SUPER EXORDIUM CISTERCIENSIS COENOBII (Exordium Parvum)

3 Nos cistercie ses! "rimi #uius ecc$esiae %u datores! successori&us ostris sti$o "raese ti oti%icamus' (uam ca o ice! (ua ta auctoritate! a (ui&us etiam "erso is! (ui&us tem"ori&us! coe o&ium et te or vitae i$$orum exordium sum"serit) * ut #uius rei "ro"a$ata si cera veritate! te acius et $ocum et o&serva tiam sa ctae re+u$ae i eo a o&is "er Dei +ratiam utcum(ue i c#oatam ame t! , "ro o&is(ue! (ui "o dus diei et aestus i de%esse susti uimus! ore t! - i arta et a +usta via (uam re+u$a demo strat! us(ue ad ex#a$atio em s"iritus desude t! . (uati us de"osita car is sarci a! i re(uie sem"iter a %e$iciter "ause t/ Incipiunt capitula 0 1 3 I II III * , . 5 6 08 00 01 03 0* 0, 00. 05 IIII 4 4I 4II 4III IX X XI XII XIII XIIII X4 X4I X4II X4III Exordium cistercie sis coe o&ii E"isto$a 2u+o is $e+ati/ De e+ressu cistercie sium mo ac#orum de Mo$ismo! et de adve tu eorum ad Cistercium! et de mo asterio (uod i ce"eru t/ 3uomodo $ocus i$$e i a&&atiam surrexerit/ 3uod Mo$isme ses aures domi i Pa"ae "ro redditu Ro&erti a&&atis i (uietaveri t/ E"isto$a dom i Pa"ae "ro reditu a&&atis/ Decretura $e+ati de toto e+ocio mo$isme sium at(ue cistercie sium/ Comme datio a&&atis Ro&erti/ De e$ectio e 7$&erici "rimi a&&atis cistercie sis ecc$esiae/ De "rivi$e+io roma o/ E"isto$a Io#a is et Be edicti cardi a$ium/ E"isto$a 2u+o is $u+du e sis/ E"isto$a e"isco"i ca&i$o e sis/ Privi$e+ium roma um/ I stituta mo ac#orum cistercie sium de Mo$ismo ve ie tium/ De tristitia eorum/ De morte "rimi a&&atis et "romotio e secu di! et de i stitutis at(ue $aetitia eorum/ De a&&atiis/

I Exordium cisterciensis coenobii

1 7NNO a& i car atio e domi i mi$$esimo o a+esimo octavo! &eatae memoriae Ro&ertus mo$isme sis ecc$esiae i e"isco"atu $i +o e si %u datae "rimus a&&as! et (uidam eiusdem coe o&ii %ratres! ad ve era&i$em 2u+o em tu c a"osto$icae sedis $e+atum ac $u+du e sis ecc$esiae arc#ie"isco"um ve eru t! vitam suam su& custodia sa ctae re+u$ae "atris Be edicti se ordi aturos "o$$ice tes! 3 et idcirco ad #oc $i&erius exe(ue dum! ut eis et sui iuvami is a"osto$ica auctoritatea ro&ur "orri+eret! co sta ter %$a+ita tes/ * 3uorum votis $e+atus i$$e $aeta ter %ave s! ta$i e"isto$a exordii eorum %u dame tum iecit/

II Epistola Hugonis legati

1 2U9O! $u+du e sis arc#ie"isco"us et sedis a"osto$icae $e+atus! Ro&erto mo$isme si a&&ati et %ratri&us cum eo secu dum re+u$am sa cti Be edicti Deo servire cu"ie ti&us/ 3 NOTUM sit om i&us de sa ctae matris ecc$esiae "ro%ectu +aude ti&us! vos et (uosdam %i$ios vestros mo$isme sis coe o&ii %ratres! :u+du i i ostra "raese tia astitisse! ac re+u$ae &eatissimi Be edicti! (uam i$$uc #ucus(ue te"ide ac e+$i+e ter i eodem mo asterio te ueratis! artius dei ce"s at(ue "er%ectius i #aerere ve$$e "ro%essos %uisse/ * 3uod (uia i $oco "raedicto! "$uri&us im"edie ti&us causis! co stat adim"$eri o "osse! os utrius(ue "artis sa$uti! vide$icet i de recede tium at(ue i$$ic rema e tium! "rovide tes! i $ocum a$ium! (uem vo&is divi a $ar+itas desi+ averit! vos dec$i are! i&i(ue sa$u&rius at(ue (uietius domi o %amu$ari! uti$e diximus %ore/ , 4o&is er+o tu c "raese ti&us ; Ro&erto a&&ati! %ratri&us (uo(ue 7$&erico! Odo i! Io#a i! Ste"#a o! :eta$do et Petro ; sed et om i&us (uos re+u$ariter et commu i co si$io vo&is sociare decreveritis! #oc sa ctum/ "ro"ositum servare et tu c co su$uimus/ - ET ut i #oc "erseveretis "raeci"imus! et auctoritate a"osto$ica "er si+i$ii ostri im"ressio em i "er"etuum co %irmamus/

