBaMgyaahUna Aalao. rajaoMnd`baabaU purIhUna Aalao. yaoqao
idsalao to la#anaaOcao va`jaikSaaorp`saad navhto. %yaaMcyaa zayaI AsalaolaI ibaharI nama`ta¸
ibaharI sarLpNaa 389
saaQaopNaa¸ BalaopNaa¸ AsaaQaarNa Eawa [%yaaid pahUna maaJao )dya hYaa-nao ]caMbaLUna Aalao.
ibaharcyaa vakIlavagaa-laa va`jaikSaaorbaabaUMba_la vaaTt Asalaolaa Aadr pahUna malaa
saanaMdaScaya- vaaTlao.
%yaa maMDLImaQyao va maaJyaamaQyao janmaacaI pòmagaaz baaMQalaI gaolaI.
va`jaikSaaorbaabaUMnaI malaa sava- hkIkt saaMigatlaI. to garIba SaotkáyaaMcyaa
vatInao KTlao caalavaIt. ASaa táhonao daona KTlao caalaU haoto. Asalao KTlao caalavaUna %yaa
%yaa vya@tIpurtI qaaoDIbahUt dad imaLvaIt Asat. kQaI kQaI %yaathI ApyaSa yao[-. %yaa
BaaoLyaa KoDvaLaMkDUna fI tr Gaotca Asat. va`jaikSaaorbaabaU ikMvaa rajaoMd`p`saad %yaagaI
Asalao trI fI Gyaayalaa kmaI krIt nasat. QaMVacyaa kamaI AamhI fI GaotlaI naahI tr
Aamacaa GarKca- ksaa caalaavaa¸ va AamhI laaokaMnaahI madt kaozUna kravaI¸ Asaa %yaaMcaa
yaui@tvaad haota. %yaaMcyaa fIcao AakDo va baMgaala¹ibaharcyaa baîrsTraMnaa idlyaa jaaNaaáyaa
fIcao maao{o AakDo eokUna maI cakItca Jaalaao.
"¹ saahobaaMnaa AamhI 'Aaoipinayana' saazI 10¸000 $pyao idlao." hjaaraMKalaI
tr baatca maI eoklaI naahI.
yaa ima~maMDLanao maaJaa yaa baabatIMtIla zpka eokUna Gaotlaa. %yaaMnaI %yaacaa
ivapyaa-sa kolaa naahI.
maI mhTlao¸ "yaa KTlyaacaI hkIkt vaacalyaanaMtr tr maaJaa AiBapàya Asaaca
Aaho¸ kI AapNa Asalao KTlao krNyaacao yaapuZo baMd kravao. Asalyaa KTlyaaMpasaUna
laaBa far qaaoDa haotao. jaoqao ryatvaga- [tka icarDUna gaolaolaa Aaho¸ jaoqao sagaLoca [tko
Bayaga`st Aahot toqao kcaoáyaaMmaaf-t [laaja qaaoDaca hao} SakNaar. laaokaMcaa iBa~opNaa
dUr krNao hoca %yaaMcyaasaazI Kro AaOYaQa Aaho. hI 'tInakizyaa' pwt naahISaI hao[-pya-Mt
AapNa sauKanao basaU Sakt naahI. maI tr daona idvasaaMt pahta yao[-la tovaZo pahNyaasa
Aalaao haoto. pNa Aata tr malaa Asao idsato kI¸ yaa kamaalaa daona vaYao-hI laagatIla.
evaZa vaoL laagalaa trI tao doNyaasa maI tyaar Aaho. yaa kamaI kaya kolao paihjao to malaa
saucat Aaho. pNa tumacaI madt maa~ paihjao."
va`jaikSaaorbaabaU malaa far inaScala bauwIcao idsaUna Aalao. %yaaMnaI SaaMtpNao
jabaaba idlaa¸ "AamacyaakDUna hao[-la tI madt AamhI k$¸ pNa tI kSaa sva$pacaI
paihjao to samajaavaUna saaMgaa."
390 Aa%makqaa
AamhI yaa saMBaYaNaat ra~ GaalaivalaI. maI saaMigatlao¸ "malaa tumacyaa

vaiklaIcyaa Sa@tIcaa ]pyaaoga kmaIca pDola. tumacyaasaar#yaakDUna maI tr karkunaacao
AaiNa duBaaYyaacao kama GaoNaar. %yaat tu$Mgaat jaaNyaacaa p`saMga yaoNyaacaahI saMBava Aaho.
tumhI tovaZo jaaoKIma p%krlaolao malaa AavaDolaÂ prMtu tumacaI tovaZI tyaarI nasaola tr to
naahI p%krlaot trI hrkt naahI. pNa vaiklaacao karkUna banaNao AaiNa Aapaplaa QaMda
AinaiScat maudtIpya-Mt baMd zovaNao¸ hohI kahI maI kmaI maagat naahI. [kDcaI ihMdI BaaYaa
samajaayalaa malaa AvaGaD haoto. kagadp~ sava- kOqaImaQyao ikMvaa }dU-maQyao ilaihlaolao
Asatat. malaa vaacata yaot naahIt. %yaaMcao BaaYaaMtr tumhI k$na Vavao ASaI maI Apoxaa
baaLgatao. ho kama pOsao do}na kravayaacao mhTlao tr JaopNaar naahI. ho sava- saovaaBaavaanao
va ibanapOSaanao Jaalao paihjao."
va`jaikSaaorbaabaUMcaI samajaUt pTlaI. pNa %yaaMnaI maaJaI va Aaplyaa jaaoDIdaraMcaI
]laT tpasaNaI caalaivalaI. maaJyaa mhNaNyaacaa gaiB-ataqa- ivacaa$na Gaotlaa. maaJyaa
ATkLIp`maaNao vaiklaaMnaa iktI h_Ipya-Mt %yaaga kravaa laagaola¸ iktIjaNaaMcaI ja$r
pDola¸ qaaoDoqaaoDo qaaoDqaaoDyaa maudtIpurto Aalyaasa caalaola kI naahI¸ vagaOro p`Sna %yaaMnaI
malaa ivacaarlao. vaiklaaMnaahI %yaaMcaI iktISaI JaIja saaosaNyaacaI tyaarI Aaho to ivacaa$na
Gaotlao.
SaovaTI %yaaMnaI puZIlap`maaNao inaiScat jabaaba idlaa : "AamhI [tkojaNa tumhI
saaMgaala to kama k$na Vayalaa naohmaI tyaar rahU. AamacyaapOkI jyaavaoLI jaovaZyaaMcaI
maagaNaI krala tovaZo tumacyaabaraobar rahtIla. tu$Mgaat jaaNyaacaI gaaoYT navaIna Aaho. %yaa
baabatIt Sa@tI imaLivaNyaacaa AamhI p`ya%na k$."
14. AihM s aado v aIcaa saaxaa%kar

malaa SaotkáyaaMcyaa isqatIcaI caaOkSaI kravayaacaI haotI. inaLIcyaa
maLovaalyaaMiva$w jyaa tËarI hao%yaa %yaaMmaQyao iktpt tqya Aaho tohI pahavayaacao haoto.
yaa kamaainaima<aanao hjaarao SaotkáyaaMnaa BaoTavao laagaNaar. prMtu ASaa táhonao %yaaMcyaaSaI
saMbaMQa yaoNyaapUvaI- inaLIcyaa maalakaMcaI baajaU eokUna GaoNao va kimaSanaraMnaa BaoTNao malaa
AavaSyak vaaTlao. daoGaaMnaahI p~o ilaihlaI.
maLovaalyaaMcyaa maMDLacyaa icaTiNasaaMcaI BaoT JaalaI¸ tovha %yaaMnaI saaf saaMgaUna
Taklao¸ kI tumhalaa tr prkIya mhNata yao[-la. tumhI Aamacyaa va SaotkáyaaMcyaa
AihMsaadovaIcaa saaxaa%kar 391
maQyao pDta kamaa nayao. %yaatUnahI tumhalaa kahI saaMgaavayaacaoca Asalao tr malaa ilahUna
kLvaa. maI icaTiNasaaMnaa nama`pNao saaMigatlao¸ kI maI svat:laa prdoSaI samajat naahI¸ va
SaotkáyaacaI [cCa Asaola tr %yaaMcyaa isqatIcaI caaOkSaI krNyaacaa malaa pUNa- AiQakar
Aaho. maI kimaSanarsaahobaaMnaahI BaoTlaao. %yaaMnaI tr QamakI Vayalaaca sau$vaat kolaI¸ va
malaa puZo na jaata itrhUt saaoDUna jaaNyaacaI iSafarsa kolaI.
maI sava- hkIkt saaoba%yaaMnaa inavaodna kolaI va saaMigatlao¸ kI tpasa krNyaacaI
sarkar malaa AaDkazI krIla Asaa saMBava Aaho¸ va tu$Mgaat jaaNyaacaa p`saMga malaa vaaTlao
haoto %yaahUna lavakrhI yao[-la. ATk vhayacaIca tr malaa maaotIharImaQyao ikMvaa Sa@ya tr
baoityaamaQyao JaalaolaI barI. %yaasaazI Sa@ya tovaZyaa %varonao itkDo jaa}na paocalao paihjao.
caMparNya ha itrhUt ivaBaagaacaa ek ijalha va maaotIharI ho %yaacao mau#ya
Sahr. baoityaacyaa javaLca rajakumaar Sau@la yaaMcao Gar haoto. va %yaacyaa javaLpasacyaa
maLyaaMtIla SaotkrI AiQakat AiQak rMk haoto. %yaaMcaI isqatI malaa daKvaavaI ASaI
rajakumaar Sau@la yaaMcaI [cCa haotI. malaahI tI pahNyaacaI [cCa haotI.
mhNaUna saaoba%yaaMnaa baraobar Gao}na maI %yaaca idvaSaI maaotIharIlaa jaavayaalaa
inaGaalaao. maaotIharImaQyao gaaorKbaabaUMcyaa GarI ]trlaao va %yaaMcao Gar jaNaU kahI Qama-SaaLa
banaUna gaolao. Aamacaa savaa-Mcaa %yaacyaamaQyao ksaabasaa samaavaoSa hao} Sakt haota. paocalaao
%yaaca idvaSaI samajalao¸ kI maaotIharIpasaUna saumaaro paMca maOla AMtravar ek SaotkrI rahat
Asao. %yaacyaavar A%yaacaar Jaalao Aahot. dusaro idvaSaI maI QarNaIQarp`saad vaiklaaMnaa
Gao}na %yaalaa BaoTNyaasa jaavao Asao zrlao. sakaLI AamhI h<aIvar basaUna inaGaalaao.
gaujaraqaot gaaDyaaMcaa ]pyaaoga haotao tsaaca javaLjavaL caMparNyaamaQyao h<aIcaa haotao.
AQyaa- vaaTopya-Mt jaatao¸ [t@yaat paolaIsa saupirMToDMTcaa manauYya yao}na qaDklaa
va malaa mhNaalaa¸ "tumhalaa saupirMToDMTsaahobaaMnaI salaama saaMigatlaa Aaho." maI samajalaao.
QarNaIQarbaabaUMnaa maI puZo jaavayaalaa saaMigatlao. maI %yaa inaraoPyaabaraobar %yaanao AaNalaolyaa
gaaDImaQyao basalaao. %yaanao caMparNya saaoDUna jaaNyaacaI naaoTIsa malaa idlaI. malaa
GarI Gao}na gaolaa va maaJaI sahI maaigatlaI. maI jabaaba ilahUna idlaa¸ kI maI caMparNya
saaoDUna jaaNyaasa tyaar naahIÂ malaa puZo jaayacao Aaho¸ va tpasahI krayacaa Aaho. inaGauna
392 Aa%makqaa
jaaNyaacaa hukUma maaoDlyaaba_la dusaáyaa idvaSaI kaoTa-t hjar vhavao¸ Asao samansa
imaLalao.
sabaMQa ra~ jaagaUna malaa p~o ilahavayaacaI haotI tI maI ilahUna kaZlaIÂ va jyaa
jyaa saUcanaa kravayaacyaa hao%yaa %yaa va`jaikSaaorbaabaUMpaSaI do}na zoivalyaa.
samansacaI vaata- eka xaNaat sagaLIkDo psarlaI¸ va laaokaMcyaa mato pUvaI- kQaI
na paihlaolao dRSya %yaa vaoLI maaotIharImaQyao idsaUna Aalao. gaaorKbaabaUMcao Gar va kcaorI
yaaMmaQyao na maavatIla [tko laaok yao}na Barlao. saudOvaanao maI maaJao sava- kama ra~Ica
AaTaopUna Gaotlao haoto. %yaamauLo maI %yaa gadI-laa taoMD do} Saklaao. saaoba%yaaMcaa ]pyaaoga
malaa puropUr samajaUna Aalaa. to laaokaMnaa mayaa-dot raKNyaacyaa kamaI gauMtUna gaolao.
kcaorIkDo ikMvaa jaavao itkDo TaoLyaaca TaoLyaa maaJyaa maagaUna yaot. klao@Tr¸ maîjasT/oT¸
saupirMToMDMT [%yaaid va maI yaaMcyaamaQyaohI ek p`karcao eo@ya jauLUna Aalao. sarkarI
naaoiTSaIMcaa maI kayadoSaIrpNao ivaraoQa k$ Saklaao Asatao. tsao na krta maI %yaaMcyaa sava-
naaoiTsaa svaIkarlyaa. %yaava$na va AMmaladaraMSaI p`%yaxa saMbaMQa Aalaa Asata vaaprlaolyaa
saaOjanyaava$na %yaaMnaa kLUna Aalao¸ kI malaa %yaaMnaa ivaraoQa kravayaacaa navhta¸ tr %yaaMcyaa
hukUmaacaa saivanaya BaMgaca kravayaacaa haota. %yaamauLo %yaaMnaa ek p`karcaI inaBa-yata pàPt
JaalaI. malaa ~asa doNyaaeovajaI laaokaMnaa mayaa-dot raKNyaacyaa kamaI %yaaMnaI maaJyaa va
maaJyaa saaoba%yaaMcyaa madtIcaa KuYaInao ]pyaaoga kolaa. pNa %yaabaraobarca %yaaMcyaa hohI laxaat
Aalao kI¸ AaplaI sa<aa AajapasaUna lauPt JaalaI. laaok xaNaBar iSaxaocao Baya saaoDUna
Aaplyaa navyaa ima~acyaa pòmaSa@tIcyaa AQaIna Jaalao.
yaoqao ho laxaat zovalao paihjao¸ kI caMparNyaamaQyao malaa kaoNaI AaoLKIt
navhto. SaotkrIvaga- pUNa- AiSaixat haota. caMparNya ha gaMgaanadIcyaa pOlatIrI qaoT
ihmaalayaacyaa payaqyaaSaI¸ naopaLcyaa SaojaarI Asalaolaa maulaUKÂ mhNajao malaa tI navaInaca
saRYTI haotI. %yaa izkaNaI raYT/Iya saBao ³ka^Mgaòsa´ cao naavahI eokayalaa yaot navhto.
raYT/Iya saBaocao kaoNaI saBaasadhI AaZLNyaasaarKo navhto. jyaaMnaI naava eoklao haoto %yaaMnaa
to naava ]ccaarNyaacaI ikMvaa raYT/Iya saBaocyaa kayaa-t Baaga GaoNyaacaI BaItI vaaTo. Aata
raYT/Iya saBaocao naava na kaZtahI raYT/Iya saBaonao va itcyaa saovakaMnaI %yaa izkaNaI p`vaoSa
kolaa¸ va raYT/Iya saBaocaI sa<aa sqaaipt JaalaI.
AihMsaadovaIcaa saaxaa%kar 393
saaoba%yaaMbaraobar ivacaar k$na maI Asao zrivalao haoto¸ kI raYT/Iya saBaocyaa

naavaanao kahIca kravayaacao naahI. Aaplyaalaa kama paihjao¸ naavaacaI ja$r naahIÂ mana
paihjao¸ baDbaDIcaa ]pyaaoga naahI. raYT/Iya saBaocao naavaca Aip`ya Aaho. yaa Baagaat
raYT/Iya saBaocaa Aqa- vaiklaaMcaI maaramaarI va kayaVacyaa fTItUna inasaTUna jaaNyaacao p`ya%na
Asaa haota. raYT/Iya saBaa mhNajao baa^MbagaaoLo¸ raYT/Iya saBaa mhNajao baaolaavayaacao ek¸
krayacao dusarocaÂ AsalaI samajaUt sarkarcaI va sarkarcao sarkar jao inaLIcao maLovaalao
%yaaMcaI haotI. raYT/Iya saBaa mhNajao ho navho¸ raYT/Iya saBaa hI inaraLIca vastU Aaho Asao
Aamhalaa isaw krayacao haoto. mhNaUna AamhI kaozohI raYT/Iya saBaocao naava na ]ccaarNyaacao
va itcyaa BaaOitk dohacaa pircaya na krivaNyaacao zrivalao. laaokaMnaI itcyaa AxarakDo na
pahta itcaa Aa%maa AaoLKlaa va %yaalaa Anausarlao mhNajao puro¸ AaiNa toca Kro haoya¸
Asaa AamhI manaaSaI inaScaya k$na zovalaa.
yaasaazI raYT/Iya saBaocyaa vatInao kaoNa%yaahI gauPt ikMvaa pìsaw hstkaMmaaf-t
ksalaIhI BaUimaka tyaar krNyaat AalaI naahI. hjaarao laaokaMmaQyao p`vaoSa krNyaacaI
Sa@tI rajakumaar Sau@laaMmaQyao navhtI. %yaaMpOkI kaoNaIhI AjaUnapya-Mt rajakIya kama
kolaolaoca navhto. caMparNyaabaahorcyaa duinayaocaI %yaaMnaa KbarhI navhtI. Asao AsatahI
%yaaMcaI maaJaI BaoT jaunyaa ima~aMp`maaNao JaalaI. yaamaQyao malaa [-Svaracaa¸ AihMsaocaa va sa%yaacaa
saaxaa%kar Jaalaa¸ Asao mhNaNyaat AitSayaao@tI tr naahIca¸ pNa to AxarSa: sa%ya
Aaho. ha saaxaa%kar krNyaasaarKa maaJyaa AMgaI AiQakar trI kaoNata haota¸ yaacaa
jaovha maI ivacaar krtao tovha laaokaMba_lacyaa pòmaaiSavaaya malaa dusaro kahIca AaZLt
naahI. ho pòma mhNajao pòma ikMvaa AihMsaa yaaba_la maaJyaa manaat vasaNaarI AZL Eawa.
caMparNyaatIla tao idvasa maaJyaa janmaamaQyao maI kQaI ivasa$ SakNaar naahI
Asaa haota. tao malaa va SaotkáyaaMnaahI ]%savaacaa idvasasaa vaaTlaa. sarkarI kayaVacyaa
BaaYaot KTlaa maaJyaavar caalaavayaacaa haotaÂ pNa Kro pahta tao sarkarvarca haota.
kimaSanarnao jaaLo rcalao maaJyaasaazI¸ pNa %yaat fSaI pDlao sarkarca.
15. KTlaa kaZUna Gaotlaa
KTlaa caalaU Jaalaa. sarkarI vakIla¸ maîjasT/oT vagaOro Gaaba$na gaolao haoto.
kaya kravao to %yaaMnaa saucaonaa. saunaavaNaI puZo ZklaavaI ASaI maagaNaI sarkarI vakIla
krIt haota. maI maQyao pDlaao AaiNa ivanaMtI kolaI¸ kI puZo ZklaNyaacaI kahI ja$rI
naahI. karNa kI¸ caMparNya saaoDUna jaaNyaacaI naaoTIsa maaoDlyaacaa gaunha malaa kbaUla Aaho.
Asao mhNaUna ek AgadI CaoTosao inavaodna maI tyaar kolao haoto¸ to vaacaUna daKivalao. to
puZIlap`maaNao haoto :
"faOjadarI kama caalaivaNyaacyaa pwtIsaMbaMQaIcyaa kayaVacyaa 144
klamaanausaar krNyaat Aalaolaa hukUma jaahIr rItInao maaoDNyaasaarKa jaaoKmaIcaa maaga- malaa
ka p%kravaa laagalaa¸ yaacao CaoTosao inavaodna kaoTa-cyaa prvaanagaInao saadr krNyaacaI maaJaI
[cCa Aaho. maaJaa nama` AiBapàya Asaa Aaho¸ kI Aa&ocaa Anaadr krNyaacaa ha p`Sna
nasaUna sqaainak sarkar va maI yaaMcyaamaQaIla matBaodacaa ha p`Sna Aaho. maI yaa p`doSaaMt
Aalaao tao janasaovaa va doSasaovaa krNyaacyaaca [raVanao. SaotkáyaaMnaa inaLIcao maLovaalao
nyaayaanao vaagavaIt naahIt¸ sababa %yaaMnaa madt krNyaasa yaoNyaacaa malaa far Aaga`h JaalaaÂ
mhNaUnaca malaa yaavao laagalao. samaga` p`Snaacaa AByaasa kolyaaKorIja maI %yaaMnaa madt kSaI
k$ SakNaarÆ mhNaUna maI %yaa p`Snaacaa AByaasa krNyaalaa ¹ Sa@ya tr sarkar va
maLovaalao yaaMcaI madt Gao}na AByaasa kravayaalaa ¹ Aalaao Aaho. maaJaa dusara kaoNataca
hotU naahI. maaJyaa yaoNyaanao laaokaMcyaa SaaMtImaQyao BaMga hao[-la AaiNa r@tpat hao[-la hI
gaaoYT malaa Sa@ya vaaTt naahI. Asalyaa gaaoYTIcaa malaa BarpUr AnauBava Aaho¸ Asao maI
zasaUna mhNaU Saktao. pNa sarkarcyaa ADcaNaI malaa kLtat¸ AaiNa %yaalaa maaihtI
imaLola itcyaavarca ivaSvaasaUna caalaavao laagaNaar¸ hohI maI kbaUla krtao. kayaValaa
maanaNaara naagairk yaa naa%yaanao maaJaa svaaBaaivak kla hukUma paLNyaakDoca haoNaar¸ va
tsaaca tao JaalaahI. pNa tsao kolyaanao jyaaMcyaasaazI maI [kDo Aalaao %yaaMcyaaba_lacyaa
maaJyaa kt-vyaacaI maI p`tarNaa krIna Asao malaa vaaTlao. Aaja %yaaMcaI saovaa %yaaMcyaamaQyao
rahUnaca maaJyaakDUna GaDU Sakola. %yaamauLo maI AapNa hao}na caMparNya saaoDUna jaa} Sakt
naahI. ASaa táhocyaa Qama-saMkTacao p`saMgaI malaa caMparNyaatUna kaZUna laavaNyaacaI
jabaabadarI sarkarvarca TakNyaaKorIja malaa ga%yaMtr naahI.
394
KTlaa kaZUna Gaotlaa 395
"ihMdusqaanacyaa saava-jainak jaIvanaamaQyao maaJyaasaarKI jyaaMcaI pìtYza Aaho¸ ASaa

maaNasaanao Amauk ek kR%ya k$na navaIna payaMDa paDtanaa A%yaMt kaLjaI baaLgalaI
paihjao ho maI pUNa-pNao jaaNaUna Aaho. prMtu maaJaI dRZ samajaUt Aaho¸ kI Aaja AapNa jyaa
AaNaIbaaNaIcyaa pirisqatImaQyao saaMpDlaolao Aahao¸ %yaa pirisqatIt maaJyaasaar#yaa p`saMgaaMt
saapDlaolyaa svaaBaImaanaI maaNasaapaSaI saurixat va sanmaanya rsta ekca Aaho. tao ha kI
hukUmaacaa BaMga k$na %yaaba_la imaLola tI iSaxaa maukaTyaanao sahna kravayaacaI. yaaKorIja
dusara maaga- naahI.
"tumacyaa manaaMtUna malaa jaI kahI iSaxaa kravayaacaI Asaola tI kmaI vhavaI¸ yaa
hotUnao maI ho inavaodna maaMDIt naahI. malaa evaZoca spYT kravayaacao Aaho¸ kI hukumaacaa
BaMga krNyaamaQyao maaJaa hotU kayaVanao sqaaipt Jaalaolyaa sa<aocaa Apmaana krNyaacaa nasaUna
%yaahUnahI qaaor Asaa jaao kayada ¹ Aqaa-t AMtra%myaacaa Aavaaja ¹ maaJao AMt:krNa maanya
krIt Aaho¸ %yaalaa AnausarNyaacaa maaJaa saMklp Aaho."
Aata KTlyaacaI saunaavaNaI thkUba zovaNyaacaa p`Snaca ]rlaa naahI. pNa
maîjasT/oTlaa ikMvaa vaiklaalaa klpnaahI navhtI¸ kI yaoqapya-Mt gaaoYT yao}na zopola.
mhNaUna kaoTa-nao iSaxaa saaMgaNyaasaazI KTlaa thkUba kolaa. maI vha[sara^yanaa sava-
hkIktIcaI tar pazivalaI haotIÂ paTNyaalaahI tar kolaI haotI. BaartBaUYaNa pMiDt
maalavaIyajaI [%yaadIMnaahI GaDlaolyaa hkIktIcyaa tara kolyaa hao%yaa. iSaxaosaazI kaoTa-t
jaaNyaacaI vaoL yaoNyaapUvaI-ca maîjasT/oTcaa hukUma Aalaa¸ kI gavhna-rsaahobaaMcyaa hukUmaava$na
KTlaa kaZUna GaoNyaat Aalaa Aaho. klao@TrkDUnahI p~ Aalao¸ kI malaa kravayaacaI
Asaola tI caaOkSaI kravaI¸ va %yaa kamaI AmaladaraMkDUna laagaola tI madt maagaavaI.
[t@yaa %vairt va SauBa pirNaamaacaI AaSaa AamhI kaoNaIhI baaLgalaI navhtI.
maI klao@Tr ima. hoka^knaa BaoTlaao. to svat: Balao va nyaaya krNyaasa t%pr
Asao idsalao. kagadp~ vagaOro jao kahI laagaola to maagaUna GaoNyaasa va Aaplyaalaa jaovha
kQaI BaoTavaosao vaaTola tovha BaoTNyaasa %yaaMnaI malaa saaMigatlao.
dusaáyaa baajaUnao ivacaar kravayaacaa tr ]Byaa ihMdusqaanalaa sa%yaaga`hacaa Aqavaa
saivanaya kayadoBaMgaacaa vastupaz imaLalaa. vat-maanap~at yaa gaaoYTIcaI KUp cacaa- JaalaI va
caMparNyaalaa AaiNa maaJyaa caaOkSaIlaa klpnaatIt pìsawI imaLalaI.
396 Aa%makqaa
maI krIt Asalaolyaa caaOkSaIsaazI sarkarkDUna ina:pxapatIpNaacaI malaa

ja$r haotI¸ trI pNa vat-maanap~I cacao-caI va %yaaMcyaa baatmaIdaraMcaI ja$r navhtI.
evaZoca navho¸ tr %yaaMcaI Barmasaaz TIka va caaOkSaIcao laaMbalacak irpaoT- yaaMpasaUna hanaI
haoNyaacaI BaItI haotI. %yaasaazI maI mau#ya vat-maanap~aMcyaa caalakaMnaa ivanaMtI k$na
zoivalaI¸ kI %yaaMnaI baatmaIdaraMnaa pazivaNyaacyaa Kcaa-t pDU nayao. jaovaZo CapNao
AavaSyak Asaola tovaZo maIca pazvaIt jaa[-na va %yaaMnaa baatmyaa purvaIt jaa[-na.
caMparNyaatIla maLovaalao KUp icaDlao haoto. maI samajat haotao. AmaladarhI
manaatUna saMtuYT nasaNaar¸ hohI kLt navhto Asao naahI.
vat-maanap~at KáyaaKaoTyaa baatmyaa Aalyaanao to AiQak icaDNaar¸ %yaaMcyaa
ragaacaa maaJyaavar pirNaama tao kaya haoNaarÆ pNa tao garIba¸ iBaHyaa ryatovar
JaalyaaiSavaaya rahaNaar naahI. AaiNa Asao Jaalyaanao jaI sa%ya hkIkt maI SaaoQaUna kaZU
[icCt haotao¸ itlaa ivaGna yao[-la. maLovaalyaaMkDUna tr ivaYaarI caLvaL sau$ JaalaI.
%yaaMcyaakDUna vat-maanap~at maaJyaaivaYayaI va maaJyaa saaoba%yaaMivaYayaI KUp KaoDsaaL baatmyaa
psarivaNyaat Aalyaa. pNa maaJyaa A%yaMt xaullak baabatIthI sa%yaalaa icakTUna
rahaNyaacyaa saMvayaImauLo %yaaMcao tIr fukT gaolao.
va`jaikSaaorbaabaUMcaI Anaok p`karo inMaMda krNyaasa maLovaalyaaMnaI jarasauwa kmaI
kolao naahI. pNa jasajasao to %yaaMcaI inaMda krIt gaolao¸ tsatSaI va`jaikSaaorbaabaUMcaI pìtYza
vaaZtca gaolaI.
ASaa naajaUk isqatImaQyao baatmaIdaraMnaa yaoNyaasa maI itLmaa~ ]<aojana idlao
naahI. puZaáyaaMnaa baaolaaivalao naahI. maalavaIyajaIMnaI malaa saaMgaUna pazivalao haoto kI¸ "ja$r
laagaola tovha malaa baaolavaa¸ maI yaayalaa tyaar Aaho." %yaaMnaahI tsadI idlaI naahI.
laZyaalaa maI kQaIhI rajakIya sva$p yao} idlao naahI. GaDNaaáyaa hkIktIcaa Ahvaala
p`saMgaanausaar maI mau#ya vat-maanap~aMkDo pazvaIt Asao. jyaa izkaNaI AMitma ]i_YT
rajakIya AsaUnahI p`%yaxa AMgaIkRt kayaa-t rajakrNaalaa sqaana naahI¸ %yaa gaaoYTIlaa
rajakIya sva$p idlyaanao hohI naahI AaiNa tohI naahI¸ ASaI isqatI haoto. AaiNa ASaa
táhonao ivaYayaaMtr na kolyaanao daonhI saurLIt caalatat¸ ho malaa puYkL AnauBavaanao idsaUna
Aalao haoto. Sauw laaoksaovaomaQyao p`%yaxa naahI tr praoxa rItInao rajakarNa ho yaotoca¸ hI
gaaoYT caMparNyaatIla ha laZa isaw krIt haota.
16. kaya- p wtI
caMparNyaatIla caaOkSaIcaa Ahvaala Vavayaacaa mhNajao caMparNyaatIla
SaotkáyaaMcaa [ithasa doNyaap`maaNao Aaho. ASaa táhocaa Ahvaala yaa p`krNaamaQyao dota
yaoNaar naahI. iSavaaya caMparNyaatIla caaOkSaI mhNajao AihMsaa va sa%ya yaaMcaa mahana\ p`yaaoga.
%yaasaMbaMQaI dr AazvaDyaalaa malaa saucato tovaZo ilahIt jaatao. %yaasaMbaMQaIcaI AiQak
ivastRt hkIkt vaacakalaa baabaU rajaoMd`p`saadaMcyaa yaa laZyaacyaa ³ihMdImaQyao Caplaolyaa´
[ithasaatUnaµ va 'yaugaQama-' maud`Naalayaanao krivalaolyaa ³gaujaraqaI´ BaaYaaMtratUnaca imaLU
Sakola.
Aata yaa p`krNaacyaa ivaYayaakDo vaLtao. gaaorKbaabaUMcyaa GarI rahUnaca hI
caaOkSaI kravayaacaI tr %yaaMnaa Aaplao Gar irkamao k$na do}na svat: dusarIkDo jaavao
laagaNaar. maaotIharImaQyao kaoNaapaSaI Gar BaaDyaanao maaigatlao trIhI tao caTkna do[-la¸
[tkI inaBa-yata laaokaMmaQyao AalaI navhtI. prMtu catUr vàjaikSaaorbaabaUnaI ivastINa-
kMpa}MD Asalaolao ek Gar BaaDyaanao Gaotlao¸ va AamhI %yaacyaamaQyao jaa}na raihlaao.
ibalakula pOSaaMKorIja AamhI ho kama caalavaU SakU¸ ASaI isqatI navhtI.
saava-jainak kamaasaazI laagaNaaro pOsao laaokaMkDUna fMDacyaa $panao jamaivaNyaacaI
AajavarcaI pwt navhtI. vàjaikSaaorbaabaUMcao maMDL ho mau#ya%vaok$na vakIlamaMDL
haoto. Aqaa-t to p`saMga pDlyaasa Aaplyaa iKSaaMtUna Kca- BaagavaIt ikMvaa ima~maMDLIMkDUna
kahI Gaot. svat:caI QanadaOlat caaMgalaI Asatanaa laaokaMkDo pOSaacaI iBaxaa kSaI
maagaavaI¸ Asao %yaaMnaa vaaTo. caMparNyaatIla ryatokDUna ek pOhI GyaavayaacaI naahI¸
Asaa maaJaa dRZ inaScaya haota. tI GyaavaI tr %yaacaa Balataca Aqa- haoNaar.
yaa caaOkSaIsaazI mhNaUna ihMdusqaanaat jaahIr fMDhI kaZU nayao¸ AsaohI zrivalao haoto.
tsao kolyaasa %yaa p`Snaalaa raYT/Iya va rajakIya sva$p pàPt Jaalao Asato.
mauMba[-hUna ima~aMnaI 15000 $pyaaMcyaa madtIcaI tar pazivalaI. %yaaMcaI madt AaBaarpUva-k
prt kolaI. caMparNyaabaahorcyaa pNa ibaharmaQaIlaca sauKI laaokaMkDUna
và`jaikSaaorbaabaUMcao maMDL imaLvaU Sakola tovaZo saahayya Gyaavao¸ AaiNa kmaI pDola
------------------------------
µyaacao [Mga`jaI BaaYaaMtr AamhI Satyagraha in Champaran yaa naavaanao
pìsaw kolao Aaho.
397
398 Aa%makqaa
tovaZo maI Da^. pàNajaIvanadasa maohtaMkDUna maagavaUna Gyaavao Asao zrivalao. Da^@Tr maohtaMnaI
laagaola tovaZI madt maagavaUna GaoNyaaba_la ilahUna kLivalao. ASaa táhonao pOSaaMcyaa baabatIt
AamhI inaiScaMt Jaalaao. kaTksarInao kmaI Kcaa-t rahUna laZa caalavaayacaa haota. %yaamauLo
pOsaa ivaSaoYasaa laagaNyaasaarKa navhtaÂ vastut: laagalaahI naahI. sava- imaLUna daonatIna
hjaaraMvar Kca- Jaalaa naahI ASaI maaJaI klpnaa Aaho. gaaoLa kolaolyaa pOSaaMpOkI
hjaarpaMcaSao $pyao iSallakca raihlao Asao malaa smarto.
AarMBaIcaI AamacaI rahNaI ivaica~ haotI. malaa tr tao raojacyaa raoja
ivanaaodacaa ivaYaya hao}na basalaa haota. vakIlamaMDLIpOkI p`%yaokabaraobar AacaarI¸ naaokr
AsaavayaacaoÂ p`%yaokacaa svayaMpak svatM~ vhavayaacaa. ra~Icao baara vaajatahI jaovaIt
Asaavayaacao. ho mahaSaya rahat Aapaplyaa Kcaa-naoca. trI pNa malaa *yaa rahNaIcaa
]pd`va vaaTo. maaJyaamaQyao va maaJyaa saaoba%yaaMmaQyao snaohgaaMz [tkI majabaUt baaMQalaI gaolaI
haotI¸ kI AamacyaamaQyao gaOrsamaja haoNyaacaa saMBava navhta. to maaJaI TIka pòmaanao sahna
krIt. SaovaTI Asao zrlao kI naaokraMnaa rjaa VavaI¸ savaa-MnaI ek~ jaovaavao va jaovaNaat
inayaimatpNaa paLavaa. sava-jaNa SaakaharI navhto. daona BaaojanagaRho caalavaayacaI tr Kca-
vaaZNaar. %yaasaazI SaakaharI Baaojana tyaar k$na ekca BaaojanagaRh caalavaavao Asaa
zrava Jaalaa. Baaojanasauwa saaQao zovaNyaaba_la kTaxa haota. %yaamauLo Kcaa-caI puYkL
bacat JaalaI¸ kama krNyaacaI Sa@tI vaaZlaI va vaoLhI vaacalaa.
Sa@tI vaaZola tovaZI paihjaoca haotI. karNa kI¸ SaotkáyaaMcyaa TaoLyaaMcyaa
TaoLyaa svat:caI hkIgat ilahUna doNyaasa yao} laagalyaa. hkIgat ilahavayaalaa
saaMgaNaaáyaabaraobar %yaacyaa jaaoDIdaraMcao laYkr Asaavayaacaoca. %yaamauLo Garacao pTaMgaNa
Ba$na jaa[-. dSa-naaiBalaaYaI laaokaMpasaUna maaJaa bacaava krNyaasaazI sahkarI KUp p`ya%na
krIt¸ pNa to vyaqa- jaat. zravaIk vaoLI dSa-na doNyaasaazI malaa baahor kaZNyaaKorIja
ga%yaMtr nasao. hkIgatI ilahUna GaoNaarohI paMcasaatjaNa trI naohmaI AsatÂ trIsauwa
idvasaacyaa AKorIlaa savaa-Mcyaa jabaanyaa puáyaa haot nasat. evaZyaa sava-jaNaaMcyaa
hkIgatIcaI ja$rI navhtIÂ trI pNa tI ilahUna Gaotlyaanao %yaaMnaa baro vaaTo¸ AaiNa malaa
%yaaMcyaa Baavanaa kLUna yaot.
jabaanyaa ilahUna GaoNaaraMnaI kahI inayamaaMcao palana kravayaacao Asao. p`%yaok
SaotkáyaacaI ]laTtpasaNaI kolaI paihjaoÂ ]laTtpasaNaIt jaao DLmaLola %yaacaI
jabaanaI GyaavayaacaIca naahI. jyaacaI hkIgat mauLaMtca inaraQaarSaI vaaTola tIhI
maaJao sahkarI 399
GyaavayaacaI naahI. ASaa inayamaaMcyaa palanaamauLo vaoL qaaoDasaa AiQak laagao #ara¸ pNa
jabaanyaa puYkLSaa #aáyaa#auáyaa va isaw krta yaotIla ASaa imaLt.
yaa hkIgatI GaotovaoLI gauPt paolaIsaaMcao kaoNaI naa kaoNaI Amaladar hjar
Asaavayaacaoca. yaa AmaladaraMnaa yaoNyaasa AaDkazI krta AalaI AsatI. pNa AamhI
sau$vaatIlaaca zrivalao haoto¸ kI %yaaMnaa yaoNyaasa hrkt kravayaacaI naahIÂ evaZoca navho¸
tr %yaaMcyaaSaI AadrpUva-k vaagaayacao va dota yaoNyaasaarKI maaihtIhI %yaaMnaa VavayaacaI.
%yaaMcyaadoKt¸ to eokt Asataca sava- jabaanyaa GaoNyaat yaot Asat. %yaapasaUna evaZa
fayada Jaalaa¸ kI laaokaMmaQyao AiQak inaBa-yata AalaI. gauPt paolaIsaaMcaI laaokaMnaa far
BaItI vaaTt Asao¸ far BaItI vaaTt Asao¸ tI ]DUna gaolaI. tsaoca %yaaMcyaa doKt
Vavayaacyaa jabaanyaaMmaQyao AitSayaao@tIcao Baya kmaI rahI. KaoTo saaMgaU laagalyaasa Amaladar
Aaplyaalaa pkDtIla¸ yaa BaItInao %yaaMnaa japUnaca baaolaavao laagao.
maaJaI [cCa maLovaalyaaMnaa iKjaivaNyaacaI navhtI. %yaaMnaa ivanayapUva-k
vaLivaNyaacaa malaa p`ya%na kravayaacaa haota. mhNaUna jyaaMcyaaiva$w ivaSaoYa gaMBaIr ASaI
tËar Asaola¸ %yaalaa p~ ilahIt Asao¸ va BaoTNyaacaahI p`ya%na krIt Asao.
maLovaalyaaMcyaa maMDLacaIhI BaoT GaotlaI AaiNa ryatocyaa tËarI %yaaMcyaapuZo maaMDUna %yaaMcaI
baajaUhI eokUna GaotlaI. %yaaMcyaapOkI kahIjaNa maaJaa itrskar krIt¸ kahI tTsqa haoto¸
va kaoNaI AadrhI dSa-vaIt.
17. maaJao sahkarI

vàjaikSaaorbaabaU va rajaoMd`baabaU hI tr ek AiWtIya jaaoDI haotI.
yaaMcyaaKorIja malaa ekhI pa}la puZo Takta yao} nayao [tko %yaaMnaI Aaplyaa pòmaanao malaa
ApMga banavaUna Taklao. %yaaMcao iSaYya mhNaa ikMvaa saaobatI mhNaa¸ Asao jao SaMBaUbaabaU¸
Anauga`hbaabaU¸ QarNaIbaabaU¸ ramanavamaIbaabaU¸ hI vakIlamaMDLI naohmaI baraobarca raht. ha
Jaalaa ibaharI saMGa. %yaaMcao mau#ya kama jabaanyaa GaoNyaacao Asao.
Aacaaya- kRplaanaIMnaa yaaMcyaaMt yao}na saamaIla JaalyaaKorIja rahavaNyaasaarKo
navhto. svat: isaMQaI Asalao trI to ibahaáyaaMplaIkDohI ibaharI banalao haoto. Asao
qaaoDoca saovak maI paihlao Aahot¸ kI jyaaMcyaa AMgaI ASaI kahI Sa@tI Asato¸
kI jyaa pàMtat jaatIla toqao pUNa-pNao ekjaIva hao}na jaatIlaÂ va AapNa Anya
400 Aa%makqaa
pàMtacao Aahao¸ Asao kaoNaacyaa laxaathI yao} doNaar naahIt. ASaaMpOkI kRplaanaI ho ek
haoto. %yaaMcaa mau#ya QaMda WarpaLacaa haota. dSa-naasaazI yaoNaaáyaa laaokaMpasaUna maaJaa
bacaava krNyaamaQyaoca Aaplyaa jaIvanaacao [itkt-vya Aaho Asao %yaa vaoLopurto %yaaMnaI
maanalao haoto. kaoNaalaa ivanaaodpUva-k maaJyaapya-Mt yaoNyaapasaUna qaaMbavaIt¸ tr kaoNaalaa
AihMsak QamakInao. ra~ JaalaI kI iSaxakacaa QaMda sau$ krItÂ va saaoba%yaaMnaa hsavaIt
AaiNa kaoNaI iBaHyaa manaacaa Aalaa Asalyaasa %yaacyaat SaaOya- BarIt.
maaOlaanaa maJa$la h@k yaaMnaI maaJao madtgaar mhNaUna Aaplaa h@k naaoMdvaUna
zoivalaa haota. tohI maihnyaatUna ek¹daona #aopa k$na jaat. yaa vaoLcaa %yaaMcaa qaaTmaaT
va idmaa#a AaiNa Aajacaa %yaaMcaa saaQaopNaa yaaMmaQyao jamaInaAsmaanaacao AMtr Aaho.
AamacyaamaQyao Aalao mhNajao AMt:krNaanao AamacyaamaQyao imasaLUna jaat. pNa Aaplyaa
AmaIrI qaaTamauLo baahorcyaa maaNasaalaa to AamacyaahUna inaraLosao idsat.
malaa AnauBava imaLt caalalaa tsatsao vaaTU laagalao¸ kI caMparNyaamaQyao naIT
kama kravayaacao Asaola tr #aoDaopaDI iSaxaNaacaa p`vaoSa Jaalaa paihjao. laaokaMcao A&ana
kIva yaoNyaajaaogao haoto. paoro gaavaat BaTkt ]naaDt AsatÂ ikMvaa %yaaMnaa daona ikMvaa tIna
pOsao majaurI imaLo¸ tovaZyaasaazI Aa[-baap %yaaMnaa saara idvasa inaLIcyaa maLyaamaQyao rabavaIt
Asat. %yaa kaLI pu$YaaMcaI majaurI dha pOSaaMhUna AiQak navhtIÂ is~yaaMcaI saha pOsao va
maulaaMcaI tIna pOsao. caar AaNao majaurI imaLola tao majaUr BaagyaSaalaI samajalaa jaat Asao.
saaoba%yaaMbaraobar ivacaar k$na saha KoDyaaMmaQyao p`qama maulaaMsaazI SaaLa
]GaDNyaacao maI zrivalao. ASaI AT GaatlaI haotI kI %yaa %yaa gaaMvacyaa puZaáyaaMnaI Gar
AaiNa iSaxakacao jaovaNa evaZo Vavao va baakIcaa Kca- AamhI purvaavaa. [kDcyaa
KoDyaaMmaQyao pOSaaMcaa Jara vaaht navhtaÂ pNa Qaanya vagaOro purivaNyaa[tkI laaokaMmaQyao
Sa@tI haotI. %yaamauLo laaok iSaQaa doNyaasa tyaar Jaalao.
iSaxak kaozUna AaNaavao ha p`Sna haota. ibaharmaQaUna tuTpuMjaa pgaar GaoNaaro
ikMvaa kahI na Gaota kama krNaaro iSaxak imaLNao kzINa haoto. maaJaI ASaI klpnaa
haotI¸ kI saamaanya iSaxakacyaa hatat maulao VavayaacaIca naahIt. iSaxakacao pustkI &ana
baotacao Asalao trI icaMta naahI¸ pNa %yaacyaamaQyao caairHyabaL pahIjao.
yaa kamaasaazI svayaMsaovakaMcaI maI jaahIr rItInao maagaNaI kolaI. %yaava$na
gaMgaaQarrava doSapaMDyaaMnaI baabaasaahoba saaomaNa va puMDlaIkjaI yaaMsa pazivalao. mauMba[-hUna
maaJao sahkarI 401
AvaMitkabaa[- gaaoKlao Aalyaa. dixaNaotUna AanaMdIbaa[- vaOSaMpayana Aalyaa. maI CaoTolaala¸

sauroMd`naaqa va maaJaa maulagaa dovadasa yaaMnaa baaolaavaUna Gaotlao. yaaca saumaaralaa mahadova dosaa[- va
narhir prIK malaa BaoTUna gaolao haoto. mahadova dosaayaaMcyaa p%naI dugaa-baona va narhrI
prIKaMcyaa p%naI maiNabaona yaahI Aalyaa. kstUrbaa[-laahI maI baaolaavaUna Gaotlao haoto.
iSaxak¹iSaixakaMcaa evaZa saMGa purosaa haotaÂ EaImatI AvaMitkabaa[- va AanaMdIbaa[- yaaMnaa
sauiSaixat mhNata yao[-laÂ pNa maiNabaona prIK va dugaa-baona dosaa[- yaaMnaa gaujaraqaIcao qaaoDosao
&ana haoto¸ kstUrbaa[-laa tr javaLjavaL mauLIca naahI. yaa BaiganaIMnaI ihMdI baalakaMnaa
ksao iSakvaavaoÆ
is~yaaMnaa hrtáhocao yaui@tvaad k$na samajaavaUna saaMigatlao¸ kI %yaaMnaI maulaaMnaa
iSakvaayacao to vyaakrNa navho¸ rItBaat iSakvaayacaI Aaho¸ ilahayalaa¹vaacaayalaa
iSakivaNyaapoxaa svacCtocao inayamaca iSakvaayacao Aahot. maI hohI daKvaUna idlao¸ kI ihMdI¸
gaujaraqaI¸ marazI¸ yaaMmaQyao farsaa frk naahI¸ va pihlyaa vagaa-maQyao tr jaomatoma AaMkDo
maaMDayalaa iSakvaayacao AsaNaar. Aqaa-t ADcaNa pDNyaacao karNa naahI. pirNaama Asaa
Jaalaa¸ kI is~yaaMcao vaga- ]<ama táhonao caalalao. %yaaMcyaamaQyao Aa%maivaSvaasa ]%pnna Jaalaa
AaiNa svat:cyaa kamaaba_la %yaaMnaa gaaoDI vaaTU laagalaI. AvaMitkabaa[-McaI SaaLa AadSa-
SaaLa banalaI. %yaaMnaI Aaplyaa SaaLomaQyao Aaplao Sai@tsava-sva Gaatlao. %yaaMcyaamaQyao kaya-
kuSalatahI tSaIca haotI. yaa BaiganaIMmaaf-t KoDyaaMtIla s~Ivagaa-maQyaohI Aamhalaa p`vaoSa
krta Aalaa.
pNa malaa iSaxaNaavarca qaaMbaayacao navhto. gaavaat GaaNa Amayaa-d Asao.
gallaItUna kcara¸ ivaihrIpaSaI icaKla va duga-MQaI¸ AMgaNaakDo pahaNyaacaIhI saaoya naahI.
pàOZaMnaa svacCtocyaa iSaxakacaI ja$r haotI. caMparNyaatIla laaok raogaaMnaI pCaDlaolao
idsat. hao[-la tovaZo gaàmasauQaarNaocao kama kravao AaiNa tsao k$na laaokaMcyaa jaIvanaacyaa
drok ivaBaagaamaQyao p`vaoSa kravaa ASaI vaR<aI haotI.
yaa kamaI Da^@TraMcyaa madtIcaI ja$r haotI. %yaasaazI maI gaaoKlyaaMcyaa
samajaakDUna Da^. dovaaMcaI maagaNaI kolaI. %yaaMcaI maaJaI maO~I jamalaolaIca haotI. saha
maihnyaaMpurta %yaaMcyaa saovaocaa laaBa imaLalaa. iSaxak va iSaixaka yaaMnaI %yaaMcyaa
doKroKIKalaI kama kravayaacao haoto.
savaa-Mbaraobar evaZa zrava k$na zoivalaolaa haota¸ kI kaoNaIhI maLovaalyaaMiva$w
tËarI Aalyaasa %yaamaQyao pDayacao naahIÂ rajakarNaalaa spSa-hI krayacaa
naahI. kaoNaacyaa tËarI Aalyaasa %yaaMnaa maaJyaakDo pazvaUna Vavao. kaoNaIhI
Aaplyaa xao~abaahor ek pa}laBarhI jaa} nayao. caMparNyaamaQyao yaa saaoba%yaaMnaI
402 Aa%makqaa
kolaolao inayamapalana Ad\Baut haoto. malaa Asaa ekhI p`saMga Aazvat naahI¸ kI kaoNaI
%yaalaa imaLalaolyaa saUcanaaMcao ]llaMGana kolao.
18. gaàmap`vaoSa
bahuQaa SaaLomaQyao ek pu$Ya va ek s~I ASaI vyavasqaa JaalaI haotI.

