MAK413 Sistem Lab Foyu

MAKNE TEORS VE DNAMG LABORATUVARI
DENEY NO: 1
MLLERN KRTK HIZLARI DENEY
Tarih : Grup: I.gretim II. gretim
1. AMA
Bu deneyin amaci iki ucundan yatakli esnek bir mil zerine oturtulmus bir milin (rotorun)
kritik hizlarini belirlemek ve sistemin bu kritik hizlardaki titresim modlarinin belirlenmesidir.
Daha sonra deneyden elde edilen sonularla teorik hesaplamalardan elde edilen sonular
karsilastirilacak ve aralarindaki Iarklar irdelenecektir.
2. TEOR
Milin mekanik enerjisinin artmasi sonucu bu artan enerjiyi dengeleyecek srtnme gibi enerji
kaybettiren unsurlar yoksa milin yer degistirmeleri milin kirilmasina neden olur. Bu durum
rezonans` olarak nitelendirilir. Iste bu durum milin isletme kritik hizi, kritik hiza esit ya da
yakin olmasi durumunda sz konusudur.
Millerin belirli kritik hizlara sahip olmalarinin nedeni ideal kati(rijit) olmamalaridir. yleki
sekil degistirebilen millerde dnme esnasinda sinir ve ykleme sartlariyla devir sayilarina
bagli olarak Iarkli sekiller sz konudur. Yani elastik egrileri birbirlerinden Iarklidir.
$ekil. 1
rnegin; Dairesel olan dolu bir milin malzemece niIorm (milin her bir kesitinde geometrik
ve ktle merkezlerinin kesismesi) olarak retildigini gz nne alarak milin dndrldgn
Iarz edelim. Bu mil ularindan dnmesine engel olmayacak sekilde mesnetlendiginde kendi
agirliginin etkisi ile elastik bir egri olusur. (Sekil. 2)
$ekil. 2
Devir sayisinin artirilmasi halinde daha byk sehimli elastik egriler meydana gelecektir.
Ancak mil malzemesinin agirlik kuvvetinin olmadigi ve milin geometrik ve malzeme
yogunlugu bakimindan niIorm oldugu kabul edilirse milde dnme esnasinda dengelenmis
merkezka kuvvet olusmaz.
Milin agirligi ok az dahi olsa milin geometrik merkezi ile ktle merkezi birbirinden
Iarkliliklar arz eder. Bylelikle mil dnmeye basladiginda dengelenmis merkezka kuvvetler
olusur ve devir sayisi ile orantili olarak sehimi Iazla olan elastik egriler meydana gelir. Devir
sayisi sabit tutuldugunda ise elastik egri biimini korur.
Yapmis oldugumuz deneyde belirli bir devir sayisina varildiginda, o devir sayisinin
korunmasi durumunda dahi milin elastik egri sehimlerinin arttigi gzlenir. Bu durumda devir
sayisi milin birinci kritik devir sayisina esittir. Iste milin isletme devir sayisi ile milin kritik
devir sayisinin esit oldugu bu durum rezonansa sebep olur.
$ekil. 3
Basit mesnetli bir milde birinci kritik hiza kadar elastik egri, milin dnmesiyle dnel yzeyi
andiran bir grnm sergiler.( Sekil.3 )
Devir sayisinin arttirilmasiyla birinci kritik hizdan sonra elastik egri sehimlerinde azalma
grlr. Devir sayisi belli bir degere geldiginde elastik egrinin sehiminde artma izlenir ancak
olusan elastik egri Iarkli bir sekil sergiler. Milin orta noktasi hemen hemen hi hareket etmez.
(Sekil. 4)
$ekil. 4
Devir sayisi daha da arttirilinca elastik egri daha da Iarkli bir sekiller alacaktir. Milin iki
noktasi hemen hemen hi hareket etmez. Asagidaki sekil olusur.( Sekil.5)
$ekil. 5
3. DENEY CHAZI
Mil, dolu daire kesitli kalin bir telden ibarettir. Basit mesnetleme sartlarini mmkn
oldugunca saglamak iin belirli bir miktar yatak dzleminde dnebilen kresel rulmanli yatak
kullanilmistir. Tahrik ise 20000dv/dk lik hiza kadar ikabilen bir motor ile saglanmaktadir.
