dr Rade Lazovi

Neboja Nikoli
Literatura:
urica S. Jovanov
Numerika analiza
TEORIJAALGORITMIPRIMERI
Rade P. Lazovi
Numerika analiza
PREGLED TEORIJE, PRIMERI, ZADACI
Web adresa
mata.fon.bg.ac.yu


Link: Numerika analiza


APSOLUTNA I RELATIVNA GREKA
PRIBLINOG BROJA
Definicija 2. Greka priblinog broja , kojim se zamenjuje taan broj
je razlika
-
x x
-
=
-
x x e
x
Apsolutna greka je
,
-
= A
-
x x
x
a granica apsolutne greke je broj za koji je
-
x
A
.
-
s
-
x
A x x
Definicija 1. Priblian broj realnog broja je broj koji se neznatno
razlikuje od i koristi se u izraunavanjima umesto .
-
x
x x
x
Primer 1. Odrediti granicu apsolutne greke broja kao aproksimacije
broja
142 . 3 =
-
t
. ... 1415926553 . 3 = t
3
1
3.1415926553 . . . 3.142 0.000407344... 0.0005 10
2
x
A t t
-
-
= = < = =
Napomena:
Granica apsolutne greke priblinog broja se najee pie u obliku
ili
j
10
2
1

). ( , 10 1 Z e j
j
^
Definicija 3: Relativna greka priblinog broja je kolinik
-
x
.
x
r
x
x
-
A
=
-
Granica relativne greke je broj za koji vai
-
x
R .
- -
s
x x
R r
Granica procentualne greke: Granica promilne greke: . 100
-
x
R . 1000
-
x
R
Primer 2: Neka je priblina vrednost za a
priblina vrednost za Koja od ove dve aproksimacije je bolja?
00005 . 0 =
-
x , 00004 . 0 = x 100500 =
-
y
. 100000 = y
Reenje:
500
00001 . 0
= = A
= = A
-
-
-
-
y y
x x
y
x
. 048 . 0
100500
500
2 . 0
00005 . 0
00001 . 0
= =
A
=
= =
A
=
-
-
-
-
-
-
y
r
x
r
y
y
x
x
^
). , ( }, 9 ,..., 1 , 0 { , 0 je gde
...), 10 ... 10 10 (
1
1 1
2 1
Z e e =
+ + + + =
+ -
k n
x
i
k n
k
n n
o o
o o o
Definicija 4: Cifra priblinog broja je znaajna cifra ako je razliita od
nule. Nula je znaajna cifra ako se nalazi izmeu cifara razliitih od nule ili je
desno u odnosu na sve znaajne cifre.
i
o
-
x
Primer 3:
1.253 0.3678 0.0004567 0.004030500
Primer 4:
6 5 4 3 2
10 0 10 7 10 5 10 0 10 3 030570 . 0

+ + + + =
^
^
Zapis priblinog broja:
Neka je:
). 10 ... 10 ... 10 10 (
1 1 1
2 1
+ + -
+ + + + + =
m n
m
k n
k
n n
x o o o o
Definicija 5: Znaajna cifra priblinog broja je sigurna cifra ako je
k
o
-
x
1). (0 , 10
1
s < s
+
-
e e
k n
x
A
k
o e :
2
1
= je sigurna u uem smislu.
k
o e : 1 =
je sigurna u irem smislu.
Primer 5: . 4257 . 6 , 4281 . 6 = =
-
x x
2
10
2
1
005 . 0 0024 . 0
-
= < = x x
Cifre 6,4 i 2 su sigurne u uem ( i irem ) smislu.
Napomena:
Veza izmeu broja sigurnih cifara i granice relativne greke data je Teoremom
1.3.1 na strani 16.
^
ZAOKRUGLJIVANJE BROJEVA
Definicija 6: Postupak zamene broja brojem sa menjim brojem
znaajnih cifara naziva se zaokrugljivanje broja .
Neka je dat taan broj:
...). 10 ... 10 10 (
1 1
2 1
+ + + + =
+ m n
m
n n
x o o o
x
-
x
x
Pravila za zaokrugljivanje:
1. Ako je
, 10
2
1
... 10 10
1 1
2 1

+

+
< + +
m n m n
m
m n
m
o o
tada je
. ) 10 ... 10 10 (
1 1
2 1
+ -
+ + + =
m n
m
n n
x o o o
Ako se broj zamenjuje brojem koji ima cifara, to se ini na
sledei nain:
x m
-
x
2. Ako je
, 10
2
1
... 10 10
1 1
2 1

+

+
> + +
m n m n
m
m n
m
o o
tada je
. ) 10 ) 1 ( ... 10 (
1
1
+ -
+ + + =
m n
m
n
x o o
3. Ako je
1 1
2 1
10
2
1
... 10 10