AaOYaQapaNaI va saafsafa[- yaaMcaI vyavasqaa %yaaMcyaamaf-tca vhayacaI haotI. is~yaaMcyaa
maQyasqaInao s~Ivagaa-maQyao iSarkava krayacaa haota. AaOYaQaacao kama AgadI saaopo k$na
Taklaolao haoto. eMrDola¸ kaoyanaola AaiNa ek malama evaZyaaca vastU p`%yaok SaaLot
zovalaolyaa hao%yaa. jaIBa tpasata tI malaIna idsalaI AaiNa bawkaoYzacaI kurkUr kanaI
AalaI tr erMDola VayacaoÂ tapacao duKNao Asalyaasa erMDola do}na dusaáyaa Kopolaa
kaoyanaola Vavayaacao AaiNa faoD vagaOro AsatIla tr to Qau}na var malama laavaayacao. paoTat
GaoNyaacao AaOYaQa ikMvaa malama sahsaa GarI Gao}na jaaNyaasa idlao jaat nasao. jaaoKmaIcao ikMvaa
laxaat na yaoNyaasaarKo duKNao AaZLlyaasa Da^@Tr dovaaMnaa daKivaNyaasaazI maagao zovalao
jaat Asao¸ Da^@Tr dova inarinaraLyaa izkaNaI naomalaolyaa vaoLI forI krIt. Asalyaa
saaQyaa saaoyaIcaa laaBa laaok BarpUr p`maaNaat Gaot Asat. sava-saamaanya duKNaI qaaoDIca
AsatatÂ va %yaasaazI maaozmaaozyaa ivaSaardaMcaI ja$rIhI nasato. ho laxaaMt Gaotlao tr var
dSa-ivalyaap`maaNoa kolaolaI vyavasqaa kaoNaalaahI hasyaaspd vaaTNyaacao karNa naahI. %yaa
laaokaMnaa tr tI tSaI vaaTlaIca naahI.
safa[-cao kama AvaGaD haoto. laaok GaaNa kaZUna TakNyaasa tyaar haot navhto.
svat:cyaa hatanao GaaNa saaf krNyaacaI tyaarI¸ jao laaok raoja SaotaMt majaurI krIt
%yaaMcaIhI navhtI. Da^. dova qaaoD@yaanao hat TokNaaro navhto. %yaaMnaI jaatInao va
svayaMsaovakaMinaSaI eka gaavacao rsto saaf kolao. laaokaMcyaa AMgaNaaMtIla kcara kaZUna
Taklaa¸ ivaihrIcyaa Aasapasacao KD\Do Ba$na kaZlao¸ icaKla kaZlaa AaiNa gaavacyaa
laaokaMcaI svayaMsaovak doNyaaivaYayaI pòmapUva-k samajaUt GaalaIt raihlao. ik%yaok izkaNaI
laaokaMnaI laajaokajaostva trI kama sau$ kolao¸ AaiNa ik%yaok izkaNaI tr laaokaMnaI maaJaI
maaoTar qaoT psaar vhavaI mhNaUna saDkahI AMgamaohnatInao tyaar kolyaa. Asalyaa maQaur
AnauBavaaMcyaa jaaoDIlaa laaokaMcyaa baopvaa-[-cao kTU AnauBavahI Asatca. yaa safa[-caI maaihtI
eokUna ik%yaok izkaNaI laaokaMcyaa manaamaQyao itrskar ]%pnna JaalyaacaohI malaa Aazvato.
gaàmap`vaoSa 403
eka AnauBavaacao vaNa-na is~yaaMcyaa Anaok saBaaMmaQyao maI kolaolao Aaho. to yaa
AnauBavaaMbaraobar yaoqaohI krNao AsqaanaI haoNaar naahI. BaItIhrvaa ho ek lahanasao KoDo
Aaho. itqao ik%yaok is~yaaMcao kpDo farca malaIna idsaUna Aalao. %yaa is~yaaMcaI kpDo
QauNyaa¹badlaNyaaivaYayaI samajaUt GaalaNyaasa maI kstUrbaa[-laa saucaivalao. itcao %yaa
baayaaMpaSaI baaolaNao Jaalao. %yaaMpOkI ek baa[- itlaa Aaplyaa JaaopDImaQyao Gao}na gaolaI va
mhNaalaI " "tumhIca paha naa¸ yaoqao kaMhI paoTI¸ kpaT vagaOro naahI¸ kI %yaaMt kpDo
zovalaolao AsatIlaÑ maaJyaapaSaI hI maI naosalao Aaho tovaZIca kaya tI ek saaDI Aaho. tI
maI QauvaavaI kSaIÆ maha%maajaIMnaa mhNaavao¸ kI Aamhalaa kpDo doNyaacaI vyavasqaa kra. maga
raoja kama k$na raoja kpDo badlaayalaa tyaar Aaho." Asalyaa JaaopDyaa ihMdusqaanaamaQyao
Apvaad$p naahIt. AsaM#ya JaaopDyaamaQyao saamaanasaumaana¸ poTI¹fDtaL¸ kpDola<ao¸
kahI ek nasatat. AaiNa AsaM#ya maaNasao AMgaavarIla kpDyaaMvar kaL kMzIt
Asatat.
AaNaKI ek AnauBavahI namaUd krNyaajaaogaa Aaho. caMparNyaat baaMbaU AaiNa
gavat yaaMcaa duYkaL naahI. laaokaMnaI BaItIhrvaamaQyao SaaLosaazI jao CPpr baaMQalao to
baaMbaUcao va gavatacao banaivalaolao haoto. %yaalaa kaoNaI ra~IcaI Aaga laavalaI. Saojaarcyaa
maLovaalyaaMcyaa maaNasaaMba_la SaMka GaoNyaat AalaI. prt baaMbaU¹gavatacaoca Gar baaMQaNao baro
vaaTlao naahI. hI SaaLa EaI. saaomaNa va kstUrbaa[- yaaMcyaa tabyaat haotI. EaI.
saaomaNaaMnaI ivaTaMcao p@ko Gar baaMQaNyaacaa inaScaya kolaaÂ AaiNa %yaaMcyaa AMgamaohnatIcaa
saMsaga- [traMnaahI laagalaa. %yaamauLo Alp kaLat ivaTaMcao Gar ]Bao Jaalao¸ AaiNa punha Gar
jaLUna jaaNyaacaI BaItI raihlaI naahI.
ASaa táhonao SaaLaa¸ gaàmasauQaarNaa va AaOYaQapaNaI [%yaaid kamaaMmauLo laaokaMmaQyao
svayaMsaovakaMivaYayaI ivaSvaasa va Aadr hI vaaZlaI va %yaaMcyaavar caaMgalaI Cap basalaI.
pNa malaa saaMgaNyaasa idlaigarI vaaTto¸ kI ho dRZmaUla krNyaacaI maaJaI [cCa
safla JaalaI naahI. svayaMsaovak imaLalao haoto¸ to mayaa-idt maudtIpurtoca imaLalao haoto.
[tr navaIna imaLivaNao kzINa JaalaoÂ AaiNa ibaharmaQaUnahI yaa kamaalaa laayak Asao
kayamacao saovak imaLU Saklao naahIt. caMparNyaatIla maaJao kama puro haoto¸ [t@yaat dusaro
ek kama maaJyaasaazI tyaar hao}na raihlao haoto. %yaa kamaanao malaa dusarIkDo KocaUna
naolao. Asao AsatahI saha maihnaopya-Mt kolaolyaa kamaacaI paLomauLo yaoqapya-Mt gaolaI kI
%yaaMcaa pirNaama yaa naahI %yaa sva$pat AajaimatIpya-Mt iTkUna raihlaa Aaho.
19. ]jaL baajaU
ekIkDUna samaajasaovaocao kama¸ jyaacaa ]llaoK maI gaolyaa kahI p`krNaaMmaQyao
kolaa Aaho¸ to caalaU haoto. dusarIkDUna laaokaMcyaa du:Kacyaa khaNyaa naaoMdNyaacao kama
vaaZ%yaa p`maaNaat caalaU haoto. hjaarao laaokaMcyaa k$Nakqaa ilaihlyaa gaolyaa¸ %yaacaa
pirNaama JaalyaaKorIja ksaa rahaNaarÆ maaJyaa ]trNyaacyaa izkaNaI laaokaMcaI gadI-
jasajaSaI vaaZt caalalaI¸ tsatsaa maLovaalyaaMcaa ËaoQa vaaZt caalalaa AaiNa maaJaI caaOkSaI
baMd krivaNyaacao %yaaMcyaakDUna haoNaaro p`ya%na vaaZt gaolao.
eko idvaSaI malaa ibahar sarkarkDUna p~ Aalao. %yaacaa Baavaaqa- puZIla
p`maaNao haota : "tumacaI caaOkSaI barIca laaMbalaI Asao mhNaNyaasa hrkt naahI. tumhI Aata
tI AaTpUna Gao}na ibahar saaoDUna gaolao paihjao." p~acaI BaaYaa Aadryau@t haotI¸ pNa
Baavaaqa- spYT haota. maI ]<arI ilaihlao kI¸ "tpasa tr laaMbaNaarca AaiNa tao
AaTplyaanaMtrhI laaokaMcyaa du:KaMcao inavaarNa hao[-pya-Mt maaJaa [rada ibahar saaoDUna
jaaNyaacaa naahI."
maaJaI caaOkSaI qaaMbaivaNyaacaa ekca rast [laaja sarkarpaSaI haota. tao Asaa
kI¸ %yaaMnaI laaokaMcaI tËar KrI samajaUna dad GyaavaI¸ ikMvaa inadana tËarIba_la Aasqaa
daKvaUna svat:caI caaOkSaI kimaTI naomaavaI. gavana-r sar eDvaD- gaoT yaaMnaI malaa baaolaaivalao¸
va svat:caI caaOkSaI kimaTI naomaNyaacaa Aaplaa [rada malaa baaolaUna daKivalaa¸ AaiNa %yaa
kimaTIcaa saBaasad mhNaUna kama krNyaasa malaa pacaarNa kolao. maI [tr naavao paihlaI va
saaoba%yaaMbaroabar ivacaar k$na saBaasad haoNyaacao kbaUla kolao. %yaat Sat- hI GaatlaI kI
malaa saaoba%yaaMbaraobar sallaa masalat krNyaacaI maaokLIk AsalaI paihjao. tsaoca sarkarnao
hohI Qyaanaat baaLgalao paihjao¸ kI maI saBaasad Jaalaao mhNaUna SaotkáyaaMcaa kOvaarI naahIsaa
haot naahI ho ek¸ va dusaro caaOkSaI AaTplyaanaMtr maaJao samaaQaana na Jaalyaasa SaotkáyaaMnaa
maaga- daKivaNyaacao maaJao svaatMHya maI hatcao GaalaivaNyaasa tyaar naahI.
sar eDvaD- gaoTnaI yaa ATI vaajavaI mhNaUna maanya kolyaa. marhUma sar Í^Mk
slaaya yaa kimaTIcao p`mauK naomalao gaolao. caaOkSaI kimaTInao SaotkáyaaMcyaa sava- tËarI rast
zrivalyaa¸ AaiNa inaLIcyaa maLovaalyaaMnaI gaOrvaajavaI rItInao Gaotlaolyaa pOSaaMpOkI Amauk
[tka Baaga prt kravaa va tInakizyaaMcaa kayada r_ krNyaat yaavaa ASaI iSafarsa
kolaI.
404
majauraMSaI saMbaMQa 405
ha irpaoT- saaMgaaoopaMga haoNyaacyaa va AKorIsa tdnau$p kayada psaar haoNyaacyaa

kamaI sar eDvaD- gaoT yaaMcaa ihssaa far maaoza haota. to dRZ raihlao nasato ikMvaa %yaaMnaI
Aaplyaa kaOSalyaacaa pUNa- ]pyaaoga kolaa nasata¸ tr irpaoT- ekmatanao Jaalaa tsaa hao}
Saklaa nasataÂ AaiNa SaovaTI jaao kayada psaar Jaalaa tao hao} Saklaa nasata.
maLovaalyaaMcyaa maMDLacao far vaca-sva haoto. irpaoT- baahor pDlyaanaMtrhI %yaaMcyaapOkI
kahIMnaI ibalaalaa ksaUna ivaraoQa kolaa. pNa sar eDvaD- gaoT AKorpya-Mt Ba@kma raihlao¸
va kimaTIcyaa iSafarSaIMcaa %yaaMnaI saMpUNa- AMmala kolaa.
ASaa táhonao SaMBar vaYaa-MpasaUna caalat Aalaolaa tInakizyaaMcaa kayada maaoDUna
pDlaa¸ va %yaabaraobar maLovaalyaaMcyaa sa<aocaa Ast Jaalaa. jaao ryatvaga- sadacaa dbalaolaa
rahat haota¸ %yaalaa svat:cyaa Sa@tIcaI kahISaI p`tItI AalaI¸ AaiNa inaLIcaa Daga
Qau}na jaata jaaNaar naahI ASaa táhocaa jaao caukIcaa samaja haota¸ tao dUr Jaalaa.
maaJaI [cCa haotI¸ kI caMparNyaamaQyao sau$ kolaolao ivaQaayak kama puZo
caalavaavao¸ laaokaMmaQyao kahI vaYaa-Mpya-Mt kama kravao¸ AaNaKI SaaLa kaZavyaa va AaNaKI
KoDyaaMmaQyao p`vaoSa kravaa. xao~ tyaar haoto¸ pNa maaJyaa manaIYaa puYkL vaoLa [-Svaranao
par paDU idlaolyaa naahIt. maI manaaSaI yaaojalao haoto ek¸ AaiNa dOvaanao malaa AaoZUna naolao
dusaáyaa kamaakDo.
20. majauraMSaI saMbaMQa

caMparNyaatIla kimaTIcao kama maI AaTpIt Aaho [t@yaaMt KoDa ijalhyaatIla
SaotIcao nauksaana va saaramaafI yaasaMbaMQaI maaohnalaala pMDyaa va SaMkrlaala prIK yaaMcao malaa
p~ Aalao. itkDo jaa}na laaokaMcao naotR%va svaIkarNyaaba_la %yaaMnaI Aaga`h kolaa.
jaagyaavar jaa}na tpasa kolyaaKorIja sallaa doNyaacaI maaJaI [cCa navhtI¸ Sa@tI ikMvaa
ihMmathI navhtI.
dusarIkDUna EaImatI AnasaUyaabaa[-Mcao p~ %yaaMcyaa majaUrsaMGaasaMbaMQaI Aalao
haoto. majauraMcao pgaar tuTpuMjao haoto. pgaarvaaZIcaI %yaaMcaI maagaNaI far kaLapasaUnacaI
haotI. yaa baabatIt %yaaMcao maaga-dSa-na krNyaacaI malaa haOsa haotI. ho p`maaNaat
CaoTosao vaaTNaaro kamahI maI dUr rahUna k$ Sakona ASaI maaJaI Sa@tI navhtI.
mhNaUna maI pihlaI saMQaI saaMpDtaca samaxa Ahmadabaadlaa gaolaao. malaa Asao vaaTlao
haoto¸ kI daonhI kamaaMcaa tpasa k$na qaaoDyaaca idvasaat maI prt caMparNyaalaa yao[-na¸
AaiNa toqaIla ivaQaayak kamaacaI doKroK k$ laagaona.
pNa Ahmadabaadlaa paocalyaanaMtr ASaI ek ek kamao inaGaU laagalaI¸ kI malaa
iktI trI idvasa caMparNyaalaa jaata Aalao naahIÂ va caalaU kolaolyaa SaaLa ekamaagaUna ek
baMd pDlyaa. maI va maaJyaa saaoba%yaaMnaI iktI trI manaaorajyao rcalaI haotI¸ prMtu tUt- trI
tI ZasaLUna pDlaI.
caMparNyaamaQyao gaavaSaaLa va gaavasafa[- yaaMKorIja gaaorxaNaacao kama maI hatI
Gaotlao haoto. gaaoSaaLa va ihMdIp`caar yaa kamaaMcaa ma@ta maarvaaDI baMQaUMnaI Gaotlaolaa Aaho¸
Asao maaJyaa p`vaasaamaQyao maaJyaa laxaat yao}na cauklao haoto. baoityaamaQyao eka maarvaaDI
gaRhsqaanao Aaplyaa Qama-SaaLot malaa AaEaya idlaa haota¸ AaiNa toqaIla [tr maarvaaDI
gaRhsqaaMnaI Aaplyaa gaaopalanaacyaa kamaamaQyao malaa rsa ]%pnna kolaa haota. gaaorxaNaasaMbaMQaI
Aaja maaJao jao ivacaar Aahot¸ toca yaa vaoLIhI banaUna gaolao haoto. gaaorxaNa mhNajao
gaaovaMSavaRwI¸ gaaojaaitsauQaarNaa¸ baOlaaMkDUna inayamaSaIr kama GaoNao¸ gaaoSaaLocao namaunaodar
dugQaalaya banaivaNao vagaOro. yaa kamaI maarvaaDI baMQaUMnaI BarpUr madt doNyaacao vacana malaa
idlao. pNa maI caMparNyaamaQyao isqar rahU na SaklyaamauLo to kama AQa-vaTca raihlao.
baoityaamaQyao gaaoSaaLa tr AajahI caalaU Aaho¸ pNa tI AadSa- dugQaalaya banaU SaklaI
naahI. caMparNyaatIla baOlaaMkDUna AVaphI %yaaMcyaa Sa@tIplaIkDo kama GaoNyaat yaoto.
naavaacao ihMdU AjaUnahI baOlaaMnaa inad-yapNao JaaoDptat va Qamaa-laa ba+a AaNatat. ho Salya
maaJyaa )dyaamaQyao kayamacao rahUna gaolao Aaho. jaovha jaovha maI caMparNyaalaa jaatao¸ tovha
tovha yaa Aga%yaacyaa prMtu AQa-vaT raihlaolyaa kamaacao smarNa hao}na ]saasaa Taktao
AaiNa hI kamao AQa-vaT saaoDUna gaolyaaba_la maarvaaDI baMQaU va ibaharI laaok malaa pòmapUva-k
daoYa dotat¸ to maI maukaTyaanao eokUna Gaotao.
SaaLaMcao kama yaa naahI %yaa rItInao yaoqao naahI pNa dusarIkDo caalaU Aaho. pNa
gaaosaovaocyaa kaya-Ëmaanao maULca Qarlao navhto. %yaamauLo %yaalaa yaaojalyaap`maaNao vaLNa dota
Aalao naahI.
AhmadabaadmaQyaoca KoDa ijalhyaaMtIla kamaasaMbaMQaI sallaamasalatI caalaU hao%yaa.
%yaa maudtItca maI majauraMcao kama hatI Gaotlao.
maaJaI isqatI AitSaya naajauk haotI. m,ajauraMcaa pxa malaa AitSaya
baLkT idsalaa. EaI. AnasaUyaabaa[-Mnaa Aaplyaa sa##yaa Baavaabaraobarca laZavao laagaNaar
haoto. majaUr va maalak yaaMmaQaIla yaa du:Kd yauwamaQyao EaI. AMbaalaala saaraBaa[-MnaI
406
majauraMSaI saMbaMQaI 407
pàmau#yaanao Baaga Gaotlaa haota. igarNaImalakaMSaI maaJaa salaao#yaacaa saMbaMQa haota.

%yaaMcyaabaraobar laZNao maaJyaa ijavaavar yaot haoto. %yaaMcyaabaraobar vaaTaGaaTI k$na maI
%yaaMnaa majauraMcyaa maagaNaIsaMbaMQaI pMca naomaNyaaba_la ivanaivalao. prMtu Aaplyaa va
majauraMcyaamaQyao pMcaaMnaI maQyasqaI kravaI¸ hoca maalakaMnaa yaaogya vaaTonaa.
majauraMnaa maI saMp pukarNyaacaa sallaa idlaa. tao sallaa doNyaapUvaI- majaUr va
majauraMcao puZarI yaaMcyaaSaI BarpUr pircaya k$na Gaotlaa. %yaaMnaa saMpacyaa ATI samajaavaUna
idlyaa %yaa ASaa :
1. kahI Jaalao trI SaaMitBaMga kravayaacaa naahI.
2. jyaaMcaI kamaavar jaaNyaacaI [cCa Asaola %yaaMcyaavar jaaorjaulaUma
kravayaacaa naahI.
3. majauraMnaI iBaxaanna Ka} nayao.
4. saMp iktIhI laaMbalaa trI %yaaMnaI dRZ rahavao¸ AaiNa svat:javaLcao pOsao
saMplao tr [tr majaurI k$na paoTasa imaLvaavao.
yaa ATI puZaáyaaMnaI samajaUna Gaotlyaa va %yaa %yaaMnaI maanya kolyaa. majauraMcaI
jaahIr saBaa JaalaI va tIt %yaaMnaI zrava kolaa¸ kI AaplaI maagaNaI maanya JaalyaaKorIja
ikMvaa itcyaa yau@tayau@ttocaa tpasa krNyaasaazI pMca naomalao gaolyaaKorIja AapNa kamaavar
jaaNaar naahI.
yaa saMpamaQyaoca EaI. vallaBaBaa[- va EaI. SaMkrlaala ba^Mkr yaaMcaI malaa
KrIKurI AaoLK JaalaI Asao mhNata yao[-la. EaI. AnasaUyaabaa[-caa maaJaa pircaya
yaapUvaI-ca caaMgalaa Jaalaa haota.
saMpvaalyaaMcaI saBaa raoja nadIiknaarI eka JaaDacyaa CayaomaQyao Ba$ laagalaI.
%yaa saBaolaa raoja SaokDao majaUr hjar rahat. maI raoja %yaaMnaa %yaaMcyaa pìt&ocao smarNa k$na
dot Asao va SaaMtI paLNyaacaI AavaSyakta samajaavaUna dot Asao. to Aaplaa 'ek
inaScayaa' caa baavaTa Gao}na SahratUna imarvaNaUk kaZIt va yaa imarvaNaukIinaSaI saBaolaa
yaot.
ha saMp ekvaIsa idvasa caalalaa. yaa maudtIt maI vaoLaovaoLI
igarNaImaalakaMbaraobar vaaTaGaaT krIt Asao va nyaaya doNyaaba_la %yaaMnaa ivanavaIt Asao.
"AamacyaaMthI inaScaya mhNaUna kahI paihjaoca naaÆ Aamacaa va Aamacyaa majauraMcaa saMbaMQa
iptapu~aMp`maaNao AsaayacaaÂ %yaacyaa AaD kaoNaI Aalyaasa AamhI to ksao sahna kravaoÆ
AamacyaamaQyao pMca to kSaasaazIÆ AamacyaamaQyao pMca to kSaasaazIÆ" Asaa jabaaba malaa
imaLt Asao.
21. AaEamaacao dSa-na
majauraMcao p`krNa puZo caalaivaNyaapUvaI- AaEamaakDo najar TakUna yaoNao AavaSyak
Aaho. caMparNyaat rahat Asalaao trI maI AaEamaalaa ivasa$ Sakt navhtao. maQaUnamaQaUna
AaEamaat yao}nahI jaat Asao.
kaocarba ho AhmadabaadSaojaarcao ek lahana KoDo Aaho. AaEamaacaI jaagaa yaa
gaavaat haotI. kaocarbamaQyao Plaogacaa pàduBaa-va Jaalaa. baalakaMnaa maI %yaa vastImaQyao
saurixat zovaU Sakt navhtao. svacCtocao inayama AamhI iktIhI kaLjaIpUva-k paLIt
Asalaao¸ trI Aasapasacyaa AsvacCtopasaUna AaEamaalaa AilaPt zovaNao ASa@ya haoto.
kaocarbacyaa laaokaMkDUna svacCtocao palana krvaUna GaoNyaacaI ikMvaa ASaa p`saMgaI %yaaMcaI saovaa
krNyaacaI Sa@tI AamacyaamaQyao navhtI. Aamacao Qyaoya tr Asao haoto¸ kI AaEama ha
SahrapasaUna ikMvaa gaavaapasaUna Alaga AsaavaaÂ maa~ jaayalaa yaayalaa pMcaa[-t pDola [tka
dUr nasaavaa. kQaI kaLI AaEamaalaa 'AaEama' naava SaaoBaNaar Asaola tr Agaaodr %yaanao
svat:cyaa jaimanaIt va Kulyaa jaagaot isqar Jaalao paihjao.
Plaogacaa Aqa- Aamhalaa kaocarba saaoDUna jaaNyaacaI naaoTIsa Asaa maI kolaa.
EaI. puMjaaBaa[- ihracaMd AaEamaaSaI inakT saMbaMQa zovaIt Asat va AaEamaalaa lahanamaaozyaa
hrek baabatIt Sauw va inariBamaana bauwInao sahayya krIt Asat. Ahmadabaadcyaa
karBaaracaa %yaaMnaa ivastRt AnauBava haota. AaEamaalaa paihjao AsalaolaI jamaIna lagaoca
SaaoQaUna doNyaacao %yaaMnaI AMgaavar Gaotlao. kaocarbacyaa ]<arokDIla va dixaNaokDIla Baaga maI
%yaaMcyaabaraobar ihMDlaao. %yaanaMtr ]<arokDo tInacaar maOlaaMvar jaimanaIcaa tukDa imaLola tr
SaaoQaUna kaZNyaasa maI %yaaMnaa saucaivalao. saQyaa jaoqao AaEama Aaho¸ %yaa jaimanaIcaa to SaaoQa
laavaUna Aalao. tI tu$Mgaacyaa javaL haotI ho malaa ek ivaSaoYa p`laaoBana vaaTlao.
sa%yaaga`h¹AaEamavaasaIyaaMcyaa naiSabaI tu$Mga tr ilaihlaolaaca AsaNaar ASaI samajaUt
AsalyaamauLo tu$Mgaacaa Saojaar bara vaaTlaa. ho malaa maahIt haoto¸ kI tu$Mgaacao sqaana naohmaI
jaoqao Aasapasa svacC jaagaa Asaola ASaaca izkaNaI SaaoQaUna kaZNyaat yaoto.
Aaz ek idvasaat jaimanaIcaa saaOda kolaa. %yaa jamaInaIt ekhI Gar
navhto¸ ekhI JaaD navhto. nadIiknaara va ekaMt ho gauNa to izkaNa manaat
BarNyaasa ivaSaoYa karNaIBaUt Jaalao. AamhI tMbaUmaQyao rahaNyaacaa inaScaya kolaa.
408
AaEamaacao dSa-na 409
svayaMpakasaazI pHyaaMcao ek ta%purto CPpr baaMQaavao va hLUhLU kayamacaI Garo baaMQaNyaasa

sau$vaat kravaI Asaa ivacaar kolaa.
yaavaoLI AaEamaacaI laaoksaM#yaa vaaZlaI haotI. lahanamaaozo s~Ipu$Ya imaLUna
saumaaro caaLIsajaNa haoto. sagaLo ekaca izkaNaI jaovaIt Asat evaZo baro haoto. yaaojanaa
tyaar krNaara maI haotao. tI Amalaat AaNaNyaacaa baaojaa ]calaNaaro naohmaIcyaa
iSars%yap`maaNoa maganalaalaca haoto.
kayamacao Gar banaopya-Mt Baaogaavyaa laagalaolyaa gaOrsaaoyaInaa saImaa navhtI.
pavasaaLa Dao@yaavar Aalaa haota. caar maOla AMtrava$na sava- saamaanasaumaana SahratUna
AaNaayacao haoto. yaa pDIt jaimanaImaQyao sap- vagaOrohI haoto. tSaa isqatIt maulaabaaMLaMnaa
saaMBaaLNyaacaI jabaabadarI ASaI tSaI navhtI. sapa-idkaMnaa na maarNyaacaa irvaaja haotaÂ
pNa %yaaMcyaa BayaapasaUna sava-qaOva mau@t Asao AamacyaaMpOkI kaoNaIca navhto¸ AajahI naahIt.
ihMsak pàNyaaMnaa na maarNyaacyaa inayamaacao yaqaaSai@t palana ifina@sa¸
Ta^lasTa^ya fama- saabarmatI yaa itnhI izkaNaI kolao gaolao Aaho. itnhI izkaNaI pDIt
jaimanaImaQyao vasaaht kravaI laagalaI haotI. itnhI izkaNaI jaIvaijavaaNaUMcaa ]pd/va BarpUr
haota Asao mhNata yao[-la. Asao AsatahI AVappya-Mt ekhI maR%yau GaDlaolaa naahI.
yaamaQyao maaJyaasaar#yaa EawaLU maaNasaalaa trI [-SvarI naomaanaoma va %yaacaI kRpaca idsato.
[-Svar pxapat krIt naahI¸ manauYyaacyaa raojacyaa kamaamaQyao ZvaLaZvaL krayalaa tao
irkamaa basalaolaa naahI¸ ASaa táhocaI inarqa-k SaMka kaoNaIhI GaoNyaacao karNa naahI. hI
gaaoYT¸ ha AnauBava Anya táhonao ksaa vya@t kravaa to malaa samajat naahI. [-Svaracyaa
kRtIcao vaNa-na laaOikk BaaYaomaQyao krIt Asalaao trIhI malaa maahIt Aaho¸ kI %yaacao 'kaya-'
AvaNa-naIya Aaho. pNa pamar manauYya vaNa-na k$ laagalaa mhNajao %yaacyaapaSaI %yaacyaa
baaobaDyaa baaolaIiSavaaya dusaro saaQana naahI. saamaanyapNao sapa-Mnaa vagaOro na maarNyaacaa irvaaja
AsaUnahI Aamacyaa AaEamaIya samaajaacaI pMcavaIsa vaYao- inaiva-GnapNao jaavaI¸ ha inavvaL
yaaogaayaaoga samajaNyaaeovajaI %yaalaa [-SvarI kRpa maanaNao ha jar Ba`ma Asaola tr Asalaa
Ba`mahI CatISaI kvaTaLNyaasaarKa Aaho.
majauraMcaa saMp Jaalaa %yaavaoLI AaEamaacyaa [maartIcaa payaa BarNao caalaU haoto.
AaEamaacao mau#ya kaya- ivaNakama haoto. kaMtNyaacaa SaaoQa tr AVap k$ Saklaao navhtaoÂ
mhNaUna ivaNakamaSaaLa p`qama baaMQaUna kaZavaI Asao zrivalao haoto. Aqaa-t payaacao kama
caalalao haoto to ivaNakamaSaaLocaoca.
22. ]pvaasa
majauraMnaI pihlao daona AazvaDo KUp ihMmat daKivalaI. SaaMtIhI KUp
iTkivalaI. raojacyaa saBaolaa hjaorIhI caaMgalaI Asao. raoja maI %yaaMnaa %yaaMcyaa pìt&ocao
smarNa k$na dot Asao. "AamhI ma$M pNa Aaplyaa pìt&opasaUna kQaIhI ZLNaar naahI¸"
Asao raoja to maaozmaaozyaanao gajaU-na baaolat Asat.
pNa puZo to narma pDU laagalao. inaba-la manauYya jyaap`maaNao ihMsak Asatao¸
%yaap`maaNao to kmakuvat Jaalao¸ AaiNa igarNyaaMt kamaavar jaaNaaáyaaMcaa WoYa k$ laagalao. to
eKaVa vaoLI kaoNaavar Sa@tIcaahI p`yaaoga krtIla ASaI malaa QaastI vaaTU laagalaI.
raojacyaa saBaotIla maaNasaaMcaI hjaorI maMdavat caalalaI. yaot %yaaMcyaa caoháyaavar ]dasaInata
psarlaolaI idsao. malaa baatmaI laagalaI¸ kI majaUr DgamagaU laagalao Aahot. maI ifikrIt
pDlaao. ASaa p`saMgaI maaJaa Qama- kaoNata yaacaa maI ivacaar k$ laagalaao. dixaNa
AaiÍkotIla majauraMcyaa saMpacaa malaa AnauBava haota¸ pNa ha AnauBava navaIna haota. jaI
pìt&a krivaNyaamaQyao maaJao AMga haoto¸ ijacaa maI raoja saaxaI haot haotao¸ %yaa pìt&ocaa BaMga
ksaa vhavaaÆ ha ivacaar AiBamaanapòirthI Asaola ikMvaa tao majauraMba_lacyaa va
sa%yaaba_lacyaa pòmaamauLohI ]d\Bavalaolaa Asaola.
sakaLcaa p`hr haota. maI saBaomaQyao haotao. maI puZo kaya krNaar Aaho yaacaI
malaa kahI klpnaa navhtI. pNa saBaomaQyao maI baaolaUna gaolaao¸ "majaUr jar punha sajja haot
nasatIla va inakala laagaopya-Mt saMp iTkvaU SakNaar nasatIla¸ tr tsaa inakala laagaopya-Mt
maI ]pvaasa krNaar."
hjar Asalaolao majaUr capaplao. AnasaUyaabaa[-Mcyaa DaoLyaaMtUna AEaUMcyaa Qaara
sau$ Jaalyaa. majaUr mhNaU laagalao¸ "tumhI nakaÂ AamhI ]pvaasa krtao¸ pNa tumhI ]pvaasa
krta kamaa nayao. Aamhalaa maaf kra¸ Aam,hI pìt&a paLU."
maI mhTlao¸ "tumhalaa ]pvaasa krNyaacaI ja$r naahI. tumhI tumacyaa pìt&ocao
palana kra mhNajao Jaalao. AaplyaapaSaI pOsao naahIt. Aaplyaalaa majauraMnaa iBaxaanna
Ka} GaalaUna saMp caalavaayacaa naahI. tumhI ksalaI trI majaurI kra AaiNa Aaplyaa
raojacyaa raoTIpurto pOsao imaLvaa¸ mhNajao saMp iktIhI laaMbalaa trI tumhalaa inaiScaMt rahta
yao[-la. maaJaa ]pvaasa Aata inakala laagaNyaapUvaI- sauTNao Sa@ya naahI."
410
]pvaasa 411
vallaBaBaa[- %yaaMcyaasaazI myauinaisapailaTImaQyao kahI kama SaaoQaIt haotoÂ pNa

toqao kahI imaLNyaasaarKo navhto. AaEamaacyaa ivaNakamaSaaLomaQyao rotIcaI BarNaI krayacaI
haotI. %yaamaQyao puYkLSaa majauraMnaa kama Aaho¸ Asao maganalaalanaI saucaivalao. majaUr to
kama krayalaa tyaar Jaalao. AnasaUyaabaa[-MnaI sau$vaat kolaI¸ AaiNa nadIcyaa pa~atUna
rotIcyaa Taoplyaa BarBa$na naoNaaáyaa majauraMcaI raMga laagalaI. to dRSya pahNyaalaayak haoto.
majauraMmaQyao navaIna caOtnya Aalao. %yaaMcaa ihSaoba caukvaNaaro %yaaMnaa pOsao dota dota dmalao.
yaa ]pvaasaamaQyao ek daoYa haota. maI maagao ilaihlaoca Aaho¸ kI maalakaMSaI
maaJaa ima~%vaacaa saMbaMQa haota. Aqaa-t ]pvaasaacaI AaMca %yaaMnaa laagalyaaKorIja raihlaI
nasatI. sa%yaaga`hI yaa naa%yaanao malaa %yaaMcyaaiva$w ]pvaasa krta yaoNaar naahI ho malaa
samajat haoto. %yaaMcyaavar jaao kahI pirNaama haoNaar tao majauraMcyaa saMpacaaca Jaalaa
paihjao. maaJao pàyaiSca<a %yaaMcyaa daoYaasaazI navhto¸ majauraMcyaa daoYaainaima<a haoto. maI
majauraMcaa pìtinaQaI AsalyaamauLo %yaaMcyaa daoYaaMnaI maIhI dUiYat hao[-na. maalakaMnaa maI f@t
ivanaMtI k$ SakNaar¸ %yaaMcyaaiva$w ]pvaasa krNao ha ~agaa hao[-la. trI pNa maaJyaa
]pvaasaacaa %yaaMcyaavar pirNaama JaalyaaKorIja rahaNaar naahI ho malaa kLt haoto.
pirNaama JaalaahI. pNa maaJaa ]pvaasa qaaMbaivaNao malaa Sa@ya navhto. Asaa sadaoYa
]pvaasahI krNao malaa maaJaa Qama- Asalyaacao p`%yaxa idsat haoto.
maalakaMnaa maI samajaavaUna saaMigatlao¸ "maaJyaa ]pvaasaamauLo tumhalaa tumacaa maaga-
saaoDNyaacaI ibalakula ja$r naahI." %yaaMnaI malaa kTumaQaur TaomaNaohI maarlao. %yaaMnaa tsao
krNyaacaa AiQakar haota.
Saoz AMbaalaala yaa saMpaiva$w zama rahaNyaacyaa baabatIt Agaòsar haoto.
%yaaMcaI dRZta AaScaya- ]%pnna krNaarI haotI. %yaaMcyaa inaBaI-DpNaahI malaa ittkaca
AavaDlaa. %yaaMcyaabaraobar laZNao malaa AavaDt haoto. %yaaMcyaasaarKo puZarI iva$w
pxaakDo Asatanaa maaJyaa ]pvaasaacaa %yaaMcyaavar haoNaara AaDpirNaama malaahI jaacat
haota. %yaatUnahI %yaaMcyaa Qama-p%naI EaImatI sarlaadovaI yaaMcao maaJyaavar sa##yaa baihNaIp`maaNao
pòma haoto. maaJyaa ]pvaasaamauLo %yaaMnaa pDlaolaa poca maaJyaanao pahvat navhta.
maaJyaa ]pvaasaacyaa pihlyaa idvaSaI tr AnasaUyaabaa[-¸ [tr Anaok
ima~ va majaUr yaaMnaIhI maaJyaabaraobar ]pvaasa kolaa. %yaaMnaI AiQak ]pvaasa k$
nayao yaaba_la maI %yaaMcaI maaozyaa mauiSklaInao samajaUt GaalaU Saklaao. ASaa táhonao caaohI¹
412 Aa%makqaa
kDo vaaatavarNa pòmamaya banaUna gaolao. maalak kovaL dyaolaa vaSa hao}na tDjaaoD krNyaacao
maaga- SaaoQaUna kaZU laagalao. EaI. AnasaUyaabaa[-Mcyaa GarI %yaaMcyaa vaaTaGaaTI sau$ Jaalyaa.
EaI. AanaMdSaMkr QaùvahI maQyao pDlao. AKorIsa %yaaMnaa pMca naomaNyaat Aalao¸ va saMp
imaTlaa. malaa tIna idvasa ]pvaasa kravaa laagalaa. maalakaMnaI majauraMnaa imaza[- vaaTlaI.
ekvaIsa idvasaaMnaI tDjaaoD JaalaI. tDjaaoDIcaI saBaa JaalaI. itlaa maalak va
gaujaraqacyaa ]<ar ivaBaagaacao kimaSanar hjar haoto. kimaSanaraMnaI majauraMnaa sallaa idlaa¸
"tumhI naohmaI ima. gaaMQaIMcyaa saaMgaNyaap`maaNao vaagat calaa." *yaa gaaoYTInaMtr qaaoD@yaaca
idvasaaMnaI malaa %yaaMcyaaca iva$w laZavao laagalao. kaL palaTlaa tsao tohI palaTlao¸ va
KoDa ijalhyaaMtIla paTIdaraMnaa maaJaa sallaa na eokNyaaba_la saaMgaU laagalao.
risak prMtu ka$NyapUNa- ASaa eka GaTnaocaa ]llaoK yaoqao krNao yaaogya
idsato. maalakaMnaI imaza[- KUp tyaar kolaI haotI. tI hjaarao majauraMnaa vaaTavaI kSaI
Asaa p`Sna pDlaa. jyaa JaaDaKalaI majauraMnaI pìt&a kolaI haotI¸ %yaa izkaNaIca tI
vaaTNao yaaogya Asao mhNaUna¸ %yaacap`maaNao dusaáyaa kaozohI hjaarao majauraMnaa ek~ krNao
gaOrsaao[-cao hao[-la yaahI ivacaaranao¸ %yaa JaaDasaBaaovaarcyaa Kulyaa maOdanaamaQyao tI vaaTavaI¸
Asao zrivaNyaat Aalao. maI BaaoLopNaanao Asao samajalaao¸ kI ekvaIsa idvasapya-Mt inayamanaat
raihlaolao majaUr ivaSaoYa baMdaobastaKorIja raMgaonao ]Bao rahUna imaza[- GaotIla¸ AQaIr hao}na
imaza[-var tuTUna pDNaar naahIt. pNa maOdanaat imaza[- vaaTNyaacyaa daonatIna rItI caalavaUna
paihlyaa¸ %yaa inaYfL JaalyaaÂ daonatIna imainaTopya-Mt sava- vyavaisqat caalao¸ pNa naMtr
laavalaolaI raMga maaoDUna jaa[-. majauraMcyaa puZaáyaaMnaI AaplaI iSakst kolaI¸ pNa vyaqa-.
AKorIsa gadI-¸ gaaoMgaaT va Qa@kabau@kI [t@yaa qaralaa jaa}na paocalaI¸ kI kahI imaza[-
icarDUna fukT gaolaI. maOdanaat vaaTNao baMd kravao laagalao¸ AaiNa raihlaolaI imaza[- maaozyaa
iSakstInao saaoDvaUna Saoz AMbaalaalacyaa imaJaa-puraMtIla baMgalyaat paocatI kravaI laagalaI.
maga tI dusaáyaa idvaSaI baMgalyaacyaa Aavaaratca vaaTavaI laagalaI.
yaatIla hasyarsa tr spYTca Aaho. 'ekinaScayaa' cyaa JaaDapaSaI imaza[-
vaaTta AalaI naahI. %yaacyaa karNaacaa tpasa krta Asao kLUna Aalao¸ kI imaza[-
vaaTavayaacaI Aaho Asao samajalyaava$na Ahmadabaadcao iBakarI toqao yao}na daKla Jaalao
haotoÂ %yaaMnaI raMgaa maaoDUna imaza[- ihsakUna naoNyaacao p`ya%na kolao. ho to ka$Nya.
KoDa sa%yaaga`h 413
ha doSa ]pasamaarInao [tka pIDlaolaa Aaho¸ kI iBakaáyaaMcaI saM#yaa vaaZt

