1

sketcher
CATIA V5
SKETCHER
2
sketcher

Cadem CATIA Kitab

Cadem CAD/CAM Destek Merkezi A..nin sertifikal CATIA uzmanlar tarafndan
hazrlanmtr.
Kitaptan azami seviyede yararlanlmas amacyla Cadem CATIA Kitab Trk CAD/CAM
dnyasna cretsiz olarak sunulmaktadr.
Cadem CATIA Kitab izinsiz olarak oaltlamaz, satlamaz ve baka bir dkman ierisinde
yazl izin alnmadan kullanlamaz.
Cadem CAD/CAM Destek Merkezi ve Bilgisayar San. Tic. A..
General Ali Rza Grcan Cad. No. 32 Metropol Center K.13 D. 52 Merter / ST.
+90 212 481 75 09
www.cadem.com.tr
catiakitabi@cadem.com.tr
CATIA Dassault Systemes firmasnn tescilli rndr.
3
sketcher
1.BLM SAYFA NO
Sketcher workbench'ine ulatm ve workbench' in tantttlmast 4-5
2.BLM
Geometrinin taslak olarak oluturulmast
2.1 Profil ara ubugu
2.1.1 Profile 6
2.1.2 Predefined profile ara ubugu 7
2.1.2 Circle ara ubugu S
2.1.2 Spline , Connect 9
2.1.2 Conic ara ubugu 10
2.1.2 Line ara ubugu 11
2.1.2 Point ara ubugu 12
2.2 Geometrik artlara giri 13-14
2.3 Sketch tools ara ubugu 15
2.4 Operations ara ubugu
2.4.1 Corner 16
2.4.2 Chamfer 17
2.4.3 Trim , Break 1S
2.4.4 Quick Trim 19
2.4.5 Close Complement 20
2.4.6 Mirror Symmetry 21
2.4.7 Translation 22
2.4.S Rotate 23
2.4.9 Scale 24
2.4.10 Offset 25-26
2.5 Projection,intersection,silhouette komutlart 27
NDEKLER
4
sketcher
NDEKLER
3 - BLM SAYFA NO
3.1 Geometrik artlar
3.1.1 Constraints Defined in Dialog Box 2S
3.2 lsel artlar
3.2.1 Constraint 29
3.2.2 Contact Constraint 30
3.2.3 Auto Constraint 31
3.2.4 Animate Constraint 32
4 - BLM
Sketch'in analizi 33-34
5 - BLM
5.1 Sketch with absolute axis defination 35
5.2 Change sketch support 36
5.3 Cut part by sketch plane 37
6 - BLM
izim strastnda nerilen ilem basamaklart 3S
5
sketcher
1-Yeni bir sketch altma sayfast amak iin Standart men ubugundaki
New ikonuna bastn.
2-Atlan New penceresinde Part veya Shape seenegini seerek OK
tuuna bastn.
3-Atlan sayfadan sketch ikonu seilerek altmak istenilen dzlem seilir.
Kartntza 2 boyutta absolute eksen taktm olan H ve V eksenleri gelir.
Benzer ekilde Start mens Mechanical Design'dan
Sketcher seilebilir.
Start mensnden sketcher'a ulattgtntzda sketcher ikonu
aktif oldugundan dzlemi semeniz yeterli olacakttr.
1.BLM : Sketcher workbench'ine ulatm
Veya Customize ile Sketcher't favorilere eklediyseniz
start'tn alttndan ulaabilirsiniz.
6
sketcher
Sketcher'da izimimizi
bitirdikten sonra Exit
ikonuna ile altttgtmtz
alana geri dneriz.
Profil ara ubugu ile
geometri oluturulur.
Tools ara
ubugu.
Yaptlan
izimlerin
analizinde
kullantltr.
Oluturulan
sayfa ve
grnlerin
yer aldtgt aga
yaptst.Sketch
PartBody'nin
alttnda oluur
izim alant
Atlan sketcher sayfastntn genel grn ve ikon yerleimi aagtdaki gibi olacakttr.
Sketch tools ile izim ile ilgili ayarlar bulunur.
llendirme ve art
atama fonksiyonlartnt
ieren ara ubugu.
Operations ara
ubugu ile geometri
zerinde
trim,corner,symetry
gibi operasyonlar
yaptlabilir.
