KVADRATNA JEDNAINA ax2 + bx + c = 0

Jednaina oblika ax 2 + bx + c = 0 , gde je x nepoznata. a, b i c realni brojevi, a 0, je kvadratna jednaina po x sa koeficijentima a, b i c .

Kvadratna jednaina je potpuna ako su koeficijenti b 0 i c 0 . Ako je b = 0 ili c = 0 (ili oba) onda je kvadratna jednaina nepotpuna. Nepotpuna kvadratne jednaine se reavaju relativno lako.

Nepotpune kvadratne jednaine ax 2 + bx = 0 x(ax + b) = 0 x = 0 ax + b = 0 b x= a

ax 2 + c = 0 ax 2 = c x2 = c a c a
ax 2 = 0 x=0

x=

Primeri:
2 x 2 + 5x = 0

4x2 9 = 0 4x2 = 9 x2 = 9 4 9 4

5x2 = 0 x2 = x=0 x1 = x2 = 0 0 5

x(2 x + 5) = 0 x = 0 2x + 5 = 0
2 x = 5 x= 5 2

x= x=

3 2 3 x1 = 2 3 x2 = 2

Potpuna kvadratna jednaina:

ax2 + bx + c = 0
Kvadratna jednaina ima dva reenja: oznaavamo ih sa x1 i x 2 i tradicionalno se pie

b b 2 4ac x1,2 = 2a

Ovu formulicu emo vrlo esto koristiti pa da objasnimo odakle ona.... Prvi nain: Podjimo od kvadratne jednaine: ax 2 + bx + c = 0 Kako je a 0 , celu jednainu emo pomnoiti sa 4a ax 2 + bx + c = 0........ / *4a
4a 2 x 2 + 4abx + 4ac = 0 Dalje emo obema stranama dodati izraz b 2 4ac ax 2 + bx + c = 0........ / *4a 4a 2 x 2 + 4abx + 4ac = 0........... / + ( b 2 4ac ) 4a 2 x 2 + 4abx +4ac + b 2 4ac = b 2 4ac 4a 2 x 2 + 4abx + b 2 = b 2 4ac Leva strana je sada potpun kvadrat:

ax 2 + bx + c = 0........ / *4a 4a 2 x 2 + 4abx + 4ac = 0........... / + ( b 2 4ac ) 4a 2 x 2 + 4abx +4ac + b 2 4ac = b 2 4ac 4a 2 x 2 + 4abx + b 2 = b 2 4ac (2ax + b) 2 = b 2 4ac Pazite sad jer 2 = = 2ax + b = b 2 4ac 2ax = b b 2 4ac b b 2 4ac 2a Drugi nain za dobijanje ove formule je direktna dopuna do punog kvadrata: ax 2 + bx + c = 0......../ : a b c x2 + x + = 0 a a x=
b b b c x + x+ + = 0 a 2a 2a a
2 pun kvadrat 2 2

b b2 c b b 2 4ac b b 2 4ac b b 2 4ac x + = + x + = x + = x = + 2a 4a 2 a 2a 4a 2 2a 4a 2 2a 2a x= b b 2 4ac 2a

Primer 1.

Rei jednaine:

a) 6 x 2 x 2 = 0 b) x 2 2 x + 1 = 0 v) x 2 4 x + 5 = 0 Reenja: a) 6 x 2 x 2 = 0
a je broj ispred x 2 b je broj ispred x c je slobodan lan, to jest onaj bez x

a=6 b = 1 c = 2

x1,2 = x1,2 =

b b 2 4ac (1) (1) 2 4 6 (2) = 2a 26

1 49 1 7 = 12 12 1+ 7 8 2 x1 = = = 12 12 3 1 7 6 1 x2 = = = 12 12 2

b) x 2 2 x + 1 = 0

a =1 b = 2 c =1

b b 2 4ac (2) (2) 2 4 1 1 x1,2 = = 2a 2 1 2 44 20 x1,2 = = 2 2 2 x1 = = 1 2 2 x2 = = 1 2

v) x 2 4 x + 5 = 0 a =1

b = 4 c=5
b b 2 4ac (4) 16 20 x1,2 = = 2a 2 1 4 4 4 2i 2 (2 i ) x1,2 = = = = 2i 2 2 2