III De egressu cisterciensium monachorum de Molismo, et de adventu eorum ad Cistercium, et de monasterio quod inceperunt
1 POST #aec! ta$i ac ta ta a tedictus a&&as et sui auctoritate %reti! Mo$ismum redieru t! et de i$$o re$i+ioso %ratrum co$$e+io socios votum i re+u$a #a&e tes e$e+eru t! ita ut i ter eos (ui $e+ato :u+du i %uera t $ocuti! et i$$os (ui de coe o&io vocati! vi+i ti et u us mo ac#i esse t) ta$i(ue sti"ati comitatu! ad #eremum! (uae Cistercium dice&atur! a$acriter tete deru t/ 3 3ui $ocus i e"isco"atu Ca&i$o e si situs! et "ro emoris s"i arum(ue tu c tem"oris o"acitate accessui #omi um i so$itus! a so$is %eris i #a&ita&atur/ * 7d (uem viri Dei ve ie tes! $ocum(ue i$$um re$i+io i (uara a imo

iamiam(ue co ce"era t! et "ro"ter (uam i$$uc adve era t #a&i$iorem! (ua to saecu$ari&us des"ica&i$iorem et i accessi&i$em i te$$i+e tes! , emoris et s"i arum de sitate "raecisa ac remota! mo asterium i&idem vo$u tate ca&i$o e sis e"isco"i! et co se su i$$ius cuius $ocus erat! co struere coe"eru t/ - Nam viri isti a"ud Mo$ismum "ositi sae"ius i ter se! Dei +ratia as"irati! de tra s+ressio e re+u$ae &eati Be edicti "atris mo ac#orum $o(ue&a tur! co (uere&a tur! co trista&a tur! vide tes se caeteros(ue mo ac#os #a c re+u$am so$$em" i "ro%essio e servaturos "romississe! eam(ue mi ime custodisse! et o& #oc "eriurii crime scie ter i currisse ) et "ro"ter #oc! a"osto$icae sedis $e+ati auctoritate! u&i "rae$i&avimus! ad #a c so$itudi em! ut "ro%essio em suam o&serva tia sa ctae re+u$ae adim"$ere t! ve ie&a t/ . Tu c dom us Odo! dux Bur+u diae! sa cto %ervore eorum de$ectatus sa ctae(ue roma ae ecc$esiae "raescri"ti $e+ati $itteris ro+atus! mo asterium/ $i+ eum (uod i ce"eru t de suis totum co summavit! i$$os(ue i i&i i om i&us ecessariis diu "rocuravit! et terris et "ecori&us a&u de su&$evavit/

IIII Quomodo locus ille in abbatiam surrexit

1 EODEM tem"ore a&&as (ui adve erat a& e"isco"o i$$ius dioecesis vir+am "astora$em cum cura mo ac#orum! iussu "raedicti $e+ati! susce"it! %ratres(ue (ui secum adve era t i eodem $oco sta&i$itatem re+u$ariter %irmare %ecit) sic(ue ecc$esia i$$a i a&&atiam ca o ice a"osto$ica(ue auctoritate cresce do surrexit/

V Quod Molismenses aures domini Papae pro reditu oberti abbatis inquietaverint
1 I9ITUR #aud mu$to e$a"so tem"oris s"acio! Mo$isme ses mo ac#i vo$u tate dom i 9au%redi a&&atis sui! (ui Ro&erto successerat! dom um Ur&a um Pa"am Romae adeu tes! "ostu$are coe"eru t! ut sae"edictus Ro&ertus i $ocum "risti um restitueretur/ 3 3uorum im"ortu itate motus Pa"a ma davit $e+ato suo! ve era&i$i sci$icet 2u+o i! ut si %ieri "osset ! idem a&&as reverteretur! et mo ac#i #eremum di$i+e tes i "ace co sistere t/