jaat Aaho¸ AaiNa Kayalaa imaLivaNyaasaazI to saamaanya rItIBaatIcao ]llaMGana krtat.
Qainak laaok Asalyaa iBakaáyaaMnaa kama SaaoQaUna doNyaaeovajaI AivacaarpUva-k %yaaMnaa iBaxaa
GaalaUna paosatat.
23. Ko D a sa%yaaga` h
majauraMcaa saMp pura JaalyaanaMtr malaa dma TakayalaahI vaoL imaLalaa naahI.
lagaoca KoDa ijalhyaatIla sa%yaaga`hacao kama hatI Gyaavao laagalao. KoDa ijalhyaamaQyao
duYkaLI isqatI AsalyaamauLo vasaUla maaf k$na GaoNyaasaazI KoDyaacao paTIdar JaTt
haoto. yaa baabatIt EaI. AmaRtlaala z@kraMnaI caaOkSaI k$na irpaoT- kolaa haota. maI
ksalaahI na@kI sallaa doNyaapUvaI- kimaSanarlaa BaoTlaao. EaI. maaohnalaala pMDyaa va EaI.
SaMkrlaala prIK AivaEaaMt pirEama krIt haotoÂ sva. gaaokuLdasa khanadasa paroK va
EaI. iva{laBaa[- pTola yaaMcyaamaaf-t %yaaMnaI kaOinsalaat caLvaL caalaivalaI haotI.
sarkarkDo DoPyauToSanaohI gaolaI haotI.
yaa vaoLI maI gaujaraqa saBaocaa AQyaxa haotao. saBaonao kimaSanar va gavhna-rlaa
Aja- kolao¸ tara kolyaa¸ Apmaana sahna kolao. %yaaMcyaa Qama@yaaMkDo saBaonao dula-xa kolao.
%yaa vaoLocyaa AmaladaraMcyaa idmaaKacao Aata tr hsaUca yaoto. AmaladaraMcaI %yaa vaoLcaI
A%yaMt xaud/ vat-NaUk Aata ASa@yaSaI vaaTto.
laaokaMcaI maagaNaI [tkI spYT AaiNa Alp haotI¸ kI itcyaasaazI laZNyaacaI
ja$rca pDU nayao. pIk caar AaNao ikMvaa %yaahUna kmaI Aalyaasa %yaa vaYaa-purta vasaUla
maaf Jaalaa paihjao¸ Asaa kayada Aaho. pNa sarkarI AmaladaraMcaI AakarNaI caar
AaNyaaMpoxaa jaast haotI. laaokaMkDUna puravyaainaSaI isaw krNyaat yaot haoto¸ kI
AakarNaI caar AaNyaaMcyaa KalaI AsalaI paihjao. pNa sarkar eokto kSaalaaÆ
laaokaMkDUna pMca naomaNyaacaI maagaNaI krNyaat AalaI. sarkarlaa tI sahna JaalaI naahI.
krta AalaI tovaZI ivanavaNaI k$na JaalyaanaMtr saaoba%yaaMcaa ivacaar Gao}na maI paTIdaraMnaa
sa%yaaga`h krNyaacaa sallaa idlaa.
saaoba%yaaMmaQyao KoDa ijal*yaatIla saovakaMKorIja mau#yat: EaI. vallaBaBaa[-
pTola¸ EaI. SaMkrlaala ba^Mkr¸ EaI. AnasaUyaabaa[-¸ EaI. [Mdulaala knhOyaalaala
yaai&k¸ EaI. mahadova dosaa[- [%yaaid haoto. vallaBaBaa[- AaplaI maaozI va vaaZtI
414 Aa%makqaa
vaiklaI saaoDUna Aalao haoto. %yaa vaoLopasaUna puZo %yaaMnaa inavaaMtpNao basaUna vaiklaI
kravayaalaa imaLalaIca naahI Asao mhTlyaasa caalaola.
AamhI naiDyaad AnaaqaaEamaamaQyao tL idlaa. AnaaqaaEamaat ]trNyaamaQyao
kahI ivaSaoYa haoto Asaoo kaoNaI maanaNyaacao karNa naahI. naiDyaadmaQyao yaacyaasaarKo [t@yaa
sagaLyaa laaokaMnaa rahata yao[-la evaZo svatM~ Gar dusaro navhto. AKorIsa puZIla
majakuracyaa pìt&ap~avar sa*yaa GaoNyaat Aalyaa :
"Aamacyaa gaavacao pIk caar AaNyaaMhUna kmaI Aalaolao Aaho¸ ho Aamhalaa maahIt
Aaho. yaa karNaastva saaravasaulaI puZIla vaYaa-pya-Mt thkUba krNyaaba_la AamhI
sarkarkDo Aja- kolaa. prMtu tSaI thkubaI imaLalaI naahI. mhNaUna AamhI KalaI sa*yaa
krNaaro pìt&a krtao¸ kI AamhI sarkarcaa yaa saalacaa vasaUla pura ikMvaa jaovaZa baakI
raihlaa Asaola tovaZa BarNaar naahI. prMtu tao vasaUla krNyaasaazI sarkarlaa jao
kayadoSaIr [laaja kravaosao vaaTtIla¸ to k$ do}Â va %yaapayaI saaosaavaI laagaNaarI du:Ko
sahna k$. AamacaI jamaIna Kalasaa JaalaI trIhI Kalasaa hao} do}Â pNa Aaplyaa
hatanao pOsao Ba$na KaoTo z$na svaaiBamaanaalaa maukNaar naahI. jar naamadar sarkarnao baakI
yaoNao Asalaolyaa sava- izkaNaI dusara hPta thkUba zovalaa¸ tr AamacyaapOkI jyaaMnaa saamaqya-
Aaho¸ to sabaMQa ikMvaa baakI raihlaolaI r@kma BarNyaasa tyaar Aahot. saamaqya-
AsaNaaáyaaMnaIhI vasaUla na BarNyaacao karNa evaZoca¸ kI jaao samaqa- Aaho %yaanao pOsao Barlao
mhNajao jaao Asamaqa- Aaho taohI Gaaba$na jaa}na AaplaI vaaTola tI caIjavastU ivakUna ikMvaa
kja- k$nahI vasaUla Bartao¸ AaiNa du:Kat pDtao. ASaa isqatItUna gairbaalaa vaacaivaNao
ho QainakaMcao kt-vya haoya¸ ASaI AamacaI samajaUt Aaho."
yaa laZyaalaa maI farSaI p`krNao do} Sakt naahI¸ %yaamauLo puYkL maQaur
smarNao saaoDUna VavaI laagaNaar. jyaaMcaI yaa mah%vaacyaa laZyaacaa Kaola AByaasa krNyaacaI
[cCa Asaola¸ %yaaMnaI SaMkrlaala prIKaMnaI ilaihlaolaa 'KoDa¹sa%yaaga`ha'caa saivastr va
saaQaar [ithasa vaacaavaa¸ ASaI maaJaI %yaaMnaa iSafarsa Aaho.
24. kaM d o c aao r
caMparNya ihMdusqaanacyaa AgadI eka kaopáyaat haotoÂ va toqaIla laZyaalaa

vat-maanap~aMmaQyao pìsawI imaLU idlaolaI navhtI¸ %yaamauLo toqao baahorcaI pòxakmaMDLI yaot
nasao. pNa KoDa sa%yaaga`h vat-manap~aMcyaa tavaDIt saaMpDlaa haota. gaujaraqaI laaokaMnaa yaa
navyaa gaaoYTIba_la KUp gaaoDI vaaTU laagalaI haotI. to Qana lauTivaNyaasa tyaar haoto.
sa%yaaga`hacaa laZa Qanaacyaa baLavar caalaU Sakt naahI¸ QanaacaI %yaalaa kmaIt kmaI ja$r
pDto hI gaaoYT %yaaMcyaa caTkna laxaat yao[-naa. nakao nakao mhNat AsatahI mauMba[-cyaa
QainakaMnaI paihjao haoto %yaahUna AiQak pOsao idlao va laZyaacyaa AKorIlaa %yaapOkI kahI
r@kma iSallak raihlaI.
dusaáyaa baajaUnao sa%yaaga`hI saonaolaahI saaQaopNaacaa navaIna QaDa iSaklaa paihjao
haota. tao QaDa to pUNa-pNao iSaklao Asao maI mhNaU Sakt naahI. pNa %yaaMnaI Aaplyaa
rahaNaImaQyao barIca sauQaarNaa k$na GaotlaI evaZo Kro.
paTIdaraMnaasauwa ASaa táhocaa laZa navaInaca haota. gaavaaogaava ihMDUna %yaacao
rhsya %yaaMnaa samajaavaUna saaMgaavao laagao. Amaladar ho p`jaocao Saoz naahIt tr naaokr Aahot¸
p`jaocyaa pOSaaMtUnaca to pgaar KaNaaro Aahot¸ ho samajaavaUna do}na %yaaMcyaaba_lacaa drara dUr
krNao ho mau#ya kama haotoÂ AaiNa inaBa-ya hao}nahI ivanaya iTkvaUna QarNyaasa saaMgaNao va to
%yaaMsa pTvaUna doNao ho tr javaLjavaL ASa@yasao vaaTt haoto. AmaladaraMba_lacao Baya dUr
Jaalao¸ kI maga %yaaMnaI kolaolyaa ApmaanaaMcaI foD krNyaacaI [cCa kaoNaasa haoNaar naahIÆ
trI pNa sa%yaaga`hI manauYyaanao AivanayaI haoNao mhNajao duQaat saaomala pDlyaasamaana Aaho Asao
mhNata yao[-la. ivanayaasaMbaMQaIcaI iSakvaNa paTIdaraMmaQyao purI iBanalaI navhtI¸ ho maaJyaa
maagaahUna laxaat Aalao. AnauBavaaAMtI malaa Asao idsaUna yaot Aaho¸ kI ivanaya ha
sa%yaaga`hacaa kizNaaMt kizNa Baaga Aaho. ivanaya mhNajao baaolataMnaa Aadryau@t BaaYaa
zovaNao¸ evaZaca Aqa- yaoqao Gyaavayaacaa naahIÂ ivanaya mhNajao iva$w pxaaba_la manaaMt
Aadr¸ sarLBaava¸ %yaacyaa ihtacaI [cCa va %yaap`maaNao vat-na.
sau$vaatIcyaa idvasaaMt laaokaMmaQyao KUp ihMmat idsaUna yaot haotI.
sau$vaatIlaa sarkarcao [laajahI narma haoto. pNa sarkarlaa jaovha idsalao¸ kI
laaok AiQakaiQak Ba@kma haot caalalao Aahot tovha %yaanaohI AiQak ]ga`
[laaja krNyaacaa ivacaar kolaa. jaPtIdaraMnaI laaokaMcaI gauro ivaklaI¸ GaraMtUna vaaTola
415
416 Aa%makqaa
tao maala ihravaUna naolaa. caaOqaa[-cyaa naaoiTsaahI inaGaalyaa. kahI gaavaaMcaI ]BaI ipko
sabaMQacyaa sabaMQa jaPt krNyaat AalaI. laaokaMcaI GaabargaMuDI vaLlaI. kahIMnaI saara
Barlaa. "Amaladar Aaplaa maalaca jaPt k$na saara vasaUla k$na GaotIla tr baro" Asao
[tr kahIjaNa manaatlyaa manaat mhNaU laagalaoÂ kahIjaNa sava-svaavar ]dar haoNaarohI
inaGaalao.
ASaa isqatIt SaMkrlaala prIKaMcyaa jaimanaIcaa saara %yaaMcyaa jaimanaIt
rahaNaaáyaa kuLanao Barlaa. %yaamauLo ijakDo itkDo haha:kar ]Dalaa. SaMkrlaalanaI tI
jamaIna saava-jainak kayaa-qado}na TaklaIÂ va ASaa táhonao Aaplyaa maaNasaakDUna
GaDlaolyaa daoYaaMcao pàyaiSca<a kolao. %yaaMcao naava SaabaUt raihlao. [traMnaahI ]dahrNa
Jaalao.
BayaBaIt Jaalaolyaa laaokaMmaQyao ]%saah AaNaNyaasaazI maI ek yau@tI yaaoijalaI.
ek Saot Ayaaogya táhonao jaPt krNyaat Aalao haoto va %yaat kaMVacao pIk tyaar Jaalaolao
haoto. to pIk maaohnalaala pMDyaaMcyaa naotR%vaaKalaI kaZUna AaNaNyaacaa sallaa maI idlaa.
maaJyaa mato yaat kayaVacaa BaMga haot navhtaÂ AaiNa haot Asalaa trI sauwa
evaZyaatovaZyaa saaáyaasaazI ]Bao pIk jaPt krNao yaalaa kayaVacaa AaQaar Asalaa trI
to nyaayanaItIlaa saaoDUna Aaho¸ tI sarL laUT Aaho¸ AaiNa ASaa táhonao Jaalaolyaa jaPtIcaa
Anaadr krNao Aaplao kt-vyaca Aaho Asao maI saucaivalao. tsao krNyaamaQyao tu$Mgaat
jaaNyaacaI ikMvaa dMD haoNyaacaI QaastI Aaho¸ ho laaokaMnaa spYT k$na saaMigatlao haoto.
maaohnalaala pMDyaaMnaa toca paihjao haoto. sa%yaaga`halaa baaQa yaoNaar naahI ASaa táhonao kaoNaI
trI tu$Mgaat gaolyaaKorIja KoDa sa%yaaga`h pura vhavaa¸ ho %yaaMnaa $cat navhto. %yaaMnaI
SaotaMtIla kaMdo kaZNyaacaa inaScaya kolaaÂ %yaaMcyaa jaaoDIlaa AaNaKI saatAaz jaNa
imaLalao.
sarkar %yaaMnaa pkDlyaaKorIja ksao rahIlaÆ maaohnalaala pMDyaa va %yaaMcao
jaaoDIdar yaaMnaa ATk krNyaat AalaI. %yaamauLo laaokaMmaQyao ]%saah vaaZlaa. laaok
tu$Mgaaba_la baoifkIr banalao kI maga sarkarcyaa saaoTyaanao to dbat naahIt¸ tr %yaaMnaa
AiQak SaaOya- caZto. kcaorImaQyao laaokaMcao qavaocyaa qavao KTlaa pahavayaalaa yao}na Barlao.
pMDyaa va %yaaMcao jaaoDIdar yaaMnaa qaaoDI qaaoDI tu$MgaacaI iSaxaa JaalaI. malaa tr vaaTto¸ kI
kaoTa-caa zrava caukIcaa haota. kaMdo kaZNyaacao kR%ya kayaVanao kolaolyaa caaorIcyaa
vyaa#yaomaQyao yaot navhtoÂ pNa ApIla krNyaacaI vaR<aI navhtI.
KoDa sa%yaaga`hacaa SaovaT 417
kOVaMnaa paocaivaNyaasaazI imarvaNaUk inaGaalaI¸ %yaa idvasaapasaUna maaohnalaala

pMDyaaMnaa ' kaMdocaaor ' Asaa samaanaaqaI- iktaba imaLalaa¸ va tao Aajapya-Mt %yaaMcyaakDo
caalat Aalaa Aaho.
yaa laZyaacaa SaovaT kaya va ksaa Jaalaa %yaacao vaNa-na k$na ho #aoDa p`krNa
puro krIna.
25. #aoDa sa%yaaga,hacaa SaovaT
#aoDa sa%yaaga,hacaa SaovaT ivaica~ táhonao Jaalaa. laaok dmalao haoto¸ ho spYT
idsat haoto. jao #aMbaIr raihlao haoto¸ %yaaMcaa A#aorpya-Mt pUNa- ivanaaSa hao} doNao ijavaavar
yaot haoto. sa%yaaga,hIMnaa kmaIpNaa yaoNaar naahI¸ ASaa táhonao laZa AaTaopNyaacaa kahI
SaaoBaUna idsaola Asaa maaga- imaLalyaasa tao AvalaMbaNyaakDo maaJaI p`vaR<aI haotI. ASaa
táhocaa maaga- Avaicat saaMpDlaa. naiDyaad talau@yaacyaa maamalaodaranao saaMgaUna pazivalao¸ kI
jar sauisqatItIla paTIdaraMnaI Aapaplaa mahsaUla Barlaa tr gairbaaMcaI vasaulaI thkUba
zovaNyaat yao[-la. yaaba_la maI lao#aI kbaulaI maaigatlaI tIhI imaLalaI. pNa maamalaodar
f@t Aaplyaa talau@yaapurtI jabaabadarI Gao} SakNaar haotaÂ puáyaa ijalhyaacaI
jabaabadarI klaokTrcaI haotI. mhNaUna maI klao@Trlaa ivacaarlao. %yaaMcyaakDUna ]<ar
Aalao kI¸ maamalaodar mhNatat tsaa hukUma inaGaalaolaa Aaho. malaa yaacaI maaihtIhI
navhtI. pNa tsaa inaGaalaa Asaola¸ tr laaokaMcaI pìt&a purI JaalaI Asao mhNata yao[-la.
pìt&ot hIca gaaoYT haotIÂ mhNaUna tovaZyaa hukumaavar saMtaoYa maanaUna Gaotlaa.
trI pNa yaa inakalaanao Aamacao kaoNaacaoca samaaQaana Jaalao naahI. sa%yaaga`hacyaa
yauwacyaa pScaat\ jaI gaaoDI JaalaI paihjao tI yaoqao navhtI. klao@Trlaa tr vaaTo¸ kI
AapNa navaIna Asao kahIca kolao naahI. garIba laaokaMnaa saUT doNyaacaI BaaYaa haotI¸ pNa
tohI @vaicatca sauTlao. garIba kaoNa ho zrivaNyaacaa AiQakar laaokaMnaa caalaivata Aalaa
naahI. laaokaMmaQyao tovaZo ~aNa raihlao naahI¸ yaaba_la malaa vaa[-T vaaTt haoto. mhNaUnaca
yauwacyaa AMtainaima<a ]%sava krNyaat Aalaa trI tao malaa varIla karNaastva inastoja
vaaTlaa.
sa%yaaga`hyauwacaa Sauw SaovaT taoca mhNata yao[-la¸ kI jaovha sau$vaatIpoxaa
SaovaTI laaokaMmaQyao AiQak toja va Sa@tI hI idsaUna yaotIla. tsao kahI malaa idsalao
naahI.
Aa.¹27
418 Aa%makqaa
Asao Asalao trIhI yaa laZyaacao jao Ap`%yaxa pirNaama Jaalao %yaapasaUna haoNaara
laaBa tr AajahI idsaUna yaot Aaho¸ va GaoNyaat yaot Aaho. KoDa sa%yaaga`hapasaUnaca
gaujaraqacyaa SaotkrIvagaa-cyaa jaagaRtIlaa va %yaaMcyaa rajakIya iSaxaNaalaa sau$vaat JaalaI.
ivaduYaI Da^. baoJaMTcyaa haoma$lacaI p`BaavaSaalaI caLvaL SaotkrIvagaa-pya-Mt
jaa}na paocalaI haotI ho KroÂ trIhI SaotkrIvagaa-maQyao sauiSaixataMcaa svayaMsaovakaMcaa Kra
p`vaoSa yaa laZyaapasaUnaca Jaalaa Asao mhNata yao[-la. saovak paTIdaraMcyaa rahaNaISaI samarsa
hao}na gaolao. svayaMsaovakaMnaa Aaplyaa kaya-xao~acyaa saImaa yaa laZyaamaQyao kLUna AalyaaÂ
%yaaMcaI %yaagaSa@tI vaaZlaI. vallaBaBaa[-Mnaa svat:caI AaoLK yaa laZyaamaQyaoca pTlaI.
evaZI ekca gaaoYT GaotlaI trI tIhI kmaI mah%vaacaI navhtI ho Aaplyaalaa gaolyaa vaYaI-
saMkTinavaarNaacyaa vaoLI AaiNa yaMda baarDaolaImaQyao idsaUna Aalao. gaujaraqacyaa
laaokjaIvanaamaQyao navaIna toja saMcarlao¸ navaa ]%saah p`kTlaa. paTIdaraMnaa svat:cyaa
Sa@tIcaI jaaNaIva JaalaI¸ va itcaa kQaIca ivasar pDlaa naahI. p`jaocyaa mau@tIcaI madar
svat: itcyaavarca Aaho¸ itcyaa %yaagabalaavarca Aaho hI gaaoYT savaa-Mcyaa p`%yayaalaa AalaI.
KoDyaacyaa inaima<aanao gaujaraqacyaa BaUmaIt sa%yaaga`hanao AaplaI paLo raovalaI. mhNaUnaca laZa[-
cyaa p`%yaxa inakalaanao maaJao jarI samaaQaana Jaalao nasalao¸ trI KoDyaacyaa laaokaMnaa maa~
hu$p Aalaa. karNa %yaaMnaa idsaUna Aalao¸ kI Aaplyaa Sa@tIcyaa maanaanao imaLavayaacao
tovaZo sava- imaLalao. BaivaYyakaLasaazI rajakIya du:KaMcyaa inavaarNaacaa maaga-hI %yaaMnaa
saapDlaa. evaZI jaaNaIva %yaaMnaa ]%saah vaaTNyaasa puroSaI haotI.
pNa KoDyaacao laaok sa%yaaga`hacaa Aqa- baraobar samajalao navhto. %yaamauLo %yaaMnaa
ksaksao kTU AnauBava Gyaavao laagalao to AapNa puZo pahU.
26. eo@yaacaI tLmaL
KoDa p`krNa caalalao haoto¸ %yaa vaoLI yauraopat mahayauwhI caalaU haoto.
%yaainaima<a vha[sara^yaaMnaI idllaIlaa sava- puZaáyaaMcaI saBaa baaolaaivalaI. itlaa hjar
rahaNyaaba_la %yaaMnaI malaahI Aaga`h kolaa. laa^D- caomsa\fD-SaI maaJaa ima~%vaacaa saMbaMQa
haota¸ ho maI pUvaI- dSa-ivalaoca Aaho.
maI AamaM~Na maanya k$na idllaIlaa gaolaaoÂ pNa %yaa saBaomaQyao Baaga GaoNyaabaabat
malaa ek ADcaNa vaaTt haotI. mau#ya karNa tr ho kI %yaa saBaolaa AlaIbaMQaU¸ laaokmaanya
va [tr puZaáyaaMnaa inamaM~Na idlaolao navhto. AlaIbaMQaU %yaa vaoLI kOdot haoto. %yaaMcaI maaJaI
BaoT ekdaona vaoLa JaalaI haotI. %yaaMcyaaivaYayaI maI puYkL eoklao maa~ haoto. sava-jaNa
%yaaMcaI saovaavaR<aI ba bahadurI yaaMcaI stutI krIt. hkImasaahobaaMSaIhI maaJaa pircaya Jaalaa
navhta. %yaaMcaI stutI sva. Aacaaya- $d` va idnabaMQaU A^MD/yaUja yaaMcyaa taoMDUna puYkLca
eoklaI haotI. klak<yaacyaa mauislama laIgacyaa AiQavaoSanaacyaa p`saMgaI Svaoba kuroSaI va
baîrsTr #vaajaa yaaMcaI BaoT JaalaI haotI. Da^ AnsaarI¸ Da^. Abdula rhmaana yaaMcyaaSaIhI
saMbaMQa jauLlao haoto. maI caaMgalyaa mausalamaanaaMcaI saaobat SaaoQaIt haotaoÂ va jao piva~
AMt:krNaacao va doSaBa@t Asao idsatIla %yaaMcyaa inakT saMbaMQaat yao}na %yaaMcyaa Baavanaa
jaaNaNyaacaI maaJaI tIva` [cCa haotI. %yaasaazI to malaa Aaplyaa samaajaat jaoqao jaoqao mhNaUna
Gao}na jaat¸ toqao toqao maI AaoZataNa na krta jaat Asao.
ihMdu¹mausalamaanaaMmaQyao KrI maO~I naahI¸ ho tr dixaNa AaiÍkomaQyaoca maaJyaa
laxaat Aalao haoto. daohaomaQaIla vaOYamya jaoNaok$na imaTola Asaa kaoNatahI ]paya itkDo
Asatanaa maI hatcaa GaalavaIt nasao. laTkIca KuSaamat k$na ikMvaa sva%va GaalavaUna¸
%yaaMcaI kaya ikMvaa kaoNaacaIhI kaya¸ manaQarNaI krNyaacaa maaJaa svaBaava navhta. pNa
itkDo Asalaolyaa vaoLopasaUnaca malaa samajaUna cauklao haoto¸ kI maaJyaa AihMsaocaI ksaaoTI va
itcao ivaSaala p`yaaoga yaa eo@yaacyaa inaima<aanao vhavayaacao Aahot. AjaUnahI maaJaa ha
AiBapàya kayama Aaho. [-Svar maaJaI xaNaaoxaNaI sa<vaprIxaa krIt Aaho. maaJaa p`yaaoga
caalaUca Aaho.
*yaa ivacaaraMinaSaIca maI mauMba[- baMdrI ]trlaao haotao. Aqaa-t malaa yaa
baMQauWyaaMcaI JaalaolaI BaoT manaapasaUna AavaDlaI. AamacyaamaQaIla snaoh vaaZt gaolaa.
419
420 Aa%makqaa
AamacaI AaoLK JaalyaanaMtr lavakrca sarkarnao tr AlaIBaa[-Mnaa DaMbaUna Taklao. maaOlaaMnaa

mahmadAlaIMnaa prvaanagaI imaLo¸ tovha tovha to malaa laaMbalacak p~o baOtula jaolamaQaUna ikMvaa
iCMdvaaDyaahUna ilahIt Asat. %yaaMnaa BaoTavayaalaa jaaNyaacaI prvaanagaI maI sarkarpaSaI
maaigatlaI¸ pNa tI imaLalaI naahI.
AlaIBaa[-Mnaa tu$Mgaat TaklyaanaMtr klak<yaalaa Barlaolyaa mauislama laIgacyaa
saBaomaQyao mausalamaana Baa[- malaa Gao}na gaolao haoto. mala toqao baaolaayalaa saaMigatlao. maI
baaolalaaohI. AlaIBaa[-Mnaa saaoDivaNao ho mausalamaanaaMcao kt-vya Asalyaacao maI saaMigatlao.
%yaanaMtr to malaa AlaIgaD ka^laojaathI Gao}na gaolao. toqao maI mausalamaanaaMnaa
doSaasaazI fikrI p%krNyaacaI ivanaMtI kolaI.
AlaIBaa[-Mnaa saaoDivaNyaasaazI maI sarkarbaraobar p~vyavahar caalaivalaa. %yaa
inaima<aanao %yaa baMQaUMcyaa iKlaaftIsaMbaMQaIcyaa caLvaLIcaa AByaasa kolaaÂ mausalamaanaaMbaraobar
cacaa- kolaI. maI yaa inaNa-yaavar Aalaao¸ kI maaJaI jar mausalamaanaaMcaa saccaa ima~ haoNyaacaI
[cCa Asaola¸ tr maI AlaIbaMQaUMnaa saaoDivaNyaacyaa va iKlaaftIcyaa p`Snaacaa nyaayaasa Qa$na
inavaaDa laavaUna GaoNyaacyaa kamaI madt kolaI paihjao. iKlaaftIcaa p`Sna maaJyaa dRYTInao
saaopa haota. %yaacyaa svatM~ gauNadaoYaaMcaI caaOkSaI krNyaacao malaa karNa navhto.
mausalamaanaaMcaI %yaa baabatItIla maagaNaI naItIiva$w nasaola¸ tr maI madt idlaI paihjao Asao
maaJao mat haoto. Qamaa-cyaa baabatItIla Eawa savaao-cca Asato. savaa-Mnaa ekaca vastUba_la
eksaarKI Eawa vaaTt Asaola¸ tr jagaat ekca Qama- naaMdola. iKlaaftbaabatcaI
maagaNaI malaa naItIiva$w vaaTlaI naahI. evaZoca navho tr tI maagaNaI ibaìTSa p`Qaana
laa^[D jaa^ja- yaaMnaI maanya kolaI haotI. Aqaa-t %yaaMnaI Aaplao vacana paLavao evaZyaapurtaca
p`ya%na krNyaacao maaJao kama haoto. vacana [t@yaa spYT SabdaMmaQyao idlaolao haoto¸ kI %yaa
p`Snaacao gauNadaoYa¸ Amauk mayaa-dopya-Mt trI tpasaNyaacao kama maaJyaa svat:cyaa AMtra%myaalaa
saMtuYT krNyaasaazIca kravayaacao haoto.
iKlaaftIcyaa p`Snaabaabat maI mausalamaanaaMnaa dujaaora idlaa¸ yaaba_la ima~aMnaI va
TIkakaraMnaI maaJyaavar TIkocaa vaYaa-va kolaa Aaho. yaa savaa-Mcaa ivacaar kolyaanaMtrhI maI
kolaolyaa inaNa-yaaba_la AaiNa kolyaa krivalaolyaa maudtIba_la malaa pScaatap haot naahI.
%yaaMt kahI du$stI krNyaacaohI p`yaaojana idsat naahI. AajahI tsalaaca p`Sna ]pisqat
Jaalyaasa maaJao vat-na tSaaca táhocao rahIla ASaI maaJaI samajaUt Aaho.
eo@yaacaI caLvaL 421
ASaa táhocao ivacaar GaaoLvaIt maI idllaIlaa gaolaao. mausalamaanaaMcyaa du:KasaMbaMQaI

malaa vha^[sara^yaaMbaraobar cacaa- krayacaI haotI. iKlaaftIcyaa p`Snaalaa AVap pUNa- sva$p
pàPt Jaalao navhto.
idllaIlaa paohaocalyaanaMtr toqao A^MDy/ aUjanaI ek naOitk p`Sna ]pisqat kolaa.
%yaaca saumaaralaa [MglaMD va [TlaI yaaMcyaamaQaIla gauPt kraracaI cacaa- [Mga`jaI vat-maanap~aMmaQyao
JaalaI haotI. itcyaaivaYayaI dInabaMQaUMnaI malaa saaMigatlao va mhNaalao¸ "[MglaMDnao jar Asalao
gauPt krar kaoNa%yaahI sa<aobaraobar kolao AsatIla tr tumhalaa yaa saBaot Baaga Gao}na madt
kSaI krtaM yao[-laÆ" malaa yaa krarasaMbaMQaI kahI maaihtI navhtI. dInabaMQaUMcaa Sabd malaa
purosaa haota. Asalyaa karNaaMmauLo saBaolaa hjar rahaNyaaba_la naaKuYaI dSa-ivaNaaro p~ maI
laa^D- caomsafD-naa ilaihlao. %yaaMnaI malaa cacaa- krNyaasaazI baaolaaivalao. %yaaMcyaabaraobar va
naMtr ima. maofIbaraobar maI KUp cacaa- kolaI. AKor inaNa-ya Asaa Jaalaa¸ kI maI saBaomaQyao
Baaga GaoNyaacao kbaUla kolao. vha^[sara^yaaMcao mhNaNao qaaoD@yaat Asao haoto : 'tumhI Asao tr
mhNat naahI naa kI ibaìTSa kîbanaoT jao kahI krto %yaacaI vha[sara^yalaa maaihtI AsalaIca
paihjaoÆ ibaìTSa sarkar kQaI kaLI caUk krItca naahI AsaohI maI CatIzaokpNao saaMgaU
Sakt naahI¸ kaoNaIca saaMgaU SakNaar naahI. pNa %yaacao Aist%va jagaalaa klyaaNakarI
Aaho ho jar tumhaMlaa kbaUla Asaola¸ %yaacyaa AmalaamauLo ekMdrIt yaa doSaacaa laaBa Jaalaa
Aaho Asao jar tumhalaa vaaTt Asaola¸ tr %yaacyaa Aap<aIcyaa p`saMgaI %yaalaa madt doNyaacao
p`%yaok naagairkacao kt-vya Aaho ho tumhI kbaUla krNaar naahI kayaÆ gauPt krarasaMbaMQaI
tumhI jao vat-maanap~at vaacalao Aaho¸ to maIhI paihlao AahoÂ %yaaplaIkDo %yaasaMbaMQaI malaa
kahIhI maaihtI naahI ASaI maI tumhaMlaa Ka~I do} Saktao. vat-maanap~at kahIhI gaPpa
yaot Asatat¸ to tumhalaa maahIt Aahoca. vat-maanap~at Aalaolyaa eKaVa inaMdk
baatmaIva$na tumhI ASaa p`saMgaI saamaàjyaacaa %yaaga k$ Sakta kayaÆ laZa[- purI
JaalyaanaMtr tumhalaa naItIcao p`Sna kaZavayaacao AsatIla tovaZo kaZa AaiNa kravayaacyaa
AsatIla tovaZyaa tËarI kra naaÆ
ha yaui@tvaad navaIna navhta. jyaa p`saMgaI va jyaa táhonao tao maaMDlaa gaolaa¸
%yaava$na malaa tao navaInasaa vaaTlaa va maI saBaolaa jaaNyaacao kbaUla kolao. iKlaaftIcyaa
baabatIt maI vha^[sara^yaaMnaa p~ ilahavao Asao zrlao.
27. irËU T BartI
maI saBaolaa hjar raihlaao. saOinak¹saahayyaacyaa zravaalaa maI dujaaora Vavaa
ASaI vha^[sara^yaaMcaI far [cCa haotI. maI ihMdI¹ihMdusqaanaImaQyao baaolaNyaacaI prvaanagaI
maaigatlaI. vha^[sara^yaaMnaI maaJaI maagaNaI maanya kolaI¸ pNa %yaabaraobarca [Mga`jaIt baaolaNyaacaI
saUcanaa kolaI. malaa BaaYaNa Asao kravayaacaoca navhto. maI baaolalaao evaZoca¸ "malaa maaJyaa
jabaabadarIcaI pUNa- jaaNaIva AahoÂ tI jabaabadarI laxaat Gao}naca maI yaa zravaasa dujaaora
dot Aaho."
ihMdusqaanaImaQyao baaolalyaaba_la AnaokaMnaI malaa Qanyavaad idlao. to mhNaalao kI
vha^[sara^yaaMcyaa saBaot ihMdusqaanaImaQyao BaaYaNa krNyaacao yaa kaLatlao ho pihlaoca ]dahrNa
haoya. Qanyavaad va ho pihlaoca ]dahrNa AsalyaacaI maaihtI daonhI maaJyaa manaalaa
baaocalaI. malaa Sarma vaaTlaI. Aaplyaaca doSaamaQyao¸ doSaabaabatcyaa kamaacyaa saBaomaQyao¸
doSaI BaaYaovar baihYkar Asaavaa ikMvaa itcaI Avaholanaa vhavaI hI kovaZI du:KacaI gaaoYTÑ
AaiNa maaJyaasaarKa kaoNaI ihMdusqaanaImaQyao eKaddusaro vaa@ya baaolalaa tr %yaaba_la
Qanyavaad trI ksalaoÆ Asalao p`saMga Aaplyaa pitt dSaocaI jaaNaIva k$na doNaaro Aahot.
saBaomaQyao baaolalaolyaa vaa@yaaMcao maaJyaa dRYTInao far mah<va haoto. tI saBaa
ikMvaa maI idlaolaa tao dujaaora maI ivasarNao Sa@ya navhto. maaJaI ek jabaabadarI tr malaa
idllaImaQyao AaTpUna GyaavayaacaI haotI. vha^[sara^yaaMnaa p~ ilaihNyaacao kama malaa saaopo
vaaTlao naahI. saBaolaa jaaNyaabaabat maaJaI naaKuYaI¸ itcaI karNao¸ puZIla AaSaa [%yaadIMcaa
spYT Kulaasaa maaJyaasaazI¸ sarkarsaazI va laaokaMsaazI krNao malaa AavaSyak vaaTt
haoto.
maI vha^[sara^yaaMnaa p~ ilaihlao %yaat laaokmaanya iTLk¸ AlaIBaa[- [%yaaid
puZaáyaaMcyaa gaOrhjaorIba_la Kod vya@t kolaa¸ laaokaMcyaa rajakIya AakaMxaaMcaa va laZa[-
maQaUna ]pisqat haoNaaáyaa mausalamaanaaMcyaa maagaNyaaMcaa ]llaoK kolaa. ho p~ pìsaw
krNyaacaI prvaanagaI maI vha^[sara^yapaSaI maaigatlaI va tI %yaaMnaI AanaMdanao idlaI.
ho p~ isamalyaasa pazvaavayaacao haoto. karNa saBaa purI haotaca
vha^[sara^ya tr isamalyaasa rvaanaa Jaalao haoto. itkDo Tpalaanao p~ pazvaavayaacao
tr ivalaMba laagaNaar haota. maaJyaa mato p~ mah<vaacao haoto. vaoL vaacaivaNyaacaI
422
irËUTBartI 423
AavaSyakta haotI. vaaTola %yaacyaabaraobar p~ pazivaNyaacaI [cCa navhtI. eKaVa

piva~ [samaabaraobar p~ jaa[-la tr caaMgalao Asao malaa vaaTlao. dInabaMQaU va sauSaIla $d`
yaaMnaI koMiba`ja imaSanacyaa Balyaa rovh. Aayala-MDaMcao naava saucaivalao. p~ vaacaUna pahUna
Aaplyaalaa to Sauw vaaTlao tr AapNa to Gao}na jaa}¸ Asao %yaaMnaI kbaUla kolao. p~
KajagaI navhtoca. %yaaMnaI to vaacalao. %yaaMnaa psaMt pDlao va to Gao}na jaaNyaasa to tyaar
Jaalao. maI dusaáyaa vagaa-cao gaaDIBaaDo do} kolaoÂ prMtu %yaaMnaI to GaoNyaacao naakarlao va
ra~Icaa p`vaasa kravayaacaa AsatahI [MTrcaoca itkIT kaZlao. %yaaMcaa saaQaa¸ sarL va
inaBaI-D svaBaava pahUna maI maaoiht Jaalaao¸ ASaa táhonao piva~ hataMnaI nao}na idlaolyaa
p~acaa maaJyaa samajautInao caaMgalaa pirNaama Jaalaa. %yaamauLo maaJaa maaga- ibanaQaaok Jaalaa.
maaJaI dusarI jabaabadarI rMga$TaMcaI BartI krNyaacaI haotI. rMga$TaMcaI yaacanaa
maI KoDa ijalhyaat naahI tr kaozo krayacaIÆ Aaplyaa saaoba%yaaMnaa p`qama baaolavaayacao naahI
tr kaoNaalaa baaolavaayacaoÆ KoDyaalaa paocataca vallaBaBaa[- [%yaadIMbaraobar cacaa- kolaI.
%yaaMcyaapOkI ik%yaokaMcyaa hI gaaoYT gaLI ]tronaa. jyaaMnaa tI gaaoYT AavaDlaI %yaaMnaa tI
iktpt tDIlaa jaa[-la yaaba_la SaMka vaaTt haotI. jyaa vagaa-maQaUna BartI krayacaI
haotI¸ %yaa vagaa-laa sarkarba_la ksalaaca kLvaLa navhta. sarkarI AmaladaraMcaa %yaaMnaa
Aalaolaa AnauBava AVap tajaaca haota.
trI pNa kayaa-laa sau$vaat kravaIca Asao savaa-Mcao mat pDlao. AarMBa
krtaxaNaIca maaJao DaoLo ]GaDlao. maaJaa AaSaavaadhI kahIsaa KaoTa pDlaa. KDa
sa%yaaga`hacyaa vaoLI laaok Aaplyaa gaaDyaa maaoft dotÂ eka svayaMsaovakacaI ja$r Asaola
toqao tIna¹caar puZo haot. Aata pOsao do}nahI gaaDyaa imaLNyaacaI pMcaa[-t. pNa evaZyaanao
AamhI kaoNaI inaraSa haoNaaro navhtao. gaaDIcyaaeovajaI paayaI p`vaasa krNyaacao zrivalao.
raoja vaIsa maOlaaMcaI majala maarayacaI Asao. gaaDI imaLNyaacaI pMcaa[-t¸ toqao jaovaNa tr
imaLNaar kaozUnaÆ maagaNaohI yaaogya Jaalao nasato. %yaasaazI p`%yaok svayaMsaovakanao
AapaplyaapurtI iSadaorI Aapaplyaa ipSavaIt GaalaUnaca baahor pDavao Asao zrlao.
]nhaLyaacao idvasa AsalyaamauLo baraobar AaMqa$Na¹paMGa$Na kahI GaoNyaacaI AavaSyakta
navhtI.
jyaa jyaa gaavaI jaat AsaU toqao saBaa krIt AsaU. laaok saBaolaa yaot¸
pNa BartImaQyao eKad dusaro naava imaLalao mhNajao imaLivalaI. "tumhI AihMsaavaadI
naaÆ maga Aamhalaa hatat Sas~ Gyaayalaa ksao saaMgataÆ" "sarkarnao ihMdusqaanacao
424 Aa%makqaa
Asao kaya klyaaNa kolao Aaho¸ kI tumhI %yaalaa madt kravayaalaa saaMgataÆ" ASaa táhocao
Anaok p`Sna maaJyaapuZo maaMDNyaat yaot.
Asao AsatahI hLUhLU Aamacyaa satt kayaa-caa pirNaama laaokaMvar hao}
laagalaa. naavaaMcaI naaoMdhI barI hao} laagalaI. AaiNa pihlaI ek tukDI baahor pDlaI¸
mhNajao AaNaKI imaLivaNyaalaa maaga- maaokLa hao[-la Asao Aamhalaa vaaTU laagalao. rMga$T
baahor pDt. %yaaMnaa kaozo zovaavao vagaOro gaaoYTIMcaI cacaa- maI kimaSanarbaraobar k$ laagalaao.
kimaSanar izkizkaNaI idllaIcyaa namaunyaavar saBaa BarvaU laagalao haoto. tSaI
gaujaraqamaQyaohI JaalaI. itlaa malaa va maaJyaa saaoba%yaaMnaa AamaM~Na haoto. yaoqaohI maI hjar
raihlaao. pNa idllaImaQyao jar maI ivaSaaoiBat idsat haotao¸ tr yaoqao %yaahUnahI AiQak
ivaSaaoiBat haotao¸ Asao maaJao malaa vaaTU laagalao. haMjaI haMjaIcyaa vaatavarNaamaQyao malaa caOna
pDonaa. yaoqao maI qaaoDo AiQak baaolalaao. maaJyaa BaaYaNaat KuSaamat tI kaozUna AsaNaarÆ
]laT daona kDU SabdhI haoto.
irËUTBartIsaazI maI ek pi~ka kaZlaI. tIt BartImaQyao yaoNyaatfo-caa ek
yaui@tvaad haota¸ tao kimaSanarlaa Kuplaa. %yaacaa saaraMSa Asa haota : "ibàiTSa rajyaanao
Anaok ApkR%yao kolaI Aahot¸ %yaaMmaQyao sava- p`jaolaa ina:Sas~ banaivaNyaacyaa kayaValaa
[ithasa savaa-t AiQak kaLa kayada zrvaIla. ha kayada r_ krayacaa Asaola va
Sas~aMcaa ]pyaaoga krayalaa iSakayacao Asaola tr hI saaonyaasaarKI saMQaI Aaho. sarkarcyaa
saMkTkaLI maQyam,avagaa-nao svaocCapUva-k madt kolyaasa AivaSvaasa dUr hao[-laÂ va jyaalaa
Sas~ QaarNa krayacao Asaola tao to KuSaala QaarNa k$ Sakola." yaaca majakuralaa ]_oSaUna
kimaSanarlaa mhNaavao laagalao¸ kI %yaaMcyaa maaJyaamaQyao matBaod AsatahI saBaomaQyao maI hjar
rahaNao %yaaMnaa ip`yaca haoto. malaahI maaJyaa matacao samaqa-na Sa@ya tovaZyaa saaOmya SabdaMmaQyao
krNao Baaga pDlao.
var jyaa p~acaa ]llaoK krNyaat Aalaa Aaho¸ %yaacaa saaraMSa puZo doNyaat
yaot Aaho :
"yauwpirYadolaa hjar rahaNyaaba_la malaa saMkaoca vaaTlaa haota¸ pNa tao
Aaplyaalaa BaoTlyaanaMtr dUr Jaalaa. %yaacao ek karNa Aqaa-t ho haoto¸ kI
Aaplyaaba_la malaa far Aadr vaaTtao. na yaoNyaacyaa karNaaMpOkI savaa-t balava<ar
karNa Asao haoto¸ kI pirYadolaa laaokmaanya iTLk¸ imasaosa baoJaMT va AlaIbaMQaU
yaaMnaa inamaM~Na navhto. %yaaMnaa maI maaozo Sai@tmaana\ laaokanaayak samajatao. malaa tr vaaTto
irËUTBartI 425
kI %yaaMnaa inamaM~Na na doNyaamaQyao sarkarnao gaMBaIr caUk kolaI Aaho. malaa AjaUnahI
saucavaavaosao vaaTto¸ kI pàMitk pirYada Barivalyaa jaatIla¸ %yaat %yaaMnaa inamaM~Na doNyaat
yaavao. maaJaa nama` AiBapàya Aaho¸ kI kaoNatIhI rajyasa<aa Asalyaa Baardst puZaáyaaMcaI
AvagaNanaa k$ SakNaar naahI. maga %yaaMcyaa va itcyaamaQyao iktIhI matBaod Asaaot.
ASaa isqatIt maI saBaocyaa kimaTyaaMnaa hjar rahU Saklaao naahI AaiNa saBaomaQyao f@t
dujaaora do}naca Baagaivalao. sarkarlaa maaJaI saUcanaa maanya JaalaI¸ kI lagaoca idlaolyaa
dujaaoáyaanausaar kamaalaa laagaavao Asaa maaJaa ivacaar Aaho.
"jyaa saamaàjyaacao BaivaYyakaLI pUNa- samaana BaagaIdar haoNyaacaI Aamhalaa AaSaa
vaaTto¸ %yaa saamaàjyaalaa saMkTkaLI sava- Sa@tIinaSaI madt krNao¸ ha Aamacaa Qama- Aaho.
pNa malaa hohI saaMigatlaoca paihjao kI¸ %yaamaQyao ASaI AaSaahI saazivalaolaI Aaho¸ kI
ASaI madt kolyaanao Aamhalaa Aamacao Qyaoya AiQak lavakr gaazta yao[-la. %yaamauLo
laaokaMnaa ASaI Apoxaa krNyaacaa AiQakar Aaho kI jyaa sauQaarNaa lavakrca haoNaar
ASaI AaSaa Aaplyaa BaaYaNaamaQyao dSa-ivalaolaI Aaho¸ %yaa sauQaarNaaMmaQyao raYT/Iya saBaa va
mauislama laIga yaaMcyaa mau#ya maagaNyaaMcaa samaavaoSa kolaolaa Asaola. maaJyaa mhNaNyaap`maaNao
caalato¸ tr maI Asalyaa vaoLI haoma$la vagaOrOMcaa ]ccaarhI kolaa nasata¸ ikMbahunaa
saamaàjyaacyaa saMkTkaLI %yaacyaa saMrxaNaaqa- sava- QaDQaakT ihMdI laaokaMnaa maukaTyaanao
Aa%mabailadana krNyaacaa sallaa idlaa Asata. Asao kolyaanaoca AamhI saamaàjyaacao savaa-t
EaoYz va AadrNaIya Asao BaagaIdar banaU SakU¸ va jaat¸ rMga¸ doSa [%yaadIMcao Baod pusaUna TakU
SakU.
"pNa sauiSaixat vagaa-nao yaahUna kmaI pirNaamakark Asaa maaga- svaIkarlaa
Aaho. janasamaajaamaQyao %yaacao vajana maaozo Aaho. maI ihMdusqaanaat pa}la Taklao
tovhapasaUnaca saamaanya laaokaMSaI inakT saMbaMQaamaQyao yaot gaolaao Aaho. AaiNa maI
Aaplyaalaa kLvaU [icCtao¸ kI haoma$lacaI ]%kMza %yaaMcyaamaQyaohI iSarlaI Aaho.
haoma$laKorIja laaokaMcao kQaIhI samaaQaana vhavayaacao naahI. haoma$la imaLivaNyaasaazI
sahna kravao tovaZo kYT qaaoDoca Aahot¸ hohI %yaaMnaa samajato. mhNaUna saamaàjyaasaazI
dota yaotIla ittko svayaMsaovak doNao ho jarI Aamacao kt-vya Asalao¸ trI pNa
pOSaaMcyaa madtIlaa tao nyaaya laagaU pDt naahI. laaokaMcaI isqatI maahIt Asalyaava$na
maI saaMgatao¸ kI ihMdusqaananao jaI madt kolaI Aaho¸ tIca %yaacyaa Sa@tIbaahorcaI Aaho.
malaa evaZo samajato¸ kI saBaomaQyao jyaaMnaI paizMbaa idlaa Aaho¸ %yaaMnaI
vaoLI Aa%mabailadanaapya-Mt madt krNyaacaa inaScaya kolaolaa Aaho. pNa AamacaI
426 Aa%makqaa
isqatI maaozI cama%kairk Aaho. AamhI mhNajao kaMhI eka poZIcao BaagaIdar navho.
Aamacyaa madtIcaa payaa BaivaYyakalaasaMbaMQaIcyaa AaSaovar rcalaolaa Aaho. va hI AaSaa
kaoNatI ho jara ivaSaoYa spYT k$na saaMgaNao AavaSyak Aaho. saaOda kravayaacaa naahI.
trI pNa malaa evaZo maa~ saaMigatlaoca paihjao¸ kI %yaa AaSaocaI inaraSaa JaalaI tr
saamaàjyaaivaYayaIcaI AajavarcaI AamacaI samajaUt Baàmak haotI Asao zrola. GargautI JagaDo
ivasa$na jaa Asao AapNa saucaivalao. %yaaca Aqa- jar Asaa Asaola¸ kI jaulaUma va
AmaladaraMcaI ApkR%yao sahna kra¸ tr to haoNyaasaarKo naahI. sarkarcyaa saMGaiTt
jaulaumaaiva$w sava- Sa@tIinaSaI laZNao¸ ha maI Aaplaa Qama- samajatao. mhNaUna AapNaca
AmaladaraMnaa saucavaavao¸ kI %yaaMnaI ekahI ijavaacaI Avaholanaa k$ nayao¸ va laaokmatalaa
pUvaI- kQaI idlaa nasaola [tka maana Vavaa. caMparNyaamaQyao SaokDao vaYao- caalat Aalaolyaa
jaulaumaacaa pìtkar k$na ibaìTSa nyaayaacaI sava-EaoYztaca maI isaw k$na idlaI Aaho.
KoDyaacyaa ryatvagaa-laa samajUana cauklao Aaho¸ kI Aaplyaat jar sa%yaasaazI du:K sahna
krNyaacaI Sa@tI Asaola¸ tr KrI sa<aa rajasa<aa nasaUna laaoksa<aaca Aaho. hI jaaNaIva
JaalyaamauLo jyaa saamaàjyaalaa to laaok iSavyaaSaap dot haoto¸ %yaa saamaàjyaaba_lacaa %yaaMcyaa
manaaMtIla WoYa kmaI Jaalaa. tsaoca jyaa rajasa<aonao saivanaya kayadoBaMga caalaU idlaa tI sa<aa
laaokmatalaa AgadIca iJaDkarNaarI AsaNao Sa@ya naahI¸ ASaI %yaaMcaI Ka~I pTlaI Aaho.
mhNaUnaca maI Asao samajatao¸ kI caMparNya va KoDa yaoqao maI jao kama kolao tI maaJaI yaa
yauwacyaa kamaalaa madtca Aaho. ASaa táhonao maaJao kama baMd zovaayalaa jar AapNa malaa
saaMgat Asaala tr %yaacaa Aqa- malaa Svaasa kaoMDUna Qaravayaalaa AapNa saaMgata Asaaca maI
samajaona. Sas~baLaeovajaI Aa%mabaLalaa ikMvaa pòmabaLalaa laaokip`ya krNyaacyaa maaJyaa
p`ya%naaMnaa jar yaSa Aalao tr maaJaI Ka~I Aaho¸ kI ihMdusqaanavar sabaMQa jagaanao DaoLo
vaTarlao trI %yaacaa saamanaa ihMdusqaana k$ Sakola. mhNaUna du:K sahna krNyaacaI hI
sanaatna naItI maaJyaa jaIvanaamaQyao ibaMbaivaNyaasaazI maI maaJyaa Aa%myaalaa ina%ya QaDo dot
rahIna¸ AaiNa yaaca naItIcaa AvalaMba krNyaasa [traMnaahI baaolaavaIt rahIna¸ AaiNa maI jar
dusaáyaa kaoNa%yaahI kayaa-maQyao Baaga Gaot Asalaao¸ tr tohI yaaca naItIcaI AiWtIya EaoYzta
isaw krNyaasaazIca.
"SaovaTI malaa Aaplyaalaa ivanaMtI kravayaacaI¸ kI mausalamaanaI rajyaaMsaMbaMQaI
spYT AaSvaasana doNyaasa AapNa ibàiTSa p`QaanamaMDLalaa saucavaavao.
Aaplyaalaa maahIt Aaho kI p`%yaok mausalamaanaalaa yaaba_la kaLjaI laagaUna raihlaolaI¸
maR%yauSayyaa 427
Aaho. maI svat: ihMdU AahoÂ evaZyaasaazI kahI mausalamaanaaMcyaa Baavanaaba_la maI baopvaa-
rahU Sakt naahI. %yaaMcao du:K toca AamacaohI AsaNaarca. yaa mausalamaanaI rajyaaMcyaa
h@kaMnaa Qa@ka na laavaNyaanao¸ %yaaMcyaa Qama-sqaanaasaMbaMQaIcyaa %yaaMcyaa Baavanaa na duKivaNyaanao
AaiNa ihMdusqaanacyaa haoma$lacaI maagaNaI maanya krNyaanaoca saamaàjyaacaohI saMrxaNa haoNaar
Aaho. ho p~ maI ASaasaazI ilaihlao Aaho. ho p~ maI ASaasaazI ilaihlao Aaho¸ kI maI
[Mga`jaaMcaa caahta AahoÂ AaiNa jaI rajainaYza [Mga`jaaMmaQyao vasat Asato¸ tIca p`%yaok ihMdI
maaNasaamaQyaohI jaagaRt krNyaacaI maaJaI [cCa Aaho."
28. maR % yau S ayyaa