Dakle: x1 = 2 + i x2 = 2 i Pazi jer je:

4 = 4(1) = 2i 1 = i
3

Primer 2. Reiti jednainu:

(2 x 3) 2 + ( x 1)( x + 2) = 2 11x Reenje: (2 x 3) 2 + ( x 1)( x + 2) = 2 11x
4 x 2 12 x + 9 + x 2 + 2 x x 2 2 + 11x = 0 5x2 + 5 = 0 / : 5 x 2 + 1 = 0 Nepotpuna kvadratna jednaina x 2 = 1

x = 1 x1 = +i x 2 = i

Primer 3. Reiti jednainu:

x 3 8 = 2 najpre rastavimo na inioce imenilac x2 x+2 x 4 x 3 8 = Mnoimo sve sa NZS = ( x 2)( x + 2) uz uslov: x 2 x + 2 ( x 2)( x + 2) x2 x ( x + 2) 3( x 2) = 8 x 2 x 2 + 2 x 3x + 6 8 = 0 x 2 x 2 = 0 Sad radimo kao kvadratnu jednainu

a =1 b = 1 c = 2

x1, 2 = x1, 2
x1 =

2 b b 2 4ac (1) (1) 4 1 (2) = 2a 2 1 3 = 2

1+ 3 4 = = 2 PAZI: nije reenje jer je uslov x 2 2 2 1 3 2 x2 = = = 1 Dakle x = 1 2 2

Primer 4. Grupa deaka treba da podeli 400 klikera na jednake delove. Pre deobe 4 deaka se odreknu svog dela, zbog ega je svaki od ostalih dobio po 5 klikera vie. Koliko je u toj grupi bilo deaka?
Reenje:

Obeleimo sa x-broj deaka, y- broj klikera po deaku

Najpre iz teksta zadatka postavimo dve jednaine:
4

x y = 400 ( x 4) ( y + 5) = 400 Sredimo ovu drugu jednainu...

____________________________

xy + 5 x 4 y 20 = 400 400 + 5 x 4 y 20 = 400 5 x 4 y 20 = 0 Iz prve jednaine izrazimo y = 5x 4 400 x

400 20 = 0 / x Uz uslov da je x razliito od nule. x 5 x 2 1600 20 x = 0 (poredjamo) 5 x 2 20 x 1600 = 0 (podelimo sa 5) x 2 4 x 320 = 0 sad radimo kvadratnu jednainu

a =1 b = 4 c = 320

b b 2 4ac (4) (4) 2 4 1 (320) x1, 2 = = 2a 2 4 16 + 1280 4 1296 4 36 x1, 2 = = = 2 2 2 4 + 36 x1 = = 20 2 4 36 x2 = = 16 Nemogue 2

Dakle bilo je 20 deaka u grupi. Priroda reenja kvadratne jednaine

Diskriminanta (D) kvadratne jednaine ax 2 + bx + c = 0 je izraz b 2 4ac (ono pod korenom) Dakle: D = b 2 4ac Sada formulu za reavanje moemo zapisati i kao: x1, 2 = b D 2a 2 Za kvadratnu jednainu ax + bx + c sa realnim koeficijentima vai:

1) Jednaina ima dva razliita realna reenja ako i samo ako je D > 0 ( x1 = x2 R x1 x2 akko D > 0) 2) Jednaina ima jedno dvostruko realno reenje ako i samo ako je D = 0 ( x1 = x2 R akko D = 0) 3) Jednaina ima jedan par konjugovano kompleksnih reenja akko je D < 0 ( x1 = a + bi, x2 = a bi akko D < 0)

Primer 1. Ispitati prirodu reenja kvadratnih jednaina u zavisnosti od parametara:

a) x 2 + 3 x + m = 0 b) (n + 3) x 2 2(n + 1) x + n 5 = 0 a) x 2 + 3 x + m = 0

a =1 b=3 c=m

D = b 2 4ac = 32 4 1 m = 9 4m

1) D > 0

9 4m > 0 4m > 9 PAZI: Okree se smer nejednakosti 9 m< 4 9 m< 4

2) D = 0 9 4m = 0 3) D < 0

9 4m < 0

9 4 9 m> 4 m=

Dakle: - za m < -

9 reenja su realna i razliita 4 9 za m = reenja su realna i jednaka 4 9 za m > reenja su konjugovano-kompleksni brojevi 4

b) (n + 3) x 2 2(n + 1) x + n 5 = 0
a = n+3 b = 2(n + 1) c = n 5

PAZI: ovde je odmah n + 3 0 da bi jednaina bila kvadratna

D = b 2 4ac = [ 2(n + 1) ] 4(n + 3)(n 5)

