TEK TRK YE EYKRT KET

Geride kalan, saklanan, unutulan, grnmeyen

Emek ve iddet
letiim Tantm ve Medya ile likiler Genel Bakan Yardmcl

letiim Tantm ve Medya ile likiler Genel Bakan Yardmcl

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Geride kalan, saklanan, unutulan, grnmeyen

Editor: Gizem KARSLI Kapak Tasarm ve Mizanpaj: ala KAVU Bask: Kasm 2013- Ankara BAAK MATBAACILIK TANITIM HZ.TH.HR.TC. LTD.T. Merkez : Anadolu Bulvar Meka Plaza No:5/15 Gimat Yenimahalle / ANKARA Tel: (0312) 397 16 17 Fax: (0312) 397 03 07 SERTFKA NO: 12689

ERK
1. iler......................................................................................................................9 1.1 Mevsimlik Tarm ileri ............................................................................................... 11 1.2 Maden ileri ................................................................................................................ 15 1.3 naat ileri .................................................................................................................. 19 1.4 Taeron iler ................................................................................................................. 23 1.5 Kot ileri ........................................................................................................................ 27 1.6 Tersane ileri ................................................................................................................ 33 2. Kadnlar ...............................................................................................................37 2.1 Kadn stihdam ............................................................................................................. 39 2.2 Ev ileri ......................................................................................................................... 43 2.3 Kadn Cinayetleri ........................................................................................................... 47 3. ocuklar...............................................................................................................51 3.1 ocuk iler.................................................................................................................... 53 3.2 Hapishanedeki ocuklar ............................................................................................ 59 4. LGBT Bireyler .......................................................................................................63

5. Suriyeli Snmaclar...........................................................................................69 5.1 Savan tekileri ....................................................................................................... 71 5.2 Suriyede nsan Ticareti ve Hak hlalleri ................................................................. 75 5.3 ocuk Snmaclar ...................................................................................................... 76 5.4 Snmaclar ve emek Smrs............................................................................. 77 6. Polis iddeti ........................................................................................................79

7. Klada iddet .....................................................................................................85

Burada yazlanlar, iktidarn tekiletirdii emekilerin, ocuklarn, kadnlarn smrlmesine kar bir direnitir Amacmz, naylon adrda yananlarn, 50 liralk gaz maskesi olmad iin kuyuda zehirlenenlerin, balk istifi aralarda kazada len mevsimlik iilerin, devlet iddetiyle hayatn kaybeden gencecik fidanlarn, cinayete kurban giden kadnlarn, cinsel ynelimler ve cinsiyet kimlikleri sebebiyle nefret cinayetlerine kurban gidenlerin ve iktidarn susturduu halkmzn sesi olmaktr. 12 Eylln rn olan sendikal yasaklardan beslenen ve 11 yllk hkmdarlnda esnek alma, taeronlama ve gvensiz alma koullar zerine kurduu klelik dzeni ile AKP Hkmetinin sadece son 9 ayda kanna girdii en az 842 emeki iin, Muhafazakrlk kisvesi altnda ikincilletirilip, maruz kaldklar iddete sessiz kalnmasyla 2013n ilk 9 aynda cinayete kurban giden, en az 168 kadn kardeimiz iin, Kafas pres makinasna skarak, inaat boluklarna derek, tarlada, antiyede, fabrikada

2013n ilk 9 aynda len 46 ocuumuz iin,

Ortadouda ucuz kahramanlklara soyunup, lkemizde Suriyeli snmaclarn aresizliimi sektrletiren AKPye kar says 600.000i geen Suriyeli vatanda iin, TEK TRKYE almamzn ilk adm olan TEK TRKYE: EMEK ve DDET raporunu sizlere sunuyoruz. Kaleme aldmz her kelimenin Trkiyede haklar ve zgrlkleri iin mcadele eden rgtl bir topluma hizmet etmesi dileiyle, Anadolunun 7 blgesinde saysz il, ile ve kyde alk snrnda yaam mcadelesi veren, bizleri umutla karlayp barna basan halkmza armaan olsun

Grsel Tekin CHP letiim, Tantm ve Medya ile likiler Genel Bakan Yardmcs

LER 1

Mevsimlik Tarm ileri

Adyamanda hayatn kaybeden ve dier tm mevsimlik tarm iisi kadnlara...

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Mevsimlik Tarm ileri

Trkiyede ucuz insan gcn kullanmak gittike cazip hale getirilmi, daha ucuza almak zorunda braklmak adna sistematik olarak yoksullatrlan igc, talep edilen blgelere ge zorlanmtr. Bu durumun en byk maduru ise mevsimlik tarm iileri olmutur. Anadolunun 48 ilinde mevsimlik gezici tarm iileri almaktadr. Birlemi Milletler Nfus Fonu tarafndan yrtlen aratrmalarda da belirtildii gibi; ortalama 4 ay alan mevsimlik tarm iileri arlkla Karadeniz blgesinde fndk, Egede ya zeytin, ukurovada pamuk, Orta Anadoluda soan, ekerpancar, kays gibi rnlerin apa, toplama, kurutma ve serme ilemlerinde almaktadr. Trkiyede mevsimlik gezici tarm ii saysnn -kayt d alanlar ve ocuklar ile birlikte- en az 1 milyonluk bir nfusu kapsad tahmin edilmektedir. 2012 ylnda Birlemi Millet Nfus Fonu tarafndan Trkiyede gerekletiren alma, mevsimlik tarm iilerinin yaklak %10unun 5 ya altnda, %40nn 14 ya ve altnda, % 2,2sinin ise 65 ya ve zerinde olduunu gstermektedir. Uluslararas alma rgtnn dnya leinde verdii istatistiklerde, mevsimlik tarm iilerinin yaklak %60nn yoksulluk snr altnda yaad grlmektedir. Trkiyede yrtlen aratrmalar her 5 aileden 3nn yoksulluk snrnn altnda yaadna iaret eder. (Trk tarafndan yrtlen aratrma, Trkiyede 4 kiilik aile iin Eyll 2013 yoksulluk snr 3.361 TL, alk snr 1.032 TL olarak verilmitir.) Bu durumun en belirgin sebeplerinden biri iilerin elde ettikleri gelirin bir ksmna araclar tarafndan el konulmasdr. Mevsimlik tarm iileri iinde bulunduklar bu mutlak yoksulluk sebebiyle barnma, eitim, salk gibi temel insan haklarna eriememektedir.

13

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Trkiyede mevsimlik tarm iilii kadnn cretsiz emek sorunu ve ocuk smrsnn en ok grld alan hale gelmitir. Ayrca, ayn ii yapan mevsimlik tarm iileri arasnda etnik, corafi ve cinsiyete gre cret farkllklar ok ciddi bir ayrmclk yaratarak mevsimlik tarm iilii sorununu insanlk d boyutlara tamtr. Trkiyede sendikalarn ve rgtlenme almalarnn sistematik olarak zayflatlmas da, iilerin haklarn rgtl olarak arayamamasna ve seslerini duyuramamasna neden olmaktadr. %50si ocuk iiliine dayal olan mevsimlik tarm iiliinin ocuk boyutu zel olarak ele alnmaldr. Mevsimlik Tarm iisi ocuklar, salk ve barnma gibi en temel hizmet alanlarndan faydalanamamaktadr. Bu temel sorunlara ek olarak, yaklak sekiz aylk eitim retim ylndan ortalama 60 gn uzak kalp, buna bal olarak gelien sosyal dlanmayla kar karya kalmaktadrlar. Kk yata mcadele ettikleri bu zorluklar ocuklarda telafisi olmayan fiziki ve psikolojik izler brakmaktadr.

Memleketimden bir manzara da Adyamanda nsanlar o kadar aresiz ki kucaklarnda yan doldurmam bebekleriyle, Adyamandan Giresuna, Trkiyenin bir ucundan dierine mevsimlik ii olarak 35 lira yevmiye almak iin gidiyorlar. Ve lm onlar yolda yakalyor. 16 kadn kardeimiz kucaklarnda bebekleriyle lyor. GRSEL TEKN

14

Maden ileri
Zonguldak Karadon Maden Ocanda hayatn kaybeden 30 madencimize...

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Maden ileri
Tarihi insanlkla birlikte gelien madencilik, eitli kaynaklarn yeraltndan karlp ilenmesi suretiyle kullanlmasna dayanan bir meslektir. Dnyann birok lkesinde madencilik, zel tedbirlerin alnd, lke kalknmas asndan can alc neme sahip, stratejik deeri olan bir i koludur. Bu tedbirler genel olarak, i gvenlii, ii sal ve alma koullarn iyiletirme erevesinde geliir. Trkiyede maden iilii ise ii sal ve i gvenliinin yan sra can gvenliini tehdit eder boyuttadr. Trkiyede kmr, bakr, alminyum gibi beden gcne dayal maden retimi tesislerindeki sorunlar yle sralanabilir: Taeronlama Uzun alma sreleri Saha gvenliinin alnmamas Dk cret Ypranma paylarnn denmemesi Denetimsiz ocaklarn insan saln hie saymas

Tm bu sorunlar, gvencesiz ve esnek almann yan sra maden retim GRSEL TEKN tesislerinde lmcl kazalarn srekli olarak yaanmasna, birok iinin meslek hastalklarna yakalanmasna neden olmaktadr. Bu hastalklarn banda, 1990da meslek hastal olarak kabul edilen pnmokonyoz gelmektedir. Pnmokonyoz, havaya karan maden tozlarnn solunmas suretiyle akcier dokusunda tahribat yapmasyla ortaya kan bir hastalktr. Maden ocaklarnda yeterli havalandrmann olmamas sonucu solunan maden tozlarnn yaratt bu 17

ubat 2011de Afin-Elbistanda meydana gelen maden facias 11 emekinin canna mal olmutur. AKP Hkmetine bir kez daha soruyoruz, toprak altndan karlamayp, mezar maden olan 9 iimiz iin ne yaptnz, mezar bile olmayan iileri karanlkta brakmak hangi dinde caizdir!

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

hastalk, nefes darl belirtisiyle kendini gsterir, tedavi edilmediinde tberkloza dnebilir. TMMOB Maden Mhendisleri Odas verilerine gre, Trkiyede maden kazalar her geen yl artmaktadr: 2008 ylnda 48 2009 ylnda bu say 92 2010 ylnda ise 105 2011de 86 maden kazas yaanmtr. Bu kazalarda; 79 maden emekisi hayatn kaybetmi, 117 ii de yaralanmtr. Tm bu kazalarnn 62sinin yer alt maden iletmelerinde, 24nn ise yerst maden iletmelerinde meydana geldii ifade edilmitir. 2012 ylnda en az 80, 2013 ylnn ilk 9 aynda ise en az 30 maden iisi hayatn kaybetmitir. AKP Hkmetinin, gvencesiz alma koullar ve denetimsizlikten kaynakl i cinayetlerine kaytszl, alma Eski Bakan mer Dinerin insanlk onuruna yakmayan szleriyle zetlenmitir: Gzel ldler Madenciler, tm dnyada yerin yzlerce metre altna girip, lmle burun buruna alan yegane i kolunun emekileridir. Bu nedenle, onlarn lmleri bir bakann dedii gibi gzel lm deil i cinayetidir. Bu cinayetlerin tm sorumluluu gzel ldler diyebilen zihniyetindir.