Workbench'in tantttlmast
View ara ubugu ile geometride ynlendirmeler, grnler ve
grnr-grnmez alana gei kontrol edilebilir.
Standard ara ubugu ile yeni dosya ama,kaydetme tktt
alma gibi standart ilemler yaptlabilir.
7
sketcher
2.1- Profil ara ubugu
Line iaretli iken eklemeli
dogrular oluturulabilir.
Three Points Arc ile noktadan
geen yay izilebilir.
Tangent arc seildiginde{veya
mouse'un sol tuu bastltyken
srklenerek) dogru veya egri
parastna teget yay oluturulabilir.
Profile komutunu kullanarak Line ikonu seiliyken dogru, mouse sol tuu bastp srklenerek veya sketch tools'dan
Tangent Arc seiliyken teget yay, Three Points Arc seiliyken noktadan geen yay izilebilir.
8
sketcher
Rectangle ile balangt ve biti
noktalart verilerek dikdrtgen
oluturulur.
Oriented Regtangle ile balangt
ve biti dogrultusu belirtilen atlt
dikdrtgen izilebilir.
Parallelogram ile kenar
dogrultulartnt belirterek paralel
kenar oluturulabilir.
Elongated hole ile
balangt biti
noktalart ve yartap
belirtilerek dogrusal,
Yay merkezi balangt
ve biti noktalart ve
yartap belirtilerek
sylindrical elongated
hole oluturulabilir.
Keyhole profile ile
kk dairenin merkez
noktast,byk dairenin
merkezi,kk dairenin
yartapt ve byk
dairenin yartapt
belirtilerek anahtar
deligi.
Hegzagon ile merkez
noktast,dogrultusu
belirtilen alttgen
oluturulabilir.
Centered regtangle ile
merkezi belli
dikdrtgen.
Centered
paralellogram ile iki
dogruya paralel olan
paralel kenar
oluturulabilir.
Predifined profile ara ubugu
9
sketcher
Arc ile merkez ,balangt ve biti noktalart
seilen yay oluturulabilir.
Creating three points arcs using limits ile
balangt biti noktalart ve yartapt girilerek
yay oluturulabilir.
Three point arc ile noktadan geen ember
yayt oluturulabilir.
Three-targent circle ile dogruya teget
ember oluturulabilir.
Circle using coordinates ile kartezyen veya
kutupsal koordinatlartnt girilerek ember
oluturulabilir.
Three point circle ile noktadan geen
ember oluturulabilir.
Circle ile merkezi ve yartapt belli ember
oluturulabilir.
Circle ara ubugu
10
sketcher
Spline belirli kontrol noktalartndan geen teget
ve egrisel sreklilige sahip zel egrilerdir.
Close spline ile egriyi kapatabilir targency ile
kontrol noktalartnda bir dogru veya egriye gre
tegetlik artt verebilir ve egrilik yartaptnt
ayarlayabilirsiniz.
Kontrol noktalartna ift ytklayarak yerlerini
degitirebilirsiniz.
Connect ile balangt noktalartndan iki egriye
noktasal,teget ve egrisel sreklilige sahip bir
baglantt egrisi oluturulabilir.
Srekliligin seimi continuity penceresinden
yaptlabilir.
Tension ile teget ve egrisel geilerde egrilik
degeri artttrtlabilir.
Spline , Connect
11
sketcher
Merkez noktast , uzun
eksen
ve geecegi bir nokta
seerek Ellipse
oluturulabilir.
Odak noktast , tepe
noktast , balangt ve
biti noktalart girilerek
Parabola
oluturulabilir.
Odak noktast, istediginiz
merkez,tepe
noktast,balangt ve biti
noktalartnt seerek
Hyperbola oluturulabilir.
ki,drt ve be noktadan
geen balangt ve biti
noktalartna veya kesiim
noktalartna teget Conic
izilebilir.
1
2
3
1
2
3
4
1
2
3
4
Conic ara ubugu{ konik kesitler )
Ellipse oluturma Hiperbol oluturma
Konik oluturma
Parabol oluturma
12
sketcher
Infinite line ile yatay,dikey
veya iki noktadan geen
sonsuz izgi izebiliriz
Bi-tangent line ile
farklt iki egriye teget
izgi izilebilir.
Bisecting line ile seilen
iki dogrunun kenarortayt
izilebilir.