2

= 4(n 2 + 2n + 1) 4(n 2 5n + 3n 15) = 4n 2 + 8n + 4 4n 2 + 20n 12n + 60 D = 16n + 64 1) D > 0 16n + 64 > 0 16n > 64 n > 4 2) D = 0 16n + 64 = 0 n = 4 x1 = x 2 R 3) D < 0 16n + 64 < 0 n < 4 x1 i x2 su konjugovano-kompleksni brojevi. Za n > 4 je x1 x2 R

Primer 2. Za koje vrednosti parametra k R jednaina kx 2 + (k + 1) x + 2 = 0 ima dvostruko reenje? Reenje: Ovde nam treba da je D = 0 i naravno a 0 , jer ako je a = 0 jednaina nije kvadratna.
kx 2 + (k + 1) x + 2 = 0 a = k b = k +1

k 0

c=2
D = b 2 4ac = (k + 1) 2 4 k 2 = k 2 + 2k + 1 8k = k 2 6k + 1 D = k 2 6k + 1 = 0 Sada reavamo novu kvadratnu jednainu po k k 2 6k + 1 = 0

a =1 b = 6 c =1

k1,2 =

b b 2 4ac (6) (6) 2 4 1 1 6 32 = = 2a 2 2 32 = 16 2 = 4 2

Malo sredimo : Pa je:

6 4 2 2 3 2 2 = = 3 2 2 2 2 k1 = 3 + 2 2 k1, 2 = k2 = 3 2 2 Ovo su reenja za koja jednaina ( poetna ) ima dvostruko reenje

Primer 3. Za koje vrednosti parametra m R jednaina mx 2 4 x + 1 ima realna i razliita reenja? Reenje: Ovde dakle mora biti D > 0 i naravno a 0
a=mm0 b = 4 c =1 D = b 2 4ac D = ( 4) 2 4 m 1 D = 64 4m > 0 16 4m > 0 4m > 16 m<4 Dakle, reenje je m (,0) (0,4) nula ne sme!

Primer 4. Za koje vrednosti parametra m jednaina x 2 8 x + m ima konjugovanokompleksno reenja? Reenje: Mora biti D < 0 i a 0
a =1 0 b = 8 c=m

D = b 2 4ac

D = (8) 2 4 m 1 D = 64 4m < 0

4m < 64 m > 16 m (16, ) Primer 5. Za koje vrednosti parametra k R jednaina kx 2 + 6 x + 3 = 0 nema realna reenja?
Reenje: Kad nema realna reenja, znai da su konjugovano kompleksna, odnosno D < 0 i naravno a 0 .
kx 2 + 6 x + 3 = 0 a = k k 0 b=6

c=3
D = b 2 4ac D = 6 2 4 k 3 = 36 12k 36 12k < 0 12k < 36 k > 3 k (3, )
8

Primer 6. Za koje vrednosti parametra m R jednaina (2m + 1) x 2 (2m + 1) x + 2,5 = 0 ima realna i razliita reenja? Reenje: Ovde je D > 0 i a 0
a = 2m + 1 b = (2m + 1) c = 2,5

a 0 2m + 1 0 m

1 2

D = b 2 4ac D = [ (2m + 1)] 4 [ 2m + 1] 2,5

2

D = (2m + 1) 2 10(2m + 1) D = 4m 2 + 4m + 1 20m 10 D = 4m 2 16m 9 > 0 Reimo najpre 4m 2 16m 9 = 0 a=4 b = 16 c = 9

m1,2 = m1,2 =

b b2 4ac 2a

16 256 + 144 16 20 = 8 8 36 9 m1 = = 8 2 4 1 m2 = = 8 2

(Pogledaj kvadratne nejednaine):

D > 0 biramo gde je +

1 9 m , , 2 2