Thut gii di truyn hnh thnh da trn quan nim cho rng, qu trnh tin ha t nhin l qu trnh hon

ho nht, hp l nht, v t n mang tnh ti u. Quan nim ny c th c xem nh mt tin ng, khng chng minh c, nhng ph hp vi thc t khch quan. Qu trnh tin ha th hin tnh ti u ch, th h sau bao gi cng tt hn (pht trin hn, hon thin hn) th h trc. Tin ha t nhin c duy tr nh hai qu trnh c bn: sinh sn v chn lc t nhin. Xuyn sut qu trnh tin ha t nhin, cc th h mi lun c sinh ra b sung, thay th th h c. C th no pht trin hn, thch ng hn vi mi trng s tn ti. C th no khng thch ng c vi mi trng s b o thi. S thay i mi trng l ng lc thc y qu trnh tin ha. Ngc li, tin ha cng tc ng tr li gp phn lm thay i mi trng. Cc c th mi sinh ra trong qu trnh tin ha nh s lai ghp th h cha-m. Mooitj cc th mi c th mang nhng tnh trng ca cha-m (di truyn), cng c th mang nhng tnh trng hon ton mi (t bin). Di truyn v t bin l hai c ch c vai tr quan trng nh nhau trong tin trnh tin ha, d rng t bin xy ra vi xc sut nh hn nhiu so vi hin tng di truyn. Cc thut ton tin ha, tuy c nhng im khc bit, nhng u m phng bn qu trnh c bn: lai ghp, t bin, sinh sn v chn lc t nhin. Qu trnh lai ghp (php lai) Php lai l qu trnh hnh thnh nhim sc th mi trn c s cc nhim sc th cha-m, bng cch ghp mt hay nhiu on gen ca hai (hay nhiu) nhim sc th cha-m khc nhau. Php lai xy ra vi xc sut pc, c th m phng nh sau: + Chn ngu nhin hai (hay nhiu) c th bt k trong qun th. Gi s cc nhim sc th ca cha-m u c m gen. + To mt s ngu nhin trong khong t 1 n m-1 (ta gi l im lai). im lai chia cc chui cha-m di m thnh hai nhm chui con l m1 v m2. Hai chui nhim sc th con mi s l m11+m22 v m21+m12.

+ a hai c th mi ny vo qun th tham gia cc qu trnh tin ha tip theo. Qu trnh t bin (php t bin) t bin l hin tng c th con mang mt (s) tnh trng khng c trong m di truyn cha-m. Php t bin xy ra vi xc sut pm nh hn rt nhiu so vi xc sut lai pc. Php t bin c th m phng nh sau: + Chn ngu nhin mt c th bt k cha-m trong qun th. + To mt s ngu nhin k trong khong t 1 n m, 1 k m. + Thay i gen th k v tr c th ny v qun th tham gi qu trnh tin ha tip theo. Qu trnh sinh sn v chn lc (php ti sinh v php chn) Php ti sinh l qu trnh trong cc c th c sao chp trn c s thch nghi ca n. thch nghi l mt hm gn mt gi tr thc cho cc c th trong qun th. Qu trnh ny c th c m phng nh sau: + Tnh thch nghi ca tng c th trong qun th hin hnh, lp bng cng dn cc gi tr thch nghi (theo s th t gn cho tng c th). Gi s qun th c n c th. Gi thch nghi ca c th th i l Fi, tng thch nghi ca ton qun th l Fm. + To s ngu nhin F trong on t 0 n Fm. + Chn c th th k u tin tha F Ftk a vo qun th ca th h mi. Php chn l qu trnh loi b cc c th xu trong qun th ch gi li trong qun th cc c th tt. Php chn c th c m phng nh sau: + Sp xp qun th theo th t thch nghi gim dn. + Loi b cc c th cui dy ch gi li n c th tt nht. y, ta gi s qun th c kch thc c nh n.