2010 ylnda ilide yaanan byk maden faciasnda alnan tedbirler sonucu 33 madenci yerin 700 metre altndan karlrken Trkiyede Zonguldak Karadon maden ocanda meydana gelen patlamada 30 madencimiz 540 metrede hayatn kaybetmitir.

18

naat ileri
Esenyurtta yanarak hayatna kaybeden 11 emekimize

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

naat ileri
Son yllarda hzla bymekte olan inaat sektr, Trkiyede en ok iinin alt ve en fazla sorunun yaand i kollarndan biridir. AKP iktidar dneminde kentsel dnm projeleri ile balayan betonlama ve tketim kltrnn en byk sembol olan AVM igali ile Trkiye, emekiler asndan adaletsizliin antiyesi haline gelmitir. naat sektrnde yaanan i kazalar, antiyelerdeki insanlk d barnma koullar ile dorudan balantldr. Mart 2012de stanbul Esenyurtta bulunan AVM inaatnda kan yangn sonucu 11 iinin yanarak hayatn kaybetmesi antiyelerdeki barnma artlarnn durumunu ortaya koymaktadr.

naat sektrndeki bymeye ramen AKP Hkmetinin ii sal ve i gvenlii alanndaki GRSEL TEKN karnesi olduka zayftr. Her i gn yaklak 22 i kazasnn meydana geldii ve 1,2 kiinin i gremez olmas bu durumun ak kantdr. 2012de toplam i kollarndaki 3 lmden 1i inaat sektrnde yaanmken 2013n ilk 9 aynda en az 206 inaat emekisi hayatn kaybetmitir. naat sektrndeki alma koullar hak temelli olarak incelendiinde; Taeronlama, Ucuz i gc, Ar artlarda altrlma, Emek karlnn alnamamas, 21

11 iimiz Esenyurtta bir AVM inaatnda hayatn kaybetti. Bir ksm Vandan, bir ksm Ordudan, bir ksm Giresundan g etmi stanbulun o beton ynlar arasna Yevmiyeli i bulmular, hibirisinin sigortas, sosyal gvencesi yok Ve bir gece, insanlk d barnma koullar olan adrlarnda yanarak hayatlarn kaybettiler... Bu duruma hi i kazas denir mi? Bu yaanan dpedz i cinayetidir. Bu iilerin kanlar elinde olan irket eer bugn halen irket olarak ayaktaysa bu devlet anlayn knyorum!!

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

antiyelerde barnma ve beslenme probleminin youn yaanmas, naat sahasnn gvenliinin yeterince alnamamas, Taerona altrlma, bal sigortasz

Mobbing en temel sorunlar olarak karmza kmaktadr. naat sektrnn bugn ulat noktann asl mimarlar olan inaat iilerinin kar karya olduklar bu sorunlara ek olarak, artan i gc talebini karlamak ve alternatif maliyet yaratmak iin giderek ucuzlatrlan i gc sorunu bymeye devam etmektedir. Bu ucuz i gc, genellikle rgat pazarlar ve hemerilik a zerinden temin edilmektedir. kollar ierisinde en yksek lm oranna sahip inaat sektr, halkn faydalanaca konutlar retmekten ok, rantn pay edildii ve akland sektr olarak karmzdadr. Bu sektrdeki denetim eksiklii ve taeronlama, ii lmlerini zirveye tamakta, iilerin zlk haklar bata olmak zere tm haklarn ikincil plana almakta ve modern klelie izin vermektedir. Bir yandan yukarda sralanan sorunlarla ba etmeye alrken, dier yandan hayatta kalma mcadelesi veren inaat iileri, Trkiyenin en ok grmezden gelinen toplumsal kesimlerden biridir.

Sapphire naatta alp maalarn alamad iin rezidans nnde direnie geen iiler 35 gn sonunda baarya ulamtr. Bu baar, rgtlln gerekliliini ortaya koymu ve sonucunda 2012de naat ve Yap ileri Dernei kurulmutur. Bu dernein kurulmas, iilerin rgtl mcadele arayndan gelmektedir. Sendikal faaliyet yrtebilecek bir yap olarak grlmeyen inaat iileri, bylesi bir rgtlenmeye gitmi neticesinde ise taeronlar tarafndan eitli yldrmalara maruz kalmtr.

22

Taeron iler
Kozluda hayatn kaybeden 8 taeron emekiye

(Zonguldak Kozluda meydana gelen grizu facias sonucu 8 maden emekisi yaamn yitirmiti...)

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Taeron iler
Alt iveren uygulamasnn, yaygn tabiriyle taeron iiliinin, Trkiye pazarna girmesi 1980lerde olmutur. 1980lerin darbe zihniyeti ile Trkiyeye giren bu uygulama, AKP Hkmetinin greve geldii 2002 ylnda, 4857 Sayl Kanunu (Taeron i altrlmas) ile yasal olarak dzenlenmitir. deal olarak kendi retimini kendi iisi ile yapmas beklenen iletmeler, rekabet glerini artrabilmek adna esnek altrma arac olarak taeron iilii benimsemektedir. Kamu alannda dardan hizmet satn alma uygulanmas son 10 ylda artarak yaygnlamtr. Bylelikle kamu ile zel sektrde de bu uygulama istisna olmaktan karak yaygn istihdam biimini almtr. Hazine Mstearlnn neoliberal teknokratlar tarafndan Ekim 2013te aklanan verilere gre, 21i Hazine portfy, 5i zelletirme portfy olmak zere, toplam 26 kuruluta alan 135.000 kiinin, sadece 4.749u devlet memuru statsnde grev yapmaktadr. 2002 ylnda yaklak 350.000 olan taeron ii says, 4 kat artarak bugn 2 milyonu gemitir. Birok sendika

Erzurum Akalede -38 derecede alan 5 kardeimiz donarak ldler. Onlar gnderilecek bir helikopter kurtarabilecekken, gzler nnde lme terkedildiler. 5 kardeimizin aileleriyle yakndan ilgilendik durumu yargya tadk. Gelin grn ki Trkiyenin hukuk sistemi sadece 3nn sigortal olduu bu 5 iiyi sulu buldu, 740 lira maa iin hayatlarndan olan 5 iiyi Ne dedi rapor? iler kendileri gitmi. -38 derecede hangi iinin oraya kendi isteiyle gitmesi mmkndr! Bu kardelerimizden birinin ailesinin k gn 38 liralk faturay deyemedikleri iin elektrikleri kesildi. Hangi adalete sar bu durum? GRSEL TEKN
25

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

tarafndan da srekli olarak gndeme getirilen rneklerin okluu, durumun vahametini gzler nne sermektedir. rnein; Bursa Uluda niversitesinde kadrolu ii says 76 iken taeron ii says 2.000e, Konya Seluk niversitesinde kadrolu ii says 130 iken 2.000e, Isparta Sleyman Demirel niversitesinde kadrolu ii says 12 iken taeron ii says 1.500e ulamtr.

Taeron, klelik modelidir, baka bir ey deil. Byle bir model ancak rgtsz toplumlarda grlr. Toplum nce rgtsz hale getirilir, sonra smrlr. 1980 ncesi neden taeron gibi smr sistemleri yoktu, hi dndnz m? Trkiye 1980 ncesi ok daha yoksuldu hlbuki Bu sorunun cevab ok net; 1980 ncesi Trkiye toplumu rgtl bir toplumdu. 1980 darbesi rgtleri yok etti, bugn AKP hkmeti 1980 yasaklarndan beslenerek halk smrmekte GRSEL TEKN

Saylar 2 milyonu geen taeronlama zulm altnda ezilen emeki, srekli olarak i ve gelir gvencesizlii ile kar karya kalmaktadr. Buna ek olarak, kdem tazminatn alamamakta, zelikle taeron iiler iin imknsz hale getirilen rgtlenme kstlamalaryla sendikal haklarndan mahrum braklmaktadr. Emek smrsnden beslenen AKP Hkmetinin taeronlamaya gz yummas sonucu, iilerin lehine verilen mahkeme kararlarna ramen taeron iilerin haklarnn iadeleri salanmamaktadr. Bu kararlarn uygulanmamas nedeniyle, taeron iiler gvenli alma, ii sal ve i gvenlii bata olmak zere birok konuda aresiz braklmaktadr.

2013 yl ierisinde yaplan dzenlemeler de, taeron uygulamalar yaygnlatrmasna zemin hazrlamakla kalmayp, klelik dzenini merulatran kiralk ii uygulamasnn nn amtr. stihdam brolar tarafndan ii kiralanmas anlamna gelen bu sistem ile arac durumundaki bu brolarn iiler zerinden kar salamas amalanmaktadr. rgtsz ve gvencesiz ii ordusu yaratma amacndaki tm bu uygulamalar, AKP Hkmetinin alma ve Sosyal Gvenlik Bakan Faruk elik tarafndan bile net bir ekilde zetlenmitir: Klelik gibi bir ey!

Eer bugn 36 tane gencecik retmen kardeimiz atanamad iin intihar etmise, bunun nedeni TBDER olmad iindir. TBDER olsayd o ocuklarmzn hibir tanesi intihar etmeyecekti GRSEL TEKN
26

Kot ileri
Naif Demir ve Ailesine...