irËUTBartI krta krta malaa SarIr KUp iJajavaavao laagalao. %yaavaoLI maaJaa
Aahar mau#ya%vaok$na BaajaUna kuTlaolao va gauL Gaatlaolao Bau[-maugadaNao¸ koLyaaMsaarKI fLo va
daonatIna ilaMbaaMcaoo paNaI Asaa Asao. daNao p`maaNaabaahor Kallyaasa baaQak haotat¸ ho malaa
kLt AsatahI to jaast Kallao gaolao. %yaamauLo ikMicat maurDa hao} laagalaa. malaa
vaarMvaar AaEamaat yaavao laagat Asao. malaa %yaa maurDyaakDo laxa doNyaacao karNa idsalao
naahI. ra~I AaEamaaMt jaa}na paocalaao. %yaa kaLI AaOYaQao maI @vaicatca Gaot AsaoÂ ek
vaoL Kallao naahI mhNajao baro vaaTola Asaa ivaSvaasa vaaTt haota. dusaáyaa idvaSaI sakaLI
kahI Kallao naahI¸ %yaamauLo duKayacao bahutok baMd Jaalao. pNa malaa kLt haoto¸ kI malaa
AaNaKI kahI kaLpya-Mt ]pvaasa kolaa paihjao¸ ikMvaa Kaayacaoca Asaola tr fLaMcyaa
rsaasaarKo kahI Kallao paihjao.
tao idvasa ksalyaa trI saNaacaa haota. duparIhI maI jaovaNaar naahI Asao
kstUrbaa[-laa saaMgaUna zovalyaacao malaa smarto. pNa itnao malaa maaohat gauMtivalao
va maI saaMpDlaao. %yaa vaoLI maI kaoNa%yaahI janaavaracao dUQa Gaot nasaoÂ Aqaa-tca tUp¸
tak [%yaaid hI sauwa vajya- haotI. mhNaUna maaJyaasaazI gahU BarDUna tolaavar prtUna
%yaacaI laapSaI banaivalaolaI haotI. laapSaI va maugaacaI ]saL maaJyaasaazI zovaUna
idlaolaI Aaho¸ Asao kstUrbaa[-nao malaa saaMigatlao¸ AaiNa ijavhalaaOlyaamauLo maaJaa
inaScaya DLmaLlaa. DLmaLlaa trI [cCa ASaI haotI kI maI kstUrbaa[-caI samajaUt
krNyaapurto qaaoDosaoca Ka[-na¸ svaad pNa caaKIna va SarIrhI saaMBaaLUna zovaIna. pNa
saOtana AaplaI saMQaI saaQaNyaasaazI TpUnaca basalaolaa haota. jaovaayalaa basalaao AaiNa
428 Aa%makqaa
qaaoDosao Ka}na ]zNyaaeovajaI maI paoT Ba$na Kallao. svaadsauK tr puro Gaotlao¸ pNa
%yaabaraobarca yamarajaalaahI inamaM~Na idlao. Ka}na ek tasaBar laaoTlaa nasaol [t@yaat
jaaoracaa maurDa sau$ Jaalaa.
ra~I prt naiDyaadlaa jaayacao haoto. saabarmatI sToSanapya-Mt payaI gaolaao. pNa
tovaZa savvaa maOlaacaa rsta kapNao ibakT Jaalao. Ahmadabaad sToSanaavar vallaBaBaa[-
yao}na imaLNaar haoto %yaap`maaNao to AalaohI. maaJao duKNao %yaaMcyaa laxaat Aalao. prMtu to
Asa*ya Asalyaacao maI %yaaMnaa ikMvaa jaaoDIdaraMnaa samajaU idlao naahI.
naiDyaad sToSana Aalao. sToSanapasaUna AnaaqaaEamaapya-Mt AQyaa- maOlaacao AMtr
haoto¸ pNa to dha maOlaaMevaZo vaaTlao. maaozyaa iSakstInao mau@kamaavar jaa}na paocalaao.
pNa itDIk vaaZt caalalaI haotI. SaaOcaalaa pMQarapMQara imainaTaMnaI hao[-. AKorIlaa maI
hrlaao. vaodnaa Asa*ya Jaalyaacao jaaoDIdaraMnaa kLivalao¸ AaiNa AMqa$Na Qarlao.
AaEamaacyaa saamaanya payaKanyaaMt jaat haotao¸ %yaaeovajaI maaDIvarca poTI AaNaNyaasa
saaMigatlao. Sarma tr far vaaTt haotI¸ pNa maaJaa naa[laaja Jaalaa. fulacaMd baapUjaI
lagaoca poTI Gao}na Aalao. sava- saaobatI icaMtatur hao}na maaJyaa saBaaovaar jamalao. %yaaMnaI
maaJyaavar pòmaacaa vaYaa-va kolaa. pNa maaJyaa du:KamaQyao to ibacaaro ksaa Baaga Gao}
SakNaarÆ maaJaa h+hI Amayaa-d haota. Da^@Trlaa baaolaavaUna AaNaNyaacao maI naakarlao.
AaOYaQa malaa Gyaavayaacaoca naahIÂ kolyaa kmaa-cao pàyaiSca<a BaaogaNaar. ima~ManaI ho sava-
du:KI manaanao sahna kolao. caaovaIsa tasaat tIsa¹caaLIsa vaoLa SaaOcaasa Jaalao. KaNao maI
baMdca kolao haoto. sau$vaatIcyaa idvasaat fLaMcao rsahI Gaotlao naahItÂ GaoNyaacaI [cCahI
ibalakula haot navhtI.
jyaa SarIralaa maI AjaUnapya-Mt dgaDap`maaNao majabaUt samajat haotao¸ toca
maatIcyaa ZokLasaarKo hao}na gaolao. Sa@tI KcaUna gaolaI. Da^. kanaUgaa Aalao. %yaaMnaI
AaOYaQa GaoNyaaba_la maaJaI ivanavaNaI kolaI. maI kbaUla Jaalaao naahI. to [Mjao@Sana dotao
mhNaalao. %yaalaahI maI manaa[- kolaI. [Mjao@SanasaMbaMQaIcao maaJao %yaa vaoLcao A&ana hasyaaspd
haoto. malaa Asao vaaTt haoto¸ kI ho [Mjao@Sana mhNajao ksalaI trI lasa Asaola. pNa malaa
maagaahUna kLUna Aalao¸ kI to inadao-Ya vanasptIcyaa AaOYaQaacao Asato. pNa hI A@kla
AalaI¸ tovha vaoL inaGaUna gaolaI haotI. SaaOcaacao caalaUca haoto. AitEamaamauLo tap Aalaa¸ va
baoSauwIhI AalaI. ima~maMDLI ivaSaoYaca GaabarlaI. [tr Da^@TrhI Aalao. pNa jaao raogaI
%yaaMcao eokayalaaca tyaar naahI %yaavar %yaaMcaa [laaja kaya caalaNaarÆ
maR%yauSayyaa 429
Saoz AMbaalaala va %yaaMcyaa Qama-p%naI naiDyaadlaa AalaI. saaoba%yaaMcaa ivacaar

Gao}na to malaa far kaLjaIpUva-k Aaplyaa imaJaa-purcyaa baMgalyaavar Gao}na gaolao. yaa
duKNyaamaQyao mala jaI inama-L¸ inaYkama SauEaUYaa laaBalaI %yaahUna AiQak kaoNaalaaca imaLNao
Sa@ya naahI¸ evaZo maI AvaSya saaMgaU Saktao. baarIk tap jaDlaa. SarIr xaINa haot
caalalao. duKNao baroca laaMbaNaar¸ kdaicat yaatUna maI ]zNaarhI naahI¸ Asao malaa idsaU
laagalao. AMbaalaala Saozcyaa baMgalyaamaQyao sava-jaNa pòmaanao SauEaUYaa krIt haoto¸ trIhI maaJyaa
manaalaa svasqata vaaTonaa. malaa AaEamaat Gao}na jaaNyaaba_la maI %yaaMcaI far ivanavaNaI
kolaI. maaJaa farca Aaga`h pahUna to malaa AaEamaat Gao}na gaolao.
AaEamaamaQyao maaJaI vyaqaa caalaUca haotI. [t@yaat vallaBaBaa[-MnaI baatmaI
AaNalaI¸ kI jama-naIcaa pura paDava Jaalaa AsaUna irËUTBartI krNyaacaI Aata
AavaSyakta raihlaI naahI¸ Asaa inaraop kimaSanarakDUna Aalaolaa Aaho. yaamauLo
irËUiTMgacyaa kaLjaItUna maI maaokLa Jaalaao¸ AaiNa tovaZoca baro vaaTlao.
Aata paNyaacao ]pcaar krIt Asao AaiNa %yaamauLo doh iTkUna raihlaa haota.
du:K SaaMt Jaalao¸ pNa SarIr kahI kolyaa Ba$na yao[-naa. vaOVima~ va Da^@Trima~ Anaok
p`karo sallaa dotÂ pNa maI kahI AaOYaQa Gyaavayaalaa tyaar Jaalaao naahI. daonatIna ima~aMnaI
saaMigatlao¸ kI dUQa vajya- Asaola tr maaMsaacao saar Gyaavao. AaOYaQa mhNaUna maaMsa vagaOro
Gyaavayaalaa hrkt naahI¸ ASaa Aqaa-caI Aayavao-datIla p`maaNaohI %yaaMnaI idlaI. ekanao
AMDI GaoNyaacaI iSafarsa kolaI. pNa %yaaMpOkI kaoNataca sallaa maanya krNao malaa Sa@ya
navhto. maaJaa jabaaba ekca haota.
maaJyaa baabatIt KaVaKaVacaa inaNa-ya kovaL Saas~aMtIla SlaaokaMcyaa AaQaaro
krayacaa navhta. t%saMbaMQaIcao maaJao ivacaar svatM~pNao z$na gaolao haoto va to maaJyaa ekMdr
jaIvanaaSaI inagaDIt Jaalaolao haoto. vaaTola to Ka}na ikMvaa vaaTola %yaa ]pcaaraMnaI
jagaNyaacaa maaoh malaa ibalakula navhta. jyaa Qamaa-caI AmalabajaavaNaI maI maaJyaa maulaaMcyaa
baabatIt kolaI¸ p%naIcyaa baabatIt kolaI¸ ima~aMcyaa baabatIt kolaI¸ %yaa Qamaa-caa %yaaga maI
svat:cyaa baabatIt ksaa kravaaÆ
[tko laaMbalaolao ikMvaa [t@yaa gaMBaIr sva$pacao Asao ho maaJyaa AayauYyaaMtIla
pihlaoca duKNao haoto. yaa duKNyaamaQyao malaa ASaa táhonao Qama-inarIxaNa krNyaacaa¸ %yaacaI
ksaaoTI krNyaacaa AlaBya laaBa imaLalaa. eko idvaSaI ra~I tr maI AaSaa
saaoDUna idlaI. maR%yau javaLca yao}na zoplaa Aaho Asao maaJyaa manaanao Gaotlao.
EaImatI AnasaUyaabaa[-Mnaa inaraop pazivalaa. %yaa Aalyaa. vallaBaBaa[- Aalao. Da^@Tr
430 Aa%makqaa
kanaugaa Aalao. Da^@Tr kanauMgaanaI naaDI tpasaUna paihlaI AaiNa mhNaalao¸ "malaa svat:laa
trI maR%yaucaI kahI ek icanho idsat naahIt. naaDI saaf Aaho. tumhalaa kovaL
ASa@ttomauLo maanaisak BaItI vaaTt Aaho." pNa malaa ivaSvaasa vaaTonaa. ra~ tr gaolaI.
%yaa ra~It malaa ikMicat trI Jaaop laagalaI Asaola kI naahI yaacaI SaMkaca Aaho.
sakaL JaalaI. maR%yau Aalaa naahI. trI pNa AVap jagaNyaacaI AaSaa
vaaTonaa. maR%yau najaIkca Aaho¸ Asao samajaUna¸ hao[-la tovaZa vaoL maI ima~aMcyaa taoMDUna
gaItapaz eokNyaatca GaalavaU laagalaao. kahI kamakaja krNyaacaI Sa@tI navhtIca.
vaacana krNyaa[tkIhI Sa@tI navhtI. kaoNaaSaI kahI baaolaNyaacaI [cCahI haot navhtI.
qaaoDosao baaolaavao [t@yaat maoMdU qakUna jaat Asao. %yaamauLo jagaNyaamaQyao ksalaaca Aqa-
vaaTonaa. inavvaL jagaNyaasaazI jagaNao malaa kQaIca psaMt pDlaolao naahI. kahIek
kamakaja na krta ima~aMcaI saovaa Gaot rahaNyaacaa AaiNa xaINa haot jaaNaaáyaa dohalaa
iTkvaUna QarNyaacaa AitSaya kMTaLa vaaTU laagalaa.
ASaa táhonao maR%yaucaI vaaT pahat basalaao haotao¸ [t@yaat Da^@Tr tLvaLkr
eka ivaica~ pàNyaalaa Gao}na Aalao. to pàNaI maharaYT/kDcao Aahot. ihMdusqaana %yaaMnaa
AaoLKt naahI. pNa to maaJyaasaarKoca 'caËma' Aahot. %yaamauLo malaa %yaaMcaI
p`qamadSa-naIca AaoLK pTlaI. to svat:cao ]pcaar maaJyaavar k$na pahaNyaasaazIca Aalao
haoto. Da^. tLvaLkr jyaaMnaa iSafarSaIsaazI Gao}na Aalao¸ %yaaMnaI Da^@TrIcaa AByaasa
ga`^MT maoiDkla ka^laojaat kolaolaa haota¸ pNa pdvaIcaa iSa@ka imaLivalaa navhta. maagaahUna
samajalao kI to ba`mhsamaajaI Aahot. %yaaMcao naava koLkr. svaBaavaanao far svatM~ vaR<aIcao.
to bafa-cyaa ]pcaaraMcaI far trfdarI krNaaro Aahot. maaJyaa duKNyaacaI vaata- eokUna
Aaplao bafa-cao ]pcaar maaJyaavar k$na pahaNyaasaazI to Aalao. tovhapasaUna AamhI %yaaMnaa
'Aa[sa Da^@Tr' yaa TaopNanaavaanaoca AaoLKIt Asatao. svat:cyaa mataba_la %yaaMnaa far
Aaga`h vaaTtao. iDgaÌvaalyaa Da^@TraMpoxaahI AiQak mah%vaacao Asao ik%yaok SaaoQa AapNa
laaivalaolao Aahot¸ Asaa %yaaMnaa Aa%maivaSvaasa vaaTtao. svat:ba_lacaa ha ivaSvaasa to
maaJyaamaQyao ]%pnna k$ Saklao naahIt¸ hI %yaaMnaa va malaa daoGaaMnaahI du:KacaI gaaoYT
vaaTto. %yaaMcao ]pcaar Amauk mayaa-dopya-Mt malaa yaaogya vaaTtat. prMtu malaa vaaTto¸ kI
kahI Anaumaanao kaZNyaamaQyao %yaaMnaI Gaa[- kolaolaI Aaho.
pNa %yaaMcao SaaoQa yaaogya Asaaot ikMvaa Ayaaogya Asaaot. evaZo Kro¸ kI maI
%yaaMnaa maaJyaa SarIravar p`yaaoga k$ idlao. baa*ya ]pcaaraMnaI baro haota yao[-la tr
raOlaT A^@T va maaJao Qama-saMkT 431
malaa paihjaoca haoto AaiNa %yaaMtUna ho ]pcaar tr bafa-cao mhNajao paNyaacao haoto. %yaaMnaI
maaJyaa savaa-Mgaavar baf- GaasaNyaasa sau$vaat kolaI. %yaapasaUna %yaaMcaI samajaUt Aaho ittka
pirNaama jarI maaJyaavar GaDUna Aalaa naahI¸ trIhI raoja jaao maI marNaacaI vaaT pahat basat
Asao¸ %yaaeovajaI Aata malaa jagaNyaacaI kahISaI AaSaa vaaTU laagalaIÂ kahIsaa hu$p vaaTU
laagalaa. maanaisak ]%saahabaraobar SarIraMthI ]%saah jaaNavaU laagalaa. AnnahI qaaoDo
AiQak jaa} laagalao. raoja paMcadha imainaTo ihMDU laagalaao. Da^. koLkraMnaI saUcaivalao¸
"tumhI AMDyaacaa rsa Gyaala¸ tr tumhalaa Aalaa Aaho yaahUna AiQak ]%saah yao[-la ASaI
maI Ka~I do} Saktao. AaiNa AMDI mhNajao tr duQaa[tkaca inadao-Ya pdaqa- Aaho. AMDI
mhNajao maaMsa tr navhoca. p`%yaok AMDyaapasaUna kaoMbaDo haotoca AsaahI inayama naahI.
jyaapasaUna kaMobaDo banat naahI ASaI inabaI-ja AMDIsauwa Asatat¸ ho maI tumhalaa isaw
k$na do} Sakona." pNa maI AsalaI inabaI-ja AMDIhI Gyaavayaalaa tyaar Jaalaao naahI. trI
pNa maaJao gaaDo kahIsao puZo Zklat gaolao¸ va maI Aasapasacyaa kamaamaQyao qaaoDo qaaoDo laxa
GaalaU laagalaao.
29. raO l a^ T A^ @ T va maaJao Qama- s aM k T

maaqaoranalaa gaolyaasa SarIr lavakr sauQaarola¸ Asaa ima~aMcaa sallaa
imaLalyaava$na maaqaoranalaa gaolaao. pNa toqaIla paNaI far jaD AsalyaamauLo maaJyaasaar#yaa
raogyaalaa toqao rahaNao kzINa hao}na gaolao. AamaaMSaamauLo gaudWar far narma hao}na gaolao
haotoÂ AaiNa toqao Baogaa pDlaolyaa AsalyaamauLo mala%yaagaacao vaoLI KUp vaodnaa haot. %yaamauLo
kahIhI KaNyaacaI BaItI vaaTt Asao. eka AazvaDyaaMtca maaqaoranahUna prt ifrlaao.
maaJyaa tbyaotIcaI rKvaaladarI SaMkrlaalanaI AaplyaakDo GaotlaI haotI. %yaaMnaI Da^@Tr
dlaalacaa sallaa GaoNyaacaa Aaga`h kolaa. Da^@Tr dlaala Aalao. %yaaMcaI %vairt inaNa-ya
GaoNyaacaI Sa@tI pahUna maI maaoiht Jaalaao.
"tumhI dUQa Gaot naahI taopya-Mt malaa tumacao SarIr sauQaarta yaoNaar naahI. SarIr
Ba$na yaoNyaasaazI tumhI dUQa Gaotlao paihjao¸ AaiNa laaoKMD va saaomala yaaMcaI [Mjao@Sanao GaotlaI
paihjaot. evaZo krala tr tumacao SarIr prt saudRZ k$na doNyaacaI maI ga^rMTI dotao¸"
Da^@Tr mhNaalao.
"[Mjao@Sana Va¸ dUQa maa~ maI GaoNaar naahI¸" Asaa maI jabaaba idlaa.
"tumacaI duQaaivaYayaIcaI pìt&a kaya AahoÆ" Da^@TraMnaI ivacaarlao.
432 Aa%makqaa
"gaa[-¹mhSaIMvar fuMkarIcaI iËyaa haoto ho eoklyaapasaUna duQaaba_la malaa

itrskar ]%pnna Jaalaa. va tao manauYyaacaa AaharhI navho Asao maI naohmaIca maanaIt Aalaao
Aaho. mhNaUna maI duQaacaa %yaaga kolaa Aaho."
"Asaoca Asaola tr bakrIcao dUQa Gaota yao[-la¸" kstUrbaa[- KaTopaSaI ]BaI
haotI¸ tI caTkna\ mhNaalaI.
"bakrIcao dUQa Gaotlaot kI maaJao kama Jaalao¸" Da^@Tr maQyaoca mhNaalao.
maI DLmaLlaao. sa%yaaga`hacyaa laZyaaba_lacyaa maaohamauLo maaJyaamaQyao jagaNyaacaa
laaoBa ]%pnna Jaalaa¸ AaiNa maI pìt&ocyaa Axarpalanaavar saMtaoYa maanaUna pìt&ocyaa
Aa%myaacaa Gaat kolaa. duQaacaI pìt&a GaotovaoLI maaJyaa DaoLyaaMsamaaor gaa[-¹mhSaIca hao%yaa¸
trIhI pìt&a ekMdr duQaalaa ]_oSaUnaca samajalaI paihjao. AaiNa jaaopya-Mt kaoNa%yaahI
pSaUcao dUQa manauYyaacaa Aahar mhNaUna inaiYawca Aaho Asao malaa vaaTto¸ taopya-Mt to GaoNyaacaa
malaa AiQakar paocat naahI ho kLt AsaUnahI maI bakrIcao dUQa Gyaayalaa tyaar Jaalaao.
sa%yaacyaa pujaaáyaanao sa%yaaga`hacyaa laZa[-saazI jagaNyaacaI [cCa k$na sa%yaalaa klaMk
laavalaa.
maaJyaa yaa kR%yaacaa dMSa AVap Ba$na inaGaalaolaa naahI¸ AaiNa bakrIcao dUQa
saaoDNyaaba_la maaJao icaMtna caalaUca Aaho. bakrIcao dUQa iptanaa raoja malaa du:K haoto.
prMtu saovaa krNyaacaa mahasaUxma maaoh maaJyaa pazIsa laagalaa Aaho¸ tao malaa saaoDIt naahI.
AihMsaocyaa dRYTInao Aaharacao p`yaaoga krNao malaa ip`ya Aaho. to krNyaamaQyao malaa AanaMd
vaaTtaoÂ tao maaJaa ivarMgauLa Aaho. pNa malaa bakrIcao dUQa saQyaa jaacato to %yaa dRYTInao
navhoÂ to malaa sa%yaacyaa dRYTInao baaocato Aaho. maI AihMsaocaa saaxaa%kar kolaa Aaho Asao
malaa vaaTto. sa%yaacaI kasa saaoDUna idlaI tr AihMsaocaI kzINa kaoDI ]klata yaoNaar
naahIt Asaa maaJaa AnauBava Aaho. sa%yaacao palana mhNajao Gaotlaolyaa va,taMcyaa SarIracao va
Aa%myaacao rxaNa¸ Sabdaqaa-cao va Baavaaqaa-cao palana. yaoqao maI Aa%myaacaa ¹ Baavaaqaa-caa ¹ BaMga
kolaa Aaho¸ hI gaaoYT malaa ina%ya Dacat Asat. ho kLt Asata maaJyaa va,taMsaMbaMQaI maaJao
k%a-vya kaoNato yaacaa malaa ]lagaDa haot naahI¸ ikMvaa %yaacyaa palanaasaazI laagaNaarI ihMmat
maaJyaamaQyao naahI¸ Asao mhNaanaa. daohaoMcaahI Aqa- ekca Aaho. karNa kI SaMkocyaa
mauLaSaI Eawocaa ABaavaca Asatao. ho [-Svara¸ malaa tU Eawa do Ñ
bakrIcao dUQa sau$ kolyaanaMtr qaaoDyaaca idvasaaMnaI Da^. dlaalaaMnaI gaudWaraSaI
icara pDlyaa hao%yaa %yaavar Sas~iËyaa kolaI va tI far yaSasvaI JaalaI.
raOla^T A^@T va maaJao Qama-saMkT 433
AMqa$Naat ]zNyaacaI qaaoDI qaaoDI AaSaa vaaTU laagalaI¸ AaiNa vat-maanap~o

vagaOro vaacaU laagalao. [t@yaat raOla^T kimaTIcaa irpaoT- maaJyaa hatI Aalaa. %yaatIla
iSafarSaI pahUna maI camakUna ]zlaao. yaabaabatIt kahI trI %vairt va spYT ]paya
Amalaat AaNalaa paihjao¸ ASaI Baa[- ]mar va SaMkrlaala yaaMnaI maagaNaI kolaI.
maihnaaBaranao maI Ahmadabaadlaa gaolaao. vallaBaBaa[- bahuQaa raoja maaJyaa samaacaaralaa yaot.
%yaaMcyaaSaI maI baaolalaao va %yaabaabat kahItrI Jaalao paihjao Asao saucaivalao. "kaya
haoNaarÆ" yaa p`Snaacaa jabaaba dotanaa maI mhTlao¸ "qaaoDI maaNasao jarI yaa baabatIt pìt&onao
baaMQalaI jaaNaarI imaLalaI trI kimaTIcyaa iSafarSaIp`maaNao kayada Jaalyaavar¸ AapNa
sa%yaaga`h hatI Gaotlaa paihjao. AMqa$Naalaa iKLlaolaa nasatao tr maI ekTahI JauMjalaao
AsataoÂ AaiNa [tr maagaUna yao}na imaLtIla ASaI AaSaa kolaI AsatI. maaJyaa yaa
pravalaMbaI AvasqaomaQyao ekTyaanao JauMjaNyaasaarKI maaJaI mauLIca isqatI naahI."
yaa saMBaaYaNaatUna evaZI gaaoYT inaGaalaI¸ kI maaJyaaSaI BarpUr saMbaMQaat Aalaolyaa
maMDLIMcaI ek CaoTIsaI saBaa baaolaavaNyaacao zrlao. raOla^T kimaTIlaa imaLalaolyaa
puravyaava$na itnao yaaoijalaolyaa kayaVacaI AavaSyakta ibalakula isaw haot naahI¸ Asao
malaa tr spYT idsat haoto. tSaa táhocaa kayada svaaiBamaanaacaI caaD AsalaolaI kaoNatIhI
p`jaa maanya krNaar naahI hohI malaa ittkoca spYTpNao idsat haoto.
naMtr saBaa JaalaI. itlaa far far tr vaIsa ek [samaaMnaa baaolaavalaolao haoto.
malaa Aazvato¸ kI itcyaamaQyao vallaBaBaa[- KorIja EaImatI saraoijanaI naayaDU¸ ima. haîna-mana¸
sva. ]mar saaobaanaI¸ EaI. SaMkrlaala ba^Mkr¸ EaImatI AnasaUyaabaa[- vagaOro haotI.
pìt&ap~ tyaar krNyaat Aalao va %yaavar hjar Asalaolyaa savaa-MnaI sa*yaa
kolyaa Asao malaa Aazvato. %yaa vaoLI maI vat-maanap~ caalavaIt nasao¸ pNa vaoLaovaoLI
vat-maanap~at ilaiht Asao. %yaap`maaNoa Aata maI ilahayalaa sau$vaat kolaI va SaMkrlaala
ba^MkrnaI KUp caLvaL sau$ kolaI. %yaaMcyaa kama va saMGaTna krNyaacyaa Sa@tIcaa yaa vaoLI
malaa KUp AnauBava Aalaa.
caalaU AsalaolyaaMpOkI kaoNatIhI saMsqaa sa%yaaga`hasaarKo navaIna Sas~
polaU Sakola ho malaa Sa@ya vaaTlao naahI. mhNaUna sa%yaaga`h saBaocaI sqaapnaa
krNyaat AalaI. itcyaamaQyao mau#ya naavao mauMba[-tIlaca GaatlaI gaolaI. mau#ya zaNao mauMba[-ca
Aa.¹28
434 Aa%makqaa
krNyaat Aalao. pìt&ovar KUp sa*yaa hao} laagalyaa. KoDa sa%yaaga`hap`maaNao pi~ka
inaGalyaa va izkizkaNaI saBaa Jaalyaa.
yaa saBaocaa AQyaxa maI Jaalaao. maaJyaa laxaat Aalao¸ kI maaJao va sauiSaixat¹
vagaa-cao farsao pTNyaasaarKo naahI. saBaomaQyao gaujaraqaI BaaYaocaaca ]pyaaoga krNyaaba_lacaa
maaJaa Aaga`h va maaJyaa [tr kahI pwtI yaaMmauLo to pocaat saapDlao. trI pNa maaJaI
pwtI caalavaUna GaoNyaa[tkI ]darta puYkLaMnaI daKivalaI evaZo malaa kbaUla kolao
paihjao. pNa sau$vaatIlaaca malaa idsaUna Aalao¸ kI hI saBaa dIGa-kaLpya-Mt caalaNaar
naahI. iSavaaya sa%ya AaiNa AihMsaa yaaMvar maI jaao jaaor dot Asao taoca ik%yaokaMnaa Aip`ya
hao}na basalaa. trIhI sau$vaatIcyaa kaLamaQyao ho navao kama KUp jaaoranao caalalao.
30. to Ad\Baut dRSyaÑ
ekIkDo raOla^T kimaTIcyaa irpaoTa-iva$w AaMdaolana AiQakaiQak baLavat

jaat haoto tr dusarIkDo kimaTIcyaa iSafarSaIMcaa Amala krNyaakDo sarkarcao vaLNa
AiQakaiQak dRZ haot haoto. raOla^T ibala pìsaw Jaalao. maI janmaat ekdaca
kayadokaOinsalacyaa baOzkIlaa gaolaao Aaho. raOla^T ibalaavarIla cacaa- eokNyaasaazI gaolaao
haotao. Saas~IjaIMnaI Aaplao jaLjaLIt BaaYaNa kolao¸ sarkarlaa Qaao@yaacaI saUcanaa idlaI.
Saas~IjaIMcaa vaa@yap`vaah caalalaa Asata vha^[sara^ya %yaaMcaokDo Tk laavaUna pahat haoto.
malaa tr vaaTlao¸ kI %yaa BaaYaNaacaa %yaaMcyaa manaavar pirNaama Jaalaa Asaavaa. Saas~IjaIMnaa
BaavanaaMcao Barto yaot haoto.
pNa manauYya Jaaoplaolyaalaa jaagaa k$ SakolaÂ jaao Agaaodrcaaca jaagaa Asaola¸
pNa JaaopocaI batavaNaI maa~ krIt Asaola¸ %yaacyaa kanaat Zaola vaajaivalao mhNaUna tao
eoktao qaaoDacaÆ kayadokaOinsalaamaQyao ibalaacaI cacaa- krNyaacaa fasa- tr kolaaca paihjao.
%yaap`maaNao sarkarnao tao kolaa¸ prMtu %yaalaa jao kahI kravayaacao haoto %yaabaabatcaa inaScaya
Agaaodrca hao}na cauklaa haota. %yaamauLo Saas~IjaIMcaI Qaao@yaacaI saUcanaa vyaqa- gaolaI.
maga maaJaa sana[-caa Aavaaja eokNaar trI kaoNaÆ maI vha^[sara^yaaMnaa BaoTUna KUp
ivanavaNaI kolaI. KajagaI p~o ilaihlaI¸ jaahIr p~o ilaihlaIÂ sa%yaaga`haKorIja
maaJyaapaSaI dusara maaga- naahI ho %yaaMmaQyao spYT kLivalaoÂ pNa sava- vyaqa- gaolao.
to Ad\Baut dRSyaÑ 435
AVap ibala ga^JaoTat Aalao navhto. maaJao SarIr tr ASa@tca haoto. trI
pNa maI laaMbacyaa p`vaasaacao jaaoKIma p%krlao. maaJyaamaQyao ]Mca svaranao baaolaNyaacaI Sa@tI
AalaI navhtI. ]Bao rahUna BaaYaNa krNyaacaI Sa@tI gaolaI¸ tI AVappya-Mt prt AalaolaI
naahI. ]Byaanao baaolaU laagalyaasa qaaoDyaaca vaoLat sava- SarIralaa kMp sauTo AaiNa CatImaQyao
va paoTamaQyao Ba$na AalyaasaarKo hao[-. pNa mad/asakDUna Aalaolao AamaM~Na svaIkarlaoca
paihjao Asao malaa vaaTlao. dixaNaokDIla pàMt %yaavaoLIhI malaa Garap`maaNao vaaTt. dixaNa
AaiÍkotIla saMbaMQaamauLo tamaIL¸ tolagaU¸ vagaOro dixaNa pàMtatIla laaokaMvar maaJaa kahIsaa
h@k paocatao¸ Asao maI samajat Aalaao Aaho¸ va yaa samajautImaQyao maI qaaoDIsauwa caUk kolaI
Aaho Asao AVappya-Mt maaJyaa inadSa-naasa Aalaolao naahI. AamaM~Na sad\gat kstUrI rMgaa
AayaMgaar yaaMjakDUna Aalao haoto. %yaa AamaM~Naacyaa mauLaSaI rajagaaopalaacaaya- haoto¸ ho malaa
mad/asalaa gaolaao tovha kLlao. rajagaaopalaacaayaa-Mcaa ha maaJaa pihlaaca pircaya mhNata
yao[-la. maI %yaaMnaa yaa vaoLIca p`%yaxa AaoLKU laagalaao.
saava-jainak kamaamaQyao AiQak Baaga GaoNyaacyaa [raVanao va EaI. kstUrI rMgaa
AayaMgaar [%yaaid ima~aMcyaa Aaga`hava$na rajagaaopalaacaaya- saolama saaoDUna madà/ samaQyao vaiklaI
krNaar haoto. maaJao ibaáhaD %yaaMcyaakDo zovalaolao haoto. malaa daonaek idvasaaMnaMtr kLlao¸
kI maI ]trlaao haotao to %yaaMcao Gar. baMgalaa kstUrI rMgaa AayaMgaar yaaMcaa AsalyaamauLo maaJaI
samajaUt JaalaI haotI¸ kI maI %yaaMcaaca pahuNaa Aaho. mahadova dosaayaaMnaI maaJaI caUk du$st
kolaI. rajagaaopalaacaaya- dUrdUrca rahat. pNa mahadovaaMnaI %yaaMcaI caaMgalaI parK kolaI.
'tumhI rajagaaopalaacaayaa-Mcaa pircaya k$na Gaotlaa paihjao¸' mahadovaBaa[-MnaI malaa saUcanaa
kolaI.
maI pircaya k$na Gaotlaa. %yaaMcyaabaraobar raoja laZyaacyaa ]BaarNaIsaMbaMQaI
ivacaar caalao. saBaa BarivaNyaaplaIkDo malaa dusaro kahIca saucat navhto. raOla^T ibalaacaa
jar kayada Jaalaa tr %yaalaa saivanaya BaMga ksaa kaya laagaU krayacaaÆ %yaacaa saivanaya
BaMga krNyaacaI saMQaI sarkar do[-la tovhaca imaLNaar. dusaáyaa kaoNakaoNa%yaa kayaVaMcaa
saivanaya BaMga krta yao[-laÆ %yaacao inayama ksao zrvaayacaoÆ ASaa táhocaI cacaa- haot Asao.
EaI. kstUrI rMgaa AayaMgaaraMnaI puZaáyaaMcaI ek lahanaSaI saBaa baaolaavalaI.
itcyaamaQyao KUp cacaa- JaalaI. itcyaamaQyao EaI. ivajayaraGavaacaaya- KUp Baaga Gaot.
baarIksaarIk sava- saUcanaa ilahUna kaZUna sa%yaaga`hacaI smaRtI ilahUna kaZNyaacaI
%yaaMnaI malaa saUcanaa kolaI. ho kama maaJyaa Sa@tIbaahorcao Aaho Asao maI %yaaMsa saaMigatlaao.
436 Aa%makqaa
ASaa táhonao QaamaQaUma caalalaI haotI. [t@yaat baatmaI AalaI¸ kI ibala