VI Epistola domni Papae pro reditu abbatis

1 URB7NUS! e"isco"us! servus servorum Dei! ve era&i$i %ratri et coe"isco"o 2u+o i a"osto$icae sedis vicario' sa$utem et a"osto$icam &e edictio em/ 3 MO:ISMENSIUM %ratrum ma+ um i co ci$io c$amorem/ acce"imus! a&&atis sui reditum ve#eme tius "ostu$a tium/ * Dice&a t e im re$i+io em/ i suo $oco eversam! se(ue "ro a&&atis i$$ius a&se tia odio a"ud "ri ci"es et caeteros vici os #a&eri/ , Coacti ta dem a %ratri&us ostris! di$ectio i tuae "er "raese tia scri"ta ma damus! si+ i%ica tes +ratum o&is existere! ut si %ieri "osset! a&&as i$$e a& #eremo ad mo asterium reducatur/ - 3uod si im"$ere e(uiveris! curae ti&i sit! ut et (ui #eremum di$i+u t co (uiesca t! et (ui i coe o&io su t re+u$ari&us disci"$i is i servia t/ . 2is a"osto$icis $itteris $e+atus $ectis! viros aut#e ticos et re$i+iosos co vocavit! et de "raese ti e+otio (uae su&ter su t exarata di%%i ivit/

VII Decretum legati de toto negotio Molismensium atque Cisterciensium

1 2U9O! $u+du e sis ecc$esiae servus! carissimo %ratri Ro&erto $i +o e sium e"isco"o' sa$utem/ 3 3UID de e+otio mo$isme sis ecc$esiae i co$$o(uio a"ud Portum 7 si$$ae u"er #a&ito di%%i ierimus! %rater itati vestrae oti%icare ecessarium duximus/ * 4e eru t a te os i$$uc cum $itteris vestris mo$isme ses mo ac#i! $oci sui deso$atio em/ at(ue destructio em! (uam "er remotio em Ro&erti a&&atis i currera t oste de tes! i"sum(ue si&i reddi i "atrem ma+ o"ere "ostu$a tes/ , Nu$$o modo e im a$iter s"era&a t "acemet (uietem mo$isme si ecc$esiae "osse restitui! ve$ mo astici ordi is vi+orem i "risti um statum/ I$$ic revocari/ - 7%%uit etiam i&i i "raese tia ostra %rater 9au%redus! (uem eidem ecc$esiae i a&&atem ordi avistis! dice s se $i&e ter i"si Ro&erto ve$ut "atri suo $ocum daturum! si o&is "$aceret ut eum mo$isme si ecc$esiae remitteremus/ . 7udita i+itur vestra et i"sorum/ mo$isme sium "etitio e! re$ectis etiam dom i Pa"ae $itteris su"er #oc e+otio o&is directis! totum dis"ositio i et ar&itrio ostro committe tis! ta dem mu$torum virorum re$i+iosorum tam e"isco"orum (uam a$iorum (ui o&iscum adera t co si$io! "reci&us vestris et eorum ac(uiesce tes! mo$isme si ecc$esiae i"sum restituere decrevimus' 5 ita vide$icet! ut "rius(uam redeat! Ca&i$o em ve ie s! i ma u %ratris ostri ca&i$o e sis e"isco"i! cui secu dum co suetudi em caeterorum a&&atum "ro%essio em %ecit! vir+am et curam a&&atiae reddat! at(ue mo ac#os ovi mo asterii! (ui ei sicut a&&ati suo "ro%essio em %eceru t et o&edie tiam "romiseru t! a& i"sa "ro%essio e et o&edie tia $i&eros et a&so$utos dimittat) ac sic a& i"so e"isco"o "ro%essio is (uam ei et ca&i$o e si ecc$esiae %ecit! a&so$utio em acci"iat/ 6 Dedimus etiam $ice tiam cum eo redeu di Mo$ismum om i&us i$$is de %ratri&us Novi Mo asterii (ui eum secuti %ueri t (ua do a Novo Mo asterio recesserit! ta$i co ditio e' ut de caetero eutri eutros so$$icitare ve$ reci"ere "raesuma t! isi secu dum (uod &eatus Be edictus mo ac#os oti mo asterii "raeci"it reci"ie dos/ 08 Post(uam #aec su"radicta %ecerit! remittimus eum di$ectio i vestrae! ut mo$isme si ecc$esiae i$$um/ i a&&atem restituatis! ita tame ! ut si dei ce"s eamdem ecc$esiam so$ita $evitate deseruerit! u$$us ei su&stituatur! vive te "rae%ato 9au%redo a&&ate! a&s(ue ostro et vestro eiusdem(ue 9au%redi asse su/ 3uae om ia a"osto$ica auctoritate rata esse "raeci"imus/ 00 De ca"e$$a etiam "raedicti a&&atis Ro&erti! et de caeteris re&us (uas a mo$isme si ecc$esia recede s secum/ tu$it et cum eis ca&i$o e si e"isco"o at(ue Novo Mo asterio se reddidit! id statuimus' ut om ia %ratri&us Novi Mo asterii sa$va "erma ea t! "raeter &reviarium (uoddam! (uod us(ue ad %estivitatem sa cti Io#a is Ba"tistae reti e&u t ut tra scri&a t! asse su mo$isme sium/ 01 2uic autem di%%i itio i i ter%ueru t e"isco"i Nori+audus edue sis! <a$terius ca&i$o e sis! Beraudus matice sis! Po tius &e$ice sis) et a&&ates Petrus tre orcie sis! $are to divio e sis! 9aucera us at#a asce sis! Petrus (uo(ue camerarius! mu$ti a$ii viri #o esti et &o i testimo ii/ 03 2aec om ia a&&as i$$e $audavit et %ecit! a&so$ve do cistercie ses a& o&edie tia (uam ei i i$$o ve$ i mo$isme si $oco "romisera t! et dom us <a$terius ca&i$o e sis e"isco"us a&&atera a cura i$$ius ecc$esiae $i&erum dimisit) sic(ue reversus est! et (uidam mo ac#i cum eo! (ui #eremum o di$i+e&a t/ 0* 2ac er+o ratio e a"osto$ica(ue dis"e satio e! istae duae a&&atiae i "ace et $i&ertate summa rema seru t/ Redie s vero a&&as! secum "ro scuto de%e sio is #as $itteras e"isco"o suo detu$it'