Line normal to curve ile
seilen herhangi bir
noktadan egriye dik
dogru izilebilir.
Line ara ubugu
13
sketcher
Point by using
coordinates ile V ve H
eksen taktmtnda bu
eksenlere saytsal olarak
uzakltklart belirtilen nokta
oluturulabilir.
Equidistant point
points&length egri
zerine eit araltklarla
istenilen saytda nokta,
points&spacing ile
mesafe belirtilerek
spacing&length egri
boyunca verilen
mesafede nokta
oluturulabilir.
Intersection point
ile iki egrinin
kesiim
noktalartnda
noktalar
oluturulabilir.
Projection point
ile seilen bir
noktadan egri
zerinde
izdm olan
nokta
oluturulabilir.
Point ara ubugu
Point by clicking ile sketch dzlemi zerinde ttklantlan yerde nokta olurulabilir.
14
sketcher
Geometri zerinde herhangi bir
noktada ise ekli oluur.
2.2- Geometrik artlar
Catia'da smart pick sayesinde izim
esnastnda yatayltk ,dikeylik,orta nokta v.b
geometrik artlar saglandtgtnda
geometrinin rengini degitirerek bize haber
verir.Eger izgi renginin degitigi bu
durumlarda ilem onaylantrsa istenilen
geometrik artlar yakalanmt olur.Bu
yakalanan artlar,eleman zerinde ve
agata sketch alttnda constraints ktsmtnda
saklantr.
izim esnastnda eleman zerinde ii
dolu ember { )oluuyorsa ilgili
elemantn end point, intersection veya
middle point yakaladtgt anlamtna gelir.
Eger geometrik lleriniz art yakalandtgt halde
olumuyorsa ,sketch tools ara ubugundaki
geometrical constraints ikonunun iaretli olup
olmadtgtnt kontrol ediniz.
{Bknz Syf 15)
Eger izim esnastnda geometrik artlartn olumastnt istemiyorsantz
klavyeden shift tuuna e zamanlt basarak
Istenmeyen geometrik artlart kontrol edebilirsiniz.
15
sketcher
Constraint ara
ubugundaki
Constraints defined in
dialog box
fonksiyonu ile
setigimiz eleman
veya elemanlara
uygun
geometrik artlart
oluturabiliriz.
Equidistant point ile seilen elemanlart
bir referans elemana gre simetrik
yapabiliriz.Yapabilmek iin yukartda
numaralandtrtlmt elemanlara,numara
strastna gre ctrl tuuna bastltyken seip
Constraints defined in dialog box 'dan
Equidistant point iaretlenir.
Symmetry ile
ctrl tuuna
bastltyken en
son simetri
ekseni
seilerek
elemanlart
birbirine gre
simetrik
yapabiliriz.lk
seilen eleman
referans olur.
1
2
3
Concentricity ile
seilen
elemanlart e
merkezli
yapabiliriz.
targency
paralelism
parallelism
Constraint ara ubugu
16
sketcher
Snap to point aktif ise izimi,grid noktalart yardtmt ile izebiliriz.
Grid araltklartnt tools\options\mechanical design\sketch ktsmtndan
ayarlanabilir.
Seilen elemanlart konstrksiyon elemantna dntrr.Bu yardtmct elemanlar sketch dttnda
grnmezler.
Dimensional constraints aktif deilse izim srasnda lsel
artlar atanmaz. rnegin yandaki ekilde stteki radys ,
dimensional constraints aktif degilken yaptlmtttr.
NOT: Sketch tools ara ubugu seilen fonksiyona gre geniler rnegin corner ikonu ttklandtgtnda corner ile
ilgili ikonlar eklenir.
Sketch tools ara ubugu
Geometrical constraints aktif degilse izim strastnda geometrik artlar
atanmaz.Sagdaki rnekte ktsa izgi geometrical constraints aktif
olmadtgt iin art atanmamtttr.
17
sketcher
Corner ile yaptlan radius seilen kenarlara teget
olur ve istenirse seilen kenarlar sketch tools'ta
radius komutu seildiginde yeni atlan ikonlar
yardtmt ile farklt ekilde trimlenebilir.
Standart lines trim
seilirse trimlenen
elemanlar standart line
halini altr.{ekil 1'deki
eksik izgilerin radys
sonrast trimlendigine
dikkat edelim.)