kayaVacyaa sva$pat ga^JaoTmaQyao pìsaw Jaalao. hI baatmaI AalyaanaMtr ra~I maI ivacaar
krIt krItca JaaopI gaolaao. sakaLI lavakr ]zUna basalaao. AQa-vaT Jaaopot svaPnaamaQyaoca
malaa ivacaar saucalaa. sakaLcyaa p`hrI maI rajagaaopalaacaayaa-Mnaa baaolaavaUna AaNaUna
saaMigatlao :
"malaa ra~I AQa-vaT JaaopomaQyao ivacaar saucalaa¸ kI AapNa yaa kayaVacyaa
p`%yau<aradaKla ]Byaa doSaalaa hrtaL paDNyaacaI saUcanaa VavaI. sa%yaaga`h ha
Aa%maSauwIcaa laZa Aaho¸ ha Qaaima-k laZa Aaho. Qama-kayaa-caI sau$vaat Aa%maSauwIpasaUna
kravaI ho yaaogya idsato. %yaa idvaSaI savaa-MnaI ]pvaasa kravaa va kamaQaMda baMd kravaa.
mausalamaana baMQaU raojaaplaIkDo jaast ]pvaasa paLNaar naahIt¸ %yaasaazI ]pvaasa caaovaIsa
tasa paLNyaacaI saUcanaa kravaI. yaat sava- pàMt Baaga GaotIla kI naahI saaMgata yaot naahI.
mauMba[-¸ madàsa¸ ibahar va isaMQa evaZyaaMcaI malaa AaSaa Aaho. evaZyaa izkaNaI baraobar
hrtaL pDlaa trI AapNa saMtaoYa maanalaa paihjao."
hI saUcanaa rajagaaopalaacaayaa-Mnaa far AavaDlaI. naMtr lagaoca [tr ima~aMnaahI
tI kLivalaI. savaa-MnaI psaMt kolaI. ek lahanaSaI naaoTIsa maI ilahUna kaZlaI. p`qama 30
maaca- 1919 hI tarIK GaalaNyaat AalaI haotI¸ maagaahUna eip`lacaI 6 tarIK krNyaat
AalaI. laaokaMnaa farca qaaoDyaa idvasaaMcaI saUcanaa doNyaat AalaI haotI. kaya- tabaDtaoba
haoNao AavaSyak vaaTlyaamauLo tyaarIsaazI AiQak maudt Vavayaalaa vaoLca navhta.
pNa kSaI kaoNaalaa maahIt¸ sava- vyavasqaa naIT laagalaIÑ sabaMQa ihMdustanaBar ¹
SahraMt va KoDaopaDI ¹ hrtaL pDlao. to dRSya Ad\Baut haoto.
31. tao AazvaDaÑ ¹ 1
dixaNa Baagaat qaaoDasaa p`vaasa k$na bahuQaa eip`la 4 laa maI mauMba[-sa paocalaao.
6 tarIK paLNyaasaazI maI mauMba[-laa hjar rahavao ASaI EaI. SaMkrlaala yaaMcyaakDUna tar
AalaI haotI.
pNa t%puvaI- 30 maaca- raojaIca idllaIlaa hrtaL pDlaa. idllaImaQyao sva.
EawanaMdjaI va marhUma hkImasaahoba AjamalaKana yaaMcyaa AnauraoQaanao kamao haot. hrtaLacaI
tarIK 6 eip`lavar ZklalyaacaI baatmaI idllaIlaa ]iSara paocalaI. idllaImaQyao %yaa
idvaSaI pDlaa tsaa hrtaL pUvaI- kQaIca pDlaa navhta. ihMdU va mausalamaana daoGaohI
ekidla JaalyaasaarKo idsalao. EawanaMdjaIMnaa jaummaamaiSadImaQyao Gao}na jaaNyaat Aalao¸ va
toqao %yaaMsa BaaYaNa k$ idlao. ho sava- sa<aaQaaáyaaMnaa sahna hao} Saklao naahI. imarvaNaUk
rolvao sToSanakDo jaat Asata paolaIsaaMnaI ADivalaI,. paolaIsaaMnaI gaaoLIbaar kolaa. kahI
laaok jaKmaI Jaalao¸ kahI zarhI Jaalao. idllaImaQyao dDpSaahI sau$ JaalaI.
EawanaMdjaIMnaI malaa idllaIlaa baaolaaivalao. maI 6 tarKocaa mauMba[-caa kaya-Ëma AaTpUna
lagaoca idllaIlaa yaotao ASaI tar kolaI.
jaI isqatI idllaIcaI tIca laahaor¸ AmaRtsarcaI haotI. yaaMcyaa tara
AmaRtsarhUna maI tabaDtaoba inaGaUna yaavao¸ ASaaba_lacyaa Da^. sa%yapala va ikcalaU Aalyaa
hao%yaa. yaa daona gaRhsqaaMcaI malaa %yaa vaoLI mauLIca maaihtI navhtI. prMtu itkDohI
idllaIva$na na@kI yaotao Asao kLivalao.
mauMba[-sa 6 tarKolaa sakaLcyaa p`hrI hjaarao laaok caaOpaTIvar snaana
krayalaa gaolao¸ va toqaUna zakUrWarkDo imarvaNaUk inaGaalaI. %yaaMt is~yaa va maulaohI
saamaIla JaalaI. imarvaNaukImaQyao mausalamaanaaMnaIhI maaozyaa saM#yaoinaSaI Baaga Gaotlaa. yaa
imarvaNaukItUna Aamhalaa mausalamaanabaMQaU eka maiSadIt Gao}na gaolao. toqao
EaI. saraoijanaIdovaIkDUna va maaJyaakDUna BaaYaNao krvaUna GaotlaI. yaa p`saMgaI EaI.
iva{ladasa jaorajaaNaIMnaI svadoSaI va ihMdu¹mausalamaana eo@yaasaMbaMQaI laaokaMkDUna pìt&a
GaovaivaNyaaivaYayaI saUcanaa kolaI. ASaa Gaa[-nao pìt&a GaovaivaNyaasa maI kbaUla Jaalaao naahI.
haot Aaho evaZyaavarca saMtuYT raha Asao saaMigatlao. pìt&a ekda GaotlyaanaMtr maaoDta
kamaa nayao. svadoSaIcaa Aqa- AapNa samajaUna Gaotlaa paihjao¸ ihMdu¹mausalamaana
eo@yaasaMbaMQaIcyaa jabaabadarIcaI jaaNaIva Aaplyaalaa AsalaI paihjao¸ vagaOro saaMigatlao
437
438 Aa%makqaa
AaiNa Asao saucaivalao¸ kI jyaaMnaa pìt&a Gyaavayaacyaa AsatIla %yaaMnaI dusaáyaa idvaSaI
sakaLI caaOpaTIcyaa vaaLvaMTat ek~ jamaNyaasa hrkt naahI.
mauMba[-laa saMpUNa- hrtaL pDlaa haota. yaoqao kayaVacyaa saivanaya BaMgaacaI
tyaarIhI k$na zoivalaolaI haotI. BaMga krta yao[-la ASaa daonatIna gaaoYTIca hao%yaa jao
kayado r_ haoNao [YT haoto¸ tsaoca jyaaMcaa BaMga savaa-Mnaa sahjaI krta yaoNyaasaarKa haota¸
ASaMaMpOkI ekca p`qama hatI Qaravaa Asao zrlao. imazacyaa krasaMbaMQaIcaa kayada Asa*ya
haotaÂ tao kr r_ krivaNyaacao KUp p`ya%na hao}na gaolao haoto. mhNaUna savaa-MnaI
prvaanyaaKorIja Aapaplyaa Garat maIz tyaar kravao ASaI ek saUcanaa maI kolaI. dusarI
saUcanaa sarkarnao baMdI kolaolaI pustko CapUna ivakNyaasaMbaMQaIcaI haotI. ASaI daona pustko
maaJaIca svat:caI 'ihMd¹svarajya' AaiNa 'savaao-dya' hI pustko CapvaUna ivakNao ha
saivanayaBaMga savaa-t saaopasaa vaaTlaa. mhNaUna tI CapvaUna GaotlaI¸ va ]pvaasa sauTlyaanaMtr
caaOpaTIvarIla jaMgaI saBaa ivasaja-na pavalyaanaMtr tI ivakNyaacaa kaya-Ëma zrivaNyaat
Aalaa.
saMQyaakaLI puYkL svayaMsaovak hI pustko ivakavayaalaa baahor pDlao. eka
maaoTarItUna maI inaGaalaao¸ va ekItUna EaI. saraoijanaI naayaDU inaGaalyaa. Capivalaolyaa
tovaZyaa sava- p`tI KpUna gaolyaa. vasaUla hao[-la tI ikMmat laZyaacyaa Kcaa-laaca
vaapravayaacaI haotI. p`%yaok p`tIcaI ikMmat caar AaNao zovaNyaat AalaI haotI¸ pNa maaJyaa
ikMvaa saraoijanaIdovaIMcyaa hatat caar AaNao @vaicatca kaoNaI zovalao AsatIla. bahutok
jaNa iKSaat AsatIla tovaZo sava- pOsao do}na GaoNaaro inaGaalao. kaoNaI kaoNaI paMcadha
$pyaaMcyaa naaoTahI dot. malaa eka p`tIcaI ikMmat pnnaasa $pyaaMcyaa naaoTIpya-Mt
imaLalyaacao smarto. laaokaMnaa AamhI samaja dot haotao¸ kI GaoNaaralaahI tu$Mga imaLNyaacaa
saMBava Aaho. pNa GaTkaBar laaokaMnaI tu$Mgaacao Baya saaoDUna idlao haoto.
saat tarKolaa samajalao¸ kI sarkarnao jyaa pustkaMcyaa ivaËIlaa pìtbaMQa kolaa
haota¸ tIca pustko ivaklaI gaolaI Asao sarkarcyaa dRYTInao zrt naahI. ivaklaI tI %yaa
pustkaMcaI navaIna AavaR<aI mhNata yao[-laÂ itcaa sarkarjamaa Jaalaolyaa pustkat AMtBaa-va
haot naahI. Aqaa-t hI navaI AavaR<aI CapNao¸ ivakNao ikMvaa KrIdNao yaaMt kahI gaunha
haot naahI Asao sarkartfo- saaMgaNyaat Aalao. hI baatmaI eokUna laaokaMcaa ivarsa Jaalaa.
%yaa idvaSaI sakaLI laaokaMnaI svadoSaIvàtasaazI va ihMdu¹mausalamaana eo@yaacyaa
va`tasaazI caaOpaTIvar jamaavayaacao haoto. iva{ladasa jaorajaaNaIMnaa ha pihlaa AnauBava
tao AazvaDaÑ ¹ 1 439
imaLalaa¸ kI cakakto tovaZo saaonao navho. laaok far qaaoDo jamalao haoto. %yaaMpOkI daonacaar
BaiganaIMcaI naavao yaa vaoLI maaJyaa najarosamaaor Aahot. pu$Yasauwa qaaoDoca haoto. maI vàtaMcao
masaudo tyaar k$na zoivalao haoto. %yaaMcyaa Aqaa-cao hjar Asalaolyaa laaokaMpuZo KUp ivavarNa
k$na naMtr tI Gao} idlaI. qaaoDyaa hjaorIcao malaa AaScaya- vaaTlao naahIÂ du:K tr
naahIca Jaalao. pNa QaaMvapLIcaa kaya-Ëma va ivaQaayak kaya- yaaMmaQaIla Baod¸
pihlyaaba_lacaI haOsa va dusaáyaaba_lacaa kMTaLa¸ hI tovhapasaUnaca maaJyaa AnauBavaasa yaot
Aahot.
pNa yaa ivaYayaalaa svatM~ p`krNa Vavao laagaola. 7 tarKolaa ra~I maI
idllaI¹AmaRtsarkDo jaavayaalaa inaGaalaao. 8 tarKolaa maqaurolaa paocalaao tao kuNakuNa
eokayalaa AalaI¸ kI kdaicat malaa pkDtIla. maqaurocyaa plaIkDo eka sToSanavar gaaDI
qaaMbat haotI toqao Aacaaya- igaDvaaNaI BaoTlao. %yaaMnaI malaa pkDNaar ASaI saaQaar baatmaI
idlaI¸ va Aaplyaa saovaocaI ja$r Asaola tr saaMgaa Asao saaMigatlao.maI AaBaar maanalao va
ja$r pDlyaasa saovaa GaoNyaasa caukNaar naahI¸ Asao saaMigatlao.
plavala sToSana yaoNyaapUvaI- paolaIsa AMmaladaranao maaJyaa hatat hukUma AaNaUna
idlaa. "tumhI pMjaabamaQyao Aalyaanao ASaaMtta vaaZNyaacaa saMBava Aaho. sababa tumhI
pMjaabacyaa sarh_It pa}la TakU nayao¸" ASaa Aqaa-caa tao hukUma haota. hukUma daKvaUna
paolaIsaaMnaI malaa ]t$na jaaNyaasa saaMigatlao. maI ]trNyaacao naaka$na mhTlao¸
"maI ASaaMtI vaaZivaNyaasaazI navho¸ tr baaolaavaNao Aalyaava$na ASaaMtI kmaI
krNyaasaazI jaa} [icCtao. %yaamauLo malaa idlaigarI vaaTto¸ kI malaa ha hukUma maanaNao
Sa@ya naahI."
plavala Aalao. mahadova maaJyaabaraobar haoto. %yaaMnaa idllaIlaa jaa}na
EawanaMdjaIMnaa BaoTNyaasa va laaokaMnaa SaaMt raKNyaasa saaMigatlao. maI mahadovaaMnaa saaMgaUna
zoivalao¸ kI maI hukumaacaa Anaadr k$na %yaaba_la hao[-la tI iSaxaa p%krNyaacao zrivalao
Aaho Asao kLvaavao¸ va malaa iSaxaa JaalaI trIhI laaokaMnaI SaaMt rahaNyaamaQyaoca Aaplaa
jaya Aaho¸ ho %yaaMnaI laaokaMnaa samajaavaUna Vavao.
plavala sToSanavar malaa ]t$na Gaotlao va paolaIsaaMcyaa hvaalaI kolao.
idllaIhUna yaoNaaáyaa eka gaaDIcyaa itsaáyaa vagaa-cyaa Dbyaat malaa basaivalaoÂ
baraobar paolaIsapaTI- basalaI. maqaurolaa paocalyaavar malaa paolaIsa barakIt Gao}na
gaolao. maaJao kaya krNaar ikMvaa malaa kaozo Gao}na jaaNaar to AMmaladar malaa
saaMgaU Saklaa naahI. pahaTosa caar vaajata malaa ]zivalao AaiNa ek maalagaaDI
440 Aa%makqaa
mauMba[-kDo jaat haotI itcyaamaQyao basaivalao. duparI savaa[- maaQavapUrlaa ]t$na Gaotlao. toqao
mauMba[-cyaa maolanao laahaorhUna [nspo@Tr baaoirMga AalaoÂ %yaaMnaI maaJaa kbajaa Gaotlaa.
Aata malaa pihlyaa vagaa-t basaivalaoÂ SaojaarI saahoba basalao. AjaUnapya-Mt maI
saamaanya kOdI haotaoÂ Aata maaJaI gaNanaa 'jaMTlamana kOVa' maQyao JaalaI. saahobaaMnaI sar
maayakola AaoDvaayarcaI stutI sau$ kolaI. %yaaMcao vyai@tSa: maaJyaaSaI kahIca vaOr naahI¸
pNa maI pMjaabamaQyao gaolyaanao SaaMitBaMga haoNyaacao %yaaMnaa far Baya vaaTto vagaOro saaMigatlaoÂ va
maI AapNa hao}na prt jaavao va pMjaabacaI sarh_ AaolaaMDU nayao ASaI ivanaMtI kolaI. maI
%yaaMnaa saaMgaUna Taklao¸ kI maaJyaakDUna hukUmaacao palana haoNyaasaarKo naahI AaiNa maI AapNa
hao}na prt jaavayaalaa tyaar naahI. %yaavar Aaplyaalaa ina$payaastva kayaVacaa Amala
kravaa laagaNaar¸ Asao saahoba mhNaU laagalao. "pNa maaJao kaya krNyaacaa tumacaa ivacaar
Aaho to tr saaMgaalaÆ" maI ivacaarlao. to mhNaalao¸ "malaa maahIt naahI. malaa puZcao
hukUma imaLavayaacao Aahot. tUt- maI tumhalaa mauMba[-sa Gao}na jaat Aaho."
saurtolaa Aalaao. toqao dusaáyaa eka Amaladaranao maaJaa kbajaa Gaotlaa. %yaanao
rs%yaat malaa saaMigatlao¸ "tumhI maaokLo Aaha. pNa tumacyaasaazI marIna laa[nsa
sToSanapaSaI gaaDI qaaMbavaIna. toqao tumhI ]t$na jaala tr AiQak baro. kulaabyaavar
AiQak gadI- haoNyaacaa saMBava Aaho." maI %yaaMcyaa [cCop`maaNao krNyaacaI KuSaI dSa-ivalaI.
%yaaMnaa baro vaaTlao va %yaaMnaI maaJao AaBaar maanalao. marIna laa[nsalaa ]trlaaoÂ toqao kaoNaa
AaoLKIcyaa gaRhsqaacaI GaaoDagaaDI idsalaI. to malaa rovaaSaMkr JavaorIMcyaa GarI paocavaUna
gaolao. %yaaMnaIca malaa baatmaI idlaI kI¸ "tumhalaa pkDlyaacaI baatmaI eokUna laaok
cavataLUna gaolao Aahot¸ AaiNa vaoDyaasaarKo banaUna gaolao Aahot. payaQauNaIpaSaI dMgaa
haoNyaacaI BaItI Aaho. maîjasT/oT va paolaIsa itkDo gaolao Aahot."
maI GarI paocatao tao ]mar saaobaanaI va AnasaUyaabaa[- maaoTarItUna AalaI¸ va malaa
payaQauNaIlaa Gao}na jaatao Asao mhNaalaI. "laaok AQaIr banalao Aahot¸ AaiNa cavataLUna
gaolao Aahot. Aamacyaa kaoNaakDUna SaaMt haoNyaasaarKo naahIt. tumhalaa paihlao trca
SaaMt haotIla¸" Asao %yaaMnaI saaMigatlao.
maI maaoTarIt basalaao. payaQauNaIpya-Mt paocaNyaapUvaI-ca rs%yaat KUp
gadI- jamalaolaI idsalaI. laaok malaa pahUna hYaa-nao vaoDo Jaalao. Aata imarvaNaUk
banalaI. 'vaMdo maatrma\' va 'Allaahao Akbar' cyaa jayaGaaoYaanao AakaSaacyaa icaMQaDyaa
]Dtat kI kaya¸ Asao idsalao. payaQauNaIvar GaaoDosvaar idsalao. va$na ivaTaMcaa vaYaa-va
haot haota. maI hat jaaoDUna laaokaMnaa SaaMt haoNyaaba_la ivanavaIt haotao. pNa AamhIsauwa
%yaa ivaTaMcyaa vaYaa-vaaMtUna bacaavaUna jaa} Asao icanh idsaonaa.
imarvaNaukIlaa AbadUla rhmaana gallaItUna Ëa^fD- maako-TkDo jaaNyaacaI
AaDkazI krNyaakirta samaao$na GaaoDosvaaraMcaI tukDI yao}na qaDklaI. laaokaMnaa
kaoTakDo jaaNyaapasaUna qaaMbaivaNyaacaa %yaaMcaa p`ya%na haota. laaok maavat navhto. laaok
paolaIsalaa[-na faoDUna puZo Gausalao. maaJaa Aavaaja eokU jaaNyaasaarKI isqatI navhtI. ASaa
isqatIt GaaoDosvaaraMcyaa tukDIcyaa nao%yaanao laaokaMnaa ]QaLvaUna laavaNyaacaa hukUma kolaa¸
AaiNa %yaa tukDInao Baalao ]Baa$na laaokaMvar ekdma GaaoDo saaoDUna idlao. %yaaMpOkI eKaVa
Baalyaanao AamacaIhI vaaT laagalaI¸ tr AaScaya- vaaTNyaasaarKo kahI naahI Asao malaa
vaaTlao. pNa %yaa samajautIt Aqa- navhta. Aamacyaa baajaUnao sava- Baalao AagagaaDIcyaa
vaogaanao vaaT kapIt caalalao haoto. laaokaMcyaa jamaavaamaQyao iKMDar pDlaoÂ pLapL sau$
JaalaI. kaoNaI icarDlao¸ kaoNaalaa jaKmaa Jaalyaa. GaaoDosvaaraMnaa baahor pDayalaa maaga-
navhta¸ tr laaokaMnaa baajaUlaa saravayaalaa maaga- navhta. maagao ifravao trI maagaohI hjaarao
laaok KcaUna Barlaolao haoto. ekMdr doKavaa BayaMkr haota. GaaoDosvaar va laaok daoGaohI vaoDo
JaalyaasaarKoca idsalao. GaaoDosvaar kahI pahat navhto va %yaaMnaa pahata yaoNyaasaarKohI
navhto. to tr KalaI vaakUna GaaoDyaaMnaa daODvaIt caalalao haoto. hjaarao laaokaMcaa ha
jamaava BaodUna jaayalaa jao kahI xaNa laagalao¸ tovaZo xaNa %yaaMnaa kahI idsatca navhto Asao
maI paihlao.
laaokaMnaa ASaa táhonao ivaKurNyaat va qaaMbaivaNyaat Aalao. Aamacyaa maaoTarIlaa
puZo jaa} idlao. maI kimaSanarcyaa AaîfsapuZo maaoTr ]BaI krivalaI AaiNa paoilasaaMcyaa
vat-NaukIba_la %yaaMcyaakDo tËar krNyaasaazI maI toqao ]trlaao.
32. tao AazvaDaÑ ¹ 2
kimaSanar igaìfqasaahobaaMcyaa Aaîfsaat gaolaao. %yaaMcyaa ijanyaapaSaI ijakDo
pahavao itkDo h%yaarbaMd saaoljar basalaolao haotoÂ jasao kaya yauwasaazIca isaw haot
AsaavaotÑ pDvaImaQyaohI QaaMdla ]DUna gaolaolaI haotI. maI Aagaa} saUcanaa do}na Aaîfsaat
jaatao¸ tr toqao kimaSanaraMSaojaarI ima. baaoirMganaa basalaolao paihlao.
maI paihlaolyaa dRSyaacao vaNa-na kimaSanarpaSaI kolao. %yaaMnaI qaaoD@yaat jabaaba
idlaa¸ "malaa imarvaNaUk kaoTakDo jaa} VayacaI navhtI. itkDo gaolyaasa dMgaa
JaalyaaKorIja raihlaaca nasata. AaiNa malaa idsalao¸ kI laaok prt vaLavao mhNaUna
vaLNyaasaarKo navhto. Aqaa-t caala k$na jaaNyaaKorIja maaga- navhta.
"pNa %yaacaa pirNaama kaya haoNaar to tumhalaa samajat haotoÆ laaok GaaoDyaaMcyaa
TapaKalaI icarDlyaaiSavaaya rahaNaar naahIt. GaaoDosvaaraMcaI ja$r navhtI Asao malaa
vaaTto¸" maI mhTlao.
"to tumhalaa samajaayacao naahI. laaokaMvar tumacyaa iSakvaNaIcaa pirNaama
kaoNa%yaa táhocaa Jaalaa Aaho¸ %yaacaI maaihtI tumacyaapoxaa Aamha paolaIsaaMnaa AiQak
imaLto. AamhI pihlyaapasaUnaca kDk ]paya yaaojalaa naahI¸ tr AiQak nauksaana hao[-la.
tumhalaa Ka~IpUva-k saaMgatao kI laaok tumacyaasauwa tabyaat rahavayaacao naahIt.
kayadoBaMgaacaI gaaoYT %yaaMnaa caTkna pTola¸ SaaMtIcaI gaaoYT %yaaMcyaa Aavaa@yaabaahorcaI
Aaho. tumacao hotU caaMgalao Aahot¸ pNa to laaokaMnaa kLayacao naahIt. to Aaplyaa
vaLNaavar jaaNaar¸" saahoba mhNaalao
"pNa tumacyaa maaJyaamaQyao matBaod yaoqaoca Aaho. laaok svaBaavat: laZa}
vaR<aIcao naahIt¸ SaaMitip`yaca Aahot¸" maI jabaaba idlaa.
AamacyaamaQyao vaadivavaad sau$ Jaalaa.
SaovaTI saahoba mhNaalao¸ "baro tr¸ laaok tumacaI iSakvaNa samajalaolao naahIt¸
yaaba_la jar tumacaI Ka~I pTlaI tr tumhI kaya kralaÆ"
maI jabaaba idlaa¸ "maaJaI tSaI Ka~I JaalaI tr maI laZa baMd zovaIna."
"baMd zovaala mhNajao kayaÆ tumhI tr ima. baaoirMganaa saaMigatlao Aaho¸ kI
maaokLo haotaxaNaI prt pMjaabalaa jaaNyaacaa tumacaa [rada AahoÑ"
"hao¸ maaJaa ivacaar ]laT gaaDInaoca pMjaabalaa jaaNyaacaa haotaÂ pNa to Aaja
jauLNyaasaarKo naahI."
442
"tumhI QaIr Qarlaa tr tumhalaa AaNaKI iktI trI gaaoYTI samajat jaatIla.
Ahmadabaadot kaya caalalao Aaho yaacaI tumhalaa klpnaa AahoÆ AmaRtsarmaQyao kaya
JaalaoÆ sagaLIkDo laaok ipsaaLlyaasaarKo hao}na gaolao Aahot. malaasauwa sava- maaihtI
naahI. ik%yaok izkaNaI tara taoDNyaat Aalyaa Aahot. maI tumhalaa bajaavaUna saaMgatao¸
kI yaa sava- dMgyaacaI jabaabadarI tumacyaa maaqyaavar Aaho."
maI mhTlao¸ "maaJaI jaI kahI jabaabadarI Asaola tI p%krNyaasa maI maagao GaoNaar
naahI. Ahmadabaadot laaokaMnaI kahI kmaIjaast kolyaasa malaa AaScaya- va du:K vaaTola.
AmaRtsarcaI malaa kahI ek maaihtI naahI. maI itkDo kQaI gaolaaohI naahI. malaa itkDo
kaoNaI AaoLKIthI naahI. pNa malaa evaZo maahIt Aaho¸ kI pMjaaba sarkarnao malaa
itkDo jaaNyaasa baMdI kolaI nasatI¸ tr SaaMtI raKNyaacyaa kamaI malaa BarpUr Baaga Gaota
Aalaa Asata. malaa baMdI k$na sarkarnao laaokaMnaa iDvacalao Aaho."
ASaa táhonao Aamacyaa gaaoYTI Jaalyaa. AamacaI mato ekmaokaMSaI jauLNyaasaarKI
navhtI. caaOpaTIvar saBaa BarvaUna laaokaMnaa SaaMt rahaNyaaba_la samajaavaUna saaMgaNyaacaa maaJaa
[rada kimaSanarnaa kLvaUna maI %yaaMcaa inaraop Gaotlaa.
caaOpaTIvar saBaa BarlaI. maI laaokaMnaa SaaMttocao mah<va va sa%yaaga`hacao inayama
samajaavaUna saaMigatlao¸ va mhTlao¸ "sa%yaaga`h ha sa%yavaaVacao Sas~ Aaho. laaok jar SaaMtta
raKNaar naahIt¸ tr malaa sa%yaaga`hacaa laZa kQaIhI caalaivata yaoNaar naahI."
AhmadabaadohUna AnasaUyaabaa[-MnaahI Kbar imaLalaI haotI¸ kI itkDohI dMgao Jaalao
Aahot. AnasaUyaabaa[-MnaahI pkDlao ASaI kaoNaI trI Afvaa ]zivalaI haotI. %yaamauLo
majaUr p`xaubQa hao}na gaolao haoto. %yaaMnaI hrtaL paDlaa AaiNa dMgaa kolaa. eka
iSapayaacaa KUnahI Jaalaa haota.
maI Ahmadabaadlaa gaolaao. malaa samajalao¸ kI naiDyaadcyaa SaojaarI rolvaocaa $L
kaZUna TakNyaacaahI p`ya%na Jaalaa haotaÂ ivarmagaavalaa eka sarkarI naaokracaa KUna
Jaalaa. maI Ahmadabaadlaa jaatao tao toqao maaSa-la laa^ caalaU haota. laaok gaaMga$na gaolao
haoto. laaokaMnaI Aaplyaa kmaa-caI fLo savyaaja BaaoigalaI.
sToSanavar malaa kimaSanar ima. p`^TkDo Gao}na jaaNyaasaazI manauYya
Aalaa haota. maI %yaaMcyaakDo gaolaao. tohI KUp saMtaplaolao haoto. maI SaaMtpNao
jabaaba idlaa. Jaalaolyaa Kunaaba_la AaplaI idlaigarI vya@t kolaI. maaSa-la laa^ Anaava¹
444 Aa%makqaa
Syak AsalyaacaohI saucaivalaoÂ AaiNa prt SaaMtta p`sqaaipt krNyaasaazI jao jao ]paya
yaaojaavao laagatIla to to yaaojaNyaacaI maaJaI tyaarI Aaho¸ Asao saaMigatlao. jaahIr saBaa
BarivaNyaacaI prvaanagaI maaigatlaI. tI saBaa AaEamaacyaa jaagaomaQyao BarivaNyaacaI maaJaI
[cCa vya@t kolaI. tI %yaaMnaa psaMt pDlaI. malaa Aazvato %yaap`maaNao maI rivavaar
ta. 13 raojaI tI saBaa BarivalaI. maaSa-la laa^hI %yaaca idvaSaI kI dusaáyaa idvaSaI r_
Jaalaa. yaa saBaomaQyao maI laaokaMnaa %yaaMcyaa daoYaaMcaI jaaNaIva k$na doNyaacaa p`ya%na kolaa.maI
pàyaiSca<aadaKla tIna idvasa ]pasa kolaa va laaokaMnaa ek idvasa krNyaacaa sallaa
idlaa. jyaaMnaI dMgyaaQaaoPyaamaQyao Baaga Gaotlaa haota¸ %yaaMnaa svat:caa gaunha kbaUla krNyaacaI
saUcanaa kolaI.
maaJao kt-vya malaa spYT idsaUna Aalao. jyaa majauraMkDo va [tr laaokaMmaQyao maI
evaZa vaoL raihlaao haotoa¸ jyaaMcaI maI saovaa kolaI haotI¸ AaiNa jyaaMcyaakDUna caaMgalyaa
vat-NaukIcaI maI AaSaa zovalaI haotI¸ %yaaMnaI dMgyaamaQyao Baaga Gyaavaa ho malaa Asa*ya Jaalao¸ va
%yaaMcyaa daoYaacaa maIhI BaagaIdar Aaho Asao malaa vaaTlao.
maI laaokaMnaa Aapaplao gaunho kbaUla krayalaa saaMigatlao¸ %yaacap`maaNao
sarkarlaahI gaunho maaf krNyaacaI saUcanaa kolaI. maaJao mhNaNao daoGaaMpOkI ekanaohI eoklao
naahI. laaokaMnaI gaunho kbaUla kolao naahIt¸ sarkarnao maafhI kolao naahIt.
sva. rmaNaBaa[- vagaOro naagairk maaJyaakDo Aalao¸ va sa%yaaga`h baMd zovaNyaaba_la
malaa ivanavaU laagalao. malaa ivanaivaNyaacaI AavaSyakta ]rlaIca navhtI. SaaMttocaI
iSakvaNa jaaopya-Mt laaok Aa%masaat\ krNaar naahIt taopya-Mt sa%yaaga`h baMd raKNyaacaa maI
Agaaodrca manaaSaI inaScaya kolaa haota. to eokUna %yaaMnaa baro vaaTlao.
kahI ima~aMcaI [trajaIhI JaalaI. %yaaMnaa vaaTt haoto¸ kI sava-~ SaaMtI raihlaI
paihjao ASaI jar maaJaI Apoxaa Asaola tr maaozyaa p`maaNaavar sa%yaaga`h kQaIca GaDU
SakNaar naahI. maI Aaplaa matBaod namaUd kolaa. jyaa laaokaMmaQyao AapNa kama kolaolao
Aaho¸ jyaaMcyaamaaf-t sa%yaaga`h krNyaacaI Aaplyaalaa ]maod vaaTto¸ toca jar SaaMtta
raKNaar naahIt tr sa%yaaga`h caalaNaar naahI ho ]GaD Aaho. evaZI mayaa-idt SaaMtta
iTkivaNyaa[tkI Sa@tI sa%yaaga`hacyaa puZaáyaaMnaI imaLivalaIca paihjao Asao maaJao mhNaNao
haoto. yaa ivacaaramaQyao maI AajahI forfar k$ Sakt naahI.
33. ' ihmaalayaaevaZI caU k '
Ahmadabaadcyaa saBaonaMtr lagaoca maI naiDyaadlaa gaolaao. ' ihmaalayaaevaZI
caUk ' Asao jao maaJao Sabd [tko pìsaQd Jaalao Aahot to maI p`qama naiDyaadmaQyao
]ccaarlao. AhmadabaadmaQyao malaa maaJaI caUk kLU laagalaI haotI. pNa naiDyaadmaQyao
toqaIla isqatI p`%yaxa pahUna ivacaar krta¸ tsaoca #aoDa ijalhyaat puYkL [samaaMnaa
pkDlao haoto %yaasaMbaMQaI hkIkt eokUna¸ jyaa saBaomaQyao maI GaDlaolyaa hkIktIsaMbaMQaI
BaaYaNa krIt haotao¸ %yaa saBaomaQyao ekaekI malaa la##a idsaUna Aalao¸ kI #aoDa
ijalhyaacyaa ikMvaa tsalyaaca [tr laaokaMnaa saivanaya kayadoBaMgaasaazI pacaarNa krNyaat
maI Gaa[- kolaI va tI caUk malaa pva-tasamaana BaasalaI.
maI ASaa táhocao kbaulaI idlyaamauLo maaJaa BarpUr ]phasa Jaalaa Aaho¸ trI
pNa malaa yaa kbaulaIba_la kQaIhI pScaa<aap vaaTlaolaa naahI. maI naohmaI Asaoca maanaIt
Aalaao Aaho kI¸ [traMcao gajaaevaZo ³h<aIevaZo´ daoYa AapNa rjaaevaZo k$na pahU laagaU
va svat:cao ra[-evaZo daoYa pva-tasamaana pahayalaa iSakU tovhaca Aaplyaalaa svat:cyaa va
[traMcyaa daoYaaMcao yaqaayaaogya p`maaNa imaLU Sakola. malaa AsaohI vaaTto¸ kI yaa saamaanya
inayamaacao palana sa%yaaga`hI hao} [icCNaaáyaanao tr farca saUxmapNao kolao paihjao.
hI pva-tpàya vaaTNaarI caUk kaoNatI to pahU yaa. kayaVacaa saivanaya BaMga
%yaaca [samaakDUna hao} Sakola¸ kI jaao kayaValaa ivanayapUva-k svaocConao maana dot Aalaa
Aaho. AapNa bahuQaa kayaVacao palana krtao to %yaacaa BaMga kolyaasa imaLNaaáyaa iSaxaocyaa
Bayaanao. jyaa kayaVacyaa baabatIt naItI¹AnaItIcaa p`Sna ]pisqat haot naahI¸ ASaa
kayaVaMnaa hI gaaoYT ivaSaoYak$na laagaU pDto. kayada Asaao ikMvaa nasaao¸ iSaYT gaNalao
jaaNaaro laaok ekaekI caaorI krNaar naahIt. trI pNa ra~Icyaa vaoLI saayaklavar idvaa
laavaNyaacyaa inayamaatUna inasaTUna jaaNyaacaI caaMgalyaa caaMgalyaa maaNasaaMnaahI id@kt
vaaTt nasato. AaiNa Asalao inayama paLNyaacaa kaoNaI sallaa idlaa trI tao maanya
krNyaasa caaMgalao laaokhI caTkna tyaar haot naahIt. pNa %yaaca inayamaalaa
kayaVacao sva$p imaLalao¸ kI maga tao maaoDlyaasa dMD haoNyaacaI QaastI Asato AaiNa dMD
445
446 Aa%makqaa
BarNyaacyaa ADcaNaIt saaMpDU nayao mhNaUna trI to ra~ haotaca saayaklaIMvar idvaa
laavatIla. ASaa táhonao kolaolao inayamapalana ho svaocConao kolaolyaa inayamapalanaat maaoDt
naahI.
pNa sa%yaaga`hI jaao samaajaacyaa kayaValaa maana do[-la tao maana &anapUva-k¸
svaocConao¸ maana doNao ha Qama- Aaho ho samajaUna¸ do[-la. ASaa táhonao jyaanao samaajaacyaa
inayamaaMcao hotUpUva-k palana kolao Aaho %yaacyaa AMgaIca %yaa inayamaaMcyaa naItI¹AnaItIcaa nyaaya
krNyaacaI Sa@tI yaoto¸ va %yaalaaca ivaSaIYT inayamaaMcaa BaMga krNyaacaa AiQakar pàPt
haotao. laaokaMnaI ASaa táhocaa AiQakar pàPt krNyaapUvaI- maI %yaaMnaa saivanaya BaMga
krNyaasa saaMigatlao¸ hI maaJaI caUk malaa pva-tasamaana vaaTlaI AaiNa #aoDa ijalhyaamaQyao
p`vaoSa krtaca malaa #aoDa sa%yaaga`hacao smarNa Jaalao AaiNa Asao vaaTlao¸ kI maI mauLatca
rsta cauklaao. laaok saivanaya BaMgaalaa laayak vhayacao tr Agaaodr %yaaMnaa %yaacyaa gauZ
rhsyaacao &ana Jaalao paihjao ho maaJyaa laxaat Aalao. jao laaok manaanao raoja kayado
maaoDtat¸ gauPtpNao jyaaMnaI Anaok vaoLa kayado maaoDlaolao Aahot¸ %yaaMnaa ekaekI saivanaya
BaMgaacao mama- ksao kLavaoÆ %yaacao inayama to ksao paLU SakNaarÆ
hI AadSa- isqatI hjaarao ikMvaa laa#aao laaok pàPt k$ SakNaar naahIt ho
sahja laxaat yaoNyaasaar#ao Aaho. pNa Asao Asaola tr saivanaya BaMga sau$ krNyaapUvaI-
laaokaMnaa samajaavaUna doNaaáyaa va %yaaMnaa pìtxaNaI maaga- da#aivaNaaáyaa svaMyasaovakaMcao dla
inamaa-Na Jaalao paihjao. AaiNa %yaa dlaalaa saivanaya BaMgaacaI va %yaacyaa mayaa-daMcaI pirpUNa-
maaihtI JaalaolaI AsalaI paihjao.
ASaa táhocao manaat ivacaar GaaoLvaIt maI mauMba[-sa gaolaao. AaiNa sa%yaaga`h
saBaomaaf-t sa%yaaga`hI svaMyasaovakaMcao dla ]Baarlao. dlaamaaf-t laaokaMnaa saivanaya BaMgaacaI
maaihtI doNyaasaazI svaMyasaovakaMcao iSaxaNa hatI Gaotlao¸ AaiNa maaihtI doNaarI p~ko
kaZlaI.
ho kama caalaU Jaalao #aroÂ pNa malaa idsaUna Aalao¸ kI laaokaMnaa %yaacyaaba_la
gaaoDI vaaTlao Asao malaa krta Aalao naahI. svaMyasaovakaMcaI gadI- jamalaI naahI. jyaaMnaI
naaMvao naaoMdivalaI %yaaMpOkIhI savaa-MnaI inayamaIt iSaxaNa Gaotlao AsaohI mhNata yaot naahI.
AiQak kaL laaoTlaa tsatSaI navaIna naavao naaoMdivaNaaáyaaMcaI saM#yaahI vaaZNyaaeovajaI
GaTtca caalalaI. maI taDlao¸ kI saivanaya BaMgaacao gaaDo vaaTlao haoto %yaahUna saavakaSa
caalaNaar.
34. ' navajaIvana ' AaiNa ' yaMga [MiDyaa '
iktI ka maMd Asaonaa¸ pNa SaaMttayau@t ASaI caLvaL ekIkDo caalalaolaI
haotI¸ tr dUsarIkDUna sarkarcaI dDpSaahI #aUp jaaorat caalaU haotI. pMjaabamaQyao itcaa
tDa#aa ivaSaoYa spYTpNao jaaNavalaa. toqao laYkrI kayada¸ mhNajaoca JaaoiTMga patSaahI¸
sau$ JaalaI. puZaáyaaMnaa pkDlao. ' #aasa kaoTo- ' hI kaoTo- navhtI tr eka gavhna-rcyaa
hukUmaap`maaNao caalaNaarI maMDLo banaUna raihlaI haotI. tI puravyaa#aorIja p`maaNaabaahor iSaxaa
dot sauTlaI. laYkrI iSapayaaMnaI laaokaMnaa ikDyaaMp`maaNao paoT GaaSaIt caalavalao.
%yaacyaapuZo maaJyaa dRYTInao tr jailayaaMvaalaa baagaotIla Gaaor k<ala xaullak haotI. laaokaMcao
va jagaacao laxa maa~ yaa k<alaIkDoca AiQak vaoQalao gaolao.
pMjaabamaQyao vaaTola to k$na p`vaoSa krNyaaba_la maaJyaavar dDpNa yao}na pDU
laagalao. maI vha^[sara^yaaMnaa p~o ilaihlaI¸ tara kolyaa¸ pNa prvaanagaI imaLonaa.
prvaanagaI#aorIja jaavao tr Aat p`vaoSa imaLayacaaca naahIÂ saivanaya BaMga kolaa Asao manaacao
samaaQaana hao[-la tovaZoca. yaa Qama-saMkTamaQyao kaya kravao yaacaa malaa maaoza p`Sna pDlaa.
maI manaa[- hukUma maaoDUna caalaUna gaolaao tr tao saivanaya Anaadr haoNaar naahI Asao malaa
Baasalao. SaaMttosaMbaQaI jaSaI maaJaI #aa~I vhavayalaa paihjao haotI tSaI AVap haot
navhtI.pMjaabaatIla naaidrSaahImauLo laaokaMmaQyao Asvasqata AiQak JaalaI haotI. ASaa
isqatIt maaJaa kayadoBaMga ha AagaIt tola Aaotlyaap`maaNao hao[-la Asao malaa vaaTlao.
%yaamauLo jaaorjaulamaanao pMjaabaat iSarNyaacyaa saucanaolaa maI $kar idlaa naahI.ha inaNa-ya
krNao mhNajao malaa kDU kaZa GaoNyaap`maaNao vaaTt haoto. raoja pMjaabahUna Anyaayaacyaa
baatmyaa yaotÂ raoja malaa %yaa eokUna f@t maUga igaLUna basaavao laagao.
[t@yaat ima.haîna-mana kI jyaaMnaI ' Ëaînakla ' hI ek mahana Sa@tI
banavalaI haotI¸ %yaaMnaa sarkarnao laaokaMnaa kLUhI na dota ekaekI pLvaUna
naolao. yaa caaorTyaa karBaaramaQyao jaI AaNa#aI kahI kulaMgaDI haotI %yaaMcaI
GaaNa AVaphI yaoto. malaa maaiht Aaho¸ kI ima.haîna-mana AMdaQauMdIcao Baao@to
navhto. maI sa%yaaga`hsaimatIcaa sallaa na Gaota pMjaabasarkarcaa hukUma Amaanya
kolaa¸ hohI %yaaMnaa AavaDlao navhto. saivanaya BaMga baMd zovalaa¸ %yaalaa yaaMcaI
447
448 Aa%makqaa
pUNa- saMmatI haotI. baMd zovaNyaacaa maaJaa [rada maI jaahIr kolaa %yaapUvaI-ca malaa tsao
krNyaaba_la sallaa doNaaro %yaaMcao p~ rvaanaa Jaalao haoto. mauMba[-¹AhmadabaadmaQaIla
AMtramauLo to p~ malaa maI maaJaa ivacaar jaahIr kolyaanaMtr imaLalao. %yaamauLo %yaaMcyaa
h_parIcao malaa navala vaaTlao va ittkoca vaa[-ThI vaaTlao.
Asao JaalyaamauLo ' Ëaînakla ' cyaa vyavasqaapkaMnaI to p~ caalaivaNyaacaa baaojaa
maaJyaavar Taklaa. ima.baòlavaI tr haotoca¸ %yaamauLo malaa farsao kahI kravao laagat
navhto. trIhI maaJyaa svaBaavaap`maaNao malaa tI jabaabadarI AvajaD hao} laagalaI haotI.
pNa malaa tI jabaabadarI far kaL GyaavaI laagalaIca naahIÂ sarkarcyaa
kRpomauLo to p~ baMd pDlao.
jyaaMcyaa hatI ËaînaklacaI vyavasqaa haotI¸ toca ' yaMga [MiDyaa ' cyaa
vyavasqaovar do#aro#a krIt Asat. to mhNajao ]mar saaobaanaI va SaMkrlaala ba^kr. yaa
daonhI ima~aMnaI 'yaMga [MiDyaa' caI jabaabadarI maIca GyaavaI ASaI saUcanaa kolaI. 'ËaînaklacaI'
caI ]NaIva Ba$na kaZNyaacyaa dRYTInao 'yaMga [MiDyaa' AazvaDyaatUna ekdacyaa eovajaI
daonada kaZavaa ho %yaaMnaa va malaa daoGaaMnaahI zIk vaaTlao. sa%yaaga`hacao rhsya samajaavaUna
doNyaacaI malaa haOsa haotIca. pMjaabaabaabat maI AiQak kahI k$ Saklaao naahI¸ trI
inadana yaaogya TIka k$ Sakt haotaoÂ AaiNa %yaa TIkocyaa pazISaI sa%yaaga`h$pI Sa@tI
dDlaolaI Aaho¸ ho tr sarkarlaa kLtca haoto. mhNaUna yaa ima~aMcaI hI saucanaa maI maanya
kolaI.
pNa [Mga`jaItUna laaokaMnaa sa%yaaga`hacao iSaxaNa ksao dota yaoNaar Æ maaJyaa kayaa-cao
mau#ya xao~ gaujaraqa haoto. Baa[- [MdulaalanaI yaai&k %yaa vaoLI yaaca maMDLat haoto. %yaaMcyaa
hatI maaisak ' navajaIvana ' haoto. %yaacaa #aca-hI ho ima~ca purivat Asat. ho
inayatkailak Baa[- [MdulaalanaI va %yaa ima~aMnaI maaJyaa hvaalaI kolao¸ va Baa[- [MdulaalanaI
%yaat kama krNyaacaohI maanya kolao. %yaa maaisakacao saaPtaihk kolao.
maQyaMtrI ' Ëaînakla ' puna: sau$ Jaalao. %yaamauLo ' yaMga [MiDyaa ' prt
saaPtaihk Jaalaa¸ va maaJyaa saUcanaova$na Ahmadabaadlaa hlavalaa gaolaa. daona
vat-maanap~o inarinaraLyaa izkaNaI caalaivaNyaanao #aca-hI jaast haoNaar va
maaJaIhI gaOrsaaoya AiQak haoNaar. navajaIvana tr AhmadabaadmaQyaoca inaGat Asao.
Asalyaa vat-maanap~aMnaa svatM~ Cap#aanaa paihjao¸ tr ' [MiDyana Aaoipinayana ' cyaa
' navajaIvana ' AaiNa ' yaMga [MiDyaa ' 449
vaoLIca maaJyaa AnauBavaalaa Aalao haoto. iSavaaya yaa doSaatIla %yaavaoLocao

vat-maanap~aMsaMbaQaIcao kayadohI Asaoca haoto¸ kI vyaaparI dRYTInao Cap#aanaa caalaivaNaaáyaa
laaokaMnaa¸ malaa jao ivacaar p`kT kravayaacao AsatIla¸ to CapNyaacaIhI ADcaNa vaaTola
Asaa saMBava haota. Cap#aanaa sau$ krNyaalaa hohI ek sabaL karNa haotoÂ AaiNa tao tr
AhmadabaadmaQyaoca sau$ krNao saulaBa haoNaar haoto. mhNaUna 'yaMga [MiDyaa' hI
Ahmadabaadlaaca Gao}na gaolaao. yaa vat-maanaap~aMmaaf-t maI raYT/asa sa%yaaga`hacao iSaxaNa
doNyaacaa yaqaaSai@t AarMBa kolaa. daonhI p~aMcyaa pìt maaozyaa p`maaNaat #apt Asat.
%yaa vaaZta vaaZta eko kaLI p`%yaokI 40,¸000 pya-Mt jaa}na paocalyaa hao%yaa. '
navajaIvana ' caa #ap ekdma vaaZlaaÂ ' yaMga [MiDyaa ' caa maa~ hLUhLU vaaZlaa. maI
tu$Mgaat gaolyaavar %yaalaa AaohaoTI laagalaI AaiNa Aaja daonhI p~aMcaa imaLUna #ap Aaz
hjaaraM#aalaI Aalaa Aaho.
yaa vat-maanap~amaQyao jaaihratI na GaoNyaacaa maaJaa Aaga`h p`qamapasaUnaca haota.
%yaapasaUna kahI ek nauksaana Jaalaolao naahI ASaI maaJaI samajaUt AahoÂ AaiNa p~acao
ivacaarsvaatMHya iTkivaNyaacyaa kamaI yaa pQdtIcaI far madt JaalaolaI Aaho.
yaa vat-maanap~aMmauLo malaa maaJyaa manaacao samaaQaana krta Aalao. karNa kI
malaa jarI lagaoca prt saivanaya kayadoBaMga sau$ krNao Sa@ya navhto¸ trI malaa Aaplao
ivacaar maaokLopNaanao maaMDta yao} laagalao. sallaa¸ saUcanaa [%yaadIMsaazI jao maaJyaakDo
pahat %yaaMnaa maI AaSvaasana do} Saklaao va malaa vaaTto¸ kI daonhI p~aMnaI %yaa
AaNaIbaaNaIcyaa kaLat laaokaMcaI caaMgalaI saovaa kolaI va laYkrI kayaVacaa Amala hlaka
krNyaacyaa kamaI kahISaI madt kolaI.
Aa.¹29
35. pM j aabaat
pMjaabaamaQyao jao dMgaoQaaopo Jaalao¸ %yaaba_la sar maayakola AaoD\vaayar yaaMnaI malaa
gaunhogaar zrivalao haotoÂ tr itkDcao kahI navajavaana toqao pukarNyaat Aalaolyaa laYkrI
Amalaaba_lahI malaaca gaunhogaar zrivaNyaasa maagaopuZo paht navhto. ho navajavaana ËaoQaacyaa
AavaoSaat yao}na Asaa yaui@tvaad krIt kI jar saivanaya kayadoBaMga baMd zovalaa nasata tr
jilayaaMvaalaa baagaotIla k<ala mauLIca hao} SaklaI nasatI¸ AaiNa laYkrI Amala pukarlaa
gaolaa nasata. ik%yaokaMnaI malaa Qama@yaahI idlyaa¸ kI maI pMjaabaat gaolyaasa laaok malaa
zar kolyaaiSavaaya rahaNaar naahIt.
pNa maaJyaa samajuatInao maaJao krNao [tko rast haoto¸ kI %yaasaMbaMQaI samajautdar
maaNasaaMmaQyao gaOrsamaja haoNyaacao karNaca pDU nayao. pMjaabaat jaayalaa maI AQaIr hao}na
gaolaao haotao. maI pMjaaba kQaI paihlaolaahI navhta. prMtu samaxa pahayalaa imaLola tovaZo
pahUna GaoNyaacaI malaa far [cCa haotI¸ AaiNa inamaM~Na pazivaNaaro Da^, sa%yapala ikcalaU¸
pM. ramaBaujad<a caaOQarI [%yaaidkaMnaa BaoTNyaacaIhI [cCa haotI. to tu$Mgaat haoto. prMtu
malaa puNa- ivaSvaasa vaaTt haota¸ kI %yaaMnaa dIGa- kaLpyaM-t ADkvaUna zovaNao sarkarlaa
Sa@ya naahI. mauMba[-laa maI jaovha jaovha jaat Asao tovha tovha pMjaabacao puYkL laaok yao}na
malaa BaoTUna jaat. maI %yaaMnaa pào%saahna dot AsaoÂ tovaZyaavar to samaaQaana maanaUna jaat.
malaa %yaa vaoLI Aa%maivaSvaasa KUp haota.
pNa maaJao jaaNao laaMbaNaIvar pDt caalalao. vha^[sara^ya 'AjaUna vaoL Aaho'
Asaoca ilahIt haoto.
maQyaMtrI hMTr kimaTI AalaI. laYkrI kayaVacyaa maudtIt pMjaabacyaa
AmaladaraMnaI kolaolyaa kR%yaaMcaI itnao caaOkSaI kravayaacaI haotI. dInabaMQaU
A^MDy/ auja Agaaodrca itkDo jaa}na raihlao haoto. %yaaMcyaa p~aMt )dyad/avak
vaNa-nao yaot. %yaaMcyaa p~aMcaa Asaa QvanaI Asao¸ kI laYkrI kayaVacaa jaulama
vat-maanap~aMt pìsaw Jaalaolyaa hkIktIhUnahI AiQak kzaor sva$pacaa Jaalaa haota.
maI pMjaabalaa Aalao paihjao¸ Asaa %yaaMnaI far Aaga`h caalaivalaa. %yaacap`maaNao
maalavaIyajaIMcyaahI taraMvar tara yaot hao%yaa¸ kI malaa pMjaabalaa gaolaoca paihjao.
450
pMjaabaat 451
%yaava$na maI punha vha^[sara^yaaMnaa tar kolaI. jabaaba Aalaa¸ kI 'Amauk tar#aolaa tumhI
jaa} Sakta.' tarI#a baraobar Aazvat naahI¸ pNa bahuQaa 17 Aa^@Taobar haotI.
maI laahaorlaa jaa}na paocalaao. %yaa vaoLI jao dRSya idsalao to kQaI
ivasarNyaasaar#ao naahI. Anaok vaYaa-Mcyaa ivayaaogaanaMtr jasaa e#aada ip`yajana prt yaavaa¸
AaiNa %yaacyaa AaPtjanaaMnaI %yaalaa BaoTavayaalaa jaavao¸ %yaaca táhonao sToSanavar maaNasaaMcaa
pUr laaoTlaa haota. laaok hYa-vaoDo hao}na gaolao haoto.
pMiDt ramaBaujad<a caaOQarI yaaMcyaa GarI maaJyaa ]trNyaacaI vyavasqaa haotI.
EaImatI sarlaadovaI caaOQaraNaI yaaMcaa maaJaa AgaaodrpasaUna pircaya haota. malaa Aasara
doNyaacaI jabaabadarI %yaaMcyaavar yao}na pDlaI. ' Aasara doNao ' ho Sabd maI [radapUva-k
vaaprlao Aahot. karNa kI hllaIp`maaNao %yaa vaoLIhI maI jyaacyaakDo mhNaUna ]trona¸ %yaa
gaRhsqaacao Gar Qama-SaaLosaar#ao hao}na jaat Asao.
pMjaabaamaQyao malaa idsaUna Aalao kI¸ pMjaabacao puYkLsao puZarI tu$Mgaat
AsalyaamauLo mau#ya puZaáyaaMcaI jaagaa pMiDt maalavaIyajaI¸ pMiDt maaotIlaalajaI va kO. svaamaI
EawanaMdjaI yaaMnaI GaotlaI haotI. maalavaIyajaI¸ EawanaMdjaI yaaMcyaaSaI maaJaa caaMgalaa pircaya
Jaalaa haotaÂ pNa pMiDt maaotIlaalajaIMMcaa inakT pircaya laahaormaQyaoca GaDlaa. ho puZarI
va jyaaMnaa tu$Mgaacaa maana imaLalaa navhta Asao [tr sqaainak puZarI yaaMnaI malaa qaaoD@yaaca
AvaQaIt Aaplaosao k$na Taklao. malaa kaozohI prkosao vaaTlao naahI.
hMTr kimaTIpuZo saaxaI na doNyaacaa zrava AamhI savaa-MnaI ekmatanao kolaa.
%yaacaI sava- karNao %yaa vaoLI pìsaw JaalaolaI haotI¸ sababa %yaacaa yaoqao puna$ccaar krIt
naahI. tI karNao sabaL haotI¸ va kimaTIvar Gaatlaolaa baihYkar yaaogya haota Asao AajahI
malaa vaaTto.
pNa sarkarI kimaTIvar baihYkar Gaatlaa¸ %yaa AqaI- laaokpxaatfo- mhNajao
raYT/Iya saBaotfo-¸ ek kimaTI naomaNao ja$r Aaho Asaa ivacaar Jaalaa. yaa kimaTIvar
pMiDt maaotIlaala naoh$ ¸ kO. ica<arMjana dasa¸ EaI. Abbaasa tOyyabajaI¸ EaI. jayakr va
maI [t@yaaMcaI naomaNaUk JaalaI. AamhI caaOkSaI krNyaasaazI inarinaraLyaa izkaNaI
ivaK$na gaolaao. yaa kimaTIcaI vyavasqaa svaaBaaivakpNaoca maaJyaa maaqaI yao}na pDlaI AaiNa
AiQakaMt AiQak gaavaaMcaI caaOkSaI maaJyaaca vaaTyaalaa AalyaamauLo pMjaaba va pMjaabacaI
KoDIpaDI pahNyaacaa AlaBya laaBa malaa imaLalaa.
452 Aa%makqaa
yaa caaOkSaIcyaa kaLat pMjaabaacyaa s~Ivagaa-SaI maaJaI [tkI kahI AaoL#a