VIII

Commendatio abbatis oberti

1 Di$ectissimo %ratri et coe"isco"o Ro&erto $i +o e si e"isco"o! 9a$terius ca&i$o e sis ecc$esiae servus' sa$utem/ 3 NOTUM sit vo&is %ratrem Ro&ertum! cui a&&atiam i$$am i ostro e"isco"atu sitam! (uae Novum Mo asterium dicitur! commiseramus! a "ro%essio e (uam/ ca&i$o e si ecc$esiae %ecit! a& o&edie tia (uam o&is "romisit! secu dum dom i arc#ie"isco"i 2u+o is di%%i itio em/ a o&is esse a&so$utum/ * I"se autem mo ac#os i$$os (ui i "rae%ato Novo Mo asterio rema ere decreveru t! a& o&edie tia (uam si&i "romisera t et "ro%essio e a&so$vit! et $i&eros dimisit/ , I$$um i+itur amodo susci"ere et #o ori%ice tractare e vereami i/ 4a$ete/

I! De electione "lberici primi abbatis cisterciensis Ecclesiae

1 4IDU7T7 i+itur suo "astore! cistercie sis ecc$esia co ve it! ac re+u$ari e$ectio e (uemdam %ratrem! 7$&ericum omi e! i a&&atem si&i "romovit! virum sci$icet $itteratum! i divi is et #uma is satis + arum! amatorem/ re+u$ae et %ratrum! 3 (ui(ue "rioris o%%icium et i mo$isme si et i i$$a diutius +ere&at ecc$esia! mu$tum(ue diu ite do $a&oraverat! ut ad i$$um de Mo$ismo tra smi+rare t %ratres $ocum! et "ro #oc e+otio mu$ta o""ro&ria! carcerem ver&era "er"essus %uerat/

! De privilegio romano
1 PR7E=7TUS 7$&ericus! cura "astora$i! $icet mu$tum/ re ite s! susce"ta co+itare coe"it ve$uti vir mira&i$is "rovide tiae! (uae tri&u$atio um "roce$$ae si&i creditam domum a$i(ua do co cutie tes vexare "osse t! et "raecave s i %uturum! cum co si$io %ratrum! tra smisit mo ac#os duos! Io#a em et I$&odum Romam! dom um/ Pa"am Pasc#a$em/ "er eos exora s! ut ecc$esia sua su& a"osto$icae $icae "rotectio is a$is (uieta et tuta a& om ium ecc$esiasticarum secu$ariumve "ressura "erso arum "er"etuo sederet/ 3 3ui %ratres! "raedicti 2u+o is arc#ie"isco"i! Io#a is(ue et Be edicti roma ae ecc$esiae cardi a$ium! 9a$terii (uo(ue ca&i$o e sis e"isco"i! $itteris si+i$$atis %reti! Romam "ros"ere ieru t redieru t! a te(uam i"se Pa"a Pasc#a$is i ca"tio e "ositus im"eratoris "eccaret! re"orta tes eiusdem a"osto$icum "rivi$e+ium! iuxta vota a&&atis sociorum (ue eius "er om ia exaratum/ * 2as e"isto$as! "rivi$e+ium etiam roma u' co +ruum duximus i #oc o"uscu$o re$i (uere! ut "osteri ostri i te$$i+a t (uam ma+ o co si$io et auctoritate ecc$esia eorum sit %u data/