Mt thut gii di truyn, gii mt bi ton c cho phi c nm thnh phn sau: + Mt cu trc d liu I biu din khng gian li gii ca bi ton + Phng php khi to qun th ban u P(0) + Hm nh ngha thch nghi eval(.) ng vai tr mi trng + Cc php ton di truyn nh m phng trn + V cc tham s thut gii di truyn s dng (kch thc qun th, xc sut lai, t bin ) Trong lp trnh tin ha, khi gii mt bi ton t ra, cn tn dng ti a tri thc v bi ton chng trnh tin ha t c hiu qu cao nht c th. Vic tn dng tri thc bi ton c th c th hin qua vic xy dng mt cu trc d liu hp l sao cho vic xy dng cc php di truyn c t nhin v hiu qu nht hay qua vic s dng phng php v ang c s dng gii bi ton ny v kt hp chng vi thut gii di truyn v cch tn dng hay nht l tn dng c 2 cch trn trong 1 chng trnh tin ha; y l cch c nhiu nh nghin cu ng dng lp trnh tin ha s dng nht. 2.4.1. Cc khi nim c bn v thut gii di truyn Vi kh nng hin nay, my tnh gip gii c rt nhiu bi ton kh m trc kia thng b tay. Mc d vy, vn cn mt s ln cc bi ton rt th v nhng cha c thut gii hp l gii chng. Trong s , cc bi ton ti u l nhng bi ton thng xuyn gp phi trong cc ng dng thc tin. Trong thc tin, c nhiu bi ton ti u quan trng, i hi nhng thut gii cht lng cao nh: p dng phng php m phng luyn thp gii bi ton tm ng i ngn nht cho xe cu ha hay bi ton ngi du lch Cng nh c nhiu bi ton ti u t hp (trong c nhiu bi ton c chng

minh l thuc loi NP ) c th c gii gn ng trn my tnh hin i bng k thut Monte-Carlo. Bi ton ti u c th c xem nh bi ton tm kim gii php (tt nht) trong khng gian (v cng ln) cc gii php. Khi khng gian tm kim nh, cc phng php c in nh trn cng thch hp, nhng khi khng gian ln cn phi dng n nhng k thut Tr tu nhn to c bit. Thut gii di truyn (GA) l mt trong nhng k thut . GA l mt loi thut gii m phng cc hin tng t nhin: k tha v u tranh sinh tn ci tin li gii v kho st khng gian li gii. Thut gii di truyn s dng cc thut ng vay mn ca di truyn hc. Ta c th ni v cc c th (hay kiu gen, cu trc) trong mt qun th; nhng c th ny cng cn c gi l cc chui hay cc nhim sc th. iu ny c th gy cht ln ln: mi t bo ca mt c th hay mt chng loi cho, mang mt s nhng nhim sc th no (Con ngi c 46 nhim sc th) nhng trong gii thut di truyn, ta ch ni v nhng c th c mt nhim sc th. Cc nhim sc th c to thnh t cc n v cc gen biu din trong mt chui tuyn tnh; mi gen kim sot mt (s) c trng. Gen vi nhng c trng nht nh c v tr nht nh trong nhim sc th. Bt c c trng no ca mi c th c th t biu hin mt cch phn bit; v gen c th nhn mt s gi tr khc nhau (cc gi tr v tnh nng). Mi kiu (nhm) gen (ta gi l mt nhim sc th) s biu din mt li gii ca bi ton ang gii ( ngha ca mt nhim sc th c th c ngi s dng xc nh trc); mt tin trnh tin ha c thc hin trn mt qun th cc nhim sc th tng ng vi mt qu trnh tm kim li gii trong khng gian li gii. Tm kim cn cn i hai mc tiu: Khai thc nhng li gii tt nht v kho st khng gian tm kim. Leo i l mt th d v chin lc cho php khai thc v ci thin li gii tt nht hin hnh; nhng leo i li b qua vic kho st khng gian tm kim. Ngc li, tm kim ngu nhin l mt th d