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Kot ileri
Kot kumlama ya da kot talama, kumun kuru hava kompresr araclyla kotlarn yzeyini eskitmeyi amalayan bir ilemdir. Bu ilem esnasnda ortaya kan tozlarn, solunmas ve akcierlerde birikmesi sonucu silikozis denilen lmcl bir hastalk ortaya kmaktadr. Silikozis, genel olarak ar dkm kumu hazrlama, camseramik malzemesi hazrlama, ta tme, madencilik ve tnel kazma gibi ilemler sonucu aa kan kristal slika (Silisyum dioksit) ya maruz kalma sonucu ortaya kar. Akcierlerin yzeyine yapan bu toz zerrecikleri, zamanla nefes darlna neden olurken ilerleyen aamasnda ise akcier yetmezliine bal lmlere sebep olmaktadr. Kot kumlamaya bal slikozis hastal dnyada ilk kez 2004te, Trkiyede ise 2005te grlmtr. Yaklak 600 hastaya slikozis tehisi konmu ve bu hastalardan -2012 verilerine gre50si hayatn kaybetmitir. Slikozis, madencilerde 50-60 yalarndan sonra grlen bir hastalkken kot talama iilerinde 20li yalarda grlmesi dndrcdr. Buna sebep olan temel faktr, talama atlyesinin standartlarn ok altnda olmasdr. Trkiyede kot talama atlyelerinde ortaya kan bu sorunun sebepleri ise unlardr: Havalandrmann olmamas allan atlyede yeterli fiziki imknlarn olmamas i gvenliinin salanamamas ve ucuz maske kullanlmas ilerin kumlama atlyelerinde yatl kalmas Yeterli hukuki ve idari denetimlerin yaplmam olmas

Bugn lkeyi yneten siyasetilere sesleniyorum, brakn orada aylarca, yllarca almay, sadece bir gn sabah 8den akam 8e kadar kot talama atlyelerinden birinde oturalm. 8 saat fazlas deil, cesaretleri varsa elbet Bakalm neler oluyor gn sonunda Orada yaananlar tam bir insanlk aybdr. O atlyelerde yaanan kayplarn saysn hi kimse bilmiyor buna emin olun. GRSEL TEKN

29

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Trkiyede slikozis hastalnn, kot talama/ kumlama iine bal olarak artmas sonucunda kot talamada kumlama teknii yasaklanmtr. Bu yasaklamann temel gerekesi silikaya bal lmlerin artmasndandr. te yandan, slikozis hastalna dair yasal mevzuat ve uygulamalardan kaynakl skntlar halen mevcuttur. Bu skntlar: Slikozisin meslek hastal saylmas iin mevzuattaki brokrasinin youn olmas Kot kumlamada alm iilerin sigortasz altrlmas ve sigortasz altklar iin iilerin SGK bnyesinde salk hizmeti alamamas Talamann yalnzca kotta olmad cam, seramik, di protezi gibi kollarda da hastaln grlmeye devam ediyor olmas Meslek hastanelerine yaplan girilerde, di protezi atlyelerinde alanlarn %10unda slikozis ve astm olmas Bu hastala bal lmlerin uluslararas kaytlara girmemesi sonucu bilgi kirliliinin olmas Slikozis, yalnzca kot kumlama atlyelerinde grlen bir hastalk deildir. Kamuoyunun dikkatini ekmesi ve kamuoyunun gndemine gelmesi bu atlyelerdeki insanlk d artlarda yaplan talama sonucu olmutur. Yalnzca Bingl Karlova ilesi, Talay Kyndeki her hanede bir slikozis hastas vardr. Slikozise yakalanan 2000 kot talama iisinden 54 hayatn kaybetmitir. Daha nce Trkiyeden baka hibir lkede kot kumlama/talama alannda silikozise bal lmler yaanmamtr. Bu durumun nedenleri arasnda, Trkiyedeki atlyelerin 3-4 m2lik alanlarla sdrlmas ve dnyada izin verilen orann 1000 kat fazla basn uygulanarak hibir nlem alnmakszn allmasdr. Bununla birlikte, iiler ounlukla ift vardiya altrlmakta 30

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

stanbulun Gazi Osman Paa, Halkal, kitelli, Esenyurt, Yenibosna gibi birok semtinde kaak, denetimsiz, salksz alma koullar altnda faaliyet gsteren bu talama/kumlama atlyeleri ok byk krlar elde etmektedir. Sadece stanbulla kalmayp, dier birok ilimizde de yaygn ekilde byk markalarn taeronlar araclyla ald bir hizmet olan bu i kolunda silika kullanm yasaklanm olsa dahi devam etmektedir. Kot kumlama atlyesinde yakaland silikozis sonucu hayatn kaybeden Mustafa Kalelinin yaknlarnca alan dava Ankara Adliyesinde Mays 2013te grlmeye balanmtr. Bu raporun hazrland an itibariyle Savclk ilk kez byle bir davada i yeri sahibi hakknda 20 yl hapis cezas istemi dava ileri bir tarihe ertelenmitir.

stanbulun GOP, Halkal, kitelli, Esenyurt, Yenibosna gibi birok semtinde kaak, denetimsiz, salksz alma koullar altnda faaliyet gsteren bu talama/kumlama atlyeleri ok byk krlar elde etmektedir.

ve bazlar barnmalarn da atlyelerde saladndan, silika maddesine 24 saat maruz kalabilmektedir.

Talay muhtar Atik Oral: Birok hasta evine yrmekte zorlanyor. Bu hastalar en ksa mesafeye bile arabayla gtryoruz. Bu hastalara yeterli dzeyde yardm yaplmyor. Zaten lme yaklatklar zaman hak sahibi olabiliyorlar. rnein bir kii yeni hastala yakalanmsa, Silikozis hastal daha gelimemise bu kiiye maa verilmiyor. Ancak lm riski arttnda, hastalk tm vcudu sardnda para yardm yaplyor. Oysa sen bu paray erken ver ki bu insanlar tedavi olabilsin.

31

Tersane ileri
Tuzla Tersanelerinde hayatn kaybeden 159 emekiye

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Tersane ileri
Tersaneler gemi ina, tamir, bakm ve gemi skmnn yapld alanlardr. Skm ilerinin gerekletirildii alanlar Bakanlar Kurulu kararyla belirlenmektedir. Trkiyede gemi skm yaplan ana tersaneler zmir Aliaada olsa da tersaneler blgesi olarak en yaygn olarak bilinen ve ii lmleri ile gndeme gelen Tuzlada yaananlar, tersane iilerinin varln ve yaam mcadelesini gzler nne sermektedir. Tuzla Tersaneler Blgesi, 1980 ylnda faaliyete gemi, yaklak 1.065 dnm zerinde kurulmutur. 71 tersanenin bulunduu Tuzla Tersaneler Blgesinde 2008 krizinden dolay 20 tersane kapal durumdadr. Blgede 54 tersane inaat aamasndadr. 20032004 yllarnda temeli atlan tersanelerin yapm krizle birlikte yarm kalmtr. 2000-2009 aras i kazas sonucu len ii says ise 66dr. kazalar nedenleri; Yksekten dme %35, Elektrik arpmas %17, Patlama %17, Skarak lm %21, Dierleri %10 oranndadr.

Tuzla Tersanelerinin olduu blgede bir insan pazar var. Hamal pazar diyorlar ama bana gre oras tam bir klelik pazardr. Defalarca gittik blgeye, sabah kahvaltlarna ortak oldum kimi zaman. alacak adam almaya gelenler sadece unu syler orada: Bana 3 tane ii lazm. i kardeimiz, nereye gidiyoruz, ne i yapacaz demiyor. O kadar aresiz kalmlar ki, sadece o akam evine ekmek paras gtrebilmek iin nereye, hangi i iin gittii bilmeden gidiyor, Olur abi diyor dnmeden gelirim. Tuzla Tersanesindeki lmlerin ana sebebi tam da budur. Hibir bilgi, birikim, deneyim olmadan, sadece evine ekmek gtrebilmek derken gittikleri antiyelerden, l bedenleri gidiyor evlerine. GRSEL TEKN

35

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Tersanelerde ne kan temel sorunlar ise ii sal ve gvenliine ilikindir. Tersanelerde yaanan kazalar, ounluklu lmle sonulanmaktadr. Bu lmcl kazalar azaltmak iin alnmas gerekli tedbirlerin bazlar unlar: letmelerde mutlaka i yeri hekimi bulundurulmaldr. ilerin i zelliklerine gre i yeri hekimince periyodik muayeneleri yaplmal, gerekli tetkikler iin meslek hastalklar hastanesine sevk edilmeli ve iilerin salk kaytlar dzenli tutularak takibi yaplmaldr. Tersanelerde muhakkak revir olmal, revirlerde sedye, acil mdahale ekipmanlar ve ekibi olmaldr. yeri i Sal ve Gvenlii Birimi kurulmal, burada alan teknisyenler i yerinde tecrbeli meslek lisesi mezunlarndan olumaldr. i sal ve i gvenlii toplantlar periyodik yaplmal, sonu raporlar titizlikle takip edilmelidir. Parlayc/patlayc gazlar, yklerin tanmas, kaldrlmas gibi konularda eitimler verilmeli ve bunlar yllk eitim programlar ierisinde yer almaldr. i sal ve i gvenlii boyutunda salanmas gereken bu nerilerin dnda tersane iilerinin kar karya brakldklar rgtszln ve sendikaszlatrma giriimlerine kar mcadele edilmelidir. Sendikalarn varl ve etkin mcadele edebilmeleri ii sal ve i gvenlii konularnn sratle hayata gemesini salayacak en temel etken olacaktr. En ar i kollarndan birinde alnteri dken ve varlklar ne yazk ki yaanan i cinayetleri ile farkna varlan tersane iilerinin yaam mcadeleleri, teki Trkiyenin fark edilmeyi ve tannmay beklenen toplumsal kesimlerindendir.

36

KADINLAR 2

Kadn stihdam
Aye Tkrkye

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Kadnlar: Siyasette ve alma Hayatnda Yer Bulamayanlar

Trkiye, kadn erkek frsat eitlii balamnda ideal seviyeye hibir zaman ulaamad, gibi son 10 ylda bu balamda ilerleme kaydedilmemitir. Kadn Adaylar Destekleme Dernei (KADER) tarafndan hazrlanan 20122013e dair veriler, rgtlenmenin en kk hcresi olan yerelden, yasama ve yrtme organlarna kadar bu durumu rakamlarla desteklemektedir: Milletvekillerinin 79 u, (%14,2) Hkmetteki 26 bakandan 1i, 2.924 belediye bakann 26s, (%1) 34.210 muhtardan 65i, (%0,2) 81 valinin 1i, 103 rektrden 5i, 185 bykeliden 21i kadndr. 26 mstear arasnda hi kadn yoktur. TK tarafndan hazrlanan istatistikler, kadnn i gcne katlm oranlarnda da d olduunu gstermektedir. 2004ten bugne -i gc balamnda- aktif olmayan kadn says yaklak 800.000 artarak 19,5 milyon seviyesine kadar ulamtr. Bu artn sebepleri; Kadnlarn asli grevleri olarak grlen ev ileri, ocuk ve yal bakm, srekliliinin olmamas, En dk cretlerle en uzun alma saatleri, Sendikaszlk Terfi edememe sorunlardr. Son 10 ylda, kadn sosyal hayattan tecrit eden, ona sadece ev ve ocuk bakm ile snrl toplumsal rol bien zihniyet bu durumu sylemleriyle yaygnlatrmakla kalmayp, yasal dzenlemelerle de desteklemektedir. Kadn, hem i hayatndan hem sosyal hayatndan yava yava uzaklatrlmaktadr. Ekim 2013te karlan Kadn stihdam Paketi bu durumun en gncel kantdr. Paket ile hkmetin kadna bitii rol AKP Hkmetinin alma Bakan Faruk elik tarafndan ksa ve net bir ekilde zetlemitir: 41

2011 ylnda CHP tarafndan sunulan Aile Sigortas Kanun Teklifi kabul edilmi olsayd, kadnlarmzn hem ekonomik hem siyasi zgrlkleri anayasal gvence altna alnm olacakt. GRSEL TEKN