XI Epistola Iohannis et #enedicti cardinalium

1 Dom o "atri Pa"ae Pasc#a$i! et u&i(ue $aude eximia "raedica do! Io#a es et Be edictus' sei"sos "er om ia/ 3 3UI7 vestri moderami is est om i&us ecc$esiis "rovidere et iustis "osce tium votis ma um "orri+ere! vestrae(ue iustitiae adiume to re$i+io c#ristia a %u$ta de&et i creme tum sumere! vestram

sa ctitatem/ o& ixius de"recamur! (uate us #arum $itterarum &aiu$is ostro co si$io a (ui&usdam re$i+iosis %ratri&us "ater itati vestrae missis! aures "ietatis vestrae %$ectere di+ emi i/ * Petu t e im ut "raece"tum (uod de (uiete et suae re$i+io is sta&i$itate a "raedecessore vestro dom o ostro &eatae memoriae Pa"a Ur&a o acce"eru t! et (uod secu dum eiusdem "raece"ti te orem arc#ie"isco"us $u+du e sis tu c $e+atus! et a$ii coe"isco"i et a&&ates! i ter eos et mo$isme sem/ a&&atiam! a (ua re$i+io is causa discessera t! di%%i ieru t! vestrae auctoritatis "rivi$e+io i "er"etuum ma eat i co vu$sum/ , I"si e im vidimus! eorum(ue verae re$i+io i testimo ium "er#i&emus/

!II Epistola Hugonis lugdunensis

1 Revere dissimo "atri et dom o suo Pasc#a$i Pa"ae! 2u+o $u+du e sis ecc$esiae servus' "er om ia sei"sum/ 3 =R7TRES isti "raese tium +eru$i! ad "ater itatis vestrae ce$situdi em te de tes! "er os tra situm %eceru t/ * Et (uia i %ra "rovi ciam ostram vide$icet i e"isco"atu/ ca&i$o e si ma sio em #a&e t! #umi$itatis ostrae $itteris a"ud ce$situdi em vestram se comme dari "etieru t/ , Sciatis autem eos esse de (uodam $oco! (ui Novum Mo asterium vocatur! ad (uem de mo$isme si ecc$esia cum a&&ate suo exeu tes! "ro"ter artiorem et secretiorem vitam secu dum re+u$am &eati Be edicti! (uam "ro"osuera t te e dam! #a&ita dum ve eru t! de"ositis (uorumdam mo asteriorum/ co suctudi i&us! im&eci$$itatem/ suam ad ta tum "o dus susti e dum im"arem iudica tes/ - U de mo$isme sis ecc$esiae %ratres et (uidam a$ii adiace tes mo ac#i eos i %estare et i (uietare o desi u t! aestima tes se vi$iores ac des"ectiores #a&eri a"ud saecu$um! si isti (uasi si +u$ares et ovi mo ac#i i ter eos #a&itare videa tur/ . 3ua"ro"ter desidera tissimam o&is "ater itatem vestram #umi$iter et cum %iducia de"recamur! ut %ratres istos totam s"em suam i vo&is "ost Domi um "o e tes et idcirco ad a"osto$atus vestri auctoritatem co %u+ie tes &e i+ e "ro more vestro res"iciatis et eos et $ocum i"sorum/ a& #ac i %estatio e et i (uietudi e $i&era do! auctoritatis vestrae "rivi$e+io mu iatis! 5 ut"ote "au"eres C#risti u$$am co tra suos aemu$os divitiis ve$ "ote tia de%e sio em/ "ara tes! sed i so$a Dei et vestra c$eme tia s"em #a&e tes/

!III Epistola episcopi cabilonensis

1 4e era&i$i "atri Pa"ae Pasc#a$i! 9a$terius ca&i$o e sis e"isco"us' sa$utem et de&itam su&iectio em/ 3 SICUT sa ctitas vestra! ut %ide$es i vera re$i+io e "ro%icia t! arde ter desiderat! sic eisdem vestrae "rotectio is um&ram! vestrae co so$atio is %ome tum deesse o ex"edit/ * Su""$iciter er+o "etimus! (uate us (uod %actum est de %ratri&us i$$is! (ui artioris vitae desiderio a mo$isme si ecc$esia sa ctorum virorum co si$io recesseru t! (uos i ostro e"isco"atu divi a "ietas co$$ocavit! a (ui&us tra smissi "raese tium $itterarum &aiu$i vo&is "raese tes adsu t! secu dum "raedecessoris vestri "raece"tum! et $u+du e sis arc#ie"isco"i a"osto$icae sedis tu c $e+ati! et coe"isco"orum et a&&atum! di%%i itio em et scri"tum! cui rei os "raese tes et eius auctores cum a$iis extitimus! , vos a""ro&are! et ut $ocus i$$e a&&atia $i&era i "er"etuum "erma eat! sa$va tame ostrae "erso ae successorum(ue ostrorum ca o ica revere tia! auctoritatis vestrae "rivi$e+io corro&orare di+ emi i/ Sed et a&&as (uem i eodem $oco ordi avimus! et caeteri %ratres totis viri&us #a c co %irmatio em i suae (uietis tute$am a vestra %$a+ita t "ietate/