Devir sayisinin degistirilmesi srekli olup, bir varyakla yapilmaktadir. Devir sayisinin
lmnde optik takometre kullanilmaktadir.
1. Takometre, 2. Hiz kontrol nitesi, 3. Motor, 4.Mil, 5. Kapak, 6. Kizak, 7. Sikma vidasi
4. DENEY YAPILI$I
Sinirlayicilar yatak yuvalarina iyice yanastirilir.
Yataklar arasindaki uzakligi ve rotorun yataklardan uzakligini cetvelle ln.
Rotor ktlesinin stroboskopla bakacaginiz yzne keeli kalemle belirgin bir izgi
izin.
Hiz kontrol cihazi araciligiyla devir sayisini yavas yavas arttirin. Devir arttika milin
disa dogru esnemeye basladigini, belli bir devirde esnemelerin en Iazla oldugunu
(kritik hiz), devir artirilmaya devam edildiginde esnemelerin tekrardan azaldigini
gzlemleyin. Bu devir sayisi takometreden okunur. Kritik hiz degerini kaydedin.
Devir sayi arttirilmaya devam edilir. Ancak daha nce sinirlayicilarin ikisinin de milin
tam ortasinda birbirlerine yanastirilmasi uygundur. Bir sre sonra elastik egride orta
noktada blnme grlr. Milin orta noktasi hemen hemen hareketsizdir. Milin
ortasinda sehimi siIir olan noktaya nod denir. Bu seklin ortaya iktigi devir sayisi
llr. Bu da milin ikinci kritik devir sayisidir.
Devir sayisi arttirilmaya devam edince milin egrisinde iki noktada sehimin siIir oldugu
gzlenir. Bu noktalar mil aikliginin te birlik ve te ikilik kisimlarinda olusur.
Devir sayisi llr. Bu deger de milin nc kritik devir sayisidir.
.
4. VERLER
Kritik hizin bulunabilmesi iin asagidaki bagintidan yararlanilir.
1
4
1
*
.
. .
C
l w
g I E
f
1
f Frekans
E Young modl
2 9
/ 10 * 207 m N
I Atalet momenti
64
*
4
d
g Yerekimi ivmesi
2
/ 81 , 9 s m
w Birim uzunlugun agirligi
l Milin uzunlugu
1
C MOD 1 iin kritik hiz sabiti
2
C MOD 2 iin kritik hiz sabiti
DENEY NO: 2
TTRE$M LM DENEY
Tarih: Grup: I.gretim II. gretim
Ama: zerinde tahrik edici bir motor ve belirli ek ktleler bulunan ve sol ucundan maIsallanmis bir rijit
kirisin titresim Irekanslarini bulmak.
DEAEYIA 1ARIFI:
Laboratuarimizda esitli titresim lmlerinin yapilabilecegi ok amali bir titresim deney cihazi mevcuttur.
(TM16 Experiments in Vibration Using the Universal Vibration Apparatus). Bu cihazda Iarkli deneyler iin
degisik aparatlar kullanilmaktadir. Bizim yapacagimiz deney ise asagidaki sekilde basite sematik olarak
gsterilmistir.
elikten imal edilmis rijit bir kiris dikdrtgen kesite sahip olup sol ucundan cihazin gvdesine basit mesnetle
baglanmistir. Diger taraItan ise gvdeye bir yay vasitasiyla st taraItan asilmistir. Kirisin zerinde ise sistemi
titresime getirecek bir elektrik motoru mevcuttur. Bu motor iindeki eksantrik bir dzen sayesinde sistemi
zorlamakta ve titresime sebep olmaktadir. Ayrica ayni noktada motora ilaveten ek ktle olarak
degerlendirilecek olan diskler konulmustur.
Elektrik sistemi ailip motor alistirildiginda sistem titresime gemektedir. Ayrica kirisin sag u kisminin
hizasina bir dnen tambur yerlestirilmis ve zerine kagit sarilmistir. Bu tambur da bir motorla tahrik
edilmektedir. Kirisin ucuna monte edilmis bir kalemle titresim egrileri kagida islenebilmektedir.
DENEY CHAZININ $EMASI
Fosinwt
k
Motor
M
L1
L2
m: rijit kirisin ktlesi
M: motor ktlesi aski dzenegi ilave ktleler
FORMULASYOA:
Sekildeki sistemin hareket denklemi:
) sin (
0 1
2
2
2
2
wt F L kL
dt
d
I
A