Construction lines trim ile
yaptlan radius'lerde
trimlenen izgiler yardtmct
izgi olur.
Trim first element
seilirse seilen ilk
eleman trimlenir.
No trim ile trim
yaptlmaz.
Corner Operation ara ubugu
ekil 1
18
sketcher
Chamfer ile iki eleman arastna pah
yaptlabilir.Sketch tools ara ubugundan
trim ve llendirmeler iin uygun seenek
seilebilir.
Chamfer
Pah ileminde llendirmeleri farklt ekilde yapabiliriz.At ve hipotens{ekil 1), iki kenar
uzunluklart ile{ekil 2), at ve seilen ilk kenartn uzunlugu{ekil 3) seenekleri kullantlabilir.
ekil 1
ekil 2
ekil 3
19
sketcher
Trim Break
Trim ikonuna ile seilen dogru veya egri istenen
noktaya veya seilen baka bir geometrik
elemana kadar limitlenir.
Break komutu ile bir geometriyi baka bir elamanla
blnebilir.Blme ilemi izgi-izgi,izgi-nokta arastnda
yaptlabilir .lk seilen eleman ikinci seilen elemanla
kesilir.
ekil 1-a
ekil 2-a
ekil 3-a
ekil 4
ekil 1-a'daki rnekte pembe izgi mavi izgi ile
budanip ekil 1-b oluturulmutur.
ekil 1-b
ekil 2-b
ekil 2-a'daki rnekte;mavi izgi yeil izgi ile
budanip ekil 2-b oluturulmutur.
ekil 3-b
ekil 3-a'daki rnekte mavi izgi turuncu izgi ile
kirilip ekil 3-b'deki geometri oluturulmutur.
Break komutu noktaya da
uygulanabilir.ekil +'deki
rnekte mavi izgi kirmizi
renkteki nokta ile kirilmitir.
20
sketcher
Quick Trim ile budama ilemleri ,sketch tools'ta genileyen yardtmct fonksiyonlartndan uygun olan seilerek
yaptlabilir.
Quick Trim
Break and rubber in iaretli iken
geometrinin tklanlan blgesi limitlere
kadar budanr.
Break and rubber out iaretli iken
geometrinin tklanlan blgesi haricindeki
elemanlar budanr.
Break and keep iaretli iken geometride,
krma ilemi oluturulur.
21
sketcher
Close trimlenmi bir elemant
kapattr.Kapattlan eleman tek
paradtr.Aagtdaki rneklerde ktrmtzt izgiler
kapattlmt ktstmlart ifade eder.
Complement yayt tamamlayan elamant
oluturur.ekil 3'deki rnekte complement
seilerek mavi yaya ttklandtgtnda ktrmtzt
izgiyle ifade edilmi yayt oluturur.
Close Complement
ekil 1-a ekil 1-b
ekil 1-ada grlen rnekteki ember yayna close ilemi uygulandnda
ekil 1-bdeki krmz tamalayan eri oluarak ember oluur.
ekil 2-a
ekil 2-b
ekil 2-a daki trimlenmi spline erisi close ilemiyle ilk haline
getirilebilir(ekil 2-b).
22
sketcher
Mirror ile sketch elemanlartntn ;
izgi,konstrksiyon elemant veya bir
plan'a gre kopyastnt oluturur.
Symetry ile sketch
elemanlartnt;izgi,konstrksiyon
elemant veya bir plan'a gre
tatr,simetrisini oluturur.
Mirror Symetry
Yay parasnn eksen izgisine gre aynalanm grn oluturulmutur.
ekil 2-bdeki rnekte grlebilecei gibi simetri ve mirror ilemleri
arasndaki fark orijinal geometrinin davrandr.
ekil 1-a
ekil 1-b ekil 2-a
ekil 2-b
23
sketcher
Translation ile sketch elemanlart,bir referans noktastna gre istenilen saytda
ogalttlabilir.Geometriyi seerken oklu seim yaptlabilir.Duplicate mode deaktif edilirse orijinal
eleman tatnmaz.{Aagtdaki rnekte mavi renkteki eleman ogalttlmt geometridir.)
Keep internal
constraints aktif ise
ogaltma strastnda
geometrinin
elemanlart arastndaki
llerde tatntr.
Keep external
constraints aktif ise
ogaltma strastnda
geometrin harici bir
elemana olan
lleride tatntr.