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Muhafazakrlk ad altnda kadnlarn iyilii iin yaplan dzenlemeler ve sylemler kadnlarn cinsiyet ve snf balamndaki ezilmiliini krklemeye ve sermaye iin ucuz i gc ordusu yaratmaya yneliktir. Hkmet ve sermayenin ortak karlar zerine kurulu bu Kadn stihdam Paketi ile; 16 hafta olan doum izni 18 haftaya karlacak, Doum borlanmas hakk 2 ocuktan 3e ykseltilecek, 0-1 ya arasnda ocuu olan anne gece altrlmayacak, Doum izninin ardndan ilk ocuk iin 2 ay, ikinci ocuk iin 4 ay, 3 ve zeri ocuk iin 6 ay yar zamanl allp tam zamanl maa alnacak, alan annelere ie dn garantisi verilecek. Bu dzenlemeler sadece anne olan ve olmak isteyen kadnlara ynelik olup, kadn ayr bir birey olarak deil, ikincil i gc ya da dourgan varlk olarak tanmlamaktadr. Kadnn i gc piyasalarndaki smrs ve frsat eitsizliini yok sayan bu paket, alma hayatnda kadnlarn kar karya kald mobbing ve istismar gibi sorunlara ilikin hibir zm getirmemitir. Aksine bu paket, kadnn alma hayatndan koparlmasn amalamaktadr. Babakann her frsatta dayatt ocuk hesab; alma hayatndan kopartlacak her kadn sermayenin dngsne ucuz i gc olarak dndrecektir. Bu hesap, Aile ve Sosyal Politikalar Bakan Fatma ahin tarafndan da dorulanmtr: Bakanlar (Sanayi Odas Bakanlarna itafen) buna itiraz ederlerse ileride ocuklar altracak erkek bile bulamaz zetle; iktidarn kadn istihdamna ynelik bu son almas da, otoriter rejimlerin emek smrs ve ucuz i gcne dayal neoliberal politikalarnn doal sonucudur. Neoliberalizmin esnek alma dzeni, kadnlarn ocuk dourma grevini aksatmamalar iin biilmi kaftandr.

Babakann ocuk hesab; alma hayatndan kopartlacak her kadn sermayenin dngsne ucuz i gc olarak dndrecektir.

Hem gen nfus olacak hem salkl bir aile olacak hem de kadnn istihdamn alma hayatna katlmn salayacak.

Ayamama Deresi slah almalarnda hibir sosyal gvenceleri olmadan, 600, 615 liraya alan 9 tane trbanl kardeimiz hayatn kaybetti. Aileleri ile yakndan ilgilenen biri olarak gryorum ki 9 kardeimizin hibirinin ailesine devlet yardm eli uzatmad, aileleri nasl geinecek diye soran hi olmad. GRSEL TEKN
42

Ev ileri
Fatma Aldala

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Ev ileri
Trkiyede kadnlarn istihdam alanndaki yerleri, hkmetin ihtiyalar dorultusunda ekillenmeye ve giderek gvensizlemeye devam etmektedir. Ekonomik bymenin doal sonucu olarak kadnlarn i gcne katlmnda art olmas beklenirken, Trkiyede muhafazakrlk ile yorulan neoliberal politikalarla tam tersi sonular gzlemlenmektedir. Bu politikalar sonucu, kayt d istihdamn doallam, bata ev iilii sektr olmak zere, tm sektrlerde cinsiyeti emek smrs yaygnlamtr. KESK-AR tarafndan Mart 2013te hazrlanan rapora gre, okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen ve igc iinde yer alan kadnlarn says 2000 ylnda 24 .000 iken, bu say 2011 ylnda 159.000e ykselmitir. 10 yl boyunca, eitim hayatnn dnda kalm kadnlarn igcne katlmnn, yksekretim mezunu kadnlarn saysna oranla 5 kat arttna vurgu yaplmaktadr.

Adana rgat pazarndaki kadnlarmzn ou yllar nce kyleri boaltlnca, Gneydoudan g edip gelmi. Syledikleri karsnda benim syleyecek szm yoktu: Yllar nce aalarn zulmnden kurtulduk geldik ama ne yazk ki kaderimiz deimedi yine klelikle kar karyayz. GRSEL TEKN

gcne yukarda belirtilen ekilde katlm gsteren kadnlarn ou, gvencesiz ve kaytsz olarak altrlan ev iileridir. Hizmeti, a, garson, temizliki, bahvan, kapc, bebek bakcs ve sekreter olarak alanlarda ev iileri kapsamnda deerlendirilmektedir. TK tarafndan ev iilerinin says yaklak 150.000 olarak verilmi olsa da, birok sivil toplum kuruluu bu rakamlarn gerei yanstmadnda hemfikirdir.

Ev iilii sektrnn en temel sorunu sosyal gvencesizliktir. 4857 sayl Kanununa gre ev iilerinin ii saylmad gibi, 6331 sayl Sal ve Gvenlii Yasas da ev iilerini kapsam d brakmaktadr. 5510 sayl Sosyal Sigortalar Kanununa gre, sreksiz -30 gnden az- alanlar sigorta d kalmaktadr. Srekli alanlar 5510 kapsamna girse dahi, yksek primler, prim gn srelerinin uzunluu, aylk balama oranlarnn dkl sebebiyle, kayt d istihdam yasalarla desteklenir hale gelmektedir. Sonu olarak; 6098 sayl Borlar Kanununa eklenen yeni maddelerle birlikte, ev iilerinin byk ounluu iveren ile kurulan 45

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Bu yasal elikiler, zellikle kayt d arac firmalar tarafndan bulunan ilerde sk sk rastlanan psikolojik, fiziksel ve cinsel taciz vakalarnda ve i cinayetlerinde hak arayn imknsz hale getirmektedir. Evde ii altran kii her ne kadar ilk kusurlu taraf olsa da, tm bu smrnn ve cinayetlerin asl taraf yasal elikilere ve emek smrsne gz yuman hkmetin uygulamalardr. Ev ileri Dayanma Sendikas Genel Bakan Glhan Benlinin ev emekilerine dair aklamas yaanlan smry gzler nne sermektedir: Cam silerken dtkleri syleniyor, ama birok kadn da evde urad tacizden, tecavz giriiminden kurtulmak iin kendisini camdan atmak zorunda kalyor, ya da evine gidip intihar ediyor

Cam silerken dtkleri syleniyor, ama birok kadn da evde urad tacizden, tecavz giriiminden kurtulmak iin kendisini camdan atmak zorunda kalyor, ya da evine gidip intihar ediyor

direk ilikiler balamnda, iverenin haberdar dahi olmad bu haklardan yararlanabilme abas iindedir.

46

Kadn Cinayetleri
Aye Paalya

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Kadn Cinayetleri
Toplumsal cinsiyete dayal iddet Trkiyede giderek normalleip olaanlamakta; iddet, tecavz, cinayet, taciz, smr, crette eitsizlik gibi konulara tepkisizlik bymektedir. Bu nedenle, Trkiyede kadn cinayetleri son on ylda % 1400 art gstermitir. Trkiye tarafndan imzalanan uluslararas szlemeler ve Birlemi Milletler kararlaryla, kadna ynelik iddet ile mcadele, devletin ncelikli sorumluluklarndan birisi olarak tanmlanmtr. Bu balamda, daha ok hukuk ekseninde zmler retilmeye allm ancak, alnan tedbirler ve arlatrlan cezalar, sorunu zmeye yeterli olmamtr. Bu durum, hzla artan kadna ynelik iddet ve cinayet haberlerinden de aka anlalmaktadr. 2012de kabul edilen Ailenin Korunmas ve Kadna Kar iddetin nlenmesine Dair Kanun, hukuki dzenlemelerin yetersizliinin en gncel kantdr.

Trkiyede kadn cinayetleri son on ylda % 1400 art gstermitir.

Bu dzenleme olumlu bir gelime olarak grlse dahi, kanunun yrrle girmesinden bu yana 162 kadnn cinayete kurban gitmesini engelleyememitir. Bu kadnlardan 26s koruma tedbir karar aldrm ya da savclk veya kolluk kuvvetlerine ikyette bulunduu halde iddet kurban olmaktan kaamamtr. Kolluk kuvvetlerinin yeterlilii ve gvenilirlii, Gezi Direniinde cinsel istismara varan cinsiyeti iddet ve artan insan haklar ihlalleriyle kayg ve korkularn artmasna neden olmutur. Maruz kald iddet sonras ilk olarak polise bavuran, bazen sadece giyim tarzndan tr polis tarafndan sulu muamelesi grdnden madur olmu kadnn yasal ilem balatlmas engellenmitir. Madurun evli olmas durumunda ise, konu ounlukla aile ii mesele olarak deerlendirilmi, madur iddet grd eve geri gnderilmi ve bu kaytszlk birok kadnn hayatna mal olmutur. rnein; zmirde defalarca polise ikyette bulunduu halde kocas tarafndan ldrlen Ferdane le polis tarafndan verilen yant bu kaytszln somut rneklerinden sadece biridir: Her gn geliyorsun, artk l de kurtulalm!

49

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Kadn Cinayetlerini Durduracaz Platformu verilerine gre, 2002 ylnda ldrlen kadn says 66 iken, 2013n sadece ilk dokuz aynda bu rakam 842ye ulamtr. AKP iktidar srecinde kadn cinayetlerinin %1400 gibi akl almaz bir oranda artmasnn nedeni, gelir dalmndaki eitsizlikten kaynakl ekonomik bunalmlar ve muhafazakr ideolojiyle perinletirilen, devlet azyla merulatrlan kadnn ikincil rol gelmektedir. Taraf olunan uluslararas anlamalara ve anayasal ykmllklere ramen bata Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl olmak zere devlet yetkilileri kadn cinayetlerine sessiz kalmaktadr. Bu suskunluk devletin kadna ynelik fiziksel ve psikolojik iddetin zerini rttn gstermektedir. rnein Diyanet leri Bakan Mehmet Grmezin Ailenin Korunmas ve Kadna Ynelik iddetin nlenmesi imza protokolndeki konumasnda verdii mesaj bu durumun rneklerinden sadece biridir:

Bir anlay, eer kadn insan olarak kabul etmiyorsa ona verilebilecek bir cevap yok. Kadn cinayetlerinin ve intiharlarn bu kadar yksek olduu hi grlmemitir. ok vnlen G20 iinde olmak bu mu demek? GRSEL TEKN

