Hafta 10:

Laplace Dnm
Laplace dnm

Laplace dnmnn yaknsaklk blgesi

Ters Laplace dnm

Laplace dnmnn zellikleri

Laplace dnm kullanarak LTI sistemlerin analizi
Ele Alnacak Ana Konular
mpuls yant h(t) olan bir LTI sistemin, e
st
giriine olan yantnn y(t) = H(s) e
st
olduunu grmtk. H(s) aadaki gibi hesaplanyordu:



s=jw iin yukarda verilen integral ifadesi h(t)nin Fourier dnmn verir. sin
genel karmak deiken (s= +jw ) olmas durumunda integral ifadesine Laplace
dnm denir.

s karmak bir say olmak zere, bir srekli-zaman iaret x(t)nin Laplace
dnm


denklemiyle tanmlanr. Laplace dnmn belirtmek iin L{x(t)} kullanacak,
iaret ile Laplace dnm arasndaki ilikiyi, aadaki ekilde belirteceiz.
Laplace Dnm
( ) ( )
st
H s h t e dt

=
}
( ) ( )
st
X s x t e dt

=
}
( ) ( )
L
x t X s
Laplace dnm ile srekli-zaman Fourier dnm arasndaki iliki aada
gsterilmitir.

s=jw iin,

Dolays ile

s= +jw iin,



Bu durumda eitliin sa tarafnn x(t) e
- t
nin Fourier dnmne eit
olduu grlr.
Laplace Dnm
( ) ( ) ( ) ( )
s jw st jwt
X s x t e dt X jw x t e dt

=

= =
} }
( )
( ) ( ) ( ) ( )
s jw st jw t
X s x t e dt X jw x t e dt
o
o

= +

= + =
} }
{ } ( ) ( )
s jw
X s F x t
=
=
( ) ( ) ( )
t jwt t jwt
X jw x t e e dt x t e e dt
o o
o



( + = =
} }
Laplace Dnm
Grld gibi Laplace dnm, karmak s-dzleminde je-ekseni zerinde
hesaplandnda srekli-zaman Fourier dnmn verir. !!!



x(t)e
- t
iaretinin Fourier dnm de x(t) iaretinin Laplace dnmn verir.

Bu durumda:
1-) Bir x(t) iaretinin Laplace dnmnn var olabilmesi iin x(t)e
- t
iaretinin
Fourier dnm yaknsamaldr.Verilen bir x(t) iareti iin, Laplace dnmnn
var olduu deerleri kmesine YAKINSAKLIK BLGES (Region Of Converge,
ROC) denir.
2-) Eer ROC imajiner ekseni (s=je) ieriyorsa, iaretin Fourier dnm de
vardr.
3-) Baz iaretler iin Fourier dnm yaknsamaz iken Laplace dnm
yaknsayabilir.
{ } ( ) ( )
s jw
X s F x t
=
=
RNEK 1 : iaretinin Laplace dnmn hesaplaynz.

ZM: Bu iaret iin Fourier dnm nceki haftalarda aadaki gibi
hesaplanmtr.



aretin Laplace dnm ise,






veya,



( ) ( )
at
x t e u t

=
Laplace Dnm

0
1
( ) ( ) , 0
j t at j t
X j x t e dt e e dt
a j
a
e e
e
e

= = > =
+
} }
( )
0 0
( ) ( )
s t at s t s a t
X s x t e dt e e dt e dt

+

= = =
} } }
( )
0
1
( ) , 0
( )
a t jwt
s jw
X s e e dt
a jw
a
o
o
o
o

+
= +
= =
+ +
+ >
}
{ }
1
( ) , Re s jw X s
s a
s a o = + = >
+
RNEK 2: iaretinin Laplace dnmn hesaplaynz.

ZM:











Laplace Dnm
( ) ( )
at
x t e u t

=
0
( )
( ) ( )
at s t s a t
X s e e u t dt e dt

+

= =
} }
{ }
1
( ) ( ) , Re
L at
e u t X s s
s
a
a

= <
+

rnekler incelediinde farkl iki iarete ait Laplace dnmlerinin cebirsel olarak
birbirine eit olduu grlr.




Fakat eitliklerin geerli olduu tanm aralklarnn (yaknsaklk blgesinin)
birbirinden farkl olduuna dikkat ediniz.


Bu durumda Laplace dnm iin cebirsel ifadenin yansra tanm aralda
belirtilmelidir.







Laplace Dnm
{ }
1
( ) ( ) , Re
L at
e u t X s s
s
a
a

= <
+
{ }
1
( ) ( ) , Re
L at
e u t X s
s a
s a

=
+
>
{ } { } { } { }
ve Re Re s a s a < >
Laplace Dnm
{ }
1
( ) ) Re ( ,
L at
e u t X s
a
a s
s

+
< =
{ }
R
1
( ) ( ) , e
L at
e u t X s s
s a
a

+
> =
Laplace Dnm

RNEK: iaretinin Laplace dnmn hesaplaynz..