JaalaI¸ kI jasaa kahI Aamacaa Anaok yaugaaMcaa pircaya Asaavaa. jaoqao jaavao toqao %yaaMcyaa
TaoLyaaMcyaa TaoLyaa jamat¸ AaiNa maaJyaapaSaI svat: katlaolyaa sautacao ZIga pDt.
pMjaaba ho KadIcao mahana xao~ hao} Sakola¸ Asao yaa caaOkSaIcyaa maudtIt maaJyaa tovhaca
Qyaanaat Aalao.
laaokaMvar Jaalaolyaa jaulamaacaI caaOkSaI krta krta jasajasaa maI Kaolaat
iSart gaolaao¸ tsatsao sarkarcaI Arajakta¸ AmaladaraMcaI naaidrSaahI va AroravaI
yaasaMbaMQaIcyaa ekok gaaoYTI eokUna malaa AaScaya- vaaTlao¸ va du:KhI Jaalao. pMjaabasaarKa
maulaUK¸ kI jaoqaUna sarkarlaa AiQakaMt AiQak iSapa[- imaLtat¸ toqaIla laaokaMnaI evaZa
sava- jaulaUma sahna kravaa¸ hI gaaoYT malaa %yaa vaoLIhI AaScaya-kark vaaTlaI va AjaUnahI
vaaTto.
yaa kimaTIcaa irpaoT- ilahUna kaZNyaacao kamahI malaaca saaopivaNyaat Aalao.
pMjaabaat ksaksao jaulaUma GaDlao ho samajaUna GaoNyaacaI jyaaMcaI [cCa Asaola %yaaMnaI tao irpaoT-
AvaSya vaacaavaa. yaa irpaoTa-cyaa baabatIt maI evaZo saaMgaU Saktao¸ kI %yaat ekahI
izkaNaI samajaUna]majUana AitSayaao@tI kolaolaI naahI. jaovaZI hkIkt idlaolaI Aaho itcaa
puravaahI toqaoca namaUd kolaolaa Aaho. yaa irpaoTa-t pìsaw kolaolaa Aaho %yaahUna puYkLsaa
AiQak puravaa kimaTIpaSaI haota. ijacyaaivaYayaI yai%kMicat trI SaMka haotI¸ ASaI
ekhI gaaoYT irpaoTa-t GaatlaolaI naahI. ASaa táhonao kovaL sa%yaavar najar zovaUnaca ha
irpaoT- ilaihNyaat Aalaa Aaho. ibaìTSa sarkar AaplaI sa<aa kayama raKNyaasaazI
kaoNa%yaa h_Ipya-Mt jaa} Sakto¸ ksakSaI AmaanauYa kR%yaohI k$ Sakto¸ yaacaI klpnaa yaa
irpaoTa-va$na vaacakalaa yao[-la. yaa irpaoTa-tIla ekhI ivaQaana maaJyaa maihtIp`maaNao
Aajapya-Mt KaoTo zrlaolao naahI.
36. i#alaaftIcyaa badlyaat gaao r xaNa Æ
pMjaabacao h%yaakaMD Aata qaaoDa vaoL dRYTIAaD k$ yaa.
raYTIya saBaotfo- pMjaabaatIla DayarSaahIcaI caaOkSaI caalalaI haotI. %yaa
saumaaralaa maaJyaa hatI ek jaahIr inamaM~Na Aalao. %yaavar marhUma hkImasaahoba va Baa[-
AsafAllaI yaaMcaI naaMvao haotI. EawanaMdjaI hjar rahayacao Aahot AsaahI ]llao#a
haota. malaa Asao pusaT smarNa Aaho¸ kI to ]paQyaxa haoto. i#alaaftIsaMbaMQaI navaIna
]pisqat Jaalaolyaa pirisqatIcaa ivacaar krNyaasaazI va yauwsamaaPtIinamaI<a vhavayaacyaa
]%savaamaQyao Baaga Gyaavaa ikMvaa naahI¸ yaacaa inaNa-ya krNyaasaazI idllaImaQyao
ihMdU¹mausalamaanaaMcaI ek saBaa vhayacaI haotI. itcao to inamaM~Na haoto. hI saBaa naaovhoMbar
maihnyaamaQyao haotI AsaohI smarto.
yaa inamaM~Napi~komaQyao Asaa ]llao#a haota¸ kI sadr saBaot iKlaaftIcyaa
p`Snaacaa ivacaar hao[-la¸ evaZoca navho tr gaaorxaNaacyaa p`SnaacaIhI cacaa- hao[-laÂ AaiNa
gaaorxaNa saaQaNyaacaI hI ek ]<ama saMQaI Aaho. malaa ho vaa@ya JaaoMbalao. %yaa
inamaM~Napi~kocao ]<ar dotanaa maI hjar rahNyaacaa p`ya%na krIna Asao ilaihlao.
%yaabaraobarca AaNaKI AsaohI ilahIlao¸ kI iKlaaft va gaaorxaNa ek~ k$na %yaaMnaa
prspraMtIla saaOVacao sva$p do} nayao¸ tr p`%yaokacaa ivacaar k$na %yaacyaa svatM~
gauNadaoYaanausaar vhavaa.
saBaolaa maI hjar raihlaao. samaaja bara jamalaa haota. puZo puZo jaSaI
hjaaraMnaI gadI- jamat Asao¸ %yaa maasalyaacaI maa~ hI saBaa idsalaI naahI. yaa saBaolaa
svaamaI EawanaMdjaI hjar haoto. %yaaMcyaabaraobar maI varIla ivaYayaasabaMQaanao baaolaNao
k$na Gaotlao. %yaaMnaa maaJao mhNaNao psaMt pDlao va to saBaopuZo maaMDNyaacao kama
%yaaMnaI maaJyaavar saaopivalao. hkImasaahobaaMbaraobarhI maI baaolaUna Gaotlao. maaJao mhNaNao
evaZoca haoto¸ kI daonhI p`SnaaMcaa ivacaar %yaa %yaa baabaIcyaa gauNadaoYaanausaar
svatM~pNao vhavaa. iKlaaftIcyaa p`SnaamaQyao jar tqya Asaola¸ %yaa baabatIt
sarkarkDUna jar KraoKrca Anyaaya GaDt Asaola¸ tr mausalamaanaaMnaa pazIMbaa doNao
ihMdUMcao kt-vya Aaho. maga %yaaMnaI %yaacyaabaraobar gaaorxaNa jaaoDU nayao. ASaa táhocaI
ksalaIhI AT GaalaNao ihMdUnaa SaaoBaNaar naahI. iKlaaftIcyaa kamaI imaLNaaáyaa madtIcaI
453
454 Aa%makqaa
ikMmat mhNaUna mausalamaanaaMnaI gaaovaQa baMD kolaa tr %yaaMnaahI SaaoBaNaar naahI. SaojaarQama-
mhNaUna ikMvaa AapNa ekaca BaUmaIcaI laokro mhNaUna¸ AaiNa ihMdUMcyaa BaavanaaMnaa maana
doNyaasaazI %yaaMnaI svatM~pNao gaaovaQa baMd kolaa tr to caaMgalao idsaola. tsao krNao %yaaMcao
kt-vyahI Aaho. prMtu tao svatM~ p`Sna Aaho. jar ho %yaaMcao kt-vya Asaola va tsao to
samajat AsatIla¸ tr maga ihMdU iKlaaftIcyaa kamaI madt kraot Aqavaa na kraot¸
mausalamaanaaMnaI gaaovaQa baMd kolaa paihjao. ASaa táhonao daonhI p`SnaaMcaa ivacaar pRqak\ Jaalaa
paihjao¸ va mhNaUna saBaomaQyao f@t iKlaaftIcyaa p`SnaacaI cacaa- vhavaI¸ Asaa maI maaJaa
yaui@tvaad maaMDlaa. saBaolaa tao yaaogya vaaTlaa. gaaorxaNaacaa p`Sna cacao-laa inaGaalaa naahI.
pNa maaOlaanaa Abdula baarI yaaMnaI saaMgaUna Taklao kI¸ "ihMdUMcaI iKlaaftIlaa madt haovaao
ikMvaa na haovaao¸ AapNa eka maulaKatIla AsalyaamauLo mausalamaanaaMnaI ihMdUMcyaa samaaQaanaaqa-
gaaovaQa baMd kolaa paihjao." eko vaoLI Asao idsaU laagalao haoto¸ kI KraoKrca mausalamaana
gaaovaQa baMd krtIla
ik%yaokaMcaI ASaI saUcanaa haotI¸ kI pMjaabacaa p`SnahI iKlaaftIcyaa jaaoDIlaa
Gyaavaa. maI %yaa baabatIt Aaplaa ivaraoQa dSa-ivalaa. pMjaabacaa p`Sna sqaainak sva$pacaa
Aaho. pMjaabacyaa du:Kacao inaima<a k$na AapNa sabaMQa saamaàjyaacaa jyaacyaaSaI saMbaMQa
paocatao ASaa thacyaa ]%savaapasaUna dUr rahU Sakt naahI. Asalyaa baabatIt
iKlaaftIcyaa jaaoDIlaa pMjaabacaa p`Sna nao}na basaivalyaanao AapNa Aivavaokacyaa Aaraopalaa
pa~ hao}. ho maaJao mhNaNao savaa-Mnaa psaMt pDlao.
yaa saBaot maaOlaanaa hsart maaohaonaI haoto. %yaaMcaI maaJaI AaoLK pUvaI-ca JaalaI
haotI. pNa to ksao laZvayyao Aahot ho yaaca vaoLI maaJyaa p`%yayaasa Aalao. yaoqapasaUnaca
AamacyaamaQyao matBaod haoNyaasa sau$vaat JaalaI va tao Anaok baabatIt SaovaTpya-Mt kayama
raihlaa.
Anaok zravaaMpOkI ek Asaa haota¸ kI ihMdU¹mausalamaana savaa-MnaI svadoSaI
va/tacao palana kravao¸ va %yaasaazI prdoSaI kapDacaa baihYkar kravaa. KadIcaa
AVap punaja-nma Jaalaa navhta. hsartsaahobaaMnaa ha zrava maanya haoNyaasaarKa
navhta. %yaaMnaa tr [Mga`jaI saamaàjyaanao iKlaaftIcyaa baabatIt nyaaya idlaa
naahI¸ tr %yaaba_la saUD ]gavaayacaa haota. mhNaUna %yaaMnaI f@t ibaìTSa maalaavar
Sa@ya taopya-Mt baihYkar Gaalaavaa Asao saucaivalao. maI ekMdr iba/iTSa maalaacaa
baihYkar ksaa ASa@ya Aaho va AyaaogyahI Aaho¸ yaasaMbaMQaIcaa maaJaa naohmaIcaa
yaui@tvaad maaMDlaa. tao Aata savaa-Mcyaa maaihtIcaa Jaalaolaa Aaho. maI Aaplyaa AihMsaa¹
iKlaaftIcyaa badlyaat gaaorxaNa Æ 455
vaR%aIcaohI pìtpadna kolao. saBaovar maaJyaavar mhNaNyaacaa Kaola pirNaama Jaalaolaa idsalaa.
hsart maaohanaIMcao BaaYaNa eoktanaa laaok Asao hYa-naad krIt haoto kI malaa vaaTlao¸ kI
maaJyaa puMgaIcaa Aavaaja yaapuZo kaoNa eoktaoÆ pNa maI maaJyaa Qamaa-laa jaagalao paihjao¸ maI
Aaplaa Qama- lapvaUna zovata kamaa nayao¸ Asao samajaUna maI baaolaayalaa ]zlaao. laaokaMnaI maaJao
BaaYaNa KUp laxapUva-k eoklao. Pla^Tfa^ma-var tr malaa saMpUNa- pazIMbaa imaLalaa¸ va maaJyaa
puYTyaqa- ekavar ek BaaYaNa hao} laagalaI. puZaáyaaMcyaa laxaat Aalao kI¸ ibaìTSa
maalaacyaa baihYkaracyaa zravaacaa ]pyaaoga kahI vhayacaa naahI¸ tao ]phasaalaa maa~
karNa hao[-la. saaáyaa saBamaQyao Asaa manauYya huDkUna kaZavaa laagalaa Asata¸ kI jyaacyaa
AMgaavar ksalaIhI ibaìTSa vastU naahI. jaI gaaoYT krNao saBaolaa hjar raihlaolyaa
laaokaMnaahI ASa@ya haoto¸ tI gaaoYT krNyaacyaa zravaapasaUna fayada haoNyaaeovajaI
nauksaanaca haoNaar ho puYkLaMcyaa laxaat Aalao.
" tumacyaa ivadoSaI vas~acyaa baihYkaracyaa zravaanao Aamacao samaaQaana haoNyaasaarKo naahI.
AamhI Aaplyaalaa paihjao tovaZo sava- kapD pOda krNaar kovha AaiNa ivadoSaI vas~acaa
baihYkar saaQya haoNaar kovhaÆ Aamhalaa tr Asao kahI trI paihjao¸ kI jaoNaok$na
ibaìTSa laaokaMvar tabaDtaoba pirNaama hao} Sakola.tumacaa baihYkar rahU Va¸ pNa %yaahUna
AiQak pirNaamakark Asao kahI trI AapNa Aamhalaa daKivalao paihjao¸ " Asao
maaOlaanaa Aaplyaa BaaYaNaat mhNaalao. maI to BaaYaNa eokt haotao. ivadoSaI vas~
baihYkaraplaIkDo kahItrI AiQak va navaIna Asao daKvaUna doNao ja$r Aaho Asao malaa
vaaTlao.ivadoSaI vas~acaa baihYkar tabaDtaoba haoNaar naahI ho malaahI %yaavaoLI jaaNavat
haoto. puroSaI KadI ]%pnna krNyaacaI Sa@tI AapNa manaat AaNalyaasa AaplyaamaQyao
Aaho¸ ho jao maaJyaa maagaahUna laxaat Aalao¸ to %yaavaoLI samajalao navhto. nausa%yaa igarNyaaMvar
iBast zovalyaasa %yaa dgaa dotIla ho malaa kLt haoto. maaOlaanaasaahobaaMnaI Aaplao BaaYaNa puro
kolao¸ %yaa vaoLI maI Aaplaa jabaaba yaaojaIt haotao.
}dU- ikMvaa ihMdI Sabd malaa saucaonaa. ASaa táhocyaa Kasa mausalamaanaaMcyaa
baOzkImaQyao pUva-pxa ]<arpxa yaaMnaI BarlaolaI BaaYaNao krNyaacaa ha maaJaa
pihlaaca AnauBava haota. klak<yaacyaa mauislama laIgamaQyao maI baaolalaao haotaoÂ pNa to
AvaGyaa kahI imanaITaMcao va )dyaspSaI- Asao BaaYaNa haoto.pNa maI BaIDBaaD saaoDUna
idlaI haotI. idllaIcyaa mausalamaanaaMsamaaor malaa Assala }dU-maQyao AalaMkairk BaaYaNa
456 Aa%makqaa
kravayaacao navhto¸ pNa maaJyaa mhNaNyaacaa saaraMSa maaoD@yaataoD@yaa ihMdIt samajaavaUna

saaMgaavayaacaa haota. tovaZo malaa naIT krta Aalao. ihMdI¹}dU- imaiEat hIca raYT/BaaYaa
hao} Sakola yaacao hI saBaa p`%yaMtr haotI. maI [Mga,jaIt BaaYaNa kolao Asato tr maaJao gaaDo
caalalaoca nasato. maaOlaanaasaahobaaMnaI jao Aavhana idlao to doNyaacaa p`saMgahI Aalaa nasata va
malaa ]<arhI saucalao nasato.
yaaogya ihMdI ikMvaa }dU- Sabd saucaonaa yaacaI malaa Sarma vaaTlaI¸ pNa maI jabaaba
tr idlaaca. malaa ' naa^na¹kao¹Aa^proSana ' ha Sabd saapDlaa. maaOlaanaa BaaYaNa krIt
Asatanaaca malaa eksaarKo vaaTt haoto¸ kI jyaa sarkarcaI to hrtáhonao sahkaya- krIt
Aahot¸ %yaa sarkarcaa ivaraoQa krNyaacyaa baata vyaqa- Aahot. tlavaarInao ivaraoQa
krayacaa naahI¸ %yaa AqaI- sahkaya- na krNao haca Kra ivaraoQa Aaho¸ Asao maaJyaa manaanao
Gaotlao.va maI ' naa^na¹kao¹Aa^proSana ' Sabdacaa yaa saBaot p`qama ]pyaaoga kolaa. maI
Aaplyaa BaaYaNaat %yaaMcyaa samaqa-napr mau_o maaMDlao. %yaa vaoLI yaa SabdamaQyao kaya kaya
yao} Sakto %yaacaI jaaNaIva malaa JaalaI navhtI. %yaamauLo maI tpSaIlaat iSarlaao naahI. maI
evaZo saaMigatlyaacao malaa Aazvato¸ kI " mausalamaanabaMQaUMnaI AaNaKI ek zrava far
mah%vaacaa Asaa kolaa Aaho. [-Svar krao AaiNa tsaa p`saMga na yaovaao Ñ pNa jar ka
thacyaa ATI %yaaMcyaa iva$w gaolyaa tr to sarkarlaa madt VayacaI baMd krtIla. malaa
vaaTto¸ kI tsao krNyaacaa p`jaolaa h@k Aaho. AapNa sarkarcao iktaba baaLgaUna
zovaNyaasa ikMvaa sarkarcaI naaokrI krNyaasa baaMQalaolao naahI. sarkarcao hatUna
iKlaaftIsaar#yaa A%yaMt mah%vaacyaa QaamaI-k p`Snaacyaa baabatIt Aaplao AinaYT Aacarlao
jaat Asatanaa AapNa sarkarlaa saahayya ksao kravaoÆ mhNaUna iKlaaftIcaa inakala
Aaplyaaiva$Qd gaolyaasa saahayya baMd krNyaacaa Aaplyaalaa h@k Aaho."
prMtu yaa gaaoYTIcaa p`caar haoNyaasa yaanaMtrhI Anaok maihnaopya-Mt tao Sabd
saBaocyaa AhvalaamaQyaoca gaaDlaolaa raihlaa. eka maihnyaanao AmaRtsarcaI saBaa JaalaI. toqao
maI sahkayaa-cyaa zravaalaa dujaaora idlaa. %yaavaoLI malaa ASaI AaSaa vaaTt haotI kI¸
ihMdU ¹mausalamaanaaMnaa Asahkaracaa p`saMgaca yaoNaar naahI.
37. AmaR t sarcaI raYT/ I ya saBaa
laYkrI kayaVacyaa Amalaacyaa AvaQaIt jyaa SaokDao pMjaabaI laaokaMnaa¸
naavaacyaa nyaayaalayaat puravyaacaI KaoTI batavaNaI k$na¸ kmaIjaast maudtIcyaa kOdocaI
iSaxaa doNyaat AalaI haotI¸ %yaaMnaa tsaoca kaoMDUna zovaNao sarkarlaa Sa@ya navhto. yaa
QaDQaDIt Anyaayaaiva$Qd sagaLIkDUna [tka kahI baaoBaaTa Jaalaa kI¸ sarkar %yaaMnaa
AiQak kaLpyaM-t tu$Mgaat zovaU Sakola ASaI isqatIca raihlaI naahI. %yaamauLo raYTIya
saBaocao AiQavaoSana haoNyaapUvaI-ca puYkLsao kOdI sauTUna Aalao. laalaa hriksanalaala vagaOro
sava- puZarI sauTlao¸ va raYT/Iya saBaa caalaU Asatanaaca AlaIbaMQaUhI sauTUna Aalao. %yaamauLo
laaokaMcyaa hYaa-laa saImaa raihlaI naahI. pMiDt maaotIlaala naoh$¸ jyaaMnaI Aaplaa QaMda
baajaUlaa saa$na pMjaabamaQyaoca zaNao idlao haoto¸ to raYT/Iya saBaocao AQyaxa haoto. svaamaI
EawanaMdjaI svaagatmaMDLacao AQyaxa haoto.
Aajapya-Mt raYT/Iya saBaomaQyao maaJao kama ihMdImaQyao CaoTosao BaaYaNa k$na
vasaahtItIla ihMdI laaokaMcaI gaaáhaNaI maaMDNao va %yaaMcaI trhdarI krNao evaZo Asao.
AmaRtsarlaahI malaa yaaplaIkDo kahI kravao laagaola ASaI maaJaI klpnaa navhtI. pNa
maaJyaa baabatIt yaapUvaI-hI Anaokvaar GaDlao %yaacap`maaNao yaa vaoLI doKIla maaJyaavar
ekaekI jabaabadarI yao}na pDlaI.
baadSahaMcaa navaIna sauQaarNaaMsaMbaMQaIcaa jaahIrnaamaa pìsaw Jaalaa. %yaanao maaJao
pUNa- samaaQaana haoNyaasaarKo navhtoÂ [traMnaahI tao AavaDlaa naahI. prMtu sadrhU
jaahIrnaamyaamaQyao inaid-YT kolaolyaa sauQaarNaa sadaoYa Asalyaa trI %yaa svaIkrNyaasaar#yaa
Aahot¸ Asao malaa %yaa vaoLI vaaTt haoto. baadSahaMcyaa jaahIrnaamyaamaQyao laa^D- isaMh yaaMcaa
hat Aaho Asao maI Anaumaana kolao haoto. maaJyaa %yaa vaoLcyaa dRYTIlaa malaa %yaat AaSaocao
ikrNa idsalao¸ pNa AnauBavaI laaokmaanya¸ ica<arMjanadasa [%yaaid dasa [%yaaid yaaowo Daoko
halavaIt. BaartBaUYaNa maalavaIyajaI tTsqa haoto.
maaJaI ]trNyaacaI saaoya maalavaIyajaIMnaI Aaplyaa KaolaItca kolaI
haotI. %yaaMcaI saaQaI rahaNaI¸ kaSaI ivaSvaivaValayaacyaa iSalaaraopNa¹samaarMBaacyaa
vaoLI malaa idsaUna AalaI haotI. pNa yaa vaoLI %yaaMnaI malaa svat:cyaa KaolaIt
zovaUna Gaotlao. %yaamauLo malaa %yaacaI ekMdr idnacayaa- nyaahaLUna pahta AalaI¸ va
pahUna malaa saanaMdaScaya- vaaTlao. %yaaMcaI KaolaI mhNajao gairbaaMcaI Qama-SaaLa. tIt maaokLI
457
458 Aa%makqaa
jaagaa ASaI ]rlaolaI navhtI. jaoqao toqao maaNasao basalaolaIca AsaayacaI. tIt maaokLo
vaavarNyaacaI saaoya navhtI. vaaTola %yaa maaNasaanao vaaTola tovha yaavao AaiNa %yaaMcaa vaaTola
tovaZa vaoL Gyaavaa. yaa lahanaSaa KaolaItIla eka kaopáyaat maaJaa drbaar ³mhNajao
KaT´ haota.
pNa malaa ho p`krNa maalavaIyajaIMcyaa rahaNaIcyaa vaNa-naalaa Vavayaacao naahI.
sababa Aata mau#ya ivaYayaakDo vaLtao.
ASaa isqatImaQyao maalavaIyajaIMbaraobar raoja baaolaayalaa imaLt Asao. qaaorlaa
Baa} QaakTyaa Baavaalaa vyavaharacaI samajaUt GaalaUna dotao %yaap`maaNao to malaa pxaaoppxaaMcaI
pòmapUva-k faoD k$na saaMgat. sauQaarNaasaMbaMQaIcyaa zravaamaQyao Baaga GaoNao maaJao kt-vya Aaho
Asao malaa vaaTU laagalao. pMjaabasaMbaMQaIcyaa raYT/Iya saBaocyaa irpaoTa-caI AaMiSak jabaabadarI
maaJyaakDo haotI. pMjaabacyaa baabatIt malaa sarkarkDUna kamao k$na GyaayacaI haotI¸
iKlaaftIcyaa baabatIthI GyaavayaacaI haotI. maa^MTogyaUsaahoba ihMdUsqaanacaa ivaSvaasaGaat hao}
doNaar naahIt¸ AsaohI malaa vaaTlao haoto. kOVaMcaI va ivaSaoYat: AlaIbaMQaUMcaI baMQamau@tta
hohI malaa ek SauBa icanhsao vaaTlao. mhNaUna maaJao mat haoto¸ kI sauQaarNaaMcaa svaIkar
krNaara zrava haoNao AavaSyak Aaho. ica<arMjana dasa yaaMcao zama mat Asao haoto¸ kI
sauQaarNaa A%yaMt AsamaaQaanakark va Apuáyaa samajaUna %yaa iJaDka$na idlyaa paihjaot.
laaokmaanya kahIsao tTsqa haoto. prMtu doSabaMQaU jaao kahI zrava psaMt krtIla %yaaMcyaa
tfo-naoca svat:cao vajana Kca- krNyaacao %yaaMnaI zrivalao haoto.
ASaa táhonao maurlaolyaa¸ ksalaolyaa va sava-maanya laaoknaayakaMmaQyao va maaJyaamaQyao
matBaod pDavaa hI gaaoYT malaa Asa*ya vaaTlaI. ]laTpxaI maaJaa AMtnaa-d spYT haota. maI
raYT/Iya saBaocaI baOzk TaLNyaacaa p`ya%na kolaa. pMiDt maaotIlaala naoh$ va maalavaIyajaI
yaaMcyaapaSaI baaolaUna daKivalao kI malaa gaOrhjar rahU idlyaanao sava- gaaoYTI saaQatIla¸ AaiNa
qaaor puZaáyaaMSaI matBaod p`diSa-t krNyaacyaa p`saMgaatUna maI bacaavaUna jaa[-na.
hI saUcanaa *yaa daonhI vaDIla puZaáyaaMnaa pTlaI naahI. laalaa hriksanalaala
yaaMcyaa kanaavar jaataca to mhNaalao¸ "Asao kQaI caalaNaar naahI. pMjaabacyaa
laaokaMnaa maaoza Qa@ka basaola." laaokmaanyaaMbaraobar va doSabaMQaUMbaraobar vaaTaGaaT
kolaIÂ ima. ijanaaMnaa BaoTlaao. kaozUna maaga- inaGaonaa. maaJaI vyaqaa maI maalavaIyajaIMpuZo
maaMDlaI kI¸ "tDjaaoD haoNyaacao icanh malaa idsat naahI. malaa maaJaa zrava
AmaRtsarcaI raYT\I/ ya saBaa 459
maaMDavaa laagalaa¸ tr matmaaojaNaIcaa p`saMga yaoNaar. pNa yaoqao mato maaojata yaotIla¸ ASaI
kahI vyavasqaa malaa malaa idsat naahI. Aajavar AapNa BarsaBaomaQyao hat var krIt
Aalaao Aahao. hat var krtovaoLI pìtinaQaI va pòxak yaaMcyaamaQyao Baod raht naahI.
Asalyaa ivaSaala saBaomaQyao mato maaojaNyaacaI vyavasqaa AaplyaapaSaI nasato. mhNaUna malaa
maaJyaa zravaainaima<a mato GyaavayaacaI AsalaI trI to jauLNyaasaarKo naahI."
laala hriksanalaalaaMnaI tI vyavasqaa saMtaoYakark rItInao k$na doNyaacao
Aaplyaa AMgaavar Gaotlao. %yaaMnaI mhTlao : "mato GaoNyaacyaa idvaSaI pòxakaMnaa Aat yao}
do} nayaoÂ pìtinaQaI tovaZoca yaotIla. AaiNa %yaaMcaI mato maaojaUna doNyaacao kama maaJao. pNa
tumhI raYT/Iya saBaocyaa baOzkIlaa gaOrhjar rahta kama nayao."
AKorIlaa malaa kbaUla vhavao laagalao. maI Aaplyaa zravaacaa masauda tyaar
kolaa. tao saBaopuZo maaMDNyaacaa malaa far saMkaoca vaaTlaa¸ pNa maI kbaUla kolao.
ima. ijanaa va maalavaIyajaI dujaaora doNaar haoto. BaaYaNao JaalaI. malaa idsat haoto¸ kI jarI
Aamacyaa matBaodamaQyao kaozoca kTUta navhtI¸ BaaYaNaaMmaQyaosauwa yaui@tvaadaplaIkDo kahIca
navhto¸ trIhI saBaolaa mauLat matBaodca sahna haot navhto. puZaáyaaMtIla matBaodaMmauLo %yaaMnaa
vaa[-T vaaTt haoto. saBaocaI [cCa haotI¸ kI ekmat vhavao.
BaaYaNao caalaU AsatanaahI vyaasapIzavar matBaod dUr krNyaacao p`ya%na caalaUca
haoto. prspraMmaQyao ica{yaaMcaI yao¹jaa caalaU haotI. maalavaIyajaI tr ksaohI k$na tDjaaoD
krNyaasaazI maohnat krIt haoto [t@yaat jayaramadasaaMnaI AaplaI saUcanaa maaJyaa hatat
idlaI¸ va pìtinaQaIMnaa mato doNyaacyaa saMkTatUna vaacavaa¸ ASaI maaJaI AitmaQaUr SabdaMmaQyao
ivanavaNaI kolaI. malaa %yaaMcaI saUcanaa AavaDlaI. maalavaIyajaIMcaI najar tr kaozo AaSaa
idsato ka¸ to pahaNyaasaazI caaohIkDo ifrtca haotI. maI mhTlao¸ "hI saUcanaa daoGaaMnaahI
psaMt pDola ASaI idsato." maI tI laaokmaanyaaMnaa daKivalaI. to mhNaalao¸ "dasaaMnaa psaMt
Asaola tr maaJaI hrkt naahI." doSabaMQaU ivarGaLlao. %yaaMnaI ibaipnacaMd/ palakDo
paihlao. maalavaIyajaIMnaa purI AaSaa vaaTU laagalaI. %yaaMnaI ica{I ihsakUna GaotlaI.
doSabaMQaUMcyaa taoMDUna haokar pura baahor pDtao na pDtao taoca pMiDtjaIMnaI saaMgaUnahI Taklao¸
sadgaRhsqahao¸ tumhalaa eokUna samaaQaana vaaTola¸ kI samaoT Jaalaa Aaho." maga AaNaKI kaya
paihjaoÆ TaLyaaMcyaa gaDgaDaTanao maMDp gaajaUna gaolaa¸ va laaokaMcyaa caoháyaavar gaMBaIrta
haotI %yaa jaagaI samaaQaana JaLkU laagalao.
460 Aa%makqaa
ha zrava kaoNata haota %yaat iSarNyaacaI yaoqao AavaSyakta naahI. ha zrava

ksaa banalaa evaZo dSa-ivaNaoca yaa p`yaaogaaMcyaa kxaomaQyao yaotao.
yaa samaoTamauLo maaJaI jabaabadarI vaaZlaI.
38. raYT/ I ya saBao t p` v ao S a
AmaRtsarcyaa raYT/Iya saBaot malaa Baaga Gyaavaa laagalaa ha maI Aaplaa raYT/Iya
saBaotIla p`vaoSa mhNat naahI. %yaapUvaI-cyaa raYT/Iya saBaocyaa baOzkIMnaa maI hjar rahat Asao¸
tao f@t maaJyaa inaYzocao icanh mhNaUna. pUvaI-cyaa baOzkIMmaQyao savaa-t kinaYz
iSapayaaplaIkDo malaa kahI kama kravayaacao Aaho¸ ASaI maaJaI samajaUt navhtI. malaa
[cCahI navhtI.
AmaRtsarcyaa AnauBavaava$na malaa idsaUna Aalao¸ kI maaJyaa AMgacyaa eka
gauNaacaa ]pyaaoga raYT/Iya saBaolaa haoNyaasaarKa Aaho. pMjaaba kimaTIcao kama pahUna
laaokmaanya¸ maalavaIyajaI¸ maaotIlaalajaI¸ doSabaMQaU vagaOro KUYa Jaalao Asalyaacao maaJyaa laxaat
Aalao haoto. mhNaUnaca %yaaMnaI malaa Aaplyaa baOzkIMnaa va vaaTaGaaTIMnaa baaolaaivalao.
ivaYayainayaamak kimaTIcao Kro kama Asalyaa baOzkItca haoto¸ ho malaa kLUna cauklao haoto.
Asalyaa baOzkIMmaQyao puZaáyaaMcaa jyaaMcyaavar ivaSaoYa ivaSvaasa ikMvaa AaQaar Asaola ASaIca
maMDLI Asat. [trhI kahIjaNa ksalyaa trI inaima<aanao iSarkava k$na GaoNaaro Asat.
puZIla vaYaI- krayacyaa daona kamaaMba_la malaa AavaD haotI¸ karNa kI %yaat
malaa gamya haoto.
ek kama jailayaaMvaalaa baagaotIla k<alaIcao smaark. %yaabaabat raYT/Iya saBaonao
maaozyaa idmaaKainaSaI zrava psaar kolaa haota. %yaasaazI paca ek laaK $pyaaMcaI
r@kma ]BaarayacaI haotI. %yaacyaa ivaSvastaMmaQyao ³T/sTImaQyao´ maaJao naava haoto.
ihMndusqaanaat saava-jainak kayaa-saazI iBaxaa maagaNyaacaI ivaSaoYa Sa@tI Asalaolyaa
[samaaMmaQyao pihlaa naMbar maalavaIyajaIMcaa haota¸ va Aaho. malaa za}k haoto¸ kI
maaJaa djaa-hI %yaaMcyaahUna farsaa kmaI rahNaar naahI. maaJaI hI Sa@tI dixaNa
AaiÍkomaQyao malaa idsaUna AalaI haotI.rajaamaharajaaMpasaUna jaadU k$na
laaKao $pyao kaZNyaacaI Sa@tI maaJyaamaQyao navhtI¸ AajahI naahI. %yaa baabatIt
maalavaIyajaaMcaI baraobarI krNaara dusara kaoNaI malaa AVap AaZLlaolaa naahI. jailayaaM¹
raYT/Iya saBaot p`vaoSa 461
vaalaa baagaocyaa kamaI %yaaMcyaakDUna d`vya imaLivata yaoNaar naahI ho malaa samajat haoto.
mhNaUna yaa smaarkasaazI pOsao jamaivaNyaacaa baaojaa mau#yat: maaJyaavarca pDNaar¸ ho
ivaSvastacaI pdvaI svaIkartanaaca maaJyaa laxaat Aalao haoto. JaalaohI tsaoca. yaa
smaarkasaazI mauMba[-cyaa ]dar naagairkaMnaI yaqaocC pOsaa idlaa va Aaja raYT/apaSaI %yaa
smaarkasaazI paihjao tovaZo pOsao Aahot. pNa ihMdU¸ mausalamaana¸ va SaIK yaaMcyaa eki~t
r@tanao piva~ Jaalaolyaa %yaa BaUmaIvar kSaa sva$pacao smaark kravao¸ Aqaa-t pDUna
raihlaolyaa pOSaacaa ]pyaaoga kaya kravaa¸ ha BaanagaDIcaa p`Sna hao}na basalaa Aaho.
karNa kI itGaaMmaQyao¸ ikMvaa daoGaaMmaQyao mhNaa¸ daostIcyaa eovajaI Aaja vaOrvaR<aI Baasa haot
Aaho.
maaJaI dusarI Sa@tI karkunaacao kama krNyaabaabatcaI haoya.ihcaahI ]pyaaoga
raYT/Iya saBaolaa haoNyaasaarKa haota. dIGa-kalaIna savayaImauLo kaozo¸ kaya¸ iktI qaaoDyaa
SabdaMt¸ saivanaya BaaYaomaQyao ilahavao to malaa kLU laagalao haoto¸ hohI puZaáyaaMcyaa Qyaanaat
Aalao haoto. raYT/Iya saBaocaI %yaa vaoLcaI jaI GaTnaa haotI¸ tI gaaoKlyaaMcaI zova haotI.
%yaaMnaI kahI inayama banaivalao haoto. %yaaMcyaa AaQaaro raYT/Iya saBaocao kama caalat Asao. to
inayama ksao banalao %yaacaa manaaorMjak [ithasa malaa %yaaMcyaaca taoMDUna samajalaa haota. pNa
Aata raYT/Iya saBaa tovaZyaa inayamaaMvar caalaayacaI naahI¸ Asao savaa-Mnaa idsat haoto.
itcaI GaTnaa tyaar krNyaasaMbaMQaI drvaYaI- cacaa- caalao. pNa raYT/Iya saBaopaSaI
ASaa táhocaI vyavasqaa navhtI¸ kI jaoNaok$na itcao kama sabaMQa vaYa-Bar caalaU Sakola¸
ikMvaa puZcao ivacaar kaoNaI k$ Sakola. itcao tIna icaTNaIsa Asat. pNa Kro
paihlao Asata kaya-vaahk icaTNaIsa ekca Asao. eka icaTiNasaanao kcaorIcao kama
kravao¸ kI puZcao baot kravao¸ kI BaUtkaLI raYT/Iya saBaonao ]calalaolyaa jabaabadaáyaa
caalaU vaYaa-t puáyaa paDavyaaÆ Aqaa-t (a saalaI haca p`Sna savaa-Mcyaa dRYTInao A%yaMt
Aga%yaacaa hao}na basalaa. raYT/Iya saBaolaa hjaarao laaokaMcaI gadI- haoNaar. toqao janatocao
kama ksao caalaavaoÆ pìtinaQaIMcyaa saM#yaolaa mayaa-da navhtI. vaaTola %yaa pàMtatUna vaaTola
tovaZo pìtinaQaI yao} Sakt. vaaTola %yaalaa pìtinaQaI haota yaot Asao. %yaamauLo
kahItrI vyavasqaa haoNao A%yaavaSyak Aaho Asao savaa-Mnaaca vaaTt haoto. GaTnaa
tyaar krNyaacaI jabaabadarI maI AMgaavar GaotlaI. %yaalaa maI ek AT maa~ GaatlaI.
janatovar daona puZaáyaaMcaa AMmala Asalyaacao malaa idsat haoto¸ mhNaUna maaJyaabaraobar
kama krNyaasa %yaaMcaohI pìtinaQaI Asaavao ASaI maI maagaNaI kolaI. to svat: svasqapNao
basaUna GaTnaa GaDvaU SakNaar naahIt ho malaa samajat haoto. mhNaUna laaokmaanyaaMkDUna va
462 Aa%makqaa
doSabaMQaUMkDUna %yaaMcyaa ivaSvaasaaMtIla doana naavao maaigatlaI. yaaKorIja GaTnaa¹saimatIt

AaNaKI kaoNaacaIca ja$r naahI¸ Asao maI saucaivalao. tI saUcanaa maanya JaalaI.
laaokmaanyaaMtfo- EaI. koLkraMcao va doSabaMQauMtfo- EaI.Aaya\.baI.saonacao ASaI daona naaMvao
AalaI. hI GaTnaa¹saimait ek~ ASaI ek idvasahI basalaI naahI. trIhI AamhI Aamacao
kama ekmatanao par paDlao. Pa~vyavaharanaoca kama caalavaUna Gaotlao. yaa GaTnaoba_la malaa
kahIsaa AiBamaana vaaTtao. malaa vaaTto¸ kI *yaa GaTnaonausaar kama caalaivalyaasa AajahI
AaplaI naaOka pOlatIr gaazIla. to hao[-la tovha haovaao¸ pNa hI jabaabadarI ]calalyaanao maI
mahasaBaomaQyao Kra p`vaoSa kolaa ASaI maaJaI samajaUt Aaho.
39. KadIcaa janma
sana 1908 saalaapya-Mt maI carKa ikMvaa maaga najaronao paihlaa Asalyaacao malaa
smart naahI. trIhI 'ihMd svarajyaa' maQyao car#yaanaoca ihMdusqaanacao daird/ya dUr hao[-la Asao
maI ivaQaana kolao. jyaa saaQanaaMnaI ]pasamaar TLola %yaaca maagaa-nao svarajyahI imaLola¸ hI
kaoNaacyaahI laxaat yaoNyaasaarKI gaaoYT Aaho. sana 1915 saalaI dixaNa AaiÍkohUna
svadoSaI Aalaao¸ tovhahI carKa pahayalaa imaLalaa navhta. AaEama sqaaplaa tovha
hatmaaga sau$ kolaa. tao sau$ krtanaa malaa KUp ADcaNaI Aalyaa. AamhI sava-
AnaiBa&¸ %yaamauLo maaga AaNavalaa trI tovaZyaanaoca tao caalaola Asao navhto. AamhI sava-
klamabahadUr ikMvaa vyaapar jaaNaNaaro ek~ jamalaao haotao. AamacyaapOkI karagaIr Asaa
kaoNaIca navhta. %yaamauLo maaga imaLivalyaanaMtrhI ivaNakama iSakivaNyaacaI AavaSyakta
haotI. kazovaaD va palaNapUr yaoqaUna maaga imaLalaa va ek iSakivaNaara Aalaa. %yaanao
Aaplao sava- ksaba daKivalao naahI. pNa maganalaala gaaMQaI hatI Gaotlaolao kama ekaekI
saaoDUna doNaaro navhto. %yaaMcyaa hatamaQyao karaigarI tr haotIcaÂ yaamauLo %yaaMnaI ivaNakamaacaI
klaa pUNa-pNao samajaUna GaotlaI¸ va navao ivaNakr ekamagaUna ek AaEamaamaQyao tyaar Jaalao.
Aamhalaa svat:cao kpDo svat: tyaar k$na vaaprayacao haoto. %yaasaazI
Aata igarNaIcao kapD vaaprNyaacao baMd kolaoÂ AaiNa doSaI igarNyaaMcyaa sautacao
hatmaagaavar ivaNalaolao kapD vaaprNyaacaa AaEamavaasaIyaaMnaI zrava kolaa. tsao
krNyaapasaUna Aamhalaa puYkL iSakayalaa imaLalao. ihMdusqaanaaMtIla ivaNakraMcaI¸
KadIcaa janma 463
rahNaI¸ %yaaMcyaa kamaacaa vyaap¸ saUt imaLNyaabaabat %yaaMnaa yaoNaaáyaa ADcaNaI¸ %yaat %yaaMcaI
haoNaarI fsavaNaUk va AKorIlaa %yaaMcaa idvasaoMidvasa vaaZt jaaNaara kja-baajaarIpNaa
[%yaaid gaaoYTIMcaI maaihtI imaLalaI. AamhI svat: Aamhalaa laagaNaaro sava- kapD
tabaDtaoba ivaNaUna Gao} SakU¸ ASaI isqatI navhtI. %yaamauLo baahorcyaa ivaNakraMpasaUna
Aamhalaa ja$r tovaZo kapD ivaNavaUna Gyaavao laagat Asao. karNa doSaI igarNyaaMcyaa sautacao
hatanao ivaNalaolao kapD ivaNakraMkDUna vaaTola tovha imaLU Sakola ASaI saaoya navhtI.
ivaNakr sava- ]McaI kapD ivalaayatI sautacaoca ivaNaIt Asat¸ karNa doSaI igarNyaaMmaQyao
baarIk saUt inaGat nasao. AajahI baarIk saUt qaaoDoca inaGatoÂ far baarIk inaGaU Saktca
naahI. maaozyaa mauiSklaInao kahI ivaNakr Aamacyaa hatI laagalao. to maaozI maohrbaanaI
mhNaUna doSaI sautacao kapD ivaNaUna doNyaasa kbaUla Jaalao. doSaI sautacao kapD inaGaola to
ivakt GaoNyaacao vacana %yaa ivaNakraMnaa AaEamaatfo- Vavao laagalao haoto. ASaa táhonao kapD
mau_ama ivaNavaUna Gao}na AamhI vaap$ laagalaao¸ va ima~aMmaQyaohI %yaacaa p`caar kolaa. saUt
katNaaáyaa igarNyaaMcao AamhI ibanapgaarI ejaMT banalaao. igarNyaaMSaI saMbaMQa Aalaa tsatSaI
%yaaMcyaa vyavasqaosaMbaMQaI va %yaaMcyaa Asahaya isqatIsaMbaMQaI maaihtI imaLalaI. svat: katlaolao
saUt svat:ca ivaNaUna kaZNao hoca igarNyaaMcao Qyaoya Asalyaacao Aamacyaa najarosa Aalao. %yaa
AapNa hao}na hatmaagaacyaa ]pyaaogaI pDt navh%yaa. %yaalaa %yaaMcaa [laaja navhta
evaZoca.
ho sava- paihlyaanaMtr AamhI hatanao saUt katayalaa AQaIr banalaao. hatanao saUt
katU laagaopya-Mt AamacaI praQaInata rahaNaar Asao Aamhalaa vaaTlao. igarNyaaMcao ejaMT
banaNyaamaQyao AamhI kahI doSasaovaa krtao Asao vaaTlao naahI.
pNa carKahI kaozo imaLonaa ikMvaa carKa caalaivaNaarahI kaoNaI BaoTonaa.
kukDyaa vagaOro BarNyaacao carKo AamacyaapaSaI haoto¸ pNa %yaaMcyaavar saUt katta yaoto ASaI
klpnaahI navhtI. kailadasa vakIla ekda eka baa[-laa SaaoQaUna Gao}na Aalao va tI saUt
katUna daKvaIla Asao saaMigatlao. navaIna ksaba iSakNyaat ivaSaoYa kuSala ASaa eka
AaEamavaasaIyaalaa itcyaakDo pazivalaaÂ pNa ksaba hstgat Jaalao naahI.
idvasa far jaa} laagalao. maI farca AQaIr hao}na gaolaao haotao. maaihtI
doNyaasaarKo jao kaoNaI AaEamaat yaot tovaZyaanMaa maI ivacaarIt Asao¸ pNa katNyaacaa ma@ta
is~yaaMkDoca haota. Aqaa-t kanaakaopáyaat kaoNaI s~I katNao jaaNaNaarI AsalaI tr
itcaa SaaoQahI is~yaaMnaaca laagaNaar.
464 Aa%makqaa
sana 1917 saalaI gaujaraqaI baMQaUMnaI malaa BaDaoca iSaxaNapirYadot KocaUna naolao
haoto. toqao malaa saahsaI svaBaavaacyaa gaMgaabaona BaoTlyaa. %yaa ivaQavaa hao%yaa. %yaaMcao iSaxaNa
baotacaoca haoto¸ pNa ihMmat va ga`hNaSa@tI hI sauiSaixat is~yaaMmaQyao saamaanyat: Asatat¸
%yaatUna %yaaMcyaamaQyao AiQak haotI. %yaa AspRSyata mauLIca maanaIt nasat. %yaa
ina:saMkaocapNao AM%yajaaMmaQyao imasaLt va %yaaMcaI saovaa krIt. %yaaMcyaapaSaI pOsao haoto¸ pNa
svat:cyaa garjaa Alp hao%yaa. SarIr ksalaolao haoto. AaiNa vaaTola toqao ekTyaanaohI
jaaNyaacaa %yaaMnaa saMkaoca vaaTt nasao. GaaoDyaavar basaNyaat %yaa maaozyaa pTa[-t hao%yaa. yaa
BaiganaISaI ivaSaoYa pircaya maI gaaoQaáyaacyaa pirYadomaQyao kolaa. maI maaJaI manaaovyaqaa
%yaaMcyaapuZo maaMDlaI AaiNa dmayaMtI jyaap`maaNao naL rajaacyaa maagaUna BaTkt gaolaI %yaap`maaNao
car#yaacyaa SaaoQaaqa- Ba`maNa krNyaacao iSaravar Gao}na %yaaMnaI maaJaa Baar hlaka kolaa.
40. carKa saapDlaa