+

+
= + +
m n m n
m
m n
m
o o
i ako je parna cifra primenjuje se prvo, a ako je neparna cifra drugo
pravilo (pravilo parne cifre).
m
o
m
o
Teorema: Greka zaokrugljivanja broja nije vea od
. 10
2
1
1 +

m n
Dokaz:
1. Nije dolo do poveanja. Tada je ), 10 ... 10 (
1
1
+ -
+ + =
m n
m
n
x o o
pa je
. 10
2
1
10 5 10 10 4
10 1
1
10 9 10 4 ...) 10 10 1 ( 10 9 10 4
... 10 9 10 9 10 4 ... 10 10
1
1
1 2 1 1
2 1 1
2 1
+

+
-
= = + =
=

+ = + + + + =
= + + + s + + =
m n m n m n m n
m n m n m n m n
m n m n m n m n
m
m n
m
x x o o
2. Dolo je do poveanja. Tada je ), 10 ) 1 ( ... 10 (
1
1
+ -
+ + + =
m n
m
n
x o o
pa je
. 10
2
1
10 5 10 4 6 10 10
...) 10 ( 10 10 ...) 10 10 ( 10
...) 10 .... 10 ( 10 10 .... 10
1
1
2 1
1
2 1
1
1
1
1 1
1
+

+ +

+

+
+
+ -
= < = s
s + + = + + =
= + + + + + + =
m n m n m n m n
m m
m n m n
m
m n
m
m n
m n
m
n m n m n
m
n
x x
o o o o
o o o o
3.
1
10
2
1
+ -
=
m n
x x
(trivijalno).

Greke pribline vrednosti
funkcije
1
1
( ,..., )
( ,..., ),
n
n
y f x x
y f x x
- - -
=
=
{ } 1
, ( ,..., ) : , 1 .
i k
i i n k k
x x
x x A G x x x x A k n
- -
- -
= = s s s
( ) ( ) ( )( )
( ) ( )
1 1 1 1 1
1
1 1 1
( ,..., ) ( ,..., ) ,...,
sup
k k
n
n n n n n k k
k
k
n n n
k k
x x
x G
k k k
k k k
f
y y f x x f x x x x x x x x x x
x
f f f
M x x M A A
x x x
u u
u u
- -
- - - - - - - -
=
-
e
= = =
c
= = + + s
c
c c c
s s s
c c c

Neka je
Tada je:
U praksi se obino koristi linearna aproksimacija greke:
( )
1
1
,..., .
k
n
n
y x
k
k
f
A x x A
x
- -
- -
=
c
=
c

Greka zbira:
- - -
+ =
=
c
c
=
c
c
+ = =
y x z
A A A
y
f
x
f
y x y x f z
: 1
) , (
Greka razlike:
- - -
+ =
=
c
c
=
c
c
= =
y x z
A A A
y
f
x
f
y x y x f z
: 1 , 1
) , (
Greka proizvoda:
( , )
, :
z x y
z f x y xy
f f
y x
x y
A y A x A
- - -
- -
= =
c c
= =
c c
= +
- -
- -
-
-
+ =
+
= =
- -
- -
- y x
y x
z
z
R R
y x
A x A y
z
A
R
2
2
( , )
1
, :
x y
z
x
z f x y
y
f f x
x y y y
y A x A
A
y
- -
-
- -
-
= =
c c
= =
c c
+
=
Greka kolinika
- -
- -
-
+ =
+
=
-
-
-
- -
y x
y x
z
R R
y
x
y
A x A y
R
2
Obratan problem ocene greke
- -

=
c
c
=
=
k
x
n
k
k
y
n
A
x
f
A
x x f y
1
1
) ,..., (
c
) ,..., 1 ( , n k A
k
x
=
- Odrediti granice apsolutnih greaka tako da granica
apsolutne greke pribline vrednosti funkcije bude manja od unapred
zadate vrednosti :
c s
c
c
-

=
k
x
n
k
k
A
x
f
1
Principi jednakih uticaja:
( )
1
, 2,..., :
k k
x x
k
f f
A A k n
x x
- -
c c
= =
c c
) ,..., 1 ( , n k
x
f
n
A
k
x
k
=
c
c
s
-
c
Princip jednakih apsolutnih greaka:
) ,..., 1 ( ,
: ) ,..., 2 ( ,
1
1
n k
x
f
A
n k A A
n
i i
x
x x
k
k
=
c
c
s
= =

=
-
- -
c
Principi jednakih relativnih greaka:
). ,..., 1 ( ,
,
) ,..., 2 ( ,
1
1
1 1 1
1
n k
x
f
x
x
A
x
f
x
R
x
x
f
R R x
x
f
A
x
f
A
n k R R
n
i i
i
k
x
n
i i
i
x
i
n
i
i
x x
i
n
i
i
x
n
i
i
y
x x
k
k
k i i
k
=
c
c
s
c
c
s
s
c
c
=
c
c
=
c
c
=
= =

=
-
-
=
-
-
=
-
= =
-
-
- - - -
- -
c
c
c