!IIII Privilegium romanum

1 Pasc#a$is! e"isco"us! servus servorum Dei! ve era&i$i 7$&erico Novi Mo asterii a&&ati! (uod i ca&i$o e si "arroc#ia situm est! eius(ue successori&us re+u$ariter su&stitue dis' i "er"etuum/ 3 DESIDERIUM (uod ad re$i+iosum "ro"ositum et a imarum sa$utem "erti ere mo stratur! auctore Deo! si e a$i(ua est di$atio e com"$e dum/ * U de os! o %i$ii i Domi o di$ectissimi! citra di%%icu$tatem/ om em vestrarum "recum "etitio em admittimus! (uia re$i+io i vestrae "ater o co +ratu$amur a%%ectu/ , :ocum i+itur i$$um (uem i #a&ita dum "ro (uiete mo astica e$e+istis! a& om ium morta$ium mo$estiis tutum ac $i&erum %ore sa cimus! et a&&atiam i$$ic "er"etuo #a&eri! ac su& a"osto$icae sedis tute$a s"ecia$iter "rote+i! sa$va ca&i$o e sis ecc$esiae ca o ica revere tia/ Praese tis ita(ue decreti "a+i a i terdicimus! e cui(uam om i o "erso ae $iceat statum vestrae co versatio is immutare! e(ue vestri! (uod Novum dicitur! coe o&ii mo ac#os si e re+u$ari comme datio e susci"ere! e(ue co +re+atio em vestram astutiis (ui&us$i&et aut vio$e tiis "ertur&are/ . Eam sa e co troversiae decisio em! (uam i ter vos et mo$isme sis c$austri mo ac#os! %rater oster $u+du e sis arc#ie"isco"us tu c a"osto$icae sedis vicarius! cum "rovi ciae suae e"isco"is a$iis(ue re$i+iosis viris ex "raece"to "raedecessoris ostri a"osto$icae memoriae Ur&a i secu di "er"etravit! os ta (uam ratio a&i$em ac $auda&i$em co %irmamus/ 5 4os i+itur! %i$ii i C#risto di$ectissimi ac desidera tissimi! memi isse de&etis! (uia "ars vestri saecu$ares $atitudi es! "ars i"sas etiam mo asterii $axioris mi us austeras a +ustias re$i(uistis/ 6 Ut er+o #ac sem"er +ratia di+ iores ce seami i! Dei sem"er timorem et amorem i cordi&us vestris #a&ere sata+ite! ut (ua to a saecu$ari&us tumu$ti&us et de$iciis $i&eriores estis! ta to am"$ius "$acere Deo totis me tis et a imae virtuti&us a #e$etis/ 08 Sa e si (uis i crasti um arc#ie"isco"us aut e"isco"us! im"erator aut rex! "ri ce"s aut dux! comes aut vicecomes! iudex aut ecc$esiastica (uae$i&et saecu$arisve "erso a! #a c ostrae co stitutio is "a+i am scie s! co tra eam ve ire tem"taverit! secu do tertiove commo ita! si o satis%actio e co +rua eme daverit! "otestatis #o oris(ue sui di+ itate careat! reum(ue se divi o iudicio existere de "er"etrata i i(uitate co+ oscat! et a sacratissimo cor"ore et sa +ui e Dei ac Domi i ostri I#esu C#risti a$ie a %iat! at(ue i extremo exami e districtae u$tio i su&iaceat/ 00 Cu ctis autem eidem $oco iusta serva ti&us! sit "ax Domi i ostri $#esu C#risti! (uate us et #ic %ructum &o ae actio is "erci"ia t! et a"ud districtum iudicem "raemia aeter ae "acis i ve ia t/