in hnh ca chin lc kho st khng gian tm kim m khng ch n vic khai thc nhng vng y ha hn ca khng gian. Thut gii di truyn (GA) l phng php tm kim to c s cn i ng k gia vic khai thc v kho st khng gian tm kim. GA thuc lp gii thut xc sut, nhng li rt khc nhng gii thut ngu nhin v chng kt hp cc phn t tm kim trc tip v ngu nhin. Khc bit quan trng gia tm kim ca GA v cc phng php tm kim khc l GA duy tr v x l mt tp cc li gii (gi l qun th) tt c nhng phng php khc ch x l mt im trong khng gian tm kim. Chnh v th, GA mnh hn cc phng php tm kim hin c rt nhiu. Ta c th so snh GA vi hai phng php tm kim hin c s dng nhiu nh: Phng php leo i v M phng luyn thp. Phng php leo i s dng k thut lp v p dng cho mt im duy nht (im hin hnh trong khng gian tm kim). Trong mi bc lp, mt im mi c chn t ln cn ca im hin hnh (v th leo i cn c gi l phng php tm kim ln cn hay tm kim cc b). Nu im mi cho gi tr (ca hm mc tiu) tt hn, im mi s tr thnh im hin hnh. Nu khng, mt ln cn khc s c chn v th. Qu trnh trn s dng nu khng ci thin thm c cho li gii hin hnh. Phng php leo i ch cung cp cc gi tr ti u cc b v nhng gi tr ny ph thuc rt nhiu vo im khi u. Hn na, khng c thng tin sn c v sai s tng i ca li gii tm c tng c hi thnh cng, phng php leo i thng c thc hin nhiu ln; mi ln vi mt im khi u khc nhau (nhng im ny khng c chn ngu nhin mt tp hp cc im khi u ca mt ln thc thi ph thuc vo kt qu ca nhng ln chy trc ).

K thut m phng luyn thp l mt k thut khc phc nhng bt li ca phng php leo i: Li gii khng cn ty thuc nhiu vo im khi u na v (thng l) gn vi im ti u. t c iu ny l nh a vo xc sut nhn p. Xc sut p l hm theo gi tr ca hm mc tiu i vi im hin hnh v im mi, v mt tham s iu khin b sung, tham s nhit T. Ni chung, nhit T cng thp th c hi nhn im mi cng nh. Khi thc hin thut gii, nhit T ca h thng s c h thp dn theo tng bc. Thut gii dng khi T nh hn mt ngng cho trc; vi ngng ny th gn nh khng cn thay i no c chp nhn na. Nh cp, GA thc hin tin trnh tm kim li gii ti u theo nhiu hng, bng cch duy tr mt qun th cc li gii v thc y s hnh thnh v trao i thng tin gia cc hng ny. Qun th tri qua tin trnh tin ha: mi th h li ti sinh cc li gii tng i tt, trong khi cc li gii gii tng i xu th cht i. phn bit cc li gii khc nhau, hm mc tiu c dng ng vai tr mi trng. Cu trc ca mt thut gii di truyn n gin tng t vi cu trc bt k chng trnh tin ha no. bc lp t, thut gii di truyn duy tr mt qun th cc li gii (cc nhim sc th, cc vect), P(t) = { }. Mi li gii c lng gi bit c thch nghi ca n. Ri mt qun th mi (ln lp th t + 1) c hnh thnh bng cch chn gi li nhng c th thch nghi nht. Mt s c th ca qun th ny tri qua nhng bin i nh lai to (php lai) v t bin (php t bin) hnh thnh nn nhng li gii mi. Php lai kt hp cc nhim sc th con bng cch hon b cc on gen tng ng ca cha v m. Php lai cho php trao i thng tin gia cc li gii. Khc vi php lai, php t bin thay i mt cch ngu nhin mt hay nhiu gen ca nhim sc th c chn, thay i ny c thc hin vi mt xc sut th hin tc t bin. Php t bin cho php a thm cc thng tin mi vo qun th lm cho cht liu di truyn thm phong ph.