gaujaraqamaQyao KUp BaTklyaanaMtr baDaoda saMsqaanaatIla ivajaapUrmaQyao gaMgaabaonanaa
carKa saapDlaa. puYkL kuTuMbaaMpaSaI carKo haoto¸ pNa to %yaaMnaI maaLyaavar Taklaolao
haoto. pNa kaoNaI %yaaMcao saUt Gyaavayaalaa tyaar Asaola va %yaaMnaa poLU purivalao jaatIla tr
tI saUt katNyaasa tyaar haotI. gaMgaabaonanao malaa Kbar idlaI. va maaJyaa hYaa-laa saImaa
raihlaI naahI poLU purivaNyaacao kama kizNa vaaTlao. marhUma Baa[- ]mar saaobaanaI yaaMcyaaSaI
gaaoYT kaZta %yaaMnaI Aaplyaa igarNaItUna poLU purivaNyaacao iSaravar Gaotlao. maI to poLU
gaMgaabaonakDo pazivalao¸ va saUt [t@yaa JapaTyaanao inaGaU laagalao kI malaa hat Tokavao
laagalao.
Baa[- ]mar saaobaanaIMcao AaOdaya- ivaSaala haoto. pNa %yaalaahI JaalaI trI
mayaa-da AsaNaarca. poLU ivakt GaoNyaacao maaJyaa ijavaavar Aalao. iSavaaya igarNaIcao
poLU Gao}na saUt katNyaat malaa maaoza daoYahI vaaTlaa. igarNaIcao poLU Gyaayacao
tr saUt GaoNyaalaahI hrkt kaoNatIÆ Aaplyaa vaaDvaiDlaaMpaSaI igarNaIcao poLU qaaoDoca
haotoÆ to poLU ksao banavaIt baroÆ poLU banaivaNaaáyaaMcaa SaaoQa krNyaacaI maI
gaMgaabaonanaa saUcanaa kolaI. %yaaMnaI ho kama Aaplyaa AMgaavar Gaotlao. ipMjaarI SaaoQaUna
kaZlaa. %yaalaa drmaha 35 $pyao ka %yaahUnahI AiQak pgaaravar naomalaa. maulaaMnaa
carKa saapDlaa Ñ 465
poLU krayalaa iSakivalao. maI kapsaacaI maagaNaI kolaI. Baa[- yaSavaMtp`saad dosaayaaMnaI
kapsaacyaa gaaMzI purivaNyaacao iSaravar Gaotlao. gaMgaabaonanao kama ekdma vaaZivalao.
ivaNakraMnaa SaaoQaUna kaZUna %yaaMcyaakDUna katlaolao saUt ivaNaUna GaoNyaasa sau$vaat kolaI.
ivajaapurcyaa KadIlaa pìsawI imaLalaI.
[kDo AaEamaamaQyaohI carKo sau$ haoNyaasa Aata vaoL laagalaa naahI.
maganalaala gaaMQaIMcyaa SaaoQak bauwInao car#yaamaQyao sauQaarNaa kolyaa va carKo AaiNa caa%yaa
AaEamaamaQyao banaU laagalyaa. AaEamaatIla KadIcyaa pihlyaa tagyaacaa Kca- vaarI satra
AaNao Aalaa. maI ima~aMkDUna kccyaa sautacyaa jaaDyaa KadIcao ek vaaralaa satra AaNao
Gaotlao¸ va %yaaMnaI to haOsaonao idlao.
mauMba[-maQyao maI AMqa$Naatca pDUna AsaoÂ pNa BaoTola %yaacyaakDo caaOkSaI krIt
Asao. toqaohI katNaaáyaa daona is~yaa BaoTlyaa. %yaaMnaa ek Saor ³gaujaraqaI Saor Ä 40
taoLo´ sautacaa ek $pyaa idlaa. maI KadIcyaa Aqa-Saas~amaQyao AnaiBa& haotao. malaa
kaozUnahI hatanao katlaolao saUt paihjao haoto¸ katNaaáyaa is~yaa paihjao hao%yaa. gaMgaabaona
dot Asat %yaa draSaI tulanaa k$na pahatao tr maI fsat haotao. baayaa kmaIvar kama
krayalaa tyaar haot naa¸ %yaamauLo %yaaMnaa saaoDUna Vavao laagalao. pNa %yaaMcaahI ]pyaaoga
Jaalaa. %yaaMnaI EaImatI AvaMitkabaa[- gaaoKlao¸ rmaIbaa[- kamadar¸ EaI. SaMkrlaala
ba^Mkrcyaa maatuEaI va vasaumatIbaona yaaMnaa katavayaalaa iSakivalaoÂ AaiNa maaJyaa KaolaIt
car#yaacaa gauMjaarva sau$ Jaalaa. malaa AajaaratUna bara krNyaamaQyao yaa gauMjaarvaacaa ihssaa
haota Asao mhNaNyaat AitSayaao@tI naahI. hI maanaisak isqait Aaho ho KroÂ pNa
manauYyaalaa raogaI ikMvaa inaraogaI krNyaat manaacaa ihssaa trI kaya kmaI AahoÆ carKa
caalaivaNyaacaa maIhI p`ya%na k$na paihlaa¸ pNa yaaplaIkDo maaJaI %yaavaoLI p`gatI hao}
SaklaI naahI
mauMba[-t hatacao poLU kaozUna AaNaavaoÆ EaI. rovaaSaMkr javaorIcyaa baMgalyaava$na
taMtIcaa TNa%kar krIt krIt raoja ipMjaarI jaat Asao. maI %yaalaa baaolaavaUna AaNalaa.
tao gaaVaMcaa kapUsa ipMjaIt Asao. %yaanao poLU tyaar k$na doNyaacao kbaUla kolao. dr BaarI
maaigatlaa¸ tao maI do} kolaa. ASaa táhonao tyaar Jaalaolao saUt maI vaOYNavaaMnaa zakaorjaIlaa
Gaalaayacyaa maaLaMsaazI pOsao Gao}na ivakt idlao. Baa[- iSavajaIMnaI mauMba[-t carKavaga-
kaZlaa. yaa p`yaaogaaKalaI pOSaaMcaa KUp Kca- Jaalaa. EawaLU doSapòmaI laaokaMnaI pOsao idlao¸
maI Kca- krIt gaolaaoÂ pNa tao Kca- vyaqa- gaolaa naahI Asaa maaJaa nama` AiBapàya Aaho.
%yaatUna KUp iSakayalaa imaLalao. kamaacyaa mayaa-docaI spYT klpnaa AalaI.
Aa.¹30
466 Aa%makqaa
Aata maI saMpUNa- KadIQaarI banaNyaasa ]tavaLa Jaalaao. maaJao Qaaotr doSaI
igarNaIcyaa kapDacao haoto. ivajaapurat AaiNa AaEamaat jaI KadI banat Asao¸ tI far
jaaD AaiNa 30 [Mca pn*yaacaI haot Asao. maI gaMgaabaonanaa naaoTIsa idlaI¸ kI jar ka ek
maihnyaacyaa Aat %yaaMnaI malaa 45 [Mca pn*yaacao KadIcao Qaaotr kaZUna idlao naahI¸ tr malaa
jaaD KadIcaa pMcaa laavaUna kama caalavaavao laagaola. %yaaMnaa poca pDlaa¸ maudt kmaISaI
vaaTlaIÂ pNa %yaa hrlyaa naahIt. %yaaMnaI maihnyaacyaa Aat malaa pnnaasa [McaI QaaotrjaaoDa
AaNaUna idlaa AaiNa maaJao saMkT inavaarlao.
%yaaca saumaarasa Baa[- laxmaIdasa laazIhUna AM%yaja Baa[- ramajaI va %yaaMcyaa p%naI
gaMgaabaona yaaMnaa AaEamaat Gao}na AalaoÂ AaiNa %yaaMcyaakDUna $Md pn*yaacaI KadI ivaNaUna
imaLU laagalaI. KadIp`caaracyaa kamaI yaa jaaoDPyaanao kolaolaI madt ASaItSaI mhNata
yaoNaar naahI. %yaaMnaI gaujaraqaot va gaujaraqaobaahor hatsaUt ivaNaNyaacao ksaba [traMnaa
iSakivalao Aaho. hI inarxar pNa saMskarI gaMgaabaona QaaoTa caalavaIt Asatanaa %yaa kamaat
ASaI kahI tllaIna hao}na jaato¸ kI [kDoitkDo pahayalaa ikMvaa kaoNaabaraobar
gaPpagaaoYTI krayalaa itlaa fursatca haot naahI.
41. ek saMvaad
svadoSaIcyaa naavaanao caalaNaarI hI KadIcaI caLvaL sau$ JaalaI¸ tovha
igarNyaaMcyaa maalakaMkDUna malaa BarpUr TIkahI eokavayaalaa imaLU laagalaI. ]mar saaobaanaI
svat: kuSala igarNaImaalak AsalyaamauLo svat:cyaa &anaacaa ]pyaaoga malaa dotca Asat va
iSavaaya [traMcyaa AiBapàyaasaMbaMQaIhI malaa maaihtI dot rahat. %yaaMcyaapOkI eka
gaRhsqaacyaa mhNaNyaacaa %yaaMcyaa manaavarhI pirNaama Jaalaa va malaa %yaaMcyaakDo Gao}na
jaaNyaacaI %yaaMnaI AaplaI [cCa dSa-ivalaI. malaa %yaaMcaI saUcanaa psaMt pDlaI. AamhI
%yaaMcyaakDo gaolaao. %yaaMnaIca ivaYaya kaZlaa.
"tumacaI svadoSaI caLvaL kahI pihlaIca navho ho tr tumhalaa maahIt Aaho
naaÆ"
maI ]<ar idlao¸ "haoya¸ saahoba."
"tumhalaa maahItca Aaho kI¸ vaMgaBaMgaacyaa vaoLI svadoSaI caLvaLIlaa KUp jaaor
caZlaa haota. itcaa AamhI igarNaIvaalyaaMnaI KUp fayada Gaotlaa va kapDacao dr
vaaZivalao. kahI gaaoYTI k$ nayao AsaahI kolyaa Aahot."
"maI hI gaaoYT eoklaI AahoÂ tI eokUna vaa[-ThI vaaTlao."
ek saMvaad 467
"tumhalaa vaaTNaaro du:K maI samajaU SaktaoÂ pNa to AsqaanaI Aaho. AamhI
Aamacaa QaMda caalaivatao tao praopkaraqa- qaaoDaca caalavatao AahaoÆ Aamhalaa pOsao
kmavaayacao Aahot. AamhI Aamacyaa BaagaIdaraMnaa jabaabadar Aahaot. vastUcaI ikMmat
itcyaa maagaNaIvar AvalaMbaUna rahato ha inayama kaoNa qaaopvaUna QarNaarÆ baMgaalaI laaokaMnaa
evaZo kLayalaa paihjao haoto¸ kI %yaaMcyaa caLvaLInao svadoSaI kapDacao dr vaaZNaarcaÑ"
"to ibacaaro maaJyaasaarKoca EawaLU¸ %yaamauLo to Asao samajaUna caalalao¸ kI
igarNaIvaalao Jaalao trI AgadIca svaaqaI- banaNaar naahItÂ zkbaajaI trI krNaar naahIt.
svadoSaIcyaa naavaavar prdoSaI kapD trI naahIca ivakNaar."
"tumhI Asao samajat AsaNaar ho malaa maahIt haoto¸ mhNaUnaca maI tumhalaa saUcanaa
krNyaacaa ivacaar kolaa va tumhalaa yaoqapya-Mt yaoNyaacaI tsadI idlaI. mhNajao tumacaI trI
BaaoLyaa baMgaalyaap`maaNao idSaaBaUla hao} nayao." Asao mhNaUna SaozjaIMnaI AaplyaakDIla
ivaNakrIcao namaunao AaNaNyaaba_la KUNa kolaI. %yaat r_I sautapasaUna banaivalaolyaa kaMbaLIcao
daona namaunao haoto. to hatat Gao}na to mhNaalao¸ "ha pha¸ ha maala AamhI navaIna banaivalaa
Aaho. r_I sautapasaUna banaivalaolaa¸ Aqaa-t svast tr pDNaarca. ha maala AamhI qaoT
]<aropya-Mt nao}na paocaivatao. Aamacao dlaala caarI idSaaMnaa psarlaolao Aahot. %yaava$na
tumacyaa laxaat yao[-la¸ kI Aamhalaa tumacyaasaar#yaa ejaMTaMcaI ja$rI naahI. KrI isqatI
tr ]laT ASaI Aaho¸ kI jaoqao tumacyaasaar#yaaMcaa AavaajahI paocat naahI¸ ASaa izkaNaI
Aamacao gaumaasto Aamacaa maala Gao}na jaatat. tumhalaa AaNaKI hI gaaoYT ihSaobaat GaotlaI
paihjao¸ kI ihMdusqaanalaa hvaa AsaNaara sava- maala AamhI ]%pnna k$ SakthI naahI.
%yaamaULo svadoSaIcaa p`Sna ha mau#yat: pOdaSaIcaa p`Sna Aaho. AapNa ja$rI[tko kapD
kaZU laagalaao AaiNa kapDacyaa jaatIMmaQyao sauQaarNaa k$ Saklaao mhNajao prdoSaI kapD
yaavayaacao qaaMbaola. mhNaUna maaJaa tumhalaa Asaa sallaa Aaho kI tumhI AaplaI svadoSaIcaI
caLvaL caalavaIt Aaha¸ yaa táhonao caalavaU naka. tr navaIna igarNyaa kaZNyaakDo laxa
Va. AaplyaakDo svadoSaI maala KpivaNyaacyaa caLvaLIcaI ja$r naahIÂ ja$r Aaho tI
pOdaSaIcaI."
tr maga maI jar toca kama krIt Asalaao tr tumhI malaa AaSaIvaa-d Vala kI
naahIÆ" maI mhTlao.
"to ksao kayaÆ tumhI jar igarNyaa kaZNyaacyaa p`ya%naat Asaala tr tumhalaa
Qanyavaad idlao paihjaot."
468 Aa%makqaa
to tr maI krIt naahI¸ pNa maI carKap`saaracyaa kayaa-t gauMtlaao Aaho."

"carKap`saarÂ to kayaÆ"
maI car#yaacaI yaaojanaa samajaavaUna saaMigatlaI va puZo mhTlao :
"tumacao ivacaar malaa maanya Aahot. maI igarNyaaMcaI ejansaI krIt basaNao yaaogya
haoNaar naahI. %yaapasaUna fayada haoNyaaeovajaI nauksaanaca Aaho. igarNyaaMcaa maala kahI
pDUna rahat nasatao. maI navaIna pOdaSaIcyaa kamaI va navaIna pOdaSaIcao kapD KpvaUna
kaZNyaacyaa kamaIca gauMtUna raihlao paihjao. saQyaa tr maI pOdaSaImaQyaoca gauMtlaao Aaho.
malaa yaaca sva$pacaI svadoSaI psaMt Aaho. karNa kI itcyaamaaf-t ihMdusqaanaaMtIla
Baukonao marNaaáyaa AQa-baokar is~yaaMnaa kama purivata yao[-la. %yaa kattIla to saUt
ivaNavaUna Gyaavao va tI KadI laaokaMnaa QaarNa krNyaasa laavaavao ASaI maaJaI vaR<aI Aaho¸ va
%yaa idSaonao maI caLvaL krIt Aaho. carKap`saaralaa iktI yaSa yao[-la to malaa saaMgata
yaot naahI. Aataca kaozo %yaa kayaa-caa AarMBa haot Aaho. pNa maaJaa %yaavar pUNa-
ivaSvaasa Aaho. kahI Jaalao trI %yaapasaUna nauksaana tr naahIca. ihMdusqaanaat ]%pnna
haoNaaáyaa kapDat jaovaZI Bar yaa car#yaacyaa caLvaLInao pDola¸ tovaZa fayada Aaho.
Aqaa-t tumhI mhNata tsalaa daoYa yaa caLvaLImaQyao naahI."
" ASaa táhonao tumhI caLvaL caalavaIt Asaala¸ tr malaa kahI mhNaayacao
naahI. yaa yaugaat carKa caalaola kI naahI ha svatM~ p`Sna Aaho. maI tr tumhalaa yaSa
icaMittao."
42. Asahkarcaa p` v aah

KadIcaI p`gatI puZo ksakSaI JaalaI %yaacao vaNa-na yaa p`krNaamaQyao dota yaoNaar
naahI. %yaa %yaa gaaoYTI janatopuZo ksakSaa yaot gaolyaa evaZo daKvaUna doNyaaplaIkDo %yaaMcaa
AiQak [ithasa dot basaNyaasa yaa p`krNaaMmaQyao jaagaa naahI. tsao kravayaacao tr %yaa %yaa
ivaYayaacao svatM~ pustk tyaar hao[-la. sa%yaacaa SaaoQa krtanaa ekamaagaUna ek GaTnaa
maaJyaa jaIvanaamaQyao ksakSaa sahjaIca GaDt gaolyaa¸ %yaaMcao idgdSa-na krNyaacaa yaoqao ivacaar
Aaho.
mhNaUna Aata AsahkarasaMbaMQaI qaaoDo ilahINyaacaI vaoL AalaI Aaho
Asao mhNata yao[-la. iKlaaftIbaabat AlaIbaMQaUMcaI jabardst caLvaL caalaUca haotI.
marhUma maaOlaanaa Abadula baarI [%yaadI ]laomaaMbaraobar maaJaI %yaa baabatIt KUp cacaa-
Asahkaracaa p`vaah 469
JaalaIÂ mausalamaana laaok SaaMtI¸ AihMsaa kaozpya-Mt paLU SaktIla yaacaohI ivavaocana JaalaoÂ va
SaovaTI na@kI Jaalao¸ kI AmaUk h_Ipya-Mt QaaorNa mhNaUna tI paLNyaasa hrkt naahI. va
ekvaar AihMsaocaI pìt&a kolyaanaMtr tI paLNyaasa to baaMQalaolao Aahot. AKorIlaa
Asahkaracaa zrava iKlaaft¹pirYadomaQyao maaMDNyaat Aalaa va puYkL cacaa- hao}na tao
psaar Jaalaa. malaa Aazvato¸ kI AlaahabaadmaQyao %yaasaazI eko idvaSaI sabaMQa ra~Bar
saBaa caalalaI haotI. hkImasaahoba naa SaaMitmaya Asahkar caalaU Sakola kI naahI yaaba_la
SaMka vaaTt haotI. pNa %yaaMcaI SaMka dUr JaalyaanaMtr to %yaa zravaalaa yao}na imaLalao¸ va
%yaaMcaI madt Amaulya JaalaI.
%yaanaMtr gaujaraqaot pirYad JaalaI. itcyaapuZo maI Asahkaracaa zrava
maaMDlaa. %yaalaa ivaraoQa krNaaáyaaMcaI pihlaI hrkt ASaI haotI kI¸ jaaopya-Mt raYT/Iya
saBaonao Asahkaracaa zrava kolaolaa naahI taopya-Mt pàMitk pirYadaMnaa tsaa zrava krNyaacaa
AiQakar naahI. maI saucaivalao¸ kI pàMitk pirYadaMnaI maagao hTU nayaoÂ pNa puZo pa}la
TakNyaacaa sava- paoTmaMDLaMnaa AiQakar Aaho. evaZoca navho tr %yaaMcyaat Qamak Asaola
tr tsao krNao ha %yaaMcaa Qama- Aaho. %yaamauLo mau#ya saMsqaocaI pìtYza vaaZto. zravaacyaa
gauNadaoYaaMsaMbaMQaIhI maQaur cacaa- JaalaI. mato maaojaNyaat AalaI va maaozyaa bahumatanao
Asahkaracaa zrava pasa Jaalaa. ha zrava pasa krNyaacao barocasao Eaoya Abbaasa tOyyabajaI
vallaBaBaa[- yaaMsa haoto. Abbaasasaahoba AQyaxa haoto¸ va %yaaMcaa kla Asahkaracyaa
zravaakDoca haota.
raYT/Iya mahasaimatInao yaa p`Snaacaa ivacaar krNyaasaazI raYT/Iya saBaocao Kasa
AiQavaoSana klak<yaamaQyao 1920 cyaa saPToMbar maihnyaat BarivaNyaacaa zrava kolaa.
tyaarI KUp maaozyaa p`maaNaat JaalaI. laalaa lajaptraya yaaMnaa AQyaxa inavaDlao haoto.
iKlaaft¹spoSala va ka^Mgaòsa¹spoSala mauMba[-hUna sauTlyaa. klak<yaamaQyao pìtinaQaIMcaa va
pòxakaMcaa maaoza samaudaya jamalaa.
maaOlaanaa SaaOktAlaIMcyaa maagaNaIva$na Asahkaracyaa zravaacaa masauda maI
AagagaaDIt tyaar kolaa. AjaUnapya-Mtcyaa maaJyaa zravaacyaa masauVaMmaQyao 'SaaMitmaya' Sabd
bahuQaa Aalaolaa navhta. maI Aaplyaa BaaYaNaamaQyaoca %yaacaa ]pyaaoga krIt Asao. kovaL
mausalamaana laaokaMcyaa saBaomaQyao 'SaaMitmaya' yaa Sabdanao malaa jao daKvaayacao haoto to malaa
samajaavaUna dota Aalao nasato. mhNaUna maI maaOlaanaaAbaula klaama AaJaadaMkDo dusaáyaa eKaVa
SabdacaI maagaNaI kolaI. %yaaMnaI 'baaAmana' Sabd idlaa¸ va Asahkaralaa 'tko- mavaalaat' ha
Sabd idlaa.
470 Aa%makqaa
ASaa táhonao jaovha maaJaa maoMdU¸ gaujaraqaI¸ ihMdI¸ }dU- [%yaaid BaaYaaMtUna
AsahkaracaI pirBaaYaa banaivaNyaacyaa kamaI gauMtlaa haota %yaavaoLI raYT/Iya saBaosaazI zrava
tyaar krNyaacao kamahI var dSa-ivalyaap`maaNao maaJyaavar yao}na pDlao. %yaat 'SaaMitmaya'
Sabd Gaalaayacaa rahUna gaolaa. maI zrava ilahUna AagagaaDItca maaOlaanaa SaaOktAlaIMcyaa
hatat do}na Taklaa. ra~Icyaa vaoLI malaa smarNa Jaalao¸ kI mau#ya Sabd 'SaaMitmaya' tr
rahUnaca gaolaa Aaho. maI mahadovaBaa[-Mnaa QaaDlao¸ va inaraop pazivalaa kI 'SaaMitmaya' Sabd
Captanaa Gaalaavaa. malaa pusaT smarNa Aaho¸ kI tao Sabd GaalaNyaapUvaI-ca zrava CapUna
inaGaalaa haota. ivaYayainayaamak saimatIcaI saBaa %yaaca ra~I BarlaI. Aqaa-t malaa tao Sabd
maagaahUna Gaalaavaa laagalaa. malaa idsaUna Aalao¸ kI jar ka maI zrava ilahUna tyaar hao}na
raihlaao nasatao¸ tr barIca ADcaNa pDlaI AsatI.
maaJaI isqatI koivalavaaNaI haotI. zravaalaa ivaraoQa kaoNa krtIla AaiNa
Anaumaaodna kaoNa dotIla yaacaI malaa kahI klpnaa navhtI. laalaajaIMcaa kla kaoNaIkDo
Aaho¸ tohI malaa samajalao navhto. ksalaolao yaaowo klak<yaamaQyao hjar Jaalao haoto. ivaduYaI
A^naI baoJaMT¸ pMiDt maalavaIyajaI¸ ivajayaraGavaacaaya-¸ pMiDt maaotIlaalajaI¸ doSabaMQaU vagaOro
%yaamaQyao haoto.
maaJyaa zravaamaQyao iKlaaft va pMjaabaaMtIla AnyaayaaMba_la Asahkar
krNyaacaa ]llaoK haota. EaI. ivajayaraGavaacaayaa-Mnaa %yaacao evaZosao mah<va vaaTlao naahI.
to mhNaalao¸ 'Asahkaraca krayacaa tr Amauk AnyaayaasaazIca kaÆ svarajyaacaa ABaava
ha savaa-t maaoza Anyaaya Aaho. %yaasaazIca Asahkar kolaolaa SaaoBaola.' maaotIlaalajaIMcyaa
manaaMtUnahI ha mau_a daKla krayacaa haota. maI yaa saUcanaolaa lagaoca saMmatI idlaI¸ va
svarajyaacaI maagaNaIhI zravaat namaUd kolaI. ivastRt¸ gaMBaIr va kahI AMSaI itKT ASaI
cacaa- hao}na Asahkaracaa zrava psaar Jaalaa.
maaotIlaalajaI %yaat p`qama saamaIla Jaalao. maaJyaabaraobar %yaaMnaI kolaolaI
maQaur cacaa- malaa AVap smarto. %yaaMnaI kahI Saaibdk forfaraMcaI saUcanaa kolaI¸
tI maI maanya kolaI. doSabaMQaUMnaa vaLivaNyaacao kama %yaaMnaI AaplyaakDo Gaotlao. doSabaMQaUMcao
)dya AsahkarakDo haoto¸ pNa %yaaMcaI bauwI Asao saucavaIt haotI¸ kI janatolaa
Asahkar JaopNaar naahI. doSabaMQaU va laalaajaI Asahkarat puropuro saamaIla
Jaalao naagapurlaaca. yaa Kasa AiQavaoSanaacyaa vaoLI laaokmaanya naahIt yaaba_la malaa
farca vaa[-T vaaTlao. malaa AVappya-Mt Asao vaaTt Aaho kI to ijavaMt Asato tr %yaaMnaI
naagapUrlaa 471
klak<yaacyaa p`saMgaaba_la AanaMd maanalaa Asata. prMtu tsao Jaalao nasato trIhI %yaaMnaI
ivaraoQa kolaolaa malaa AavaDlaa Asata. malaa %yaapasaUna iSakayalaa imaLalao Asato.
%yaaMcyaa maaJyaamaQyao matBaod naohmaIca pDtÂ pNa to sava- gaaoDIgaulaabaIcao Asat.
AamacyaamaQyao inakT saMbaMQa Aaho Asaoca to malaa naohmaI maanaU dot Asat. ho ilaihtovaoLI
%yaaMcyaa maR%yaUcao ica~ maaJyaa DaoLyaaMsamaaor ]Bao haot Aaho. maQyara~I malaa %yaaMcyaa maR%yaucao
vaR<a Toilafaonavar maaJao sahkarI pTvaQa-na yaaMnaI idlao. %yaaca vaoLI Aaplyaa saaoba%yaaMpaSaI
maI ]d\gaar kaZlao¸ 'malaa ek maaoza AaQaar haota¸ tao gaolaa.' %yaavaoLI Asahkaracao
AaMdaolana KUp jaaoranao caalalao haoto. %yaaMcyaapasaUna paizMbaa imaLivaNyaacaI malaa AaSaa
vaaTt haotI. SaovaTI jaovha Asahkar saMpUNa- sva$pat ]Baa Jaalaa¸ tovha %yaaMnaI kaoNato
QaaorNa svaIkarlao Asato to ek dova jaaNao. pNa malaa evaZo maahIt Aaho¸ kI raYT/acyaa
[ithasaatIla yaa AaNaIbaaNaIcyaa vaoLolaa %yaaMcaI ]NaIva savaa-Mnaaca ivaSaoYa jaaNavat haotI.
43. naagapU r laa

raYT/Iya saBaocyaa Kasa baOzkIt Jaalaolaa Asahkaracaa zrava naagapUrlaa
Baravayaacyaa vaaiYa-k baOzkIt maMjaUr vhavayaacaa haota. klak<yaap`maaNaoca naagapUrmaQyaohI
AsaM#ya laaok jamalao haoto. AVap pìtinaQaIMcyaa saM#yaolaa mayaa-da GaatlaolaI navhtI.
%yaamauLo malaa baraobar smart Asaola tr caaOda hjaar pìtinaQaI hjar haoto. laalaajaIMcyaa
Aaga`hava$na SaaLa¹ka^laojaaMbaabatcyaa zravaamaQyao maI ikMicat forfar kbaUla kolaa.
doSabaMQaUMnaI kahI forfar krivalao¸ va SaovaTI SaaMitmaya Asahkaracaa zrava savaa-naumato
psaar Jaalaa.
yaaca baOzkIt mahasaBaocyaa GaTnaocaa zrava psaar krayacaa haota. hI
GaTnaa Kasa baOzkIpuZo maI maaMDlaI haotIca. tI pìsaw hao}na itcyaavar cacaa-hI
JaalaI haotI. EaI. ivajayaraGavaacaaya- yaa AiQavaoSanaacao AQyaxa haoto. GaTnaomaQyao
ivaYayainayaamak saimatInao ekca mah<vaacaa forfar kolaa. pìtinaQaIMcaI saM#yaa maI
1500 kilplaI haotI¸ %yaaeovajaI ivaYayainayaamak saimatInao tI 6000 kolaI.
maaJyaa samajautIp`maaNao ha forfar AivacaarmaUlak haota. [t@yaa vaYaa-cyaa
AnauBavaanaMtrhI malaa tsaoca vaaTto. puYkL pìtinaQaIMkDUna AiQak kaya- haoto ikMvaa
laaokSaahI AiQak Ba@kmapNao p`sqaaipt haoto hI samajaUt malaa AgadI caukIcaI vaaTto.
472 Aa%makqaa
pMQaraSao pìtinaQaI jar ]dar manaacao¸ janatocyaa h@kaMnaa japNaaro va pàmaaiNak AsatIla
tr saha hjar inaba-MQaSaUnya pìtinaQaIMpoxaa laaokSaahIcao rxaNa AiQak caaMgalyaa táhonao
krtIla. laaoksa<aa caalaayacaI Asaola tr %yaasaazI janatomaQyao svaatMHyavaR<aI¸ svaaiBamaana
va ekjaUT hI AsalaI paihjaot¸ AaiNa caaMgalao va saccao pìtinaQaI inavaDUna doNyaaba_la
inaQaa-r paihjao. pNa saM#yaolaaca fajaIla mah<va doNaaáyaa ivaYayainayaamak saimatIlaa saha
hjaaraMhUnahI AiQak pìtinaQaI paihjao haotoÂ %yaamauLo saha hjaaraMnaI jaomatoma Baagalao.
mahasaBaomaQyao svarajyaacyaa QyaoyaasaMbaMQaIhI cacaa- JaalaI. GaTnaomaQyao ek klama
Asao haoto¸ kI saamaàjyaacao Aat ikMvaa baahor jasao saaQaola tsao svarajya imaLvaavao.
saamaàjyaaMtga-t svarajyaca paihjao mhNaNaarahI ek pxa raYT/Iya saBaomaQyao haota. %yaa
pxaacao samaqa-na pMiDt maalavaIyajaI va ima. ijanaa yaaMnaI kolaoÂ pNa %yaaMnaa farSaI mato
imaLalaI naahIt. SaaMitmaya va sa%yapUNa- saaQanaaMnaIca svarajya imaLvaayacao¸ Asao dusaro ek
klama haoto. yaa inaba-MQaalaahI hrkt GaoNyaat AalaI. raYT/Iya saBaonao tI hrkt Amaanya
kolaI va sabaMQa GaTnaa raYT/Iya saBaomaQyao Canadar cacaa- hao}na psaar JaalaI. maaJaI samajaUt
Aaho¸ kI %yaa GaTnaocaI AMmalabajaavaNaI laaokaMnaI pàmaaiNakpNao va ]%saahapUva-k kolaI
AsatI¸ %yaamauLo janatolaa KUp iSaxaNa imaLalao Asato. itcyaa AmmalabajaavaNaImaQyaoca
svarajyaacaIhI saMpadnaa Aaho. pNa ha ivaYaya yaoqao Ap`stut Aaho.
yaaca saBaomaQyao ihMdU¹mausalamaana eo@yaaivaYayaI¸ AspRSyatoivaYayaI va KadIivaYayaI
zrava Jaalao. AaiNa tovhapasaUna AspRSyata dUr krNyaacao kama raYT/Iya saBaocyaa ihMdU
saBaasadaMnaI AMgaavar Gaotlao Aaho va KadIWara raYT/Iya saBaonao ihMdusqaanaatIla dInadubaLyaa
janatoSaI saMbaMQa jaaoDlaa Aaho. iKlaaftIcyaa inaima<aanao Asahkar pukarNao haca raYT/Iya
saBaocaa ihMdU¹mauislama eo@ya saaQaNyaacaa qaaor p`ya%na haota.
44. pUNaa-hutI
pNa Aata hI p`krNao baMd krNyaacaI vaoL yao}na zoplaI Aaho. yaapuZIla maaJao
jaIvana [tko kahI jaahIr hao}na basalao Aaho¸ kI janatolaa maahIt naahI Asao @vaicatca
kahI Asaola. iSavaaya 1921 saalaapasaUna maI raYT/Iya saBaocyaa puZaáyaaMSaI [t@yaa inakT
saMbaMQaat Aalaao Aaho¸ kI ekahI p`saMgaacao vaNa-na puZaáyaaMnaa %yaat gaaoivalyaaKorIja malaa
yaqaaqa-pNao krta yaoNaar naahI. ho saMbaMQa AjaUna tajao Aahot. EawanaMdjaI¸ doSabaMQaU¸
laalaajaI AaiNa hkImasaahoba AaplyaamaQyao naahIt¸ trIhI saudOvaanao [tr Anaok puZarI
AVap ivaVmaana Aahot. raYT/Iya saBaocyaa mahapirvat-naanaMtrcaa [ithasa AVap GaDivalaa
jaat Aaho. maaJao mau#ya p`yaaoga raYT/Iya saBaomaaf-t Jaalaolao Aahot. Aqaa-t %yaa p`yaaogaaMcao
vaNa-na krtanaa puZaáyaaMnaa saMdBaa-t AaNaNao Apirhaya- hao[-laÂ va tsao krNao ivanayaaKatr
trI Ayaaogya hao[-la. iSavaaya A%yaMt mah<vaacao karNa mhNajao caalaU p`yaaogaasaMbaMQaIcao maaJao
AiBapàya inaiScat mhNata yaoNaar naahIt. mhNaUna hI p`krNao tUt- baMd krNao ho maI Aaplao
kt-vya samajatao. maaJaI laoKNaI puZo caalaayalaa kbaUla naahI¸ AsaohI mhTlyaasa caalaola.
vaacakaMcaa inaraop Gaotanaa maaJyaa manaalaa du:K haot Aaho. maaJyaa p`yaaogaaMcaI
malaa svat:laa far ikMmat vaaTto. %yaaMcao vaNa-na maI yaqaaqa-t: k$ Saklaao Aaho kI naahI¸
to malaa maahIt naahI. yaqaaqa- vaNa-na krNyaacyaa kamaI maI ksaUr kolaI naahI. sa%ya maI
jasao paihlao¸ jyaa maagaa-nao paihlao¸ tsao dSa-ivaNyaacaa maI satt p`ya%na kolaa AahoÂ AaiNa
vaacakaMpuZo %yaacao vaNa-na krNyaapasaUnahI maaJyaa ica<aacao samaaQaana Jaalao Aaho. karNa %yaa
vaNa-naapasaUna vaacakalaahI sa%ya va AihMsaa yaaMba_lahI AiQak Aasqaa vaaTU laagaola¸ ASaI
malaa AaSaa vaaTt Aaho.
sa%yaaprta kaoNaI prmaoSvar Asalyaacaa malaa AnauBava naahI. sa%yamaya
haoNyaasa AihMsaa haca ek maaga- Aaho¸ ho yaa p`krNaaMcyaa panaapanaaMtUna ]GaD Jaalao
nasaola tr ha maaJaa p`ya%na vyaqa- Aaho¸ Asao maI samajatao. isawaMtacao pìtpadna
krNyaacaa maaJaa p`ya%na inaYfla Jaalaa¸ trI maUL isawaMt KaoTa naahI. maaJaI
AihMsaa saccaI AsalaI trI kccaI Aaho¸ ApUNa- Aaho. maaJaa sa%yaacaa saaxaa%kar
mhNajao¸ hjaarao saUya- ek~ kolao trIhI jyaa sa%ya$pI saUyaa-caI baraobarI to
k$ SakNaar naahIt¸ ASaa saUyaa-cyaa eka ikrNaacyaa dSa-naasaarKa Aaho. %yaacao
473
Aa.¹31
474 Aa%makqaa
saMpUNa- dSa-na saMpUNa- AihMsaoKorIja ASa@ya Aaho¸ evaZo trI maI maaJyaa Aajavarcyaa
p`yaaogaaMcyaa AKorIsa AvaSya pìtpadU Saktao.
ASaa yaa sava-vyaapI sa%yanaarayaNaacyaa p`%yaxa dSa-naasaazI jaIvanamaa~avar
Aa%mavat\ pòma krNao A%yaMt AavaSyak AahoÂ va to k$ [icCNaara manauYya jaIvanaacyaa
kaoNa%yaahI ivaBaagaapasaUna AilaPt rahU Sakt naahI. mhNaUnaca sa%yaacyaa maaJyaa ]pasanaonao
malaa rajakarNaamaQyao KocaUna AaNalao Aaho. Qam,aa-caa rajakarNaaSaI saMbaMQa naahI¸ Asao
mhNaNaaáyaalaa Qamaa-caa Aqa- samajalaolaa naahI¸ Asao mhNaNyaasa malaa ibalakula saMkaoca vaaTt
naahI. tsao mhNaNyaat maaJyaakDUna AivanayahI GaDt naahI.
Aa%maSauwIKorIja jaIvamaa~abaraobar eo@ya saaQata yaoNaar naahI.
Aa%maSauwIKorIja AihMsaaQamaa-cao palana sava-qaOva ASa@ya Aaho. ASauwa%maa prmaa%myaacao
dSa-na k$ Sakt naahI. Aqaa-t jaIvanamaagaa-cyaa sava-ca ivaBaagaaMmaQyao Aa%maSauwIcaI
AavaSyakta Aaho. hI SauwI saaQya AahoÂ karNa vya@tI va samaYTI yaaMcyaamaQyao [tka
inakT saMbaMQa Aaho¸ kI eka vya@tIcaI SauwI hI AnaokaMcyaa SauwIcyaa baraobarIcaI zrto.
AaiNa vyai@tgat p`ya%na krNyaacaI Sa@tI tr sa%yanaarayaNaanao savaa-Mnaaca janmaapasaUna
idlaolaI Aaho.
pNa ha SauwIcaa maaga- kzaor Aaho¸ ho maaJyaa xaNaaoxaNaI AnauBavaasa yaot Aaho.
Sauw haoNao mhNajao kayaavaacaamanaanao inaiva-kar haoNao¸ ragaWoYariht haoNao. yaa inaiva-kartop`t
paocaNyaacaa maI pìtxaNaI p`ya%na krIt AsaUnahI AjaUna itcyaapya-Mt paocalaao naahI. %yaamauLo
laaokaMnaI kolaolaI stutI malaa fsavaU Sakt naahI. tI stutI ik%yaok vaoLa tr malaa
AitSaya salato. Sas~yauwanao saaro jaga ijaMkNyaapoxaa manaacao ivakar ijaMkNao malaa AiQak
kzINa vaaTto. ihMdusqaanaat AalyaanaMtrsauwa maaJyaamaQyao dDUna raihlaolao ivakar maaJyaa
]GaDkIlaa Aalao Aahot. %yaacaI malaa Sarma vaaTt Aaho. pNa maI p`ya%na maa~ saaoDIt
naahI. sa%yaacao p`yaaoga krtanaa malaa rsaacao GauTko imaLalao Aahot¸ AajahI imaLt
Aahot. pNa malaa maahIt Aaho¸ kI malaa AjaUna kzINa maaga- kapayacaa Aaho. %yaasaazI
malaa SaUnyavat\ banalao paihjao. manauYya jaaopya-Mt AapNa hao}na svat:laa savaa-Mcyaa SaovaTI
nao}na basavaIt naahI¸ taopya-Mt %yaalaa mau@tI naahI. AihMsaa hI nama`tocaI prakaYza haoyaÂ
AaiNa yaa nama`toivanaa mau@tI kQaI kaLI Sa@ya naahI¸ hI AnauBavaisaw gaaoYT Aaho. %yaa
AihMsaocyaa pàPtIsaazI pàqa-naa krIt¸ AaiNa %yaa kamaI jagaacyaa saahayyaacaI yaacanaa
krIt¸ saQyaa trI hI p`krNao baMd krtao.
piriSaYTo
¤gaaMQaIjaIMnaI 'dixaNa AaiÍkotIla sa%yaaga`hacaa [ithasa' yaorvaDyaacyaa tu$Mgaat
ilaihNyaasa sau$vaat kolaI¸ va sauTUna AalyaanaMtr tao pura kolaa. tao p`qama gaaMQaIjaIMcao
gaujaraqaI saaPtaihk 'navajaIvana' yaamaQyao p`krNaSa: pìsaw Jaalaa. %yaacao [Mga`jaI BaaYaaMtr
Satyagraha in South Africa yaa naavaanao AamhI pìsaw kolao AahoÂ marazI BaaYaaMtr
pìsaw Jaalaolao naahI. Aa%makqaocyaa p`krNaaMtIla hkIktIsaMbaMQaI AiQak saivastr
maaihtI doNaaro *yaa pustkaMtIla kahI ]taro KalaI idlao Aahot.¥
1. DrbanamaQaIla hllaa
¤[ithasa¸ KMD 1¸ p`. 7 va$na. AnausaMQaana : Aa%makqaa¸ KMD 3¸ p`. 3¥
naataL sarkarhI dmalao. Ayaaogya pìtbaMQa iktI idvasa caalavata yaoNaarÆ

tovaIsa idvasa tr hao}na gaolao. dada Abadullaa Drlao naahIt ikMvaa ihMdI ]ta$hI
Dgamagalao naahIt. Aqaa-t tovaIsa idvasaaMnaMtr inaba-MQa sauTlaa AaiNa AagabaaoTIMnaa Aat
yaoNyaacaI prvaanagaI imaLalaI. maQyaMtrI ima. eskMbanaI KvaLlaolyaa kimaTIlaa SaaMt
kolao. %yaaMnaI saBaa BarvaUna saaMigatlao : "DrbanamaQyao gaaoáyaa laaokaMnaI KUp eo@ya va ihMmat
daKivalaI Aahot. tumacyaakDUna haoNyaasaarKo haoto tovaZo tumhI kolaot. sarkarnaohI
tumhalaa madt kolaI. yaa laaokaMnaa tovaIsa idvasapya-Mt pìtbaMQaat³quarantine maQyao´
zovalao. tumacyaa manaaoBaavanaaMcao va SaaOyaa-cao jao AaivaYkrNa tumhI kolao tovaZo puro Aaho.
%yaacaa vairYz sarkaravar KUp pirNaama hao[-la. tumacyaa kamaigarImauLo naataL sarkarcaa
maaga- sarL Jaalaa Aaho. pNa Aata jar tumhI dMDolaI k$na ekahI ihMdI ]ta$laa
yaoNyaasa AaDkazI kolaIt tr maa~ tumacyaa kayaa-laa tumacyaakDUnaca hanaI paocaola va
naataL sarkarcaI isqatI ibakT hao[-la. [tkohI k$na yaa laaokaMnaa tumhI AaDkazI
k$ SakNaar naahI tI naahIca. ibacaaáyaa ]ta$Mcaa *yaat kahIca daoYa naahI.
%yaaMcyaamaQyao is~yaa va maulaohI Aahot. to jaovha mauMba[-laa baaoTIvar caZlao¸ tovha %yaaMnaa
tumacyaa mana:isqatIcaI klpnaahI navhtI. mhNaUna maI saaMgatao to eokUna tumhI Aapaplyaa
475
476 Aa%makqaa
vaaTonao prt gaolao paihjao. AaiNa yaa laaokaMnaa yaoNyaasa ibalakula hrkt krta kamaa
nayao. pNa maI tumhalaa evaZo vacana dotao kI¸ yaapuZo yaoNaaáyaaMcyaa baabatIt inaba-MQa
GaalaNyaacaa AiQakr naataL sarkar ivaiQamaMDLapasaUna imaLvaUna Gao[-la." ha maI BaaYaNaacaa
f@t saaraMSa idlaa Aaho. ima. eskMbacao naohmaIca [tko vajana Asao¸ kI %yaaMcyaa
saaMgaNyaava$na to laaok inaGaUna gaolao. daonhI AagabaaoTI baMdrat Aalyaa.
malaa %yaaMnaI inaraop pazivalaa¸ kI tumhI idvasaa ]jaoDI baaoTItUna ]t$ nayao.
saMQyaakaL Jaalyaavar paoT- saupirMToMDMTlaa tumhalaa naoNyaasaazI maI pazvaIna¸ %yaaMcyaabaraobar
tumhI GarI jaavaoÂ tumacyaa kuTuMbaalaa vaaTola tovha ]t$na jaaNyaasa hrkt naahI. ha kahI
kayadoSaIr hukUma navhta¸ tr k^PTnalaa malaa ]t$ na doNyaaba_la iSafarsa haotI¸ va
maaJyaa Dao@yaavar laTkt raihlaolyaa Qaao@yaacaI saUcanaa haotI. k^PTnalaa malaa jabardstInao
ADvaUna zovaNao Sa@yaca navhto. pNa malaaca vaaTlao¸ kI maI hI saUcanaa maanya kolaI
paihjao. maaJyaa baayakamaulaaMnaa GarI pazivaNyaaeovajaI Drbanacao pìsaw vyaaparI AaiNa
maaJao jaunao ASaIla va ima~ parSaI $stumajaI yaaMjakDo pazvalao AaiNa %yaaMnaa toqao yao}na
BaoTona Asao saaMigatlao. ]ta$ vagaOro ]t$na gaolao. [t@yaat ima. laa^Tna¸ dada
AbadullaaMcao vakIla va maaJao ima~¸ Aalao va malaa BaoTlao. %yaaMnaI malaa ivacaarlao : "tumhI
AVap ka naahI ]trlaaÆ" maI ima. eskMbacyaa p~acaI hkIkt saaMigatlaI. to mhNaalao
: "malaa tr saMQyaakaLpya-Mt vaaT pahaNao AaiNa naMtr gaunhogaarap`maaNao ikMvaa caaorap`maaNao
gaavaat jaaNao ibalakula psaMt naahI. tumhalaa jar BaItI vaaTt nasaola tr Asaoca
maaJyaabaraobar calaa. jaNaU kahIca Jaalaolao naahI ASaa táhonao AapNa payaIca SahratUna
caalat jaa}." maI mhTlao¸ "malaa ksalaI BaItI Aaho Asao vaaTt naahI. ima. eskMbacaa
sallaa maanaayacaa kI naahI¸ evaZaca kovaL ivavaokacaa p``Sna maaJyaa najaropuZo AahoÂ AaiNa
k^PTnavar yaa baabatIt kahI jabaabadarI Aaho kI kaya¸ yaacaahI qaaoDabahut ivacaar kolaa
paihjao." ima. laa^Tna hsaUna mhNaalao¸ "ima. eskMbanaI Asao kaya maaozo kolao Aaho¸ kI
tumhI %yaaMcaI saUcanaa manaavar GyaavaIÆ iSavaaya %yaaMcyaa saUcanaomaQyao f@t saama Aaho AaiNa
Baod naahI¸ Asao maanaNyaasahI tumacyaapaSaI kaya puravaa AahoÆ Sahrat kaya kaya GaDlao
AaiNa %yaamaQyao yaa Baa[-saahobaaMcao iktIsao AMga Aaho %yaacaI tumacyaapoxaa malaaca jaast
maaihtI Aaho. ³maI maQyao Daoko halaivalao.´ %yaaMnaI SauBaocConaoca saUcanaa kolaI Aaho Asao
Qa$na caalalao trIhI¸ %yaa saUcanaop`maaNao vaagaNyaanao tumacyaakDo kmaIpNaa yao[-la ho tr malaa
spYT idsato. mhNaUna maaJaa tr sallaa Aaho¸ kI tumacaI tyaarI Asaola tr Aataca calaa.
piriSaYTo 477
k^PTna Aaplaoca Aahot. tovha %yaaMcaI jabaabadarI tI AamacaIca Aaho. %yaaMnaa ivacaarNaaro
kaya to dada Abadullaa. %yaaMnaa kaya vaaTola to maI saaMgaU Saktao. karNa kI %yaaMnaI yaa
laZa[-maQyao bahadurI daKivalaI Aaho." maI mhTlao¸ "tr maga AapNa jaa} yaa. malaa
ksalaIhI tyaarI krayacaI naahI. pgaDI Dao@yaalaa Gaalaayacaa AvakaSa Aaho.k^PTnanaa
saaMgaUna inaGaU yaa." k^PTnacaI prvaanagaI GaotlaI.
ima. laa^Tna ho DrbanamaQaIla far jaunao va p`#yaat vakIla haoto. maI
ihMdusqaanalaa jaaNyaapUvaI-ca %yaaMcaa va maaJaa caaMgalaa snaoh haota. ivaSaoYa ADcaNaIcyaa
KTlyaamaQyao maI %yaaMcaa sallaa Gaot Asao. to svat: ihMmatvaana haotoÂ baaMQyaanao iQaPpaD
haoto.
Aamacaa rsta DrbanamaQaIla eka maaozyaa pozotUna jaat haota. AamhI inaGaalaao
tovha saMQyaakaLcao caar¹saaDocaar vaajalao Asaavao. AakaSaat turLk maoGa haoto. pNa
tovaZo saUyaa-laa JaakUna TakNyaasa purosao haoto. payaI caalaUna Saoz $stumajaIcyaa GarI jaa}na
paocaayalaa kahI naahI trI ek tasa laagaola evaZa rsta haota. AamhI ]trtao
[t@yaatca ik%yaok paoraMnaI Aamhalaa paihlao. %yaaMmaQyao maaozI maaNasao mauLIca navhtI.
saamaanyapNao baMdravar maaNasao Asatat ittkIca idsat haotI. kahI paoraMnaI Aamhalaa
paihlao. maaJyaasaarKa pgaDI GaalaNaara maI ekTaca pDlaao. paoraMnaI malaa tabaDtaoba
AaoLKlaa AaiNa "gaaMQaI¸ gaaMQaIÑ" "yaalaa zaoka¸ vaoZa Va¸" ASaa AaraoLyaa zaokIt
AamacyaakDo vaLlao. kaoNaI rovaahI fokU laagalao. ik%yaok maaozyaa vayaacao gaaorohI yao}na
imaLalao. hLUhLU hllaa vaaZt caalalaa. ima. laa^Tnanaa vaaTlao kI¸ caalat jaaNyaamaQyao
Qaaoka Aaho. mhNaUna %yaaMnaI 'irxaa' baaolaaivalaI. 'irxaa' mhNajao maaNasaaMnaI AaoZayacaI
gaaDI. maI kQaIhI irxaomaQyao basalaao navhtao. karNa kI maaNasaaMnaI AaoZayacyaa vaahnaamaQyao
basaNyaaba_la malaa manaapasaUna itTkara vaaTt haota. pNa yaa vaoLI malaa vaaTlao¸ kI
irxaomaQyao basaUna jaaNao hoca maaJao kt-vya Aaho. pNa [-Svar jyaacaa pazIraKa Aaho tao pDU
[icCt Asalaa trI pDU Sakt naahI¸ yaacaa p`%yaxa AnauBava maI maaJyaa hyaatIt
ADcaNaIMcyaa paca¹saat p`saMgaI Gaotlaa Aaho. maaJao ptna Jaalao naahI yaacao yaSa malaa
mauLIca Gaota yaavayaacao naahI. irxaa AaoZNaaro hbaSaIca Asatat. paoraMnaI AaiNa
maaozyaaMnaIhI irxaavaalyaalaa QamakI idlaI¸ kI jar tU yaa maaNasaalaa irxaomaQyao basavalaosa¸ tr
tulaa zaokU AaiNa irxaahI maaoDUna TakU. %yaamauLo irxaavaalaa 'Ka' ³naahI´ mhNaUna caalata
Jaalaa¸ AaiNa maaJao irxaomaQyao basaNao rahUna gaolao.
478 Aa%makqaa
Aata Aamhalaa payaI jaaNyaaKorIja ga%yaMtr navhto. Aamacyaa pazISaI saonaa