Translation
24
sketcher
Referans noktas
Constraint
conservation aktif hale
getirilirse geometri
lleriyle
dndrlebilir.
Duplicate mode deaktif edilirse orijinal eleman dndrlmez. Snap mode aktif edilirse snap degerlerinde ilerler.
Rotate
Rotate ile sketch
elemanlart bir referans
noktast etraftnda belli bir
atda dndrlebilir.
25
sketcher
Scale ile sketch elemantnt,bir referans noktastna gre scale defination diyalog kutusundaki value degeri nispetinde
leklendirir.
Duplicate mode'un aktifligi kaldtrtltrsa orijinal eleman leklenen elemanla yer degitirir. Snap mode aktif edilirse snap
degerlerinde ilerler.
Scale
26
sketcher
Offset ile seilen sketch elemanlartnt,belirli bir mesafede ve istenilen saytda ogaltma
yaptlabilir.Sketch tools'taki No propagation sadece seilen elemant,Tangent propagation seilen
elemana teget olan elamanlart,Point propagation seilen elemana noktasal srekliligi olan
elemanlart offsetler.Both side offset ile her iki ynde ogaltma yaptlabilir.
Sketch tools'taki offset degerine,izim strastnda tab tuu ile ulatlabilir.
Offset
27
sketcher
Paralel corner type pull
down mensnden sharp
ile keskin,round ile
yuvarlattlmt keler elde
edilebilir.
Offset ile aynt zamanda 3 boyutlu bir elemantn stntrlart, seilen sketch dzleminde oluturulabilir.
3B elemandan yaptlan offset degerlerini agatan veya sketch zerinden ift ttklayarak atlan offset diyalog kutusu ile
dzenleyebilirsiniz.
Offset
28
sketcher
Project 3D element ile katt zerinden
seilen elemantn stntrlart sketch
dzlemine izdrlr.Katt zerinden
yzey,kenar veya nokta seilebilir.
Intersect 3D element ile katt
zerinden seilen elemantn sketch
dzlemiyle kesien elemanlar
oluturulur.Dogruyla sketch
dzleminin kesiimi bir
nokta,yzeyle kesiimi izgi olur.
Project 3D silhouette edges
ile seilen elemantn sketch
dzlemine silueti drlr.
Bu ekilde oluturulan elemanlar sart renklidir ve referans kattyla arastnda link vardtr.Link'i
koparmak iin eleman zerinde sag tu ile atlan menden isolate yaptlmaltdtr.
Project 3D element Intersect 3D element Project 3D silhouette edges
29
sketcher
Sketch dzleminde art atanmas istenen
geometrik elemanlar control tuuna
baslarak seildikten sonra Constraints
Defined in Dialog Box ikonuna baslr.
Gelen pencerede istenen art seililerek
OK'a tklanr.
Distance: ki eleman arasndaki mesafeyi verir.
Length: Seilen elemanlarn uzunluklarn verir.
Angle: ki doru arasndaki ay verir.
Radius J Diameter: Daire veya daire yaynn yarapn
veya apn verir. Bir eksen ile bir doru da
seilebilir.
Semimajor axis: Elipsin uzun ekseninin uzunluunu
verir.
Semiminor axis: Elipsin ksa ekseninin uzunluunu
verir.
Symmetry: Ayn trden iki elemana, nc bir doruya gre
simetriklik art atar.
Middle point: Bir noktay bir dorunun orta noktasna balar.
Equidistant point: ki noktaya nc bir noktaya gre
euzaklk art atar.
Fix: Seilen elemanlar koordinat dzleminde sabitler.
Coincidence: Ayn trden iki elemana veya bir nokta ile baka bir
elemana akk olma art atar.
Concentricity: ki daire, elips yada daire yayna veya bir nokta ile
bir daire, elips yada daire yayna emerkezli olma
art atar.
Tangency: Bir daire, elips yada daire yay ile noktasal olmayan
baka bir eleman arasna teetlik art atar.
Parallelism: ki doruya paralellik art atar.
Perpendicularity: ki doruya diklik art atar.
Horizontality: Seilen dorulara yataylk art atar.
:Constraints Defined in Dialog Box 3.1 Geometrik artlar
30
sketcher
3.2 lsel artlar :
Constraint ikonuna basarak ve
llendirilecek geometrik elemanlar
seilerek llendirme yaplabilir.