!V Instituta monachorum cisterciensium de Molismo venientium

1 DE2INC a&&as i$$e et %ratres eius! o immemores s"o sio is suae! re+u$am &eati Be edicti i $oco i$$o ordi are et u a imiter statueru t te ere! reicie tes a se (uic(uid re+u$ae re%ra+a&atur' %roccos vide$icet et "e$$icias ac stami ia! ca"utia (uo(ue et %emora$ia! "ecti a et coo"ertoria! strami a $ectorum ac diversa ci&orum i re%ectorio %ercu$a! sa+ime etiam et caetera om ia (uae "uritati re+u$ae adversa&a tur/ 3 Sic(ue rectitudi em re+u$ae su"ra cu ctum vitae suae te orem duce tes! tam i ecc$esiasticis (uam i caeteris o&servatio i&us re+u$ae vesti+iis su t adae(uati seu co %ormati/ * Exuti er+o veterem #omi em! ovum se i duisse +aude&a t/ , Et (uia ec i re+u$a! ec i vita sa cti Be edicti eumdem doctorem $e+e&a t "ossedisse ecc$esias ve$ a$taria! seu o&$atio es aut se"u$turas ve$ decimas a$iorum #omi um! seu %ur os ve$ mo$e di a! aut vi$$as ve$

rusticos! ec etiam %emi as mo asterium eius i trasse! ec mortuos i&idem exce"ta sorore sua se"e$isse! ideo #aec om ia a&dicaveru t! dice tes' - U&i &eatus "ater Be edictus docet ut mo ac#us a saecu$ari&us acti&us se %aciat a$ie um! i&i $i(uido testatur #aec o de&ere versari i acti&us ve$ cordi&us mo ac#orum! (ui omi is sui et#imo$o+iam #aec %u+ie do sectari de&e t/ . Decimas (uo(ue aie&a t a sa ctis "atri&us! (ui or+a a era t S"iritus Sa cti! (uorum(ue statuta tra s+redi sacri$e+ium est committere! i (uattuor "artitio es distri&utas! u am sci$icet e"isco"o! a$teram "res&>tero! tertiam #os"iti&us ad i$$am ecc$esiam ve ie ti&us! seu viduis et or"#a is sive "au"eri&us a$iu de victum o #a&e ti&us! (uartam restauratio i ecc$esiae/ 5 Et (uia i #oc com"uto "erso am mo ac#i! (ui terras suas "ossidet! u de et "er se et "er "ecora sua $a&ora do vivat! o re"erie&a t! idcirco #aec ve$uti a$iorum ius i iuste si&i usur"are detrecta&a t/ 6 Ecce #uius saecu$i divitiis s"retis! coe"eru t ovi mi$ites C#risti cum "au"ere C#risto "au"eres! i ter se tractare (uo i +e io (uove arti%icio seu (uo exercitio! i #ac vita se #os"ites(ue divites et "au"eres su"erve ie tes! (uos ut C#ristum susci"ere "raeci"it re+u$a suste tare t/ 08 Tu c di%%i ieru t se co versos $aicos &ar&atos $ice tia e"isco"i sui susce"turos! eos(ue i vita et morte! exce"to mo ac#atu! ut semeti"sos tractaturos! et #omi es etiam merce arios) (uia si e admi icu$o istorum o i te$$i+e&a t se "$e arie die sive octe "raece"ta re+u$ae "osse servare) 00 susce"turos (uo(ue terras a& #a&itatio e #omi um remotas! et vi eas et "rata et si$vas! a(uas(ue ad %acie dos mo$e di os! ad "ro"rios tame usus et ad "iscatio em! et e(uos "ecora(ue diversa ecessitati #omi um uti$ia/ 01 Et cum a$icu&i curtes ad a+ricu$turas exerce das i stituisse t! decreveru t ut "raedicti co versi domos i$$as re+ere t! o mo ac#i! (uia #a&itatio mo ac#orum secu dum re+u$am de&et esse i c$austro i"sorum/ 03 3uia etiam &eatum Be edictum o i civitati&us! ec i caste$$is aut i vi$$is! sed i $ocis a %re(ue tia "o"u$i semotis coe o&ia co struxisse sa cti viri i$$i scie&a t! idem se aemu$ari "romitte&a t/ 0* Et sicut i$$e mo asteria co structa "er duode os mo ac#os adiu cto "atre dis"o e&at! sic se acturos co %irma&a t/

!VI De tristitia illorum

1 I::UD virum Dei "raedictum a&&atem et suos a$i(ua tu$um moestitiae su&didit! (uod raro (uis i$$is die&us i$$uc ad eos imita dos ve erit/ 3 4iri e im! sa cti t#esaurum virtutum coe$itus i ve tum! successori&us ad mu$torum sa$utem a "ro%uturum committere +estie&a t) * sed %ere om es vide tes et audie tes vitae eorum as"eritatem i so$itam et (uasi i auditam! "$us corde et cor"ore e$o +are (uam a""roximare se eis %esti a&a t! et de "ersevera tia eorum/ titu&are o cessa&a t) , sed Dei misericordia! (ui #a c mi$itiam s"iritua$em suis i s"iravit! ad mu$torum "ro%ectum e+re+ie eam am"$i%icare et co summare o cessavit! sicuti se(ue tia dec$ara&u t/