Kadna kar iddetle uraacanza nce insanla kar cinayetleri nleyin

50

OCUKLAR 3

ocuk iler
Ahmet Yldza

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

ocuk iler
Trkiyenin istihdam ve sosyal eitlik gzetmeden byyen ekonomisinin en zayf halkasn ocuk iiler oluturmaktadr. ocuklar, bata Marmara Blgesi ve stanbul olmak zere sanayi, tarm ve ev ileri gibi sektrlerde insan onuruna ve ocuk haklarna aykr alma koullar altnda almaya zorlanmaktadrlar. ocuk iilerin yaam koullarn stanbul Barosu ocuk Haklar Merkezi ocuk iler alma Grubu sorumlusu Avukat Seyhan Aken Paksoy yle zetlemektedir: 24 saatlerini altklar atlyede geiriyorlar. Kle gibi altrlan bu ocuklarn ocukluklar ellerinden alnyor. Aileleri tarafndan adeta iverenlere terk edilmiler. Ben grdklerimin tanym, takipisiyim. Tan stnde, 4 kauuk paras stnde yatan ocuklar grdm. Birlemi Milletler ocuk Haklarna Dair Szlemenin ok sayda maddesi ocuklarn salkl bir yaam srdrmelerini desteklemektedir. Szlemenin 6. maddesine gre her ocuk esas olarak yaama hakkna sahiptir. Ayrca, 24. madde gereince her ocuk ulalabilir en yksek salk standartlarndan yararlanabilmelidir; gerekli tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanabilmelidir. hmal edilen, terkedilen, istismara urayan ya da ikenceye tbi tutulan ocuklarn iyiletirilmesi ve yeniden topluma kazandrmasndan devletler sorumludur. Trkiye Cumhuriyeti Anayasas ise ocuklarn korunmasna ynelik Madde 41 Devlet zellikle anann ve ocuklarn korunmas ve aile planlamasnn retimi ile uygulanmasn salamak iin gerekli tedbirleri alr, tekilt kurar, (Ek fkra: 7/5/2010-5982/4 md.) Her ocuk, korunma ve bakmdan yararlanma hakkna sahiptir, (Ek fkra: 7/5/2010-5982/4 md.) Devlet, her trl istismara ve iddete kar ocuklar koruyucu tedbirleri alr. Madde 61 Devlet, korunmaya muhta ocuklarn topluma kazandrlmas iin her trl tedbiri alr der.

ocuklar zel olarak korunmal, yasa ve gerekli kurumlarn yardm ile fiziksel, zihinsel, ahlaki, ruhsal ve toplumsal olarak salkl normal koullar altnda zgr ve onurunun zedelenmeyecek ekilde yetimesi salanmaldr. Bu amala karlacak yasalarda ocuun en yksek karlar gzetilmelidir

55

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Anayasann ve uluslararas szlemelerin izdii ereveye ramen Trkiyede ocuklarn alma hayatna katlmnda, dnyadaki genelinin tersine ciddi bir art grlmektedir. Nisan 2013te TK tarafndan hazrlanan verilere gre Trkiye nfusunun %30u ocuklardan olumaktadr. Yine TK tarafndan 6 yllk bir aradan sonra 2012 ylnda uygulanan ocuk gc Anketi sonularna gre alan ocuk says 6-14 ya grubunda 292.000 kii (alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca ocuk ii tanm 14 Adana rgat pazarna gittim. 11 yan bitirmi, 15 yan doldurmam yalarnda kz ocuklar, okulda olmas ve ilkretimini tamamlam ahs gerekirken, rgat pazarndalar. Hepsinin olarak verilir). 15-17 ya grubunda ise ba yerde, utanmlar Kafasn kaldrp 601.000 kiidir. %44,7si (399.000 kii) ilerinden birine sordum; Neden okulda tarm, %24,3 (217.000 kii) sanayi ve %31i (277.000 kii) hizmet sektrnde deilsin? Dedi ki Annem felli, babam yer almaktadr. alan ocuklarn yok. Bir gn okula gidiyorum, bir gn %50,2si okula devam etmemektedir. de buraya geliyorum, 25 lira yevmiye alan ocuk says 2006-2012 yllar alyorum evimize gtryorum. arasnda %64 orannda artarak, 272.000den 445.000e ykselmitir. GRSEL TEKN Okuyan ocuklarn 2006 ylnda %2si ekonomik bir faaliyette alrken, 2012 ylnda bu oran %3e ulamaktadr. Bu ocuklar arasnda ev ilerinde alanlarn oran da %43den % 50ye ykselmitir. Tarm sektrnde istihdam edilen ocuklarn saysnda son 10 ylda grlen 8,1 puanlk art, ocuk mevsimlik tarm iilerindeki arttan kaynaklanmaktadr. Dier yandan, ekonomik kriz ile gelen gvencesizlik zemininde, ocuklarn ev ii hizmetleri (ocuk ve yal bakm, temizlik, yemek vb.) giderek daha fazla stlendii grlmektedir. zetle, DSK-AR tarafndan da belirtildii zere, Trkiyede ocuklar ya serbest piyasann grnmez eline ya da cretsiz aile iilii sektrne teslim edilmektedir.

56

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

ocuk i Cinayetleri
2012 ylnda nlenebilir nedenlerden dolay 36 ocuk i kazas kurban olmutur. En by 17, en k ise 16 aylk olmak zere 28 ocuk i kazasnda hayatn kaybetmitir. kazas sonucu hayatn kaybeden 28 ocuun 3 5, 7 ve 9 yalarndadr. 22si ise 10 ve 17 ya aralnda, listede 16 yanda hayatn kaybeden 7 ocuk bulunmaktadr. 2013n sadece ilk 9 aynda ise en az 45 ocuk ii hayatn kaybetmitir.

Ankarada evime dnerken 14 yandaki Kadir ile tantm. Haymanada domu. Her yaz Ankaraya mendil satmaya geliyorum diyor. Onlar altran abilerin ona glerinin yetmeyeceini, parasn dayak yese de kimseye vermeyeceini anlatt bana... Drt kardei varm, beincisi yolda. Byynce genel cerrah olacam, kimse bana inanmyor ama olacam diyor. Kadire inanmamak mmkn m? GRSEL TEKN

57

Cezaevindeki ocuklar
Pozant Cezaevindeki ocuk mahkumlara

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Cezaevindeki ocuklar
Trkiyede ilk ocuk mahkemesi seksenli yllarn ortalarnda 1987de kurulmutur. ocuk mahkemeleri balamnda dikkat eken en nemli nokta, dnyada snrl sayda rnei bulunan ocuk Ar Ceza Mahkemeleri gereidir. Bu oluumun varl sorgulanrken, zerinde durulmas gereken ilk konu ocuklar sua iten nedenler olmaldr. Cezaevinde ocuklarn varlndan nce lke dzeninin sua zemin hazrlayan siyasi ve toplumsal etkenleri, irdelenmelidir. Trkiye 1989 ylnda Birlemi Milletler ocuk Szlemesine taraf olarak ocuklarn istismar ve smrden korunma hakknn koruyucu olacan taahht etmitir. Ancak, anlamann imzalanmasndan bu yana geen 24 ylda zellikle cezaevlerinde yaanan tecavzden ikenceye her trl insanlk d muamele, Trkiyenin hibir ilerleme kaydetmediini gstermektedir. Sreklilik kazanan bu durum yetkililerin cezaevlerinde insan haklar ihlallerine gz yumduu phelerini kuvvetlendirmektedir. Gndem ocuk Dernei, ada Hukukular Dernei, nsan Haklar Dernei ve nsan Haklar Vakfnca yaplan almalar gstermektedir ki; yaklak 2 yl nce mnferit olaylar denerek iktidar tarafndan iki kelimeye sdrlan istismar tm acmaszlyla, BM ocuk Haklar Szlemesinin zn oluturan din, dil, rk ayrm gzetmeksizin hkmn yok sayarak sistematik olarak devam etmektedir.

smini vermek istemeyen bir ocuk: Kou deitirdim. Eski kouun sorumlusu, bu kouun sorumlusuna, Bunlar terristtir, bunlar ez dedi. Bu kouta da srekli dayak yiyorduk. Kou sorumlusu bir arkadamz basketbol potasna boynundan ast. Arkadamz tam boulacakken onu indiriyor, sonra tekrar yukar karyordu. Arkadalarla sorumluyu dvmeye kalktk. Bizi mdre gtrdler. Mdr bizi dvd.

Cezaevlerinde ocuklarn maruz kald cinsel istismar, tecavz ve ikence, Pozant Cezaevinde gerekleen insanla kar ilenmi sular Trkiye gndemine tamtr. 61

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

CHP Cezaevi nceleme ve zleme Komisyonu tarafndan hazrlanan raporda da yer verilen iddialar, yaananlarn vahametini gzler nne sermektedir. Cezaevinden kan ocuklarn anlatmlarndan yola klarak hazrlanan rapora gre en ok karlalan hak ihlalleri yledir: amar ykatma, masaj yaptrma, ayak ykatma gibi zel ilerin yaptrlmas, Paspas sap ile dayak atlmas, Kou mesullerinin daha ok yemek almas, etli yemeklerde etleri seip almalar, Sabah erken saatte uyandrlp kou temizlii yaptrlmas, Aileleri tarafndan yatrlan parann kou mesulleri tarafndan kontrol edilmesi ve harcanmas, Ayak tabanlarna sopalar ile vurulmas, Basketbol potasna boulacak derecede kafalarn aslmas, Cinsel taciz, Tecavz, Revire kma taleplerinin gardiyanlar tarafndan engellenmesi ark sylerken, Slogan atyorsunuz denilerek gardiyanlar tarafndan dayak atlmas, Gardiyanlar tarafndan siyasi davalardan cezaevinde bulunan her tutukluya Terristsiniz denilerek dayak atlmas , Cezaevine ilk girite ikence, saldr ve kt muameleye maruz kalma, Adli tp kurumuna, adliyeye, hastaneye gtrlp getirilirken kelepe taklmas , Revir doktorlarnn kt muamele uygulamas, Kantinden yeterince faydalanamamak. Trkiyede devletin ve AKP Hkmetinin zerini rtmeye alt bu insanlk ayb, Gndem ocuk tarafndan tm plaklyla zetlenmitir: ocuklarla gren uzmanlarn ve avukatlarn ifadeleri ocuklara kar etiketleme, damgalama, sindirme, korkutma, tehdit gibi ayrmc ve dayak bata olmak zere insanlk d muamele eylemlerinin gerekletiini, ocuklarn aileleriyle iletiimlerinin hukuksuzca snrlandrldn ve en vahimi ocuklarn dorudan cezaevi grevlileri ve/veya akranlar araclyla fiziksel, duygusal ve cinsel iddete ak hale getirilerek her birinin iddet maduru olduunu gstermektedir. nsanlk d bu muameleleri yapan, izin veren, gz yuman yetkililerin ise cezasz kalyor olmas bu muamelelerin nlenememesinin en nemli nedenidir. Bu tr ihlaller gndeme geldiinde Adalet Bakanl olaylar olduundan daha kk gstermeyi ve kendini savunmay bir tarafa brakp insanlk d muameleye urayan ocuklar ve haklarn savunmaldr. Devlet olmann gerei budur.