Seilen eleman doruysa uzunluu, yay
veya daireyse yarap llendirilir. ki
eleman seilirse birbirleriyle konumuna
gre mesafe yada a olarak llendirilir.
Eer farkl bir llendirme yapmak veya
art atamak isteniyorsa sa tklayarak
yaplmas istenen llendirme ekli
seilebilir.
Constraint
31
sketcher
Contact constraint
ile seilen sketch
elemanlartna bazt
geometrik artlar
atantr.
Ilk seilen eleman
referans altnarak
aktttrma ilemi
yaptltr.rnegin sol
stte nce lacivert
daire sonra nokta
daha sonrada byk
daire seilerek
elemanlar
stntrlanmtttr.
artlar
spline,izgi,nokta,e
mber arastnda
varyasyonel olarak
atantr.rnegin
ember ile izgi
arastnda tegetlik
artt oluturur.
Contact constraint
32
sketcher
Auto constraint ile seilen geometri,bir
referans elemant ve simetri eksenine
gre otomatik llendirir.
Constraint mode ktsmtnda llendirme
ilemi zincir veya ytgtn eklinde
yaptlabilir.
Auto constraint
33
sketcher
Animate constraint ile 2B'da mekanizma yaptlabilir.Seilen lye balangt ve
biti degerleri verilerek istenilen adtm saytstnda haraket verilebilir.
Animate constraint
Piston rneginde oldugu
gibi iki kol arastnda
degiken at degeri
tantmlanarak bu atntn
balangt ve biti degeri
tantmlanabilir.
34
sketcher
Tools ara ubugundaki Sketch solving status: sketch elemantntn hangi seviyede ktsttlandtgtnt
gsterir.Sketch'te degien renkler llendirme hakktnda bilgi verir.rnegin geomerinin tamamen
yeil olmast tso-constraint mor renk ise over-constraint yani fazla lnn oldugu anlamtna gelir.
konuna ttklanarak sketch analiz ktsmtna geilebilir.
Sketch solving status Sketch analysis
35
sketcher
Sketch analysis ile sketch elemanlartntn atkltk,st st'e binme gibi analizleri
yaptlabilir.Geometry sekmesinde geometrilerin durumlartnt,rnegin kapalt,atk veya tek
para olarak detailed information penceresinde gsterir.rnegimizde line 22 analiz sonucu
hatalt bulunan eleman corrective actions penceresindeki seenekler ile uygun ilem seilerek
dzeltilebilir.
Hatalt eleman ;
Set in construction
mode ile geometry
konstrksyon
elemantna
evrilebilir.Close profile
ile kapattltp,delete ile
silinebilir.
Sketch analysis
Sketch ile oluturulmu bir profilden katt oluturulmak isteniyorsa bu profilin kapalt bir tel
geometri olmast gerekmektedir.
36
sketcher
Sketch with absolute axix defination ile sketch'in pozisyonunu referans elemantnt orijin
noktastnt ve eksenlerin oryantasyonu yaptlabilir.
Pozisyonu degitirmek istedigimiz sketch'in agatan veya geometri zerinden sag
ttklayarak,tkan menden Change sketch support seilerek yaptlabilir.
Sketch with absolute axix defination
37
sketcher
Pozisyonu degitirmek istedigimiz sketch'in agatan veya geometri zerinden sag ttklayarak,atlan menden Change
sketch support seilerek yaptlabilir.
YZ Dzlemi
XY Dzlemi
Positioned ile orijin noktastnt type
mensnden seerek yerini
belirledigimiz sketch'imizi orientation
ktsmtnda bir eksene veya bileene gre
ynn degitirebiliriz.
Sliding ile sketch'in dzlemini
degitirebiliriz.
Change sketch support
38
sketcher
Cut part by sketc plane ile sketch izilecek dzlemi kesip,izimin
oluturuldugu dzlemi grerek daha rahat yaptlmast saglanabilir.
1
2
3
4
Cut part by sketch plane
39
sketcher
5.BLM - izim strastnda nerilen ilem basamaklart
1- Geometrinin oluturulmast
2- Eksik kalan geometrik artlartn tamamlanmast
3- V ve H ekseniyle stntrlama
4- llendirme
5- llerin gerek degerinin girilmesi