olacaktir. Burada;
2
1
2
2
3
ML
mL
I
A

seklindedir. Bilindigi gibi sisteme uygulanan zorlama Irekansi sistemin dogal Irekansina denk oldugu zaman
rezonans meydana gelecek ve genlikler ok aratacaktir.
JERILEALER:
Ktleler:
m 1.977 kg
Motor ktlesi: 2.075 kg
Aski dzenegi: 0.860 kg M, bu nn toplamidir.
Her bir plaka: 0.405 kg
Yay katsays:
k 3800 N/m
L
2
65.5 cm (sabit)
IS1EAEALER :
1. Sistemin dogal Irekansini teorik yoldan hertz` olarak elde ediniz (Yukaridaki denklemler kullanilacak).
I
n
?
2. Deneysel olarak rezonans Irekansini bulunuz. Cihaza bagli kagit zerine titresimi kaydederek lm ve
sayim yapmak suretiyle titresim Irekansini bulunuz. Ilk blmde teorik olarak buldugunuz sonula
karsilastiriniz.
Not. Her grup L
1
mesafesini ve ek ktleleri farkli alarak denevi vapacaktir. :mler ve gerekli aiklamalar bu
fvn arkasina her grenci tarafindan avri avri va:ilacaktir.
DENEY NO: 2
Tarih: Grup: I.gretim II. gretim
Ek ktle
Adedi
L1
(cm)
Yapanin Adi Soyadi Sre (sn)
Tepe Noktasi
Sayisi (T)
Frekans
(T/sn)
3 13
3 16
3 19
3 22
3 25
3 28
3 31
3 34
3 37
3 40
DENEY NO: 3
DNAMK DENGELEME DENEY
Tarih : Grup: I.gretim II. gretim
1.AMA
alisma esnasinda dnen millerin kesinlikle dengelenmesi gerekmektedir. Aksi halde
en uIak bir dengesizlik milin darbeli alismasina ve tahmin edilenden nce kirilmasina sebep
olacaktir. Bunu nlemek iin de daha tasarim asamasindayken makinelerin dengelerini
saglamamiz gerekmektedir.
2.TEOR
Dengeleme, istenmeyen atalet kuvvetleri ve momentlerini dogrultma yok etme veya
azaltma teknikleri olarak tariI edilebilir. Eylemsizlik kuvvetleri ve momentleri gitme gelme
hareketi yapan makinelerde kainilmazdir. Bunun yaninda dnel makinelerde de bu ataletler,
imalat seklinin bir sonucu olarak ortaya ikmaktadir.
Dengelenmemis makine paralari yksek atalet kuvvetlerine sebep olup, bunlar
tehlikeli sarsintilar meydana getirirler. Byk genlikli titresimler olmasa bile dnme
kuvvetleri tekrar eden ykler olustururlar ve bu ykler zamanla makine paralarinda, zellikle
yataklarda zamanla yorulmaya ve kalici hasara sebep olurlar.
Dnel Makinelerin Dengelenmesi: Mkemmel makine paralari imal etmek ok pahalidir.
ogu uygulamalarda imal edilmis dnel bir parayi dengeleme, onu kusursuz olarak imal
etmekten daha ekonomik bulunmustur.
Ktle ilave edilerek veya ikarilarak dengeleme yapilir ve yataklara gelecek ykler,
mmkn mertebe azaltilmak istenir. Dnen bir makine parasi statik ve/veya dinamik olarak
dengelenmelidir.
Statik dengesizlik Konsantre ktleyle gsterme
Dnen bir makine parasinin ktle merkezi dnme ekseninden kaik ise bu para statik olarak
dengesizdir, denilir. Eger eksenel boyutlar kk ise, dnen ktleler ayni enine dzlemde
kabul edilir ve buna gre sistem dinamik olarak dengesiz degildir, byle paralar sadece
statik dengeleme gerektirir.
Statik denge iin ;
2
1 1
2
. . . .

iIadesi kullanilir.
1 1
. .

.
Statik denge iin;
2
1 1
2
. . . .

olacak sekilde yerlestirilmelidir. (Sekil. A )Yani;
M
1
r
1
Dengeleme
degeri
Dengesizlik
degeri
(A) (B)
B seklinde oldugu gibi eger dengeleme ktlesi dengesiz ktlelerin bulundugu dzlemden
Iarkli bir dzleme konursa atalet kuvvetlerinin yol aacagi kuvvet iItinden dolayi yatak
reaksiyonlari yok olmaz. Bu olay dinamik dengesizlik olarak anilir. Dinamik dengesizlik zit
ynl dnen yatak reaksiyonlarina sebep olur.
2
1 1
2
. . . .

O halde, bir mil zerinde Iarkli dzlemlerde birden ok dengesiz ktle varsa, yatak
reaksiyonlarinin yok edilmesi iin statik dengeleme yetmez. Dinamik dengesizlik bir kuvvet
iItine yol atigi iin dengeleme, iki keyIi dzlemde dengeleme ktleleri yerlestirilerek
basarilabilir. Bylece ncekine zit ynde bir kuvvet iIti elde edilmis olur.
DENEY NO: 3
DNAMK DENGELEME DENEY EK
m
L
r
L
m
R
r
R
L R
m
1
r
1 Y
m
1
z x
m
2
m
2
r
2
Degisken Sabit Degisken
Ktleler:
Byk Delikli
Byk Orta Delikli
Kk Orta Delikli
Kk Delikli
O
1
O
2
O
L
? O
R
?
Generated by Foxit PDF Creator Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

MAK413 Sistem Lab Foyu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MAK413 Sistem Lab Foyu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MAKNE TEORS VE DNAMG LABORATUVARI

You might also like