!VII De morte primi abbatis et de promotione secundi, et de institutis et laetitia eorum

1 4IR autem Domi i 7$&ericus! i sc#o$a C#risti "er ovem/ a os et dimidium re+u$ari disci"$i a %e$iciter exercitatus! mi+ravit ad Domi um %ide et virtuti&us +$oriosus! et ideo i vita aeter a a Deo merito &ea dus/ 3 2uic successit (uidam %rater Ste"#a us omi e! a +$icus atio e! (ui et i"se cum a$iis de Mo$ismo i$$uc adve erat! (ui(ue amator re+u$ae et $oci erat/ * 2uius tem"ori&us i terdixeru t %ratres u a cura eodem a&&ate! e dux i$$ius terme seu a$ius a$i(uis "ri ce"s curiam

suam a$i(uo tem"ore i i$$a ecc$esia te ere t! sicut a tea i so$$em itati&us a+ere so$e&a t/ , Dei de e (uid i domo Dei! i (ua die ac octe Deo servire devotecu"ie&a t! rema eret (uod su"er&iam aut su"er%$uitatem redo$eret! aut "au"ertatem custodem virtutum (uam s"o te e$e+era t! a$i(ua do corrum"eret! - co %irmaveru t e reti ere t cruces aureas seu ar+e teas isi ta tummodo $i+ eas co$ori&us de"ictas! e(ue ca de$a&ra isi u um %erreum! e(ue t#uri&u$a isi cu"raea ve$ %errea! e(ue casu$as isi de %usta eo ve$ $i o! si e "a$$io auro(ue et ar+e to! e(ue a$&as ve$ amictus isi de $i o! simi$iter si e "a$$io! auro et ar+e to/ . Pa$$ia vero om ia et ca""as at(ue da$maticas tu icas(ue ex toto dimiseru t) sed ca$ices ar+e teos o aureos! sed si %ieri "oterit deauratos! et %istu$am ar+e team! et si "ossi&i$e %uerit deauratam! sto$as (uo(ue ac ma i"u$os de "a$$io ta tum! si e auro et ar+e to reti ueru t/ 5 Pa$$ae autem a$tarium ut de $i o %iere t et si e "ictura "$a e "raeci"ie&a t! et ut am"u$$ae vi ariae si e auro et ar+e to esse t/ 6 I$$is die&us i terris et vi eis ac "ratis curti&us(ue eadem/ ecc$esia crevit! ec re$i+io e decrevit/ 08 Er+o istis tem"ori&us visitavit $ocum i$$um Deus! viscera misericordiae suae e%%u de s su"er se "ete tes! ad se c$ama tes! coram se $acrima tes! die ac octe $o +a "ro%u da(ue sus"iria tra#e tes! et %ere ostio des"eratio is a""ro"i (ua tes! "ro eo (uod successori&us "e e carere t/ 00 Nam tot c$ericos $itteratos et o&i$es! $aicos etiam i saecu$o "ote tes et ae(ue o&i$es! u o tem"ore ad i$$am Dei +ratia tra smisit ecc$esiam! ut tri+i ta i simu$ i ce$$am ovitiorum a$acriter i trare t! ac &e e co tra "ro"ria vitia et i citame ta ma$i+ orum s"irituum %ortiter decerta do! cursum suum co summare t/ 01 3uorum exem"$oc se es et iuve es! diversae(ue aetatis #omi es i diversis mu di "arti&us a imati! vide tes sci$icet i istis "ossi&i$e %ore! (uod a tea im"ossi&i$e i custodie da re+u$a %ormida&a t! "ostead i$$uc curreree! su"er&a co$$a iu+o C#risti suavi su&dere! dura et as"era re+u$ae "raece"ta arde ter amare! ecc$esiam(ue i$$am/ mira&i$iter $aeti%icare et corro&orare coe"eru t/

!VIII De abbatiis
1 7B2INC a&&atias i diversis e"isco"ati&us ordi averu t! (uae tam $ar+a "ote ti(ue &e edictio e Domi i i dies cresce&a t! ut i %ra octo a os! i ter i$$os (ui de cistercie si coe o&io s"ecia$iter %uera t e+ressi! et caeteros (ui ex eisdem %uera t exorti! duodecim coe o&ia co structa %ueri t i ve ta/