62

LGBT BREYLER 4

LGBT Bireyler
Bursada 2010 ylnda vahice ldrlen transseksel rem Okana ve annesi Melek Okana

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

LGBT Bireyler
Trkiyede rk, dil, din, mezhep, cinsiyet, etnik kken, cinsel ynelim ve cinsiyet kimliklii sebebiyle son 10 ylda nefret sylemlerine maruz kalan ve nefret cinayetlerine kurban edilen gruplar arasnda en byk maduriyet LGBT bireylerce yaanmaktadr. Sadece 2012 ylnda en az 12 nefret cinayeti gereklemitir. Bunlara ek olarak, LGBT bireyler saysz lin giriimi ikence ve kt muameleye maruz kalmaktadr. zellikle kolluk kuvvetlerinin hedefinde olan LGBT bireyler, polisler tarafndan srekli olarak GBT (Genel Bilgi Tarama) uygulamasna tabi tutulmakta, su ya da tehdit tekil eden herhangi bir durum olmamasna ramen gzaltna alnmakta ve gzaltnda bata cinsel taciz olmak zere eitli insanlk d muameleye maruz kalmaktadr. Artan muhafazakrlama paralel olarak, kendinden olmayan reddetme ve tekiletirme anlay da giderek artmaktadr.

Bu anlay, kendinden olmayana yaam hakk tanmayan, tekinin varlna kasteden otoriter ve muhafazakr zihniyetin tm topluma yaylmasna hizmet etmektedir. Bu zihniyetle LGBT bireylerin maruz kald nefret sularna siyasi kurumlarca sessiz kalnmakta, ayrmcln ve nefretin dilini yaygnlatrmaktadr. Bu suskunluun, en bariz rnei Aile ve Sosyal Politikalar Bakan Fatma ahinin konuya dair bir soruya verdii cevaptan da anlalmaktadr: Ben muhafazakr demokrat bir partinin bakanym LGBT bireylere ynelik nefret sylemi ve cinayetleri, cinsiyet ve cinsel ynelim eitliliinin de insan haklar gibi, kiiden kiiye, deiemeyen bir evrensellie sahip olduu gereinin, siyasi karlar sebebiyle kabul edilmemesinden kaynakldr. Bu tutum nedeniyle, ecinsel ynelimlerinden tr iddete maruz kalan bireylere ynelik herhangi bir maddeye 6284 sayl Ailenin Korunmasna ve Kadna Kar iddetin nlenmesine Dair Kanunda yer verilmemitir.

Yogyakarta lkelerine gre: zgrl kstlanan herkese insanca ve insan kiiliinden ayrlmaz haysiyetine saygyla davranlmaldr. Cinsel ynelim ve cinsiyet kimlii, herkesin haysiyetinin tamamlayc bir parasdr.

67

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Artan nefret cinayetleri ve AKP Hkmetinin konuya dair ayrtrc tutumu, 2013n Ekim aynda yaynlanan AB lerleme Raporuna da konu olmutur. Raporda, ayrmclk kartl ve eitlik konusunda bir ilerleme salanamamas, cinsel ynelim ve cinsiyet kimlii ifadesinin Ayrmclkla Mcadele Kanun Taslandan karlmas eletirilmitir. Nefret sular yasas eksikliinin ve Ceza Yasas ve Kabahatler Kanununun trans bireylere kar ayrmc ve keyf bir ekilde uygulanyor olmasnn alt izilmitir. Konuya dair AB lerleme Raporunda yer bulan dier noktalar u ekildedir: LGBTlere ynelik nefret saldrlar ve nefret sylemi artt. LGBTlere kar ilenmi sularda failler haksz tahrik ve iyi hal indirimlerinden yararlanmay srdrd. Cinsel kimliklerinin ortaya kmasndan tr polis grevlileri, retmenler ve banka personelleri ilerinden atld. Lise ve niversite rencileri ayrmclk yaayarak okuldan ayrlmaya zorland. Salk Yetenei Ynetmeliinde ecinsellik ve transeksellik hastalk olarak grlmeye devam etti. Silahl Kuvvetler Disiplin Yasasnda ecinsellik gayri tabii olarak tanmland. nternet Yasas, politik ve ahlak olarak uygun grlmedii gerekesiyle LGBT sitelerine kar kullanld. AKP Hkmetinin uluslararas kurumlar tarafndan da eletirilen bu tutumuna ramen, Gezi Direnii ile tm lkeyi kapsayan birletirici hava, LGBT bireylerin yllardr maruz kaldklar dlanma ve tekiletirmeyi tersine evirecek bir rzgar yaratmtr. Bu olumlu gelime Gezi Direniinde yer alan bir LGBT birey tarafndan olduka net bir ekilde zetlenmitir:

Koskoca dnyaya benim ocuumu sdramadlar. Melek Okan, Bursada 2010 ylnda vahice ldrlen transseksel rem Okann annesi.

LGBTlere ynelik tekiletirme var deniyor ama topyekn bir yabanclatrma da sz konusu. Bu da medya eliyle gtrlen, LGBTleri yok sayma, sindirme, grmeme, gstermeme, heteroseksellere iittirmeme hali. Bu da toplumsal karln yle buluyordu belki; LGBT hareketinin rpn bir trl alnamyordu yani bir heteroseksel, LGBTnin maruz kald ayrmcla, aalanmaya kar ayn zdrab duymuyordu. Gezi direniinde bu eitlendi. Trans Onur Yrynn basn aklamasnda geen cmle birbirimizi ge bulduk ge kavutuk imdi hi ayrlmayalm ok nemli bir laft. Bu bir karlama anyd. Karlama annn iyi neticelendiini dnyorum. Dnceleriniz hzla deimese de syleminiz deiir, zamanla da eyleminiz deiir. 30 yllk koparlmlktan, yaltlmlktan sonra sokaklarda, gazdan kalan evlerde, kaplarda, parklarda birbirini bulmu bir halk, programatik drt drtlk anti homofobik, anti- faist, anti- nasyonalist btn iyi zellikleri bir arada bulunduran bir sylem, hareket kmas olanaksz. 68

SURYEL SIINMACILAR

 Savan tekileri
Dne Kuvvete

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Savan tekileri
Suriye Arap Cumhuriyetinde meydana gelen olaylar sonucu insan haklar ihlalleri, yaanmaya balamasndan sonra lkede can gvenliklerinin kalmadn dnen 300-400 kadar Suriye vatandann, 29.04.2011 tarihinde Hatay ili Yaylada lesindeki Cilvegz Snr Kapsna doru hareketlenmesi, Suriyeden Trkiyeye ynelik ilk toplu g hareketini oluturmutur. Suriyede devam etmekte olan bu i sava nedeniyle 4 milyon 250 bin kii Suriyeyi terk etmitir. Elde edilen son verilere gre 2 milyona yakn kii rdn, Trkiye, Lbnan, Irak, Msr gibi lkelerde snmac konumundadr. Snrlara dayanan bu savan Trkiyeye gzle grlr sosyo-ekonomik etkileri, snmac saysnn artmasyla grlmeye baland. Birlemi Milletler Mlteci Ofisi tarafndan verilen rakamlar Trkiyede bulunan mlteci saysnn en az 500.000e ulatn gstermektedir: Kaytl ve kayt iin bekleyen snmaclarn says: 392.481 Kamplarda bulunan snmaclarn says: 200,012 Kamplarn dndaki snmaclarn says: 169.768 Kayt iin bekleyen snmac says: 22.702 AFAD tarafndan Ekim 2013te aklanan toplam mlteci says ise 600.000dir. Bu say, iddeti artarak devam eden atmalar sebebiyle her hafta yaklak 6.000 Suriyelinin lkesini terk etmesiyle ykselmeye devam etmektedir.

Suriye Savann dramn sadece Hatayda ya da Adanada, Mersinde grmek mmkn deil. Eer Suriye dramn tm boyutlaryla grmek istiyorsanz adres belli; stanbul. Beykozun tepe mahallesinde adr iinde yaayan 28 tane Suriyeli mltecinin yanna gittim. Derme atma adrlarda yayorlar. Hkmet ltfetmi ve kaymakamlk, yanda marketlerde kullanlmak zere insanlara yardm kart vermi. Tm geim kaynaklar bu kartlar adrdaki ocuklarn hallerini anlatmaya dilimiz varmyor Bu lkeyi ynetenleri, kendi ocuklarnn gzlerine bakar gibi Suriyeden gelen bu ocuklarnn gzlerine bakmaya aryorum. Bir zamanlar azndan ekmek kartn drmeyen Babakann yz kzarr m merak ediyorum GRSEL TEKN
73

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Bu snmaclarn %75ini kadn ve ocuklar oluturmaktadr. Bu yksek orann sebebi, Birlemi Milletler tarafndan da belirtildii zere kadnlarn sistematik olarak hedef gsterilmesidir. Kadnlarn maruz kald tecavz ve cinsel iddet, savan bir tr silah haline gelmitir. Bu duruma maruz kalan kadnlarn ou yaadklar basklar sebebiyle sessiz kalmaya mahkm edilmektedir. zgr Suriye Ordusu ve El- Kaide balantl rgtlere destek verdii bilenen ve blgede emperyalist bir politika gden AKP Hkmetinin deerli yalnzlk politikasyla bu durum daha da vahimletirilmektedir. Aile Sal Kurumu (IFH) yneticisi Dr.Manal Tahtamouni tarafndan gelinen vahim durum u ekilde anlatlmaktadr anlatlyor: Buradakiler son derece muhafazakr. Yaygn iddetten, saldrlardan byk bir ac eken Suriyeli kadn ve kzlar, korkunun kltrel rts altna gizleniyorlar. ou kadn tecavze uradn saklyor, baka kadnlara tecavz sahnelerini anlatyor. Kadnlar ailelerini, babalarn kaybetti. Kadnlar elerini brakarak geldi kampa. Kamptaki erkekler alamaz durumda. nk ya yallar, ya da yaral. aresizlikten rdnde ocuk yata kzlar evleniyorlar. rdn kamplarnda kalmak erkeksiz bir kadn iin ok zor. Kadnlar suistimal ediliyor. AKP Hkmeti tarafndan desteklenen gruplarca insanla kar ilenen bu sular, Trkiyede bulunan snma kamplar ve adr kentlerde artan cinsel istismar ve hrszlk vakalaryla, farkl boyutlar kazanmaya balamtr. Kapasitesinin zerinde snmac barndran bu kamplarn hangi amaca hizmet ettiklerine ynelik Avrupa ve Trkiye basnna yansyan soru iaretleri ortaya kmtr. Savan iddetine paralel olarak artan kamp nfusu ise bu kamplarda szde cihad dncesi etrafnda rgtlenerek sava devirildii tezini glendirmektedir. Trkiye Byk Millet Meclisi milletvekillerinin Hatayda bulunan Apaydn Kampna alnmamas kampta muhalif askerlerin eitilip silahlandrlarak tekrar Suriyeye gnderildiine ynelik iddialar dorular niteliktedir. Trkiyede bulunan kamplarn bu durumu, Suriyedeki i sava kkrtmakla kalmayp, bulunduklar illerin sosyo-ekonomik ve kltrel koullarn da son derece olumsuz ynde etkilemektedir.

