HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

1.0

PENGENALAN Sejak zaman dahulu lagi isu jerebu yang berpunca daripada pencemaran alam sekitar ini

telah menjadi bahan wacana masyarakat. Hal ini disebabkan oleh impak pembangunan dari segi kualiti hidup dan ia sering dikaitkan dengan faktor pencemaran, contohnya kajian impak pembangunan terhadap kualiti kehidupan di bandar Kuala Lumpur. Hal ini kerana proses kehidupan di bandar lebih terdedah kepada risiko impak pembangunan yang negatif berbanding di kawasan luar bandar. Malah, bandar merupakan pusat tamadun manusia yang memerlukan pemantauan tahap kualiti hidup yang berterusan kerana terdapat pelbagai masalah alam sekitar yang mengiringi setiap pembangunan, salah satunya ialah masalah jerebu. erebu boleh didefinasikan sebagai kehadiran sebarang bahan asing di dalam udara selain daripada kandungan udara tulen dan bersih yang boleh membawa kesan buruk kepada manusia dan juga tumbuhan termasuk berbagai jenis binatang. Keadaan atmosfera dikatakan berjerebu sekiranya terdapat partikulat terampai di dalamnya dalam kepekatan yang tinggi dan kandungan kelembapan yang rendah . !ni menyebabkan jarak penglihatan menjadi kabur atau kurang jelas. "i kawasan tropika, kelajuan angin biasanya perlahan. #agi tempoh$tempoh tertentu, keadaan atmosfera sangat stabil dan peredaran udara sangat berkurangan. "alam keadaan ini, pembentukan awan tidak aktif dan menyebabkan cuaca kering. %empoh cuaca kering yang panjang, atmosfera yang stabil dan pelepasan bahan pencemaran ke udara sama ada daripada punca tempatan atau luar negara akan menyumbang kepada pembentukan jerebu & abatan 'lam Sekitar, Kementerian Sumber 'sli dan 'lam Sekitar Malaysia(. Hal ini termasuklah kandungan udara tulen yang wujud dalam keadaan yang lebih dari kandungan sepatutnya. erebu ini merupakan zarah$zarah kecil yang boleh wujud secara semulajadi ataupun wujud akibat daripada kegiatan seharian manusia. 'sap kilang, asap kenderaan dan asap pembakaran juga adalah faktor penyumbang kewujudan jerebu. 'pabila zarah$zarah kecil berkumpul dengan jumlah yang banyak, bertaburan dan terapung di udara maka ia akan menyerap dan menghalang cahaya matahari untuk sampai ke permukaan bumi. Keadaan ini kemudiannya akan menyekat pemandangan dan menurunkan kadar penglihatan. erebu telah menjadi satu fenomena yang begitu merunsingkan pada satu ketika dahulu. !a bukan sahaja membawa kesan buruk kepada indi)idu tetapi juga kepada negara.

HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

erebu selalunya berlaku di kawasan bandar. Kilang dan jumlah kenderaan yang banyak menjadi penyumbang utama kepada fenomena ini. Selain daripada itu keadaan cuaca juga memburukkan lagi keadaan, dimana pada tahun *++,, negara telah dilanda fenomena -l$.ino yang membawa cuaca kering dan panas berpanjangan. umlah hujan menurun dan negara mengalami masalah bekalan air dan penurunan tekanan air. 'ntara daerah yang mengalami masalah ini di Sabah ialah daerah Kota Merudu, Kota #elud dan Kudat.

2.0

INDEX PENCEMARAN UDARA (IPU) DAN PUNCA-PUNCA TERJADINYA JEREBU

2.1

Ind ! " n #$%$n &d$%$ (IPU)

!/0 atau nama penuh !ndeks /encemaran 0dara. !/0 digunakan oleh abatan 'lam Sekitar untuk menentukan kualiti udara disesebuah kawasan terutamanya di Malaysia. "alam bahasa inggeris !/0 turut dikenali sebagai '/0 yang membawa maksud 'ir /ollutant !nde1.