Mt thut gii di truyn (hay mt chng trnh tin ha bt k) gii mt bi ton c th phi gm nm thnh phn sau y: + Cch biu din di truyn cho li gii ca bi ton. + Cch khi to qun th ban u. + Mt hm lng gi ng vai tr mi trng, nh gi cc li gii theo mc thch nghi ca chng. + Cc php ton di truyn. + Cc tham s khc (kch thc qun th, xc sut p dng cc php ton di truyn). 2.4.2. C ch thc hin thut gii di truyn miu t r c ch thc hin thut gii di truyn, ti xin miu t thng qua mt bi ton ti u s n gin. Trong bi ton ti u ny, ta c th gi nh nhng bi ton ti u l nhng bi ton tm gi tr cc i v bi ton tm cc tiu hm f chnh l tm cc i hm g = -f: min f(x) = max g(x) = max (-f(x)) Ta cng c th gi nh hm mc tiu f c gi tr dng trn min xc nh ca n. Bi nu gi tr hm l khng dng, ta c th cng thm mt hng s C dng ln, ngha l: max g(x) = max |g(x) + C| (V tri v v phi cng t max ti 1 im x0) Gi s ta mun tm cc i mt hm k bin f(x1, , xk): Rk R. Gi s thm l mt bin xi c th nhn gi tr trong min Di = [ai, bi] R v f(x1, , xk)

> 0 vi mi xi thuc Di. Ta mun ti u ha hm f vi mt chnh xc cho trc: gi s cn 6 s l i vi gi tr ca cc bin R rng t c mt chnh xc nh vy, mi min Di c phn ct thnh (bi ai)x106 min con bng nhau. Gi mi l s nguyn nh nht sao cho (bi ai)x106 < 2m 1 Nh vy, mi bin xi c biu din bng mt chui nh phn c chiu di mi. Biu din nh trn, r rng tha mn iu kin v chnh xc yu cu. Cng thc sau tnh gi tr thp phn ca mi chui nh phn biu din xi xi = ai + decimal(1110010012). trong decimal(chui2) cho bit gi tr thp phn ca chui nh phn . By gi, mi chui nhim sc th (l mt li gii) c biu din bng chui nh phn c chiu di m = ; m1 bit u tin biu din cc gi tr trong khong [a1, b1]; m2 bit k tip biu din gi tr trong khong [a2, b2]; ; mk bit cui cng biu din gi tr trong khong [ak, bk]. khi to qun th, ch cn n gin to pop-size nhim sc th ngu nhin theo tng bit. Nhng c th s dng s phn phi khi to qun th ban u tt hn. Phn cn li ca thut gii di truyn rt n gin: trong mi th h, ta lng gi tng nhim sc th (tnh gi tr hm f trn cc chui bin nh phn c gii max0, chn qun th mi tha phn b xc sut da trn thch nghi v thc hin cc php t bin v lai to cc c th th h mi. Sau mt s th h, khi khng cn ci thin thm c g na, nhim sc th tt nht s c xem nh li gii ca bi ton ti u (thng l ton cc). Thng thng, ta cho dng thut gii di truyn sau mt s bc lp c nh ty thuc vo iu kin v tc v ti nguyn my tnh.

i vi tin trnh chn lc (chn qun th mi tha phn b xc sut da trn cc thch nghi), ta dng bnh xe quay Ru-lt vi cc rnh c nh kch thc theo thch nghi. Ta xy dng bnh xe Ru-lt nh sau (gi nh rng, cc thch nghi u dng, trong trng hp ngc li th ta c th dng mt vi php bin i tng ng nh li t l sao cho cc thch nghi u dng) + Tnh thch nghi eval(vi) ca mi nhim sc th vi (i = 1pop-size). + Tm tng gi tr thch thi ton qun th: F = .

+ Tnh xc sut chn lc pi cho mi nhim sc th vi, (i = 1pop-size): . + Tnh v tr xc sut qi ca mi nhim sc th vi, (i = 1pop-size): .