74

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Suriyede nsan Ticareti ve Hak hlalleri

Snr blgesinde yaayan halk, artan hrszlk vakalarndan, szl, fiziksel ve cinsel iddete kadar uzanan sorunlara dair ikyetlerini srekli olarak dile getirdikleri halde seslerini duyuramamaktadr. Yerel halk ile temaslarda edinilen bilgiler, iddetin boyutlarnn insan ticaretine kadar ulatna iaret etmektedir. Bu kabul edilemez durum, Cumhuriyet Halk Partisi tarafndan eitli basn toplantlar ve soru nergeleriyle dile getirilmi olup, halen devam etmekte olan bu iddialar psikolojik kampanya denilerek hkmet tarafndan reddedilmektedir. Bu inkar, devlet eliyle her trl ulusal ve uluslararas insan haklar mevzuatnn alalen ihlaline iaret etmektedir. Uluslararas mevzuatlar balamnda Trkiye bahsi geen duruma sessiz kalarak, taraf olduunu aadaki szlemeleri ihlal etmektedir: Mltecilerin Hukuki Durumuna Dair Cenevre Szlemesi, Mltecilerin Hukuki Statsne likin New York Protokol, Ekonomik Sosyal ve Kltrel Haklar Szlemesi (ESKHS), ocuk Haklar Szlemesi (HS), Her Trl Irk Ayrmclnn Ortadan Kaldrlmasna likin Uluslararas Szleme (IAOKS), Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesi (CEDAW) ve BM Engellilerin Haklarna likin Szleme (BMEHS) Bu durum, uluslararas szlemelerin kanunlarn zerinde olduunu emreden Anayasann 90. Maddesinin AKP hkmeti tarafndan aka ihlal edildiini de gstermektedir.

75

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

ocuk Snmaclar
Suriyede srmekte olan bu sava tartmasz en ok ocuklar etkilemektedir. atmalarn balamasnn ikinci ylnda Birlemi Milletler Mlteciler Dairesi ve ocuk Fonu (UNICEF) tarafndan yaymlanan rapora gre lkeyi terk eden toplam 2 milyon snmacnn 1 milyonu 11 ya alt ocuklardan oluturmaktadr. Durumun ciddiyetini Birlemi Milletler Mlteciler Dairesi Bakan Antonio verdii rnekle gzler nne sermektedir: Gallerde 1 milyon ocuk yaamyor. Los Angelesla Bostonu birletirin, 1 milyon ocuk toplayamazsnz. Bu say korkun Suriyeden kaan bu ocuklar iin travma asl olarak katan sonra balamaktadr. Mltecilerin barnd snma kamplarnda aileler, kt ve salksz ortamlarda yaamak zorunda kalp, yetersiz beslenmekte, birincil salk hizmetlerinden faydalanamamaktadr. Bu koullarda yaamaya mecbur braklan ve eitimlerine devam edemeyen zellikle 5-12 ya arasndaki ocuklar ailelerinin geimini salamak iin sokaklarda para toplamaktadr. Kamplardaki bu vahim tablo, zellikle kz ocuklarnn cinsel istismara maruz kalmalaryla utan verici bir durumu evrilmektedir. Bu durum, Msrn balca yayn organlarndan Al-Ahram Dergisinin Eyll 2012 saysnda ve dier birok uluslararas kaynakta da yer bulmutur. Suriyeli kz ocuklarnn Umman, Ramtha, Irbid, Karak gibi ehirlere tand ve Dou Akdeniz Hurisi olarak satld iddialar dnya kamuoyunda geni yer tutmutur. Bu durum, 2013 yl ierisinde BBC International tarafndan hazrlanan ve kadn ve ocuk ticareti araclar bal ile yaplan rportajlarda da yer almtr. Hibir geim kaynaklar olmayan ailelerin buna mecbur braklmas Suriyede sren i savan, acmasz boyutlarn bir kez daha gzler nne sermektedir.

76

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Snmaclar ve Emek Smrs

Hayatlarn srdrecek hibir gelir kayna olmayan, Suriyeli snmaclar ar bir emek smrs ile kar karyadr. Bu vahi smr; Gaziantepte galvaniz fabrikasnda meydana gelen patlamada 2 mltecinin hayatn kaybetmesi, Bursada bir ayakkab fabrikasna yaplan baskn sonrasnda 4 kaak Suriyeli iinin olmas, Kocaeli fndk bahelerinde 103 Suriyeli kaak iinin altrldnn renilmesiyle ortaya kmtr. Ev iilii, madencilik, tekstil, elence gibi sektrlerde ve merdiven alt atlyelerde kayt d altrlan iiler, Trkiyeli iilerin yars kadar cretle almaya, ihbar edilme ve lkelerine geri gnderilme tehdidi altnda tamamen patronlarn insafna terk edilmi bir yaama zorlanmaktadr. AKP Hkmeti, ucuz ii devirmek amacyla yaklak 60.000 Suriyeli iin alma izni yolunu amtr. Yukarda belirtilen sektrlerde altrlan bu snmaclar, Trkiye genelinde cretlerin dmesi ve isizliin artmas sorunlarnn kayna olarak gsterilerek, hedef haline getirilmekte, bu snmaclara ynelik nefret sylemlerinin artmasna neden olmaktadr. Ailesi ile birlikte Suriyenin Rakka ehrinden nce Reyhanl, sonra Ankarann Polatl ilesine g eden Muhammet Evdo Mslimin anlattklar, Suriyeli iilerin iinde bulunduklar durumu gzler nne sermektedir: Bizler savatan dolay topraklarmz brakarak buraya geldik. Rejim zerimize bombalar yadryorlard. Ardndan eteciler ortaya kt. etecilerin gelmesiyle birlikte artk oralarda barnamadk. etecilerin ikencelerine maruz kaldk. Bizler de kymz terk etmek zorunda kaldk. Burada kendi imknlarmzla bir adr kurduk ve eya aldk. Akam gne batana kadar altrlyoruz. Burada 7 torba soan bir yevmiyeye saylyor. Bir yevmiye ise 25 TLdir. Bazen 7 torba toplayamyoruz. Byle olunca da yevmiyemizi tam alamyoruz. Bizler mecbur olduumuz iin alyoruz.

77

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Bugn geldiimiz noktada, snmaclarn aresizliini sektrletiren AKP, kle pazar gibi ileyen Snmac Kiralama Brolarnn ortaya kmasna gz yummaktadr. Bu insanlk d koullarn yaratt madurlardan biri olan E.M.nin anlattklar, yaanlan ibret dolu durumu u cmlelerle gzler nne sermektedir: lk altmz fabrikadan biri bizi buraya ynlendirdi. Buraya geldikten sonra gelip bizi satt. Evet, bizi buraya satt. yle ki; bizim ilkin haberimiz yoktu. Yaklak 10 gn sonra haberimiz oldu bu olaydan. Biz normal altmz sanyorduk. Yalnz sonrasnda duyduk ki, bizi buraya getiren kii bizim burada almamz karlnda iyeri sahibinden para alm. Eer bizi getiren kii para almasaym, bizi altrmayacakm diye konutu. E.M. yaadklarn u tepkiyle dile getirdi Biz insanz, hayvan deiliz ki altrlmak iin satlalm.

Taksimde Eminnnde dilenen Suriyeli ocuklara, artan kadn ticareti vakalarna kar hkmet maymunu mu oynuyor? GRSEL TEKN

78

POLS DDET

Polis iddeti
Ethem, Abdullah, Mehmet, Ali, Ahmet ve Mediniye

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Polis iddeti
Devletin zor kullanma aygt olarak, Trkiyede Polis Tekilat, zellikle toplumsal olay ve eylemlerde kulland iddet ile gndeme gelmektedir. Polisin toplumsal olaylar iddet kullanarak bastrmasnn arkasnda birok sebep bulunmaktadr. Bu iddet kullanm istisnai olmaktan karan ve sistematik hale getiren sebeplerin bir ksm yledir; Amirler tarafndan verilen hukuk d mdahale emirleri, alma saatlerinin uzunluu ile beslenme ve tuvalet ihtiyalarnn bilinli olarak kstlanmas sonucu doan anksiyete bozukluklar, Polis memurlarnn sosyolojik eitimlerini tamamlamadan greve balamas, Eylem yapan kitlenin batan sulu kabul edilmesine ynelik tekilat tarafndan hazrlanan alg ynetimi almalar Gezi Direniinde en az 180.000 gaz kapsl kullanlmas, 6 gencin hayatn kaybetmesi ve 14 yandaki Berkin Elvann polis tarafndan atlan gaz kapslnn bana isabet etmesiyle halen komada olmas (Kasm 2013 itibariyle) polisin orantsz g kullanmn tekrar gndeme getirmitir. 1 Mays Taksim eylemlerinden bu yana sistematik olarak uygulanan polis iddeti Gezi Direniinde hat safhaya varm, devletin zor aygt olan polis tekilat, iktidara muhalif tm sylem ve eylemlerin bastrlmasnda en temel ara haline gelmitir. Bu, emniyet tekilatnn halkn gvenliinden ok hkmetin gvenliini ncelediini bir kez daha gzler nne sermitir. Uygulanan polis iddeti, sadece ulusal deil ve uluslararas kamuoyununda da byk yank bulunmutur. Uluslararas Af rgt tarafndan hazrlanan Gezi Park Eylemleri raporunda, kullanlan iddetin boyutlar gzler nne serilmitir. Raporda; Eylemcilerin ve dierlerinin bir lme ve saysz yaralanmaya yol aacak ekilde nasl dvld, Polisin ou zaman plastik mermi ve gaz kapsllerini ynetmelikte belirtildii gibi 45 derecelik a ile deil, dorudan 83

Eer ngilterede bir polis, kim olduuna bakmakszn grevini yerine getirip, Babakann olunu gzaltna ald iin yln polisi seilebiliyorken, Trkiyede ise igzar bir milletvekilinin olu gzaltna alnd iin onlarca polis bir ocuun nnde tek sra diziliyorsa, o polisleri savunacak bir POL-DER olmad iindir. GRSEL TEKN

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

eylemcilerin kafasna ve vcutlarnn st ksmna doru att, Biber gaz kapsllerinin rutin olarak dorudan eylemcilere, oradan geenlere ve bazen de evlerden ieri atlmasnn yzlerce kiinin yaralanmasna ve tanklara gre en az bir kiinin lmne yol at, Tazyikli su tanklarna maddelerin eklendii, kimyasal