2ungsi !/0 adalah untuk mengkaji kadar tahap pencemaran udara seperti jerebu akibat daripada pembakaran terbuka dan beberapa faktor lain. Seperti yang sedia maklum, kesan jerebu adalah sangat bahaya kepada kesihatan manusia kerana mengandungi kimia dan tosik akibat dari pembakaran terbuka. %ahap !pu terbahagi kepada beberapa tahap seperti tertera dijadual dibawah. !/0 pada tahap *3* keatas adalah tidak sihat dan boleh memudaratkan kesihatan.

HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

Sumber: M d Sebenar IPU Indeks Pencemaran Udara | melvister.com

aksu

#erikut adalah carta !ndeks /encemaran 0dara &!/0( bagi negeri dan daerah yang terjejas dengan bencana jerebu yang telah direkodkan pada !snin berdasarkan rujukan daripada abatan 'lam Sekitar

/etunjuk .egeri ohor ohor ohor ohor Kedah

Lokasi Kota %inggi Larkin Lama Muar /asir ;udang 'lor Setar

, 'M ,56 ***6 *756 596 896

** 'M ,76 *3,6 *9:6 ,46 876

4 /M 856 *356 *:46 ,76 876

HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

.egeri Kedah Kedah Kelantan Kelantan Melaka Melaka .egeri Sembilan .egeri Sembilan .egeri Sembilan /ahang /ahang /ahang /erak /erak /erak /erak /erak /erlis /ulau /inang /ulau /inang /ulau /inang Sabah Sabah Sabah Sabah Sarawak Sarawak Sarawak Sarawak Sarawak Sarawak Sarawak Sarawak Sarawak Sarawak Selangor Selangor Selangor Selangor Selangor %erengganu %erengganu %erengganu >ilayah /ersekutuan >ilayah /ersekutuan

Lokasi #akar 'rang, Sg. /etani Langkawi SMK %anjung <hat, Kota #haru %anah Merah #andaraya Melaka #ukit =ambai .ilai /ort "ickson Seremban #alok #aru, Kuantan !ndera Mahkota, Kuantan erantut alan %asek, !poh Kg. 'ir /utih, %aiping S K alan /egoh, !poh Seri Manjung %anjung Malim Kangar /erai Seberang aya :, /erai 0SM Keningau Kota Kinabalu Sandakan %awau #intulu !L/ Miri Kapit Kuching Limbang Miri Samarahan Sarikei Sibu Sri 'man #anting Kuala Selangor /elabuhan Kelang /etaling aya Shah 'lam Kemaman Kuala %erengganu /aka #atu Muda,Kuala Lumpur <heras,Kuala Lumpur

, 'M ,46 456 *356 +36 *5:6 :836 *746 9946 *496 *+56 *,*6 *386 ,36 896 ,+6 *7*6 *:56 8:6 ,:6 ,+6 ,36 ,56 ,86 436 9+6 ,46 ,46 896 ,36 ,:6 5*6 ,76 546 546 876 *,56 **,6 :+86 *+56 *4,6 :7+6 +46 *4+6 *+*6 *4,6

** 'M ,,6 4,6 **76 +96 *7*6 *,36 *7+6 :+:6 *8+6 *+*6 *886 ***6 ,96 886 5:6 *756 *9,6 896 ,:6 ,+6 ,*6 ,,6 ,46 436 7*6 ,,6 ,86 886 ,:6 ,96 5:6 ,46 556 *3:6 8,6 *536 *:56 :556 *+96 *8:6 :496 +56 *456 *+56 *836

4 /M +5c 446 **76 +56 *:56 *436 *436 *+96 *,*6 *7,6 *956 *:96 5,6 ,86 *336 *,*6 *4:6 896 596 556 5*6 ,76 ,96 4*6 7*6 ,96 536 ,*6 ,46 8+6 576 ,56 +:6 *386 ,36 :3+6 *4,6 9*+6 *+86 *,*6 *+,6 *336 *4*6 *5+6 *856

HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

.egeri >ilayah /ersekutuan >ilayah /ersekutuan

Lokasi Labuan /utrajaya

, 'M ** 'M 4 /M 5:6 536 ,+6 *446 *4:6 *486

.ota 6 ?Habuk Halus &/M*3( @ c ? Azon a ?Sulfur "ioksida &SA:( @ d ? Karbon Monoksida b ?.itrogen "ioksida &.A:( @ B ? Lebih daripada satu pencemar http://www.mysumber.com/berita/bacaan-terkini-indeks-ipu- erebu-!"- un-!#$%-seluruhne&eri'i())!*v+%I),-

&A9( &<A(

2.2

P&n'$-"&n'$ ( %)$d*n+$ ) % ,&

"alam mendepani realiti baru dunia yang pantas dan berkembang ini, masyarakat pada hari ini sering berhadapan dengan masalah jerebu yang bagaikan bangkai gajah yang tidak dapat ditutup dengan nyiru lagi. 2enomena jerebu ini seolah$olah telah termaktub dalam takwim ramalan cuaca negara kerana telah acapkali melanda negara kita. /ada tahun :334, kebakaran hutan di Sumatera dan Kalimantan telah menyebabkan jerebu yang teruk di Semenanjung Malaysia terutamanya di sekitar Lembah Kelang. "i samping itu, Kuala Selangor dan /elabuhan Kelang telah diiystiharkan darurat kerana !ndeks /encemaran 0dara &!/0( di kedua$dua kawasan itu telah melebihi 433, iaitu tahap darurat. /ada tahun :338, masalah jerebu turut berlaku sekali lagi. Masalah jerebu yang banyak mengundang kontro)ersi ini, sebenarnya disebabkan oleh beberapa punca, persis kata orang tua$tua , C jikalau tiada angin, masakan pokok bergoyang D. 2aktor dominan yang menyumbang kepada masalah jerebu ialah pembakaran hutan secara besar$ besaran. Sebenarnya, keadaan cuaca di kawasan hutan hujan tropika memang terlalu panas sehingga boleh menyebabkan tumbuh$tumbuhan terbakar dengan sendirinya akibat suhu meningkat . Hal ini berlaku demikian kerana fenomena pemanasan global yang sedang berlaku di muka bumi ini. "i negara jiran kita, !ndonesia pembakaran hutan sering berlaku kerana pihak !ndonesia ingin membina infrastruktur yang baharu seperti bangunan, sekolah dan lebuh raya. Hal ini mengakibatkan pembakaran hutan secara berleluasa. 'pabila angin bertiup dari Sumatera ke Malaysia, angin tersebut akan membawa jerebu bersama$sama ke negara kita. .atijahnya, udara kita semakin tecemar sementelahan pula !ndeks /encemaran 0dara di negara kita melebihi

HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

paras berbahaya. Aleh itu, pembakaran hutan akan menyebabkan asap dan debu serta bahan yang telah separuh bakar berterbangan di atmosfera lalu berlakulah jerebu. Seterusnya, masyarakat yang melakukan pembakaran secara terbuka tanpa kawalan juga menyebabkan keadaan jerebu menjadi$jadi. /embakaran terbuka ini dilakukan oleh pihak yang ingin menghapuskan sesuatu seperti sampah sarap. Sesetengah rakyat negara pula melakukan pembakaran terbuka di belakang kawasan rumah mereka sendiri. Mereka telalu malas untuk membawa sampah sarap mereka ke tempat pembuangan sampah atau pusat pengitaran sampah semula. adi, mereka telah mengambil jalan mudah dengan membakar sampah sarap mereka tanpa kisah jika asap daripada pembakaran terbuka itu yang sedikit demi sedikit membawa kepada masalah jerebu. 'da pula sesetengah petani yang membakar jerami padi untuk membersihkan kawasan sawahnya sebelum melakukan penanaman semula. Mereka tidak sedar bahawa asap dari pembakaran ini tidak akan berada di suatu tempat sahaja tetapi akan ditiup angin dan meliputi kawasan yang amat luas. .atijahnya, pembakaran terbuka ini melepaskan asap ke udara dan mengakibatkan jerebu. /eningkatan jumlah kenderaan di jalan raya yang bagaikan cendawan tumbuh selepas hujan juga telah mengakibatkan masalah jerebu di Malaysia. "i Malaysia, terdapat +.9 juta buah kenderaan di jalan raya. Kenderaaan yang tidak dilengkapi pengubah pemangkin telah menyebabkan *8.: tan karbon monoksida dan dua tan sodium dioksida dikeluarkan setiap hari. Kesesakan lalu lintas menyebabkan kenderaan tidak bergerak tetapi mengeluarkan asap pencemar. ;as$gas pencemar ini merupakan bahan terampai yang memenuhi udara. ;as$gas yang dibebaskan pula tidak dapat dibebaskan ke atmosfera dan sebaliknya terperangkap dalam lapisan bumi. Kejadian gas$gas yang terperangkap ini bagai selimut yang menutupi bumi. /eningkatan jumlah kenderaan di jalan raya akan menyebabkan jumlah asap yang dikeluarkan dari paip ekzos kenderaan meningkat dan berlegar$legar di atmosfera dan terperangkap di lapisan ozon serta tidak dapat keluar ke angkasa lepas. Hal ini menyebabkan udara menjadi tebal dan berlakulah jerebu di negara kita. Selain itu, masalah jerebu juga berpunca daripada kegiatan industri yang tidak terkawal. Hal ini berlaku demikian kerana sesebuah negara banyak bergantung pada bidang perindustrian yang mengaut keuntungan yang lumayan demi kemajuan negara. Malangnya, sikap pengusaha kilang yang bagai enau dalam belukar, melepaskan pucuk masing$masing menyebabkan asap$asap dari kilang yang dilepaskan ke udara telah mencemarkan udara di negara kita. Mereka tidak sanggup

HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

membelanjakan wang yang banyak untuk mendapatkan alat penapisan asap untuk menapis asap yang dikeluarkan dari kilang mereka sedangkan asap$asap yang dikeluarkan ini mengandungi sulfur dioksida dan nitrogen yang boleh mengakibatkan udara menjadi berjerebu. Situasi ini bertambah buruk apabila ada pihak pengusaha kilang yang memasang corong asap yang terlalu rendah sehingga menyalurkan asap beracun ke udara. /elepasan asap kilang yang tidak terkawal dan tidak mengikut prosedur tertentu akan memburukkan keadaan jerebu di negara kita lagi.

9.3

KESAN-KESAN JEREBU

Keadaan jerebu yang berterusan mendatangkan kesan buruk kepada semua orang terutama golongan yang berisiko tinggi. kesan erebu terhadap golongan seperti kanak$kanak, orang tua, perokok dan mereka yang mengalami penyakit seperti asma, bronkitis, radang paru$paru, jantung dan yang menghadapi alahan. Kesan$kesan yang akan dialami setelah terdedah secara berterusan kepada jerebu termasuklahE

%erasa gatal$gatal di bahagian kerongkong dan batuk$batuk. %erasa sukar untuk bernafas atau sesak nafas. Mata terasa pedih dan berair. Hidung berair dan kerap bersin. Kulit badan terasa gatal$gatal. %erasa sakit dada.

"apatkan rawatan dan nasihat doktor di klinik berhampiran sekiranya anda mempunyai tanda$ tanda dan gejala tersebut. Mereka yang mengalami penyakit$penyakit seperti batuk, selesema, asma, sakit mata, sakit jantung atau penyakit paru$paru yang kronik hendaklah datang ke klinik dengan segera jika keadaan penyakit bertambah buruk. Mereka yang di dalam kumpulan berisiko tinggi hendaklah sentiasa mengambil ubat seperti yang dinasihatkan.

HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

/enutup hidung &nasal mask( hendaklah digunakan oleh semua penunggang motosikal, mereka yang bekerja di luar bangunan atau di tempat$tempat yang berhabuk dan juga mereka yang dalam kumpulan berisiko tinggi. /erokok yang mempunyai anak kecil, ibu bapa tua dan sanak saudara yang berpenyakit jangan merokok di dalam rumah. Sejauh yang boleh, orang ramai dinasihatkan supaya tinggal di dalam bangunan atau rumah. Kurangkan akti)iti sukan di luar rumah Arang ramai dinasihatkan supaya sentiasa membasuh muka dan bahagian kulit yang terdedah kepada jerebu dengan air bersih. /erokok dinasihatkan supaya tidak merokok apabila keadaan udara tidak sihat & iaitu !/0 yang melebihi *33 ( Mereka yang berisiko tinggi dinasihatkan mengambil cuti di luar kawasan yang berjerebu sekiranya keadaan jerebu berterusan pada tahap berbahaya di kawasan mereka.

-.0

LANGKAH-LANGKAH MENGATASI

%erdapat banyak kesan negatif akibat jerebu. 'ntaranya ialah, ia boleh menjejaskan kesihatan manusia serta binatang dan boleh membantutkan tumbesaran tumbuhan. Kesan kesihatan manusia yang paling ketara ahFla terhadap sistem pernafasan dan boleh menyebabkan penyakit asma, sakit kerongkong, nemonia dan penyakit$penyakit yang berkaitan dengan jantung. #agi haiwan pula,, kesihatan terganggu sekiranya haiwan tersebut memakan tumbuh$tumbuhan yang diselaputi oleh zarah$zarah beracun. %eranakan seperti lembu, kerbau dan kambing yang memakan tumbuhan ini akan menjadi mangsa keracunan makanan. Selain itu, kesan jerebu juga boleh mengurangkan jarak penglihatan. Keadaan ini berlaku disebabkan oleh komponen$komponen yang ada di dalam jerebu berupaya menyerap dan menyerakkan cahaya matahari. /engurangan jarak penglihatan membawa masalah besar kepada akti)iti ekonomi dan harian penduduk. !a akan mengganggu akti)iti perkhidmatan udara dan laut serta ketidaklancaran perjalanan darat. =isiko kemalangan boleh berlaku seperti kapal terbang dan papal laut atau kenderaan di jalan raya menjadi semakin besar. "i dalam kes jerebu *++,, negeri Sarawak merupakan negeri yang paling teruk dengan !/0 mencecah angka 533. Sarawak diisytiharkan darurat erebu selama

HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

hampir seminggu. 'kibatnya, sebahagian besar akti)iti ekonomi di bandar Kuching lumpuh dan semua sekolah terpaksa ditutup. Selain daripada itu, jerebu juga memberi kesan kepada sektor pertanian kerana menghalang kemasukan cahaya matahri yang cukup bagi membolehkan tumbuhan menjalankan proses fotosFntesis. Kesannya tumbesaran tumbuhan pendebungaan, dan penghasilan buah berkurangan. Selimut jerebu ini biasanya hilang selepas hujan turun. .amun begitu, hujan yang turun selepas fenomena jerebu berlaku akan memberikan kesan sampingan yang berpunca daripada hujan asid. Hujan ini seterusnya akan merosakkan tanaman dan tumbuhan, meningkatkan nilai keasidan tanah dan air sekaligus mengganggu keseimbangan dalam ekosistem seperti ekosistem akuatik, ekosistem hutan dan ekosistem muara.