jamalaI. jasajasao puZo caalalaao¸ tsatSaI saonaa vaaZtca caalalaI. mau#ya rs%yaaSaI Aalaao¸
tao toqao tr SaokDao lahanamaaozo laaok gaaoLa Jaalao. eka daMDgyaa [samaana ima. laa^Tnanaa
KocaUna maaJyaapasaUna dUr kolao. %yaamauLo maaJyaa madtIlaa yaoNyaasaarKI %yaaMcaI isqatI raihlaI
naahI. maaJyaavar iSavyaaMcaa¸ QaaoMDyaaMcaa¸ jao kahI hatalaa laagaola %yaacaa maara sau$ Jaalaa.
ekanao maaJaI pgaDI ]DvaUna idlaI. evaZyaat eka maaozyaa jaaDjauD maaNasaanao yao}na malaa
qaPpD maarlaI AaiNa maagaaomaaga zoasaa lagaavalaa. itrimarI yao}na pDNaar haotao¸ [t@yaat
rs%yaajavaL Asalaolyaa eka Garacyaa AaMgaNaacaI jaaLI maaJyaa hatI laagalaI. ikMicat
Svaasa Gaotlyaavar maUcCa- ]trlaI¸ tovha caalaNyaasa sau$vaat kolaI. ijavaMt paocaNyaacaI
AaSaa bahutok sauTlaI haotI. prMtu malaa evaZo baraobar Aazvato kI¸ yaa vaoLIhI maaJao
)dya %yaa maarNaaáyaaMcaa yai%kMicathI daoYa kaZIt navhto.
ASaa táhonao maaJaI kUca caalalaI Aaho¸ [t@yaat Drbanacyaa paolaIsa
saupirMToMDMTcaI p%naI samaao$na yaot haotI. AamhI ekmaokaMnaa caaMgalyaa táhonao AaoLKIt
haotao. tI baa[- ihMmatvaana haotI. AakaSa ABaàcCaidt haoto AaiNa yaa vaoLI saUya-hI
KalaI gaolaa haota. trIsauwa %yaa baa[-nao AaplaI C~I maaJyaa rxaNaasaazI ]GaDlaI AaiNa
maaJyaa baajaUnao caalaU laagalaI. baa[-maaNasaacaa Apmaana¸ AaiNa taohI Drbanacyaa savaa-t vaRw
va laaokip`ya faOjadaracyaa p%naIcaa Apmaana¸ gaaoáyaa laaokaMkDUna vhayacaaca naahI ¹ itlaa
[jaahI vhayacaI naahI. %yaamauLo itlaa laagaNaar naahI ASaa baotanao maaJyaavar AaGaat
kravao laagat. to Aqaa-tca hlako Asat. taopya-Mt yaa hllyaacaI paolaIsa saupirMToMDMlaa
baatmaI kLlyaava$na %yaaMnaI paolaIsa paTI- pazivalaI AaiNa paolaIsa maaJyaa caarI baajaUMnaa
raihlao. Aamacaa rsta paolaIsa caaOkIva$na jaat haota. toqao jaa}na paocalaao¸ tao faOjadar
vaaTca paht ]Bao haoto. %yaaMnaI malaa paolaIsa caaOkItca jaa}na basaNyaacaa sallaa idlaa.
maI AaBaar maanalao¸ pNa Aat jaaNyaacao naakarlao. maI mhTlao¸ " malaa ksaohI k$na
mau@kamaavar jaa}na paocalao paihjao. Drbanacyaa laaokaMcyaa nyaayavaR<aIba_la AaiNa maaJyaa
svat:cyaa sa%yaaba_la malaa ivaSvaasa Aaho. AapNa paolaIsaaMnaa pazivalao yaaba_la Aaplaa
AaBaarI Aaho. iSavaaya imasaosa\ Alao@JaaMDrnaIhI maaJao saMrxaNa kolao² "
maI sauK$ppNao $stmajaIMcyaa GarI paocalaao. toqao paocaopya-Mt javaLjavaL
ra~ JaalaI. 'kurla^MD' varIla Da^@Tr dajaI barjaaor $stmajaI SaozjaIMkDo haoto. %yaaMnaI
piriSaYTo 479
maaJaI SauEaUYaa kolaI. jaKmaa tpasalyaaÂ farSaa navh%yaa. eka jaagaI mauka maar basalaa
haota. %yaacaaca ivaSaoYa ~asa haot haota. prMtu AjaUna malaa svasqata imaLivaNyaacaa
AiQakar pàPt Jaalaa navhta. $stumajaISaozcyaa Garasamaaor hjaarao gaaoro laaok jamaa
Jaalao. ra~ pDlaI AsalyaamauLo lauccaolafMgaohI %yaat imasaLlaolao AsaNaarca. laaokaMnaI
$stumajaISaoznaa saaMgaUna pazivalao kI¸ jar tumhI gaaMQaIlaa Aamacyaa svaaQaIna kolao naahI¸ tr
%yaaMcyaabaraobar tumacaI AaiNa tumacyaa dukanaacaI haoLI k$. to kahI kaoNaI BaovaDavaUna
iBaNaaro ihMdI navhto. saupirMToMDMT Alao@JaaMDrlaa hI baatmaI kLtaca to Aaplyaa gauPt
paoilasaaMsah yao}na hLUca %yaa qavyaamaQyaoca iSarlaoÂ ek KaT AaNaivalaI AaiNa itcyaavar
]Bao raihlao. laaokaMbaraobar baaolaNyaacyaa imaYaanao ASaa táhonao parSaI $stumajaIMcyaa Garacyaa
drvaajyaacaa %yaaMnaI kbajaa Gaotlaa¸ kI jaoNaok$na tao taoDUna kaoNaalaa Aat GausaUna jaata
yao} nayao. yaaogya sqaLI gauPt paoilasaaMnaa zovaUna idlaoca haoto. %yaaMnaI yaotaxaNaIca Aaplyaa
eka Amaladaralaa ihMdI paoSaaK caZvaUna va taMoD rMgavaUna ihMdI vyaapaáyaacao saaMga GaoNyaasa
saaMgaUna idlao AaiNa %yaalaa hukUma idlaa kI¸ %yaanao maaJaI gaaMz Gao}na malaa saaMgaavao kI¸ "jar
tumhalaa tumacyaa ima~acao¸ %yaacyaakDo ]trlaolyaa pahuNyaaMcao¸ %yaacyaa maalama<aocao AaiNa
svat:cyaa maulaaMmaaNasaaMcao rxaNa vhavayaalaa paihjao Asaola¸ tr tumhI ihMdI iSapayaacaa vaoYa
Gao}na parSaacyaa gaaodamaaMtUna baahor pDUna laaokaMcyaa jamaavaamaQaUna maaJyaa [samaabaraobar psaar
hao}na paolaIsa caaOkImaQyao jaa}na raihlao paihjao. gallaIcyaa kaopáyaavar tumacyaasaazI
gaaDI tyaar zovalaolaI Aaho. tumacao va [traMcao saMrxaNa krNyaacaa maaJyaapaSaI ha evaZaca
maaga- Aaho. jamaava [tka kahI xaubQa Jaalaolaa Aaho¸ kI %yaalaa dabaat zovaNyaacao
maaJyaapaSaI kahI saaQana naahI. tumhI %vara kolaI naahI tr ho Gar jamaInadaost hao[-la¸
evaZoca navho tr pàNahanaI va maalama<aocao nauksaana iktI hao[-la %yaacaa maI AMdajahI k$
Sakt naahI."
ekMdr isqatI maaJyaa laxaat AalaI. maI lagaoca iSapayaacaa paoSaaK maaigatlaa
AaiNa caZvaUna inasaTUna gaolaao¸ AaiNa %yaa Amaladarabaraobar ibanaQaaokpNao paolaIsa caaOkImaQyao
jaa}na paocalaao. [kDo faOjadar samayaaoicat gaItaMnaI AaiNa BaaYaNaaMnaI jamaavaalaa gaaoMjaarIt
raihlaa. maI paolaIsa caaOkIt jaa}na paocalaao Asaa jaovha %yaalaa [Saara imaLalaa tovha
%yaanao Aaplao Kro baaolaNao sau$ kolao :
"tumacao mhNaNao trI kayaÆ"
"Aamhalaa gaaMQaI paihjao."
"tumhI %yaacao krNaar kayaÆ
480 Aa%makqaa
"AamhI %yaalaa jaaLUna TakUÑ"

"%yaanao tumacao kaya GaaoDo maarlao AahoÆ"
"AamacyaaivaYayaI ihMdusqaanaat KaoTyaanaaTyaa gaaoYTI saaMigatlyaa Aahot¸ AaiNa
naataLmaQyao hjaarao ihMdI laaokaMnaa Gausavaayalaa baGatao Aaho."
"pNa tao baahor pDlaa naahI tr kaya kralaÆ"
"tr maga AamhI yaa Garalaaca Aaga laavaUÑ"
"Garat tr %yaacaI baayakamaulao AahotÂ [tr s~Ipu$Ya Aahot. is~yaaMnaa
AaiNa baalakaMnaa jaaLUna TakNyaacaI tumhalaa laaja naahI vaaTtÆ"
"yaacaa daoYa tumacyaakDo Aaho. tumhI Aamacaa ina$paya kolaat tr AamhI
kaya kravaoÆ AamhI dusaáyaa kaoNaalaa [jaa k$ [cCIt naahI. gaaMQaIlaa Aamacyaa hvaalaI
kolaot mhNajao puroÑ tumhI gaunhogaaralaa Aamacyaa svaaQaIna krIt naahI AaiNa %yaalaa
pkDtanaa [traMnaa [jaa JaalaI¸ tr %yaacaa daoYa Aamacyaavar Takta¸ ha kaozlaa nyaayaÆ"
saupirMToMDMTnaI hsathsat %yaaMnaa hLUca saaMgaUna idlao¸ kI gaaMQaI tr
tumacyaamaQaUnaca ibanaQaaokpNao dusaáyaa izkaNaI jaa}na paocalaa AahoÑ laaok KdKda hsaU
laagalao AaiNa 'KaoTI gaaoYT¸' 'KaoTI gaaoYT¸' Asaa AaorDa k$ laagalao.
saupirMToMDMT mhNaalao¸ "tumhalaa jar tumacyaa vaRw faOjadaracao mhNaNao Kro vaaTt
nasaola tr tumacyaa manaalaa yaotIla %yaa tInacaar AsaamaIMcaI ek kimaTI naomaaÂ baakIcyaa
savaa-MnaI vacana Vavao kI kaoNaIsauwa Aat GausaUna jaaNaar naahI. AaiNa kimaTI gaaMQaIlaa
huDkUna kaZU SaklaI naahI tr tumhI SaaMtpNao prt jaavao. tumhI AavaoSaalaa baLI pDUna
Aaja paoilasaaMcaI sa<aa Jaugaa$na idlaI¸ %yaat paoilasaaMcaa kmaIpNa naahI¸ tumacaaca Aaho.
%yaamauLo paoilasaaMnaahI tumacyaaSaI Dava laZvaavao laagalao. paoilasaaMnaI Bar tumacyaamaQaUna tumacaI
iSakar ]calaUna naolaI¸ AaiNa tumhI hrlaat. yaat tumhI paoilasaaMnaa tr daoYa doNaarca
naahI. paoilasaaMnaa naomalao tumhIca. %yaaMnaI Aaplao kt-vya bajaavalao."
ho sava- BaaYaNa saupirMToMDMTnao [t@yaa maIzopNaanao¸ hMsat hMsat AaiNa dRZtapUva-k
kolao¸ kI laaokaMnaI %yaanao maaigatlyaap`maaNao vacana idlao. kimaTI naomalaI gaolaI. itnao parSaI
$stumajaIMcyaa Garacaa kaoprana\ kaopra QauMDaLUna paihlaa¸ AaiNa laaokaMnaa yao}na saaMigatlao :
"saupirMToMDMTcao mhNaNao Kro Aaho. %yaaMnaI Aamacyaavar maat kolaI KrI."
piriSaYTo 481
laaok inaraSa tr haoNaarca¸ pNa svat:cyaa vacanaalaahI icakTUna raihlaoÂ kahI

ek nauksaana na krta GaraoGar inaGaUna gaolao. ha idvasa mhNajao 1897 saalacyaa jaanaovaarI
maihnyaacaI 13 vaI tarIK haotI.
2. baaoAr yauw
ihMdI laaokaMnaI kaya kravaoÆ
³[ithasa KMD 1¸ p`. 9 va$na. AnausaMQaana : Aa%makqaa KMD 3¸ p`. 10´
yaa p`saMgaI dixaNa AaiÍkotIla ihMdI laaokaMnaI kaya kravaoÆ ha mahana\ p`Sna
%yaaMcyaapuZo yao}na ]Baa raihlaa. baaoAr laaokaMpOkI p`%yaok pu$Ya laZa[-var gaolaa haota.
vaiklaaMnaI vaiklaI saaoDlaI¸ SaotkáyaaMnaI Aaplyaa SaotIBaatIcaI rjaa GaotlaI¸ vyaapaáyaaMnaI
vyaapar baMd zovalaa¸ naaokraMnaI naaokrIvar paNaI saaoDlao. [Mga`jaaMpOkIhI¸ baaoAraM[tko
naahIt trI kop ka^lanaI¸ naataL va áhaoDoiSayaa yaoqaIla Anaok GarMdaja laaok svayaMsaovak
banalao. maaoz maaozo [Mga`ja vakIla va [Mga`ja vyaaparI %yaaMt saamaIla Jaalao. naamaaMikt
vaiklaaMpOkI bahutokjaNa laZa[-cyaa kamaat gauMtUna gaolao. ihMdI laaokaMvar jao Aaxaop GaoNyaat
yaot %yaaMpOkI ek Asaa haota kI¸ "ho laaok dixaNa AaiÍkomaQyao f@t pOsao gaaoLa
krayalaa yaotat. Aaplyaavar ³[Mga`jaaMvar´ ho inavvaL Baar$p Aahot. AaiNa jyaap`maaNao
vaaLvaI laakDat iSa$na paoK$na paokL k$na Takto¸ %yaap`maaNao ho laaokhI AamacaI
kaiLjao paoK$na Kayalaaca Aalaolao Aahot. doSaavar prcaË Aalao¸ Garodaro lauTlaI
jaaNyaacaa p`saMga Aalaa¸ tr ASaa p`saMgaI %yaaMcaa kahIhI ]pyaaoga haoNyaasaarKa naahI.
prcaËapasaUna Aamacao Aamhalaaca rxaNa kolao paihjao¸ AaiNa iSavaaya yaaMcaohI rxaNa kolao
paihjao." ha Aaxaop AamhI sava- ihMdI laaokaMnaI ivacaarat Gaotlaa. yaa Aaxaopat kahI
Aqa- naahI ho daKvaUna doNyaasa hI caaMgalaI saMQaI Aaho Asao Aamha savaa-Mnaa vaaTlao. pNa
dusaáyaa baajaUnao puZIlap`maaNao ivacaar kravaa laagalaa :
"baaoAr kaya AaiNa [Mga`ja kaya¸ daoGaohI saarKaca Aamacaa CL krtat.
T/ansavaalamaQyao Aap<aI Aahot¸ AaiNa naataL¸ kopmaQyao naahIt Asao qaaoDoca AahoÆ
frk Asalaa tr AMSaa%mak. iSavaaya tumhalaa gaulaamavagaa-p`maaNao samajaNyaat yaoto.
baaoAraMsaarKo AvaGao maUzBar laaok kovaL Aaplyaa Aist%vaasaazI JagaDtat
ho Aaplyaalaa idsato. Asao Asata %yaaMcaa naaSa krNyaacyaa kamaI AamhI hatBaar
482 Aa%makqaa
ka baro laavaavaaÆ AaiNa AKorIsa kovaL vyavahardRYTInao paihlao¸ trI baaoAraMcaaca
prajaya haoNaar Aaho¸ Asao kaoNaIhI saaMgaU SakNaar naahI. to ijaMklao tr Aamacao ]+o
kaZayalaa qaaoDoca kmaI krNaar AahotÆ"
ha yaui@tvaad jaaoranao pìtpadNaara AamacyaamaQyao ek pxa haota. malaa
svat:laahI ho mhNaNao samajat haotoÂ %yaalaa yaaogya tovaZo mah<vahI maI dot haotao. trIsauwa
malaa tao yaaogya vaaTlaa naahI¸ AaiNa yaa yaui@tvaadaMtIla mau_yaaMcao p`%yau<ar maI svat:cyaa
manaalaa va ihMdI baaMQavaaMnaa puZIlap`maaNao idlao :
"dixaNa AaiÍkot AamhI rahat Aahao to f@t ibaìTSa p`jaajana mhNaUna.
p`%yaok Ajaa-maQyao AamhI ibaìTSa p`jaa yaa naa%yaanaoca h@k maagat Aalaao Aahao. ibaìTSa
p`jaa Asalyaaba_la Aaplyaalaa AiBamaanahI vaaTtao¸ ikMvaa vaaTtao Asao rajak%yaa-Mnaa
AamhI dSa-ivalao Aaho. AiQakaáyaaMnaI Aamacyaa h@kaMcao samaqa-na kolao¸ tohI AamhI ibaìTSa
p`jaa haotao mhNaUnaca. AaiNa jao kahI h@k raihlao Aahot tohI ibaìTSa p`jaa haotao
mhNaUnaca. [Mga`ja Aaplyaavar jaulaUma krtat¸ evaZyaasaazI %yaaMcaI AaiNa AamacaI Garodaro
jaaNyaacaa p`saMga Aalaolaa AsatahI AamhI tTsqapNao maaOja pahat basaavao¸ ho maaNausakIlaa
SaaoBaNaar naahI. evaZoca navho tr %yaamauLo AapNa Aaplyaa du:KamaQyao AaNaKI Bar
GaalaNaar Aahao. jaao Aaraop AapNa KaoTa mhNatao tao KaoTa Asalyaacao daKvaUna doNyaacaI
sausaMQaI Aaplyaalaa Anaayaasao pàPt JaalaI Aaho. tI hatcaI jaa} doNao mhNajao Aaplyaaca
taoMDanao AaraopacaI kbaulaI idlyaap`maaNao hao[-la. AaiNa maga Aaplyaavar AiQak du:Ko
yao}na pDlaI ikMvaa [Mga`jaaMnaI Aamacyaavar vaËdRYTI zovalaI¸ tr navala naahIÂ to Aamacyaaca
kmaa-cao fL mhNaavao laagaola. '[Mga`jaaMcao jaovaZo mhNaUna Aaraop Aahot to sagaLoca inaraQaar
Aahot. %yaaMnaa jabaaba doNyaasaarKohI %yaaMt kahI naahI¸' Asao mhNaNao mhNajao svat:caI
fsavaNaUk k$na GaoNyaap`maaNao Aaho. AapNa ibaìTSa saamaàjyaacyaa gaulaamaasaarKo Aahao ho
KaoTo navho. prMtu Aajapya-Mtcao Aaplao QaaorNa saamaàjyaat rahUnaca gaulaamaI tovaZI kaZUna
TakNyaacao Aaho. ihMdusqaanacao savao puZarIhI yaaca QaaorNaanao vaagat Aahot. AapNahI
yaaca QaaorNaanao Aajavar caalalaao. AaiNa ibaìTSa rajyaacao ek GaTk yaa naa%yaanaoca
jar Aaplyaalaa AaplaI svatM~ta va ]nnatI saaQaavayaacaI Asaola tr yaa vaoLI AapNahI
laZa[-maQyao tnamanapUva-k madt kravaI. tsao krNyaacaI hIca saaonyaasaarKI saMQaI
Aaho. baaoAr pxa haca nyaayaacaa pxa Aaho ho bahutaMSaI kbaUla kravao laagaola. pNa
rajyaamaQyao raihlyaanaMtr maga p`%yaok jaNaanao svat:cyaa svatM~ ivacaaraMp`maaNao vaagaavayaacao ho
piriSaYTo 483
jauLNyaasaarKo naahI. AiQakarI laaok jao jao krtat to sagaLoca rast Asaola Asao
vhayacao naahI. trIsauwa p`jaa jaaopya-Mt Amauk ek rajasa<aa maanya krIt Asaola¸ taopya-Mt
%yaa rajasa<aocyaa kR%yaaMSaI saamaanyapNao imaLto GaoNao AaiNa %yaaMnaa madt krNao ha p`jaocaa
spYT Qama- Aaho.
"iSavaaya p`jaopOkI eKaVa ivaiSaYT vagaa-laa rajasa<aocao Amauk ek kR%ya
AnaIitmaya vaaTt Asalao trIhI %yaa kR%yaamaQyao ivaGna GaalaNyaapUvaI- ikMvaa ivaGna
GaalaNaaáyaaMnaa madt krNyaapUvaI- rajasa<aolaa %yaa AnaItIpasaUna pra=\mauK krNyaacaa
iSakstIcaa p`ya%na jaIvaacaI pvaa- na krtahI kolaa paihjao. tsao kahIhI AapNa kolaolao
naahI. ASaa táhocaa Qama- AaplyaapuZo ]BaahI raihlaolaa naahI¸ AaiNa ASaa táhocyaa
eKaVa jaahIr karNaamauLo Aaplyaalaa yauwat Baaga Gaota yaot naahI Asao kaoNaIhI mhTlaolao
naahI. kaoNaacaI tSaI samajaUthI naahI. Aqaa-t p`jaajana yaa naa%yaanao Aaplao saamaanyapNao
kt-vya hoca kI¸ yauwacyaa gauNadaoYaaMcaa ivacaar na krta¸ yauw Jaalao Aaho %yaa AqaI-¸
yaqaaSai@t madt kravaI. SaovaTI baaoAr sarkarcaa jaya Jaalaa ¹ AaiNa naahIca haoNaar
Asao mhNaavayaalaa kahIca AaQaar naahI ¹ tr AapNa AagaItUna inaGaUna faofaTyaat pDUÂ
AaiNa maga to Aamacao yaqaocC ]+o kaZtIla¸ Asao mhNaNao ikMvaa maanaNao baha_r baaoAr
laaokaMnaa va AapNaa svat:laahI Anyaaya krNyaap`maaNao Aaho. to tr inavvaL Aaplyaa
naamad-pNaacao laxaNa mhNaavao laagaola. ASaa táhocaa ivacaarhI manaat yao} doNao mhNajao
rajainaYzolaa kaiLmaa AaNaNyaap`maaNao Aaho. ekhI [Mga`ja xaNaBar trI Asaa ivacaar
krIla ka¸ kI [Mga`ja hrlao tr AaplaI svat:caI kaya gat yao[-laÆ rNaxao~at pa}la
Taklyaavar maga svat:cyaa maaNausakIlaa faTa idlyaaiSavaaya Asaa yaui@tvaad krtaca
yaavayaacaa naahI."
ha yaui@tvaad maI 1899 saalaI kolaa AaiNa %yaat yai%kMicathI forfar
kolaa paihjao Asao Aajasauwa malaa vaaTt naahI. mhNajao ibaìTSa rajanaItIba_la
jaI Aasa@tI malaa %yaa vaoLI vaaTt haotI¸ AaiNa ibaìTSaaMcyaa C~aKalaI rahUnaca
AamacaI svatM~ta imaLNyaasaMbaMQaI jaI AaSaa malaa %yaa vaoLI vaaTt haotI¸ tI
Aasa@tI va tI AaSaa jar AajahI kayama Asaola tr maI AxarSa: haca yaui@tvaad
dixaNa AaiÍkomaQyao krIna¸ va tSaaca táhocyaa p`saMgaI ihMdusqaanaathI krIna.
yaa yaui@tvaadaiva$w Anaok ]<arpxa maI dixaNa AaiÍkomaQyao eoklao va
%yaanaMtr ivalaayatomaQyao eoklao. trIhI Aaplyaa ivacaarat forfar krNyaacao yai%kMicathI
karNa malaa idsalaolao naahI. maaJyaa Aajacyaa ivacaaraMcaa p`stut ivaYayaaSaI kahI
484 Aa%makqaa
saMbaMQa naahI ho maI jaaNaUna Aaho. var dSa-ivalaolao iBanna ivacaar namaUd krNyaalaa daona sabaL
karNao Aahot. ek tr Asao kI¸ ho pustk Gaa[-Gaa[-nao vaacaUna TakNaara vaacak to
QyaanapUva-k fursatInao vaacaIla ASaI Apoxaa malaa krta yaot naahI. ASaa táhocyaa
vaacakalaa maaJyaa Aajacyaa caLvaLIcaa varIla ivacaaraMSaI maoL GaalaNao kzINa pDola.
dusaro karNa Asao¸ kI yaa ivacaarpwtIcyaa pazISaIhI sa%yaacaaca Aaga`h Aaho. AapNa
jasao AaMt AsaU tsaoca baahor idsaavao¸ AaiNa %yaap`maaNao vaagaavao¸ hI Qamaa-carNaacaI SaovaTcaI
payarI nasaUna pihlaI payarI Aaho. yaa payaaKorIja Qamaa-caI [maart ]BaI haoNao ASa@ya
Aaho.
saucaI
AnasaUyaabaa[-¸ 405¸ 406¸ 411¸ 413¸ ka^Mgaòsa¸ 212¸ 216¹18¸ 457¹60¸

433¸ 440 469¸ 471¹72
Abadula krIma hajaI Aadma ¸ Saoz¸ 178 KadI¸ 462¹68
Abadula ganaI¸ Saoz¸ 110¸ 111¸ iKlaaft¸ 453¹56¸ 458¸ 468¹69
Abadullaa Saoz¸ 97¸ 109¸ 114¸
126¹28¸ 138¸ 139¸ 140¹43¸ 174¸ KoDa sa%yaaga`h¸ 413¹18
178¸ 179¸ 275
Abbaasa tOyabajaI¸ 451 469 gaaMQaI¸ kstUrbaa[-¸ 7¹12¸ 209¸ 210¸
261¸64¸ 307¹64¸ 307¹13¸
Alao@JaaMDr¸ ima. 182¹84¸ 242 364¹67¸ 403¸ 427¸ 432
Asahkar¸ 456¸ 468¹71
AihMsaa¸ 261¸ 333¹35¸ 474 gaaMQaI¸ putLIbaa[-¸ 4¸ 19¸ 20¸ 34¹37
AadmajaI imayaaMKana¸ 136¸ 137¸ 158¸ gaaMQaI¸ maganalaala¸ 286¹87¸ 290¸
187 364¸ 365¸ 366¸ 371¸ 379¸ 411¸
'[MiDyana Aaoipinayana'¸ 270¹73¸ 274¸ 465
276¸ 279¸ 283¸
285¸ 286¸ 287 290 gaaMQaI¸ maaohanadasa krmacaMd¸ sava-~¸ ¹cyaa
]pvaasa ¸ 189¹99¸ 305¹7¸ 316¹18¸ manaavar EavaNa va hirScaMd/ yaaMcyaa
327¹29¸ 444 Aa#yaanaaMcaa KUp pirNaama¸ 6¹7¸ ¹caa
eiSayaaiTk Kato¸ 241¹44¸ 259¸ toravyaa vaYaI- ivavaah¸ 7¹10Â ¹naa
260 KoLNyaacaa va ksartIMcaa kMTaLa¸ pNa
eskMba¸ ima., 134¸ 140¸ 141¸ 178¸ ifrNyaacaI va vaiDlaaMcyaa saovaocaI AavaD¸
185¸ 204 13¹14¸ 45¸ 51¸ 91Â ¹naa rMBaokDUna
kalaolakr kakasaahoba¸ 362¸ 363 ramanaamaacaI iSakvaNa¸ 29Â ¹var tulasaI
kaSaI ivaSvanaaqa maMidr¸ 228¹31 ramaayaNaacaa pirNaama¸ 30Â SaamaL Ba+
kUlaI laaokoSana¸ 272¹76¸ 278¸ yaaMcaI kivata ¹cyaa )dyaat vasato¸ 32Â
280¹82 baocarjaI svaamaIsamaaor tIna pìt&a Gao}na
k^lanaba^k¸ ima.¸ 306¸ 314¹16¸ 325¸ ¹naa ivalaayatolaa jaaNyaalaa Aa[-caI
329¹30¸ 340¸ 344 prvaanagaI¸ 36¹37¸ gaIta vagaOro Qama-¹
485
486 Aa%makqaa
ga`MqaaMcaa AByaasa¸ 65¹67¸ 250Â imaLalaolyaa BaoTIMcaa saava-jainak T/sT¸saava-

bâirsTrcaI prIxaa pasa k$na ihMdusqaanaat jainak T/sT¸ 208¹09Â jaaohainasabaga-maQyao
prt¸ 78Â kiva rajacaMd/ yaaMcyaaSaI vaiklaI¸ 246Â iSallak samaajasaovaosaazI
pircaya va to¸ Ta^lasTa^ya AaiNa riskna vaap$na TakNyaacaa inaScaya¸ 250Â ¹cyaa
yaaMcaa ¹ var gaaZ pirNaama¸ 83¹85Â Saoz sallyaanao '[MiDyana Aaoipinayana' sau$¸ 270Â
AbadullaaMcyaa dixaNa AaiÍkotIla kMpnaIcao kUlaI laaokoSana maQaIla Plaoga saMbaMQaIcao kama¸
kama svaIka$na Drbanalaa p`yaaNa¸ 276¹80Â ifina@sa AaEamaacaI sqaapnaa va
97¹98Â maîr%sabaga- sToSanaavar pihlyaa '[MiDyana Aaoipinayana'caI jabaabadarI¸ 286Â
vagaa-tUna Qa@ko maa$na ¹naa baahor kaZNyaat JaulaU 'baMDa't ihMdI laaokaMcyaa
yaoto va vaNa-WoYa naostnaabaUd krNyaacaa %yaaMcaa SauEaUYaapqakasah saovaa¸ 299¹301Â
inaNa-ya¸ 106¹07Â parDIkaoplaa svat:cyaa jaIvanaaMtIla mau#ya GaTnaa nakLt
iSagaàmaamaQyao ¹var tDa@yaaMcaa vaYaa-va¸ svat:caI tyaarI sa%yaaga`hasaazI krIt
108¹09Â pòisaDoMT Ëugarcaa iSapa[- ¹naa Aahot¸ ASaI Eawa¸ 304Â laMDna yaoqao
Qa@ka maa$na rs%yaat paDtao¸ 124Â ¹nao ihMdI laaokaMcao SauEaUYaapqak ¹]Bao
saucaivalaolyaa tDjaaoDInao dada Abadullaa krtat¸331¹33Â faMsaLyaaMcyaa duKNyaanao
davaa ijaMktat¸ 128¹29Â mataiQakaracaI AajaarI¸ 337Â svadoSaI 1915cyaa
caLvaL caalaivaNyaasaazI ¹ d. AaiÍkot jaanaovaarIt paocatat¸356Â vaiklaIsaMbaMQaI
ek maihnaa jaast rhatat¸ 135Â naataL svat:caI smarNao¸ 346¹52Â ivarmagaavacyaa
[MiDyana ka^Mgaòsa¹sqaaptat¸ 142¹46Â jakat tpasaNaIpayaI haoNaaáyaa
tIna paOMD kraiva$WcaI caLvaL¸ halaApoYTaMcaI caaOkSaI¸ 361Â savh-MTsa\
148¹51Â ihrvyaa puis%akocyaa saaraMSa Aa^f [MiDyaa saaosaayaTIcao rItsar saBaasad
ivalaayatocyaa vat-maanap~at yaotao va haot naahIt¸ 368Â kaocarbalaa AaEama va
rayaTrcaI tIna AaoLIcaI tar naataLat sa%yaaga`haEama %yaacao naava¸ 376Â AaEamaat
yaoto¸ 161Â¹sahkuTuMba Drbanalaa yaotat¸ AM%yaja kuTuMba¸ 378Â igarimaTcaI pwtI
177Â ¹naa laaokaMkDUna maarhaNa¸ baMd krNyaasaazI mau#ya SahrI saBaa¸ 382Â
180¹82Â baaoAr yauWat SauEaUYaapqak sa%yaaga`haEama saabarmatIlaa
kaZUna ¹caI saovaa¸ 203¹06Â svat:laa
saucaI 487
naotat¸ 408Â majaUrsaMpat tIna idvasaaMcaa 269¸ 340¸ 341¸ 345¸ 355¸
]pvaasa 410Â ¹caa iKlaaftlaa dujaaora¸ 356¹59¸ 364¸ 365
420Â yauwpirYadot hjaorI¸ 422Â caMparNya sa%yaaga`h¸ 391¹406
rMga$Tcao kama¸ 422¹24Â sa%yaaga`h jailayaaMvaalaa baaga¸ 447¸ 460¹61
saBaocaI sqaapnaa¸ 433Â 30 maaca- 1919 JaulaU 'baMD'¸ 195¸ 196¸ 298¹301
raojaI sava- doSaalaa ]pvaasa va hrtaL Tagaaor¸ rivaMdn/ aaqa¸ 355¸ 363
paDNyaacaI saUcanaa¸ 436Â iTLk¸ laaokmaanya¸ 170¸ 171¸ 419¸
'ihmaalayaaevaZyaa' caukIcaI kbaulaI va 422¸ 458¹61¸ 470¹71
sa%yaaga`h baMd¸ 444¹45Â 'navajaIvana' Ta^lasTa^ya¸ 132¸ 153Â ¹AaEama¸
AaiNa 'yaMga [MiDyaa' sau$¸ 448Â pMjaaba 316¹19¸ 321¹25
A%yaacaar caaOkSaI saimatIcaI jabaabadarI ¹ z@kr¸ AmaRtlaala¸ 378¸ 413
svaIkartat¸ 451¹53Â raYT/Iya saBaocaI tIna kizyaacaa kayada¸ 404¹05
GaTnaa ¹ tyaar krtat¸ 462Â ¹laa tIna paOMDacaa kr¸ 148¹51
carKa saapDtao¸ 464Â ¹caa tOyaba hajaI Kana mahMmad¸ Saoz¸ 120¸
Asahkaracaa zrava iKlaaft pirYadot 243¹45
pasa¸ 469Â gaujaraqa pàMitk pirYadot tao dasa¸ ica<arMjana¸ 458¹62¸ 470¸ 471
zrava pasa¸ 469Â klak<yaacyaa Kasa dosaa[-¸ mahadova ¸ 401¸ 413¸ 435¸
AiQavaoSanaat tao zrava pasa¸ 470Â 439¸ 470
naagapUrcyaa AiQavaoSanaat tao zrava pasa¸ 'navajaIvana'¸ 279¸ 447¹49
471Â sa%ya va AihMsaovar AaQaairt naataL [MiDyana ka^Mgaòsa¸ 142¸ 146¸
jaIvanaacaI Eawa ¹ kqana krtat¸ 150¸ 158¸ 187
473¹74 naaidrSaahI¸ pMjaabaaMtIla¸ 447¸ 453
igarimaTyao¸ 147¹51¸ 186¸ 204¸ 275¸ naoh$¸ pM. maaotIlaala¸ 451¸ 457¹58¸
281¸ 356¸ 358¸ 381¹85 460¸ 470
gaIta¸ 65¸ 66¸ 67¸ 249¸ 250 pTvaQa-na¸ APpa¸ 362
gaaoKlao¸ AvaMitkabaa[- 401¸ 465 pTola¸ vallaBaBaa[-¸ 411¸ 413¸ 429¸
gaaoKlao¸ gaaopaL kRYNa¸ 170¹71¸ 202¸ 433¸ 469
216¹27¸ 232¸ 238 prIK¸ SaMkrlaala¸ 413
488 Aa%makqaa
pMDyaa¸ maaohnalaala¸ 413¸ 415¹17 irËUTBartI¸ 257¸ 423¹24 raOla^T

parsaI¸ $stumajaI¸ 136¸ 137¸ 158¸ ibala¸ 258¸ 431¹36
168¸ 181¸ 182¸ 286¸ 352¹54 lajaptraya¸ laalaa¸ 470¸ 471¸ 473
paolaak¸ ima. honarI¸ 282¸ 283¸ vaosT¸ ima. AalbaT-¸ 278¹80¸
289¹91¸ 293¹94¸ 333¸ 335 282¹83¸ 285¸ 288¸ 289¸ 295
ifina@sa AaEama¸ 196¸ 197¸ 285¹87¸ va/jaikSaaorbaabaU¸ 385¸ 386¸ 388¹90¸
289¸ 302¸ 327¹29¸ 355¸ 363 392¸ 396¹97¸ 399
ba^Mkr¸ SaMkrlaala¸ 407¸ 413¸ 433¸ SaaMitinakotna¸ 355¸ 358¸ 362¹65¸
437¸ 448¸ 465 370
baaoAr yauw¸ 192¸ 195¸ 203¹06¸ Sau@la¸ rajakumaar¸ 385¹87¸ 391
338 EawanaMdjaI¸ svaamaI¸ 355¸ 370¸ 373¸
majamaudar¸ gaMgaabaona¸ 464 437¸ 451¸ 453¸ 457
majaur¹saMp¸ 409¹14 sa%yaaga`h¸ 195¸ 197¸ 304¹05¸
mahota¸ Da^. jaIvaraja¸ 331¸ 341¸ 344 337¹39¸ 361¹62¸ 433¸
mahota¸ Da^. pàNajaIvana¸ 41¸ 42¸ 43¸ 443¹444¸ 448
82¸ 83¸ 331¸ 369¸ 370¸ 398 sa%yaaga`h saBaa¸ 433¸ 434¸ 446
mahota¸ sar foraojaSaa¸ 81¸ 94¸ 185¸ sa%yaaga`haEama¸ 376¹79¸ 386¸
211¸ 216¸ 356 408¹09¸ 465
maaSa-la laa^¸ 443¸ 444¸ 450¸ 457 savh-MT\sa Aa^f [MiDyaa saaosaayaTI¸
maalavaIya¸ pM. madnamaaohna¸ 381¸ 395 357¹59¸ 367¹68
396¸ 457¹60¸ 470¹73 saivanaya kayado BaMga¸ 449¸ 450
'yaMga [MiDyaa'¸ 270¸ 447¸ 448¸ 449 saaobaanaI¸ ]mar¸ 413¸ 440¸ 448¸
yaai&k¸ [Mdulaala¸ 413¸ 448 464
rajaoMd/p`saad¸ baabaU¸ 387¸ 388¸ 397¸ svadoSaI¸ 438¸ 466
399 rayacaMdBaa[-¸ 82¹85¸ 131¸ 132¸ hsart maaohanaI¸ maaOlaanaa¸ 454¹55
152¸ 194¹95 hriksanalaala¸ laalaa¸ 457¹59
hMTr kimaTI¸ 450¸ 451
ihMdU Qama-¸ 66¸ 131¸ 152
haîna-mana\¸ 433¸ 447

Maze Satyache Prayog Marathi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Maze Satyache Prayog Marathi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

sa%yaacao p` y aao g a Aqavaa Aa%makqaa

maao h nadasa krmacaM d gaaM Q aI

saItarama pu $ Yaao < ama pTvaQa- n a

navajaIvana p`kaSana maMidr

Ç marazI AavaRi<acao sava- h@k navajaIvana T/sTcyaa svaaQaIna

sahavaa punamua-d`Na : p`t 10¸000¸ Ap`Ola 1999

ho pustk navajaIvana T``/sT tfo-

maha%maa gaaMQaIMcyaa Aa%makqaocyaa marazI AnauvaadacaI hI itsarI AavaR<aI

" tumhI Aa%makqaa kaya yaaojaUna ilaihNaar Aaha ? hI tr paScaa%ya pwt

dSa-nahI dula-Ba Aaho. hI gaaoYT vaisaYT¹ivaSvaaima~aMcyaa Aa#yaanaat spYT k$na

AaEama¸ saabarmatI maaohnadasa krmacaMd gaaMQaI

6. Saakaharaqa- bailadana 252

37. gaaoKlyaaMcao BaoTIsa 329

1 DrbanamaQaIla hllaa 475

hayaskulaatIla pihlyaaca vaYaI- prIxaocyaa p`saMgaI GaDlaolaI ek gaaoYT

saMskRtanao malaa BaUimatIpoxaa hI AiQak ~asa idlaa. BaUimatImaQyao Gaaokayacao

iTkto. ima~ ekmaokaMvar pirNaama kolyaaiSavaaya rahayacaoca naahIt. %yaamauLo maO~ImaQyao

8. caaorI AaiNa p`ayaiSca<a

prMtu ivaDyaaMcao tukDo naohmaIca kaozUna imaLNaar? iSavaaya¸ %yaatUna ivaSaoYa

maaJao saaoLavao vaYa- caalaU haoto. vaDIla BagaMdracyaa ivakaranao AaMqa$Naatca

sahavyaa¹saatvyaa vaYaa-paasaUna tao saaoLa vaYaa-caa hao[-pya-Mt maI AByaasa kolaaÂ

yaaca saumaarasa maaJyaa eka caula%yaaMcaa maulagaa ¹¹ kI jaao ramaayaNaacaa Ba@t

11. ivalaayatocaI tyaarI

ivalaayatolaa pazivalao paaihjao. kovaLrama ³maavajaI dvaocyaa maulaacao naava´ mhNatao kI

maatuEaIlaa tr kahIca saucaonaa. itlaa ivayaaogaacaI gaaoYTca sahna JaalaI naahI.

"&atIcao mat Aaho kI tU ivalaayatolaa jaayacaa ivacaar kolaa Aahosa¸ tao

14. maaJaI psaMtI

BaTkta BaTkta maI ek idvasa foirMgDna sT/ITmaQyao jaa}na paocalaao¸ va 'vhoijaToiryana

15. 'saBya' vaoSaat

yaa sava- pustkaMcyaa vaacanaacaa pirNaama Asaa Jaalaa¸ kI maaJyaa jaIvanaamaQyao

pNa ho Aamha ]BayataMmaQaIla SaovaTcao p`omayauw haoya. Aamacaa saMbaMQa tuTlaa

Aatapya-Mt [tr kuTuMbaat raht haotao. %yaaeovajaI svat:caI KaolaI Gao}na

17. Annaacao p`yaaoga

imarcaI¹masaalyaacaa %yaaga saaMigatlaa haota. vyaavahairk ikMvaa Aaiqa-k dRYTyaa %yaaMnaI

%yaacyaa yaa AMQaEawovar %yaalaa AnnaharsaMvaQa-k maMDLatUna kaZUna laavaNao ha malaa

yaaca ima~aMnaI malaa Aana-lDcao bauwcair~ vaacaNyaacaI iSafarsa kolaI.taopya-Mt

21. 'inaba-lako bala rama'

bahuQaa maaJyaa ivalaayatotIla mau@kamaacyaa SaovaTcyaa vaYaI- mhNajao sana 1890

22. naarayaNa homacaMd`

24. ba^irsTr tr Jaalaao -pNa puZoÆ

svat: hjaarao $pyaaMcyaa rkmaocaa vyaapar krItÂ iháyaa¹maao%yaaMcaI parK

maulaaMnaa laavaayacyaa vaLNaasaMbaMQaIhI malaa sauQaarNaa kravayaacyaa hao%yaa. vaDIla

3. pihlaa mau k dmaa

mauMba[-t eka baajaUnao kayaVacaa AByaasa sau$ kolaa. dusarIkDUna Aaharacao

saahoba #aUp icaDlao. "p+avaalaa¸ [sakao drvaajaa bataAao."

6. naataLlaa jaa}na pao c alaao

maaJyaa AayauYyaatIla hI ASaa p`karcaI itsarI ksaaoTI haotI. iktI trI

7. kahI maasalaovaa[-k AnauBava

maI mhTlao¸ "tumhI %yaasaazI pura p`ya%na kolaa nasaola."

ip`Taoiryaalaa sToSanavar dada AbadullaaMcyaa vaiklaatfo-caa kaoNaI trI manauYya

"maI tumhalaa Ka~I dotao¸ kI malaa kaLyaagaaoáyaacaa ibalakula BaodBaava naahI.

maI ima. baokrcao AaBaar maanalao¸ AaiNa ek vaajata %yaaMcyaa maMDLat

12. ihM d I laao k aM c aI AaoLKdoK

haotI¸ %yaaMcaI BaaYaaMtro malaaca kravaI laagatÂ %yaamauLo BaaYaaMtr krNyaacaI

15. Qaaima-k maMqana

AamhI vaoilaMgTnalaa gaolaao. malaa ¹¹ "kaLyaa AadmaI" laa ¹¹ naoNao ima.

Kbar nahIM [sa jaugamaoM plakI

18. kaLyaalaa majjaava

19. naataL [MiDyana ka^Mga`osa

itcao naava zrivatanaa kahIsao Qama-saMkT pDlao. yaa saMsqaolaa kaoNa%yaahI

sau$vaatIpasauna maI ek QaDa Gaotlaa haota¸ kI saava-jainak kama kQaI kja-

jaSaI jyaacaI Baavanaa tsao %yaalaa fL imaLto¸ ha inayama maaJyaa baabatIt

baalaasauMdrma\cyaa kosacao p`itQvanaI qaoT mad`asa [laa#yaapya-Mt eokU gaolao. %yaa

21. tIna paOMDaMcaa kr