Kadn eylemcilerin kolluk kuvvetleri tarafndan szl ve fiziksel cinsel tacize maruz kald ifadelerine yer verilmitir. lkemizde uygulanan polis iddetinin bir dier rnei ise stanbulda Pnar adl gen bir kadnn urad szl ve fiziksel iddettir. Gzaltna alnmak zere polis otobsne gtrlen Pnarn yaadklarn, ayn otobste tutulan bir grg tan yle anlatmaktadr: Karanlkt otobsn ii. Ve bir kzn inlemeleri, feryatlar geliyordu. Sonradan adnn Pnar olduunu rendiim kz alayarak, Abi, ben bir ey yapmadm deyip duruyordu, Abi, valla evime gidiyordum! Baktm, ad Sleyman olan polis, kzn resmen boazna yapmt ve kafasn cama vuruyordu. nanlr gibi deildi grdklerim! Erkek olacaklar gya, savunmasz bir kza giriiyorlard. Ben akn akn bakarken, Ne bakyorsun lan? diye bana da vurmaya baladlar. Sonra bir an otobsn klar yand. Kz hl alyor, inliyor, baryordu. Sonra o Sleyman denilen polis ofre kfr etti, Kapat lan dedi. Iklar yandnda, bir an Pnarn yzndeki deheti grdm. Ve ona yardm edemediim iin ok byk sululuk hissettim. Ama ne yapabilirdim ki. Sonra erkekliimden utandm, nk kza, Seni burada dom...p, si... rim kimsenin haberi bile olmaz, karanlk da zaten! dedi o Sleyman. Ve kzcaz, Tamam abi dedi. aresizliini dnebiliyor musunuz? O zaman kanm dondu... Pnarn yaam olduklar, 1980lerden bu yana sre gelen polis iddetinin devlet eliyle rt bas edilmesi durumunun Gezi Direniiyle de devam ettii gstermi. Bu durum, Babakan Recep Tayyip Erdoan tarafndan aadaki szlerle bir kez daha tescil edilmitir: Polisimiz demokrasi testinden baaryla gemitir. Adeta bir kahramanlk destan yazmtr.

84

KILADA DDET

Klada iddet
Utku Kalya...

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Klada iddet
Trkiyede halen yasal bir zorunluluk olan askerlik, 20 yana gelmi her erkein, silah altna alnmasyla balayan birok sorunu bnyesinde barndrmaktadr. Bu sorunlar yle sralanabilir: Askerliin uzun sreli ve zorunlu bir hizmet olmas renmenin yerini koulsuz itaatin almas Devrecilik, kadroculuk, uygulamalar sraclk gibi

Suun bireysel olduu durumlarda dahi cezann toplu verilmesi Birlik ierisindeki eitim-kltr seviyesi farkllnn alamamas Askerlerin etnik ve dini kimliklerine ynelik bask Kfr, hakaret, dayak ve mobbing Askeri cezaevlerindeki uygulanan iddet

stanbulda, askerdeyken intihar eden bir kardeimizin evine gittim. Kt toplayarak geindiriyormu ailesini. Zamannda teslim olmad iin apar topar gzaltna alnp, askere gnderilmi. Bir sosyal devlette olmas gereken askerin geride brakt iki tane kk bebein ve eine devlet tarafndan sahip klmasdr. yle olmuyor tabi. Gen kardeimiz askere alnmasndan 3 ay sonra faturay deyemedikleri iin elektrikleri kesiliyor. Bu durum karsnda asker kardeimizin ei o kadar erdemli davranyor ki, durumu eine yanstmamak iin yazd mektuplarda yaad zdraptan hi bahsetmiyor, mektuplar grdm, her eye ramen umut dolu mektuplar. Bu gnl yce anne, asker kardeimizin ayn zamanda kardei ile de mektuplatndan habersiz. Kardein, askerdeki abisine yazd mektupta aynen unlar yazyor: Abi merak etme, yengemin elektrii kesildi ama ara kabloyla babamn evinden baladk sorununu zdk Byle bir tablo karsnda askerler neden intihar ediyor demek saflk ve krlkten baka bir ey deildir. Anlatm olduklarmn ne kadar ibret verici olduu ve iki ocuk babas gencecik bir kardeimizin neden intihar ettii gn gibi ortada deil mi? GRSEL TEKN
89

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

stn asta uygulad iddet, Askeri Ceza Kanununda ak bir ekilde su tekil etmesine ramen silahl kuvvetlerin hiyerarik yaps yukarda saylan skntlarn giderek artmasna sebep olmaktadr. Askerlerin, hukuksal haklarnn farknda olmamas ve bu haklar konusunda bilgilendirilmemesi, maruz kaldklar szl ve fiziksel iddeti gizlemelerine neden olmakta, bu durum asker intiharlar ve/veya cinayetleri olarak ortaya kmaktadr. 2002den bu yana en az 934 asker intiharnn gereklemesi, bu durumu kantlar niteliktedir. lmlerinin sebebi intihar olarak geenlerin yan sra, cinayete kurban giden askerlerinde intihar edenler istatistiklerine dahil edilmesi, asker intiharlarna dair soru iaretlerini artrmaktadr. EMEP Gebze ile yneticisi Mazlum Aksunun, Elazda askerlik grevini yerine getirirken lmesi, bu aibeli asker intiharlarndan biridir. Olaya dair Aksu ailesi tarafndan yaplan aklama aadaki gibidir: ki gn nce bizimle konutu ve gayet iyiydi. Kendisine zarar verebilecek bir insan da deil. Yaamaya ok balyd. Dn planlar yapyordu ve be ay sonra askerlik bitiyordu.. Krtt. Bu nedenle klada askerler arasnda eitli tartmalar yaanmt. Bundan dolay ldrldn dnyorum. Son yllarda klalarda asker lmleri sklkla gndeme geliyor ve bu lmlerin de ouna Mazluma dedikleri gibi intihar diyorlar. Ama buna kesinlikle inanmyoruz.

Bu lkede insanlar anasndan rendii, ana st gibi helal olan dillerini konutuklar iin lyorlar Askere gidiyor, anayasal dev malum. Orada Trke konuacaksn deniyor. Biliyor musun, reten oldu mu soran yok! Maruz kalnan iddetin, dayatmann aklamas hi yok Byle bir zulm dnyann neresinde grlm! GRSEL TEKN
90

Batmann Kozluk ilesi Gmrg Jandarma Karakolunda grevini yapan Ermeni asker Sevag ahin Balknn ldrlmesi, Aksu ailesi tarafndan da dile getiren iddialar destekler niteliktedir. Terhisine ksa bir sre kala bir baka asker tarafndan vurularak ldrlen Sevag ahin Balk davas, nefret suu kapsamnda deerlendirilmemi olay bilinli taksirle adam ldrme olarak ele alnmtr. Davann sonucunda Sevag ahin Balky vuran asker 4 yl 5 ay hapis cezas almtr.

TEK TRKYE: EMEK VE DDET

Hatayn Reyhanl ilesinde yaanan patlamaya ilikin askeri belgeleri szdrd iddiasyla tutuklanan ve hacker grubu RedHack yesi olduu iddia edilen er Utku Kal ise hala youn bir bask ile kar karyadr. Devletin gvenliine ve siyasal yararlarna ilikin bilgileri aklama sularndan yarglanmasna ynelik hazrlanan iddianame kabul edilmitir. lk durumas 21 Ekim 2013te gerekleen Kalnn tutukluluk hali devam etmektedir. Utku Kal, gzaltnda ve cezaevinde maruz kald kt muamele nedeniyle travma sonras stres bozukluu yaad ve intihar eilimi gsterdii iin Erenky Ruh ve Sinir Hastalklar Hastanesinde tedavi grmektedir. Trkiyede ordu iinde slerin ve aslarn birbirlerine karlkl uyguladklar iddet ve basknn yan sra, askerin lkenin genelinde uygulam olduu politikalarn da deerlendirilmesi gerekmektedir.

Biz Dounun ocuklaryz Kkken jandarma ile korkuturlard hepimizi Bak deden geldi, baban geldi deildi bizde, jandarma geldi denirdi Bu halen sren durum bir devlet anlaydr. Devletin vatandana bakdr. Anlayacanz devletin o corafyaya olan zulm AKP Hkmetinde Roboski Katliam ile birkez daha malumun ilan olmu, 30 yllk bir hikyedir. GRSEL TEKN

34 vatandan hayatn kaybettii Uludere-Roboski katliamnn sorumlularnn halen ortaya karlmamas asker iddetine maruz kalm her trl kesimin, Trkiyede grmezden gelindiinin kantdr.

91

Onlar, midin dmandr, Sevdiim, Akarsuyun meyve anda aacn Serpilip gelien hayatn dmandr. nk, lm vurdu damgasn alnlarna ryen di, dklen et, Bir daha geri dnmemek zere Yklp gidecekler Ve elbette ki sevdiim, elbet Dolaacaktr en anl elbisesiyle Gzelim lkemde dolaacaktr en anl elbisesiyle, TULUMUYLA, bu gzelim memlekette HRRYET Nazm Hikmet

KAYNAKA:
Yazl Kaynaklar
Birlemi Milletler nsan Haklar Evrensel Bildirgesi Birlemi Milletler ocuk Haklarna Dair Szleme Tarmda Mevsimlik i G Trkiye Durum zeti, FES Mevsimlik Tarm ilerinin ve Ailelerinin htiyalarnn Belirlenmesi Aratrmas, UNFPA,2012 Trkiyede Kadna Ynelik iddet, Altnay& Arat,2008 Toplum ve Bilim Dergisi, 86. Gz Says,2000 Written submission to the European Commissions 2013 Progress Report on Turkey, ILGA- Europe, 2013 LGBT Hak hlalleri Emsal Dava Analizleri, SPOD, 2013, European Commission Progress Report on Turkey, 2013 Eitlik mi Ayrmclk m? Trkiyede Sosyal Devlet, Cinsiyet Eitlii Politikalar ve Kadn stihdam, Dedeolu, 2009 Immigrant domestic women workers in Ankara and stanbul, elik, 2005 Pozant Cezaevinde yaanlan Kt Muamelelerle ilgili CHP Cezaevi nceleme ve zleme Komisyonu Aratrma Raporu,2012 Lin giriimleri, Neoliberalizm ve gvenlik devleti, Gambetti, 2007 ktidarn Dnen ehresi: Neoliberalizm, iddet ve Kurumsal Siyasetin Tasfiyesi, Gambetti, 2011 ocuk ve iddet altay, Erkan, 2009 Trkiyede Kadn stihdam Raporu, KESK-AR, 2013 ocuk ilii Raporu, DSK-AR,2013

Online Kaynaklar
www.maden.org www. sendika.org www.guvenlicalisma.org www.kadincinayetlerinidurduracagiz.net/ www.ka-der.org.tr www.en.rsf.org www.hrw.org www.kesk.org.tr www.disk.org.tr www.kaosgl.com

Emek ve iddet