-.0

LANGKAH-LANGKAH MENGATASI

'ntara langkah yang boleh diambil ialah tindakan segera untuk menghentikan pembakaran hutan secara terbuka dan secara besar$besaran diperlukan. %indakan secara kolektif dengan penggunaan alat pemadam api yang canggih dan saintifik boleh membantu mengurangkan masalah jerebu. "i samping itu juga undang$undang ketat perlu dikenakan terhadap pihak atau syarikat tertentu yang sengaja membakar hutan untuk tujuan pertanian. Kedua, bahan pencemaran udara haruslah dikurangkan untuk mengelakkan masalah jerebu di negara kita. Kesesakan lalu lintas menambahkan arbGn dioksida, karbGn monoksida dan sebagainya yang menambahkan keadaan berjerebu. Aleh yang demikian, bilangan kenderaan yang menggunakan jalan raya, khususnya di kawasan$kawasan yang terlibat seperti Kuala Lumpur haruslah disekat atau dikurangkan. Ketiga, jerebu boleh dihilangkan dengan usaha pembenihan awan bagi menurunkan hujan. Hujan adalah pembersih udara semula jadi yang terbaik. /ihak abatan 'lam Sekitar telah bekerjasama dengan /uncak .iaga Sdn. #hd telah melakukan beberapa siri pembenihan awan khususnya di sekitar Lembah Klang dan negeri Selangor. Keempat, masalah jerebu juga boleh dikurangkan dengan menggunakan !ndeks /encemaran 0dara &!/0( untuk mengenal pasti kawasan yang bermaslah dan mengambil tindakan susulan

HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

untuk mengatasi maslah jerebu. /embacaan indeks haruslah dilakukan dari semasa ke semasa agar usaha mengehadkan kilang$kilang daripada pengeluaran asap atau gas yang berlebihan dapat diatasi Masalah jerebu juga boleh diselesaikan melalui persepakatan bersama antara negara jiran dan pada peringkat global diperlukan untuk menangani masalah alam sekitar . Kerjasama boleh dilakukan dari segi perlindungan alam sekitar secara kolektif dan kajian saintifik dan kajian saintifik digiatkan untuk menangani masalah ini.

..0

PENUTUP

Sebagai penutup bicara, jerebu merupakan fenomena alam yang memberi kesan yang buruk kepada manusia. 2enomena jerebu yang disebabkan oleh proses alam semula jadi tidaklah menyebabkan jerebu yang buruk berbanding dengan jerebu yang disebabkan oleh akti)iti manusia. Kita tidak wajar hanya akur dengan arus yang songsang ini, sebaliknya langkah$ langkah efektif perlu diambil sebelum kemelut tersebut berada di luar kawalan persis kata orang tua$tua, Csebelum nasi menjadi buburD. Sekiranya masalah jerebu tidak mendapat perhatian ramai, nescaya generasi yang akan datang ketandusan nilai cinta akan alam sekitar. Aleh itu, semua wargabumi haruslah berganding bahu untuk menyelesaikan masalah berjerebu di Malaysia yang semakin serius supaya masyarakat sejagat dapat hidup dengan selamat. %idak gunanya kita meratapi kehilangannya suatu ketika nanti jika langkah$langkah pencegahan tidak dimulakan dan dilakukan dari sekarang kerana pepatah melayu ada berbunyi, Csesal dahulu pendapatan, sesal kemudian tidak bergunaD.

#!#L!A;='2!

10

HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

#ahagian ;eografi /usat /engajian !lmuKemanusiaan, /ulau /inangE 0ni)ersiti Sains Malaysia.<han .gai >eng &:33:(. /embangunan, /embandaran dan /eningkatan #ahaya dan #encana di Malaysia, /ulau /inangE 0ni)ersiti SainsMalaysia."epartment of -n)ironmental &*+5+(. -n)ironmental Huality =eport *+55.Kuala LumpurE Ministry of Sciences, %echnology and the -n)ironment.Mohmadisa Hashim dan Mohamad Suhaily <he .gah &:334(. /embangunandan 'lam Sekitar "i Malaysia, /erakE 0ni)ersiti /endidikan Sultan !dris.Sham Sani, 'bdul Samad Hadi &*++3(. /embangunan dan 'lam Sekitar diMalaysia !su dan /engurusannya, Kuala LumpurE "ewan #ahasa dan/ustaka.%uan /ah =okiah Syed Hussain &:339(, abatan 'lam Sekitar, Kementerian Sumber 'sli dan 'lam Sekitar Malaysia abatan 'lam Sekitar negeri /erak "arul =idzuan

LAMPIRAN 1

11

HBHE2203 KESIHATAN DAN KELUARGA

12