2
( ) 3 ( ) 2 ( )
t t
x t e u t e u t

=
2 2
0 0
( ) 3 ( ) 2 ( ) 3 2
t t s t t s t t s t
X s e u t e u t e dt e e dt e e dt

( = =
} } }
{ }
2
Re
3 2 1
( )
2 1 3 2
1
s
X s
s s s
s
s

= =
+ + +
>
+
{ }
2
R
1
( ) ( ) , e 2
2
L t
e u t X s s
s

+
> =
{ }
1
( ) ( ) ,
1
Re 1
L t
e u t X s s
s

+
> =

her iki koulun saland blge








Laplace Dnm

RNEK: iaretinin Laplace dnmn hesaplaynz..








2
( ) ( ) (cos3 ) ( )
t t
x t e u t e t u t

= +
( )
{ }
2
2
1 1 1 1 1 2s 5 12
( ) ,
2 2 (1 3 ) 2 (1 3 )
Re
s 2 10 ( 2
1
)
s
X s
s s j s
s
s j s
+ +
= + + =
+ + + + + + +
>

{ }
2
R
1
( ) ( ) , e 2
2
L t
e u t X s s
s

+
> =
{ }
(1 3 )
R
1
( ) ( ) ,
(
e 1
1 3 )
L j t
e u t X s s
s j

=

>
+
2 (1 3 ) (1 3 )
1 1
( ) ( )
2 2
t j t j t
x t e e e u t
+
(
= + +
(

{ }
(1 3 )
R
1
( ) ( ) ,
(
e 1
1 3 )
L j t
e u t X s s
s j
+
=
+
>
+
rneklerden grld gibi reel veya karmak stel iaretlerin dorusal
kombinasyonu olarak tanmlanan iaretin Laplace dnm;



yapsndadr.

Pay N(s) ve payda D(s) iin tanmlanan polinomlara ait kklerin s-dzleminde
yerine yerletirilmesi ve ROC blgesinin tanmlanmas Laplace dnmnn
ifadesi iin alternatif bir yntemdir.

Bu tip gsterimde N(s)in kkleri o, D(s)in kkleri ise x ile belirtilir.

Laplace Dnm
( )
( )
( )
N s
X s
D s
=
Laplace Dnm
{ }
2
1
( )
3
R
2
e 1
s
X s
s s
s

=
+
>
+
( )
{ }
2
2
2s 5 12
( ) ,
s 2 10 (
Re
2)
1
s
X s
s
s
s
+ +
=
+ +
>
+
N(s)in kkleri X(s)in sfrlar olarak adlandrlr. nk sin bu deerleri iin X(s) =0
deerini alr. D(s)in kkleri ise kutup olarak adlandrlr ve X(s) = olur
Laplace Dnm
rnek: iaretinin Laplace dnmn hesaplaynz..
2
4 1
( ) ( ) ( ) ( )
3 3
t t
x t t e u t e u t o

= +
( ) ( ) 1
L st
t t e dt o o

=
}
{ }
1
( ) ( ) ,
1
Re 1
L t
e u t X s s
s

+
> =
{ }
2
R
1
( ) ( ) ,
2
e 2
L t
e u t X s s
s
=

>
ROC ?
{ }
2
4 1 1 1 ( 1)
( ) 1 =
3 1 3 2 ( 1)
R
( )
e 2
2
s
X s
s s s
s
s

= +
+
>
+
Soru: x(t) iaretinin Fourier dnm iin ne sylenebilir?
Laplace Dnm
zellik 1: Laplace dnm X(s) e ait ROC jw eksenine paralel bir erittir.

Daha nce belirtildii gibi s= +jw olmak zere x(t) nin Laplace dnmnn
var olabilmesi iin x(t)e
- t
iaretinin Fourier dnm yaknsamaldr.



Dolays ile koul sadece sin gerel ksmna baldr.

zellik 2: X(s) e ait ROC kutup iermez.

Kutup noktalarnda X(s)= olduundan integrali
yaknsamayacaktr.













( )
t
x t e dt
o

<
}
( ) ( )
st
X s x t e dt

=
}
Laplace Dnm
zellik 3: x(t) sonlu bir iaret ve mutlak integrallanabilir ise X(s)e ait ROC tm
s-dzlemidir.
























x(t)e
- t

Laplace Dnm
zellik 4: x(t) sa tarafa dayal bir iaret ise ve Re{s}= ROC blgesinde ise
Re{s}> artn salayan tm s noktalarda ROC alanndadr.






ise artn salayan iinde

geerli olacaktr.

zellik 5: x(t) sol tarafa dayal bir iaret ise ve Re{s}= ROC blgesinde ise
Re{s} < artn salayan tm s noktalarda ROC alanndadr.






























0
1
( )
t
T
x t e dt
o

<
}
0 1
o o <
1
o
1
1
( )
t
T
x t e dt
o

<
}
0
o
0
o
0
o
0
o