Tin hnh chn lc c thc hin bng cch quay bnh xe Ru-lt popsize ln; mi ln chn mt nhim sc th t qun th hin hnh vo qun th mi theo cch sau: + Pht sinh ngu nhin mt s r trong khong [01] . + Nu r < q1 th chn nhim sc th u tin (vi); ngc li th chn nhim sc th th i, vi (2 i pop-size) sao cho qi-1 < r 1i. Hin nhin, co th s c mt s nhim sc th c chn nhiu ln. iu ny ph hp vi l thuyt s : cc nhim sc th tt nht s c nhiu bn sao hn, cc nhim sc th trung bnh khng thay i, cc nhim sc th km nht th cht i. By gi ta c th p dng php ton di truyn: kt hp, lai vo cc c th trong qun th mi, va c chn t qun th c nh trn. Mt trong nhng tham s ca h di truyn l xc sut lai pc. Xc sut ny cho ta s nhim sc th

pop-sizexpc mong i, cc nhim sc th ny c dng trong tc v lai to. Ta tin hnh theo cch sau y: i vi nhim xsawcs th trong qun th (mi): + Pht sinh ngu nhin mt s r trong khong [01]. + Nu r < pc, hy chn nhim sc th lai to. By gi, ,ta ghp i cc nhim sc th chn c mt cch ngu nhin: i vi mi cp nhim sc th c ghp i, ta pht sinh ngu nhin mt s nguyn pos trong khong [1m-1] (m l tng chiu di s bit ca mt nhim sc th). S pos cho bit v tr ca im lai. Hai nhim sc th: (b1b2bposbpos+1 bm) v (c1c2cposcpos+1 cm) c thay bng mt cp con ca chng: (b1b2bposcpos+1 cm) (c1c2cposbpos+1 bm) Php ton k tip, t bin, c thc hin trn c s tng bit. Mt tham s khc ca h thng di truyn pm, cho ta s bit t bin pmxmxpop-size mong i. Mi bit (trong tt c cc nhim sc th trong qun th) c c hi b t bin nh nhau, ngha l, i t 0 thnh 1 v ngc li. V th ta tin hnh theo cch sau y. i vi mi nhim sc th trong qun th hin hnh (ngha l sau khi lai) v i vi mi bit trong nhim sc th: + Pht sinh mt s ngu nhin r trong khong [01] . + Nu r < pm hy t bin bit .. Sau qu trnh chn lc, lai v t bin, qun th mi n lt lng gi k tip ca n. Lng gi ny c dng xy dng phn b xc sut (cho tin

trnh chn la k tip), ngha l, xy dng li bnh xe Ru-lt vi cc rnh c nh kch thc theo cc gi tr thch nghi hin hnh. Phn cn li ca tin ha ch l lp li chu trnh ca nhng bc trn 2.4.3. Nguyn l hot ng ca thut gii di truyn Nn tng l thuyt ca gii thut di truyn da trn biu din chui nh phn v l thuyt s . Mt s l mt chui, di bng chui nhim sc th, cc thnh phn ca n c th nhn mt trong cc gi tr trong tp k t biu din gen hoc mt k t i din. S biu din mt khng gian con ca khng gian tm kim. Khng gian con ny l tp tt c cc chui trong khng gian li gii m vi mi v tr trong chui, gi tr ca gen trng vi gi tr ca s Mt chui chiu di m, s c ti a 3m s . Trong mt qun th kch thc n, c th c tng ng t 2m n n x 2m s khc nhau Cc s khc nhau c nhng c trng khc nhau. Cc c trung ny th hin qua hai thuc tnh quan trng: bc v chiu di xc nh. Bc ca s S (k hiu l o(S) ) l s cc v tr 0 v 1 c trong s . y chnh l cc v tr c nh (khng phi l nhng v tr ca k t i din) trong s . Ni cch khc, bc l chiu di ca chui tr i s k t i din. Bc xc nh c trng ca s . Chiu di xc nh ca s S (k hiu l mt s . Nh tho lun, tin trnh m phng tin ha ca thut gii di truyn l qu trnh lp gm c 4 bc: tt+1 chn P(t) t P(t-1) ti kt hp P(t) ) l khong cch gia hai

v tr c nh u v cui. N nh ngha nn ca thng tin cha trong

lng gi P(t) Bc 1, (t t + 1), ch n gin n s th h tin ha v bc cui (lng gi P(t)) l lng gi tnh thch nghi ca cc c th trong qun th hin hnh. Hin tng ch yu ca chu trnh tin ha xy ra trong hai bc cn li ca: chn lc v ti kt hp.